‫بررسی‬

‫قدرت شنيدن اموات‬

‫در پرتو قرآن و روايات‬

‫فهرست‬
‫صفحه‬ ‫موضوع‬ ‫ش‬
‫‪4‬‬ ‫مقدمه‬
‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫شبهه سالم و قدرت شنوايي اموات‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫معني سالم از قرآن‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪8‬‬ ‫آيامردگان بي جان مي شنوند؟‬
‫‪4‬‬
‫‪8‬‬ ‫چرا «الموتي» و «الصم» با هم آمده اند؟‬
‫‪5‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ 6‬داستان حضرت عزير‬
‫‪11‬‬ ‫‪ 7‬مرده از زنده خبر ندارد تا روز قيامت‬
‫‪11‬‬ ‫‪ 8‬حروف (ما) و (من) چه فرقي دارند؟‬
‫‪12‬‬ ‫‪ 9‬حضرت عيسي و بي اطالعي از امتش تا زمان برانگيختن‬
‫‪12‬‬ ‫‪ 10‬بي خبري انبياء از اين دنيا در زمان مرگشان‬
‫‪13‬‬ ‫‪ 11‬مرده حس و شعور ندارد‬
‫﴿‪﴾2‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫‪13‬‬ ‫‪ 12‬هدف از بعث و برانگيختن چيست؟‬
‫‪14‬‬ ‫‪ 13‬شبهه عذاب قبر و ناشنوايي اموات‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪ 14‬اثبات عذاب قبر از قرآن‬
 ‫﴿‪﴾3‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫مقدمه‬
‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬
‫الحمد هلل رب العالمين مالك يوم الدين‪ ،‬إن الحمد هلل نحمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ‌باهلل من شرور‬
‫أنفس نا ومن س يئات أعمالن ا‪ .‬من يه ده اهلل فال مض ل‌ له ومن يض لله فال‌ه ادي‌ له وأش هد أن ال‌ إله إال اهلل‬
‫وأش هد أن محم داً عب ده ورس وله‪ .‬والص الة والس الم على رس ول اهلل محمد وعلى آله وص حبه أجمعين ومن‬
‫تبعهم بإحسان إلی يوم الدين‪.‬‬
‫أما بعد‪:‬‬
‫مقاله حاضر جوابي راسخ در حق كساني است كه بدون آگاهي و فقط بنا به نظر و اس تنباط‬
‫و ب دون تأمل در آي ات و اح اديث آس تين ب دعت ب اال زده و ب راي هر عب ادتي كه س اخته اند‬
‫بهانهاي هم از جانب خود آورده و بدعتي به نام عبادت ساخته اند و نا آگاهانه دچار لغزش شده‬ ‫‌‬
‫اند و گروهي هم ساده انديش و مقلد را دنبال خود كرده اند كه آن مبدعان خود سه گونه اند‪:‬‬
‫‪ -1‬در اثر علم كثير و استفاده از تشابهات‪ ،‬شيطان بر آنها غلبه كرده و بدعت مي‌كنند‪.‬‬
‫‪ -2‬نا آگاهانه و فقط بخاطر ترغيب و تنبيه در عبادات بدعت ساخته اند‪.‬‬
‫‪ -3‬بدليل عدم علم كافي مسلمين‪ ،‬دشمنان دين براي آنها در لب اس ق رآن و ح ديث عب اداتي‬
‫پديد آورده اند‪.‬‬
‫براي نمونه خواندن قرآن براي اموات و تلقين بر اموات و توسل و‪ ...‬از ب دايعي هس تند كه‬
‫ب رخي از عالم ان ب داليل ف وق بوج ود آوره ان د‪.‬كه تابح ال از ط رف بس ياري از عالم ان و‬
‫الهاي تحت عن وان‪ ،‬اعج از ديگر ق رآن وح ديث‪ /‬توسل‬ ‫متخصصان رد شده اند من‪ ،‬نيز در مق ‌‬
‫شبههاي كه وج ود دارد همانا ش نيدن و نش نيدن‬
‫‌‬ ‫توحيد حقيقيي و‪ ...‬آنها را مطرح نموده ام‪ .‬لكن‬
‫اموات است‪ .‬و ما هم مي‌دانيم كه هر روايتي مقبول نيست چه بسا رواياتي موضوع و مجه ول‬
‫وجود دارند كه اثبات و رد آنها فقط از طريق قرآن امكان دارد‪.‬‬
‫ومن هللا التوفيق‬
 ‫﴿‪﴾4‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫شبهه سالم و قدرت شنوايي اموات‬
‫وقتي از عدم قدرت شنوايي اموات سخن مي‌گوييم يعني اينكه اموات قدرت شنوايي ندارن د‪.‬‬
‫بعد از بي ان آي ات ص ريح در مقابل اح اديث مش كوك‪ ،‬ب رخي اين آيه كالم هللا را بهانه ك رده و‬
‫مي‌گويند كه‪ :‬در آيه (احزاب‪ )56 :‬مي فرمايد‪:‬‬
‫﴿‪         ‬‬
‫‪« ﴾    ‬خداوند و فرش تگانش بر پيغم بر درود‬
‫مي‌فرستند‪ ،‬اي مؤمنان! شما هم بر او درود بفرستيد و چنان كه بايد سالم بگوئيد»‪.‬‬
‫البته همه مؤمن ان در نم از بخش تش هد و تحي ات‪ ،‬بر ن بي اك رم ‪ ‬س الم عرضه مي‌كنند‬
‫(الس الم عليك أيها الن بي ورحمة اهلل وبركاته) و در آخ رش هم ص لوات مي فرس تند (اللهم صل على‬
‫محمد وعلى آل محمد) كه اين خود مصداق اين آيه است‪.‬‬
‫نميشنوند پس چرا بر آنها سالم ميكنيم؟‬
‫اگر مردگان ‌‬
‫براي جواب دادن به اين سوال اول بايستي معناي واقعي «سالم» را روشن كنيم‪:‬‬

