‫‪:‬از گنجینة اهل بیت(ع) كتابي ارزشمند و بي نظير‬

‫مناظرة امام جعفر صادق‬

‫با یک رافضی‬
‫تحقیق‪:‬‬
‫دکتر علی الشبل‬
‫ترجمه‪:‬‬
‫عبدهللا حیدری‬

‫‪ 1388‬شمسی‬
 ‫شناسنامه كتاب‬

‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬ ‫نام كتاب‪:‬‬

‫دکتر علی الشبل‬ ‫نويسنده‪:‬‬
‫عبدهللا حیدری‬ ‫مترجم‪:‬‬
‫‪5.000‬‬ ‫تيراژ‪:‬‬
‫‪1388‬هـ‪ .‬ش برابر با ‪1430‬هـ‪ .‬ق‬ ‫سال چاپ‪:‬‬
‫‪aqeedehlibrary@gmail.com‬‬ ‫آدرس ايميل‪:‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬
‫‪www.ahlesonnat.net‬‬ ‫سايتهاى مفيد‪:‬‬
‫‪www.isl.org.uk‬‬
‫‪www.islamtape.com‬‬

‫فهرست موضوعات‬

‫پیشگفتار مترجم‪1.................................................................‬‬
‫بخش اول‪ :‬با امام جعفر صادق عليه السالم آشنا شويم‪7.................‬‬
‫اسم و نسب‪7....................................................................‬‬
‫لقب‪8.............................................................................‬‬
‫فرزندان ‪9.......................................................................‬‬
‫مهمترين اساتيد‪10.............................................................‬‬
‫بارزترين شاگردان‪11........................................................‬‬
‫سخاوت و كرم ‪12.............................................................‬‬
‫حكمت و دانش وافر‪13.......................................................M‬‬
‫شخصيت ‪19....................................................................‬‬
‫ستايش علماء ‪22...............................................................‬‬
‫موضع ايشان در قبال شيخين‪ :‬ابوبكر‪ M‬صديق و عمر فاروق‪ M‬رضي‬
‫هللا عنهما ‪23....................................................................‬‬
‫بخش دوم‪ :‬متن مناظرة امام جعفر صادق با یک رافضی‪29.............‬‬
‫سماع اين مناظره ‪44.............................................................‬‬
‫بخش سوم‪ :‬ضميمه اول‪ :‬خصائص ابوبكر صديق رضي هللا عنه‪45. .‬‬
‫ويژگی هایابوبکر‪ M‬صدیق رضی هللا عنه ‪45..............................‬‬
‫بخش چهارم (ضميمه دوم)‪ :‬درباره مخطوط ‪51............................‬‬
‫اول اسم مخطوط‪51...........................................................‬‬
‫دوم‪ :‬نسبت مناظره به امام جعفر صادق رمحة اهلل عليه‪52...............‬‬
‫سوم‪ :‬توصيف‪ M‬نسخه هاي خطي ‪54........................................‬‬
‫‪ -1‬نسخه تركيه‪54.............................................................‬‬
‫‪ -2‬نسخه الظاهريه ‪56........................................................‬‬
‫اسم اين نسخه‪57...............................................................‬‬
‫چهارم‪ :‬سماعات و قراءات موجود بر مخطوط‪59......................‬‬
‫پـنجم‪ :‬نمونه هايي از هردو نسخه مخطوط‪63...........................M‬‬
‫ششم‪ :‬اين سند نسخه الظاهريه است ‪63...................................‬‬
‫سند و اسم نسخه تركيه ‪64...................................................‬‬
‫بخش پنجم‪ :‬حواشي كتاب ‪67...................................................‬‬
‫فضائل ابوبكر‪ M‬صديق ‪67.....................................................‬‬
‫اهل بيت و ابوبكر‪ M‬صديق ‪68................................................‬‬
‫فضيلت ابوبكر صديق‪ M‬در قرآن‪71.........................................‬‬
‫معيت هللا متعال با ابوبكر‪72................................................M‬‬
‫رشك عمرفاروق‪ M‬به ابوبكر‪ M‬صديق ‪73.....................................‬‬
‫جريان ارتداد و نقش صديق ‪75............................................‬‬
‫يك داستان جالب‪75...........................................................‬‬
‫داستان شب هجرت‪77........................................................‬‬
‫دروغ صدقه دادن انگشتر در نماز‪78.....................................‬‬
‫ابوبكر نيز مصداق‪ M‬آيه زكات در ركوع‪79...............................M‬‬
‫روايتي از امام جعفر صادق‪81.............................................‬‬
‫فاتح نهاوند‪81..................................................................M‬‬
‫قاطعيت صديق‪82.............................................................M‬‬
‫پاداش ابوبكر‪ M‬صديق ‪83......................................................‬‬
‫علي محوري چرا؟!‪84.......................................................‬‬
‫گواهی امام صادق‪87.........................................................M‬‬
‫تفسير رسول خدا ‪88..........................................................‬‬
‫اجماع اهل تفسیر ‪89..........................................................‬‬
‫يك ویژگیمنحصر به فرد ابوبكر صدیق‪90.............................‬‬
‫ويژگی انحصاری دیگر ابوبکر صدیق ‪91...............................‬‬
‫مسابقه ايمان‪94................................................................‬‬
‫اسماي گرامی هللا متعال‪95..................................................‬‬
‫جبرئيل و ابوبكر‪ M‬صديق‪96..................................................‬‬
‫تفاخر در حق‪97...............................................................‬‬
‫شأن نزولي ديگر ‪98..........................................................‬‬
‫از فضائل‪ M‬عمر فاروق‪99....................................................M‬‬
‫ايمان بي مثال ابوبكر صديق‪99............................................M‬‬
‫از صفات ابوبكر صديق‪102................................................M‬‬
‫در باره علي ابن ابي طالب‪102............................................‬‬
‫حق جويي نسل جوان‪104...................................................‬‬
‫صديق چرا صدیق شد؟‪106.................................................‬‬
‫يك علت ديگر‪108............................................................‬‬
‫عقل و ايمان بي مثال صديق ‪109..........................................‬‬
‫شناخت جبرئيل از صديق‪110..............................................‬‬
‫قصيده اي در مدح صديق‪110..............................................M‬‬
‫بخشش خداوند‪ M‬براي صحابه‪111...........................................‬‬
‫آيه ذوي القربي‪112...........................................................‬‬
‫تفسير روافض‪113............................................................‬‬
‫ابوبكر سردار‪ M‬امت‪114......................................................‬‬
‫ديدگاه مهم امام صادق‪115..................................................M‬‬
‫سند يك حديث ‪116............................................................‬‬
‫از فضائل‪ M‬عايشه صديقه‪117................................................‬‬
‫از فضائل‪ M‬فاطمه زهراء‪120................................................‬‬
‫از موافقات عمر فاروق ‪122................................................‬‬
‫نقش منافقان در جنگ جمل‪123............................................‬‬
‫خالفت امت محمدی‪125.....................................................‬‬
‫خلفاي راشدين اولين مصداق آيات ‪126...................................‬‬
‫لزوم توبه فوري‪127.........................................................M‬‬
‫صحابه پیشگامان در حشر‪129.............................................‬‬
‫نتيجه گیری مترجم ‪131..........................................................‬‬
 ‫پیشگفتار مترجم‬

‫با سالم و تحی‪MM‬ات خالص‪MM‬انه خ‪MM‬دمت تم‪MM‬امی خوانن‪MM‬دگان عزیز و گ‪MM‬رامی‬

‫برادران و خواهران دینی! خداوند متع‪MM‬ال را ش‪MM‬اکر و سپاس‪MM‬گذارم که‬
‫اینک کتاب ارزشمند «من‪MM‬اظرۀ ام‪MM‬ام جعفر ص‪MM‬ادق‪ M‬با یک رافض‪MM‬ی» را‬
‫که سالها پیش ترجمه کرده بودم خدمت شما تقدیم می کنم‪.‬‬
‫با عرض پوزش آنچه در پی خواهد آمد نوشتاری‪ M‬از مترجم‪ M‬است‬
‫که برای مقدمه انتخاب کردم چون فعال فرصت نوشتن مقدمه ای فراهم‬
‫نشد در فرصت‪ M‬مناسب انش‪MMMM‬اهللا مط‪MMMM‬البی را که الزم باشد یاد داشت‬
‫خواهم کرد اگر دوس‪MM‬تان اش‪MM‬کاالت و ن‪MM‬واقص را یادآوری‪ M‬کنند ممن‪MM‬ون‬
‫خواهم شد‪.‬‬
‫«كينه توزان و مريض‪MM‬ان جهل و نف‪MM‬اق نمي توانند‪ M‬تحمل كنند و با‬
‫كلمات زشت خود گويا مي توانند‪ M‬اوراق پ‪MM‬اك ت‪MM‬اريخ زرين آن‪MM‬ان را لكه‬
‫دار كنن‪MM‬د! هيه‪MM‬ات هيه‪MM‬ات! و گويا دانس‪MM‬ته يا ندانس‪MM‬ته ام‪MM‬روز هم مي‬
‫خواهند با اين برخ‪MM‬ورد‪ M‬منفي و ح‪MM‬ركت متهورانه خ‪MM‬ود همانند جدش‪MM‬ان‬
‫ابولؤلؤ قلب پاك پيامبر‪ M‬وآل بيت اطهار و صحابه اخيارش ص‪MM‬لوات هللا‬
‫وسالمه عليهم اجمعين را برنجانند! غافل از اينكه آن‪MM‬ان به آرم‪MM‬ان خ‪MM‬ود‬
‫رسيدند و خوشنودي پروردگارشان را خريدند‪ ،‬خداوند‪ M‬از آن‪MM‬ان راضي‬
‫شد و آنان از خداوند‪ M‬راضي و خوشنود‪ M‬گردیدند‪ ،‬خوشا به سعادتشان‪.‬‬
‫شگفت‪ :‬انگیز اینکه اینها م‪MM‬دعي اس‪MM‬الم ن‪MM‬اب محم‪MM‬دي و پ‪MM‬یروی از‬
‫اهل بیت هستند كدام اهل بيت؟! و كدام اس‪MM‬الم ن‪MM‬اب محم‪MM‬دي؟! اهل بيت‬
‫پیامبر گرامی علیهم السالم كه نور چشم شان امام ص‪MM‬ادق اس‪MM‬ت‪ ،‬چ‪MM‬نين‬
‫عقيده دارن‪MM‬د‪ ،‬ش‪MM‬ما از ك‪MM‬دام اهل بيت س‪MM‬خن مي گوئيد؟! منظ‪MM‬ور‪ M‬ش‪MM‬ما‬
‫كيست؟! اسالم ناب شما به كدام محمد منسوب است؟!‪.‬‬
‫اگر منظورتان خاتم پيامبران و رسوالن حضرت محمد مصطفی‬
‫صلی هللا عليه وآله وسلم است؟ اگر منظورت‪M‬ان دام‪M‬اد اب‪M‬وبكر‪ M‬ص‪M‬ديق و‬
‫عمر فاروق‪ M‬است؟ اگر منظورتان پ‪MM‬در دو تا همسر گ‪MM‬رامی عثم‪MM‬ان ذی‬
‫الن‪MM‬ورين اس‪MM‬ت؟! اگر منظورت‪MM‬ان هم‪MM‬ان اس‪MM‬المي است كه با شمش‪MM‬ير و‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪2‬‬
‫خ‪MM‬ون ص‪MM‬حابه جانب‪MM‬از پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم به خ‪MM‬ارج از‬
‫جزي‪MM‬ره الع‪MM‬رب رس‪MM‬يده و كاخه‪MM‬اي زر و زور‪ M‬و ت‪MM‬زور‪ M‬را در همه جا‬
‫درهم شكس‪MMM‬ته‪ ،‬پس ببخش‪MMM‬يد اش‪MMM‬تباه می کنید و راهی که ش‪MMM‬ما در پیش‬
‫گرفته اید به خرابستان است؟!‪.‬‬
‫چ‪MMM‬را به خلق هللا دروغ ميگوئيد؟! چ‪MMM‬را اس‪MMM‬الم را دين كينه و‬
‫جسارت و نفرين و منفي بافي و حقه ب‪MM‬ازي مع‪MM‬رفي‪ M‬مي كنيد؟! از خ‪MM‬دا‬
‫بترسيد از قبر تاريك حذر كنيد‪ ،‬از وقوف‪ M‬در پيش‪MM‬گاه ذاتي كه به دروغ‬
‫ع‪MM‬دالت را ج‪MM‬زو اص‪MM‬ول دينش مي دانيد بترس‪MM‬يد‪ ،‬از دوزخ بترس‪MM‬يد‪ ،‬از‬
‫پيامبر عزيز وگرامی صلي هللا عليه وآله وسلم خج‪MM‬الت بكش‪MM‬يد‪ ،‬از اهل‬
‫بيت حيا كنيد‪.‬‬
‫تا به كي مي خواهيد جهاني را با دروغ سرگرم كنيد‪ ،‬تصور نمي‬
‫كنيد كه همچنانكه دارد كم كم دروغها رو مي ش‪MMM‬ود همه دروغهايت‪MMM‬ان‬
‫روش‪MMM‬ود؟‪ M‬ح‪MMM‬تي نزديك ت‪MMM‬رين اف‪MMM‬راد و مخلص ت‪MMM‬رين مري‪MMM‬دهايتان در‬
‫چشمانتان چشم بيندازند و بگويند چرا به ما دروغ گفتيد؟! همانه‪MM‬ايي‪ M‬كه‬
‫ش‪MM‬ما را ت‪MM‬أمين ميكنن‪MM‬د‪ ،‬هزينه چ‪MM‬اپ و نشر دروغهايت‪MM‬ان را ميپردازن‪MM‬د؟‪M‬‬
‫هزينه تمام دروغ‪ M‬پردازيهايتان را ميپردازند!‪.‬‬
‫تص‪MM‬ور‪ M‬نميكنيد روزي‪ M‬در داخل منزلت‪MM‬ان و داخل دفترت‪MM‬ان‪ ،‬بغل‬
‫دستتان در ماشين‪ ،‬داخل مسجد و حسينيه س‪MM‬ركالس و ح‪MM‬تي در خياب‪MM‬ان‬
‫به شما بگويند چه لزومي داشت كه به ما دروغ‪ M‬بگوئيد؟!‪.‬‬
‫چرا با سرنوشت ما بازي كرديد اين معامله‪ ،‬معاملة آخ‪MM‬رت است‬
‫شوخي نيست‪ ،‬كار شركت و كارخانه اي نيست كه اگر فس‪MM‬ادش‪ M‬آش‪MM‬كار‬
‫شد حد اكثر يك ضرر‪ M‬م‪M‬الي باش‪M‬د‪ .‬خ‪M‬ير‪ ،‬بعد از م‪M‬ردن ديگر بازگش‪M‬تی‪M‬‬
‫نيس‪MMMM‬ت‪ ،‬اينجا اگر پوله‪MMMM‬اي ش‪MMMM‬ما قالبي در آمد ميتوانيد تحمل كنيد اما‬
‫تصور كنيد كه ايمان و اس‪MM‬الم ن‪MM‬اب و ادعاه‪MM‬اي گ‪MM‬زاف ش‪MM‬ما آنجا قالبي‬
‫درآيد!‪.‬‬
‫آنجا بگوئيد كه متاسفانه اش‪MM‬تباه كرديد س‪MM‬كه هايت‪MM‬ان قالبي است به‬
‫چه دليل؟! به دليل اينكه خ‪MM‬دا ميگويد من اين اس‪MM‬الم را نخواس‪MM‬ته ب‪MM‬ودم!‬
‫جبرئل بگويد من اين اسالم را نياورده بودم! پيغمبر صلي هللا عليه وآله‬
‫وسلم بگويند من چنين اسالمي تبليغ نك‪MM‬رده ب‪MM‬ودم! و اهل بيت بگويند ما‬
‫اين اسالم را نمي شناسيم!! بقول مرحوم عالمه اقبال الهوري‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪3‬‬
‫كه پيغام خدا گفتند‪ :‬مـا را‬ ‫ز مـن بـرصـوفي و مــال سالمي‬
‫خدا و جبرئل و مصطفي را‬ ‫ولي تأويلشان در حيرت انداخـت‬
‫تصور كنيد واويال چه ثمري دارد؟! گريه و ناله چه فايده‌اي دارد؟!‪.‬‬
‫روزي‪ M‬عمر فاروق‪ M‬رضي هللا عنه از كنار صومعه اي مي گذشت‬
‫كه‬
‫چهره خسته راهبي نگاهش را جلب ك‪MM‬رد‪ ،‬ايس‪MM‬تاد و به فكر ف‪MM‬رو‪ M‬رفت!‬
‫يكي از اصحاب ع‪MM‬رض ك‪MM‬رد‪ :‬گويا در چ‪MM‬يزي فكر ميكنيد فرمودن‪MM‬د‪ :‬به‬
‫ح‪MM‬ال اين بيچ‪MM‬اره فكر ميكنم كه با وج‪MM‬ود‪ M‬اين همه عب‪MM‬ادت و خس‪MM‬تگي و‬
‫تحمل س‪MMM‬ختيها در نه‪MMM‬ايت ج‪MMM‬ايش دوزخ است آنگ‪MMM‬اه آيه كريمه س‪MMM‬وره‬
‫غاشيه را تالوت فرمود‪( M:‬عاملة ناص بة تص لي ن ارا حامية) (تالش‪MM‬گر و در‬
‫‪M‬مهای داغ وجوش‪MM‬نده به آن‪MM‬ان آب‬
‫زحمت به آتشی س‪MM‬وزان درآيند‪ M‬از چش‪‌ M‬‬
‫نوشانده شود)‬
‫ل‪MMM‬ذا انس‪MMM‬ان هميشه بايد در طلب حق كوشا باشد داس‪MMM‬تان س‪MMM‬لمان‬
‫فارسي‪ M‬رضي هللا عنه نمونة بس‪MM‬يار ج‪MM‬الب وآموزن‪MM‬ده اي اس‪MM‬ت‪ ،‬كه چند‬
‫دين را تحقيق و مطالعه كرد تا اينكه به مقصود رسيد‪.‬‬
‫بن‪MM‬ابر اين آيه كريمه (و بش رعبادي ال ذين يس تمعون الق ول فيتبع ون‬
‫احس نه) راهمناي بسيار‪ M‬جالبي است ب‪MM‬راي كس‪MM‬اني كه در پی حق باش‪MM‬ند‬
‫كه انسان از خواندن و شنيدن هيچ سخني انكار و ابا نداشته باشد‪.‬‬
‫ش‪MM‬ايد حق در همانجا باشد كه او ميل ش‪MM‬نيدنش را ن‪MM‬دارد‪ ،‬ش‪MM‬ايد‬
‫كساني كه نفعشان را در دور نگهداشتن م‪MM‬ردم از دانش و تحقيق ميبينند‬
‫نگذارند كه كسي تحقيق كن‪MMM‬د‪ ،‬اما انس‪MMM‬ان حق جو و حق طلب و تش‪MMM‬نة‬
‫حقيقت و دلسوز به آينده خويش هميشه در تالش است‪.‬‬
‫اگر شبهه اي‪ ،‬نكته ضعفي‪ ،‬احساس ك‪MM‬رد آن‪MM‬را زير نمی زند بلكه‬
‫فورا تحقيق ميكند دي‪MM‬دگاه مخ‪MM‬الف را ميخوان‪MM‬د‪ ،‬ج‪MM‬واب اش‪MM‬كالش را پيدا‬
‫ميكند‪ ،‬و از نشس‪MM‬تن با هيچ كس و ش‪MM‬نيدن دي‪MM‬دگاههاي‪ M‬ديگ‪MM‬ران ت‪MM‬رس و‬
‫حراسي ندارد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪4‬‬
‫از خداوند ه‪MM‬ادي عاجزانه خواس‪MM‬تاريم‪ M‬كه همه ما را به راه راست‬
‫ه‪MMM‬دايت كند و حق را آنگونه كه هست و س‪MMM‬بب س‪MMM‬عادت و رس‪MMM‬تگاري‪M‬‬
‫ميشود به ما بنماياند‪ M‬و توفيق پذيرش و پيروي عنايت فرمايد‪ M.‬آمين‪».‬‬
‫تذكر اين نكته الزم است كه حواشي كتاب را الزم ديدم جداگانه در‬
‫آخر كتاب بياورم‪ M‬و آنرا اندكي خالصه نموده ب‪M‬رايش تيتره‪MM‬اي مناس‪MM‬بي‬
‫انتخاب كنم تا خواننده را خسته نكند‪ .‬و همچنین تیتره‪M‬ای س‪M‬ایر مط‪M‬الب‬
‫کتاب طبق معمول از مترجم است‪.‬‬
‫مهمترین موردی‪ M‬که در مقدمه الزم بود به آن اش‪MM‬اره کنم موض‪MM‬وع‪M‬‬
‫رافضه است چون اسم کتاب چنین است الزم بود توضیح داده شود‪:‬‬
‫«زماني‪ M‬كه زيد بن علي عليهما السالم در كوفه عليه حك‪MM‬ومت‬
‫اموي قيام نمود شيعيان در م‪MM‬ورد‪ M‬ش‪MM‬يخين(اب‪MM‬وبكر و عم‪MM‬ر) از‬
‫وي پرسيدند‪ ،‬از آنها تبري نجس‪MM‬ت؛‪......‬بخ‪MM‬اطر همين ع‪MM‬ده‌اي‬
‫از م‪MM‬ردم كوفه از س‪MM‬پاه زيد خ‪MM‬ارج ش‪MM‬دند وي آن‪MM‬ان را رافضي‪M‬‬
‫خطاب نمود‪( .‬ش‪MM‬ريف يح‪MM‬يي االمين‪ 119 ،120،‬چ‪1406‬هـ و ت‪MM‬اريخ‬
‫طبري ج‪ 5‬ص‪ 165‬و العيون الح‪MM‬دائق ج‪3‬ص‪ 65‬و كامل ابن اث‪MM‬ير ج ‪5‬‬
‫ص‪)86‬‬
‫‪http://www.shiaslam.blogfa.com/‬‬

‫با التماس دعای خیر برادر کوچک شما‬

‫عبدهللا حیدری‬
‫دیماه ‪ 88‬شمسی مدینۀ منوره‬
 ‫بخش اول‪ :‬با امام جعفر صادق عليه السالم آشنا شويم‬

‫اسم و نسب‪:‬‬
‫ايشان امام جعفر بن محمد بن علي زين العاب‪M‬دين بن حس‪M‬ين بن علي ابن‬
‫ابي طالب پسر عموي حضرت رسول ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم و ابن‬
‫فاطمه بت‪MM‬ول رضي هللا عنها دخ‪MM‬تر گ‪MM‬رامي پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم است‪ .‬اين نسب ايشان از طرف‪ M‬اصول بود‪ .‬و اما از ط‪MM‬رف دايي‬
‫هايشان‪ :‬ايشان از دو جهت فرزند‪ M‬ابوبكر ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه افضل‬
‫ترين ولي خدا و صحابي‪ M‬بزرگوار‪ M‬رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم‬
‫است لذا امام صادق مي فرمايد‪( :‬ولدين ابوبكر الصديق مرتني) ابوبكر‪M‬‬
‫صديق از دو طرف جد من است‪.‬‬
‫با اين تفصيل كه‪ :‬مادر ايشان ام فروه بنت قاسم بن محمد بن‬
‫ابي بكر صديق‪ M‬رضي هللا عنه است و مادر ايشان ـ يعني م‪MM‬ادر ب‪MM‬زرگ‬
‫م‪MM‬ادري ايش‪MM‬ان‪ -‬اس‪MM‬ماء بنت عب‪MM‬دالرحمن بن اب‪MM‬وبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا‬
‫عنهم اجمعين است‪.‬‬
‫كسي كه نسبش اينگونه باشد كه از يك طرف‪ M‬فرزند‪ M‬پيامبر ص‪MM‬لي‬
‫هللا عليه وآله وس‪MM‬لم و از ط‪MM‬رف‪ M‬ديگر فرزند‪ M‬اب‪MM‬وبكر ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا‬
‫عنه آنهم حض‪MM‬رت ص‪MM‬ديق از دو جهت پ‪MM‬در ب‪MM‬زرگ ايش‪MM‬ان باش‪MM‬د‪ ،‬با آن‬
‫دينداري وتقوا و قرابتش به پيامبر صلي هللا عليه وآله وسلم مح‪M‬ال است‬
‫كه پدر بزرگش را بد ببيند‪ ،‬يا با او كينه داشته باشد يا او را دش‪MM‬نام‪ M‬دهد‬
‫و لعنت كن‪.‬‬
‫زيرا قطع نظر از دين و تقوا و كمال علم و دانش و فضليت حتي‬
‫اخالق و مروت عربيت و بزرگواري‪ M‬اش به او اج‪MM‬ازه چ‪MM‬نين جس‪MM‬ارتي‬
‫را نميدهد‪ .‬ايشان در سال ‪ 80‬هشتاد قمری در مدينه من‪MM‬وره متولد شد و‬
‫در سال ‪ 148‬قمري در سن ‪ 68‬سالگي در مدينه من‪MM‬وره چشم از جه‪MM‬ان‬
‫فروبست‪M.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪7‬‬
‫لقب‪:‬‬
‫ام‪MM‬ام جعفر بن محمد به ص‪MM‬ادق‪ M‬لقب ي‪MM‬افت‪ ،‬و اين لقب آنق‪MM‬در برايش‪MM‬ان‬
‫غ‪MM‬الب شد كه هرگ‪MM‬اه ذكر ميشد جز ايش‪MM‬ان ذهن كسي به ج‪MM‬اي ديگ‪MM‬ري‬
‫نميرفت‪ .‬علت شهرت ايشان به لقب صادق اين بود كه ايش‪MM‬ان در گفت‪MM‬ار‬
‫و كردار‪ M‬و رفتارش‪ M‬صادق بود جز ص‪M‬داقت و راس‪M‬تي‪ M‬از ايش‪M‬ان هرگز‬
‫دروغي ثابت نشده است‪ .‬بقول شاعر‪:‬‬
‫ومن يشبه أباه فما ظلم‬ ‫بأبيه اقتدي‪ M‬عدی بالكرم‬
‫عدي درسخاوت به پدرش گرويده است‬
‫و كسيكه به پدرش شباهت داشته باشد زياد روي نكرده است‪.‬‬
‫و پدران ايشان صادق ترين انسانهاي دنيا بودند‪ ،‬از يكسوی رسول‬
‫امين صلي هللا عليه وآله وسلم كه حتي در ميان ك‪MM‬افران ومش‪MM‬ركان و به‬
‫اعتراف آنان ص‪MM‬ادق و ام‪MM‬انت دار ب‪MM‬ود‪ .‬و از ط‪MM‬رف‪ M‬ديگر پ‪MM‬دربزرگش‬
‫ابوبكر‪ ،‬صديق اين امت كه خداوند متعال در ب‪MM‬اره اش (در آخر س‪MM‬وره‬
‫توبه) چنين نازل فرمودند‪:‬‬
‫(يا أيها ال ذين أمن وا اتق وا اهلل و كون وا مع الص ادقني) (اي مؤمنان‬
‫از خدا بترسيد و با راستگويان باشيد)‪.‬‬
‫خالصه ايشان به اين لقب شهرت يافت و علماء ايش‪MM‬ان را به همين‬
‫لقب ميشناسند و مع‪M‬رفي‪ M‬ميكنن‪M‬د‪ .‬از ديگر الق‪M‬اب ايش‪MM‬ان (ام‪M‬ام) است كه‬
‫واقعا شايستگي‪ M‬آنرا دارد‪ ،‬و همچنين (فقيه) از القاب ديگر ايش‪MM‬ان است‬
‫اما چنانكه مخالفين ايشان مدعي هستند ايشان معصوم‪ M‬نيستند زيرا خ‪MM‬ود‬
‫ايشان اين چيز را از خود نفي كرده است‪ ،‬مق‪MM‬ام عص‪MM‬مت جز پيامبران‬
‫عليهم السالم كه در تبليغ رسالتش‪MM‬ان به آن نياز دارند و خداوند‪ M‬به آن‪MM‬ان‬
‫عنايت فرموده هيچ انسان ديگر معصوم نيست‪.‬‬

‫فرزندان‪:‬‬
‫امام جعفر صادق رحمة هللا عليه فرزندان زيادي بجاي گذاشتند‪M:‬‬
‫اسماعيل كه بزرگ‪MM‬ترين فرزند‪ M‬ايش‪MM‬ان است و در حيات ايش‪MM‬ان‬ ‫‪-1‬‬
‫در س‪MM‬ال ‪138‬هج‪MM‬ری وف‪MM‬ات نم‪MM‬ود‪ ،‬و فرزن‪MM‬دي‪ M‬بن‪MM‬ام محمد بن‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪8‬‬
‫اسماعيل از خود به جاي گذاشت‪ ،‬محمد فرزندان زيادي داشت‬
‫كه هر كدام آنان نسلي بجاي گذاشتند‪.‬‬
‫عبد هللا‪ ،‬لذا كنيه ايشان ابوعبدهللا بود‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫موسي كه به كاظم لقب يافت‪ ،‬ش‪MM‬يعيان اثناعش‪MM‬ري او را بعد از‬ ‫‪-3‬‬
‫پدر امام هفتم مي دانند‪ ،‬از همينجا اختالف كردن‪MM‬د‪ ،‬اس‪MM‬ماعيليها‬
‫فرزند‪ M‬اول ايش‪MMM‬ان اس‪MMM‬ماعيل را ام‪MMM‬ام ميدانند و اثناعش‪MMM‬ري ها‬
‫موسي كاظم را امام گفتند‪.‬‬
‫اسحاق‬ ‫‪-4‬‬
‫محمد‬ ‫‪-5‬‬
‫علي‬ ‫‪-6‬‬
‫فاطمه‪.‬‬ ‫‪-7‬‬

‫مهمترين اساتيد‪:‬‬
‫ام‪MM‬ام جعفر ص‪MM‬ادق علم و ح‪MM‬ديث را از طبقه ع‪MM‬الي از علم‪MM‬اء آموختن‪MM‬د‪،‬‬
‫زيرا ايشان اواخر عصر صحابه را درك كردند‪ ،‬مانند س‪MM‬هل بن س‪MM‬عد‬
‫ساعدي وانس بن مالك رضي‪ M‬هللا عنهما‪ .‬از پدرشان محمد بن علي باقر‪M‬‬
‫هم زي‪MM‬اد روايت ك‪MM‬رده اس‪MM‬ت‪ ،‬ب‪MM‬اقر فاضل و ثقه است اك‪MM‬ثر مح‪MM‬دثين از‬
‫ايشان روايت ك‪MM‬رده ان‪MM‬د‪ ،‬وف‪MM‬ات ايش‪MM‬ان تقريبا س‪MM‬ال ‪ 110‬هج‪MM‬ری ب‪MM‬ود‪،‬‬
‫اكثر روايات ايشان از طريق پ‪MM‬در از ج‪MM‬دش حس‪MM‬ين بن علي يا علي ابن‬
‫ابي ط‪MMM‬الب از رس‪MMM‬ول خ‪MMM‬دا ص‪MMM‬لي هللا عليه وآله وس‪MMM‬لم است و اين به‬
‫اعتبار سند عالي ترين روايات وي است و اينها به‪MM‬ترين نمونه رواي‪MM‬ات‬
‫پسران از پدرانشان است‪.‬‬
‫از ديگر ش‪MM‬يوخ ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق س‪MM‬ردار ت‪MM‬ابعين عط‪MM‬اء بن ابي رب‪MM‬اح‪،‬‬
‫محمد بن شهاب زهري‪ ،‬عروه ابن زبير‪ ،‬محمد بن المنك‪MM‬در‪ ،‬عبد هللا بن‬
‫ابي رافع‪ ،‬وعكرمه مولي ابن عباس اس‪MM‬ت‪ .‬كما اينكه از ج‪MM‬دش قاسم بن‬
‫محمد بن ابوبكر نيز روايت كرده است و اكثر شيوخ ايشان از علم‪MM‬اي‬
‫مدينه اس‪MM‬ت‪ ،‬همه اينها كه ذكر ك‪MM‬رديم امام‪MM‬ان ثق‪MM‬ه‪ ،‬معتم‪MM‬د‪ ،‬ديانت‪MM‬دار‪M،‬‬
‫صادق‪ ،‬عادل‪ ،‬و امانت دار هستند‪ ،‬خداوند‪ M‬همه شان را رحمت كند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪9‬‬
‫بارزترين شاگردان‪:‬‬
‫كس‪MMM‬اني كه از ايش‪MMM‬ان علم آموختند‪ M‬چه علم روايت و چه علم فقه ع‪MMM‬ده‬
‫ب‪MM‬زرگي از علم‪MM‬اء و حف‪MM‬اظ ثقه و معتمد هس‪MM‬تند كه مش‪MM‬هورترين آن‪MM‬ان‬
‫عبارتند از‪ :‬يحی بن س‪MMM‬عيد انص‪MMM‬اري قط‪MMM‬ان‪ ،‬يزيد بن عبدهللا بن اله‪MMM‬اد‬
‫الليثي الم‪M‬دني‪ -‬ايش‪M‬ان از ام‪M‬ام ص‪M‬ادق‪ M‬از سن بزرگ‪MM‬تر‪ M‬بودند و ده س‪M‬ال‬
‫پيش از ايش‪MM‬ان وف‪MM‬ات نم‪MM‬ود‪ ،‬عب‪MM‬دالملك بن عب‪MM‬دالعزيز بن ج‪MM‬ريج كه از‬
‫همدوره هاي ايشان است‪ ،‬ابان بن تغلب‪ ،‬ايوب سختياني‪ ،‬اب‪MM‬وعمرو بن‬
‫العال‪ ،‬مالك بن انس االص‪MM‬بحي ام‪MM‬ام دار الهج‪MM‬رت‪ ،‬س‪MM‬فيان ث‪MM‬وري‪ ،‬ام‪MM‬ام‬
‫نقاد شعبه بن الحجاج‪ ،‬سفيان بن عينيه‪ ،‬محمد بن ثابت بناني‪ ،‬وبس‪MM‬ياري‬
‫ديگر‪.‬‬
‫از ميان شاگردان‪ ،‬بعضي بيشتر‪ M‬از ايشان فقه آموخت و با ايش‪MM‬ان‬
‫هم نش‪MM‬ين ب‪MM‬ود و ح‪MM‬ديث روايت ك‪MM‬رده از اين جمله ام‪MM‬ام مالك و ام‪MM‬ام‬
‫ابوحنيفه رحمت هللا عليهما بطور‪ M‬خصوص قابل ذكر است‪.‬‬
‫تمام اصحاب صحاح سته از ايشان حديث نقل كرده اند‪ ،‬البته امام‬
‫بخ‪MM‬اري در ص‪MM‬حيح نه بلكه در كتابه‪MM‬اي‪ M‬ديگ‪MM‬رش از ايش‪MM‬ان ح‪MM‬ديث نقل‬
‫كرده است‪ ،‬براستي‪ M‬كه ايشان ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬ثقه و ص‪MM‬دوق‪ M‬و ام‪MM‬ام و فقيه‬
‫بود‪ ،‬رحمت خدا بر او باد‪.‬‬

