HRAK

Izgled

Odrasle jedinke imaju telo dugo oko 30 cm i rep duine 5 cm. Telo masivno,
zdepasto, obrazi pretvoreni u posebne kese i slue za ubacivanje i prenoenje
zrnaste hrane (do 50 g ita, na primer).

Noge priiagoene za kopanje zemlje.

Hrak ivi u jazbinama koje kopa na dubini od 0,5 do 1,2 m. Veliina ulaznih
odnosno izlaznih otvora varira izmeu 6 i 9 cm. Ova vrsta se ubraja u
prezimare i ivi 6-8 godina. Buenje iz zimskog sna ponajee poinje u
drugoj polovini februara ili u martu, zavravajui se poetkom maja.

Razmnoavanje
Tokom godine hrak se razmnoava 2-3 puta, enke kote 6 do 12 mladunaca, koji se
za oko mesec dana razviju u odrasle jedinke. Padanje hrka u zimski san poinje
poetkom jeseni, nakon prvih osetnijih zahlaenja. Hrak dobro zatvori otvore i u
jazbinama provodi zimu, povremeno se hranei sabranim rezervama hrane (u svoje
komore sakupi oko 10-50 kg zrnaste hrane).
Hrak se povremeno masovno razmnoava u stepskom podruju, naroito na
ernozemu. S obzirom na visoki nivo potencijala razmnoavanja mogua su nagla
poveanja brojnosti, emu doprinosi obilje hrane tokom itave vegetacije, te suva i
topla jesen. Struktura setve u Vojvodini pretvorila je ovu vrstu u jednu veoma vanu
poljoprivrednu tetoinu, pa hrak sa strnih ita prelazi na repu, suncokret i kukuruz,
a poslednja, trea generacija, preivi na lucerki i bez vee zalihe hrane za zimu. U

nas esto dolazi do masovnih pojava(na primer

1952,1959,1961,1962,1965.1968,1972,1973,1975.), na uoj ili iroj teritoriji.
Gajenje ratarskih useva u monokulturi nepovoljno deluje na razmnoavanje ovog
glodara. U redukciji tetoine, pored due i vlane zime, znaajnog udela imaju
prirodni neprijalelji (ptice grabljivice i dr.).
tete
Hrak se ubraja u polifagne tetoine. Od ratarskih kultura najvee tete priinjava
na kukuruzu i suncokretu, zatim slede eerna repa, lucerka i dr. Hrani se semenom,
a tokom prolea i leta koristi i vegetativne delove biljaka (oteuje i nadzemne i
podzemne organe). U proiee napada lucerku, detelinu, strna ita, kukuruz, eernu
repu, suncokret, itd. Veoma rado koristi lucerku za ishranu, na koju se koncentrie i
ostaje do nicanja jarih useva. tete se uoavaju po unitenim biljkama oko jazbina,
gole povrine dostiu i po nekoliko ari, a moe doi i do propadanja itavog useva
pod mladim okopavinama u prolee. U Vojvodini je, na primer tokom prolea 1973.
bilo uniteno vie stotina hektara pod suncokretom.
U vreme sazrevanja semena hrak se seli na polja pod strnim itima, suncokretom i
kukuruzom. Tokom suvih leta rado se hrani sonim podzemnim organima eerne
repe, krompira i mrkve. Hrak u nas esto priinjava velike tete na kukuruzu. U
vreme sazrevanja kukuruza 50 jedinki ove vrste po 1 k.j. prouzrokuje unitavanje
itavog prinosa.
Prisustvo 20 jazbina, po hektaru strnih ita, dovodi do gubitka 200 kg zrna. U
Maarskoj prinosi strnih ita bivaju umanjeni za 10-15%. Poveanju gubitaka u
vreme sazrevanja semena doprinosi prisustvo polja sa poleglim usevima, kasno
izvoenje etve, odnosno berbe raznih useva.
Radi prognoziranja pojave hrka brojnost se ustanovljava tri puta godinje (u prolee
nakon buenja tetoine, poetkom juna i u septembru, pre poetka padanja u
zimski san). Izlovljavaju se jedinke, pomou lovnih klopki, u cilju predvianja
intenziteta reprodukcije i utvrivanja brojanog odnosa starosnih grupa u populaciji
ove vrste. Relativna brojnost odreuje se prebrojavanjem nastanjenih jazbina (one
imaju uglaane ivice otvora i ist hodnik). Za procenu brojnosti populacije u nas je
izraena skala za razne kategorije brojnosti (Rui A.). Kada po jednom hektaru ima
do 0,2 nastanjene jazbine, brojnost je vrlo niska, 2-5 ini srednju gustinu, te preko
50 jazbina kalamitetnu. U Maarskoj se kritinim brojem smatra prisustvo 2
nastanjene jazbine po hektaru (Benedek P.), a po drugim autorima 3 jazbine.