‫معني سالم از قرآن‬

‫﴿ ‪         ‬‬
‫‪﴾        ‬‬
‫[المائدة‪.]16 :‬‬
‫«خداوند با آن (كتاب) كساني را به راههاي امن و امان (از ت رس و ه راس دنيا و آخ رت)‬
‫ميكند كه جوياي خوشنودي او باشند‪ ،‬و با مشيّت و فرمان خود‪ ،‬آن ان را از تاريكيه اي‬
‫هدايت ‌‬
‫(كفر و جهل) بيرون مي‌آورد و به سوي نور (ايمان و علم) مي‌ب رد‪ ،‬و ايش ان را به راه راست‬
‫رهنمود مي‌شود»‪.‬‬
‫الس ِ‬
‫الم» أمن‪ ،‬محفوظ از خطر‪ ،‬داراي سالمتي جان ومال‪ ،‬مسلمةٌ من العيوب‪ .‬ال عيب فيها‪.‬‬ ‫« َّ‬
‫ابن عباسب‪( :‬مسلمةٌ)‪ ،‬ال َع َو َار فيها‪.‬‬
‫در آيات زير هم همين معنا بكار رفته‪:‬‬
‫﴿ ‪           ‬‬
‫‪            ‬‬
‫‪[ ﴾ ‬البقرة‪.]71 :‬‬
‫القول في تأويل قوله تعالى‪﴾﴿ :‬‬
‫أبو جعفر‪ :‬و مع نى «مس لمة» «مفعلة» من «الس المة»‪ .‬يق ال منه‪« :‬س لِّمت تس لم فهي مس لمة»‪.‬‬
‫(تفسير ابن كثير)‪.‬‬
‫ميباشد از هر گونه شر و بدي و نگراني‪.‬‬ ‫يعني ريشه سالم همان سالمت و امنيت كامل ‌‬
‫﴿‪         ‬‬
‫‪        ‬‬
‫‪           ‬‬
‫‪( ﴾          ‬نساء‪.)94 :‬‬
 ‫﴿‪﴾5‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫«اي كس اني كه ايم ان آورده‌ايد! هنگ امي كه (ب راي جه اد) در راه خ دا به مس افرت رفتيد‬
‫تحقيق كنيد (كه با چه كساني مي‌جنگيد‪ .‬آيا مسلمانند يا ك افر) و به كسي كه به ش ما س الم ك رد‬
‫(و سالم نشانه پذيرش اسالم است) مگوئيد‪ :‬تو مؤمن نيستي‪ ،‬و جوياي م ال دني اي (او) باش يد‪.‬‬
‫(بلكه سالم آن ان را بپذيريد و پاسخ گوئيد و بدانيد) كه در پيش خ دا غن ائم ف راواني است (و آن‬
‫را براي شما تهيّه ديده است و بسي بهتر از ث روت و غ نيمت دني اي ف اني است)‪ .‬ش ما پيش از‬
‫اين‪ ،‬چنين بوديد (و كفر را گ ردن نه اده بوديد و جنگه اي ش ما تنها انگ يزه غ ارتگري داشت)‬
‫ولي خداوند بر ش ما منّت نه اد (و نعمت اس الم را نص يبتان ك رد) پس (به ش كرانه اين نعمت‬
‫بزرگ) تحقيق كنيد‪ .‬بيگمان خداوند از آنچه مي‌كنيد باخبر است»‪.‬‬
‫ح ال با توجه به توض يحات ب اال معل وم است اگر ان دكي ع ربي را ب دانيم عب ارت «الس الم‬
‫علي ك‪ /‬الس الم عليكم و‪ »...‬يك عبارت ساده نب وده و بلكه دعا ‌‬
‫ميباشد يع ني س المت و مص ون‬
‫باش (يد) از هر گونه بال و ع ذاب‪.‬كه اين هم ب راي زن دگان مقب ول است و هم ب راي مردگ ان‬
‫بسي نافع است چون‬
‫﴿‪        ‬‬
‫‪          ‬‬
‫‪( ﴾   ‬حشر‪« .)10‬كساني كه پس از مهاجرين و انصار به دنيا مي‌آيند‪،‬‬
‫مي‌گويند‪ :‬پروردگارا! ما را و برادران ما را كه در ايمان آوردن بر ما پيشي گرفته‌اند بيامرز‪.‬‬
‫و كينه‌اي نس بت به مؤمن ان در دلهايم ان ج اي م ده‪ ،‬پروردگ ارا! تو داراي رأفت و رحمت‬
‫فراواني هستي»‪.‬‬
‫ميگويد كه‪ :‬براي گذشتگان خود دعاي خير مي‌كنند پس دع اي‬ ‫از ماندگان و زندگان مابعد ‌‬
‫سالمت ب راي م رده و زن ده بس يار م ؤثر است زي را پي امبر ‪ ‬ن يز با زي ارت قب ور چ نين مي‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫الس اَل ُم َعلَْي ُك ْم أ َْه َل ال دِّيَا ِر م ْن ال ُْم ْؤمن َ‬
‫ين‬ ‫كردن د‪ .‬اول دع اي س المتي را ب راي آنها مي‌خوانند « َّ‬
‫ين‪»...‬‬ ‫ِِ‬
‫َوال ُْم ْسلم َ‬
‫نيز تاكيد خداوند‪:‬‬
‫﴿‪        ‬‬
‫‪         ‬‬
‫‪( ﴾‬نور‪« .)27 :‬اي مؤمنان ! وارد خانه‌هائي نشويد كه متعلّق به ش ما نيس ت‪ ،‬مگر بعد از‬
‫اجازه گرفتن (با زنگ زدن يا در كوبيدن و كارهائي جز اينه ا) و س الم ك ردن بر س اكنان آن‪.‬‬
‫اين كار براي شما بهتر است (از ورود بدون اجازه و سالم)‪ .‬اميد است شما (اين دو چيز را به‬
‫هنگام رفتن به منازل ديگران رعايت و آنها را) در مد نظر داشته باشيد»‪.‬‬
‫خداوند امر مي‌كند در هنگام دخول به مكاني غير از مكان خود كه در آن اهلي باشند بعد از‬
‫اجازه بايد سالم كنيد‪ .‬اما چرا؟؟‬
‫جواب‪ :‬زيرا همانگونه كه گفتيم‪ ،‬سالم يعني سالمتي‪ ،‬امنيت‪ ،‬صلح و‪. ...‬يعني وقتي بر اهل‬
‫سالم مي‌كني منظور تو از سالم آشكار كردن خ ود ب راي آن اهل است و دزدكي و مخفيانه به‬
‫ميك ني كه آنها در ام نيت هس تند‪ .‬زي را معم وال‬
‫نميش وي پس؛ با دادن س الم اعالم ‌‬‫آنها وارد ‌‬
‫افرادي كه قصد دستگيري فردي را دارند يا قصد آزار و اذيت كسي را داشته باش ند ناگه ان و‬
‫ميشوند‪.‬‬
‫بدون سالم وارد ‌‬
‫يا آيه (‪ :61‬نور)‪.‬‬
 ‫﴿‪﴾6‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫﴿‪         ‬‬
‫‪« ﴾ ‬هر وقت داخل خانه‌اي شديد بر همديگر سالم كنيد‪ ،‬سالم پربركت (و‬
‫لبريز از خير و ثواب فراوان‪ ،‬و تقويت‌كننده پيوند موجود ميان دلهاي مردمان‪ ،‬و درود) پ اكي‬
‫كه به فرمان خدا مقرّر است (و موجب صفا و صميميّت مي‌گردد)»‬
‫نيز تأكيد زياد رسو ل هللا ‪ ‬خود دليل بر اثبات همين موضوع است‪:‬‬
‫َن َر ُجاًل َس أ ََل‬‫يب َع ْن أَبِي الْ َخ ْي ِر َع ْن َع ْب ِد الله بْ ِن َع ْم ٍرو أ َّ‬
‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ث َع ْن يَ ِزي َد بْ ِن أَبِي َحبِ ٍ‬
‫ال َح َّد َثنَا اللَّْي ُ‬
‫َح َّد َثنَا ُقَت ْيبَةُ قَ َ‬
‫ف»‬ ‫َم َت ْع ِر ْ‬
‫ت َو َم ْن ل ْ‬ ‫الس اَل َم َعلَى َم ْن َع َرفْ َ‬ ‫ال‪« :‬تُط ِْع ُم الطََّع َام َوَت ْق َرأُ َّ‬
‫َي اإْلِ ْس اَل ِم َخ ْي ٌر؟ قَ َ‬ ‫ول اللَّ ِه ‪ ‬أ ُّ‬ ‫َر ُس َ‬
‫(صحيح بخاري‪ ،‬باب افشاء سالم)‪.‬‬
‫« از عبدهللا بن عمر ب روايت است ك ه‪ :‬شخصي از ن بي اك رم ‪ ‬پرس يد‪ :‬اس الم چه كسي‬
‫بهتر است؟ رسول خدا ‪ ‬فرمود‪« :‬اسالم كسي كه به آشنا و بيگانه سالم گويد و طعام دهد»‬
‫ْجنَّةَ إِاَّل ال ُْم ْؤِمنُ و َن)‬ ‫ِ‬
‫الس اَل َم َب ْينَ ُك ْم» (صحيح مسلم‪ /‬كتاب ايمان‪ ،‬باب‪َ « :‬بيَ ان أَنَّهُ اَل يَ ْد ُخ ُل ال َ‬ ‫ش وا َّ‬ ‫«أَفْ ُ‬
‫(ابوداود‪ /‬ابن ماجه‪ /‬نسائي‪ /‬احمد‪ /‬ابن شيبه‪ -‬جزء‪.)6‬‬
‫پس‪ ،‬بعد از طع ام دادن ديگ ران‪ ،‬س الم دادن (طبق آيه ‪ /61‬س وره ن ور) س بب ب ركت و‬
‫رحمت است كه آن براي هر كسي مرده يا زنده نيكو و خير رسان است‪.‬‬
‫***‬