‫سخاوت و كرم‪:‬‬
‫ايشان در ميدان كرم و سخاوت منزلت فوق العاده اي داش‪MM‬تند و اين امر‬
‫از ايشان و از خاندان سخاوتمند نبوت امر عجيبي نيست‪ ،‬جد بزرگ‪MM‬وار‬
‫ايشان رسول هللا صلي هللا عليه و آله وسلم (به تعبير حديث ش‪MM‬ريف) از‬
‫باد هم سخاوتمندتر بودند‪ ،‬نمونه هاي بارز و بيش‪MM‬مار ك‪MM‬رم آنحض‪MM‬رت‪،‬‬
‫چه در غ‪MMM‬زوات و چه در مواقع مختلف ديگ‪MMM‬ر‪ ،‬روشن و آش‪MMM‬كار است‬
‫بقدري سخاوت ميكردند و با دست باز ميدادند كه هيچ نگراني و ترسی‪M‬‬
‫از فقر و تنگدستي‪ M‬نداشتند‪.‬‬
‫هياج بن بسطام‪ M‬تميمي شاگرد امام جعفر ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمة هللا عليه در‬
‫باره سخاوت ايشان چنين ميگويد‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪10‬‬

‫(كان جعفر بن حممد يطعم حيت اليبقي لعياله شيء) (امام صادق‬
‫رمحة اهلل عليه بق‪MM‬دري با دست ب‪MM‬از غ‪MM‬ذا ميداد كه ب‪MM‬راي فرزن‪MM‬دان خ‪MM‬ودش‬
‫چيزي باقي نميگذاشت)‪.‬‬
‫و اين بخشش و س‪MMMMM‬خاوت كسي است كه از فقر و تنگدس‪MMMMM‬تي‪M‬‬
‫نميترسد‪ .‬روايت شده كه وقتي از ايشان در باره تح‪MM‬ريم ربا پرس‪MM‬يده شد‬
‫فرمودند‪:‬‬
‫(لئال يتم انع الن اس املع روف) (انگ‪MM‬يزه ح‪MM‬رام ش‪MM‬دن ربا اين است تا‬
‫اينكه مردم از كار خ‪MM‬ير ب‪MM‬از نايس‪MM‬تند)‪.‬اين داللت برس‪MM‬خاوت و اطمين‪MM‬ان‬
‫نفس مي كند‪.‬‬
‫ميگويند‪ M‬كه ايشان گاهي بخاطر‪ M‬اينكه صلح بين مردم برق‪M‬رار‪ M‬ش‪M‬ود‬
‫حاضر ميشد از جيب خودش خسارت آنان را تحمل كند‪.‬‬
‫همچ‪MM‬نين گفته ميش‪MM‬ود‪ M‬كه ايش‪MM‬ان در انف‪MM‬اق و خ‪MM‬رج ك‪MM‬ردن مخفيانه‬
‫مشابهت زي‪MM‬ادي به ج‪MM‬دش ام‪MM‬ام زين العاب‪MM‬دين علي بن حس‪MM‬ين رضي هللا‬
‫عنهما داشت‪ ،‬عادت ايشان چنين بود كه در تاريكي شب باري از نان و‬
‫گوشت و پ‪MMMM‬ول را بر دوش مي گذاشت و بر فق‪MMMM‬راء و بين مس‪MMMM‬تمندان‬
‫مدينه تقسيم ميكرد‪.‬‬
‫اين عادت همچنان ادامه داشت تا اينكه وفات نمود و مردم زماني‪M‬‬
‫فهميدند كه مستمندان در ماندند و كسي نبود كه نيازشان را برآورد‪M.‬‬
‫پس خداوند‪ M‬رحمت كند ايش‪MM‬ان را‪ ،‬اميدوارم خداوند‪ M‬ايش‪MM‬ان را در‬
‫زمره كساني به حساب آورد كه در باره ايشان فرمود‪:‬ه‪:‬‬
‫(ومن يوق شح نفسه فأولئك هم املفلحون)‪.‬‬
‫و كس‪MMMM‬اني كه از أز نفس خ‪MMMM‬ويش مص‪MMMM‬ون باش‪MMMM‬ند‪ ،‬اينانند كه‬
‫رستگارند‪M.‬‬

‫حكمت و دانش وافر‪:‬‬

‫كس‪MM‬اني كه زن‪MM‬دگي‪ M‬نامه ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمة هللا عليه را نوش‪MM‬ته اند از‬
‫حكمت و حاضر جوابي ايشان به كثرت سخن گفته ان‪MM‬د‪ ،‬حاضر‪ M‬ج‪MM‬وابي‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪11‬‬
‫در برابر پرسشهاي دشوار‪ M‬وپيچيده‪ ،‬كه واقعا اين حاضر‪ M‬ج‪MM‬وابي ها بر‬
‫علم و دانش گسترده و فهم عميق و دور رس ايشان داللت ميكند‪.‬‬
‫كما اينكه داللت بر اين دارد كه خداوند متع‪MMMM‬ال به ايش‪MMMM‬ان درك‬
‫سريع و زبان فصيح‪ ،‬عن‪MM‬ايت فرم‪MM‬وده كه بتواند‪ M‬ج‪MM‬امع ت‪MM‬رين مع‪MM‬اني را‬
‫تعبير كند و فقه و بينشي كه مقاصد و اسرار شريعت را درك كند‪.‬‬
‫شاگرد‪ M‬ايشان سفيان بن عيينه ميگويد‪:‬‬
‫در موسم حج به مكه آمدم دي‪MM‬دم ابوعبدهللا جعفر بن محم‪MM‬د‪ ،‬ش‪MM‬ترش‬
‫را در ابطح خوابانده‪ ،‬گفتم‪ :‬يابن رسول هللا! چرا موقف‪ -‬ج‪MM‬اي ايس‪MM‬تادن‬
‫در عرف‪MM‬ات‪ -‬در پشت ح‪MM‬رم ق‪MM‬رار‪ M‬گ‪MM‬رفت و نه داخل مش‪MM‬عر الح‪MM‬رام؟‬
‫فرم‪MM‬ود‪ :‬كعبه خانه خ‪MM‬دا‪ ،‬ح‪MM‬رم پ‪MM‬رده آن و (موق‪MM‬ف) دروازه آن اس‪MM‬ت‪،‬‬
‫وقتي عازمين حج به قصد زيارت كعبه آمدند‪:‬‬
‫اول آن‪MM‬ان را دم دروازه نگهداشت تا اينكه زاري و تض‪MM‬رع كنن‪MM‬د‪،‬‬
‫وق‪MM‬تي اج‪MM‬ازه ورود به آن‪MM‬ان داد ان‪MM‬دكي به دروازه دوم نزديكش‪MM‬ان ك‪MM‬رد‪،‬‬
‫يعني مزدلفه‪ ،‬وق‪MM‬تي‪ M‬ك‪MM‬ثرت زاري و تض‪MM‬رع و تالش آن‪MM‬انرا ديد رحمش‬
‫آمد‪ ،‬وقتي‪ M‬به آنان رحم كرد دستور داد قرباني‪ M‬شان را تقديم كنند‪ ،‬وقتي‬
‫قرب‪MM‬اني ش‪MM‬ان را تق‪MM‬ديم كردند‪ M‬و مناسك را انج‪MM‬ام دادند و از گناه‪MM‬اني كه‬
‫بين او تعالي و آنها مانع بود پاك شدند‪ ،‬دستور داد پ‪MM‬اكيزه و با طه‪MM‬ارت‬
‫خانه اش را زيارت كنند‪.‬‬
‫پرسيد‪ M‬چرا روزه در ايام تشريق‪ M‬مكروه شد؟ فرمود‪ :‬زيرا آن‪MM‬ان در‬
‫اين روزها مهم‪MM‬ان خدايند و ب‪MM‬راي مهم‪MM‬ان شايس‪MM‬ته نيست كه در خانه‬
‫ميزبانش روزه بگيرد‪.‬‬
‫ابونعيم‪ M‬در حليه با س‪MM‬ند خ‪MM‬ودش تا احمد بن عم‪MM‬رو بن مق‪MM‬دم رازي‪،‬‬
‫روايت ميكند كه فرمودند‪:‬‬
‫برص‪MM‬ورت‪ M‬منص‪MM‬ور خليفه عباس‪MM‬ي‪ ،‬مگسي نشست آن‪MM‬را كيش ك‪MM‬رد‬
‫وراند‪ ،‬دو باره آمد‪ ،‬دوباره راند‪ ،‬خيلي اذيتش ك‪M‬رد‪ ،‬ام‪M‬ام جعفر ص‪MM‬ادق‬
‫وارد شد منص‪MMMM‬ور‪ M‬گفت‪ :‬اي اباعبدهللا! خداوند مگس را چ‪MMMM‬را آفري‪MMMM‬ده‬
‫است؟ فرمودند‪ :‬تا بوسيله آن ستمگران را خواركند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪12‬‬
‫ش‪MM‬اگرد‪ M‬ايش‪MM‬ان عائذ بن ح‪MM‬بيب روايت ميكند كه ام‪MM‬ام جعفر ص‪MM‬ادق‪M‬‬
‫فرمودند‪:‬‬
‫(الزاد أفضل من التق وي والشي أحسن من الص مت و الع دو أضر‬
‫من اجلهل‪ ،‬والداء أدوأ من الكذب)‬
‫«هيچ توشه اي به‪MMM‬تر از تق‪MMM‬واي نيس‪MMM‬ت‪ ،‬و هيچ چ‪MMM‬يزي به‪MMM‬تر از‬
‫خاموشي نيس‪MM‬ت‪ ،‬هيچ دش‪MM‬مني‪ M‬مض‪MM‬رتر از جهل نيس‪MM‬ت‪ ،‬وهيچ مرضي‬
‫خطرناكتر‪ M‬از دروغ‪ M‬نيست»‪.‬‬
‫باري امام صادق فرزندش موسي‪ M‬كاظم را داشت نص‪MM‬يحت ميك‪MM‬رد‬
‫فرمودند‪:‬‬
‫«فرزندعزيزم!‪ M‬كسيكه به قسمت و تقديرش راضي باشد هميشه بي‬
‫نياز است‪ ،‬كسي كه به داشته ديگران چشم بدوزد از گرسنگي ميم‪MM‬يرد‪،‬‬
‫كسي كه به قس‪MMMM‬مت و تق‪MMMM‬ديرش راضي‪ M‬نباشد خداوند را در (قض‪MMMM‬اء)‬
‫ع‪MM‬دالتش متهم ك‪MM‬رده اس‪MM‬ت‪ ،‬كسي كه عيب ديگ‪MM‬ران را كوچك بش‪MM‬مارد‬
‫عيب خ‪MM‬ودش در نظ‪MM‬رش ب‪MM‬رزگ جل‪MM‬وه ميكن‪MM‬د‪ ،‬كسي كه پ‪MM‬رده پوشي‬
‫ديگران را نكند عيوبش آشكار خواهد شد‪.‬‬
‫كسي كه شمش‪MM‬ير بغ‪MM‬اوت و ش‪MM‬ورش بكشد با آن كش‪MM‬ته خواهد شد و‬
‫كسي كه براي برادرش‪ M‬چاهي بكند خداوند‪ M‬خ‪MM‬ود او را در آن س‪MM‬رنگون‬
‫ميكند‪ ،‬كسي كه با ابلهان همنشيني‪ M‬كند تحقير ميشود‪ ،‬كسي كه با علم‪MM‬اء‬
‫نشست و برخواست كند مورد احترام قرار‪ M‬ميگيرد‪ ،‬كسي كه به جاهاي‬
‫بد سرزند‪ M‬متهم ميشود‪.‬‬
‫اي فرزند‪ M‬عزي‪MMM‬زم! مب‪MMM‬ادا از ديگ‪MMM‬ران عيبج‪MMM‬ويي ك‪MMM‬ني كه از تو‬
‫عيبجويي خواهد شد ومبادا‪ M‬در كارهاي‪ M‬اليعني دخ‪MM‬الت ك‪MM‬ني كه بخ‪MM‬اطر‬
‫آن ذليل خواهي شد‪.‬‬
‫اي فرزند‪ M‬عزي‪MMMMMMMMMMMMMMM‬زم! حق را بگو چه به نفع تو باشد و چه به‬
‫ض‪MM‬ررت‪ ،‬كه م‪MM‬ورد‪ M‬مش‪MM‬ورت‪ M‬خويش‪MM‬اوندانت‪ M‬ق‪MM‬رار‪ M‬خ‪MM‬واهي گ‪MM‬رفت‪،‬‬
‫همواره قرآن را تالوت كن‪ ،‬و در نشر اسالم بكوش‪.‬‬
‫وامر به معروف و نهي از منكر كن و باكساني‪ M‬كه از تو مي بُرند‬
‫رفت و آمد داش‪MM‬ته ب‪MM‬اش! س‪MM‬الم را تو آغ‪MM‬از كن‪ ،‬ه‪MM‬ركس از تو چ‪MM‬يزي‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪13‬‬
‫طلبيد بده و مبادا خبر چيني ك‪MM‬ني كه خ‪MM‬بر چيني در دلها كينه ميك‪MM‬ارد‪.‬‬
‫مبادا به عيوب ديگ‪MM‬ران مش‪MM‬غول ش‪MM‬وي كه هر كسي ديگ‪MM‬ران را ه‪MM‬دف‬
‫قرار دهد خودش هدف قرار‪ M‬ميگيرد‪.‬‬
‫هرگاه خواس‪MM‬تي س‪MM‬خاوت ك‪MM‬ني از ريشه ش‪MM‬روع كن‪ ،‬كه س‪MM‬خاوت‬
‫ريشه هايي دارد‪ ،‬و ريشه ها تنه دارند‪ ،‬تنه ها شاخه دارند‪ ،‬و ش‪MM‬اخه ها‬
‫ميوه ميدهند‪ ،‬هيچ ميوه اي خوب نميش‪MM‬ود مگر در ش‪MM‬اخه اش‪ ،‬و ش‪MM‬اخه‬
‫وجود ندارد مگر بر تنه و تنه نيست مگر از ريشه خوب‪.‬‬
‫به ديدن نيكان برو‪ ،‬واز گنهكاران ديدن مكن‪ ،‬كه آنها همانند سنگي‬
‫هستند كه از آن آب بيرون نميآيد‪ ،‬و درختيكه برگهايش س‪MM‬بز نميش‪MM‬ود‪ M‬و‬
‫زمينيكه از آن گياه نميرويد»‪M.‬‬
‫ب‪MM‬اري اص‪MM‬حاب پرس‪MM‬يدند‪ ،‬خداوند چ‪MM‬را ربا را ح‪MM‬رام ك‪MM‬رده است‬
‫فرمودند‪:‬‬
‫«تا اينكه مردم از كار خير باز نايس‪MM‬تند‪ ،‬و اين در واقع درك عميق‬
‫ايشان از مقاصد شريعت بود كه باكسب و آموختن حاصل نميش‪MM‬ود بلكه‬
‫فضل و لطف خداوند‪ M‬است كه بهر كسي از بن‪MM‬دگانش بخواهد ميبخشد‪ M‬و‬
‫خداوند داراي فضل بزرگي‪ M‬است»‪.‬‬
‫از ديگر پاسخهاي جالب و كم نظير ايشان كه حاضر‪ M‬جوابي ايشان‬
‫را بيشتر‪ M‬بنمايش ميگذارد جري‪M‬اني‪ M‬است كه ص‪M‬احب ربيع االب‪M‬رار آن‪M‬را‬
‫نقل كرده كه‪:‬‬
‫م‪MMM‬ردي از ام‪MMM‬ام ص‪MMM‬ادق‪ M‬پرس‪MMM‬يد دليل بر وج‪MMM‬ود‪ M‬خداوند چيس‪MMM‬ت؟‬
‫بشرطيكه از جهان و عرض و جوهر چيزي برايم نگويي؟!‪.‬‬
‫حضرت پرسيدند‪:‬‬
‫آيا تا كنون در دريا سفر كرده اي؟ گفت‪ :‬بله‪ ،‬پرسيدند گاهي ش‪MM‬ده‬
‫كه كشتي طوفاني شده باشد وترسيده باشيد كه غرق شويد‪ ،‬ميگويد بل‪MM‬ه‪،‬‬
‫ميپرسند آيا ديگر اميدي به نج‪MM‬ات كش‪MM‬تي داش‪MM‬تيد و آيا ناخ‪MM‬دايان كش‪MM‬تي‬
‫ميتوانستند‪ M‬كاري بكنند؟ ميگويد خير! ميپرسند در چنين وضعيتي‪ M‬آيا در‬
‫دلت مي‌گذشت كه كسي ترا نج‪MM‬ات دهد ميگويد بل‪MM‬ه‪ ،‬مي‌فرماين‪MM‬د‪ :‬هم‪MM‬ان‬
‫ميفرمايد‪:‬‬
‫اسمش خداست لذا در كتاب مجيدش ‌‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪14‬‬

‫ض َّل َم ْن تَ ْدعُو َن إِاَّل إِيَّاهُ) اسراء‪67 :‬‬ ‫ِ‬

‫(وإِذَا َم َّس ُك ُم الضُُّّر فی الْبَ ْح ِر َ‬ ‫َ‬
‫«چون در دريا سختی به شما رس‪MM‬د‪ ،‬جز او (خداون‪MM‬د) هر كس را‬
‫كه به دعا می خوانيد‪ M‬ناپديد گردد»‪.‬‬
‫ُّر فَِإلَْي ِه جَتْأ َُرو َن) نحل‪:‬‬
‫(و َما بِ ُك ْم ِم ْن نِ ْع َم ٍة فَ ِم َن اللَّ ِه مُثَّ إِ َذا َم َّس ُك ُم الضُّ‬
‫َ‬
‫‪53‬‬
‫«و هر آنچه از نعمت داريد از ج‪MM‬انب خداوند‪ M‬است س‪MM‬پس چ‪MM‬ون‬
‫رنجی به شما رسد‪ ،‬آنگاه به درگاه او می ناليد»‪.‬‬
‫ل‪MM‬ذا ام‪MM‬ام ابوحنيفه رحمت هللا عليه ميفرمايد فقيه تر از جعفر ابن‬
‫محمد نديده است‪.‬‬

‫شخصيت‪:‬‬
‫خداوند متعال به امام ص‪MM‬ادق‪ M‬در كن‪MM‬ار تواضع و اخالق نيك‪MM‬وي‪ M‬ايش‪MM‬ان‪،‬‬
‫وقار و سنگيني خاصي عن‪MM‬ايت فرم‪MM‬وده ب‪MM‬ود كه بزرگ‪MM‬ترين ح‪MM‬اكم روي‬
‫زمين در زمان خودش يعني ابو جعفر منصور خليفه عباسي‪ ،‬در برابر‬
‫ايشان تسليم بود‪.‬‬
‫چنانكه امام شمس الدين ذهبي با سند خودش تا فضل بن الربيع از‬
‫پدرش روايت ميكند كه فرمود‪:‬‬
‫منصور مرا فرا خواند و گفت‪ :‬جعفر بن محمد قدرت مرا به بازي‬
‫گرفته است خداوند م‪MM‬را بكشد اگر او را نكش‪MM‬م‪ ،‬ن‪MM‬زدش آم‪MM‬دم و گفتم‪::‬‬
‫امير المؤمنين از شما خواسته كه پيش او بروي‪ ،‬ايش‪MM‬ان دوش گ‪MM‬رفت و‬
‫لب‪MM‬اس پوش‪MM‬يد‪( M‬به گم‪MM‬انم گفت‪ :‬لب‪MM‬اس نو پوش‪MM‬يد) او را آوردم‪ M‬و ب‪MM‬رايش‬
‫اجازه ورود‪ M‬خواستم‪ ،‬گفت‪ :‬بياور‪ M‬خدا مرا بكشد اگر او را نكشم!‪.‬‬
‫وقتي كه داشتيم وارد ميشديم‪ M‬بسويش نگاهي كرد و از جايش بلند‬
‫شد و با گرمجوشي از او پذيرايي‪ M‬كرد و گفت‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪15‬‬

‫«مرحبا بنقي الساحة الربي من الدغل و اخليانة أخی و ابن عمي»‬

‫اي پ‪MM‬اك و اي پ‪MM‬اك از هر مكر و خيانت اي ب‪MM‬رادرم و اي پسر عم‪MM‬ويم‬
‫خوش آمدي!‪.‬‬
‫آنگاه او را در كنار خودش روي تخت نشاند و حالش را پرس‪MM‬يد‪،‬‬
‫سپس گفت‪ :‬چه نياز داري فرمودند‪:‬‬
‫عطاياي مردم مكه و مدينه به ت‪MM‬أخير افت‪MM‬اده است دس‪MM‬تور‪ M‬ب‪MM‬ده كه‬
‫برسانند‪ ،‬گفت‪ :‬چشم‪ ،‬آنگاه گفت‪ :‬كنيزش را صدا ك‪MM‬رد و گفت‪ :‬هديه را‬
‫بياور شيشه عطر گ‪MM‬ران قيم‪MM‬تي‪ M‬را آورد و به ايش‪MM‬ان داد و از هم ج‪MM‬دا‬
‫شدند‪ ،‬من دنبال ايشان راه افتادم و گفتم‪ ::‬يابن رسول هللا! وقتي من شما‬
‫را آوردم‪ M‬شك نداشتم‪ M‬كه شمارا ميكشد‪ ،‬اما برخ‪M‬وردش‪ M‬ع‪M‬وض ش‪M‬د‪ ،‬من‬
‫دي‪MM‬دم ش‪MM‬ما هنگ‪MM‬ام ورود لباس‪MM‬هايتان را ح‪MM‬ركت ميدادي‪MM‬د‪ ،‬گويا چ‪MM‬يزي‬
‫خوانديد چه بود؟ فرمودند‪ :‬گفتم‪::‬‬
‫(اللهم احرسين بعينك اليت ال تن ام‪ ،‬واكنفىن بركنك ال ذي ال ي رام‪،‬‬
‫واحفظىن بق درتك على‪ ،‬وال هتلكىن وأنت رج ائى‪ .‬رب كم من نعمة‬
‫انعمت هبا على قل لك عن دها ش كرى‪ ،‬و كم من بلية ابتليتىن هبا قل‬
‫هلاعن دك ص ربى! فيا من قل عند نعمته ش كرى فلم حيرم ىن‪ ،‬ويا من قل‬
‫عند بليتة صربى فلم خيذلىن‪.‬‬
‫ويا من رآىن على املعاصى فلم يفض حىن‪ ،‬ويا ذا النعم الىت ال‬
‫حتصي أب دا‪ ،‬ويا ذا املع روف ال ذي ينقطع أب دا‪ ،‬أعىن علي ديىن ب دنياي‪،‬‬
‫وعلي آخ رتى بتق وي‪ ،‬واحفظىن فيما غبت عن ه‪ ،‬وال تكلىن ايل نفسى‬
‫فيما خطرت‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪16‬‬

‫يا من ال تض ره ال ذنوب‪ ،‬وال تنقصه املغف رة اغف رىل ما ال يض رك‬

‫واعطىن ما ال ينقص ك‪ ،‬يا وه اب أس ألك فرجا قريب ا‪ ،‬وص ربا مجيال‪،‬‬
‫والعافية من مجيع الباليا واشكر العافية)‬
‫«پروردگارا! مرا باچشم بيدار خ‪MM‬ودت كه نميخوابد‪ M‬حراس‪MM‬تم‪ M‬كن‪،‬‬
‫ودر پناه ق‪MM‬درت خ‪MM‬ودت كه تس‪MM‬خير ناپذيراست‪ M‬ج‪MM‬ايم ده‪ ،‬و با ق‪MM‬درتي‪ M‬كه‬
‫بر من داري حف‪MM‬اظتم كن‪ ،‬هالكم مكن كه اميد من ت‪MM‬ويي‪ ،‬پروردگ‪MM‬ارم!‬
‫چق‪MM‬در بس‪MM‬يارند‪ M‬نعمته‪MM‬ايي‪ M‬كه تو بر من ارزاني‪ M‬داش‪MM‬تي اما من در قب‪MM‬ال‬
‫آنها از تو شكر اندكي بجاي آوردم‪ ،‬و چق‪MM‬در زيادند‪ M‬آزمايش‪MM‬اتي‪ M‬كه م‪MM‬را‬
‫ب‪MM‬دانها آزم‪MM‬ودي اما من در برابر آنها ان‪MM‬دكي ص‪MM‬بركردم‪ ،‬پس اي ذاتيكه‬
‫باوجود‪ M‬شكر اندكم مرا محروم‪ M‬نداشتي‪ ،‬و اي ذاتيكه باوجود كم ص‪M‬بري‬
‫من در هنگام مصيبت رسوايم نكردي‪M.‬‬
‫واي ذاتيكه مرا در حالت گناه دي‪MM‬دي اما آب‪MM‬رويم‪ M‬را نريخ‪MM‬تي‪ ،‬واي‬
‫ص‪MM‬احب نعمته‪MM‬ايي‪ M‬كه هرگز قابل ش‪MM‬مارش نيست واي ص‪MM‬احب خ‪MM‬وبي‬
‫ه‪MM‬ايي كه هرگز قطع نميش‪MM‬ود‪ ،‬م‪MM‬را با دنيا بر دينم‪ ،‬و با تق‪MM‬وا برآخ‪MM‬رتم‪M‬‬
‫ي‪MMM‬اري فرم‪MMM‬ا‪ ،‬و در آنچه من از او دور ش‪MMM‬ده ام حف‪MMM‬اظتم كن و هرگ‪MMM‬اه‬
‫احساس خطر كردم مرا به نفس خودم‪ M‬وا مگذار‪.‬‬
‫اي ذاتيكه گناهان به او ضرر‪ M‬نميرساند‪ ،‬و مغفرت و آم‪MM‬رزش كم‬
‫ندارد‪ ،‬آنچه برايت ضرر‪ M‬ندارد از من بيامرز‪ M‬و آنچه از تو كم نميش‪MM‬ود‬
‫ب زي‪MM‬اد بخش‪MM‬اينده از تو ميخ‪MM‬واهم‪ M‬كه مش‪MM‬كلم را زود‬ ‫به من بده‪ ،‬اي َوهّا ِ‬
‫حل كني‪ ،‬و به من صبر نيكو عنايت فرمايي‪ ،‬از تمام مصيبتها‪ M‬س‪MM‬المتي‬
‫و براين سالمتي توفيق‪ M‬شكر كردن عنايت كني»‪.‬‬
‫اين حالت وكيفيتي‪ M‬كه خداوند‪ M‬دل دش‪MM‬منش را بج‪MM‬اي كينه و دش‪MM‬مني‬
‫پر از محبت و دوستي ميكند لطف و كرم و عن‪MM‬ايت ف‪MM‬وق‪ M‬الع‪MM‬اده خداوند‬
‫متعال بادوس‪MM‬تانش است و با توجه به مس‪MM‬ائل دش‪MM‬وار‪ M‬و بغ‪MM‬رنجي‪ M‬كه بين‬
‫عباسيها و علويها وجود‪ M‬داشت اصال تصور‪ M‬نميشود‪ M‬كه منصور عباسي‬
‫از يكي از بزرگان علوي چنين پذيرايي كند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪17‬‬
‫پاك است خدايي كه دلهاي بندگان (به تعبير ح‪M‬ديث نب‪M‬وي) بين دو‬
‫انگشت بالكيف اوست كه هر جور بخواهد ميچرخاند‪.‬‬

‫ستايش علماء‪:‬‬
‫براي بزرگواري و شناختن موضع علماء در قبال ايشان همينقدر ك‪MM‬افي‬
‫است كه بدانيد كه تمام اصحاب صحاح سته از ايش‪MM‬ان ح‪MM‬ديث نقل ك‪MM‬رده‬
‫اند‪ ،‬البته امام بخاري‪ M‬نه در صحيح بلكه در كتابهاي ديگ‪MM‬رش از ايش‪MM‬ان‬
‫حديث آورده است‪.‬‬
‫لذا ابن جحر در بيوگرافي‪ M‬ايشان در تقريب ميفرمايد‪:‬‬
‫ص دوق فقيه ام ام‪( .‬ام‪MMM‬ام به اص‪MMM‬طالح مح‪MMM‬دثين و نه ش‪MMM‬يعيان‬
‫اثناعش‪MM‬ري) علم‪MM‬اي علم ح‪MM‬ديث و نق‪MM‬ادان مع‪MM‬روف اين علم ش‪MM‬ريف از‬
‫ايشان بس‪MM‬يار تمجيد و س‪MM‬تايش ك‪MM‬رده و هر كس با الق‪MM‬اب و اوص‪MM‬افي كه‬
‫شايسته مقام ايشان ميدانسته از ايشان تجليل بعمل آورده است‪.‬‬
‫ابو حاتم رازي ميفرمايد‪:‬‬
‫ثقة اليس أل عن مثله‪ ،‬چنانكه دركت‪MM‬اب الج‪MM‬رح ايش‪MM‬ان آم‪MM‬ده است (‬
‫‪ )2/487‬همچ‪MM‬نين ام‪MM‬ام ش‪MM‬افعي و ابن معين و ديگ‪MM‬ران ايش‪MM‬ان را توثيق‬
‫ك‪MMM‬رده ان‪MMM‬د‪ ،‬ابن حب‪MMM‬ان ميفرماي‪MMM‬د‪ :‬ايش‪MMM‬ان از بزرگ‪MMM‬ان اهل بيت و از‬
‫عابدترين اتباع تابعين و از علماي مدينه است‪.‬‬
‫شيخ االسالم ابن تيميه در منه اج الس نة ( ‪ )2/245‬مي فرمايد‪( :‬به‬
‫اتفاق اهل سنت جعفر بن محمد از ائمه دين است)‪.‬‬
‫در جاي ديگري‪ M‬نيز ميفرمايد‪ )110-4/108 ( :‬ايشان در اموري‬
‫كه شريعت داللت بر پيروي‪ M‬از آنان دارد ام‪MM‬ام هس‪MM‬تند‪( :‬و ام امتهم فيما‬
‫دلت الشريعة علي االئتمام هبم فيه‪. )....‬‬
‫وق‪MMM‬تي از ام‪MM‬ام ابو حنيفه رمحة اهلل عليه در ب‪MMM‬اره ايش‪MMM‬ان پرس‪MMM‬يده شد‬
‫فرمودند‪ :‬از جعفر بن محمد فقيه تر نديدم‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪18‬‬
‫موضع ايش ان در قب ال ش يخين‪ :‬اب وبكر ص ديق و عمر ف اروق رضي هللا‬
‫عنهما‬
‫حضرت ابوبكر صديق‪ M‬كه از دو جهت پدر ب‪M‬زرگ ايش‪M‬ان اس‪M‬ت‪ ،‬و هر‬
‫دوي آنان حضرت ص‪MM‬ديق‪ M‬و حض‪MM‬رت ف‪MM‬اروق وزرای‪ M‬ج‪MM‬دش حض‪MM‬رت‬
‫محمد صلي هللا عليه وآله وسلم هستند ايشان هر دو بزرگوار را دوست‬
‫ميداشت و احترام ميكرد و از آنان به خوبي ياد مينمود‪ ،‬و كساني را كه‬
‫با ايشان بغض و كينه ميداشت بد ميديد و با آنان بغض ميورزيد‪ M،‬ل‪MM‬ذا با‬
‫رافضه بخ‪MM‬اطر‪ M‬موضع خص‪MM‬مانه اي كه با ص‪MM‬ديق و ف‪MM‬اروق رضي‪ M‬هللا‬
‫عنهما داش‪MM‬تند بش‪MM‬دت بغض ميورزي‪MM‬ده و راه آش‪MM‬تي را با آن‪MM‬ان مس‪MM‬دود‬
‫ميديدند‪.‬‬
‫*عبدالجبار بن عباس همداني ميگويد‪M:‬‬
‫هنگامي كه ميخواس‪MM‬تيم از مدينه ك‪MM‬وچ ك‪MM‬نيم جعفر بن محمد ن‪MM‬زد ما‬
‫آمد و فرمود‪ M:‬انشاء هللا شما از نيكان شهرتان هستيد‪ ،‬به آن‪MM‬ان از ط‪MM‬رف‬
‫من بگوييد‪:‬‬
‫(من زعم أنی ام ام معص وم مف رتض الطاعة فأنا ب ريء منه و من‬
‫زعم أنی أبرأ من أيب بوبكر و عمر فأنا بريء منه)‪.‬‬
‫(هر كسي معتقد باشد كه من ام‪MMM‬ام معص‪MMM‬وم و واجب االط‪MMM‬اعت‬
‫هس‪MM‬تم من از او ب‪MM‬يزارم و هر كس معتقد باشد كه من از اب‪MM‬وبكر‪ M‬و عمر‬
‫بيزاري ميجويم‪ M‬من از او بيزارم)‪.‬‬
‫*ابن ابو عمرع دني از جعفر بن محمد ص‪MM‬ادق از پدرش‪MM‬ان روايت‬
‫ميكند كه فرمودند‪:‬‬
‫(آل ايب بكر ك انوا يُ دعون علي عهد رس ول اهلل آل رس ول اهلل‬
‫ص لي اهلل عليه وآله وس لم) (در زمان رس‪M‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم مردم اهل بيت اب‪M‬وبكر را ن‪M‬يز اهل بيت رس‪M‬ول هللا ص‪M‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم ميخواندند)‪.‬‬
‫*زهير بن معاويه ميگويد‪ :‬پدرم به جعفر بن محمد گفت‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪19‬‬
‫من همسايه اي دارم كه مدعي است شما از ابوبكر‪ M‬و عمر ب‪MM‬يزاري‬
‫ميجويي؟!‪:‬‬
‫امام صادق فرمودند‪:‬‬
‫(برئ اهلل من جارك)‬
‫«خداوند‪ M‬بيزار باد از همسايه ات»‬
‫(واهلل أنی ألرج وا ان ينفعين اهلل بقراب تی من أبی بكر و لقد‬
‫اشتكيت شكاية فأوصيت إيل خالی عبدالرمحن بن القاسم)‪.‬‬
‫(بخدا سوگند من اميدوارم خداوند‪ M‬بخاطر ق‪MM‬رابتم با اب‪MM‬وبكر‪ M‬به من‬
‫نفعي برس‪MM‬اند‪ ،‬وق‪MM‬تي‪ M‬من م‪MM‬ريض ش‪MM‬دم دايي ام عب‪MM‬دالرحمن بن قاسم‪ M‬را‬
‫وصي خودم‪ M‬قرار دادم)‪.‬‬
‫*محمد بن فضيل از سالم بن ابي حفص روايت ميكند كه فرمودند‪:‬‬
‫از ابوجعفر و پسرش(ام‪MM‬ام ص‪M‬ادق‪ M‬و ام‪MM‬ام ب‪MM‬اقر عليهما الس‪M‬الم) در‬
‫باره ابوبكر‪ M‬و عمر پرسيدم‪ M‬فرمود‪M:‬‬
‫(يا سامل توهلما و ابرا من عدومها فإهنما كانا امامی هدي)‪.‬‬
‫«اي س‪MM‬الم! با آن دو دوس‪MM‬تي كن و از دش‪MM‬منان ش‪MM‬ان ب‪M‬يزار ب‪MM‬اش‪،‬‬
‫زيرا كه آن دو امام هدايت بودند»‪.‬‬
‫سپس امام صادق‪ M‬فرمودند‪:‬‬
‫(ياسامل‪ ،‬أيسب الرجل جده؟ أبوبكر جدی‪ ،‬النالتىن شفاعة حممد‬
‫يوم القيامة إن مل أكن أتوالمها و أبرأ من عدومها)‪.‬‬
‫«اي س‪MM‬الم! آيا كسي پ‪MM‬دربزرگش‪ M‬را دش‪MM‬نام‪ M‬ميده‪MM‬د؟! أب‪MM‬وبكر‪ M‬پ‪MM‬در‬
‫ب‪MM‬زرگ من اس‪MM‬ت‪ ،‬ش‪MM‬فاعت محمد ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم در قيامت‬
‫نص‪MMM‬يبم نش‪MMM‬ود‪ M‬اگر آنها را دوست نداش‪MMM‬ته باشم و از دشمنش‪MMM‬ان ب‪MMM‬يزار‬
‫نباشم»‪.‬‬
‫اين سخنان را امام صادق‪ M‬در حضور‪ M‬پدر بزرگوارش‪ M‬ام‪MM‬ام محمد‬
‫باقر فرمود‪ :‬و ايشان‪ -‬با سكوتشان تأييد كردند‪ -‬و چيزي نگفتند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪20‬‬
‫*حفص بن غياث شاگرد‪ M‬امام صادق‪ M‬ميفرمايد‪:‬‬
‫از جعفر بن محمد شنيدم‪ M‬كه مي فرمودند‪:‬‬
‫(ما أرجو من شفاعة على شيئا إال و أنا أرجوا من شفاعة أىب بكر‬
‫مثله‪ ،‬لقد ولدىن مرتني)‪.‬‬
‫«من همانقدري‪ M‬كه اميدوار‪ M‬شفاعت علي هستم به شفاعت ابوبكر‪M‬‬
‫نيز همان اندازه اميدوارم‪ ،‬ابوبكر از دوجهت جد من است»‪.‬‬
‫*شاگرد‪ M‬ديگر ايشان عمرو بن قيس المالئى ميفرمايد‪:‬‬
‫از جعفر بن محمد شنيدم‪ M‬كه ميفرمودند‪:‬‬
‫(بريء اهلل ممن تربأ من ايب بكر و عمر)‪.‬‬
‫«خداوند‪ M‬بيزار باد از كسي كه از ابوبكر و عمر بيزاري بجويد»‪M.‬‬
‫*و امام دارقطني با س‪MM‬ندش از حس‪MM‬ان بن س‪MM‬دير روايت مي كند كه‬
‫فرمود‪M:‬‬
‫هنگامي كه از جعفر بن محمد در ب‪MM‬اره اب‪MM‬وبكر و عمر پرس‪MM‬يده شد‬
‫شنيدم كه فرمودند‪:‬‬
‫(انك تسألنی عن رجلني قد اكال من مثار اجلنة)‪.‬‬
‫«تو از من در ب‪MM‬اره آن دو م‪MM‬ردي مي پرسي‪ M‬كه م‪MM‬دتها پيش از‬
‫ميوه بهشت خورده اند»‪.‬‬
‫س‪MM‬بحان هللا! خوشا‪ M‬به س‪MM‬عادت آن‪MM‬ان و ب‪MM‬دا به ح‪MM‬ال كس‪MM‬اني كه به‬
‫دروغ ادعا مي كنند دوستار‪ M‬اهل بيت اند‪.‬‬
‫اين نص‪MM‬وص از ام‪MM‬ام جعفر ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمة هللا عليه در ب‪MM‬اره محبت‬
‫شيخين و مودت با آنان صريح و آشكار است‪ ،‬و مق‪MM‬ام و م‪MM‬نزلت ايش‪MM‬ان‬
‫را ن‪MM‬زد خداوند‪ M‬ب‪MM‬اال مي ب‪MM‬رد و ايش‪MM‬ان را به خداوند نزديك مي كند كما‬
‫اينكه داللت ص‪MM‬ريح و آش‪MM‬كار بر بغض و ع‪MM‬داوت و نف‪MM‬رين و انزج‪MM‬ار‬
‫ايش‪MM‬ان از دش‪MM‬منان ص‪MM‬حابه بخص‪MM‬وص آن بزرگ‪MM‬واران و فرهيختگ‪MM‬ان‪M‬‬
‫دارد‪.‬‬
‫مهم تر از همه اينكه خ‪MM‬ود ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬ب‪MM‬راي آن دو خليفه راش‪MM‬د‪،‬‬
‫صديق اكبر و فاروق‪ M‬اعظم دو يار و م‪MM‬ونس و غمخ‪MM‬وار حض‪MM‬رت فخر‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪21‬‬
‫رسل و تاج انبياء و رسوالن و افضل پيامبران و فرش‪MM‬تگان‪ M‬و دو خ‪MM‬ادم‬
‫و مخلص اسالم و قرآن و دين خاتم رضي هللا عنهما مژده بهشتي بودن‬
‫مي دهد‪.‬‬
 ‫بخش دوم‪ :‬متن مناظرة امام جعفر صادق با یک رافضی‬

