AEEA 2303

POLITIK, PERAGANGAN DAN DIPLOMASI DI NEGERI-NEGERI MELAYU,

1700-1800
PEMBENTANG

: ROZAINI BT AHMAD ( AEA 080337 )

SOALAN 6

: Perdagangan bijih timah menjadi punca utama konflik di antara negeri

Melayu dengan Belanda di Selat Melaka pada kurun ke-18.
Sejauhmanakah anda bersetuju dengan pernyataan ini?

PENDAHULUAN
Sepanjang 154 tahun iaitu daripada tahun 1641 hingga 1795 telah berlaku konflik atau
persaingan diantara negeri Melayu dengan Belanda.
Keadaan ini kerana keinginan pihak Belanda yang ingin mengawal perdagangan di
Selat Melaka serta memonopoli perniagaan bijih timah.
Oleh itu, negeri Melayu yang dapat dibincangkan ketara dalam konflik ini dengan
Belanda seperti Perak, Selangor.
Perdagangan bijih timah
Menjelang 1641 Syarikat Belanda telah memonopoli perdagangan rempah, namun
selepas menawan Melaka mereka mahu memperolehi perdagangan bijih timah di Tanah
Melayu.
Ini kerana orang Belanda mahu menguasai kawasan2 pengeluar bijih timah di Tanah
Melayu.
Disebabkan ini, aspek perdagangan bijih timah menjadi suatu yang penting dalam
ekonomi di negeri Melayu, dimana pihak Belanda telah memulakan langkah mereka
dengan pelbagai strategi bagi memulakan perniagaan mereka di Tanah Melayu.
Contohnya, Belanda telah memaksa raja2 tempatan untuk menandatangani perjanjian
bagi memberikan mereka monopoli perdagangan bijih timah tersebut.
KONFLIK DI NEGERI MELAYU
PERAK
1636- Sultan Iskandar Muda Thani Acheh telah melantik Sultan Muzafar Syah II ( Raja
Sulong ) sebagai Sultan Perak.
1639- kemudian dibawah pemerintahan Sultan Muzafar Syah II telah membenarkan
Belanda menjalankan perniagaan bijih timah di Perak.
1641- Namun setelah Belanda telah berjaya mengalahkan Portugis dan menduduki
Melaka dengan bantuan Johor , Belanda telah berusaha untuk memonopoli
perdagangan bijih timah di Perak. Ttp , Sultan tidak mempersetujui tujuan Belanda itu.
Keadaan ini telah menyebabkan Belanda menyekat Kuala Sungai Perak untuk
menghalang saudagar Acheh, Cina dan India berdagang di Perak.Tindakan itu juga
mendorong Belanda untuk meminta bantuan Acheh bagi mendapat kebenaran untuk
berniaga bijih timah di Perak.

 15 Ogos 1650- Gabenor Cornelis Van der Lijn telah hantar wakilnya iaitu Joan Truijtman
ke Perak dan akhirnya Belanda telah berjaya menandatangani perjanjian dgn Sultan
Muzafar Syah II. Kemudiannya Belanda telah mendirikan lojinya di Kuala Perak.
1651- pada tahun ini telah berlaku sengketa antara Belanda dengan orang Melayu Perak
yang telah serang Belanda dan memusnahkan loji Belanda yang telah didirikan.
1655- perjanjian yang baru telah dibuat apabila Gabenor Jeneral Betawi iaitu Joan
Maatsuyker hantar wakilnya iaitu Joan Truijtman ke Perak bg membaharui perjanjian
tahun 1650 dahulu. Belanda telah menuntut monopoli bijih timah, ganti rugi sebanyak
50 000 rial ke atas kemusnahan loji Belanda yg telah diserang.
Namun, Perak tidak mahu patuh pada peraturan Belanda itu, dan bijih timah terus
dijual kpd saudagar India, Acheh dan Cina kerana tawaran dari Belanda rendah.
Julai 1956- Joan Truijtman telah dtg ke Melaka bersama utusan Acheh dgn kapal
Domburg dan Concordia yg kemudiannya mengepung Perak dan Acheh. Tindakan ini
telah menimbulkan kemarahan Perak.
27 Mei 1658- pasukan Perak pula yg terdiri drpd 7 perahu perang ,dibantu pula dgn 30
perahu Acheh kemudian bantuan dr Ujong Salang yg menyerang scra mengejut ke atas
Belanda dan membakar markas mereka.
1659- Belanda telah membuat kepungan terhadap Acheh yg menyebabkan Sultanah
Safiatuddin Syah menandatangani perjanjian, oleh itu Sultanah telah menghantar 2
orgnya ke Betawi bg mengikat kontrak iaitu pada 20 Jun 1659. Dgn kontrak tersebut
*