‫آيا مردگان بي جان مي شنوند؟‬

‫﴿ ‪( ﴾     ‬شعراء‪« .)72 :‬گفت‪ :‬آيا هنگامي كه آنها‬
‫را به كمك مي‌خوانيد‪ ،‬صداي شما را مي‌شنوند»؟‬
‫﴿ ‪         ‬‬
‫‪( ﴾ ‬نمل‪.)80 :‬‬
‫«بي‌گمان تو نمي‌تواني مرده را ش نوا بگ رداني‪ ،‬و ن داي (دع وت خ ود) را به گ وش ك ران‬
‫برساني‪ ،‬وقتي كه (به حق) پشت مي‌كنند و (از آن) مي‌گريزند»‪.‬‬
‫نكته‪ :‬آيا كسي كه از پشت او را صدا بزنند و نشنود با فرد كر و ناشنوا فرقي دارد؟‬

‫چرا «الموتي» و «الصم» با هم آمده اند؟‬

‫جواب‪ :‬يك فرد كر (صم) اگر از جلو و مقابل او را صدا بزني چه بسا از روي حركات لب‬
‫نميش نود‪ .‬چ ون اگر‬
‫متوجه ش ده و پاسخ دهد اما اگر او را از پشت و وراء فري اد ب زني ‌‬
‫ميباشد ثانيا بخ اطر نعمت چشم و عق ل‪ .‬اگر با‬
‫ميش نود اوال بخ اطر نعمت گ وش ‌‬ ‫جان داري ‌‬
‫گوش نشنود احتمال آن دارد كه با ديدن حرك ات لب متوجه ش ود‪ .‬آيا م رده و بي ج ان كه فاقد‬
‫اين دو نعمت است و بغير از آن‪ ،‬موت ور عقلش خ اموش ش ده ب دون دس تور از س وي قلب و‬
‫مغز توانايي شنيدن را دارد؟؟‬
‫بنابراين خداوند در آيه (‪ /42‬يونس) مي فرمايد‪:‬‬
‫﴿ ‪          ‬‬
‫‪﴾ ‬‬
 ‫﴿‪﴾7‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫«گروهي از آن ان‪ ،‬گ وش به س وي تو ف را مي‌دهند آيا تو مي‌ت واني س خن خ ود را به گ وش‬
‫كران برساني هرچند نفهمند!»‬
‫ميتوانند از روب رو بش نوند يع ني س خنان را‬
‫بعبارت ديگر افراد كر و صم با ديدن و تعقل ‌‬
‫درك كنند‪.‬‬