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

‫پروردگارا‪ M‬كمك كن‬

‫شيخ فقيه ابوالقاسم‪ M‬عبدالرحمن بن محمد بن سعيد انصارى‪ M‬بخ‪MM‬ارى‬

‫در حاليكه من در س‪MM‬ال ‪435‬هـ در مكه مكرمه – كه خداوند حف‪MM‬اظتش‬
‫كند‪ -‬بر او مى خواندم‪ M‬برايم حديث ﮔفت‪:‬‬
‫فرمود‪ M:‬ابومحمد عبدهللا بن مسافر به من خبرداده‪ ،‬فرمود‪ :‬ابوبكر‬
‫بن خلف بن عمر بن خلف الهم‪MM‬دانى به من خ‪MM‬بر داده فرم‪MM‬ود‪ M:‬ابوالحسن‬
‫احمد بن محمد بن بازمه به من حديث ﮔفت‪ ،‬فرمود‪ :‬ابو الحسن بن على‬
‫الطنافسي‪ M‬به من ح‪MM‬ديث ﮔفت‪ :‬فرم‪MM‬ود‪ :‬خلف بن محمد القط‪MM‬وانى به من‬
‫حديث ﮔفت‪ ،‬فرمود‪ :‬على ابن صالح به من حديث ﮔفت‪ ،‬فرمود‪ :‬م‪MM‬ردى‬
‫از رافضه نزد جعفر بن محمد صادق عليه السالم آمد و گفت‪:‬‬
‫الس الم عليكم ورمحة اهلل وبركاته حض‪MM‬رت ج‪MM‬واب س‪MM‬المش را داد‪،‬‬
‫مرد ﮔفت‪:‬‬
‫‪1‬ـ يابن رس‪MM‬ول هللا بعد از رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لى هللا عليه و آله وس‪MM‬لم‬
‫بهترين مردم كيست؟ جعفر ص‪MM‬ادق رمحة اهلل عليه فرم‪MM‬ود‪ :‬اب‪MM‬وبكر ص‪MM‬ديق‬
‫رضى هللا عنه ﮔفت‪ MM:‬دليل اين امر ﭼيست؟ فرم‪MMMM‬ود‪ M:‬ارش‪MMMM‬اد خداوند‪M‬‬
‫عزوجل‪:‬‬
‫ين َك َف ُروا ثَ ايِن َ ا ْثنَنْي ِ إِ ْذ‬ ‫َّ ِ‬
‫َخَر َج هُ الذ َ‬ ‫ص َرهُ اللَّهُ إِ ْذ أ ْ‬ ‫(إِالّ َتْن ُ‬
‫ص ُروهُ َف َق ْد نَ َ‬
‫ِ‬ ‫ول لِ ِ ِ‬
‫ص احبِه ال حَتْ َز ْن إِ َّن اللَّهَ َم َعنَا فَ أَْنَز َل اللَّهُ َس كينَتَهُ‬ ‫مُهَا يِف الْغَ ا ِر إِ ْذ َي ُق ُ َ‬
‫ود مَلْ َتَر ْو َها) (التوبة‪)40:‬‬ ‫علَي ِه وأَيَّ َده جِب نُ ٍ‬
‫َْ َ ُ ُ‬
‫«اگر او (پيامبر‪ )M‬را ي‪MM‬اري نكنيد در حقيقت خداوند‪ M‬هنگ‪MM‬امي به او‬
‫ياري كرد كه كافران در حالي كه يكي از دو تن بود (از مكه) ب‪MM‬يرونش‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪24‬‬
‫كردند هگامي كه در غار بودند آنگاه كه به يار خود مي گفت‪ ::‬نگران‬
‫مب‪MMM‬اش بي گم‪MMM‬ان خداوند با ماست پس خداوند‪ M‬آرامشش را بر او ن‪MMM‬ازل‬
‫كرد و او را با سپاهياني كه آنها را نمي ديدند»‪.‬‬
‫پس چه كسى بهتر از آن دو نفرى است كه خداوند سومشان اس‪MM‬ت؟‬
‫و آيا غ‪MM‬ير از پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه و آله وس‪MM‬لم كسى از اب‪MM‬وبكر به‪MM‬تر‬
‫هست؟!‪.‬‬
‫‪ -2‬رافضى ﮔفت‪ M:‬على ابن ابى طالب عليه السالم بدون نگراني و‬
‫ناراحتى بر رختخواب رسول هللا صلي هللا عليه وآله و سلم خوابيد ام‪MM‬ام‬
‫صادق فرمودند‪ :‬ابوبكر‪ M‬نيز بدون نگرانى و ناراحتى با پيامبر صلى هللا‬
‫عليه وآله وسلم همراه بود‪.‬‬
‫‪ -3‬مرد ﮔفت‪ M:‬خداوند‪ M‬ب‪MM‬رخالف‪ M‬ﮔفته تو مي فرما‪M‬ي‪MM‬د! ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‬
‫فرمود‪ M:‬ﭼه فرموده است؟ ﮔفت‪ :‬خداوند‪ M‬مي فرما‪M‬يد‪:‬‬
‫ول لِص ِ‬
‫احبِ ِه ال حَتْ َز ْن إِ َّن اللَّهَ َم َعنَا «آنگاه كه به ي‪MM‬ار خ‪MM‬ود مي‬ ‫إِ ْذ َي ُق ُ َ‬
‫گفت‪ :‬نگران مباش بي گمان خداوند با ماست»‪.‬‬
‫مگر اين ترس و ناراحتى نبود؟‬
‫امام صادق فرمودند‪ :‬خير زيرا غمگيني غ‪MM‬ير از ج‪MM‬زع ف‪MM‬زع است‬
‫غمگينى اب‪MM‬وبكر‪ M‬از اين ب‪MM‬ود كه مب‪MM‬ادا پيامبر ص‪MM‬لى هللا عليه آله وس‪MM‬لم‬
‫شهيد ش‪M‬ود و كسى به دين خ‪M‬دا نگراي‪M‬د‪ ،‬پس غمگينى بر دين خ‪M‬دا و بر‬
‫پيامبر خدا بود‪ ،‬غمگينى اش در ب‪MM‬اره خ‪MM‬ودش نب‪M‬ود ب‪MM‬دليل اينكه بيش از‬
‫صد مرتبه مار پايش را زد اف نگفت!‪.‬‬
‫‪ -4‬رافضى‪ M‬گفت‪ ::‬خداوند‪ M‬متعال مى فرمايد‪:‬‬
‫الص ال َة َويُ ْؤتُ و َن‬
‫يم و َن َّ‬ ‫إِمَّنَا ولِيُّ ُكم اللَّه ورس ولُه والَّ ِذين آمن وا الَّ ِذ ِ‬
‫ين يُق ُ‬
‫َ‬ ‫َ ُ ُ َ َ ُ ُ َ َ َُ‬
‫الز َكا َة َو ُه ْم َراكِعُو َن)؟ (المائدة‪)55:‬‬ ‫َّ‬
‫«جز اين نيست كه ولي شما خداوند‪ M‬و رس‪MM‬ولش و مومن‪MM‬اني‪ M‬هس‪MM‬تند‬
‫كه نماز بر پاي مي دارند و آنان در اوج فروتني زكات مي پردازند‪.»M‬‬
‫اين در باره على بن ابى طالب نازل شده هنگامى كه انگشترش را‬
‫در حال ركوع صدقه كرد‪ ،‬فرمود‪M:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪25‬‬

‫يف و يف أهل بي يت) «خ‪MM‬دا را س‪MM‬پاس كه اين‬‫(احلمدهلل ال ذي جعلها ّ‬

‫افتخار را در من و در اهل بيتم قرار‪ M‬داد»‪.‬‬
‫ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق فرمودن‪MM‬د‪ :‬آيه اى كه بيش از اين آيه در همين س‪MM‬وره‬
‫است از اين آيه مهمتر است خداوند متعال مى فرمايد‪M:‬‬
‫(ياأيهاال ذين أمن وا من يريد منكم عن دينه فس وف ي ايت اهلل بق وم‬
‫حيبهم و حيبونه) مائده ‪.54‬‬
‫«اي مومنان هر كس از شما كه از دينش بر گ‪MM‬ردد بداند كه خداوند‬
‫گروهي را در ميان خواهد آورد كه آنان را دوست مي دارد و آنان ن‪MM‬يز‬
‫او را دوست مي دارند»‪.‬‬
‫بعد از رسول خدا صلي هللا عليه آله وسلم ارتداد صورت‪ M‬گرفت‪،‬‬
‫عربها‪ -‬صحرانشينان‪ -‬بعد از رسول خدا ص‪MM‬لى هللا عليه آله وس‪MM‬لم مرتد‬
‫شدند و كفار در نهاوند‪ M‬گرد آمدند و گفتند مردى كه مسلمانان بوسيله او‬
‫پيروز مى شدند مرده است تاجائيكه عمررضى هللا عنه فرمود‪M:‬‬
‫ح‪MM‬اال نم‪MM‬از را از آنها بپ‪MM‬ذير و زك‪MM‬ات را به خودش‪MM‬ان واگ‪MM‬ذاركن‬
‫فرم‪MM‬ود‪ :‬اگر ريس‪MM‬مانى را از من ب‪MM‬از دارند كه به رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا‬
‫عليه وآله وس‪MM‬لم مى داده اند بخ‪MM‬اطر‪ M‬ن‪MM‬دادن آن ريس‪MM‬مان با آن‪MM‬ان خ‪MM‬واهم‬
‫جنگيد و اگر به تعداد سنگها وخ‪MM‬ار‪ M‬و درخت و جن انس عليه من ن‪MM‬يرو‬
‫جمع ش‪MM‬ود به تنه‪MM‬ايى با همه آن‪MM‬ان خ‪MM‬واهم جنگيد‪ ،‬اين آيه در فض‪MM‬يلت‬
‫ابوبكر است‪.‬‬
‫‪ -5‬رافضى‪ M‬گفت‪ :‬خداوند‪ M‬متعال مى فرمايد‪:‬‬
‫َّها ِر ِسّراً َو َعالنِيَةً) (البقرة‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫ين يُْنف ُقو َن أ َْم َواهَلُ ْم بِاللَّْي ِل َوالن َ‬
‫(الذ َ‬
‫‪)274‬‬
‫«كساني كه در شب و روز پنهان و آشكارا مالهاي خود را انف‪MM‬اق‬
‫مي كنند»‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪26‬‬
‫درباره على عليه السالم نازل شده كه چهار دين‪MM‬ار داشت يك دين‪MM‬ار‬
‫را شب نفقه كرد‪ ،‬يك دينار را روز نفقه كرد‪ ،‬يك دينار را پنه‪MM‬انى و يك‬
‫دينار را آشكارا نفقه كرد‪ ،‬لذا اين آيه نازل شد‪.‬‬
‫امام صادق عليه الس‪M‬الم فرم‪MM‬ود‪ M:‬ب‪M‬راى اب‪M‬وبكر‪ M‬به‪M‬تر از اين آيه در‬
‫قرآن وجود‪ M‬دارد‪ ،‬خداوند‪ M‬متعال مى فرمايد‪( :‬والليل إذا يغش ى) اين قسم‬
‫خداوند است (و النه ار إذا جتلى ‪ ....‬و ص دق باحلس ىن) ابوبكر (فنيس ره‬
‫لليس رى) ابوبكر (وس يجنبها األتقى) ابوبكر (ال ذي ي ؤيت ماله ي تزكى)‬
‫ابوبكر ( وما ألحد عن ده من نعمة جتزى إال ابتغ اء وجه ربه األعلى و‬
‫لسوف يرضى)‪.‬‬
‫ابوبكر‪ M‬چهل هزار مالش را بر رسول خدا صلى هللا عليه وآله سلم‬
‫خ‪MMMM‬رج ك‪MMMM‬رد تا اينكه از فقر عب‪MMMM‬ايش را به دورش پيچيد‪ ،‬جبريل عليه‬
‫السالم فرود آمد و فرمود‪:‬‬
‫خداوند‪ M‬على و اعلى سالمت مى رساند‪ M‬و مى فرمايد‪ :‬از طرف من‬
‫به اب‪MMM‬وبكر‪ M‬س‪MMM‬الم برس‪MMM‬ان‪ ،‬و بگو آيا در اين ح‪MMM‬الت فقر از من راضى‬
‫هس‪M‬تى يا ناراضى‪M‬؟ فرم‪M‬ود‪ M:‬آيا از پروردگ‪M‬ارم ناراضى‪ M‬مى ش‪M‬وم؟! من‬
‫از پروردگ‪MMMMMMM‬ارم‪ M‬راضى ام‪ ،‬من از پروردگ‪MMMMMMM‬ارم راضى‪ M‬ام‪ ،‬من از‬
‫پروردگارم‪ M‬راضى ام‪ ،‬و خداوند وعده داده كه او را راضى كند‪.‬‬
‫‪ -6‬رافضى‪ M‬گفت‪ :‬خداوند‪ M‬متعال مى فرمايد‪:‬‬
‫اج َو ِع َم َار َة الْ َم ْس ِج ِد احْلَ َر ِام َك َم ْن َآم َن بِاللَّ ِه َوالْيَ ْوِم‬
‫َج َع ْلتُ ْم ِس َقايَةَ احْلَ ِّ‬
‫(أ َ‬
‫اه َد يِف َس بِ ِيل اللَّ ِه ال يَ ْس تَ ُوو َن ِعْن َد اللَّ ِه َواللَّهُ ال َي ْه ِدي الْ َق ْو َم‬ ‫اآْل خ ِر َو َج َ‬
‫ِ‬
‫ِِ‬
‫ني) (التوبة‪)19:‬‬ ‫الظَّالم َ‬
‫«آيا آب دادن به حاجيان و آب‪MM‬اد س‪MM‬اختن مس‪MM‬جدالحرام را مانند ك‪MM‬ار‬
‫كسي ق‪MM‬رار داده ايد كه به خداوند و روز قيامت ايم‪MM‬ان آورده و در راه‬
‫خدا جهاد كرده است اينها در نزد خداوند يكسان نيستند و خداوند گ‪MM‬روه‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪27‬‬
‫س‪MM‬تمكاران را ه‪MM‬دايت نمي كند»‪ .‬در ب‪MM‬اره على عليه الس‪MM‬الم ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده‬
‫است‪.‬‬
‫امام صادق عليه السالم فرمود‪ M:‬ابوبكر نيز چنين فضيلتى در ق‪MM‬رآن‬
‫دارد خداوند متعال مى فرمايد‪M:‬‬
‫ك أ َْعظَ ُم َد َر َج ةً‬ ‫(ال يَ ْستَ ِوي ِمْن ُك ْم َم ْن أَْن َف َق ِم ْن َقْب ِل الْ َفْت ِح َوقَاتَ َل أُولَئِ َ‬
‫ين أَْن َف ُقوا ِم ْن َب ْع ُد َوقَاَتلُوا َو ُكاّل ً َو َع َد اللَّهُ احْلُ ْسىَن َواللَّهُ مِب َا َت ْع َملُ و َن‬ ‫ِ َّ ِ‬
‫م َن الذ َ‬
‫َخبِريٌ)‪( .‬الحديد‪)10:‬‬
‫«كس‪MMM‬اني از ش‪MMM‬ما كه پيش از فتح مكه انف‪MMM‬اق كردند‪ M‬و با ك‪MMM‬افران‬
‫جنگيدند با انفاق كنندگان و جهاد گران پس از فتح يكس‪MM‬ان نيس‪MM‬تند آن‪MM‬ان‬
‫در منزلت از كساني كه پس از فتح انف‪M‬اق كردند‪ M‬و با ك‪M‬افران جنگيدند‬
‫بزرگتر‪ M‬و خداوند‪ M‬به هر يك از آنان سر انج‪MM‬ام نيك را وع‪MM‬ده داده است‬
‫و خداوند‪ M‬از آنچه مي كنيد با خبر است»‪.‬‬
‫ابوبكر اولين كسى بود كه مالش را براي رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي هللا‬
‫عليه وآله و س‪MM‬لم در راه نص‪MM‬رت دين انف‪MM‬اق ك‪MM‬رد و اولين كسي ب‪MM‬ود كه‬
‫جنگيد و اولين كسي بود كه جهاد ك‪MM‬رد‪ ،‬مش‪MM‬ركان آمدند و پيامبر ص‪MM‬لي‬
‫هللا و عليه آله وسلم را آنقدر زدند كه حضرت خون آلود ش‪MM‬دند وق‪MM‬تي‪ M‬به‬
‫اب‪MM‬وبكر‪ M‬خ‪MM‬بر رس‪MM‬يد سراس‪MM‬يمه در كوچه ه‪MM‬اي مكه مي دويد ومي گفت‪:‬‬
‫هالكت باد بر ش‪MM‬ما آيا م‪MM‬ردي را مى كش‪MM‬يد كه مي گويد پروردگ‪MM‬ارم‪ M‬هللا‬
‫است در حاليكه او از جانب خداوند نزد شما آمده است؟!‪.‬‬
‫تا اينكه پيامبر صلي هللا عليه وآله وسلم را رها كردند و شروع به‬
‫زدن ابوبكر‪ M‬كردند‪ ،‬آنقدر زدند كه بينى اش در چه‪MM‬ره اش ش‪MM‬ناخته نمي‬
‫شد‪ ،‬او اولين كسى بود كه در راه خدا جهاد نم‪MM‬ود و اولين كسي ب‪MM‬ود كه‬
‫در كنار رسول خدا ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم جنگيد و اولين كسي ب‪MM‬ود‬
‫كه م‪MM‬الش را در راه خ‪MM‬دا خ‪MM‬رج ك‪MM‬رد‪ ،‬پيامبر خ‪MM‬دا ص‪MM‬لى هللا عليه وآله‬
‫وسلم فرمودند‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪28‬‬

‫(ما نفعين م ال كم ال أيب بك ر) (هيچ مالي به اندازه مال ابوبكر‪ M‬به‬

‫من كمك نكرد)‪.‬‬
‫‪ -7‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬علي ح‪MM‬تي به ان‪MM‬دازة چشم بهم زدني هم به خ‪MM‬دا‬
‫شريك نياورده اس‪MM‬ت‪ ،‬ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق فرمودن‪MM‬د‪ :‬خداوند چن‪MM‬ان ستايش‪M‬ي از‬
‫اب‪MM‬وبكر‪ M‬ك‪MM‬رده كه او را از هر س‪MM‬تايش ديگ‪MM‬ري‪ M‬بي نياز مي گردان‪MM‬د‪،‬‬
‫خداوند متعال مي فرمايد‪:M‬‬
‫ك ُه ُم الْ ُمتَّ ُقو َن)‪( .‬الزمر‪)33:‬‬‫َّق بِِه أُولَئِ َ‬
‫صد َ‬ ‫(والَّ ِذي جاء بِ ِّ ِ‬
‫الص ْدق َو َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫ق محمد صلى هللا عليه‬ ‫و كسي كه دين راستين را آورد َجا َء بِالصِّ ْد ِ‪M‬‬
‫ص َّد َ‬
‫ق بِ ِه ابوبكر‪.‬‬ ‫وآله وسلم َو َ‬
‫همه به پيامبر‪ M‬صلى هللا عليه وآله وسلم گفتند دروغ مي گويي جز‬
‫ابوبكر كه گفت‪« :‬صدقت» راست مي گويي‪ ،‬لذا اين آيه در باره ابوبكر‪M‬‬
‫نازل گرديد‪ M‬آيه اي كه خاص در باره تصديق‪ M‬و ب‪MM‬اور است پس اب‪MM‬وبكر‬
‫صديق پرهيزگار و پاكدامن‪ ،‬راضي شده و از او راضي گرديده‪ ،‬عادل‬
‫و به صفت عدل موصوف‪ M‬شده و باوفاست‪.‬‬
‫‪ -8‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬حب علي در كت‪MMMM‬اب خ‪MMMM‬دا ف‪MMMM‬رض است خداوند‬
‫متعال مي فرمايد‪:‬‬
‫َجراً إِاَّل الْ َم َو َّد َة يِف الْ ُق ْرىَب )‪( .‬الشورى‪)23:‬‬ ‫ِ‬
‫َسأَلُ ُك ْم َعلَْيه أ ْ‬
‫(قُ ْل ال أ ْ‬
‫«بگو‪ :‬بر رساندن آن مزدي از شما در خواست نمي كنم ولي بايد‬
‫در ميان خويشاوندان دوستي‪ M‬پيشه كنيد وحق خويش‪MM‬اوندي‪ M‬م‪M‬را به ج‪MM‬اي‬
‫آوريد»‪.‬‬
‫ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬فرمودن‪MM‬د‪ :‬اب‪MM‬وبكر ن‪MM‬يز چ‪MM‬نين امتيازي‪ M‬دارد‪ ،‬خداوند‪M‬‬
‫متعال مي فرمايد‪:‬‬
‫ِ َّ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ين َج اءُوا ِم ْن َب ْع‬ ‫َّ ِ‬
‫ده ْم َي ُقولُ و َن َربَّنَا ا ْغف ْر لَنَا َوإِلِ ْخ َواننَا الذ َ‬
‫ين‬ ‫(والذ َ‬ ‫َ‬
‫َّ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َسبَ ُقونَا بِاأْل ميَان َوال جَتْ َعل يِف‬
‫وف‬
‫َّك َر ُؤ ٌ‬‫ين َآمنُوا َربَّنَا إِن َ‬
‫ُقلُوبِنَا غاّل ً ل ِلذ َ‬ ‫ْ‬
‫يم)‪( .‬الحشر‪)10:‬‬ ‫ِ‬
‫َرح ٌ‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪29‬‬
‫«و ن‪MMM‬يز آن‪MMM‬ان را كه پس از اين‪MMM‬ان آمدند(انص‪MMM‬ار) مي گوين‪MMM‬د‪:‬‬
‫پروردگارا! ما را و آن برادرانم‪MM‬ان را كه در ايم ‪M‬ان آوردن از ما پيشي‬
‫گرفتند و در دله‪MM‬اي ما هيچ كينه اي در حق كس‪MM‬اني كه ايم‪MM‬ان آورده اند‬
‫قرار مده پروردگارا‪ M‬تويي بخشنده مهربان»‪.‬‬
‫ابوبكر‪ M‬كسي است كه در ايمان سبقت جست‪ ،‬پس استغفار و طلب‬
‫آم‪MMM‬رزش ب‪MMM‬راى او واجب و محبتش ف‪MMM‬رض و بغض و دش‪MMM‬مني‪ M‬با او‬
‫كفراست‪.‬‬
‫‪ -9‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(احلسن و احلسني سيدا شباب أهل اجلنة و أبومها خري منهما)‪.‬‬
‫حسن و حسين سردار‪ M‬جوانان بهشتند‪ M‬و پدرشان از آنان بهتر است‪.‬‬
‫امام صادق فرمودند‪ :‬ابوبكر‪ M‬در پيشگاه خداوند امتيازي‪ M‬به‪MM‬تر از‬
‫اين دارد پدرم از جدم از علي بن ابي طالب عليه السالم روايت مي كند‬
‫كه فرمود‪ :‬خدمت پيامبر‪ M‬خدا ص‪M‬لي هللا عليه وآله وس‪M‬لم ب‪M‬ودم هيچكسي‬
‫ديگر جز من نبود‪ ،‬كه ديدم ابوبكر و عمر رضي‪ M‬هللا عنهما ظاهر شدند‬
‫پيامبر صلي هللا عليه وآله سلم فرمودند‪:‬‬
‫(يا على‪ :‬ه ذان س يدا كه ول أهل اجلنة و ش باهبما فيما مضى من‬
‫س الف ال دهر يف األولني و م ابقي يف غ ابره من االخ رين إال النب يني و‬
‫املرسلني الختربمها يا على ما داما حيني)‪.‬‬
‫ترمذي‪ M‬وابن ماجه‪.‬‬
‫«اى علي ! اين دو سردار‪ M‬پيران و جوانان بهشت اند از اول دنيا‬
‫تا آخر دنيا به جز پيامبران و رسوالن‪ ،‬اى على! تا زنده هستند به آن‪MM‬ان‬
‫خبر نده»‪.‬‬
‫على مى فرمايد تا فوت نكردند به هيچكس نگفتم‪.‬‬
‫‪ -10‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬ك‪MMM‬دميك افضل است فاطمه دخ‪MMM‬تر رس‪MMM‬ول هللا‬
‫صلى هللا عليه وآله وسلم يا عائشه دختر ابوبكر؟‪.‬‬
‫امام صادق فرمودند‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪30‬‬