Hrak ivi u jazbinama koje kopa na dubini od 0,5 do 1,2 m

Suzbijanje
U agrotehnike mere borbe spada smanjivanje neobraivanih povrina okolo polja,
unitavanje korova, brzo izvoenje etve odnosno berbe sa to manje osipanja zrna,
brzo odnoenje letine sa polja i odmah nakon toga zaoravanje strnjike. Dakle,
korisne su sve one mere koje sputavaju tetoinu u ishrani i u pribavljanju rezervi
hrane.
Prilikom hemijskog suzbijanja najvea se efikasnost postie kada se ova akcija,
istovremeno na iroj teritoriji jednog ugroenog podruja, obavlja posle zavretka
buenja iz zimskog sna itave populacije. To se najee izvodi preparatima na bazi
aluminijum-fosfida, ija je primena jednostavna i efikasna, s obzirom da omoguava
brzu intervenciju na velikim povrinama. Mogu se koristiti i mamci koji sadre cinkfosfid.

Krtica je maleni ivotinja iz porodice Talpidae. Ima valjkasto tijelo, s dobro razvijenim
prednjim nogama prilagoenim za kopanje, a koje zavravaju pandama.

Tijelo joj je obraslo kratkom, sjajnom, mekanom dlakom crnosmee boje. enka je
malo manja i svjetlija od mujaka. Inae, duina glave i tijela krtice obino iznosi 1214 cm, duina repa 2-4 cm dok im teina varira od 60-120 grama. U pravilu,
nastanjuje rahla tla koja joj osiguravaju dovoljno hrane, odnosno, nastanjuje tla
bogata raznovrsnim sitnim ivotinjama, kao to su insekti, puevi i gujavice.
Krtica je neobino prodrljiva ivotinja koja neumorno ruje u potrazi za hranom. Tako
nerijetko pojede i svaku drugu ivotinju koja zaluta u njen rov te se na njenom
jelovniku nau abe, guteri i zmije.
Poljoprivrednici koji muku mue s krticama smatraju ove ivotinje velikim
tetoinama, to je dobrim dijelom i tono. Jer dobro je poznato kako krtice u vrlo
kratkom vremenskom periodu mogu napraviti iznimno velike tete. Iako se nikada
ne hrane biljnom hranom, izravne tete nanose uzgajanim biljkama i to:
upropatavajui gredice, unitavajui posijane ili posaene biljke, potkopavajui i
trgajui korijenje, zatrpavajui iznikle biljice te unitavajui cvjetnjake i travnjake.
Posebno velike tete moe nainiti gusto posaenim i njenim biljicama rasada.
Osim toga, krtinjaci naruavaju izgled ureenog zemljita, a moe se samo
zamisliti to se dogaa kada se krtice pojave na nogometnom igralitu.

tetna je i zbog toga to, hranei se kinim glistama, izravno utjee na

pogoravanja strukture tla tj. na naruavanje plodnosti tla. S druge strane, poto
ivi u tlu u kojem kopa brojne hodnike, krtica je dijelom i korisna jer prorahljuje i
mijea tlo, a hrani se i liinkama tetnih kukaca. Tako se, da bi ublaila svoju veliku
glad, na njenom jelovniku nau i mladunci mieva i voluharica, te liinke injaka i
hruteva. Ipak, realno gledajui, njena prisutnost je prihvatljiva samo na povrinama
na kojima ne smeta poljoprivrednoj proizvodnji ili odravanju travnjaka.
Suzbijanje krtica
Najprihvatljiviji je nain suzbijanja primjenom agrotehnikih postupaka, jer je
poznato da je krtica osjetljiva na uznemiravanje prouzrokovano preoravanjem, pa je
duboko ili plitko oranje, ovisno o godinjem dobu, jedan od najboljih naina. Takoer,
poeljna su valjanja, frezanja, drljanja pa ak i kosidbe dok se na manjim
povrinama krtinjaci sustavno mogu unitavati zaravnavanjem obinim grabljama.
Krtica nije prisutna samo na pjeskovitim tlima jer se na njima uruavaju njeni
hodnici te je nema na vlanim tlima. Stoga je korisno provoditi i redovito natapanje
jer krtice nikako ne vole vlagu. Stoga i rupe krtinjaka treba ostaviti otvorenima
kako bi u njih ulazila voda koja e otjerati krtice.
Dobro je u krtinjake ubacivati raspadnute riblje iznutrice, rasipati smjese petroleja i
pijeska te paliti sumporne trake. Uoeno je da krticama ne prijaju ni biljke iz
porodice mljeika iz razloga to lue tvari koje ih odbijaju, a isti je sluaj i sa
hrenom. Meutim, ove narodne metode imaju praktian znaaj na manjim
povrinama. Stoga na velikim zemljinim parcelama uspjeh postiemo jedino
sustavnom primjenom namjenskim kemijskih pripravaka koje sipamo u krtinjake.
Jedino ova mjera daje uinkovite rezultate.