‫خداوند ‪ ‬نيز شنيدن را در گرو داشتن عقل به ما مي شناساند‪.‬‬

‫﴿ ‪         ‬‬
‫‪( ﴾ ‬أنع ام‪« .)36 :‬تنها كس اني مي‌پذيرند كه مي‌ش نوند و خداوند مردگ ان را‬
‫برمي انگيزد‪ .‬و پس از زنده‌شدن به سوي او برگردانده مي‌شوند»‪.‬‬
‫در اين آيه هم براي عاقالن اشارتي است كه يكي اجابت دعوت ميكند چون مي‌ش نود و يكي‬
‫نميش نود‪ .‬چ ون در‬
‫مرده است و با شنونده در كنار هم آمده (آيه فوق) تا عاقل بفهمد كه م رده ‌‬
‫اين آيه دو گروه آمده يكي لبيك گويانند و شنوايند و ديگ ري مردگانند و ناش نوايند و مردگ ان تا‬
‫برانگيختن شنوايي ندارند‪.‬‬
‫﴿ ‪            ‬‬
‫‪( ﴾     ‬فاطر‪« .)22 :‬و مردگان و زن دگان هم مس اوي‬
‫نمي‌باش ند‪ .‬خداوند هر كس را بخواهد ش نوا مي‌گردان د‪ ،‬و تو نمي‌ت واني مردگ ان آرمي ده در‬
‫گورها را شنوا گرداني»‪.‬‬
‫مرده وزنده برابر نيستند‪:‬‬
‫مس لما ً در بس ياري از چيزها م رده و زن ده مس اوي نيس تند اما در اين آيه بعد از ذكر اين‬
‫موضوع از شنيدن و نشنيدن بحث شده است‪ .‬يعني در قبر رفتگ ان ناش نوايند مگر آنكه خداوند‬
‫‪ ‬آنها را شنوا سازد‪.‬‬
‫مانند كفار جنگ بدر! كه خداوند ‪ ‬بعنوان معجزه رسول گرامي اش ‪ ‬در آن لحظه آن ان را‬
‫شنوا ساخته بود‪ .‬اما خداوند هميشه آنرا انجام نمي‌دهد بلكه اين از ب زرگي و منت اوست كه در‬
‫ميدهد‪:‬‬ ‫برخي موارد براي پيامبرانش سالم هللا عليهم مانند جنگ بدر انجام ‌‬
‫ال‪:‬‬‫اد َة قَ َ‬ ‫اد َة َح َّد َثنَا َس ِعي ُد بْ ُن أَبِي َع ُروبَ ةَ َع ْن َقتَ َ‬ ‫‪َ – 3679‬ح َّدثَنِي َع ْب ُد اللَّ ِه بْ ُن ُم َح َّم ٍد َس ِم َع َر ْو َح بْ َن عُبَ َ‬
‫َن نَبِ َّي اللَّ ِه ‪ ‬أَم ر ي وم ب ْد ٍر بِأَربع ٍة و ِع ْش ِرين رجاًل ِمن ص نَ ِاد ِ‬ ‫ِ ٍ‬
‫ش‬ ‫يد ُق َريْ ٍ‬ ‫َ َُ ْ َ‬ ‫ََْ َ‬ ‫ََ ََْ َ‬ ‫ْح ةَ أ َّ‬‫س بْ ُن َمال ك َع ْن أَبِي طَل َ‬ ‫ذَ َك َر لَنَا أَنَ ُ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َف ُق ِذفُوا فِي طَ ِو ٍّ ِ‬
‫ال َفلَ َّما َك ا َن‬ ‫ث لَيَ ٍ‬‫ص ِة ثَاَل َ‬
‫ث َو َك ا َن إِذَا ظَ َه َر َعلَى َق ْوم أَقَ َام بِال َْع ْر َ‬ ‫يث م ْخبِ ٍ‬ ‫ٍ‬
‫ي م ْن أَط َْواء بَ ْد ٍر َخبِ ُ‬
‫َص َحابُهُ َوقَالُوا‪َ :‬ما ُن َرى َي ْنطَلِ ُق إِاَّل لَِب ْع ِ‬ ‫احلَتِ ِه فَ ُ‬‫ث أَم ر بِر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ض‬ ‫ش َّد َعلَْي َها َر ْحلُ َها ثُ َّم َم َش ى َو َّاتَب َع هُ أ ْ‬ ‫ببَ ْد ٍر الَْي ْو َم الثَّال َ َ َ َ‬
‫َس َم ِاء آبَ ائِِه ْم يَا فُاَل ُن بْ َن فُاَل ٍن َويَا فُاَل ُن بْ َن فُاَل ٍن!‬ ‫َس َمائِِه ْم َوأ ْ‬
‫ِ‬ ‫حاجتِ ِه حتَّى قَام َعلَى َش َف ِة َّ ِ‬
‫الرك ِّي فَ َج َع َل ُينَادي ِه ْم بِأ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ال‪:‬‬‫س ُّر ُك ْم أَنَّ ُك ْم أَطَ ْعتُ ْم اللَّهَ َو َر ُس ولَهُ فَِإنَّا قَ ْد َو َج ْدنَا َما َو َع َدنَا َر ُّبنَا َح ًّقا َف َه ْل َو َج ْدتُ ْم َما َو َع َد َربُّ ُك ْم َح ًّقا قَ َ‬
‫أَيَ ُ‬
‫س ُم َح َّم ٍد بِيَ ِد ِه َما‬ ‫َّ ِ‬ ‫ال رس ُ َّ ِ‬ ‫ول اللَّ ِه ما تُ َكلِّم ِمن أ ٍ‬
‫ول الله ‪َ :‬والذي َن ْف ُ‬ ‫اح ل ََها َف َق َ َ ُ‬ ‫َج َس اد اَل أ َْر َو َ‬ ‫ُ ْ ْ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ :‬عُ َم ُر يَا َر ُس َ‬ ‫َف َق َ‬
‫يم ةً َو َح ْس َرةً‬ ‫ِ‬ ‫اهم اللَّهُ حتَّى أَس معهم َقولَهُ َتوبِي ًخا وتَ ْ ِ‬
‫ص غ ًيرا َونَق َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ ََُ ْ ْ ْ‬ ‫َحيَ ُ ْ‬ ‫ادةُ‪ :‬أ ْ‬ ‫ال َقتَ َ‬ ‫ول ِم ْن ُه ْم» قَ َ‬‫َس َم َع لِ َما أَقُ ُ‬‫أَْنتُ ْم بِأ ْ‬
‫َونَ َد ًما» (رواه البخاری)‪.‬‬
 ‫﴿‪﴾8‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫«ابوطلحه ‪ ‬مي گويد‪ :‬نبي اكرم ‪ ‬روز بدر‪ ،‬دستور داد تا (جسد) بيست و چه ار نفر را از‬
‫سران قريش را در يكي از چاه هاي كثيف و متعفن ب در بيندازن د‪ .‬و ع ادت رس ول خ دا ‪ ‬اين‬
‫بود كه هر گاه بر ق ومي پ يروز مي ش د‪ ،‬سه شب در مي دان جنگ مي مان د‪ .‬ب دين جهت‪ ،‬روز‬
‫سوم جنگ بدر‪ ،‬دستور داد تا شترش را جهاز كنند‪ .‬سپس براه افتاد و صحابه نيز بدنبالش براه‬
‫ميك رديم كه ب راي انج ام ك اري مي رود‪ .‬ولي آنحض رت ‪ ‬به‬ ‫افتادند‪ .‬آنها مي‌گوين د‪ :‬ما فكر ‌‬
‫مسيرش ادامه داد تا اينكه كنار آن چاه ايستاد و هر يك از كش ته ش دگان را با ن ام و ن ام پ درش‬
‫صدا مي زد و مي فرمود‪« :‬اي فالن بن فالن! و اي فالن بن فالن! آيا به تر نب ود كه از خ دا و‬
‫رسولش‪ ،‬اطاعت مي‌كرديد؟ همانا ما به آنچه كه پروردگارمان وعده داده بود‪ ،‬رسيديم‪ .‬آيا شما‬
‫هم به آنچه پرودگارتان وعده داده بود‪ ،‬رسيديد»؟‬
‫ميگوي د‪ :‬عمر گفت‪ :‬اي رس ول خ دا! با اجس ادي كه روح ندارن د‪ ،‬س خن مي‌گ ويي؟‬ ‫راوي ‌‬
‫رسول هللا‪ ‬فرمود‪« :‬سوگند به ذاتي كه جان محمد در دست اوس ت‪ ،‬ش ما س خنان م را به تر از‬
‫آنان نمي شنويد» قتاده میگوید‪ :‬خداوند آنها را زنده س اخت تا که فرم وده ه ای رس ول هللا ‪ ‬را‬
‫بشنوند‪ ،‬و [این زنده س اختن آنه ا] فقط بخ اطر ت وبیخ و س رزنش و ت ذلیل‪ ،‬حس رت و پش یمان‬
‫ساختن آنها بود‪.‬‬