‫بسم هللا ال‪MMM‬رحمن ال‪MMM‬رحيم (يس والق رآن احلكيم حم و الكت اب‬
‫املبني)‪.‬‬
‫گفت‪ :‬من از تو مي پرسم‪ M‬كداميك افضل است فاطمه دختر پيامبر‬
‫ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم يا عائشه دخ‪MM‬تر اب‪MM‬وبكر تو ب‪MM‬رايم ق‪MM‬رآن مي‬
‫خواني؟!‬
‫امام صادق فرمودند‪:‬‬
‫عائشه دختر ابوبكر‪ M‬همسر رسول هللا صلي هللا عليه و آله وس‪MM‬لم با‬
‫او در بهشت است و فاطمه دخ‪MM‬تر رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫سردار زنان بهشت است‪ ،‬كسي كه بر همسر رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لى هللا عليه‬
‫وآله وس‪MMMMM‬لم طعن وارد كند خداوند‪ M‬او را لعنت كند و كسي كه دخ‪MMMMM‬تر‬
‫رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم را بد ببيند خداوند‪ M‬او را خوار كند‪.‬‬
‫‪ -11‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬عائشه با اينكه همسر پيامبر‪ M‬ص‪MMM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم است با علي جنگيده است؟!‪.‬‬
‫ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق فرمودن‪MM‬د‪ :‬آري هالكت بر تو ب‪MM‬اد خداوند متع‪MM‬ال مي‬
‫فرمايد‪:‬‬
‫ول اللَّ ِه) (األحزاب‪)53:‬‬
‫(و َما َكا َن لَ ُك ْم أَ ْن ُت ْؤذُوا َر ُس َ‬
‫َ‬
‫«و شما را نسزد كه رسول خدا را برنجانيد»‪.‬‬
‫‪ -12‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬آيا خالفت اب‪MM‬وبكر و عمر و عثم‪MM‬ان و علي در‬
‫قرآن آمده اس‪MM‬ت؟ فرم‪MM‬ود‪ :‬بله در ت‪MM‬ورات و انجيل هم آم‪MM‬ده است خداوند‬
‫متعال مي فرمايد‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ض ُك ْم َف ْو َق َب ْع ٍ‬
‫ض‬ ‫َو ُه َو الَّذي َج َعلَ ُك ْم َخالئ َ‬
‫ف اأْل َْر ِ‬
‫ض َو َرفَ َع َب ْع َ‬
‫درج ٍ‬
‫ات)‪.‬‬ ‫ََ َ‬
‫(األنعام‪)165:‬‬
‫«و او ذاتي است كه شما را فرمانروايان زمين و ب‪M‬رخي از ش‪M‬ما‬
‫را به مراتبي بر برخي ديگر برتري بخشيد»‪.‬‬
‫ومى فرمايد‪:M‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪31‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫الس وءَ َوجَيْ َعلُ ُك ْم ُخلَ َف اءَ‬
‫ف ُّ‬‫ض طََّر إِ َذا َد َع اهُ َويَكْش ُ‬
‫يب الْ ُم ْ‬ ‫(أ ََّم ْن جُي ُ‬
‫ض أَإِلَهٌ َم َع اللَّ ِه قَلِيالً َما تَ َذ َّك ُرو َن) (النمل‪)62:‬‬
‫اأْل َْر ِ‬
‫نه بلكه (س‪MM‬وال اين است) چه كسي (دع‪MM‬اي ش‪MM‬خص) درمان‪MM‬ده را‬
‫چ‪MMMM‬ون او را بخواند‪ M‬مي پ‪MMMM‬ذيرد وس‪MMMM‬ختي را بر مي دارد و ش‪MMMM‬ما را‬
‫جانشينان زمين قرار‪ M‬مي دهد؟! آيا با خداوند‪ M‬معب‪M‬ودي ديگ‪M‬ري‪ M‬هس‪M‬ت؟!‬
‫اندكي پند مي پذيريد»‪.‬‬
‫و مى فرمايد‪:M‬‬
‫ين ِم ْن َبْلِ ِه ْم َولَيُ َم ِّكنَ َّن هَلُ ْم‬ ‫ض َكما اس تخلَ َّ ِ‬
‫ف الذ َ‬
‫ِ‬
‫لَيَ ْس تَ ْخل َفن َُّه ْم يِف اأْل َْر ِ َ ْ َ ْ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ضى)؟ (النور‪)55:‬‬ ‫دينَ ُه ُم الَّذي ْارتَ َ‬
‫«وع‪MM‬ده داده است كه بي شك آن‪MM‬ان را در اين سر زمين جانش‪MM‬ين‬
‫کند چنانكه كساني را كه پيش از انان بودند جانشين نمود و آن دينش‪MM‬ان‬
‫را كه بر ايشان پسنديده است برايشان استوار دارد»‪.‬‬
‫‪ -13‬رافضي‪ M‬گفت‪ :‬يابن رسول هللا‪ ،‬خالفت آنان در كج‪MM‬اي ت‪MM‬ورات‬
‫و انجيل است؟ امام صادق‪ M‬فرمود‪M:‬‬
‫(حممد رس ول اهلل وال ذين مع ه) ابوبكر (اش داء على الكف ار) عمر‬
‫بن الخطاب (رمحاء بينهم) عثمان بن عفان (ت راهم ركعا س جداً‬
‫يبتغ ون فضال من اهلل و رض وانا) علي ابن أبي طالب (س يماهم يف‬
‫وج وههم من أثر الس جود) أصحاب محمد مصطفي صلى هللا‬
‫عليه وآله و سلم ( ذلك مثلهم يف التورات و مثلهم يف األجنيل)‪.‬‬
‫«محمد رسول خداست و كساني كه با اويند بر ك‪M‬افران س‪M‬خت گ‪M‬ير‬
‫و در ميان خود مهربانند آنان را در حال ركوع‪ M‬و سجده مي بيني كه از‬
‫خداوند فضل و خش‪MMM‬نودي مي جويند‪ .‬نش‪MMM‬انه درس‪MMM‬تكاري آن‪MMM‬ان از اثر‬
‫سجده در چه‪MM‬ره هايش‪MM‬ان پيداست اين وصف آن‪MM‬ان در انجيل است مانند‬
‫كشتي هستند كه جوانه اش را بر آورد آنگاه آن را تنومند س‪MM‬اخت آنگ‪MM‬اه‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪32‬‬
‫س‪MM‬تبر شد س‪MM‬پس برس‪MM‬اقه ه‪MM‬ايش ايس‪MM‬تاد كش‪MM‬اورزان را ش‪MM‬گفت‪ :‬زده مي‬
‫سازد تا از ديدن آنان كافران را به خشم آورد خداوند به كساني از آن‪MM‬ان‬
‫كه ايم‪MMM‬ان آورده اند و كاره‪MMM‬اي شايس‪MMM‬ته ك‪MMM‬رده اند آم‪MMM‬رزش و پاداشي‬
‫بزرگ وعده داده است»‪.‬‬
‫گفت‪ :‬در تورات و انجيل يعني چ‪MM‬ه؟ فرم‪MM‬ود‪ :‬محمد رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا‬
‫ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم است و خلف‪MM‬ايش اب‪MM‬وبكر‪ M‬و عمر و عثم‪MM‬ان و‬
‫على هس‪MM‬تند آنگ‪MM‬اه ام‪MM‬ام برس‪MM‬ينه اش كوبيد‪ M‬و فرم‪MM‬ود‪ :‬هالكت ب‪MM‬اد برتو‬
‫خداوند متعال مى فرمايد‪M:‬‬
‫(كزرع اخرج شطأه فآزره) ابوبكر‪( M‬فاستغلظ) عمر (فاستوى على‬
‫س وقه) عثمان بن عف‪MM‬ان (يعجب ال زراع ليغظ هبم الكف ار) على ابن ابى‬
‫ط‪MM‬الب (وعد اهلل ال ذين أمن وا و عمل وا الص احلات منهم مغف رة و أج راً‬
‫عظيماً) اصحاب محمد رسول خدا صلى هللا عليه وآله وسلم و رضى هللا‬
‫عنهم ‪.‬‬
‫هالكت ب‪MM‬اد بر تو پ‪MM‬درم از ج‪MM‬دم از على ابن ابى ط‪MM‬الب روايت مى‬
‫كند كه رسول خدا صلى هللا عليه و آله و سلم فرمودند‪:‬‬
‫(أنا أول من تنشق االرض عنه و الفخر و يعطيين اهلل من الكرامة‬
‫مامل يعط نيب قبلي)‪.‬‬
‫«من اولين كسى خ‪MM‬واهم ب‪MM‬ود كه زمين از روى او شق مى ش‪MM‬ود‬
‫فخر نمى كنم‪ ،‬و خداوند‪ M‬ع‪MM‬زت و كرام‪MM‬تى‪ M‬به من خواهد داد كه به هيچ‬
‫پيامبرى پيش از من نداده است»‪.‬‬
‫سپس ندا مى كند كه خلفاى بعد از خودت را نزديك كن‪ ،‬مى گويم‬
‫پروردگ‪MM‬ارم كيست خلف‪MM‬اء؟ مى فرماي‪MM‬د‪ M:‬عبدهللا به عثم‪MM‬ان يع‪MM‬ني اب‪MM‬وبكر‪M‬‬
‫ص‪MMM‬ديق پس اولين كسى كه بعد از من زمين از روى‪ M‬او شق مى ش‪MMM‬ود‬
‫اب‪MM‬وبكر است دس‪MM‬تور‪ M‬مى رسد كه جلو خداوند‪ M‬بايس‪MM‬تد‪ ،‬با ان‪MM‬دك حس‪MM‬ابى‬
‫محاسبه مى شود آنگاه دو عباى سبز پوشانده مى شود آنگاه دس‪MM‬تور‪ M‬مي‬
‫رسد كه جلو عرش بايستد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪33‬‬
‫سپس ندا دهن‪MM‬ده اى ن‪MM‬دا مى كند عمر بن خط‪MM‬اب كجاست عمر در‬
‫حاليكه خون از رگ گ‪MM‬ردنش ف‪MM‬واره مى كند حاضر مى ش‪MM‬ود مى پرسد‬
‫چه كسى با تو چ‪MM‬نين ك‪M‬رده اى عم‪MM‬ر! ع‪M‬رض مي كن‪M‬د‪ :‬غالم مغ‪M‬يره بن‬
‫ش‪MM‬عبه (ابولؤلؤ‪ M‬مجوسي بق‪MM‬ول بعضي ها باباش‪MM‬جاع ال‪MM‬دين!) دس‪MM‬تور‪ M‬مى‬
‫رسد كه جلو خداوند بايس‪MM‬تد! با ان‪MM‬دك حس‪MM‬ابى محاس‪MM‬به مى ش‪MM‬ود و دو‬
‫عباى سبز پوشانده مى شود و دستور‪ M‬مى رسد كه جلو عرش بايستد‪.M‬‬
‫آنگاه عثمان بن عفان آورده مى شود در حاليكه خ‪MM‬ون از گ‪MM‬ردنش‬
‫فواره مى كند پرس‪MM‬يده مى ش‪MM‬ود چه كسى با تو چ‪MM‬نين ك‪MM‬رده ع‪MM‬رض مي‬
‫كند فالنى و فالنى دس‪MM‬تور مى رسد جلو خ‪MM‬دا بايس‪MM‬تد! با ان‪MM‬دك حس‪MM‬ابى‬
‫محاسبه مى ش‪MM‬ود و دوعب‪MM‬اى س‪MM‬بز پوش‪MM‬انده مى ش‪MM‬ود آنگ‪MM‬اه دس‪MM‬تور مى‬
‫رسد جلو عرش بايستيد‪.M‬‬
‫سپس على بن ابى طالب فرا خوانده مى شود در حالى حاضر مى‬
‫شود كه خون از گردنش فواره مى كند پرس‪MM‬يده مى ش‪MM‬ود چه كسى ب‪MM‬اتو‬
‫چنين كرده مى گويد عبدالرحمن بن ملجم‪ ،‬دس‪MM‬تور‪ M‬مى رسد جلو خداوند‬
‫بايستد با اندك حسابى محاسبه مى شود آنگاه دو عباى سبز پوش‪MM‬انده مى‬
‫شود و دستور‪ M‬مى رسد كه جلو عرش بايستد‪M.‬‬
‫مرد مى گويد ي‪MM‬ابن رس‪MM‬ول هللا آيا اين در ق‪MM‬رآن اس‪MM‬ت؟ مى فرمايد‬
‫بله خداوند‪ M‬متعال مى فرمايد‪:‬‬
‫(و ِجيء بِالنَّبِيِّني والش ِ ِ‬
‫ُّه َداء َوقُضي َبْينَ ُه ْم بِاحْلَ ِّق ُ‬
‫وه ْم ال يُظْلَ ُمو َن)‪( .‬الزمر‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫‪)69‬‬
‫«و پيامبران و گواهان آورده مي شوند و بين آنان به حق حكم مي‬
‫شود و آنان ستم نبينند»‪.‬كه مص‪M‬داق‪ M‬اولش‪M‬ان اب‪M‬وبكر‪ M‬و عمر و عثم‪M‬ان و‬
‫على هستند‪.‬‬
‫رافضى مى گويد يابن رسول هللا آيا خداوند‪ M‬توبه مرا قب‪MM‬ول مى كند‬
‫كه تاكنون بين ابوبكر‪ M‬و عمر و عثم‪M‬ان و على تفرقه ايج‪M‬اد مى ك‪M‬ردم؟!‬
‫مى فرمايد‪ M‬بله دروازه توبه باز است‪ ،‬هر چه مى توانى براى آن‪MM‬ان دعا‬
‫كن و اما اگر در حالى بميرى‪ M‬كه با آنان مخالف هستى بر غ‪MM‬ير فط‪MM‬رت‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪34‬‬
‫اسالم مرده اى و اعمال حسنه ات همانند اعمال كفار پ‪MM‬وچ و بى ارزش‬
‫است‪.‬‬
‫مرد توبه ك‪MM‬رد و از عقيده اش بازگشت و بس‪MM‬وى خداوند‪ M‬رج‪MM‬وع‬
‫نمود‪.‬‬
‫تم‪MM‬ام شد باحمد و ثنا و س‪MM‬تايش خداوند‪ M‬و درود‪ M‬و س‪MM‬الم بر محمد و‬
‫آله و أص‪MM‬حاب و ازواج محمد بدست بن‪MM‬ده گنهگ‪MM‬ار و اميدوار بخشش‬
‫خداوند‪ ،‬خائف و ترسناك‪ M‬از عذاب خداوند‪:‬‬
‫يوسف بن محمد بن يوسف‪ M‬الهكارى در ماه رجب س‪MM‬ال ششصد‪ M‬و‬
‫شصت و ن‪MMMMM‬ه‪669(.‬قم‪MMMMM‬رى)‪ .‬خداوند‪ M‬رحمت كند بركسى كه بر او و‬
‫والدين و ساير مسلمين درود‪ M‬و رحمت بفرستد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪35‬‬

‫سماع اين مناظره‬

‫مناظره جعفر بن محمد صادق‪ M‬با رافضي را‪ ،‬فقيه امام ع‪MM‬الم مجد ال‪MM‬دين‬
‫علي ابن ابي بكر بن محمد الهكاري‪ M‬شافعي كه خداوند با حفظ و عن‪MM‬ايت‬
‫خ‪MMM‬ودش او را حف‪MMM‬اظفت كند و به او علم و عمل عن‪MMM‬ايت كن‪MMM‬د‪ ،‬در يك‬
‫مجلس نزد من خوان‪M‬د‪ ،‬اين روز مص‪MM‬ادف ب‪MM‬ود با ش‪MM‬انزدهم ش‪MM‬وال س‪MM‬ال‬
‫ششصدوشصت ونُه‪ -‬هجري قم‪MM‬ري‪ -‬و الحمدهلل وح‪MM‬ده و ص‪MM‬لي هللا علي‬
‫محمد و آله و أصحابه‪ .‬نوشته شده بدست فقير ببارگاه متع‪MM‬ال يوسف بن‬
‫محمد بن يوسف‪ .‬حامداً هلل و مصليا علي نبيه و آله و سلم‪.‬‬
 ‫بخش سوم‪:‬‬
‫ضميمه اول‪ :‬خصائص ابوبكر صديق رضي هللا عنه‬

‫ويژگیهای ابوبکر صدیق رضی هللا عنه‬

‫اين مجموعه اي از فضائل است كه به ابوبكر‪ M‬صديق عبدهللا بن عثم‪MM‬ان‬
‫ابي قحافه ال‪MMMM‬تيمي ص‪MMMM‬حابي‪ M‬رس‪MMMM‬ول هللا ص‪MMMM‬لي هللا عليه وآله وس‪MMMM‬لم‬
‫اختصاص دارد‪ ،‬چنانكه محب ط‪MM‬بري آن‪MM‬را در كت‪MM‬اب (الري اض النض رة)‬
‫اش در مناقب ابوبكر‪ M‬صديق ذكر كرده كه از آنجا خالصه اش ك‪MM‬رده ام‬
‫دالئل و ش‪MMMM‬واهدش از نص‪MMMM‬وص با تخ‪MMMM‬ريخ آن در آنجا ثبت اس‪MMMM‬ت‪.‬‬
‫باختصار‪ M‬چنين است‪:‬‬
‫‪ -1‬اختصاص ابوبكر صديق به صحبت رسول هللا صلي هللا عليه و‬
‫آله وسلم در غار و انس گرفتن حضرتش به وي‪.‬‬
‫‪ -2‬اختصاص صديق‪ M‬به سبقت جستنش به اسالم‪ ،‬و سبقت گ‪MM‬رفتنش‬
‫به دخول بهشت‪.‬‬
‫‪ -3‬اختصاص صديق‪ M‬به اثبات اهليت و شايستگي‪ M‬دوستي با رس‪MM‬ول‬
‫خدا صلي هللا عليه وآله وسلم‪.‬‬
‫‪ -4‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اخ‪MM‬وت و ص‪MM‬حبت رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي هللا‬
‫عليه وآله و سلم‪.‬‬
‫‪ -5‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي از مأمون ت‪MM‬رين و مطمئن ت‪MM‬رين‬
‫مردم در مال و صحبتش به رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -6‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه مال هيچكس به اندازه مال ابوبكر به‬
‫رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم كمك نكرده است‪.‬‬
‫‪ -7‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اينكه پ‪MM‬اداش زحم‪MM‬ات ايش‪MM‬ان را خداوند‪M‬‬
‫خ‪MMM‬ودش از ط‪MMM‬رف پيامبرش ص‪MMM‬لي هللا عليه وآله وس‪MMM‬لم ادا‬
‫ميگرداند‪M.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪37‬‬
‫‪ -8‬اختص‪MMM‬اص ص‪MMM‬ديق‪ M‬به اينكه وي محبوب‪MMM‬ترين م‪MMM‬ردان در ن‪MMM‬زد‬
‫رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم است‪.‬‬
‫‪ -9‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي افضل ترين و به‪MM‬ترين ف‪MM‬رد امت‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -10‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه سردار‪ M‬پيرمردان عرب است‪.‬‬
‫‪ -11‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اينكه ش‪MM‬جاع ت‪MM‬رين م‪MM‬ردم است چه كن‪MM‬ار‬
‫رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم و چه بعد از وفات ايشان‪.‬‬
‫‪ -12‬اختصاص صديق‪ M‬به فهم منظور‪ M‬رسول خدا صلي هللا عليه وآله‬
‫وسلم و آگاه شدن از آن كه هيچكس ديگر چنين نبود‪.‬‬
‫‪ -13‬اختصاص صديق‪ M‬به فتوا در حضور رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم‪.‬‬
‫‪ -14‬اختص‪M‬اص ص‪M‬ديق‪ M‬به ش‪M‬وري‪ M‬در حض‪M‬ور‪ M‬رس‪M‬ول هللا ص‪M‬لي هللا‬
‫عليه وآله وسلم و پذيرفتن‪ M‬مشورت وي از سوي حضرت‪.‬‬
‫‪ -15‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫گاهي شب را بخاطر مشورت در امور مسلمين در منزل ايشان‬
‫ميگذراندند‪.‬‬
‫‪ -16‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي اولين كسي بود كه قرآن را جمع‬
‫آوري‪ M‬نمود‪.‬‬
‫‪ -17‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي اولين كسي ب‪MM‬ود كه در س‪MM‬ال نهم‬
‫به دستور رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم و در حيات ايشان‬
‫حج را براي مسلمين بر پا داشت‪.‬‬
‫‪ -18‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اينكه وي اولين كسي خواهد ب‪MM‬ود كه بعد‬
‫پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم در روز قيامت زمين از روي‪M‬‬
‫وي شق ميشود‪M.‬‬
‫‪ -19‬اختص‪MM‬اص وي به اينكه وي اولين كسي است كه برسر‪ M‬ح‪MM‬وض‬
‫پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم خواهد آمد‪.‬‬
‫‪ -20‬اختص‪MMMMM‬اص ص‪MMMMM‬ديق‪ M‬به اينكه وي تنها كسي است كه در روز‬
‫قيامت به تنهايي محاسبه ميشود‪ M‬و در جلو امت‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪38‬‬
‫‪ -21‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي در روز حشر بين اب‪MM‬راهيم خليل‬
‫و محمد صلي هللا عليه وآله وسلم خواهد ايستاد‪.‬‬
‫‪ -22‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه خداوند‪ M‬در روز‪ M‬قيامت از ميان تم‪MM‬ام‬
‫مؤمنين براي وي جداگانه تجلي ميكند‪.‬‬
‫‪ -23‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اينكه غ‪MM‬ير از ايش‪MM‬ان كسي ديگر ص‪MM‬داي‬
‫پاي جيريل عليه السالم را هنگام آوردن وحي نشينده است‪.‬‬
‫‪ -24‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي به نوش‪MM‬تن اس‪MM‬مش به اسم پيامبر‪M‬‬
‫صلي هللا عليه وآله و سلم‪.‬‬
‫‪ -25‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم در‬
‫حياتشان وي را بر صحابه امام تعيين نماز جماعت كردند‪.‬‬
‫‪ -26‬اختص‪MMM‬اص ص‪MMM‬ديق‪ M‬به اينكه در حياتش‪MMM‬ان وي را در حج ام‪MMM‬ام‬
‫تعيين كردند‪.‬‬
‫‪ -27‬اختصاص صديق به اينكه پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم پشت‬
‫سرايشان نماز خوانده اند‪.‬‬
‫‪ -28‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫مسائل بعد از وفاتش‪MM‬ان را به وي مح‪MM‬ول كردند زي‪MM‬را كه بعد از‬
‫وفات ايشان زمام امور را ايشان بدست گرفت‪.‬‬
‫‪ -29‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه رسول خدا صلي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫مي خواستند ايشان را براي خالفت بعد از خ‪MM‬ود تع‪MM‬يين كنند اما‬
‫براثر اختالفي‪ M‬كه در حضور شان پيش آمد منصرف‪ M‬شدند‪.‬‬
‫‪ -30‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه ايش‪MM‬ان در يك روز‪ M‬چن‪MM‬دين عمل نيك‬
‫انجام ميداد‪.‬‬
‫‪ -31‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي هم براي خ‪MM‬ود رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‬
‫هللا عليه آله وسلم در نم‪MM‬از ام‪MM‬ام ب‪MM‬وده و ب‪MM‬راي دخترش‪MM‬ان فاطمه‬
‫رضي‪ M‬هللا عنها‪.‬‬
‫‪ -32‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه از ميان صحابه فقط ب‪MM‬راي ايش‪MM‬ان به‬
‫عنوان خليفه رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم دعا شده است‪.‬‬
‫‪ -33‬اختصاص صديق به اينكه وي چندين آيه از قرآن كريم در باره‬
‫ايشان با بسبب ايشان نازل شده است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪39‬‬
‫‪ -34‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه وي در راه نص‪MM‬رت و تس‪MM‬لي رس‪MM‬ول‬
‫هللا صلي هللا عليه وآله وسلم از جان و مال خ‪MM‬ود دريغ نك‪MM‬رده و‬
‫اينكه بر دروازه دل وي به گ‪MM‬واهي خ‪MM‬ود رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا‬
‫عليه وآله وسلم تاريكي راه ندارد‪.‬‬
‫‪ -35‬اختصاص صديق به اينكه وي به نوشيدن بقيه شيري‪ M‬كه رسول‬
‫هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم نوش‪MM‬يده بودند در خ‪MM‬وابي كه دي‪MM‬ده‬
‫بودند‪M.‬‬
‫‪ -36‬اختص‪MM‬اص ص‪MM‬ديق‪ M‬به اينكه وي مق‪MM‬اومت در برابر ُمرت‪MM‬دين و‬
‫اص‪MM‬رار‪ M‬به جنگ با آنها و اينكه آن‪MM‬ان بخ‪MM‬اطر ن‪MM‬دادن زك‪MM‬ات ولو‬
‫اينكه يك ريسمان باشد مرتد هستند‪.‬‬
‫‪ -37‬اختصاص صديق‪ M‬به اينكه پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه و آله وس‪MM‬لم در‬
‫مرض وفاتشان وي را امام جم‪MM‬اعت تع‪MM‬يين كردند كه اش‪MM‬اره به‬
‫امامت عظمي ايشان بود‪.‬‬
‫خصائص ديگري‪ M‬نيز احتماالً هست كه كسي توجه نكرده با اين ياد‬
‫آوري كه هر كدام از خلفاء خصائص ديگري دارند كه منحصر به ف‪MM‬رد‬
‫است اما به هيچ عن‪MMM‬وان با فض‪MMM‬ائل‪ M‬خص‪MMM‬ائص اب‪MMM‬وبكر رضي‪ M‬هللا عنه‬
‫رقابت نميكند خداوند از همه آنان راضي‪ M‬و خوشنود باد‪.‬‬
 ‫بخش چهارم‬
‫(ضميمه دوم)‪ :‬درباره مخطوط‬

‫اول اسم مخطوط‪:‬‬

‫براي اين مخطوط سه تا اسم ذكر شده است‪:‬‬
‫‪ -1‬بر روي نسخه تركي نوش‪MM‬ته ش‪MM‬ده‪ :‬ه ذه من اظرة جعف ر بن حمم د‬
‫الصادق رضي اهلل عنه مع الرافضي‪.‬‬
‫در اخر سماع نيز همين اسم آمده است‪.‬‬
‫‪ -2‬و بر روي‪ M‬نسخه ظاهري نوشته شده‪:‬‬
‫(ذكر من اظرة الص ادق ايب عبداهلل جعفر بن حممد بن علي بن‬
‫احلسني بن علي ايب ط الب رضي اهلل عنهم لبعض الشيعة فی تفضيل بني‬
‫ابی بكر و علي رضي اهلل عنهما)‪.‬‬
‫‪ -3‬و در بخش ثبت آثار امام صادق‪ M‬در تاريخ التراث العربی چ‪MM‬نين‬
‫آمده است‪:‬‬
‫(مناظرة الصادق فیالتفضيل بني ايب بكر وعلي)‬
‫با توجه به محت‪MMM‬واي‪ M‬من‪MMM‬اظره و به مناس‪MMM‬بت اختص‪MMM‬ار‪ M‬اسم كت‪MMM‬اب‬
‫ترجيح دادم اين اسم را انتخاب كنم‪:‬‬
‫(من اظرة جعفر بن حممد الص ادق مع الرافضی فیالتفض يل بني ابی‬
‫بكر و علي رضي اهلل عنهما)‪.‬‬
‫زيرا اسمهايي‪ M‬كه بر روي مخطوطات نوشته شده اجتهادي‪ M‬نوشته‬
‫شده خود امام صادق‪ M‬اسمي براي مناظره انتخاب نكرده اند‪.‬‬

‫دوم‪ :‬نسبت مناظره به امام جعفر صادق رحمة اهلل عليه‬

‫اين مساله مهمترين بخش تحقيق است لذا عرض ميكنم كه‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪41‬‬
‫نزديكترين كسي كه مناظره را به امام جعفر صادق‪ M‬نس‪MM‬بت داده دو‬
‫نفرند‪:‬‬
‫يكي بروكلمان در تاريخ االدب العربی‪.‬‬
‫و ديگ‪MM‬ري دك‪MM‬ترفؤاد س‪MM‬زكين در ت‪MM‬اريخ ال‪MM‬تراث الع‪MM‬ربي كه ك‪MM‬ار‬
‫خودش را به مثابه نقدي بر اوهام بروكلمان نوشته است‪.‬‬
‫چنانكه در ‪ 3/271‬آمده است در ذيل شماره ‪ 12‬آثار ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪M‬‬
‫رحمة هللا عليه آنرا درج كرده است‪.‬‬
‫وميگوي‪MM‬د‪ :‬وابوالقاسم‪ M‬عب‪MM‬دالرحمن بن محمد انص‪MM‬اري‪ M‬بخ‪MM‬اري آن‪MM‬را‬
‫تهذيب كرده است‪.‬‬
‫ميگ‪MM‬ويم‪ M:‬اين درست نيست زي‪MM‬را ابوالقاسم‪ M‬انص‪MM‬اري‪ M‬آن‪MM‬را ته‪MM‬ذيب‬
‫نك‪MM‬رده بلكه همچنانكه در اس‪MM‬ناد مالحظه ميكنيد باس‪MM‬ند خ‪MM‬ودش آن‪MM‬را نقل‬
‫كرده است‪.‬‬
‫و جهت ديگر مناظره بوسيله اسانيدي كه برجلد مخطوطات نوشته‬
‫شده به امام جعفر ص‪MM‬ادق‪ M‬رضي هللا عنه نس‪MM‬بت داده ميش‪MM‬ود‪ M‬و همچ‪MM‬نين‬
‫در اول مناظره در هر دو نسخه‪ ،‬و اسناد سومي‪ M‬كه در آخرين ورق‪ M‬از‬
‫نس‪MM‬خه ظاهريه آم‪MM‬ده پ‪MM‬يرو اس‪MM‬نادي است كه قبل از آن در اول من‪MM‬اظره‬
‫ذكر شده است‪.‬‬
‫و از جهت س وم اين من‪MM‬اظره وس‪MM‬يله س‪MM‬ماعات و ق‪MM‬راراتي‪ M‬ث‪MM‬ابت‬
‫ميگ‪M‬ردد كه در اول و‌‌اخر من‪M‬اظره ثبت ش‪M‬ده است كه تع‪M‬داد آن بيش از‬
‫نه سماع و اجازه از ائمه برزگ و حف‪MM‬اظ و مس‪MM‬ندين است مش‪MM‬هورترين‬
‫آن‪MM‬ان كه م‪MM‬دار تم‪MM‬ام س‪MM‬ماعات از پ‪MM‬ائين ت‪MM‬رين س‪MM‬ند ب‪MM‬رآن ميچرخد‪ M‬حافظ‬
‫ضياء الدين محمد بن عبدالواحد المقدسي صاحب المخت‪MM‬اره(‪ )643‬است‬
‫كه همين يكي كافي است‪.‬‬
‫و همچنين كاتب نسخه تركي كه از علما است با عن‪MM‬ايت و توجه به‬
‫نس‪MM‬خه ظاهريه از ناحيه نقل آن از نس‪MM‬خه اص‪MM‬لي‪ ،‬و مقابله و مقارنه آن‬
‫بر نسخه اص‪MM‬لي و مش‪MM‬خص ك‪MM‬ردن فرقها و تص‪MM‬حيحاتي كه در حواشي‪M‬‬
‫نگاشته است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪42‬‬
‫همه اين دالئل و ق‪MMMM‬رائن مش‪MMMM‬خص ميكند كه (بنا بر ظن غ‪MMMM‬الب)‬
‫مناظره از ايشان است‪ ،‬كما اينكه توجه علماي مذكور‪ M‬به آن و ضبط آن‬
‫بر اين امر تأكيد ميگذارد‪.‬‬
‫و اين امر از منهج امام صادق و عقيده و ارادت ايش‪MM‬ان نس‪MM‬بت به‬
‫جدشان ابوبكر‪ M‬صديق چيز بعيدي نيست و جاي تعجب ن‪MM‬دارد كه ايش‪MM‬ان‬
‫بيايد حضرت صديق را بر علي رضي‪ M‬هللا عنه فضيلت دهد‪.‬‬
‫زي‪MM‬را منهج و دي‪MM‬دگاه عم‪MM‬وم علم‪MM‬اء همين است و آن‪MM‬ان ب‪MM‬راين امر‬
‫اجماع ك‪MM‬رده ان‪MM‬د‪ ،‬و همين است كه هم‪MM‬واره و به هر مناس‪MM‬بتي از زب‪MM‬ان‬
‫ائمه اهل بيت عليهم السالم شنيده ميش‪MM‬ده است كه اين من‪MM‬اظره يك نمونه‬
‫آن است‪.‬‬
‫واما روش اختص‪MM‬ار در من‪MM‬اظره و گ‪MM‬اهي ج‪MM‬واب ن‪MM‬دادن به بعضي‬
‫سؤاالت درمناظره امري طبيعي‪ M‬است كه ظاهرا محسوس ميشود‪M.‬‬

‫سوم‪ :‬توصيف نسخه هاي خطي‪:‬‬

‫اين مناظره امام صادق‪ M‬با رافضي دو نسخه جالب و نفيس دارد كه‪:‬‬
‫‪ -1‬نسخه تركيه‪:‬‬
‫كه در خزانه شهيد علي باشا در استامبول جزو مجموعه شماره ‪2764‬‬
‫قرار گرفته است‪.‬‬
‫در اين مجموعه چندين رساله در موض‪MM‬وع‪ M‬عقيده و ح‪MM‬ديث وج‪MM‬ود‬
‫دارد‪ ،‬اين رساله شماره يازدهم‪ M‬را به خود اختصاص داده كه از صفحه‬
‫‪ 152‬تا ‪ 157‬است‪.‬‬
‫يعني در ده صفحه واقع شده كه هر صفحه اي چهارده س‪MM‬طر است‬
‫و هر س‪MMMMM‬طري‪ M‬بط‪MMMMM‬ور‪ M‬متوسط ‪ 15‬كلمه دارد چنانكه در شناس‪MMMMM‬نامه‬
‫مخطوط ذكر گرديده اين نسخه در سال ‪ 669‬هـ به قلم ش‪MM‬يخ يوسف بن‬
‫محمد بن يوسف الهكاري‪ M‬نوشته شده است‪.‬‬
‫كاتب آنرا قلم نس‪MM‬خي نوش‪MM‬ته و در بعضي كلم‪MM‬ات با حرك‪MM‬اتي كه با‬
‫آن نطق و تلفظ ميشود‪ M‬مانند تشديد و مد و زير و زبر و پيش آنرا خوانا‬
‫كرده است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪43‬‬
‫و صلي هللا عليه وآله وسلم را با عالمت اختصاري‪( M‬صلعم) نوشته‬
‫است‪ ،‬ولي من آن‪M‬را ج‪M‬دا و كامل نوش‪M‬تم‪ M‬و همچ‪MM‬نين بعد از اسم علي ابن‬
‫ابي طالب و جعفر صادق كلم‪MM‬ه(عليه الس‪MM‬الم) بك‪MM‬ار ب‪MM‬رده اس‪MM‬ت‪ ،‬و اسم‬
‫رساله را با قلم درشت چنين نوشته است‪:‬‬
‫(هذه مناظرة جعفر بن حممد الصادق رضي اهلل عنه مع الرافضي)‪.‬‬
‫البته باحركات و پ‪MM‬ائين محمد بقيه نس‪MM‬بت را نوش‪MM‬ته است ابن علي‬
‫بن الحسن بن علي بن ابيطالب چنانكه در نمونه مخطوط كه قبل از متن‬
‫قرار داده شده مالحظه ميفرمائيد‪.‬‬
‫همچنين در آخر نسخه اسم ناسخ (ياكاتب) و تاريخ نس‪MM‬خه ب‪MM‬رداري‬
‫يا دعا ب‪MMM‬راي خ‪MMM‬ود و وال‪MMM‬دين و س‪MMM‬اير مس‪MMM‬لمين درج گرديد‪ M‬است و‬
‫بيوگرافي ناسخ را در آخر مخطوط‪ M‬انشاء هللا مالحظه خواهيد كرد‪.‬‬
‫و در آن قراءتي از مناظره توسط‪ M‬يكي از علم‪MM‬اء در هم‪MM‬ان س‪MM‬الي‬
‫كه مناظره نوش‪MM‬ته ش‪MM‬ده درج گردي‪MM‬ده است و ق‪MM‬راءت فقط در يك مجلس‬
‫بوده است‪ ،‬كه تاريخ آنرا چنين نگاشته است ‪16/10/669‬هـ‪.‬‬
‫و همچنين بعضي رس‪MM‬ائل ديگر با اختالف ان‪MM‬دكي كه فقط ف‪MM‬رق‪ M‬در‬
‫تاريخ قراءت آن مالحظه ميشود‪.‬‬
‫و اصال در من‪MM‬اظره همين نس‪MM‬خه تركيه معت‪MM‬بر اس‪MM‬ت‪ ،‬زي‪MM‬را ابت‪MM‬داء‬
‫همين نسخه بوده نسخه الظاهريه بعد از آن آمده است‪.‬‬
‫‪ -2‬نسخه الظاهريه‪:‬‬
‫كه ج‪MM‬زو مجموعه ش‪MM‬ماره ‪ 111‬و رس‪MM‬اله ن‪MM‬وزدهم از مجموعه ه‪MM‬اي آن‬
‫قرار گرفته است اين نسخه در ‪ 9‬ورق از لوحه هاي ‪ 235 M-227‬قرار‬
‫گرفته است و اين از اوق‪M‬اف‪ M‬مدرسه عمريه در الظاهريه اس‪MM‬ت‪ ،‬ش‪M‬ماره‬
‫مخطوط در دار الكتب الظاهريه عم‪MM‬ومي ‪ 3847‬اس‪MM‬ت‪ ،‬ت‪MM‬اريخ نسخ در‬
‫اين نسخه مشخص نيست‪ ،‬اما قديمي ترين س‪MM‬ماعي كه در آن درج ش‪MM‬ده‬
‫ماه ربيع االول ‪ 558‬هجري اس‪MM‬ت‪ ،‬اما خط ورق ق‪MM‬ديمي است زي‪MM‬را قلم‬
‫روايت با قلم سماع متفاوت است‪.‬‬
‫اين نسخه با قلم نسخي عادي نوشته شده‪ ،‬بعضي كلم‪MM‬ات آن زير و‬
‫زبر دارد و بعضي ديگر خير‪ ،‬كما اينكه نسخه از بعضي تص‪MM‬حيفات و‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪44‬‬
‫نقائص تصحيح شده است و در آخر آن تصريح ش‪MM‬ده است كه بر نس‪MM‬خه‬
‫منقول عنها مقابله شده است‪.‬‬
‫اين نسخه معتمد و مؤثق است‪ ،‬از حركات قلم ناسخ چنين پيداست‪،‬‬
‫همچ‪MM‬نين با توجه به ك‪MM‬ثرت س‪MM‬ماعي كه در اول و آخر اين نس‪MM‬خه ثبت‬
‫شده است‪ ،‬بلكه اين سماعات در دو ورق در آخر آن قرار گرفته اس‪M‬ت‪،‬‬
‫تعداد اين سماعات يازده سماع و قراءت است‪.‬‬
‫هر لوحه يا ورقي‪ M‬از اين نس‪MM‬خه مش‪MM‬تمل بر دو ص‪MM‬فحه است كه‬
‫مجموع صفحات آن ‪ 18‬صفحه است در هر صفحه ‪ 17‬سطر و متوسط‪M‬‬
‫هر سطر ‪ 11‬كلمه است‪.‬‬
‫اسم اين نسخه‪ :‬اسم مناظره برروي جلد اين نسخه چنين آمده است‪:‬‬
‫ذكر مناظره الصادق أبی عبداهلل جعفر بن حممد بن علي بن احلسني‬
‫بن علي بن ايب ط الب رض یاهلل عنهم لبعض الش يعة فی التفض يل بني أبی‬
‫بكر و علي رضی اهلل عنهما‪.‬‬
‫و در باالي صفحه و وسط‪ M‬سطر اول از اسم كتاب مهر گردي زده‬
‫كه در وسط آن نوشته است‪:‬‬
‫دارالكتب األهلي ة الظاهرية و چند س‪MM‬طر پ‪MM‬ائين تر نوش‪MM‬ته‪ :‬دوق‪Mُ M‬‬
‫‪M‬ف‬
‫الشيخ علی الموصلي بسفح قاسيون‪ M‬و در بين آن چند س‪MM‬ماع و اج‪MM‬ازه از‬
‫يوسف بن عبدالهادي است‪.‬‬
‫در آخر مناظره اسم ناسخ آن ثبت نشده است‪ ،‬ولي در اول مناظره‬
‫آمده است كه از طرف ش‪MM‬يخ علي الموص‪MM‬لي‪ M‬وقف گردي‪MM‬ده اس‪MM‬ت‪ ،‬و در‬
‫آخر سماع ها در دو ورق آخر آمده است كه‪:‬‬
‫أن ناقله ا مجعه ا كم ا وج دها‪ :‬علی ابن مس عود املوص لي‪ .‬اين دو‬
‫احتمال را ميرساند‪:‬‬
‫‪ -1‬اينكه من‪MM‬اظره با توجه به س‪MM‬ماعاتي كه در اول و آخر من‪MM‬اظره‬
‫درج گرديده ناسخ آن كال خود الشيخ علی الموصلي‪ M‬است‪.‬‬
‫اما اين احتمال رد ميشود زيرا قلم مناظره ب‪MM‬اقلم وقف‪ M‬كنن‪MM‬ده ف‪MM‬رق‪M‬‬
‫ميكند كه بنابراين احتمال ديگر تقويت ميگردد‪ M‬و آن اينكه‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪45‬‬
‫‪ -2‬علي بن مس‪MM‬عود‪ M‬الموص‪MM‬لي اين نس‪MM‬خه را در اختيار داش‪MM‬ته ل‪MM‬ذا‬
‫سماعات را برآن نوشته است‪ ،‬اين احتمال راجح تر است زي‪MM‬را‬
‫قلم الموص‪MMMM‬لي‪ M‬مش‪MMMM‬ابهت به قلم س‪MMMM‬ماع و اج‪MMMM‬ازه يوسف‪ M‬بن‬
‫عبدالهادي دارد كه احتماال هم عصر بوده اند‪.‬‬
‫اين نسخه الظاهريه زماني بدستم رسيد كه تحقيق مناظره از روي‬
‫نسخه دوم تركيه را تمام ك‪MM‬رده ب‪MM‬ودم‪ M‬كت‪MM‬اب را ب‪MM‬راي چ‪MM‬اپ آم‪MM‬اده ك‪MM‬رده‬
‫بودم‪ ،‬اما بعد از رسيدن نسخه الظاهريه مناسب ديدم نسخه اص‪MM‬لي را با‬
‫آن مقابله (مقايسه) كنم كه الحمدهلل در توثيق‪ M‬مناظره از آن استفاده كردم‬
‫چنانكه فرق‪ M‬را در حواشي نگاشته ام‪.‬‬
‫اين مجموعه كال ‪ 257‬ص‪MMMMM‬فحه را در برميگ‪MMMMM‬يرد‪ M‬كه ب‪MMMMM‬اخطوط‬
‫مختلفي نوش‪MM‬ته ش‪MM‬ده كه در بعضي م‪M‬وارد‪ M‬ناسخ مش‪MM‬خص نيست اس‪M‬ماي‬
‫ناسخيني كه مشخص شده عبارتند از‪:‬‬
‫الض‪MMM‬ياء المقدسي (متوف‪MMM‬اي ‪643‬هـ) و حافظ‪ M‬عب‪MMM‬دالغنی المقدسي‬
‫(متوف‪MM‬اي‪601 M‬هـ) و علی بن س‪MM‬الم العرب‪MM‬اني‪ M‬الحيص‪MM‬ني(ت‪MM‬اريخ نسخ‬
‫‪650‬هـ) كه ص‪MM‬فحاتش از‪ 14‬تا ‪ 26‬س‪MM‬طر دارد و كلم‪MM‬اتش از ‪ 8‬تا ‪14‬‬
‫كلمه در هر سطر است‪.‬‬