* Belanda memaksa Acheh memberi mereka 2/3 daripada hasil bijih

Timah negeri perak kepadanya.

*Acheh dan Belanda sahaja yg boleh membeli bijih timah di Perak dgn
Jumlah yg sama banyak.
Belanda juga telah membina kembali lojinya di Perak pada tahun tersebut. Perak juga
Telah marah kpd Acheh krn memberikan 2/3 bhg drpd timah kpd Belanda.
26 Ogos 1660- satu laporan telah sampai kpd gabenor di Melaka yg mengatakan Perak
dan Acheh telah mengingkari perjanjian iaitu mengekspot lbih bijih timah drpd yg
diperuntukkan. Akibat drpd itu, loji Belanda di Kuala Sungai Perak ditutup.
1670- Belanda memaksa Sultan untuk menyerahkan kuasanya mengawal Sungai Perak,
oleh itu sebuah kubu dibina di Pulau Pangkor iaitu Kota Kayu
1678- Belanda telah mengawal laluan perdagangan di perairan Perak dan kira2 450 000
paun bijih timah dari perak dibawa ke Melaka. Ini krana bijih timah masih lg tidak
dijual kpd Belanda.
1680- Sultan Mahmud Iskandar membenarkan Belanda menahan dan menangkap
mereka yg membawa bijih timah tanpa surat kuasa.

 2 Disember 1690- kota Belanda di Pulau Pangkor telah diserang yg melibatkan 300 org
di bawah Panglima Kulup Ali. Ini menyebabkan Belanda telah menutup lojinya.
22 oktober 1746- Arry Verbrugge dhantar ke Perak untk Bincang mengenai perniagaan
bijih timah .kemudian, sultan Muzaffar Syah III menandatangani dan membenarkan
Belanda menjalankan perniagaan dan menurut Misa Melayu sebuah loji dibina di
Pengkalan Halban di Tanjung Putus.
17 Oktober 1765- perjanjian Perak-Belanda ditandatangani dan terdpat beberapa syarat:
o Sultan berjanji membekalkan bijih timah kpd Belanda
o Harga timah utk 1 bahara 34 ringgit sepanyol
o Sultan akn mengambil langkah bg pastikan tdk berlaku sbarang
penyeludupan
o Sesiapa melanggar peraturan akn ditangkap dan hasil rampasan dibahagi 2
diantara perak dan Belanda.
Everard Cramer yg dihantar ke Perak telah gagal juga mendapat harga rendah bijih
kerana Sultan Mahmud Syah nyatakan British masih tawarkan harga 40 rial satu bahara.
1795- Belanda telah menutup lojinya di Tanjung Putus ,kerana telah berkuat kuasa
surat2 kew yg bimbang tnh jajahan Belanda akan diduduki Perancis.
Konflik Harga Bijih Timah
Belanda berusaha memperngaruhi sultan turunkan harga bijih timahk pd satu bahara
timah 30 rial. disokong oleh Raja Muda dn Raja Bendahara tp sultan Mahmud Syah
tidak.
1773- Raja Muda bersetuju dgn tawaran seterusnya Belanda iaitu harga satu bahara
timah 32 rial tp raja Muda letak cukai 2 rial tiap2 bahara.
1786- sms tahkta kerajaan dbawah sultan Ahmaddin Syah harga timah meningkat kpd
satu bahara 34 rial.
Tp sultan masih jugak tuntut harga 44 rial untuk satu bahara sbb British di P.pnang
tawarkan 48 rial satu bahara.
KONFLIK DI SELANGOR
Di Selangor juga turut mengalami konflik mengenai bijih timah yg melibatkan Belanda.
Konflik ini berlaku apabila Belanda gagl menguasai bijih timah. Keadaan ini
menyebabkan terjadinya perselisihan dengan Sultan Ibrahim.