‫داستان حضرت عزير‬

‫﴿‪           ‬‬
‫‪             ‬‬
‫‪             ‬‬
‫‪         ‬‬
‫‪          ‬‬
‫‪﴾             ‬‬
‫(بقره‪.)259 :‬‬
‫«همچون كسي كه از كنار دهكده‌اي گذر كرد‪ ،‬در حالي كه سقف خانه‌ها فرو تپي ده ب ود‬
‫و ديوارهاي آنها بر روي سقفها فرو ريخته بود؛ گفت‪ :‬چگونه خدا اين (اجس اد فرس وده و‬
‫از هم پاشيده مردمان اينجا) را پس از م رگ آن ان زن ده مي‌كن د؟ پس خ دا او را صد س ال‬
‫مد ت درنگ ك رده‌اي‌؟ گفت‪( :‬نمي‌دانم‪،‬‬‫ميراند و سپس زنده‌اش گرداند و (به او) گف‪ :‬چه ّ‬
‫ش ايد ) روزي يا قس متي از يك روز‪ .‬فرم ود ‪( :‬نه) بلكه صد س ال درنگ ك رده‌اي‪ .‬به‬
‫خ وردني و نوش يدني خ ود (كه هم راه داش تي ) نگ اه كن (و ب بين كه با گذشت اين زم ان‬
‫ط والني به اراده خ دا) تغي ير نيافته است‪ .‬و بنگر به االغ خ ود (كه چگونه از هم متالشي‬
‫شده است‪ .‬ما چنين كرديم ) تا تو را نشانه (گويائي از رستاخيز ) براي مردمان ق رار دهيم‪.‬‬
‫( اكنون ) به استخوانها بنگر كه چگونه آنها را برمي‌داريم و بهم پيوند مي‌دهيم و سپس بر‬
‫آنها گوشت مي‌پوشانيم‪ .‬هنگامي كه (اين حقائق) براي او آشكار شد‪ ،‬گفت‪ :‬مي‌دانم كه خ دا‬
‫بر هر چيزي توانا است»‪.‬‬
‫س وال‪ :‬آيا حض رت عزير ‪ ‬تا زم اني كه برانگيخته شد از چيزه ايي كه در زم ان م رگش‬
‫ميكند چق در در خ واب‬ ‫روي داده بود اطالع داشت؟ در حالي كه وقتي خداوند ‪ ‬از وي سوال ‌‬
‫بوده اي‪ ،‬جواب داد‪ ﴾     ﴿ :‬روزي يا چندی روز!!‬
 ‫﴿‪﴾9‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫اين بزگ وار م دت صد س ال ندانست چه ش ده‪ ،‬ح ال ب رخي بنا به اس تدالل چند ح ديث كه‬
‫احتمال موضوع بودن آنها هست مي گويند‪ :‬مرده از اوضاع زائر با خبر است‪.‬‬