‫چهارم‪ :‬سماعات و قراءات موجود بر مخطوط‬

‫در اول وآخر مخطوط چندين سماع و اج‪MM‬ازه و ق‪MM‬راءة ذكر ش‪MM‬ده اس‪MM‬ت‪،‬‬
‫كه همگي داللت براهميت و توجه آشكار علماء به اين من‪MM‬اظره دارد‪ ،‬و‬
‫اينك در ذيل توثيقاتي‪ M‬كه توانسته ام بخوانم ميآورم‪:‬‬
‫‪ -1‬الحمدهلل‪ :‬اين من‪MM‬اظره را با لفظ خ‪MM‬ودم از من م‪MM‬ادران فرزن‪MM‬دانم‪M‬‬
‫(‪ )......‬ام حسن و جوهره ام عبداهلل‪ ،‬و حلوه أم جويريه‪ ،‬و غزال‬
‫ام عيسي‪ ،‬ش‪MMM‬نيده اند ‪ ............‬اين س‪MMM‬ماع در روز‪ M‬پنج ش‪MMM‬نبه‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪46‬‬

‫‪14/5/889‬هـ صورت‪ M‬گ‪M‬رفت و اج‪M‬ازه داده ام‪ ،‬و آن‪M‬را يوس ف‬

‫بن عبداهلادي نوشته است‪.‬‬
‫‪ -2‬ب‪MM‬راي كس‪MM‬اني كه نامش‪MM‬ان ذكر ميش‪MM‬ود‪ -‬كه خداوند به ط‪MM‬اعتش‬
‫توفيقشان بخشد‪ -‬روايت هر آنچه از من روايتش با شرط معتبر‬
‫در نزد اصحاب حديث جايز است اج‪MM‬ازه دادم‪ ،‬يوس ف بن هب ة‬
‫اهلل بن حمم د بن الطفي ل الدمش قي ربيع االول ‪588‬هـ‪ ،‬حام‪MM‬دا و‬
‫مصليا علي نبيه محمد وآله اجمعين‪.‬‬
‫با قلم ديگر چنين نوشته است‪:‬‬
‫تمام من‪MM‬اظره جعفر بن محمد عليه الس‪MM‬الم را بر الش يخ االص ل‬
‫معني ال دين ايب يعق وب يوس ف بن هب ة اهلل بن الطفي ل اط ال اهلل‬
‫حياته شنيده است‪:‬‬
‫الشيخ الصاحل ابواسعد بن ايب الكرم بن حممد بن علی بن موسي‬
‫املص عي الفارس ي األب ادهي منغوله و عبداهلل بن اب راهيم بن يوسف‬
‫االنصاري و اين خطش است در ماه ربيع االخر سال ‪588‬هـ در‬
‫رباط الصوفيه در قاهره و صلي هللا علي محمد وآله‪.‬‬
‫با قلمي كه خطش موافق‪ M‬خط اج‪MM‬ازه اولي كه ذكر شد سه س‪MM‬طر‬
‫چنين نوشته اس‪MM‬ت‪ :‬آن‪M‬را يوس ف بن هب ة اهلل بن حمم د بن الطفي ل‬
‫الفق ري ايل رمحة هلل تع ايل تص‪MM‬حيح ك‪MM‬رده و نوش‪MM‬ته اس‪MM‬ت‪..... ،‬‬
‫حامدا و مصليا علي نبيه و آله امجعني‪.‬‬
‫‪ -3‬در آخر مخطوط‪ M‬چنين آمده است‪ :‬ش اهدت علي االص ل املع ارض‬
‫به هذه النسخة ما مثاله‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪47‬‬

‫تم‪MMMM‬ام اين من‪MMMM‬اظره را پسر ب‪MMMM‬رادرم‪ M‬فقيه ابوعبداهلل حمم د بن‬

‫عب دالرمحن بن عبدالواحد به امحد املقدسي‪ ،‬و عب دالرحيم بن علي‬
‫بن امحد بن عبدالواح د بن امحد مقدسي‪ ،‬و علي بن ح راج بن‬
‫عثم ان مقدسي‪ ،‬و علي بن احلق بن داود اجلزري در روز دوشنبه‬
‫دههم اول ماه جمادي االخر سال ‪633‬هـ از من شنيده اند‪.‬‬
‫كتب ه حمم د بن عبدالواح د بن امحد املقدس ي‪ .‬و احلمدهلل وح ده و‬
‫صلي اهلل علي حممد و آله وسلم‪.‬‬
‫‪ -4‬تمام اين جزء را بر االمام العامل ضياء الدين حممد بن عبدالواحد‬
‫بن امحد مقدسي در روز‪ M‬چهارش‪MM‬نبه ‪20/11/634‬هـ خوان‪MM‬دم‪ .‬و‬
‫آنرا حممد بن عمر بن عبدامللك الدمواري نوشته است‪.‬‬
‫‪ -5‬تمام اين جزء را بالفظ خودم شيخ حممد بن صاحل بن حممد النفعي‬
‫و عم ر بن ايب الفتح بن س عد دمش قي و ش اوربن عبداهلل بن حمم د‬
‫مقدسي‪ ،‬و امحد بن عب دالرمحن ابن اب وبكر مقدس ي و طرخان بن‬
‫نصر بن طرخ‪MMM‬ان الح‪MMM‬واراني‪ M‬و حمم د بن عبدالواح د بن امحد‬
‫املقدسي آنرا نوشته است‪.‬‬
‫واحلمدهلل و حده وصلي اهلل علي حممد و آله وسلم‪.‬‬
‫‪ -6‬تمام اين جزء را بر ش يخنا و س یدنا االم ام احلاف ظ الض ابط ض ياء‬
‫ال دين ايب عبداهلل حمم د بن عبدالواحد خواندم‪ ،‬برادرم موس ی نيز‬
‫آن‪MMM‬را ش‪MMM‬نيد و اس حاق بن اب راهيم بن حييي آن‪MMM‬را نوشت اين در‬
‫‪19/3/640‬هـ بود‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪48‬‬

‫واحلمدهلل وحده وصلی اهلل علی سيدنا حممد و آله وسلم‪.‬‬

‫تمام اين جزء را بر الشيخ االمام احلافظ بقية املشائخ ضياء الدين‬ ‫‪-8‬‬
‫ايب عبداهلل حمم د بن عبدالواح د م د اهلل عم ره در روز جمعه دهه‬
‫اول ماه جمادي األخر سال ‪642‬هـ خواندم‪ M.‬والحمد هلل وحده‪.‬‬
‫و در اول ورق‪ M‬آخر مناظره كه ورق ش‪MM‬ماره ‪ 235‬است نوش‪MM‬ته‬
‫است‪ :‬وص لي اهلل علي س يدنا حمم د و علي آل ه و س لم تس ليما و‬
‫حسبنا اهلل و نعم الوكيل‪ ،‬كتبه ابوبكر بن حممد طرخان‪ ،‬حامدا و‬
‫مصليا علي رسوله و مسلما‪ ،‬نقله امجع مما وجده علي بن مسعود‬
‫املوصلي‪.‬‬
‫اين مناظره را از نس‪MM‬خه اي كه اين نس‪MM‬خه با آن مقايسه ش‪MM‬ده بر‬ ‫‪-9‬‬
‫ش يخني االم امني الع امل الزاه د العاب د مشس ال دين ايب عبداهلل حمم د‬
‫بن عب دالرحيم بن عبدالواح د بن امحد بن عب دالرمحن املقدسي‪ ،‬و‬
‫املق ريء زين ال دين ايب بك ر حمم د بن طرخ ان بن ايب احلس ن بن‬
‫عبداهلل الدمش قی خوان‪MM‬دم باس‪MM‬ماع و ق‪MM‬راءات آن دو (ش‪MM‬يخ) بر‬
‫احلاف ظ ض ياء ال دين ايب عبداهلل حمم د بن عبدالواح د بن امحد‬
‫املقدسي كه ميفرمايد‪:‬‬
‫ابواحلسني عبداحلق بن عبداخلالق بن امحد بن عبدالقادر بن يوسف‬
‫به ما خبرداد كه قاض ي حمم د بن عب دالباقي بن حمم د انص اري در‬
‫كتابش به آنان خ‪M‬بر داده است كه ابواس حاق اب راهيم بن عم ر بن‬
‫امحد الربمكي به آنان اجازه روايت داده است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪49‬‬

‫ميفرمايد‪ :‬اب والفتح يوس ف بن عم ر بن س رور الق واس اجازة به‬

‫آن‪MMM‬ان ح‪MMM‬ديث گفته است ميفرماي‪MMM‬د‪ :‬اب وبكر بن ص ديق املؤدب‬
‫االص فهاين ميفرمايد‪ :‬اب وبكر امحد بن فض الن بن العب اس بن راش د‬
‫بن محاد م ويل حمم د بن س ليمان بن علي بن عبداهلل بن العب اس بن‬
‫عب داملطلب به ايش‪MM‬ان امالء ك‪MM‬رده ميفرماي‪MM‬د‪ :‬امحد بن عب دالعزيز‬
‫اجلوهري در بص‪MM‬ره به ما ح‪MM‬ديث گفته ميفرماي‪MM‬د‪ :‬علي بن حمم د‬
‫الكندي به ما حديث گفته ميفرمايد‪ :‬علي بن حممد الطنافسي به ما‬
‫ح‪MM‬ديث گفته ميفرمايد‪ M‬خال د بن حمم د لقط واين به ماح‪MM‬ديث گفته‬
‫ميفرمايد علي بن صاحل به ما حديث گفته ميفرمايد‪:‬‬
‫شخصي از رافضه نزد جعفر بن محمد صادق‪ M‬عليه الس‪MM‬الم آمد و‬
‫گفت‪ :‬السالم عليكم يابن رسول هللا و رحمة هللا وبركات‪MM‬ه‪ ،‬بعد از رس‪MM‬ول‬
‫خدا صلي هللا عليه وآله وسلم بهترين مردم كيس‪MM‬ت؟ آنگ‪MM‬اه تم‪MM‬ام من‪MM‬اظره‬
‫را ذكر نم‪MM‬ود اب‪MM‬وبكر‪ M‬احمد بن ال ُمس‪MM‬مع االول ش‪MM‬نيد و دخ‪MM‬تر خ‪MM‬واهرش‬
‫خديجه بنت عبدالحميد بن محمد بن عسم را كه سه ساله بود ن‪MM‬يز ب‪MM‬اخود‬
‫حاضر ك‪MM‬رد و همچ‪MM‬نين احمد بن ال ُمس‪MM‬مع الث‪MM‬اني‪ ،‬و محمد بن ش‪MM‬يخ تقي‬
‫ال‪MMM‬دين اب‪MMM‬راهيم بن علي واس‪MMM‬طي و محمد بن احمد بن عب‪MMM‬دالرحمن بن‬
‫عياش السوادي االصل آنرا شنيد‪.‬‬
‫اين سماع در روز دوشنبه اول ماه ربيع االخر ‪674‬هـ در مدرسه‬
‫ض‪MM‬يافيه در س‪MM‬فح قاس‪MM‬يون‪ M‬ظ‪MM‬اهر دمشق المحروسه ص‪MM‬ورت گ‪MM‬رفت و‬
‫نوشته ش‪MM‬د‪ .‬و خليل بن عب‪MM‬دالقادر بن ابي المح‪MM‬ارم الص‪MM‬وفی ن‪MM‬يز آن‪MM‬را با‬
‫آنان شنيد‪ .‬كتبه فقير رحمة هللا‪ :‬علي بن مسعود‪ M‬الموصلي الحلبي عفا هللا‬
‫عنه حامدا هلل تعالي علي نعمه مصليا علي نيبه وآله و مسلما‪.‬‬

‫پـنجم‪ :‬نمونه هايي از هردو نسخه مخطوط‪:‬‬

‫از اول و آخر هر مخطوط‪ M‬با سماعات‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪50‬‬
‫شش م‪ :‬اين س ند نس خه الظاهريه است كه در اول آن به ثبت رس يده‬
‫اس ت‪ .‬ش يخ بزرگ وار جليل معين ال دين ابويعق وب يوسف بن هبة هللا‬
‫ابن محمود دمشقي ابق اه هللا به ما خ بر داد فرمودن د‪ :‬ش يخ اجل ع الم‬
‫معتمد اب والفرج عب دالخالق بن ش يخ زاهد ابي الحس ين احمد بن‬
‫عب دالقادر بن محمد بن يوسف بغ دادي در ح الي كه برايش ان خوان ده‬
‫ميش ده و ماميش نيديم در دوازدهم ربيع االخر س ال ‪546‬هـ آن را تائيد‬
‫فرم ود‪ ،:‬و گفت‪ :‬من اين من اظره را بر ش يخ ص الح ابي نصر‬
‫عب دالرحيم بن عبيدهللا بن ابي الفضل بن الحس ين يزدي از اصل‬
‫س ماعش خوان دم واز آن نقل ك ردم‪ ،‬به ايش ان گفته شد قاضي‬
‫ابوالحسن سعد بن علي بن بن دار رحمة هللا عليه در ش وال ‪ 453‬كتابة‬
‫به شما خبر داد و ايشان تائيد نم ود‪ ،‬مي فرمايد ش يخ فقيه ابوالقاسم‬
‫عبدالرحمن بن محمد بن محمد بن سعيد انصاري بخاري در س فر مكه‬
‫در ذي القعده سال ‪435‬هـ آن را بر ايم ان نوشت و اج ازه داد‪ ،‬فرم ود‪:‬‬
‫ابومحمد عبدهللا بن مسافر آنرا به ما خبرداده است‪.‬‬

‫سند و اسم نسخه تركيه‪:‬‬

‫ه‪MMMM‬ذه من‪MMMM‬اظره جعفر بن محمد الص‪MMMM‬ادق رضي‪ M‬هللا عنه مع الرافضي‬
‫تص‪M‬نيف‪ M‬ش‪M‬يخ و ام‪M‬ام ابوالقاسم عب‪MM‬دالرحمن بن محمد انص‪MM‬اري بخ‪MM‬اري‬
‫قدس هللا روحه آنرا فقيه ابوالقاسم عبدالرمحن بن حممد بن حممد بن سعيد‬
‫انصاري خباري در حالي روايت كرده كه در مكه حرسها هللا تعالي براو‬
‫خوانده ميشد‪.‬‬
‫برواية الشيخ االمام االجل االوحد العامل اقضي القضاة جمد الدين ايب‬
‫الفتح مسعود بن حسني بن سهل بن علي بنداري اليزدي‪.‬‬
‫حاش يه‪ :‬در كتب ت‪MM‬راجم ك‪MM‬نيت ايش‪MM‬ان ابوالحسن آم‪MM‬ده‪ :‬مس‪MM‬عود بن‬
‫الحسين بن سعد بن بن‪MM‬دار ي‪MM‬زدي حنفي موص‪MM‬لي آم‪MM‬ده كه در س‪MM‬ال ‪571‬‬
‫هجري در موصل (عراق) وفات كرد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪51‬‬
‫درمنتظم مي نويسد ايش‪MM‬ان در س‪MM‬ال ‪ 505‬هج‪MM‬ري متولد ش‪MM‬ده فقه‬
‫آم‪MMM‬وخت وفت‪MMM‬وي داد ون‪MMM‬ايب قاضي‪ M‬شد ودر مدرسه ابوحنيفه ومدرسه‬
‫السلطان تدريس كرد سپس به موصل رفت مدتی درآنجا اقامت گزيد به‬
‫تدريس و نيابت قضا مشغول شد‪.‬‬
‫نگ‪MM‬ا‪ :‬ذيل ت‪MM‬اريخ بغ‪MM‬داد از ابن ال‪MM‬دبيثي(‪ )3/188‬ش‪MM‬ماره ‪،1191‬‬
‫والمنتظم‪ M‬در حوادث سال والدت ووفات ايشان‪ ،‬وطبقات الس‪MM‬نية ش‪MM‬ماره‬
‫‪ 2479‬وتاج التراجم شماره‪.294‬‬

‫********************************‬
 ‫بخش پنجم‪ :‬حواشي كتاب‬

‫فضائل ابوبكر صديق‬

‫اين فرموده ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق عليه الس‪MM‬الم م‪MM‬ورد اجتم‪MM‬اع و اتف‪MM‬اق نظر تم‪MM‬ام‬
‫ص‪MM‬حابه رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم ق‪MM‬را گرفته است هم در‬
‫حيات و هم پس از وفات ايشان‪ ،‬و خلفاى راش‪MM‬دين س‪MM‬پس أئمه ت‪MM‬ابعين و‬
‫سپس تمامى اهل قرون مفضله و تا امروز‪ M‬همه مسلمين بر همين عقيده‬
‫هستند‪.‬‬
‫مس‪MM‬تند و دليل اين امر هم‪MM‬ان است كه ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق عليه الس‪MM‬الم در‬
‫اين آيه و در آيات دیگ‪M‬ری‪ M‬از ق‪M‬رآن ك‪M‬ريم ذكر ك‪M‬رده ان‪M‬د‪ ،‬و دليل آن از‬
‫سنت و روايات صحيحه بسيار‪ M‬است‪ ،‬از جمله در صحيحين از ابوسعيد‪M‬‬
‫الخ‪MM‬درى رضى‪ M‬هللا عنه نقل ش‪MM‬ده كه فرم‪MM‬وده پيامبر گ‪MM‬رامى ص‪MM‬لى هللا‬
‫عليه وآله وسلم خطبه خواندند و فرمودند‪:‬‬
‫(ان اهلل خيّر عبدا بين الدنيا و بين ما عنده فاختار ذلك العبد ما عند اهلل)‬
‫«خداوند‪ M‬بن‪MMMM‬ده اى را بين دنيا و بين آنچه در ن‪MMMM‬زد اوست مخ‪MMMM‬ير‬
‫گذاشت آن بنده آنچه را نزد خدا بود انتخاب كرد‪«.‬‬
‫راوى‪ M‬ميگويد اب‪MM‬وبكر‪ M‬ب‪MM‬ا ش‪MM‬نيدن اين كلم‪MM‬ات گريس‪MM‬ت‪ ،‬ما تعجب‬
‫كرديم كه رسول هللا صلى هللا عليه وآله وسلم از بن‪MM‬ده اى خ‪MM‬بر مى دهند‬
‫كه مخيّر گذاشته شده گويا رسول هللا صلى هللا عليه واله وسلم خودش‪MM‬ان‬
‫مخير گذاشته شده بودند‪ ،‬و ابوبكر عالم ترين ما ب‪MM‬ود‪ ،‬رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لى‬
‫هللا عليه و آله وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(ان من أمن الن اس علي في ص حبته و ماله اب وبكر و لو كنت متخ ذا‬
‫خليال غ ير ربي التخ ذت أب ابكر خليال و لكن أخ وة اإلس الم و مودت ه‪ ،‬اليبقين‬
‫في المسجد باب إال سد اال باب أبي بكر)‬
‫«از م‪MM‬أمون ت‪MM‬رين م‪MM‬ردم بر من در ص‪MM‬حبت و در م‪MM‬الش اب‪MM‬وبكر‪M‬‬
‫است و اگر ق‪MM‬رار ب‪MM‬ود غ‪MM‬ير از پروردگ‪MM‬ارم‪ M‬خليل ديگ‪MM‬رى‪ M‬انتخ‪MM‬اب كنم‬
‫حتما ابوبكر‪ M‬را انتخاب مى ك‪MM‬ردم بن‪MM‬ابراين دوس‪MM‬تى‪ M‬و ب‪MM‬رادرى‪ M‬اس‪MM‬المى‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪54‬‬
‫ب‪MM‬اقى است جز در اب‪MM‬وبكر هيچ درى در مس‪MM‬جد ب‪MM‬اقى نماند مگر اينكه‬
‫بسته شود»‪.‬‬
‫ودر ح‪MMM‬ديث ابن عمر رضى‪ M‬هللا عنهما آم‪MMM‬ده است كه فرم‪MMM‬ود‪ M:‬در‬
‫زمان پيامبر‪ M‬صلى هللا عليه و آله وسلم بين امتياز شمارى‪ M‬مى كرديم‪ M‬در‬
‫درجه اول اب‪MM‬وبكر‪ M‬را ق‪MM‬رار مى داديم‪ ،‬س‪MM‬پس عمر بن خط‪MM‬اب و س‪MM‬پس‬
‫عثم‪MMM‬ان بن عف‪MMM‬ان رضى‪ M‬هللا عنهم را‪ ،‬اين روايت را ام‪MMM‬ام بخ‪MMM‬ارى‪ M‬در‬
‫صحيحش نقل كرده است‪ ،‬همچنين در صحيحين از أنس رضى هللا عنه‬
‫آمده ست كه از رسول خدا صلى هللا عليه وآله وسلم پرسيده شد شما چه‬
‫كسى را بيش از بقيه مردم دوست مى داريد؟ فرمودند‪ :‬عائشه‪ ،‬پرس‪MM‬يده‬
‫شد از م‪MM‬ردان؟ فرمودن‪MM‬د‪ :‬پ‪MM‬درش و ب‪MM‬دون شك كسى را كه رس‪MM‬ول هللا‬
‫صلى هللا عليه وآله وسلم بيشتر‪ M‬دوست داشته باشد از همه بهتر است‪.‬‬

‫اهل بيت و ابوبكر صديق‬

‫اين موضوع‪ M‬تنها در كتب اهل سنت نيست از طريق‪ M‬أئمه اهل بيت ن‪MM‬يز‬
‫به همين شكل به اثب‪MM‬ات رس‪MM‬يده است بلكه از على رضى هللا عنه با بيش‬
‫از هشتاد طريق‪ M‬به ت‪MM‬واتر‪ M‬ث‪MM‬ابت ش‪MM‬ده است كه ايش‪MM‬ان بر من‪MM‬بر كوفه مى‬
‫فرمودند‪ :‬بهترين اين امت پس از پيامبرش اب‪MM‬وبكر و س‪MM‬پس عمر است‬
‫ابن تيميه در چندين جاى از منه اج الس نة اين تواتر‪ M‬را بر اساس قاع‪MM‬ده‬
‫(التواتر عند اهل احلديث و األصول) نقل كرده است‪.‬‬
‫همچنين محمد بن حنفيه فرزند حض‪MM‬رت على مى فرمايد‪ :M‬از ام‪MM‬ير‬
‫المؤمنين پرسيدم بعد از رسول خ‪M‬دا ص‪M‬لى هللا عليه وآله وس‪M‬لم چه كسى‬
‫به‪MM‬ترين م‪MM‬ردم اس‪MM‬ت؟ فرمودن‪MM‬د‪ :‬اب‪MM‬وبكر‪ M‬گفتم‪ :‬بعد از ايش‪MM‬ان‪ ،‬فرمودن‪MM‬د‪:‬‬
‫عمر‪ ،‬ترسيدم كه بگويد عثمان گفتم‪ :‬سپس شما! فرمودند‪ M:‬من يك فردى‬
‫از مسلمانان بيش نيستم‪ .‬روايت از بخارى‪ M‬است‪.‬‬
‫از حكم بن حجل روي‪MMMMMMMM‬ات است كه گفت‪ :‬از على رضى‪ M‬هللا عنه‬
‫ش‪MMM‬نيدم‪ M‬كه مى فرم‪MMM‬ود‪( :‬اليفض لن أحد على أبى بكر و عمر إال جلدته حد‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪55‬‬

‫المفتري) مبادا كسى مرا از ابوبكر و عمر برتر بداند كه او را به ان‪MM‬دازه‬

‫يك دروغگو‪ M‬شالق خواهم زد‪.‬‬
‫اين روايت را امام احمد دركتاب فضائل ص‪MM‬حابه و ابن ابي عاصم‬
‫در كتاب السنه آورده اند‪.‬‬
‫و بن س‪MM‬مان در كت‪MM‬ابش(بين اهل ال‪MM‬بيت و الص‪MM‬حابه)‌نقل ميكند كه‬
‫وق‪MM‬تي‪ M‬از ام‪MM‬ام جعفر ص‪MM‬ادق‪ M‬در ب‪MM‬اره اب‪MM‬وبكر پرس‪MM‬يده شد فرم‪MM‬ود‪‌M:‬مي‬
‫پرس‪MM‬يد‪ M‬در ب‪MM‬اره اب‪MM‬وبكر چه مي گ‪MM‬ويم؟ (‌م ااقول فيه ‌) جز خ‪MM‬يز چ‪MM‬يزي‬
‫نميگويم (‌ال اق ول إال خ رياً)‌‌ابوالحسين به من حديث بيان كرد و فرمود‪:‬‬
‫از پدرم علي ابن ابي طالب شيندم‪ M‬كه مي فرمود‪ M:‬از رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي‬
‫هللا عليه وآله وسلم شنيده ام كه مي فرموند‪‌:‬‬
‫(ما طلعت ش مس وال غ ربت علي أحد بعد النب يين و المرس لين أفضل من‬
‫أبي بكر)‌‬
‫‌‍»‌پس از پيامبران و مرسلين خورشيد‪ M‬بر شخصي‪ M‬بهتر از ابوبكر‬
‫طلوع و غروب نكرده است»‪.‬‬
‫سپس امام صادق‪ M‬فرمودند‪:‬‬
‫(‌ال نالني شفاعة‌ جدي إن كنت كذبت فيما رويت لك وأني ألرجو شفاعة‌‬
‫يوم القيامة)‪.‬‬
‫‌ اگر من به تو دروغ روايت كرده باشم خداوند مرا از شفاعت جدم‬
‫ابوبكر محروم‪ M‬گرداند و من شفاعت ايشان را در روز قيامت اميدوارم‬
‫‪.‬‬
‫رياض النضرة‌ حمب طربي ‪.1/136‬‬
‫آنچه از ائمه اهل بيت و بزرگ‪MM‬ان ص‪MM‬حابه در م‪MM‬دح اب‪MM‬وبكر ص‪MM‬ديق‬
‫آمده بسيار زياد است تمام كتب صحاح و سنن پر است با اينكه ش‪MM‬يعيان‬
‫نخستين علي را بر شخيين ابوبكر و عمر ترجيح نمي دادند‪.‬‬
‫اما متاخرين شيعه وقتي ديدند نمي توانند‪ M‬چنين چيزي را بپذيرند‪‌،‬‬
‫بلكه پذيرش اين امر بسيار‪M‬ي از محاس‪MM‬بات آنها را بهم مي ري‪MM‬زد نه تنها‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪56‬‬
‫از ترجيح علي بر آنان صحبت نمي كنند كه ش‪MM‬روع به دش‪MM‬نام و نف‪MM‬رين‬
‫كرده اند‪ ‌،‬كه اين خود مخالفت آشكار بانصوص و اقوال و ص‪MM‬ريح علي‬
‫و اهل بيت و اجم‪MM‬اع تم‪MM‬ام امت محمد ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم اس‪MM‬ت‪.‬‬
‫والحول وال قوة إال باهلل‪.‬‬

‫فضيلت ابوبكر صديق در قرآن‬

‫اين اول آية‪ ‌40‬از سورة توبه است‪.‬‬
‫و اين از آي‪MM‬اتي است كه علم‪MM‬اي اس‪MM‬الم از آن بر فض‪MM‬ليت اب‪MM‬وبكر‬
‫صديق رضي‪ M‬هللا عنه بر ديگر صحابه استدالل ميكنند و اينكه ايشان به‬
‫پيامبر ص‪MMMM‬لي هللا عليه و آله وس‪MMMM‬لم نزديك بودند بلكه بيش از بقيه به‬
‫حضرتش ص‪MM‬لي هللا عليه آله وس‪M‬لم نزديك بودن‪MM‬د‪ ،‬و اينكه ايش‪MM‬ان بش‪MM‬دت‬
‫نگران رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم و دين و دعوت ايش‪MM‬ان ب‪MM‬ود‬
‫و اينكه جان ومال خودش را فداي آن رسول مك‪MM‬رم نم‪MM‬ود‪ ،‬زي‪MM‬را در آيه‬
‫كريمه بيان ش‪MMMM‬ده كه خداوند متع‪MMMM‬ال با آن دو اس‪MMMM‬ت‪ ،‬خداوند با همه‬
‫بن‪MM‬دگانش است اما در اينجا معيت خاصه م‪MM‬راد است كه وي‪MM‬ژه اولياء‌ و‬
‫دوستانش است‪ ،‬و مقتضي نصرت و تائيد و كمك آنان است چنانكه قبل‬
‫از اين به موسي و ه‪MM‬ارون عليهم‪M‬ا الس‪MM‬الم ن‪MM‬يز فرم‪MM‬وده ب‪MM‬ود (إني معكما‬
‫أس مع و أري) من با ش‪MMM‬ما هس‪MMM‬تم مي ش‪MMM‬نوم و مي بينم و اينكه اب‪MMM‬وبكر‬
‫ص‪MM‬ديق در آن ش‪MM‬رايط‪ M‬س‪MM‬خت و دش‪MM‬واري‪ M‬كه ك‪MM‬افران عليه آن رس‪MM‬ول‬
‫محبوب صلي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم يكدست ش‪MM‬ده بودند‪ M‬و ايش‪MM‬ان را يكه و‬
‫تنها از خانه و كاشانه شان اخراج كردند‪ M‬اب‪MM‬وبكر ص‪MM‬ديق‪ M‬تنها كسي ب‪MM‬ود‬
‫كه ايشان را همراهي كرد و جهت ياري و نصرت ايش‪MM‬ان با حض‪MM‬رتش‪M‬‬
‫راه هجرت در پيش گرفت‪.‬‬
‫و اينكه صديق رضي‪ M‬هللا عنه بر يار محبوب و بزرگ‪MM‬وارش ص‪MM‬لي‬
‫هللا عليه و آله وسلم مشفق و مهربان بود‪ ،‬و نسبت به ايش‪MM‬ان از دش‪MM‬منان‬
‫ترس و هراس داشت‪ ،‬و ب ّشدت دوستشان مي داشت و به تمام نيازه‪MM‬اي‬
‫ايشان رسيدگي‪ M‬مي كرد و اين أمور بر رابطه بس‪MM‬يار ص‪MM‬ميمانه و وي‪MM‬ژه‬
‫اين دوستان با يكديگر‪ M‬و براو اوج و شدت مودت و دوستي‪ M‬آن‪MM‬ان نس‪MM‬بت‬
‫به يگديگر داللت مي كند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪57‬‬
‫بلكه ايشان كامل ترين نزديكترين و صميمي ترين دوست و همدم‬
‫و غمخوار رسول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم ب‪MM‬ود‪ ‌،‬بن‪MM‬ابراين آيه‬
‫كريمه داللت روشن و آش‪MMM‬كار بر فض‪MMM‬ليت ص‪MMM‬ديق‪ M‬بر ديگر ص‪MMM‬حابه‬
‫رضوان هللا عليهم اجمعين دارد‪ ،‬زيرا ايشان اين شايستگي‪ M‬را داشت كه‬
‫مشمول اين آيه كريمه ق‪MM‬رار بگ‪MM‬يرد و پس از رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا‬
‫عليه و آله وس‪MM‬لم به‪MM‬ترين انس‪MM‬ان روي زمين باش‪MM‬د‪‌،‬اين ام‪MM‬ري است كه‬
‫تمامي امت اسالمي از آغاز تاكنون بر آن اجماع دارند‌‪ .‬و احلمد هلل واملنة‪.‬‬