Selangor telah menjadi tumpuan Belanda sejak mengalami perkembangan pada kurun
ke 18. Ini juga kerana, ketika itu Belanda sedang mencari pengkalan perdagangan yg
sesuai.

pada kurun tersebut Kuala Selangor telah menjadi tumpuan para saudagar terutamanya
yg membeli bijih timah.

Telah berlaku ketidakpuasan hati dikalangan pembesar tempatan dari Linggi, Rembau,
dan Perak terhadap Belanda yg telah menawarkan harga sekiranya membawa bijih timah
ke Selangor.

Di Kuala Selangor satu Bahara bijih timah 400 paun dibeli dgn 38 rial sepanyol
berbanding dgn Belanda hanya 34 rial sepanyol. Keadaan ini menyebabkan Belanda

turut menaikkan harga 36 rial sepanyol ttp Kuala Selangor telah meningkat lg kpd 39
rial.

Kemudian, Belanda rs tdk puas hati dan tlh menuduh Selangor hantar wakil ke Perak,
Rembau, dan Linggi membeli bijih timah dan bawa pulang ke Selangor dan dikatakan
bijih timah berkurangan di Melaka.

Masalah ini menyebabkan hubungan Selangor-Belanda tidak baek dan ia ditambah lagi
dgn kemunculan kapal dagang British di Kuala Selangor.

1782- Sultan Ibrahim dgn bantuan Rembau telah menyerang Belanda di Melaka. Belanda
gagal mengalahkan pasukan Ibrahim.

1784- peperangan masih berlaku di Melaka, kemudiannya Sultan Ibrahim bersama 30

org pengikut berangkat ke Riau bertemu bapa saudaranya Yamtuan Muda Raja Haji utk
bersama berperang dan dikuti Sultan Mahmud Johor.

Angkatan Belanda seterusnya dgn bantuan Raja Muhammad Ali menyerang Kuala
Selangor dan pusat pentadbiran Sultan Ibrahim. Belanda berjaya dan lantik Raja
Muhammad Ali pemangku Sultan Selangor.

Belanda pujuk penduduk Selangor untuk bekerjasama dan mengakui pentadbiran syed
Ali iaitu Yang Dipertuan Selangor. Namun, mereka tdk mahu dan juga tdk mahu jual
bijih timah.

1786- Sultan Ibrahim menandatangani perjanjian dgn Belanda. Dlm perjnjian ini
menyatakan Sultan Ibrahim masih lg Sultan Selangor dan akn jual Bijih timah kpd
Belanda.

NANING
Belanda juga turut terlibat dlm Naning iaitu yg melibatkan hasil cukai yg ada di naning
sehingga Belanda turut inginkan hasil tersebut.
1641- Naning telah beralih tangan kepada Belanda dan ada perjanjian ,dimana
Naning bersetuju untuk bayar ufti sebanyak 10% drpd tanaman padi setiap
Tahun.
1645- Tp telah berlaku kekacauan antara Belanda dan Naning disebabkan oleh org
Belanda rs sukar untuk pungut ufti tahunan. Oleh itu, Belanda orgnya untuk
memungutnya.
1646- 1 pjanjian Damai ditandatangani ,tp org Minankabau mahu terus serang Melaka.
1680- Naning telah menandatangani satu perjanjian dgn Belanda iaitu untk
berhubungan baik2 . tp Belanda masih sukar untuk pungut ufti tahunan
Akhirnya, mereka setuju untuk terima bayaran ufti sebanyak 400 gantang beras dari
Naning.
KESIMPULAN
Negeri Melayu yang telah menjadi tumpuan Belanda telah menyebabkan konflik berlaku
apabila tindakan Belanda yg ingin memonopoli perniagaan bijih timah di Selat Melaka.
Keadaan ini telah menjadikan Belanda mencapai puncak kekuasaan atau saudagar Eropah yg
berkuasa.