‫مرده از زنده خبر ندارد تا روز قيامت‬

‫﴿ ‪            ‬‬
‫‪( ﴾     ‬احقاف‪.)5 :‬‬
‫«چه كسي گمراه‌تر از كسي است كه اف رادي را به فري اد بخواند و پرس تش كند كه‬
‫(اگر) تا روز قيامت (هم ايشان را به فرياد بخواند و پرستش كند) پاسخش نمي‌گوين د؟ (نه‬
‫تنها پاسخش را نمي‌دهند‪ ،‬بلكه سخنانش را هم نمي‌شنوند ) و اصال ً آن ان از پرستش گران و‬
‫به فريادخواهندگان غافل و بي‌خبرند »‪.‬‬
‫نكته‪:‬‬
‫حروف (ما) و (من) چه فرقي دارند؟‬
‫كلمه استفهام (ما) براي اشياء و غير انسان بكار مي رود؛ مانند‪« ،‬ما لون؟» (كدام رنگ)‬
‫اما كلمه (من) براي تعريف انسان بكار ميرود؛ مانند‪« ،‬من ذهب؟» (چه كسي رفت؟)‬
‫در اين آيه هم وقتي از نداكنن دگان و عاب دين من دون هللا بحث ميكند از (من) اس تفاده ميكند‬
‫تا افراد متقي بداند‪ ،‬دون هللا فقط بت و اشياء نيستند بلكه هر چ يزي غ ير خ دا باشد هم از اش يا‬
‫(ما) و هم از انسان (من) شامل دون هللا است‪.‬‬
‫ميفهماند كه كس اني كه ص دا زده مي ش وند ﴿‪ ﴾  ‬تا روز‬ ‫خداوند به ما ‌‬
‫قيامت جواب نمي دهند‪ .‬و از زندگان خبري ندارند و غافل از زندگان هستند‪.‬‬
‫حضرت عيسي و بي اطالعي از امتش تا زمان برانگيختن‬
‫﴿‪          ‬‬
‫‪              ‬‬
‫‪               ‬‬
‫‪( ﴾      ‬مائده‪.)116 :‬‬
‫«و (خاطرنشان ساز ) آن گ اه را كه خداوند گفت‪ :‬اي عيسي پسر م ريم ! آيا تو به م ردم‬
‫گفته‌اي كه جز هللا‪ ،‬من و مادرم را هم دو خ داي ديگر بدانيد (و ما دو نفر را ن يز پرس تش‬
‫نز ه از آن مي‌دانم كه داراي ش ريك و انب از باشي‪ .‬م را‬ ‫كني د؟)‪ .‬عيسي مي‌گويد ‪ :‬تو را م ّ‬
‫نس زد كه چ يزي را بگ ويم (و بطلبم كه وظيفه و) حق من نيست‪ .‬اگر آن را گفته باشم‬
‫بيگم ان تو از آن آگ اهي‪ .‬تو (عالوه از ظ اهر گفت ار من) از راز درون من هم ب اخبري‪،‬‬
‫ولي من (چون انساني بيش نيستم ) از آنچه بر من پنهان مي‌داري بي‌خبرم‪ .‬زي را تو دانن ده‬
‫رازها و نهانيهائي (و از خفايا و نواياي امور باخبري )»‬
‫تا روز حساب حتي انبياء‡ از آنچه پس از مرگشان روي داده باخبر نيستند مانند داستانهاي‬
‫ميش ود كه آيا تو به امتت‬
‫فوق كه در قرآن آم ده‪ .‬از حض رت عيسي ‪ ‬در روز حس اب س وال ‌‬
‫فرم ان دادي تا تو و م ادرت را پرس تش كنند و او بي ان مي‌دارد كه از آن بي خ بر است ﴿‪‬‬
‫‪﴾        ‬‬
‫بي خبري انبياء از اين دنيا در زمان مرگشان‬
 ‫﴿‪﴾10‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫﴿ ‪            ‬‬
‫‪( ﴾    ‬مائده‪.)109 :‬‬
‫«آن روزي كه خداوند پيغمبران را (در پيشگاه خود ) گ رد مي‌آورد و بديش ان مي‌‌گويد ‪:‬‬
‫به (دعوت) شما چه پاسخي داده شده است‌؟ (آيا ملّتهائي كه به سوي آنان فرس تاده ش ده‌ايد‬
‫چگونه از دع وت ش ما اس تقبال كرده‌اند و به چه راهي رفته‌ان د؟ راه ايم ان يا راه انك ار‬
‫پيموده‌اند؟ )‪ .‬مي‌گويند ‪ :‬ما را هيچ گونه آگاهي و دانشي نيست تو خ ود (عالوه از ظ واهر)‬
‫از تمام خفايا آگاهي»‪.‬‬
‫ميش ود‪ :‬تا از‬
‫در اين آيه آمده كه در روز حساب وقتي انبي اء ‡ را جمع ميكنند به آنها گفته ‌‬
‫اوضاع پس از مرگش ان از دين امتش ان ب ازگو كنن د‪ ،‬اما آن ان مي گوين د‪  ﴿ :‬‬
‫‪ ﴾‬هيچ علمي ندارند‪.‬‬
 ‫﴿‪﴾11‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫مرده حس و شعور ندارد‬
‫﴿‪( ﴾        ‬نحل‪.)21 :‬‬
‫«مردگاني كه غير از زندگان و خصوصيات زنده ها هستند و حس و شعوري ندارند تا‬
‫آن كه برانگيخته شوند »‪.‬‬
‫شبههاي ديگر دارند‪ ،‬و آن اين است كه اين آيه در مورد بت ه اي‬ ‫‌‬ ‫در اين مورد بت پرستان‬
‫سنگي است نه درباره اولياء و انبياء‪ .‬جواب آن را در ذيل مفصل توضيح مي دهم‪:‬‬
‫سوال‪:‬‬
‫هدف از بعث و برانگيختن چيست؟‬
‫﴿ ‪         ‬‬