‫معيت هللا متعال با ابوبكر‬

‫چون حضرت ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه نس‪MM‬بت به رس‪M‬ول مك‪MM‬رم ص‪M‬لي هللا‬
‫عليه وآله وس‪MM‬لم نگ‪MM‬ران ب‪MM‬ود مي فرمايد‪ :‬وق‪MM‬تي پاياه‪MM‬اي مش‪MM‬ركين را دم‬
‫غار مشاهده كردم گفتم‪ :‬اي رسول خدا اگر آ‌نان پاهايش‪MM‬ان را نگ‪MM‬اه كنند‬
‫ما را خواهند ديد!‪.‬‬
‫رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم فرمودن‪MM‬د‪‌( :‬يا أبا بكر ما‬
‫ظنك ب اثنين اهلل ثالثهم ا) اي ابوبكر‪ M‬در باره دو نفري كه خداوند سوم آنها‬
‫است چه گمان ميكني؟‪.‬‬
‫بخ‪MM‬اري‪ M‬و مس‪MM‬لم آن‪MM‬را به روايت انس بن مالك رضي هللا عنه نقل‬
‫كرده‌اند‪.‬‬
‫‌و معني جمله (هللا ثالثهما)‌ خداوند سوم آنان است‪ ،‬معيت خاصه از‬
‫سوي خداوند متعال براي بندگان مومنان و اولياي خاص اوست‪‌،‬معيت‬
‫خداوند نيز مانند بقيه صفات او تعالي با كيفيتي شايس‪MM‬ته ذات مق‪MM‬دس او‬
‫تعالي است كه عقل بشر از ادراك آن و ص‪M‬فات او تع‪M‬الي و از كيفيت و‬
‫چگونگي آن عاجز وناتوان است‪.‬‬
‫‌و هم‪MM‬راهي خداوند‪ M‬مقتضي عن‪MM‬ايت خ‪MMM‬اص ونص‪MM‬رت‪ M‬و تأييد آنها‬
‫اس‪MMM‬ت‪‌،‬و اينكه او تع‪MMM‬الي به آن‪MMM‬ان نزديك است و آن‪MMM‬ان را از هر شر و‬
‫گزندي حفاظت مي كن‪MM‬د‪ ،‬چه س‪MM‬عادت و افتخ‪MM‬اري‪ M‬و چه امتياز منحصر‬
‫به فردي‪ M‬كه براي هيچ بشري تكرار نخواهد شد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪58‬‬

‫رشك عمرفاروق به ابوبكر صديق‬

‫در اين زمينه در روايت نس‪MMM‬ائي از عمر ف‪MMM‬اروق‪ M‬رضي هللا عنه آم‪MMM‬ده‬
‫است كه روزي‪ M‬از اب‪MMM‬وبكر‪ M‬ص‪MMM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه س‪MMM‬خن بميان آمد‬
‫گريست و فرمود‪:‬‬
‫«ك‪MM‬اش تم‪MM‬ام اعم‪MM‬ال نيك من با يك روز‪ M‬از روزها‪ M‬ي‪MM‬ا يك شب از‬
‫شبهاي او برابري‪ M‬مي كرد»‪.‬‬
‫اما شب‪ ،‬منظ‪MM‬ور‪ M‬ش‪MM‬بي است كه وي با رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم در سفر هجرت به غار ثور رفتند هنگامي كه به غ‪MM‬ار نزديك‬
‫ش‪MM‬دند ص‪MM‬ديق فرم‪MM‬ود‪‌( M:‬واهلل ال تدخله ح تى أدخل قبل ك) (‌از ت‪MM‬رس اينكه‬
‫مبادا به حضرتش‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم گزندي‪ M‬برسد) بخ‪MM‬دا س‪MM‬وگند‪M‬‬
‫نخواهم گذاشت شما قبل از من داخل شويد‪ ،‬اگر گزندي‪ M‬باشد بايد به من‬
‫برسد‪ ،‬وي داخل شد و داخل غار را صاف كرد و س‪MM‬وراخهاي اط‪MM‬راف‬
‫آن را با تكه ه‪MM‬اي لباسش بست دو س‪MM‬وراخ ب‪MM‬اقي ماند و آنها را با پ‪MM‬اي‬
‫خودش بست‪.‬‬
‫آنگاه به رسول گرامي صلي هللا عليه و آله وسلم فرمود‪ :‬كه داخل‬
‫ش‪MM‬وند‪ ‌،‬حض‪MM‬رت داخل ش‪MM‬دند سر نازنيش‪MM‬ان را در بغل اب‪MM‬وبكر‪ M‬گذاش‪MM‬تند‪M‬‬
‫وخوابيدند‪ M،‬ديري نگذشته بود كه ماري پاي ابوبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق‪ M‬را نيش زد‪،‬‬
‫‌اما در برابر نيش و زهرمار‪ M‬مقاومت كرد و حتي تكان نخورد‪ M‬كه مبادا‬
‫يار محبوبش صلي هللا عليه وآله وسلم از خ‪MM‬واب بيدار شوند‪ ،‬از ش‪MM‬دت‬
‫درد اشكش بر رخسار مبارك رحمت عالميان چكيد و حض‪MM‬رت متوجه‬
‫شدند و فرمودند‪‌( :‬يا ابابكر مالك؟)‌ابوبكر‪ ! M‬ترا چه شده؟! فرمود‪ M:‬پ‪MM‬در‬
‫و ماردم‪ M‬ف‪MM‬داي ش‪MM‬ما ب‪MM‬اد م‪MM‬را م‪MM‬ار گزيد‪‌.‬حض‪MM‬رتش‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم با لعاب مباركشان جاي م‪MM‬ار گزي‪MM‬دگي را تر كردند‪ M‬كه بال فاص‪MM‬له‬
‫درد تس‪MM‬كين ي‪MM‬افت ثم انتقض عليه البته بع‪MM‬دها همين م‪MM‬ارگزديگي‪ M‬س‪MM‬بب‬
‫وفات صديق گرديد‪M.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪59‬‬
‫جريان ارتداد و نقش صديق‬
‫هنگ‪MM‬امي كه رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم وف‪MM‬ات كردن‪MM‬د‪،‬‬
‫‌صحرانش‪MM‬ينان ع‪MM‬رب (‌كه از محضر‪ M‬گ‪MM‬رامي رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم استفاده نبرده بودند‪ M‬وسرسري به اسالم داخل شده بودند‪ M‬مرتد‬
‫شدند و از پرداخت زكات انكار كردند‪.M‬‬
‫حضرت صديق‪ M‬فرمود‪‌( M:‬واهلل لو منع وني عق اال لجاه دتهم علي ه)‌بخدا‬
‫س‪MM‬وگند‪ M‬دس‪MM‬تبند‪ M‬ش‪MM‬تري‪ M‬را كه به پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه و آله وس‪MM‬لم مي‬
‫پرداخته اند از من ب‪MMM‬از دارند با آن‪MMM‬ان خ‪MMM‬واهم جنگيد‪‌،‬گفتم‪ :‬اي خليفه‬
‫رسول هللا! بامردم‪ M‬نرمي كن و آنان را متحد نگه دار‪ ،‬فرمود‪‌( ‌:‬أجبار في‬
‫الجاهلية ‌و خ وار في اإلس الم؟!)‌ در ج‪MM‬اهليت قل‪MM‬در ب‪MM‬ودي‪ M‬ح‪MM‬اال در اس‪MM‬الم‬
‫بزدل شدي؟! وحي در حالي قطع شد كه دين كامل گرديد من زنده باشم‬
‫پاي‪MMM‬ان روايت‬ ‫و در دين نقص ايج‪MMM‬اد ش‪MMM‬ود؟!‪.‬‬
‫نسائي‪.‬‬

‫يك داستان جالب‬

‫ش‪MM‬بيه اين روايت حافظ بن بش‪MM‬ران و المال عمر بن الخضر در س‪MM‬يرت‬
‫خودش از ضبة‌ بن مخض الغنوي نقل كرده كه گفت‪‌:‬‬
‫ام‪MM‬ير ما در ‪ ......‬ابوموسي ب‪MM‬ود‪‌،‬وق‪MM‬تي خطبه مي خوان‪MM‬د‪ ،‬پس از‬
‫حمد و ستايش پروردگار‪ M‬براي امير المومنين عمر ابن خطاب كه خليفه‬
‫وقت بود دعا ميكرد‪ ‌،‬ميگويد اين ك‪MM‬ار او م‪MM‬را به خشم آورد بلند ش‪MM‬دم و‬
‫گفتم‪:‬‬
‫چ‪MM‬را از ي‪MM‬ار و ص‪MM‬احبش چ‪MM‬يزي نمي گ‪MM‬ويي؟ آيا او را از اب‪MM‬وبكر‪M‬‬
‫بهتر ميداني؟ سه هفته اين كار را تكرار كرد‪ ‌،‬آنگاه به عمر نامه نوشت‬
‫و از من شكايت كرد‪ ‌،‬عمر دستور احضار مرا صادر كرد‪‌،‬خدمت وي‬
‫حاضر شدم‪‌،‬مرا سرزنش‪ M‬كرد و فرمود‪:‬‬
‫با اس‪MMM‬تاندارتان چه مش‪MMM‬كلي داري؟‌گفتم‪ :‬اي ام‪MMM‬ير الموم‪MMM‬نين اآلن‬
‫عرض مي كنم‪ ،‬او وقتي‪ M‬خطبه مي خواند‪‌،‬پس از ستايش پروردگ‪MM‬ار‪ M‬و‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪60‬‬
‫درود و سالم بر رسول خدا صلي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم ب‪MM‬راي تو دعا مي‬
‫كند‪‌،‬اين كار مرا به خشم آورد‪:‬‬
‫از جا بلند شدم و گفتم‪ :‬چرا از ابوبكر چ‪MM‬يزي نمي گ‪MM‬ويي آيا عمر‬
‫را از اب‪MMMM‬وبكر‪ M‬به‪MMMM‬تر مي داني؟! سه هفته اين عمل به همين ص‪MMMM‬ورت‬
‫تكرار شد‪‌،‬و آنگاه از من نزد شما شكايت كرد‪.‬‬
‫مي گويد‪‌:‬ناگهان عمر شروع به گريه كرد و به قدري‪ M‬گريست كه‬
‫دلم برايش سوخت آنگاه فرمود‪:‬‬
‫(‌أنت واهلل أوثق منه و أرشد)‌بخدا قسم تو از او معتمدتر و عاقلتري‪،‬‬
‫(‌فهل أنت غ افر لي ذن بي يغفر اهلل ل ك)‌خداوند ترا ببخشد آيا تقص‪MM‬ير م‪MM‬را‬
‫مي بخش‪MM‬ي؟ گفتم‪ :‬اي ام‪MM‬ير الموم‪MM‬نين خداوند‪ M‬تقص‪MM‬ير ت‪MM‬را ببخشد آنگ‪MM‬اه‬
‫شروع به گريه كرد و همچنان مي گريست و مي فرمود‪M:‬‬
‫(واهلل لليل ة‌ من أبي بكر خ ير من عم ر)‌ بخ‪MM‬دا قسم يك شب اب‪MM‬وبكر از‬
‫تمام زندگي عمر بهتر است‪.‬‬

‫داستان شب هجرت‬
‫آنگاه داستان شب غار را تعريف كرد و از جمله فرم‪MM‬ود‪ :‬رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا‬
‫صلي هللا عليه وآله وسلم دوش‪MM‬بانه روز‪ M‬برسر انگش‪MM‬تان پا راه مي رفتند‬
‫تا اينكه پاه‪MM‬اي مب‪MM‬ارك ش‪MM‬ان ‪...............‬وق‪MM‬تي‪ M‬اب‪MM‬وبكر‪ M‬ديد كه پاه‪MM‬اي‬
‫ن‪MM‬ازنين رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‪ ..................‬ايش‪MM‬ان را‬
‫بركول خ‪MM‬ود حمل ك‪MM‬رد و در حاليكه بش‪MM‬دت احس‪MM‬اس خس‪MM‬تگي مي ك‪MM‬رد‬
‫ادامه داد تا اينكه به دم غار رسيدند‪.‬‬
‫آنگاه فرمود‪ :‬قسم به ذاتي كه ت‪MM‬را به حق فرس‪MM‬تاده قبل از من داخل‬
‫نخواهي رفت‪ ،‬اگر گزندي در انظار باشد بايد قبل از شما به من برسد‪.‬‬
‫‌داخل شد و چ‪MM‬يزي نيافت ايش‪MM‬ان را حمل ك‪MM‬رد و داخل غ‪MM‬ار ب‪MM‬رد‪،‬‬
‫غ‪MM‬ار س‪MM‬وراخهايي داشت كه مس‪MM‬كن مارها و عق‪MM‬رب ها ب‪MM‬ود‪‌،‬ايش‪MM‬ان از‬
‫ترس اينكه مبادا به رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم آس‪MM‬يبي برسد با‬
‫پ‪MM‬ايش س‪MM‬وراخها را بست مارها و عقربها يكي پي ديگ‪MM‬ري‪ M‬ش‪MM‬روع به‬
‫گزيدن پاي صديق نمودند‪‌،‬اشكها از چشم ايشان جاري بود‪......‬‬
‫تا آخر حديث‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪61‬‬
‫و در حديث انس بن مالك آم‪MM‬ده كه وق‪MM‬تي ص‪MM‬بح شد رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي‬
‫صلي هللا عليه و آله وسلم فرمودند‪‌:‬اب‪MM‬وبكر پ‪MM‬يراهنت كجاس‪MM‬ت؟!‌ ايش‪MM‬ان‬
‫جريان را براي حض‪MM‬رت تعريف ك‪MM‬رد‪‌،‬رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم دستان نازنينشان را بلند كردند و فرمودند‪:‬‬
‫‌(‌اللهم اجعل أبا بكر في درج تي ي وم القيام ة)‌‪ .‬خ‪MM‬دايا! اب‪MM‬وبكر را در‬
‫روز قيامت در درجه من قرار‪ M‬بده‪.‬‬
‫خداوند‪ M‬وحي فرمود‪ M:‬و خبر داد خداوند دعاي ترا استجابت كرد‪.‬‬
‫حلية األولياء أبو نعيم أصفهاين ‪ ‌،1/33‬صفوة‌ ابن جوزي ‪ 1/240‬و آثار ديگر شبيه اين‬
‫روايت را در الرياض النضره از ابن حمب الطربي ‪ 1/104‬نيز مالحظه فرمائيد‪.‬‬
‫‌اگر ترس آن نبود كه پاورقي بيش از حد ط‪MM‬والني ش‪MM‬ود مط‪MM‬الب م‪MM‬ذكور را نقل مي‬
‫كردم تا شايد خداوند ب‪M‬دخواهان يا درست تر بگ‪M‬وئيم ناآگاه‪M‬ان با شخص‪M‬يت اين ي‪M‬ار‬
‫جاني رسول هللا عليه و آله وسلم را هدايت كند‪.‬‬

‫دروغ صدقه دادن انگشتر در نماز‬

‫اين آيه ‪ 55‬از س‪MM‬وره مائ‪MM‬ده است ادع‪MM‬اي اين آقا كه مي گويد اين آيه در‬
‫ب‪MM‬اره علي ابن ابي ط‪MM‬الب رضي‪ M‬هللا عنه ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده و اينكه ايش‪MM‬ان در‬
‫ح‪MM‬الت رك‪MM‬وع انگش‪MM‬تر خ‪MM‬ود را ص‪MM‬دقه داده ادع‪MM‬اي باطل است كه نه از‬
‫روي سند درست است و نه از روي متن‪.‬‬
‫‌زيرا علماء تقريبا اجماع دارند كه اين آيه اختصاصا در بارة‌ علي‬
‫ابن ابي طالب رضي هللا عنه ن‪M‬ازل نش‪M‬ده است و همچ‪M‬نين اجم‪M‬اع دارند‬
‫كه علي ابن ابي ط‪MMMM‬الب رضي هللا عنه هرگز س‪MMMM‬رنماز‪ M‬انگش‪MMMM‬تري‪ M‬را‬
‫صدقه نداده است‪‌،‬كما اينكه اجماع و اتفاق نظر دارند كه داستان صدقه‬
‫دادن علي در نم‪MMMMM‬از يك داس‪MMMMM‬تان دروغ‪ M‬و س‪MMMMM‬اختگي‪ M‬است‪ .‬مالحظه‬
‫فرمائيد‪ M.‬منهاج السنة‌ ‪.7/11‬‬
‫سبب نزول آيه چيزي ديگري‪ M‬اس‪MM‬ت‪‌،‬و آن امر به م‪MM‬واالت موم‪MM‬نين‬
‫و نهي از مواالت كف‪MM‬ار اعم از يه‪MM‬ود و من‪MM‬افقين و ديگ‪MM‬ران اس‪MM‬ت‪‌،‬مانند‬
‫ابن ابي و اين هنگ‪MM‬امي ب‪MM‬ود كه عب‪MM‬اده ابن ص‪MM‬امت رضي‪ M‬هللا عنه از‬
‫يهود اعالن بيزاري‪ M‬كرد و گفت‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪62‬‬

‫أتولي اهلل و رسوله و الذين آمنوا‪.‬‬

‫دوستي‪ M‬من با خدا و رس‪MM‬ول و مومن‪MM‬ان است ل‪MM‬ذا آي‪MM‬ات كريمه ذيل‬
‫نازل شد‪:‬‬
‫(‌يا أيهاال ذين آمنوا ال تتخ ذوا اليهود و النص اري أولي اء )‌ تا (‌إنما وليكم‬
‫اهلل و رس وله و ال ذين آمن وا ال ذين يقيم ون الص الة‌ و يؤت ون الزك اة‌ و هم‬
‫راكعون)‪.‬‬
‫اين مطلب همچ‪MM‬نين از عبدهللا بن س‪MM‬الم و غ‪MM‬يره از ص‪MM‬حابه پيامبر‪M‬‬
‫صلي هللا عليه وآله وسلم نيز روايت شده است‪.‬‬
‫بنابراين مصداق‪ M‬اول آيه كساني هستند كه آيه در باره آن‪MM‬ان ن‪MM‬ازل‬
‫شده سپس بقيه ص‪M‬حابه پيامبر‪ M‬ص‪M‬لي هللا عليه وآله وس‪M‬لم كه به آن عمل‬
‫كردند‪‌،‬و سپس بقيه مومناني‪ M‬كه به آن‪MM‬ان اقت‪MM‬داء‌ كردند‪‌M‬هيچ دليلي وج‪MM‬ود‬
‫ندارد كه آيه اختصاص به علي رضي‪ M‬هللا عنه داشته باشد‪.‬‬

‫ابوبكر نيز مصداق آيه زكات در ركوع‬

‫‌ادع‪MM‬اي آقاي‪MM‬ان مبني بر ص‪MM‬دقه علي در رك‪MM‬وع را ثعل‪MM‬بي ب‪MM‬دون س‪MM‬ند در‬
‫تفسيرش ذكر كرده و معروف است كه ثعلبي رواي‪MM‬ات ض‪MM‬عيف و جعلي‬
‫بسيار نقل مي كند‪.‬‬
‫با اين وجود همين ثعلبي در ذيل اين آيه قول ديگري نيز نقل كرده‬
‫كه آيه در باره ابوبكر صديق‪ M‬رضي هللا عنه نارل شده است‪.‬‬
‫‌و از عبد الملك نقل مي كند كه از اب‪MMM‬وجعفر (ام‪MMM‬ام ب‪MMM‬اقر‪ M‬عليه‬
‫الس‪M‬الم) در ب‪M‬اره تفس‪M‬ير آيه پرس‪M‬يدم فرم‪M‬ود‪ :‬همه مؤمن‪M‬ان مرادن‪M‬د‪‌( ،‬هم‬
‫المؤمن‪MMM‬ون)‌ گفتم‪ :‬بعضي مي گوين‪MMM‬د‪‌:‬مقص‪MMM‬ود آيه علي ابن ابي ط‪MMM‬الب‬
‫است‪ ،‬فرمود‪ M:‬علي نيز جزو‌ مؤمنان است‪.‬‬
‫ش‪MM‬يخ االس‪MM‬الم ابن تيميه در منه‪MM‬اج السن‌ه در چن‪MM‬دين ج‪MM‬اي از جمله‬
‫‪ 31-7/11‬بانوزده دليل استدالل رافضه مبني بر اختصاص آيه م‪MM‬ذكور‬
‫به علي ابن ابي ط‪MM‬الب را رد ك‪MM‬رده است و در ‪ 2/30‬با نه دليل‪ ،‬و در‬
‫‪ ،3/404‬با اين توضيح كه حتي خود سدي كه متهم نيز هست و داستان‬
‫صدقه انگشتر در ركوع‪ M‬را نقل كرده اختصاصا آيه را به علي منحصر‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪63‬‬
‫نكرده است بلكه علي رضي‪ M‬هللا عنه را در ضمن عموم مؤمنان ش‪MM‬مرده‬
‫كه آيه كريمه شامل حالشان مي شود‪.‬‬
‫همچ‪MM‬نين ح‪MM‬ديثي كه از پيامبر‪ M‬ص‪M‬لي هللا عليه وآله وس‪M‬لم نقل ك‪MM‬رده‬
‫كه‪:‬‬
‫(احلمد هلل ال ذي جعلها يف و يف أهل بييت) در هيچ كت‪MM‬اب ح‪MM‬ديثي‬
‫نيافتم و بعيد نيست كه از ط‪MM‬رف روافض جعل ش‪MM‬ده باش‪MM‬د‪ ،‬كه البته اين‬
‫عادتشان است‪‌( :‬و الشيء من معدنه ال يستغرب)‪.‬‬

‫روايتي از امام جعفر صادق‬

‫اينكه امام صادق‪ M‬عليه السالم آيه م‪M‬ذكور‪ M‬را رها ك‪M‬رده و به آيه ديگ‪MM‬ري‬
‫روي آوردند‪ M‬گويا از ب‪MM‬اب ت‪MM‬نزل ب‪M‬ا خصم است كه از اس‪MM‬اليب مع‪MM‬روف‪M‬‬
‫مناظره است كه امروز‪ M‬بكار گرفته مي شود‪.‬‬
‫از پدر حض‪MM‬رت ص‪MM‬ادق ام‪MM‬ام ب‪MM‬اقر رضي‪ M‬هللا عنه در اينجا ج‪MM‬واب‬
‫مفصل و باسندي در جواب اين مرد نقل شده است‪.‬‬
‫امام ابن أبي حاتم رازي در تفس‪MM‬يرش با س‪MM‬ند متصل از عب‪MM‬دالملك‬
‫ابن ابي س‪MMMM‬ليمان نقل مي كند كه گفت‪ :‬از اب‪MMMM‬وجعفر محمد بن علي در‬
‫باره اين آيه پرسيدم فرمود‪:‬‬
‫(هم الذين آمنوا)‌ گفتم‪ :‬درباره علي نازل ش‪MM‬ده فرم‪MM‬ود‪ M:‬علي ن‪MM‬يز از‬
‫جمله مؤمنان است‪.‬‬
‫همچنين از سدي و ديگر تابعين نيز اين مطلب ثابت ش‪MM‬ده است ابن‬
‫تيميه از تفس‪MM‬ير ابن ابي ح‪MM‬اتم ابن مطلب را در منه‪MM‬اج الس‪MM‬نة‌ ‪ 7/15‬نقل‬
‫كرده است‪.‬‬

‫فاتح نهاوند‬
‫اين كلمه در تم‪MM‬ام نس‪MM‬خه ها به همين ص‪MM‬ورت آم‪MM‬ده اس‪MM‬ت‪ ‌،‬و اين تعجب‬
‫آور است‪ ‌،‬زيرا نهاوند يكي از شهرهاي‪ M‬مهم ايران است‪ ‌،‬و تا آن زمان‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪64‬‬
‫هنوز اي‪MM‬ران فتح نش‪MM‬ده ب‪MM‬ود‪ ‌،‬بلكه در زم‪MM‬ان عمر ف‪MM‬اروق‪ M‬رضي هللا عنه‬
‫فتح گرديد‪ ‌،‬و اين امر در نزد تمام سيره نويسان مش‪MM‬هور است كه اولين‬
‫لش‪MM‬كر جه‪MM‬اد عليه مرت‪MM‬دين را حض‪MM‬رت ص‪MM‬ديق‪ M‬خ‪MM‬ودش فرمان‪MM‬دهي‪ M‬مي‬
‫ك‪MM‬رد‪ ‌،‬بع‪MM‬دا حض‪MM‬رت خالد ابن وليد را فرمان‪MM‬ده انتخ‪MM‬اب ك‪MM‬رد زم‪MM‬اني كه‬
‫طليحه أسدي از قبيله بني أسد در كنار چشمه معروف آنان نزديك حائل‬
‫ادعاي نبوت كرد‪.‬‬

‫قاطعيت صديق‬
‫اصل اين ح‪MMM‬ديث با روايت اب‪MMM‬وهريرة‌رضي‪ M‬هللا عنه در ص‪MMM‬حيحين و‬
‫غيره آمده است‪‌،‬از جمله اينكه‪‌:‬هنگامي كه پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه و آله‬
‫وسلم وفات كردند و ابوبكر زم‪MM‬ام ام‪M‬ور را بدست گ‪MM‬رفت و بس‪MM‬ياري از‬
‫صحرانشينان عرب مرتد شدند‪.‬‬
‫عمر رضي هللا عنه خط‪MM‬اب به اب‪MM‬وبكر فرم‪MM‬ود‪ M:‬چگونه با م‪MM‬ردم‬
‫مي‌جنگي در حاليكه رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم فرموده اند‪:‬‬
‫(‌أم رت أن أقاتل الن اس ح تي يقول وا ال إله أال اهلل فمن قالها فقد عصم‬
‫مني ماله و نفسه إال بحقه و حسابه علي اهلل)‬
‫فرمود‪ :‬بخ‪M‬دا قسم با هركسي‪ M‬كه بين نم‪M‬از و زك‪M‬ات ف‪M‬رق‪ M‬بگ‪M‬ذارد‬
‫خواهم جنگيد‪‌،‬زيرا زكات حق مال است بخدا س‪MM‬وگند‪ M‬اگر يك عن‪MM‬اقي و‬
‫در روايتي‪ M‬عق‪MM‬الي (‌= دست بند ش‪MM‬تر)‌ كه به پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم مد پرداخته اند از من باز دارند هر آينه با آنان خواهم جنگيد‪.‬‬
‫عمر رضي‪ M‬هللا عنه ميفرماي‪MM‬د‪ ‌:‬بخ‪MM‬دا قسم تا خداوند س‪MM‬ينه اب‪MM‬وبكر‪M‬‬
‫رضي هللا عنه را منش‪MMM‬رح (‌= مطمئن)‌ س‪MMM‬اخت دانس‪MMM‬تم كه او بر حق‬
‫است‪.‬‬
‫حديث الفاظ بسيار ديگري نيز دارد‪.‬‬
‫آنچه دانشمندي‪ M‬و مديريت و قاطعيت صديق‪ M‬رضي هللا را تأئيد مي‬
‫كند اين است كه اجماع مسلمين و در رأس آن‪MM‬ان ص‪MM‬حابه پيامبر‪ M‬رضي‬
‫هللا عنهم اين كردار‪ M‬حكميانه و شجاعانه صديق را تأئيد كرده است‪.‬‬

‫پاداش ابوبكر صديق‬

 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪65‬‬
‫اين نص است كه منظ‪M‬ور‪ M‬از كس‪MM‬اني كه خداوند‪ M‬را دوست مي دارند و‬
‫خداوند آنانرا دوست مي دارد صديق و يارانش هستند‪ ‌،‬كه با مرت‪MM‬دين و‬
‫مانعين زكات به جه‪MM‬اد پرداختند كه ام‪MM‬ير المؤم‪MM‬نين علي رضي هللا عنه‬
‫نيز اين امر را تائيد مي فرمايد‪M.‬‬
‫ابن جرير ط‪MM‬بري در تفس‪MM‬يرش (‪ )‌10/411‬از مث‪MM‬ني از عبد هللا بن‬
‫هاشم از س‪MM‬يف بن عمر از ابي روق‪ M‬از ض‪MM‬حاك از ابي أي‪MM‬وب از علي‬
‫رضي هللا عنه روايت مي كند كه در باره آيه كريمه‪:‬‬
‫(يا أيها ال ذين آمن وا من يرتد منكم عن دين ه) فرم‪MM‬ود‪ :‬كه (‌علم هللا‬
‫المؤمنين)‌ خداوند‪ M‬مؤمنين را مي شناخت‪:‬‬
‫‌(‌و وقع مع ني السؤ علي الحشد ال ذي فيهم من المن افقين) معني ارتداد‬
‫در آيه در باره منافقين است و كساني كه خداوند‪ M‬در ب‪MM‬اره آن‪MM‬ان اگاهست‬
‫كه مرتد مي شوند ل‪MM‬ذا فرم‪MM‬ود‪‌( M:‬يا أيها ال ذين آمن وا من يرتد منكم عن دينه‬
‫فس وف ي أتي اهلل) « اي مؤمن‪MM‬ان كسي كه از ش‪MM‬ما از دينش مرتد ش‪MM‬ود‬
‫بزودي خداوند‪ M‬جايگزين مي‌كند بج‪MM‬اي كس‪MM‬اني كه مرتد مي‌ش‪MM‬وند‌(‌بق‪MM‬وم‬
‫يحبهم و يحبونه) «كساني را كه آنانرا دوستان مي دارند و آن‪MM‬ان ن‪MM‬يز او‬
‫را دوست مي‌دارند‪ »M‬يعني ابوبكر و يارانش رضي هللا عنهم أجمعين‪.‬‬
‫قتاده و حسن بص‪MM‬ري و ض‪MM‬حاك و ابن ج‪MM‬ريج ن‪MM‬يز همين تفس‪MM‬ير را‬
‫نقل كرده اند‪.‬‬
‫ب‪MM‬دون شك كس‪MM‬اني كه با مرت‪MM‬دين جنگيدند اب‪MM‬وبكر و ديگر ص‪MM‬حابه‬
‫رضوان هللا عليهم أجمعين بودن‪MM‬د‪ ‌،‬و اين‪MM‬ان از كس‪MM‬اني هس‪MM‬تند كه خداوند‪M‬‬
‫را دوست مي دارند و خداوند‪ M‬ن‪MMMM‬يز آن‪MMMM‬ان را دوست مي دارد‪ ‌،‬كه اينها‬
‫اولي ترين و شايس‪M‬ته ت‪M‬رين كس‪M‬اني هس‪MM‬تند كه اولين مص‪M‬داق‪ M‬آيه كريمه‬
‫قرار مي گيرند‪.‬‬
‫‌و ن‪M‬يز گفته ش‪M‬ده مص‪MM‬داق آيه اش‪M‬عريهاي يمن هس‪MM‬تند كما اينكه گفته‬
‫ش‪MM‬ده مص‪MM‬داق آيه انص‪MM‬ار‪ M‬هس‪MM‬تند و حقيقت اين است كه آيه كريمه همه‬
‫اينها را شامل مي شود‪‌،‬زيرا همه اينها با مرت‪MM‬دين جنگيده ان‪MM‬د‪ ‌،‬در ق‪MM‬دم‬
‫اول به مرتدين عرب جنگيدند و سپس با ديگر كافران أعم از مجوسيان‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪66‬‬
‫و مس‪MM‬يحيان روم‪ M‬و غ‪MM‬يره در هر ص‪MM‬ورت ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا عنه ج‪MM‬زء‌‬
‫اولين كساني است كه مصداق آيه كريمه قرار‪ M‬مي‌گيرد‪.‬‬