‫‪( ﴾ ‬انعام‪.)36 :‬‬
‫«تنها كساني (دعوت تو را ) مي‌پذيرند كه گوش ش نوا دارند (و از روي ت دبير و ّ‬
‫تفك ر‬
‫ام ا اينان مردگان زنده‌نما هستند) و خداوند مردگ ان (چ ون ايش ان را‬
‫سخنان را مي‌شنوند‪ّ .‬‬
‫به هنگ ام رس تاخيز از گورها ) برمي‌انگ يزد‪ .‬و پس از زنده‌ش دن به س وي او برگردان ده‬
‫مي‌شوند (و مورد بازخواست قرار مي‌گيرند و سزا و جزاي خود را مي‌بينند »‪.‬‬
‫در (انعام‪ )36 :‬آمده كه بعد از برانگيختن به سوي او باز ميگرديم‪ ،‬اما چرا؟‬
‫﴿‪         ‬‬
‫‪( ﴾       ‬مجادله‪.)6 :‬‬
‫«روزي خدا همگان را زنده مي‌‌گرداند و آنان را از كارهائي كه كرده‌اند آگاه مي‌سازد‪.‬‬
‫كارهائي كه ايشان آنها را فراموش كرده‌اند‪ ،‬ولي خداوند آنها را شمارش كرده است (و به‬
‫حساب آنان گرفته است)‪ .‬خدا حاضر و ناظر بر هر چيزي است»‪.‬‬
‫حال با توجه به آيه محكم و صريح مجادله آشكار است كه هدف از ب رانگيختن رس يدگي به‬
‫حسابها مي باشد و ميزان كردن اعمال و تسويه حساب افعال‪.‬‬
‫بتها عملي يا فعلي انج ام مي دهند تا م ورد بازخواست‬‫بتها حس اب دارن د؟ مگر ‌‬ ‫اما آيا ‌‬
‫قرار گيرند‪ ،‬چه شر باشد يا چه خير؟‬
‫پس جواب چنين است كه اين روز ب راي آدم و انس است تا به اعمالش ان رس يدگي ش ود نه‬
‫براي بي جانها (بتهاي سنگي)!!‬
 ‫﴿‪﴾12‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫شبهه عذاب قبر و ناشنوايي اموات‬
‫آيا تا بحال برايت پيش نيام ده كه خ واب وحش تناكي ببي ني و در خ وابت آس يبي به تو وارد‬
‫شده باشد در آن حال از خداخواستي هر ط ور ش ده نج ات ي ابي؟ چه بسا بس ياري از م ردم از‬
‫خوابه اي اض طراب آور دي ده اند و زم اني كه بي دار ش ده اند آرام گرفته و خوش حال از اينكه‬
‫نميشنوند پس ع ذاب ق بر معنا ن دارد‪ ،‬آيا‬
‫خواب بوده نه واقعيت! برخي ميگويند‪ :‬اگر مردگان ‌‬
‫ميزد مي‬ ‫در آن لحظه كه فرد خواب ديده در حال ديدين خواب ب ود اگر صد كس او را ص دا ‌‬
‫شنيد؟ در حاليكه به ك رات ما تجربه ك رده ايم و دي ده ايم كه در خ واب ع ذاب س ختي دي ده ايم‬
‫وقتي ما را بيدار كرده اند و از رفتار ما خ بر داده اند خيلي هم خندي ده ايم چ ون آنچه ديگ ران‬
‫نميدهيم مثالً ديگ ران كه ما را بي دار ك رده اند مي‌گويند‬
‫ميگويند‪ ،‬اصال در عالم بيداري انجام ‌‬
‫ميپرسند اصال چيزي يادمان نيست‪.‬‬ ‫كه‪ :‬ما گفته ايم‪« :‬سوختم سوختم» ولي وقتي از ما ‌‬
‫ميخواس تيم كه هر ط وري ش ده از آن مص يبت‬ ‫در حالي كه در وقت دي دن خ واب از خ دا ‌‬
‫نجات يابيم‪.‬‬
‫پس نش نيدن ص داي ديگ ران‪ ،‬نش انه نب ودن و يا بي ع ذاب ب ودن نيست بلكه انس ان وق تي‬
‫ميميرد از خصوصيات اين جه ان خ ارج مي ش ود‪ .‬ع ذاب و مص يبتي كه در خ واب مي بي نيم‬
‫شايد در يك ثانيه و يا كمتر و بيشتر باشد اما در عالم خواب گويا زمان اصال نمي‌گذشت و مثل‬
‫سالها و روزها و زمانها طوالني بودند‪.‬‬
‫ميبيند كه آتشي به‬‫ب راي نمونه ف ردي مج روح ش ده و ت وان برخاس تن ن دارد و با چش مش ‌‬
‫س وي او مي‌آيد پس يك لحظه ب رايش مانند س ال ط والني ميگ ردد‪ .‬اما خيلي تالش ميكند بلكه‬
‫بدنش از آن آتش دور گردد‪.‬‬
‫نميش ود و در فكر نج ات‬ ‫در آن لحظه اگر صد بار او را ص دا ب زني چه بسا اصال متوجه ‌‬
‫نميدادي با تعجب مي‌گوي د‪:‬‬‫خ ود مي‌باش د‪ .‬اگر هم بعد از نج اتش از او بپرسي چ را ج واب ‌‬
‫اصال او را ص دا ن زده ايد و‪ ...‬بن ابراين ش نيدن و نش نيدن ام وات ربطي به ع ذاب داش تن و‬
‫نداشتن نيست‪.‬‬
 ‫﴿‪﴾13‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫اثبات عذاب قبر از قرآن‬
‫﴿‪        ‬‬
‫‪( ﴾     ‬غافر‪.)46 :‬‬
‫«و آن آتش دوزخ است كه بامدادان و شامگاهان آن ان ب دان عرضه مي‌ش وند‪( .‬اين ع ذاب‬
‫ب رزخ ايش ان است) و ا ّما روزي كه قي امت برپا مي‌ش ود (خ دا به فرش تگان دس تور مي‌دهد)‬
‫خاندان فرعون (و پيروان او) را به شديدترين عذاب دچار سازيد»‪.‬‬
‫حال براي تفسير آيه به تفاسير مشهور كه از روايات نبي ‪ ‬استفاده نموده اند بهره مي بريم‪:‬‬
‫‪ -1‬تفسير طبري‪:‬‬
‫ح دثنا محمد بن بش ار‪ ،‬ق ال‪ :‬ثنا عبد ال رحمن‪ ،‬ق ال‪ :‬ثنا س فيان‪ ،‬عن أبي قيس‪ ،‬عن اله ذيل بن ش رحبيل‪،‬‬
‫قال‪ :‬أرواح آل فرعون في أجواف طير سود تغدو وتروح على النار‪ ،‬وذلك عرضها‪.‬‬
‫دي‪ ،‬ق ال‪ :‬بلغ ني أن أرواح ق وم فرع ون في‬
‫ح دثنا محم د‪ ،‬ق ال‪ :‬ثنا أحم د‪ ،‬ق ال‪ :‬ثنا أس باط‪ ،‬عن الس ّ‬
‫غدوا وعشيًّا‪.1‬‬
‫أجواف طير سود تعرض على النار ّ‬
‫بعبارت ديگر اين ارواح هستند كه در عذاب برزخ آزار ميبينند‪.‬‬
‫نكته‪:‬‬
‫وقتي يك پزشك بخواهد تيغي از بدن شخصي خارج كند بدنش را بي حس ميكند و فرد آن را‬
‫نگاه كرده ب دون اينكه كم ترين دردي احس اس كن د‪ .‬يا اگر انگش تي قطع ش ود هر ك اري با آن‬
‫قطعه انگشت انج ام بدهند آزاري به ف رد نمي رس د‪ .‬اما ب رعكس اگر به ف ردي خ بري (ح تي‬
‫دروغ) درب اره آزار مثال نيش زنب ور بدهند اگر هيچ وقت زنب ور وي را نيش ن زده باشد به‬
‫محض اينكه زنب وري به او نزديك ش ود درد را احس اس ك رده و مي‌خواهد خ ود را از دست‬
‫ميش ود‪ ،‬چ ون تا‬‫زنبور برهاند كه اين درد مافوق آزاري است كه از نيش زدن زنبور حاصل ‌‬
‫ميزند بعد‬
‫ميآيد اما وقتي زنبور نيش ‌‬‫قبل از نيش زدن زنبور هر طور شده در صدد دفاع بر ‌‬
‫از مدت زماني خوب شده و تمام مي شود و ديگر دردي ندارد‪ .‬بلكه فرار از آزار نيش زنب ور‬
‫حتي در خواب هم او را اذيت ميكند و فرد مصدوم دچار اضطراب و درد رواني مي‌گردد‪.‬‬
‫بعب ارت ديگر چ ون پوست ب دن بس وزد خيلي درد دارد اما بعد از س وختن كامل ديگر اگر‬
‫پوست را بكـَني دردي ندارد در همان حال همان فرد‪ ،‬اگر بر بدنش آتش را نزديك ك ني فري اد‬
‫زده و داد و هوار راه مي اندازد تا از آزاري كه به او وارد نشده خالص شود‪.‬‬
‫ميش ود نه اينكه داخل آتش گردند كه‬‫در اين آيه هم اش اره ش ده كه ع ذاب بر آنها عرضه ‌‬
‫اين ن وع ع ذاب تا وق تي بط ور دائم به آن انداخته ش وند چه بسا خيلي دش وار است هر روز تا‬
‫نزديك آتش بگردي اي بسوزي يا اي دور شوي!!!!! خداوند ما را از اين ع ذاب و ع ذاب ن ار‬
‫بدور دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬تفسير ابن كثير‪ /‬باب ‪ /41‬جزء‪ /7‬صفحه ‪146‬‬
‫‪ -3‬تفسيرالبحرالمحيط‪ /‬باب ‪ /41‬جزء ‪ / 9‬صفحه ‪421‬‬
‫‪ -4‬زاد المسير‪ /‬باب ‪ / 41‬جزء ‪ / 5‬صفحه ‪294‬‬
‫‪ -5‬تفسير البيضاوي‪ /‬باب ‪ / 27‬جزء ‪ / 5‬صفحه ‪130‬‬
‫‪ -6‬النكت والعيون‪ /‬بابا ‪ / 41‬جزء ‪39 / 4‬‬
‫‪ -7‬الدرالمنثور‪ /‬باب ‪ / 46‬جزء ‪ /9‬صفحه ‪8‬‬
‫‪ - 1‬باب‪ /46‬جزء‪ /21‬صفحه ‪.395‬‬
‫﴿‪﴾14‬‬
‫بررسی قدرت شنیدن اموات‪ ،‬در پرتو قرآن و روایات‬
‫‪ -8‬تفسيرالخازن‪ /‬باب ‪/ 41‬جزء ‪ / 5‬صفحه ‪335‬‬
‫‪ -9‬تفسير الثعالبي‪ /‬باب ‪ / 41‬جزء ‪ / 3‬صفحه ‪346‬‬
‫‪ -10‬تفسيرمقاتل‪ /‬باب ‪ / 44‬جزء ‪ / 3‬صفحه ‪187‬‬
‫‪ -11‬البحرالمديد ‪ /‬باب ‪ / 169‬جزء ‪ / 1‬صفحه ‪363‬‬
‫‪ -12‬تنوير المقباس‪ /‬باب ‪ / 45‬جزء ‪492 / 1‬‬
‫‪ -13‬الوسيط لسيد طنطاو‪ /‬باب ‪ / 36‬جزء ‪ / 1‬صفحه ‪3707‬‬
‫‪ -14‬ايسرالتفاسيرللجزائري‪ /‬باب ‪ / 41‬جزء ‪455 /3‬‬
‫‪ -15‬معاني القرآن‪ /‬جزء ‪228 / 6‬‬
‫‪ -16‬تفسير القرآن‪ /...‬أرواحهم في صدر طير سود‪ /‬جزء‪136 /6‬‬
‫‪ -17‬بسياري ديگر از تفاسير ‪ ....‬از حوصله بحث خارج است‪%‬‬
‫اگر در تمام تفاسير فوق تحقيق كني به يقين مي توان حقيقت را يافت‪.‬‬

‫وصلی اهلل علی رسوله محمد وآله وأصحابه ومن دعا بدعوته إلی يوم الدين‪.‬‬