‫علي محوري چرا؟!‬

‫ادع‪MM‬اي اينكه اين آيه اختصاصا در ب‪MM‬اره علي ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده درست نيست‬
‫بخص‪MM‬وص به شكلي كه اين م‪MM‬رد ذكر ك‪MM‬رده كه ايش‪MM‬ان چه‪MM‬ار درهم يا‬
‫چهار دين‪MM‬ار نفقه ك‪MM‬رده اس‪MM‬ت‪ ،‬كه آن‪MM‬را عبد ال‪MM‬رزاق‪ M‬ابن ابي ح‪MM‬اتم و اين‬
‫جرير و طبراني‪ M‬از ابن عباس نقل كرده است‪.‬‬
‫هميچنين از ابن عب‪MM‬اس رضي هللا عنه روايت است كه آيه در ب‪MM‬اره‬
‫عبدالرحمن ابن عوف رضي هللا عنه نازل ش‪MM‬ده كه مب‪MM‬الغ زي‪MM‬ادي ب‪MM‬راي‬
‫اصحاب صفه فرستاد و علي در نيمه شب يك سبد خرما فرستاد چنانكه‬
‫ابن منذر و غيره آنرا نقل كرده است‪.‬‬
‫كما اينكه نقل ك‪MM‬رده كه آيه كريمه در ب‪MM‬اره عثم‪MM‬ان ذي الن‪MM‬ورين و‬
‫عب‪MM‬دالرحمن بن ع‪MM‬وف ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده كه هر دو جيش العسر‌ه (‌لش‪MM‬كر سي‬
‫هزار نفري مجاهدين اس‪M‬الم كه به ره‪M‬بري خ‪M‬ود رس‪M‬ول خ‪M‬دا ص‪M‬لي هللا‬
‫عليه وآله وسلم عازم تبوك گرديد)‌را تأمين كردند‪.M‬‬
‫‌اما آنچه مش‪MMM‬هور است و روايت ش‪MMM‬ده اين است كه آيه در ب‪MMM‬اره‬
‫كساني نازل شده كه اسبهاي جهادي راه خدا را علف مي دهند چه آناني‬
‫كه عمال در جهاد هستند يا اينكه اسبان را ب‪MM‬راي جه‪MM‬اد آم‪MM‬اده مي كنن‪MM‬د‪‌،‬‬
‫چنانكه ابن كثير در تفسيرش آنرا نقل كرده است‪.‬‬
‫منظور‪ M‬اين است كه آيه كريمه اختصاصا‪ M‬در باره كسي نازل نش‪MM‬ده‬
‫است‪ ،‬بلكه اسباب نزول آن فراوان ذكر شده است‪‌،‬و اين ع‪MM‬ام است در‬
‫ب‪MM‬اره همه كس‪MM‬اني كه بن‪MM‬وعي در راه خ‪MM‬دا خ‪MM‬رج مي كند شب يا روز‪‌،‬‬
‫پنهان يا آشكار‪ ،‬پس هر كس به آن عمل ك‪M‬رده مش‪M‬مول آيه كريمه ق‪MM‬رار‬
‫گرفته است چه علي چه عثم‪MM‬ان چه ص‪MM‬ديق و چه غ‪MM‬ير آن‪MM‬ان رضي‪ M‬هللا‬
‫عنهم أجمعين‪.‬‬
‫بن‪MMM‬ابراين آيه كريمه از ويژگيه‪MMM‬اي‪ M‬علي نيست بلكه ص‪MMM‬حابه ديگر‬
‫رضي هللا عنهم ن‪MM‬يز كه چه بسا در انف‪MM‬اق و خ‪MM‬رج در راه خ‪MM‬دا از علي‬
‫پيشي گرفته اند آيه شامل حال ِآنان نيز مي گردد‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪67‬‬
‫مانند عثمان رضي هللا عنه كه در بسياري موارد‪ M‬به قدري‪ M‬در راه‬
‫خدا خرج كرده كه كسي ياراي رق‪M‬ابت با ايش‪M‬ان را نداش‪M‬ته اس‪M‬ت‪‌،‬مانند‬
‫خريدن بئر رومه‪ ،‬تجهيز جيش العسره كه هزار شتر با سالح و ب‪MM‬ارش‬
‫را در راه خدا داد‪ ،‬و نيز انفاق بي دريغ عبدالرحمن ابن عوف و خ‪MM‬رج‬
‫كردن عمر نصف مالش را‪.‬‬
‫‌و از همه برتر خود اب‪MM‬وبكر‪ M‬رضي هللا عنه ب‪MM‬ود كه ش‪MM‬اخص ت‪MM‬رين‬
‫چهره ه‪MM‬اي ص‪MM‬حابه بي بض‪MM‬اعت رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫مانند بالل و خب‪MM‬اب و غ‪MM‬يره را با پ‪MM‬ول خ‪MM‬ودش خريد و از ب‪MM‬ردگي‪ M‬آزاد‬
‫كرد‪ ،‬در غزوه تبوك تمام مالش را در راه دين خدا و نص‪MM‬رت ش‪MM‬ريعت‬
‫رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم داد‪‌.‬‬
‫كما اينكه انص‪MMM‬ار‪ M‬ن‪MMM‬يز مش‪MMM‬مول آيه كريمه ق‪MMM‬رار‪ M‬مي گيرند كه از‬
‫صفات بارزشان‪ M‬در قرآن كريم انفاق ذكر شده است‪:‬‬
‫اج َر إِل َْي ِه ْم َوال يَ ِج ُدو َن فِي‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫يم ا َن م ْن َق ْبل ِه ْم يُحبُّو َن َم ْن َه َ‬
‫َّار َواأْل َ‬
‫ين َتَب َّوأُوا ال د َ‬
‫( َوالذ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ص ُدو ِر ِهم ح ِ‬
‫اصةٌ)‪ .‬احلش ر‪:‬‬ ‫ص َ‬ ‫اجةً م َّما أُوتُوا َو ُي ْؤث ُرو َن َعلَى أَْن ُفس ِه ْم َول َْو َكا َن بِ ِه ْم َخ َ‬
‫ْ َ َ‬ ‫ُ‬
‫‪9‬‬
‫«و(نيز) كساني راست كه پيش از آنان در داراالسالم‪ M‬ج‪MM‬اي گرفتند‬
‫و ايمان (نيز) در دلشان جاي گرفت كساني را كه به سوي انان هجرت‬
‫كنند دوست مي دارند و در دلهاي خود از انچه (به مه‪MM‬اجران) داده اند‬
‫احساس نيازي‪ M‬نكنند و (ديگران را) برخودشان – و لو نيازمند باشند –‬
‫ترجيح مي دهند»‪.‬‬
‫پس هيچ مانعي نيست كه آيه كريمه ديگران را نيز شامل ش‪MM‬ود‪‌.‬اما‬
‫مشكل اينجاست كه بعضي از مطالعه و تحقيق و پ‪MM‬ذيرش دالئل ص‪MM‬ريح‬
‫قرآن و سنت و عقل طف‪MM‬ره مي روند و اص‪MM‬رار دارد موضع ض‪MM‬عيف‪ M‬و‬
‫چه بسا خالف واقع خودش‪MM‬ان را ح‪MM‬تي با دالئل واهي ث‪MM‬ابت كنند اما از‬
‫پ‪MMM‬ذيرش دالئل روشن و قطعي‪ M‬و نص‪MMM‬وص ف‪MMM‬راوان و مت‪MMM‬واتر‪ M‬ابا مي‬
‫ورزند‪.M‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪68‬‬
‫‌اما حال عموم اينطور نيست آنها ع‪MM‬ده بس‪MM‬يار ان‪MM‬دكي هس‪MM‬تند عموما‬
‫م‪MMM‬ردم در پي تحقيق و پ‪MMM‬ژوهش و پ‪MMM‬ذيرش حق هس‪MMM‬تند و اين ج‪MMM‬اي‬
‫خوشبختي‪ M‬است‪.‬‬

‫گواهی امام صادق‬

‫اين آيه كريمه جواب بخش قبلي است كه فرمود‪‌( :‬فأم ا من أعطي)‌تا آخر‬
‫آي‪MMM‬ات كه ام‪MMM‬ام ص‪MMM‬ادق رحمت هللا‌ عليه عليه مي فرمايد‪ :M‬در ب‪MMM‬اره جد‬
‫بزرگوارش‪ M‬صديق رضي‪ M‬هللا عنه نازل شده است‪‌،‬و اين ك‪MM‬امال درست‬
‫و بر حق اس‪MM‬ت‪ ‌،‬زي‪MM‬را ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا عنه از كس‪MM‬اني است كه فعل‬
‫شرط در آنان متحقق گرديده است كه ايشان نه تنها چيزي كه خداوند‪ M‬به‬
‫انفاق آن امر فرم‪MM‬وده داده اس‪MM‬ت‪ ،‬بلكه عالوه ب‪MM‬رآن ن‪MM‬يز نافله بس‪MM‬يار‪ M‬در‬
‫راه خدا انفاق كرده است‪ ،‬زيرا ايشان از بزرگ‪MM‬ترين پرهيزگ‪MM‬اران ب‪MM‬ود‪،‬‬
‫و به تمام معني «‌صدق بالحسني‌» را عنييت بخشيده است‪.‬‬
‫گر چه ظاهر سياق آي‪MM‬ات مختص به اب‪MM‬وبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه‬
‫نيست بلكه هر كسي به آن عمل كند مشمول آيه كريمه قرار مي گيرد و‬
‫صديق بحمدهلل از آنان است‪ ‌،‬و در نزد علماء همين تفس‪MM‬ير معت‪MM‬بر است‬
‫كه اگر بخواهند براي ص‪MM‬فات م‪MM‬ذكور در اين آيه موص‪MM‬وف تع‪MM‬يين كنند‬
‫موصوف‪ M‬اول صديق‪ M‬اكبر است‪.‬‬
‫همچنانكه از عم‪MM‬وم آي‪MM‬ات بر مي آيد هر مؤم‪MM‬ني مي تواند مش‪MM‬مول‬
‫آيات كريمات قرار گ‪MM‬يرد اما ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق عليه الس‪MM‬الم ش‪MM‬خص اب‪MM‬وبكر‬
‫صديق را در اينجا تع‪MM‬يين فرم‪MM‬وده است به قرينه آي‪MM‬اتي كه به دنب‪MM‬ال مي‬
‫آيد‪ ‌،‬و اين تعيين كامالً درست است البته اختصاص به ايش‪MM‬ان ن‪MM‬دارد كه‬
‫بقيه را ش‪MM‬امل نش‪MM‬ود‪‌،‬كس‪MMM‬اني هم كه از علم‪MM‬اء بط‪MMM‬ور كلي تع‪MM‬يين را‬
‫نپذيرفته ان‪MM‬د‪‌،‬تع‪MM‬يين مش‪MM‬خص را رد ك‪MM‬رده ان‪MM‬د‪‌،‬و نه تع‪MM‬يين مص‪MM‬داق يا‬
‫اولين مصداقها را‪.‬‬
‫به عب‪MMMM‬ارت ديگر انحص‪MMMM‬ار را نپذيرفته اند كه بگوييم فالن آيه‬
‫(بويژه آيه هايي كه مي تواند عموميت داش‪MM‬ته باش‪MM‬د)‌ انحص‪MM‬ارا‪ M‬در ب‪MM‬اره‬
‫فالني است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪69‬‬
‫تفسير رسول خدا‬
‫در تفسير اين آيات‪ ‌،‬احاديث ص‪MM‬حيحي ن‪MM‬يز در ص‪MM‬حيحين آم‪MM‬ده است كه‬
‫امير المؤمنين علي رضي هللا عنه فرمود‪M:‬‬
‫براي تشيع جنازه اي در بقيع غرقد بوديم‪ M‬كه پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫وآله وسلم تشريف آوردند‪ M‬و نشستند‪ M‬ما ن‪MM‬يز دور و بر حض‪MM‬رت نشس‪MM‬تيم‬
‫سپس فرمودند‪:‬‬
‫‌ (ما منكم من أحد ما من نفس منفوس ة‌ إال كتب مكاهنا من اجلن ة‌ و‬
‫النار و إال كتب شقية‌ أو سعيدة)‬
‫‌ «هيچ اح‪MM‬دي از ش‪MM‬ما نيست هيچ نفس كش‪MM‬نده اي نيست مگر اينكه‬
‫جايگاهش در بهشت و دوزخ نوشته شده است‪‌،‬و مگر اينكه نوشته شده‬
‫است كه بدبخت است يا خوشبخت‪.‬‬
‫«مردي گفت‪ :‬اي رسول خ‪M‬دا! آيا به تق‪M‬ديري كه بر ايم‪M‬ان نوش‪M‬ته‬
‫شده اكتفا نك‪MM‬نيم و عمل را ف‪MM‬رو نگ‪MM‬ذاريم؟‪‌M‬پس كسي كه از ما ج‪MM‬زو اهل‬
‫س‪MM‬عادت و خوش‪MM‬بختي باشد به س‪MM‬وي عمل اهل س‪MM‬عادت راه مي ياب‪MM‬د‪‌،‬و‬
‫كسي كه از ما ج‪MM‬زو اهل ش‪MM‬قاوت و ب‪MM‬دبختي باشد به س‪MM‬وي عمل اهل‬
‫شقاوت روي‪ M‬مي آورد‪.‬‬
‫رسول گرامي صلي هللا عليه وآله وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(‌اما اهل السعادة‌ فيسريون لعمل السعادة‌ اما اهل الشقاوة‌ فيسريون‬
‫لعمل الشقاوة)‌‬
‫سپس اين آيات كريمه را تالوت فرمودند‪:‬‬
‫(‌فاما من أعطي و اتقي …‪ .‬للعسري)‌‪.‬‬

‫اجماع اهل تفسیر‬

‫حافظ ابن كثير در تفسير اين آيه از چندين نفر از مفسرين نقل ك‪MM‬رده كه‬
‫گفته اند اين آيه در باره ابوبكر‪ M‬صديق رضي‪ M‬هللا عنه ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده اس‪M‬ت‪‌،‬‬
‫حتي بعضي اجماع مفسرين را در اين باره نقل ك‪M‬رده‌و گفته ب‪M‬دون شك‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪70‬‬
‫اب‪MM‬وبكر هم در مفه‪MM‬وم اين آيه داخل است و هم شايس‪MM‬ته ت‪MM‬رين ف‪MM‬رد امت‬
‫است كه مي تواند مصداق اول عموم آيه كريمه قرار‪ M‬گيرد‪.‬‬
‫زي‪MM‬را لفظ آي‪MM‬ات لفظ عم‪MM‬وم است و ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه از همه‬
‫امت پيشگام تر و در داش‪MM‬تن ص‪MM‬فات م‪MM‬ذكوره در آي‪MM‬ات و ديگر ص‪MM‬فات‬
‫حميده از همه س‪MM‬ابقه دار تراست زي‪MM‬را ايش‪MM‬ان ص‪MM‬ديق‪ M‬و پرهيزگ‪MM‬ار و‬
‫خوش اخالق و شجاع و سخاوتمند‪ M‬بود و در خرج ك‪MM‬ردن م‪MM‬الش در راه‬
‫اطاعت هللا و نصرت و ياري رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم بسيار‪M‬‬
‫دست ب‪MM‬ازي داش‪MM‬ت‪‌،‬چق‪MM‬در پوله‪MM‬اي بي ش‪MM‬ماري در راه كسب رض‪MM‬اي‪M‬‬
‫پروردگارش خرج كرد‪ ‌،‬كسي نبود كه بر ايشان منت و احس‪MM‬اني داش‪MM‬ته‬
‫باشد بلكه ايشان بود كه ح‪MM‬تي بر س‪MM‬رداران و روس‪MM‬اي قبايل احس‪MM‬ان مي‬
‫كرد‪.‬‬
‫لذا به عروه ابن مسعود‪ M‬كه سردار‪ M‬قبيله ثقيف ب‪MM‬ود در روز‪ M‬ص‪MM‬لح‬
‫حديبه فرمود‪:‬‬
‫‌اعصص نطري الالت أحنن نفر عنه و ندعه؟ ‌قال اليب بكر‪‌:‬لوال ي ٌد‬
‫لك عندي مل أجزك هبا الجبتك‪.‬‬
‫روايت از بخاري است‪.‬‬

‫يك ویژگی منحصر به فرد ابوبكر صدیق‬

‫همچنين در صحيحين آمده است كه رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫سلم فرمودند‪:‬‬
‫‌كسي كه در ع‪MM‬دد از يك ن‪MM‬وع از چيزها در راه خ‪MM‬دا انف‪MM‬اق كند از‬
‫درهاي بهشت فراخوانده مي شود‪‌:‬اي بن‪MM‬ده خ‪MM‬دا اين خ‪MM‬يرات‪‌،‬پس كسي‬
‫كه از اهل نم‪MMM‬از باشد از در بهشت فراخوان‪MMM‬ده مي‌ش‪MMM‬ود‪ M‬و كسي كه از‬
‫اهل جه‪MMM‬اد باشد از در جه‪MMM‬اد فراخوان‪MMM‬ده مي ش‪MMM‬ود‪ ،‬و كسي كه از اهل‬
‫صدقه باشد از در صدقه فرا خوان‪MM‬ده مي ش‪MM‬ود و كسي كه از اهل روزه‬
‫باشد از در ريان فرا خوانده مي شود‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪71‬‬

‫ابوبكر‪ M‬عرض كرد‪ :‬ما علي ه ذا ال ذي ي دعي من تلك األب واب‬

‫من ض رورة‌ و عرض كرد ( اي رسول خ‪MM‬دا)‌ آيا كسي هست كه از تم‪MM‬ام‬
‫اين در ها فراخواند شود؟ فرمودند‪:‬‬
‫(‌نعم و أرجو أن تك ون منهم يا أب وبكر)‌بله واميدوارم‪ M‬كه تو از‬
‫آنان باشي اي ابوبكر‪M.‬‬
‫كما اينكه اب‪MMMM‬وبكر ص‪MMMM‬ديق‪ M‬رضي هللا عنه در آزاد ك‪MMMM‬ردن بعضي‬
‫پيش‪MM‬گامان ص‪MM‬حابه رضي‪ M‬هللا عنهم كه ب‪MM‬رده بودند‪ M‬و بعضي س‪MM‬رداران‬
‫ص‪MM‬حابه كه جزو‌اولين كس‪MM‬اني بودند‪ M‬كه مس‪MM‬لمان ش‪MM‬دند‪ ‌،‬ن‪MM‬يز احس‪MM‬ان و‬
‫منت ف‪MM‬راوان دارد كما اينكه هر جا نيازمند و حاجتمن‪MM‬دي‪ M‬ب‪MM‬ود ايش‪MM‬ان به‬
‫وي كمك مي كردند‪.‬‬

‫ويژگی انحصاری دیگر ابوبکر صدیق‬

‫اينجا جمله تجلل بالعباء‌ استعمال شده كه مع‪MM‬ني تجلل اس‪MM‬تتر است يع‪MM‬ني‬
‫از فقر خ‪MM‬ودش را در عب‪MM‬ايش پيچان‪MM‬ده ب‪MM‬ود و اين مطل‪MM‬بي است كه ام‪MM‬ام‬
‫صادق عليه السالم ذكر ك‪MM‬رده از عايشه ص‪MM‬ديقه بنت ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا‬
‫عنهما محبوبه رسول خدا صلي هللا عليه و آله وسلم نيز نقل شده است‪.،‬‬
‫چنانكه ابوحاتم باسندش از ام المؤمنين رضي‪ M‬هللا عنها نقل مي كند‬
‫كه فرمود‪:‬‬
‫(أنفق أبوبكر علي النيب صلي اهلل عليه وآله وسلم أربعني الفاً)‬
‫ابوبكر‪ M‬چهل هزار بر پيامبر صلي هللا عليه وآله سلم خرج كرد‪.‬‬
‫همچنين از عروه ابن زب‪MM‬ير رضي‪ M‬هللا عنه روايت است كه گفت‪:‬‬
‫ابوبكر هنگامي كه مسلمان شد چهل ه‪MM‬زار س‪MM‬رمايه داشت كه همه آن‪MM‬را‬
‫بر رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم و در راه خدا خرج كرد‪.‬‬
‫و از اس‪MMM‬ماء‌ بنت اب‪MMM‬وبكر رضي‪ M‬هللا عنه روايت است كه فرم‪MMM‬ود‪:‬‬
‫هنگامي كه رسول خدا صلي هللا عليه و آله وسلم به قصد هجرت خارج‬
‫شدند ابوبكر رضي‪ M‬هللا عنه نيز با ايشان براه افتاد‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪72‬‬
‫ابوبكر‪ M‬تمام م‪MM‬الش را كه در اين وقت پنج يا شش ه‪MM‬زار ب‪MM‬ود همه‬
‫را برداشت و هم‪MM‬راهش ب‪MM‬رد‪ ‌،‬ج‪MM‬دم ابوقحافه كه چش‪MM‬مانش را از دست‬
‫داده بود به خانه آمد و گفت‪ :‬بخدا سوگند طوري كه من احساس مي كنم‬
‫او همه مالش را با خودش برده است!‪.‬‬
‫گفت‪ :‬خير پدرجان‪‌،‬او براي ما م‪MM‬ال بس‪MM‬ياري‪ M‬گذاش‪MM‬ته اس‪MM‬ت‪ ‌،‬مي‬
‫گويد آنگاه مق‪MM‬داري ريگ جمع ك‪MM‬ردم و در طاقچه اي كه معم‪MM‬وال پ‪MM‬درم‬
‫پولها را مي گذاشت گذاش‪MMM‬تم و بر روي‪ M‬آنها پارچه اي كش‪MMM‬يدم‪‌،‬آنگ‪MMM‬اه‬
‫دست پدر بزرگم‪ M‬را گرفتم‪ M‬و گفتم‪ :‬ب‪M‬بين پ‪M‬درجان اينها را دست ب‪M‬زن كه‬
‫چقدر مال زيادي گذاشته و رفته است!‪.‬‬
‫دستش را ب‪MM‬روي ريگها ب‪MM‬ردم و او در حاليكه ريگها را ته و ب‪MM‬اال‬
‫مي كرد مي گفت‪:‬‬
‫(‌ال بأس إذ قد ترك لكم هذا فقد أحسن و يف هذا بالغ لكم)‪.‬‬
‫‌اشكالي ندارد اگر اين همه مال براي شما گذاشته كار خوبي كرده‬
‫است اين مبلغ براي شما كافي است اين درحالي بود كه هن‪MM‬وز ابوقحافه‬
‫مسلمان نشده بود اسماء مي گويد‪ :‬خير بخدا سوگند‪ M‬هيچ چيزي براي ما‬
‫نگذاشته بود من فقط خواستم پيرمرد‪ M‬را مطمئن كنم‪.‬‬
‫‌ابن اسحاق در سيره النبي و ابن محب طبري آنرا نقل كرده اند‪.‬‬
‫مناف‪MM‬اتي بين دو روايت نيست روايت چهل ه‪MM‬زار هنگ‪MM‬ام مس‪MM‬لمان‬
‫شدن است و اين هنگام هجرت‪‌،‬ل‪MM‬ذا پيامبر گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(إن من آمن الن اس علي يف ص حبته و ماله أب وبكر و لو كنت‬
‫متخ ذا من أهل االرض خليالً الختذت أب ابكر خليالً ولكن أخ وة‌ يف‬
‫االسالم و مودته)‪.‬‬
‫‌متفق عليه به روايت ابوسعيد‪ M‬خدري رضي هللا عنه‪.‬‬
‫و در مسند احمد و بعضي كتب سنن با روايت ابوهريره رضي‪ M‬هللا‬
‫عنه آمده است كه رسول هللا صلي هللا عليه وآله وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(‌ما نفعين مال قط ما نفعين مال أيب بكر)‌‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪73‬‬
‫هيچ مالي به اندازه م‪MM‬ال اب‪MM‬وبكر‪ M‬به من نفع نرس‪MM‬اند‪‌،‬راوي‪ M‬مي گويد‬
‫ابوبكر باشنيدن اين كلمات به گريه افتاد و عرض كرد‪:‬‬
‫هل انا و مايل إال لك يا رسول اهلل؟‬
‫اي رسول خدا! مگر غ‪MM‬ير از اين است كه من و م‪MM‬ال من از ش‪MM‬ما‬
‫هستيم‪.‬‬
‫درباره انفاق اب‪MM‬وبكر‪ M‬رضى هللا عنه و بيان فضل ايش‪MM‬ان ب‪MM‬ويژه در‬
‫اين بعد رواي‪MM‬ات ص‪MM‬حيحه مت‪MM‬واتر‪ M‬است اگر مطلب ط‪MM‬والنى‪ M‬نمى شد با‬
‫تفص‪MM‬يل بيش‪MM‬ترى‪ M‬در اين زمينه س‪MM‬خن مى گف‪MM‬تيم‪ ،‬ولى يك مطلب در اين‬
‫زمينه ك‪MM‬افي است و آن اينكه از ميان تم‪MM‬ام ص‪MM‬حابه و اهل بيت پيامبر‬
‫صلى هللا عليه وآله وسلم ابوبكر‪ M‬يگانه شخصيتى است كه تمام مالش را‬
‫بر رسول خدا و دعوت و نصرت و يارى دين خدا خرج كرده است‪.‬‬
‫چنانكه ابو داود و ترمذى‪ M‬روايت مى كنند و امام احمد در مسند و‬
‫ديگران نيز آنرا صحيح گفته اند‪.‬‬

‫مسابقه ايمان‬
‫از عمر ف‪MM‬اروق‪ M‬رضى هللا عنه رواي‪MM‬ات است كه فرم‪MM‬ود‪ :‬رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا‬
‫صلى هللا عليه وآله وسلم به ما دستور‪ M‬دادند كه در راه خدا انفاق كنيم‪.‬‬
‫از قضاء من هم نسبتا مال زيادى در اختيار داش‪MM‬تم گفتم‪ :‬ام‪MM‬روز‪M‬‬
‫فرصت است كه از ابوبكر‪ M‬س‪MM‬بقت گ‪MM‬يرم بن‪MM‬ابراين نصف م‪MM‬الم را آوردم‬
‫رسول خدا ص‪MM‬لى هللا عليه و آله وس‪MM‬لم پرس‪MM‬يدند‪ :M‬ب‪MM‬راى خ‪MM‬انواده ات چه‬
‫گذاشتى؟ گفتم‪ :‬همين مق‪MM‬دار‪ ،‬اب‪MM‬وبكر تم‪MM‬ام م‪MM‬الش را آورد وق‪MM‬تى‪ M‬رس‪MM‬ول‬
‫خ‪MM‬دا ص‪MM‬لى هللا عليه و آله وس‪MM‬لم از ايش‪MM‬ان پرس‪MM‬يدند‪ M‬ما أبقيت ألهل‪MM‬ك؟‬
‫فرمود‪M:‬‬
‫أبقيت هلم اهلل و رسوله گفتم‪ :‬ال أسابقك إىل شيء أبدا‪.‬‬
‫ديگر نخواهم توانست از شما سبقت بگ‪MM‬يرم‪ ،‬اين روايت از مس‪MM‬ند‬
‫البزار است و سندش حسن و با مجموع شواهدش صحيح لغيره است‪.‬‬

‫اسماي گرامی هللا متعال‬

 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪74‬‬

‫العلى األعلى دو اسم از اس‪MM‬ماى مق‪MM‬دس پروردگ‪MM‬ار است چنانكه در آخر‬

‫آية الكرسى‪ M‬آمده است (وهوالعلى العظيم)‪.‬‬
‫و همچنين مى فرمايد‪( :‬سبح اسم ربك األعلى)‪.‬‬
‫و اين هر دو اسم داللت برعلو مطلق پروردگار دارد علو شأن و‬
‫عظمت‪ ،‬علو قهر و غلب‪MM‬ه‪ ،‬و علو ذات مقدسش بر س‪MM‬اير مخلوق‪MM‬اتش‪ M‬با‬
‫اس‪MMM‬تواى‪ M‬بر ع‪MMM‬رش خ‪MMM‬ويش‪ ،‬و اين از ص‪MMM‬فات ذاتى خداوند است كه‬
‫همواره بر وى قائم است از ازل بوده و تا أبد خواهد بود‪.‬‬
‫البته به گونه اى كه شايسته ذات پاك حضرت حق باشد فقد صفات‬
‫كمال را براى وى ثابت كند و از نسبت هر گونه نقصى اعم از تشبيه و‬
‫تعطيل و تجسيم ذات مقدس او تعالى به دور باشد‪.‬‬

‫جبرئيل و ابوبكر صديق‬

‫ابن ح‪MM‬ديث اين عمر رضى هللا عنهما است كه فرم‪MM‬ود‪ :M‬خ‪MM‬دمت پيامبر‪M‬‬
‫ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم ب‪MM‬ودم‪ M‬و اب‪MM‬وبكر‪ M‬ن‪MM‬يز خ‪MM‬دمت حض‪MM‬رت ب‪MM‬ود‬
‫او(ابوبكر) عبايى پوشيده بود كه از چن‪MM‬دين ج‪MM‬اء جلو س‪MM‬ينه اش را گ‪MM‬ره‬
‫زده بود‪.‬‬
‫جيريل فرود‪ M‬آمد و عرض كرد‪:‬‬
‫اى حممد م اىل آرى اب ابكر عليه عب اءة قد خلها يف ص دره خبالل؟‬
‫فرمودند‪( :‬ياجربيل انقف ماله على قبل الفتح) اى جبريل او تم‪MM‬ام م‪MM‬الش‬
‫را قبل از فتح مكه براى من خرج كرده است عرض كرد كه خداوند‪ M‬به‬
‫تو سالم مى رساند آنگانه بقيه حديث را ذكر كرد‪.‬‬
‫اين حديث را بغوى در تفس‪MM‬يرش (‪ )8/34‬نقل ك‪MM‬رده اما چنانكه ابن‬
‫كثير در تفسيرش (‪ )4/308‬ذيل آية (اليس توي منكم من أنفق من قبل الفتح‬
‫و قاتل) ذكر مى كند سند اين روايت از اين وجه ضعيف است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪75‬‬
‫اين ح‪M‬ديث از ط‪MM‬رق ديگ‪MM‬رى ن‪MM‬يز روايت ش‪M‬ده است چنانكه حافظ‬
‫ابوعبدهللا محمد بن محمد الفضائلى رازى در نزهة األبص ار و حافظ ابن‬
‫عبيد و ص‪MM‬احب الص حبة ذكر ك‪MM‬رده اند و ابن محمد ط‪MM‬برى از آن‪MM‬ان در‬
‫ري‪MM‬اض النضره (‪ M)1/132‬ب اب ذكر اختصاصه مبواس اة النيب ص لى اهلل‬
‫عليه وآله وس لم لنفسه و ماله و همچ‪MM‬نين اب‪MM‬ونعيم رمحة اهلل عليه آن‪MM‬را نقل‬
‫كرده است‪.‬‬
‫نص و سياق آيه آشكار است كه ص‪MM‬ديق از پروردگ‪MM‬ارش راضى‪ M‬و‬
‫پروردگارش نيز از او راضى‪ M‬است‪.‬‬

‫تفاخر در حق‬
‫از اس‪MM‬باب ن‪MM‬زول آي‪MM‬ه چنانكه عب‪MM‬دالرزاق‪ M‬ص‪MM‬نعانى مرسل از حسن و‬
‫شعبى نقل مى كند آي‪M‬ه در ب‪MM‬اره على و عم‪MM‬ويش عب‪MM‬اس رحمه هللا عنهما‬
‫نازل شده است‪.‬‬
‫از طريق‪ M‬ديگ‪MM‬رى‪ M‬ن‪MM‬يز نقل ش‪MM‬ده چنانكه بن جرير ط‪MM‬برى با س‪MM‬ند‬
‫خ‪MMM‬ودش از محمد بن كعب الق‪MMM‬رظي روايت مى كند كه گفت‪ :‬طلحه ابن‬
‫ش‪M‬يبه از ب‪M‬نى عبدال‪M‬دار و عب‪M‬اس ابن عب‪M‬دالمطلب و على ابن ابى ط‪M‬الب‬
‫تفاخر كردند‪.M‬‬
‫طلحه گفت‪ :‬من كليد دار خانه كعبه هستم كه اگر بخواهم مى توانم‬
‫در آن بخوابم‪.‬‬
‫عب‪MM‬اس گفت‪ :‬من مس‪MM‬ئول خ‪MM‬دمت و آبرس‪MM‬انى حج‪MM‬اج هس‪MM‬تم اگر‬
‫بخواهم مى توانم در مسجد بخوابم‪.‬‬
‫على فرمود‪ :‬نمى دانم شما چه مى خواهيد ثابت كنيد‪ ،‬من شش ماه‬
‫پيش از بقيه مردم به طرف قبله نم‪MM‬از خوان‪M‬دم‪ M‬من در ح‪MM‬ال جه‪MM‬ادم اينجا‬
‫بود كه خداوند‪ M‬آيه را نازل فرمود‪.‬‬
‫اين آثار مرسل دليل بر فضائل‪ M‬سبقت على رضى هللا عنه به اس‪MM‬الم‬
‫است‪ ،‬وبدون شك او از كسانى است كه به خداوند‪ M‬و روز‪ M‬آخرت ايم‪MM‬ان‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪76‬‬
‫آورده و نماز را برپاى‪ M‬داش‪MM‬ته است بن‪MM‬ابر اين او از اين جهت از طلحه‬
‫و عمويش عباس سبقت دارد‪.‬‬
‫اما از آنجايى كه الع ربة بعم وم الفظ الخبص وص الس بب عموم آية‬
‫كريمه بقيه صحابه رضى هللا عنهم كه اين صفت‪-‬ايمان به خدا و قيامت‬
‫و اقامه نماز‪ -‬در آنان تحقق يافته را نيز شامل مى شود ‪.‬‬
‫كما اينكه كسانى كه سابقه بيشتري‪ M‬از على در ايمان داشته اند مانند‬
‫ابوبكر را نيز شامل مى گردد‪ ،‬و آيه چنانكه بر فض‪MM‬يلت على رضى هللا‬
‫عنه داللت دارد به فض‪MM‬يلت اب‪MM‬وبكر‪ M‬و عمر به طريق اولى داللت دارد‪.‬‬
‫و بط‪MM‬ور‪ M‬كلى تم‪MM‬ام كس‪MM‬انى كه اين ص‪MM‬فات را دارا هس‪MM‬تند را ش‪MM‬امل مى‬
‫ش‪MMMM‬ود‪ ،‬زي‪MMMM‬را مطلب خاصى در آي‪MMMM‬ه نيست كه على اختصاصا‪ M‬به آن‬
‫متصف باشد و ساير صحابه نباشند‪.M‬‬

‫شأن نزولي ديگر‬

‫سبب نزول ديگري ن‪MM‬يز آية كريمه دارد كه از اولى ص‪MM‬حيح تراست در‬
‫حديث صحيح مرفوع‪ M‬آمده است كه امام مسلم با س‪MM‬ند خ‪MM‬ودش از نعم‪MM‬ان‬
‫ابن بشير انصارى رضى‪ M‬هللا عنهما روايت مى كند كه فرمود‪M:‬‬
‫كنار منبر رسول هللا صلى هللا عليه وسلم بودم كه‪:‬‬
‫مردى گفت‪ :‬بعد از مس‪MM‬لمان ش‪MM‬دن اگر جز آب دادن حج‪MM‬اج ديگر‬
‫هيچ كارى نكنم برايم كافى است‪.‬‬
‫ديگ‪MM‬رى‪ M‬گفت‪ :‬بعد از مس‪MM‬لمان ش‪MM‬دن اگر جز آب‪MM‬اد ك‪MM‬ردن مس‪MM‬جد‬
‫الحرام هيچ كار نكنم برايم كافى است‪.‬‬
‫س‪MM‬ومى‪ M‬گفت‪ :‬جه‪MM‬اد في س‪MM‬بيل هللا به‪MM‬تر از اعم‪MM‬الى است كه ش‪MM‬ما‬
‫گفتيد‪.‬‬
‫عمر رضى‪ M‬هللا عنه آنان را باز داشت وفرمود‪ :‬صداى خودتان را‬
‫در نزد منبر پيامبرصلى‪ M‬هللا عليه وآله وسلم بلند نكنيد‪ -‬روز جمعه بود‪-‬‬
‫هر گاه نماز جمعه تمام شد خدمت پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم مى‬
‫روم و در آنچه اختالف كرديد‪ M‬برايت‪MM‬ان مى پرس‪MM‬م‪ .‬اينجا ب‪MM‬ود كه خداوند‬
‫متعال آيه نازل فرمود‪:‬‬
‫(أجعلتم سقاية الحاج ‪ ....‬اليستوون عنداهلل)‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪77‬‬
‫از فضائل عمر فاروق‬
‫البته بهتر از اين فضليت براى عمر فاورق‪ M‬رضى‪ M‬هللا عنه ثابت است و‬
‫آن اينكه در چندين مورد‪ M‬قرآن كريم موافق‪ M‬رأى ايشان نازل شده است‪:‬‬
‫مانند دو ركعت تماز مقام ابراهيم‪ ،‬و حكم حجاب‪ ،‬و حكم اس‪MM‬راى‬
‫بدر وترك نماز جنازه بر منافقين و غ‪MM‬يره كه تقريبا به بيست م‪MM‬ورد‪ M‬مى‬
‫رسد كه مجموعه آنها را شيخ عبدالفتاح راوه المكى در كتابش‪:‬‬
‫(الكوكب األغر يف موافقات عمر للقرآن و التورات و األثر) اوال‬
‫آنها را به نظم يا شعر در آورد و آنگاه شرح كرده است‪.‬‬

‫ايمان بي مثال ابوبكر صديق‬

‫حضرت صديق رضى‪ M‬هللا عنه به گفته مؤمن آل فرعون اس‪M‬تدالل ك‪M‬رده‬
‫چنانكه خداوند‪ M‬درسوره غافر آنرا بيان فرموده است‪:‬‬
‫( وقال رجل مؤمن ‪ .....‬مسرف ّ‬
‫كذاب)‪.‬‬
‫و ابوبكر رضى‪ M‬هللا عنه از نظر ايمان و جهاد ك‪MM‬املتر از م‪MM‬ؤمن آل‬
‫فرعون است زيرا كه ايشان هيچگاه ايمان خ‪MM‬ودش را پنه‪MM‬ان نك‪MM‬رد بلكه‬
‫ايم‪MM‬ان و تص‪MM‬ديق‪ M‬به خ‪MM‬دا و رس‪MM‬ول در ن‪MM‬زد همگ‪MM‬ان ب‪MM‬ويژه م‪MM‬ردم مكه‬
‫آنزمان مشهور‪ M‬و زبانزد‪ M‬خاص و عام بود‪ ،‬واين مطلبى كه امام ص‪MM‬ادق‬
‫عليه السالم بيان فرمود‪:‬‬
‫كه صديق‪ M‬رضى هللا عنه اولين مجاهد راه خ‪MM‬دا و اولين م‪MM‬دافع از‬
‫پيامبر بزرگوار اسالم صلى هللا عليه وآله وسلم بود‪:‬‬
‫عالم و محدث و مورخ بزرگ مغرب زمين أب‪MM‬وعمر ابن عب‪MM‬دالبر‬
‫(ت‪463‬هـ) در كتاب معروفش االستيعاب باسند خ‪MM‬ودش‪ ،‬و ابن اس‪MM‬حاق‬
‫(مت وفی بین ‪ 150‬ت ا ‪153‬هـ ) س‪MM‬يره ن‪MM‬ويس مع‪MM‬روف و ديگ‪MM‬ران از‬
‫ح‪MM‬ديث عائشة و اس‪MM‬ماء رضى‪ M‬هللا عنهما نقل ك‪MM‬رده اند كه در آن آم‪MM‬ده‬
‫است‪:‬‬
‫هنگ‪MM‬امى كه اب‪MM‬وبكر را حين دف‪MM‬اع از پيامبر‪ M‬و پيش ما ب‪MM‬از گشت‬
‫چنان آسيب ديده ب‪MM‬ود وله ش‪MM‬ده ب‪MM‬ود كه هر ج‪MM‬اى ب‪MM‬دنش را دست مى زد‬
‫پوست بدن ح‪MM‬ركت مى ك‪MM‬رد و او هم‪MM‬واره ورد زب‪MM‬انش «يا ذا الجالل و‬
‫اإلكرام» بود‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪78‬‬
‫اصل اين حديث در صحيح بخارى‪ M‬در كتاب تفس‪MM‬ير است با روايت‬
‫عروه ابن زبير رضى هللا عنهما آمده است كه گفت‪:‬‬
‫از عبدهللا بن عمر رضى هللا عنهما پرسيدم كه ب ‪M‬دترين ح‪MM‬التى كه‬
‫مشركين بر رسول هللا صلى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم آوردند چه ب‪MM‬ود؟ گفت‪:‬‬
‫پيامبر صلى هللا عليه وآله وسلم در كنار كعبه نماز مى خوان‪MM‬د‪ ،‬كه عقبه‬
‫ابن ابى معيط آمد و رداى خودش را برگردن مب‪MM‬ارك رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لى‬
‫هللا عليه وآله وسلم پيچاند و بشدت كشيد!‪.‬‬
‫ابوبكر‪ M‬آمد و او را كنار زد وفرمود‪:M‬‬
‫(أتقتلون رجال أن يقول ربي اهلل و قد جاءكم البينات من ربكم)‬
‫آيا م‪MM‬ردى را مى كش‪MM‬يد كه مى گويد پروردگ‪MM‬ار من هللا است! در‬
‫حاليكه او آي‪MM‬ات روشن خ‪MM‬دا را از ج‪MM‬انب پروردگ‪MM‬ار‪ M‬ت‪MM‬ان به ش‪MM‬ما آورده‬
‫است؟!‪.‬‬
‫اين داللت بر كمال شجاعت اب‪MM‬وبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا عنه وكم‪MM‬ال‬
‫صداقت ايشان مى كند‪:‬‬
‫ِ ِ ِ ِ‬
‫ول َربِّ َي‬ ‫ال َر ُج ٌل ُم ْؤم ٌن م ْن آل ف ْر َع ْو َن يَكْتُ ُم إِ َ‬
‫يمانَهُ أََت ْق ُتلُ و َن َر ُجالً أَ ْن َي ُق َ‬ ‫(وقَ َ‬
‫َ‬
‫ات م ْن َربِّ ُك ْم) (غافر‪)28:‬‬ ‫ِ‬ ‫اللَّهُ وقَ ْد جاء ُكم بِالْبِّينَ ِ‬
‫َ ََ ْ َ‬
‫«و شخصي مومني‪ M‬از خويشاوندان فرع‪MM‬ون–كه ايم‪MM‬انش را پنه‪MM‬ان‬
‫مي كرد – گفت‪ :‬آيا مردي را (براي آن) مي كش‪MM‬يد كه مي گويد خداوند‬
‫پروردگار من است؟! بي گمان از سوي پروردگارتان براي شما نش‪MM‬انه‬
‫هاي روشن آورده است»؟!‪.‬‬
‫اب‪MM‬وبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق به تنه‪MM‬ايى در برابر ق‪MM‬ريش مى ايس‪MM‬تاد و از پيامبر‬
‫گرامى صلى هللا عليه وآله وسلم دف‪M‬اع مى ك‪M‬رد‪ ،‬اين ب‪M‬ود اولين جه‪M‬اد و‬
‫دفاعي كه ابوبكر‪ M‬صديق از رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لى هللا عليه وآله وس‪MM‬لم مى‬
‫نمود‪.‬‬

‫از صفات ابوبكر صديق‬

 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪79‬‬
‫قبال درب‪MM‬اره اين ح‪MM‬ديث س‪MM‬خن گف‪MM‬تيم و حافظ‪ M‬اس‪MM‬ماعيل ابن س‪MM‬مان (ت‬
‫‪‌447‬ه‍) در كتابش (‌الموافقه بين أهل بيت و الصحابه)‌به سند خودش از‬
‫علي رضي هللا عنه روايت مي كند كه در باره ابوبكر‪ M‬صديق فرمود‪:‬‬
‫‌(‌وإنه ألرأف الناس‪‌ ،‬و انه لصاحب رسول اهلل صلي اهلل عليه وآله‬
‫وسلم يف الغار و أنه ألعظم الناس غناء عن نبيه يف ذات بده)‌‬
‫«ابوبكر‪ M‬مهربان ترين م‪MM‬ردم ب‪MM‬ود‪‌،‬وي ي‪MM‬ار غ‪MM‬ار رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‬
‫عليه وآله وسلم بود‪ ‌،‬و ايشان بيش از همه م‪MM‬ردم از كسب دست خ‪MM‬ودش‬
‫از پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم حمايت مالي مي كرد»‪.‬‬

‫در باره علي ابن ابي طالب‬

‫اينكه علي مبتلي به ش‪MM‬رك نشد اس‪MM‬باب همه ع‪MM‬واملي دارد كه خداوند به‬
‫توفيق‪ M‬و احسان خود او را آن باز داشت‪ ‌،‬از جمله اينكه‪:‬‬
‫‪ -1‬سنش كوچك بود‪‌،‬هنوز بزرگ نشده بود و به سن بلوغ نرس‪MM‬يده‬
‫بود كه در مسير شرك به خدا از مشركين عرب تقليد كند‪.‬‬
‫‪‌ -2‬اينكه در زير تربيت رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم ب‪MM‬ود‬
‫زيرا ابوطالب فرزندان زي‪MM‬ادي داشت و در آم‪MM‬دش كم ب‪MM‬ود‪‌،‬ل‪MM‬ذا‬
‫رسول هللا صلي هللا عليه و آله وسلم بخاطر آنكه باري از دوش‬
‫عم‪MMM‬ويش كم ك‪MMM‬رده باشد پ‪MMM‬رورش‪ M‬فرزن‪MMM‬دش علي را به عه‪MMM‬ده‬
‫گرفت‪.‬‬
‫‪ -3‬اين پ‪MM‬رورش‪ M‬و ت‪MM‬ربيت خ‪MM‬ود ب‪M‬ه تنه‪MM‬ايي ك‪MM‬افي ب‪MM‬ود كه او را از‬
‫شرك محفوظ نگه دارد‪.‬‬
‫بن‪MM‬ابر اين با توجه به آنچه گذشت ايم‪MM‬ان علي كم سن و س‪MM‬ال كه‬
‫هن‪MM‬وز به سن تكليف نرس‪MM‬يده با ايم‪MM‬ان كس‪MM‬اني كه از ش‪MM‬رك توبه‬
‫كردند‪ M‬هرگز قابل مقايسه نيست و اين قياس مع الفارق است‪.‬‬
‫‪ -4‬كسي كه از شرك توبه ك‪MM‬رده و ب‪MM‬از گش‪MM‬ته قابل طعن و مؤاخ‪MM‬ذه‬
‫نيست زي‪MM‬را اس‪MM‬الم و توبه همه گناه‪MM‬ان را نه تنها ن‪MM‬ابود‪ M‬مي كند‬
‫كه به نيكي تبديل مي كند‪.‬‬
‫چنانكه در آخر سوره فرقان و غيره آمده‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪80‬‬

‫ات َو َكا َن اللَّهُ غَ ُفوراً َر ِحيماً) (الفرقان‪:‬‬

‫ِّل اللَّهُ سيِّئَاتِِهم حسنَ ٍ‬
‫َ ْ ََ‬ ‫(فَأُولَئِ َ‬
‫ك ُيبَد ُ‬
‫‪)70‬‬
‫«پس اينانند كه خداوند بديهايشان را تبديل به نيكيها تب‪MM‬ديل مي‬
‫كند و خداوند امرزنده مهربان است»‪0‬‬
‫‪ -5‬شرك نكردن علي اختياري نب‪MM‬ود‪ ‌،‬بلكه اوال هن‪MM‬وز س‪MM‬نش كوچك‬
‫ب‪MMM‬ود و ثانيا چ‪MMM‬ون در خانه پيامبر‪ M‬ص‪MMM‬لي هللا عليه وآله وس‪MMM‬لم‬
‫پ‪MM‬رورش‪ M‬مي ي‪MM‬افت خداوند از ب‪MM‬ركت ت‪MM‬ربيت پيامبر‪ M‬او را از‬
‫شرك مصون داشت‪.‬‬
‫وانگهي از كجا معلوم كه اگر او هم در حالي ب‪MM‬زرگ مي‌شد كه در‬
‫خانه پ‪MM‬درش مي‌ب‪MM‬ود و ش‪MM‬رك آن‪MM‬ان را مي‌ديد مت‪MM‬أثر نمي شد و مبتال به‬
‫شرك نمي گشت؟!‪.‬‬
‫بويژه اينكه برادران بزرگترش مانند عقيل و غيره به شرك متبال‬
‫شدند كه مانند بقيه صحابه بعدها مس‪MM‬لمان ش‪MM‬دند‪ ‌،‬بن‪MM‬ابرين ش‪M‬رك نك‪MM‬ردن‬
‫علي و س‪MMM‬جده نك‪MMM‬ردن او در برابر بتها با اينكه يك وي‪MMM‬ژگي اوست اما‬
‫هرگز به اين دليل فضيلتي بر ديگر صحابه مانند عمر و عثمان حاصل‬
‫نمي كنن‪MM‬د‪ ‌،‬كه قبال به ش‪MM‬رك مبتال ش‪MM‬دند و بع‪MM‬دها خداوند آن‪MM‬انرا ن‪MM‬وازش‬
‫كرد و تاج افتخار‪ M‬ايمان برسرشان گذاشت‪.‬‬

‫حق جويي نسل جوان‬

‫اين آيه از سوره زمر در اول جزء‌ است‪:‬‬
‫الص ْد ِق إِ ْذ ج اءهُ أَلَي ِ‬
‫ب بِ ِّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّم‬
‫س في َج َهن َ‬
‫َ َ ْ َ‬ ‫ب َعلَى اللَّه َو َك َّذ َ‬‫(فَ َم ْن أَظْلَ ُم م َّم ْن َك َذ َ‬
‫مثْ ِ ِ‬
‫ين) (الزمر‪)32:‬‬ ‫وى ل ْل َكاف ِر َ‬
‫َ ً‬
‫«پس چه كسى ستمكارتر است از آن كسى كه بر‬
‫خدا دروغ ببندد‪ 3‬و سخن راست را هنگامى كه به سراغ‬
‫او آمده تكذيب كند؟!‪ 3‬آيا در جهنم جايگاهى براى كافران‬
‫نيست»؟!‪.‬‬
‫آنچه غ‪MM‬الب و در ن‪MM‬زد مفسران مش‪MM‬هور است همين است كه ام‪MM‬ام‬
‫صادق عليه السالم فرمودند‪‌:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪81‬‬
‫ابن جرير ط‪MM‬بري‪ M‬به س‪MM‬ندش از علي رضي هللا عنه در تفس‪MM‬ير اين‬
‫آيه (‪ )‌ 24/3‬مي نويسد‪:‬‬
‫ق ال‪ :‬ج اء‌ به اي حمم د ص لي اهلل علي ه وآل ه وس لم و ص دق به اي‬
‫أبوبكر رضي اهلل عنه‪.‬‬
‫از امام ابوبكر‪ M‬خالل نقل ش‪MM‬ده كه شخصي‪ M‬از ايش‪MM‬ان در ب‪MM‬اره اين‬
‫آيه پرسيد‪ M‬فرمود‪M:‬‬
‫در باره ابوبكر‪ M‬ن‪MM‬ازل ش‪MM‬ده اس‪MM‬ت‪ ،‬س‪MM‬ؤال كنن‪MM‬ده گفت‪ :‬بلكه در ب‪MM‬اره‬
‫علي نازل شده‪‌،‬امام خالل فرمود‪ M:‬دنباله آيه را بخوان‪:‬‬
‫‌(‌أولئك هم المتقون …… ليكفر عنهم أسوأ‌ الذي عملوا) ‌آيه ‪ 35‬همين‬
‫سوره (زمر)‬
‫سائل بي جواب ماند‪‌،‬زيرا مرد از گروهي ب‪MM‬ود كه علي رضي هللا‬
‫ميدانن‪MMM‬د‪‌،‬اگر علي معص‪MMM‬وم است پس (‌أس وأ‌ ال ذي‬ ‫عنه را معص‪MMM‬وم ‌‬
‫عملوا)‌ چيست؟!‪.‬‬
‫‌متأسفانه بعضي اگر خود شان دروغ‪ M‬و مبالغه و مغالطه نساخته اند‬
‫ش‪MM‬كار دروغها و مبالغه ها ومغلطه ه‪MM‬اي ديگ‪MM‬ران ش‪MM‬ده اند!‌اين ح‪MM‬الت‬
‫عده بسيار‪ M‬معدودي است‪.‬‬
‫خوش‪MM‬بختانه ام‪MM‬روز نسل ج‪MM‬وان به دنب‪MM‬ال تحقيق مي رود و ديگر‬
‫ش‪MMM‬كار افس‪MMM‬انه ها و خيالب‪MMM‬افي‪ M‬ها نمي ش‪MMM‬ود بن‪MMM‬ابر اين آيه كريمه اگر‬
‫عموميت آنرا در نظر بگيريم‪ M‬هم ص‪MM‬ديق‪ M‬و هم س‪MM‬اير ص‪MM‬حابه را ش‪MM‬امل‬
‫مي ش‪MM‬ود‪ .‬اما بيش از بقيه و بط‪MM‬ور ك‪MM‬املتر ش‪MM‬امل ح‪MM‬ال اب‪MM‬وبكر‪ M‬ص‪MM‬ديق‪M‬‬
‫رضي هللا عنه است‪ ‌،‬چنانكه خواهد آمد‪.‬‬
‫‌ولي عموم آيه ص‪MM‬فتي است كه ممكن است به همه انطب‪MM‬اق داش‪MM‬ته‬
‫باشد‪ ‌،‬چون هر كسي كه به پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله وسلم ايمان آورده‬
‫و او را تصديق‪ M‬كرده مي تواند مشمول اين آيه كريمه قرار گيرد‪.‬‬
‫و احلمدهلل علي سعة رمحته و عموم فضله‪.‬‬

‫صديق چرا صدیق شد؟‬

 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪82‬‬
‫ايمان و تص‪MM‬ديق اب‪MM‬وبكر به پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم يك ح‪MM‬الت‬
‫عم‪MM‬ومي دارد يع‪MM‬ني اينكه ايش‪MM‬ان در اول دع‪MM‬وت اب‪MM‬وبكر رضي‪ M‬هللا عنه‬
‫بدون اينكه دليل بپرسد باور‪ M‬و تصديق‪ M‬كرد و ايمان آورد‪.‬‬
‫و يك حالت خصوصي‪ M‬دارد كه هنگام مع‪MM‬راج ب‪MM‬ود وق‪MM‬تي‪ M‬پيامبر‪M‬‬
‫صلي هللا عليه وآله وسلم به معراج مشرف‪ M‬ش‪M‬دند و ب‪M‬از گش‪M‬تند اينجا هم‬
‫ابوبكر بالفاصله تصديق‪ M‬كرد‪.‬‬
‫درمورد‪ M‬اول چنانكه در صحيح بخ‪MM‬اري‪ M‬در كت‪MM‬اب تفس‪MM‬ير در آخر‬
‫سوره اعراف‪:‬‬
‫ات‬‫الس ماو ِ‬
‫ك َّ َ َ‬ ‫ول اللَّ ِه إِل َْي ُك ْم َج ِميع اً الَّ ِذي لَ هُ ُم ْل ُ‬ ‫َّاس إِنِّي َر ُس ُ‬
‫(‌قُ ْل يَ ا أ َُّي َه ا الن ُ‬
‫يت فَ ِآمنُوا بِاللَّ ِه َو َر ُس ولِ ِه النَّبِ ِّي اأْل ُِّم ِّي الَّ ِذي ُي ْؤِم ُن‬
‫ض ال إِلَهَ إِاَّل ُه َو يُ ْحيِي َويُ ِم ُ‬ ‫َواأْل َْر ِ‬
‫بِاللَّ ِه َو َكلِ َماتِِه َواتَّبِعُوهُ ل ََعلَّ ُك ْم َت ْهتَ ُدو َن) (ألعراف‪)158:‬‬
‫«بگو‪ :‬اي مردم من فرستاده خداوند به سوي همه ش‪MM‬ما هس‪MM‬تم كسي‬
‫كه فرمانروايي آس‪MM‬مانها و زمين از آن اوست معب‪MM‬ود (راس‪MM‬تيني) جز او‬
‫نيست زن‪MM‬ده مي كند و مي ميراند پس به خداوند و رس‪MM‬ول او آن پيامبر‬
‫درس ناخوانده اي كه به خداوند و سخنان او ايم‪MM‬ان دارد ايم‪MM‬ان آوريد و‬
‫از او پيروي كنيد باشد كه راه يابيد»‪.‬‬
‫در ح‪MMM‬ديث ابو درداء‌رضي‪ M‬هللا عنه آم‪MMM‬ده است كه فرم‪MMM‬ود‪ ‌:‬بين‬
‫ابوبكر و عمر بگو مگو پيش آمد‪‌،‬اب‪MM‬وبكر‪ M‬عمر را ن‪MM‬اراحت ك‪MM‬رد‪ ‌،‬عمر‬
‫با ناراحتي راهش را كشيد و رفت‪‌،‬ابوبكر‪ M‬به دنبالش براه افتاد و از او‬
‫خواهش كرد كه او را ببخشد‪‌.‬اما عمر نپ‪MM‬ذيرفت‪‌،‬تا‪ M‬اينكه به خانه رس‪MM‬يد‬
‫و در را به روي خودش بست‪.‬‬
‫ابوبكر‪ M‬نزد رسول خدا صلي هللا عليه وآله وسلم آمد ما هم خ‪MM‬دمت‬
‫ايش‪MMM‬ان ب‪MMM‬وديم‪ ‌،‬رس‪MMM‬ول هللا ص‪MMM‬لي هللا عليه وآله وس‪MMM‬لم فرمودن‪MMM‬د‪‌( :‬أما‬
‫صاحبكم هذا فقد غامر)‌ اين رفيق شما ك‪M‬ار س‪MM‬ختي م‪M‬رتكب ش‪MM‬ده اس‪M‬ت‪‌،‬‬
‫عمر از ك‪MM‬ارش پش‪MM‬يمان ش‪MM‬د‪‌،‬و خ‪MM‬دمت رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم آمد و جريان را باز گفت‪ :‬پيامبر‪ M‬صلي هللا عليه وآله سلم ن‪MM‬اراحت‬
‫شدند‪ ‌،‬در اين حال ابوبكر‪ M‬داشت مي گفت‪:‬‬
‫و هللا اي رسول خدا من ظلم كرده ام‪‌،‬پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم فرمودند‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪83‬‬

‫(‌هل انتم ت اركون يل ص احيب؟ ‌هل انتم ت اركون يل ص احيب ‌؟ اين‬

‫قلت يا ايها الن اس اين رس ول اهلل اليكم مجيعا فقلتم ك ذبت و ق ال‬
‫ابوبكر صدقت)‌‪.‬‬
‫«آيا شما صحابي‪‌( M‬يار)‌مرا برايم به حال خ‪M‬ودش مي گذاري‪M‬د؟ آيا‬
‫شما صحابي‪ M‬مرا برايم به حال خ‪MM‬ودش مي گذاري‪MM‬د؟‌ من گفتم‪ :‬اي م‪MM‬ردم‬
‫به س‪MM‬وي همه ش‪MM‬ما پيامبر‪ M‬فرس‪MM‬تاده ش‪MM‬ده ام‪ ‌،‬گفتيد دروغ مي گ‪MM‬ويي‪،‬‬
‫‌ابوبكر گفت‪ :‬راست مي فرمائيد»‪.‬‬
‫و در روايت ‪ ..........‬كه ام‪MMM‬ام بخ‪MMM‬اري‪ M‬رحمه هللا عليه آن‪MMM‬را در‬
‫فض‪MM‬ائل‪ M‬ص‪MM‬ديق‪ M‬رضي هللا عنه آورده است پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه وآله‬
‫وسلم فرمودند‪:‬‬
‫(‌إن اهلل بعثين إليكم فقلتم ك ذبت‪‌ ،‬و ق ال أب وبكر ص دقت‪‌ ،‬و‬
‫واساين بنفسه و ماله فهل أنتم تاركون يل صاحيب؟)‌‪.‬‬
‫«خداند مرا به سوي شما مبعوث فرمود گفتيد‪ :‬دروغ مي گويي‪،‬‬
‫‌ابوبكر بود كه گفت‪ :‬راست مي گويد‪‌،‬و جان و مالش را در اختيار من‬
‫گذاشت پس آيا شما صحابه م‪MM‬را به ح‪MM‬ال خ‪MM‬ودش مي گذاري‪MM‬د‪ .‬دو مرتبه‬
‫اين جمالت را تكرار فرمودند‪.‬‬
‫‌ بعد از آن ديگر ص‪MM‬ديق م‪MM‬ورد‪ M‬اذيت ق‪MM‬رار‪ M‬نگ‪MM‬رفت اين گ‪MM‬واهي‬
‫صادق ترين انسان روي‪ M‬زمين رس‪MM‬ول ص‪MM‬ادق‪ M‬و امين ص‪MM‬لي هللا عليه و‬
‫آله وس‪MM‬لم در ب‪MM‬اره ايم‪MM‬ان و ص‪MM‬داقت و ش‪MM‬جاعت و ف‪MM‬دا ك‪M‬اري ي‪MM‬ار ج‪M‬ان‬
‫نثارشان‪‌،‬ابوبكر‪ M‬صديق رضي‪ M‬هللا عنه است‪.‬‬

‫يك علت ديگر‬

‫بار ديگر هنگامي رسول بزرگ‪MM‬وار‪ M‬اس‪MM‬الم ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم به‬
‫صداقت ص‪MM‬ديق رضي‪ M‬هللا عنه گ‪MM‬واهي دادند كه حض‪MM‬رتش با اب‪MM‬وبكر و‬
‫عمر و عثمان برباالي كوه احد بودند و كوه به لرزه در آمد فرمودند‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪84‬‬

‫اثبت أح د‪ ،‬فإمنا عليك نيب و ص ديق‪ ،‬و ش هيدان‪ .‬آرام باش كه بر‬
‫روي تو جزء‌ پيامبر‪ M‬وصديق‪ M‬و دو شهيد كسي نيست‌‪.‬‬
‫اين روايت را ام‪MM‬ام بخ‪MM‬اري ام‪MM‬ام احمد وبعضي اص‪MM‬حاب س‪MM‬نن‬
‫روايت كرده اند‪ .‬شبيه اين مطلب در باره غ‪MM‬ار ح‪MM‬را (جبل ن‪MM‬ور در مكه‬
‫مكرمه) نيز روايت شده است‪.‬‬

‫عقل و ايمان بي مثال صديق‬

‫يكي ديگر از اس‪MM‬بابي كه ب‪MM‬اعث ش‪MM‬هرت ايش‪MM‬ان به لقب ص‪MM‬ديق‪ M‬گرديد‬
‫تصديق بي چون و چراي سفر معجزه اسراء‌ و معراج است‪.‬‬
‫‌اين سفر مبارك كه يكي از بزرگترين معجزات حضرت صلي هللا‬
‫عليه وآله وسلم بود و ايشان به اجازه خداوند‪ M‬يك ش‪MM‬به از مس‪MM‬جد الح‪MM‬رام‬
‫به مس‪MM‬جد األقصى و از آنجا به آس‪MM‬مان هفتم رفتند و برگش‪MM‬تند‪ M‬دش‪MM‬منان‬
‫ك‪MM‬وردل را دچ‪MM‬ار ح‪MM‬يرت و نگ‪MM‬راني ك‪MM‬رده ب‪MM‬ود و بيش‪MM‬تر اس‪MM‬تهزاء‌ مي‬
‫كردند ومق‪MM‬ام ش‪MM‬امخ نب‪MM‬وت را به ب‪MM‬اد انتق‪MM‬اد و تك‪MM‬ذيب مي گرفتند چ‪MM‬ون‬
‫باعقل آنان جور در نمي‌آمد‪.‬‬
‫ص‪MM‬ديق اك‪MM‬بر آمد و همه محاس‪MM‬بات آن‪MM‬انرا بهم ريخت و گفت‪ :‬من‬
‫مهمتر از اين را قبول ك‪MM‬ردم و ايم‪MM‬ان آورده ام كه فرش‪MM‬ته اي از آس‪MM‬مان‬
‫هفتم قاصد‪ M‬خ‪MM‬دا مي ش‪MM‬ود و پيش پيامبر مي آيد و پيغ‪MM‬ام خ‪MM‬دا را به او‬
‫ابالغ مي كند!‪.‬‬
‫وقتي‪ M‬اين را قبول دارم در رفتن خود بنده خاص خدا به حكم خ‪MM‬دا‬
‫و به قدرت خدا به پيش خدا چه مشكلي وجود‪ M‬دارد؟!‪.‬‬
‫واقعا كه ايمان صديق وتصديق صديق‪ M‬ص‪MM‬ادقانه ب‪MM‬ود و جز كسي‬
‫كه از اعم‪MMM‬اق قلبش به خ‪MMM‬دا و رس‪MMM‬ول ايم‪MMM‬ان و ب‪MMM‬اور دارد كسي نمي‬
‫توانست چنين معجزه اي را بپذيرد‪ M‬وباور‪ M‬كند‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪85‬‬
‫شناخت جبرئيل از صديق‬
‫درحديث ابي هريره رضي هللا عنه آمده است كه پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه‬
‫و آله وسلم مي فرمايند شب مع‪M‬راج به جبريل گفتم‪‌( :‬ق ومي اليص دقوين ‌)‬
‫جبرئيل فرمود‪(‌:‬يصدقك ابوبكر و هو الصديق)‌ابوبكر كه صديق است‬
‫ترا تصديق‪ M‬خواهد كرد‪.‬‬
‫ابو عبدهللا محمد بن س‪MMM‬دي در فض‪MMM‬ائل ص‪MMM‬ديق و ابن محب در‬
‫رياض النضره آنرا نقل كرده ست‪.‬‬

‫قصيده اي در مدح صديق‬

‫چنانكه قحطاني در قصيده نونيه خودش در ب‪MM‬اره اب‪MM‬وبكر‪ M‬و عمر پ‪MM‬دران‬
‫دو همسر پيامبر صلي هللا عليه وآله وسلم مي سرايد‪:‬‬
‫أتقاهما في السر و في االعالن‬ ‫اضاهما اقواهمــا أخشاهمـا‬
‫و در ترس از خدا از همه جلوتر‬ ‫آن دو يار صاف تر وقوي تر‬
‫و آشكار از همه پيشتاز تر بودند‬ ‫آن دويي كه در تقوا اعم ازپنهان‬
‫در شأن و منزلت از همه واالتر‬ ‫از همه عالي مقامتر‪‌،‬و پاكت‬
‫ومعنوي از همه سنگين تر يكي‬ ‫و در وزن و سنگيني اخالقي‬
‫با پيامبر(‌صلي هللا عليه وآله‬ ‫صديق احمد وصاحب غار است كه‬
‫وسلم)‌در‬ ‫داخل غار دو نفر بودند منظور‬
‫ابوبكر است كه اختالف نكرده است‬
‫در شريعت ما در فضيلت آن دو نفر‬

‫آنچه در اينجا محل شاهد است اين است‪:‬‬

‫مبقاله و فعاله و جنان‪.‬‬ ‫الصديق ص ّدق امحد‬
‫صديق‪ M‬براستي كه پيامبر كرد صلي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم را تص‪MM‬ديق‪M‬‬
‫آري هم با گفتار هم با كردار‪ M‬و هم با همه وجودش‪.‬‬

‫بخشش خداوند براي صحابه‬

‫در حاشيه ظاهريه اين مطلب نيز اضافه بر متن ذكر شده است‪.‬‬
‫رافضي به ايشان گفت‪ :‬خداوند متعال مي فرمايد‪‌:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪86‬‬

‫الش ْيطَا ُن بَِب ْع ِ‬

‫اس َت َزلَّ ُه ُم َّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫ض َم ا‬ ‫ين َت َولَّ ْوا م ْن ُك ْم َي ْو َم الَْت َقى ال َ‬
‫ْج ْم َع ان إِنَّ َم ا ْ‬ ‫(إِ َّن الذ َ‬
‫يم) (آل عمران‪)155:‬‬ ‫َكسبوا ولََق ْد َع َفا اللَّه َع ْنهم إِ َّن اللَّه غَ ُف ِ‬
‫ور َحل ٌ‬ ‫َ ٌ‬ ‫ُ ُْ‬ ‫َُ َ‬
‫«كس‪MMMM‬اني از ش‪MMMM‬ما در روزي كه دو گ‪MMM‬روه به هم رس‪MMM‬يدند‪ M‬روي‬
‫گرداندند جز اين نيست كه ش‪MMM‬يطان (به كيف‪MMM‬ر) بخشي از دستاوردش‪MMM‬ان‬
‫آنان را (ازج‪MM‬اي) لغزاند و به راس‪MM‬تي خداوند‪ M‬آن‪MM‬ان را بخش‪MM‬يد بي گم‪MM‬ان‬
‫خداوند آمرزنده برد بار است»‪.‬‬
‫امام جعفر صادق‪ M‬فرمودن‪MM‬د‪ :‬مگر نه اين است كه خداوند متع‪MM‬ال از‬
‫آنان درگذشته و همه را بخشده است‪:‬‬
‫ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫يم) (آل عم ران‪:‬‬ ‫ين ‪َ ......‬ولََق ْد َع َف ا اللَّهُ َع ْن ُه ْم إِ َّن اللَّهَ غَ ُف ٌ‬
‫ور َحل ٌ‬ ‫(‌إِ َّن الذ َ‬
‫‪. )155‬‬
‫محقق كت‪MMMM‬اب مي فرماي‪MMMM‬د‪ :‬مطلب را در حاش‪MMMM‬يه كت‪MMMM‬اب به همين‬
‫صورت يافتم‪‌،‬اما با اين آيه بر ابوبكر‪ M‬اشكال وارد ك‪MM‬ردن درست نيست‬
‫زي‪MM‬را ص‪MM‬ديق رض‪M‬ي‌هللا عنه از كس‪MM‬اني ب‪MM‬ود كه در غ‪MM‬زوه احد در كن‪MM‬ار‬
‫پيامبر صلي‌هللا عليه وآله سلم ثابت ماند‪‌،‬و فرار نكرد زي‪MM‬را س‪MM‬يزده نفر‬
‫از مهاجرين با پيامبر استقامت كردند كه بعضي عبارتند‪:‬‬
‫از ابوبكر‪ ،‬وعمر‪ ،‬و علي‪ ،‬طلحه‪ ،‬عبدالرحمن ابن عوف‪‌،‬سعد بن‬
‫ابي وقاص رضي‌هللا عنهم أجمعين‪.‬‬
‫و كس‪MMMMMMM‬اني كه در آن روز پشت كردند ولي توبه كردند و خداوند‬
‫توبه شان را پذيرفت بهيچ عنوان نمي ت‪M‬وان آن‪M‬را دس‪M‬تاويز‪ M‬ق‪M‬رار داد بر‬
‫ف‪MM‬رض اگر دس‪MM‬تاويزي هم ب‪MM‬ود اكن‪MM‬ون نيست چ‪MM‬ون ب ‪M‬ه نص آيه كريمه‬
‫خداوند آنانرا بخشيد‪.‬‬

‫آيه ذوي القربي‬

‫اين دليلي كه رافضي به آن اس‪MM‬تدالل ك‪MM‬رده و خواس‪MM‬ته فرض‪MM‬يت محبت‬
‫علي رضي هللا عنه را با آن ثابت كند درست نيست‪.‬‬
‫زيرا در تفسير آن از عالم ترين مت‪MM‬أخرين ص‪MM‬حابه مفسر ق‪MM‬رآن و‬
‫ب‪MMM‬ارزترين چه‪MMM‬ره علمي اهل بيت بعد از علي رضي هللا عنه يع‪MMM‬ني از‬
‫عبدهللا ابن عباس رضي هللا عنهم (چنانكه در صحيحين آورده از س‪MM‬عيد‬
‫بن جبير نقل شده كه گفت‪ :‬از ابن عباس) در تفسير آيه‪:‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪87‬‬

‫َجراً إِاَّل ال َْم َو َّدةَ فِي الْ ُق ْربَى) (الشورى‪ :‬من اآلية‪)23‬‬ ‫ِ‬
‫َسأَلُ ُك ْم َعلَْيه أ ْ‬
‫( قُ ْل ال أ ْ‬
‫پرس‪MM‬يده شد‪( :‬س‪MM‬عيد گفت‪ :‬أن الت وذوا حمم دا يف قرابته ابن عب اس‬
‫رضي ‌اهلل عنهما) فرمود‪ M:‬عجله كردي (‌عجلت ‌) هيچ ش‪MM‬اخه اي از قبائل‬
‫ق‪MM‬ريش نيست مگر اينكه رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم با آن‪MM‬ان‬
‫رابطه خويشاوندي‪ M‬دارد‪ ‌،‬لذا فرمودند‪:‬‬
‫من از شما پاداش نمي خواهم آنچه مي خواهم اين است كه رابطه‬
‫خويش‪MMM‬اوندي‪ M‬اي كه بين من و شماست بر ق‪MMM‬رار‪ M‬نگهداري‪MMM‬د‪‌،‬اين است‬
‫مفهوم آيه كريمه‪.‬‬
‫خداوند‪ M‬متعال نفرمود‪‌( :‬إال املودة‌ للقريب) يا (إال املودة‌لذوي القريب)‌‬
‫چنانكه در باره خمس فرمود‪M:‬‬
‫ِ‬
‫ول َول ِذي الْ ُق ْربَى)‬
‫لر ُس ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬
‫(وا ْعلَ ُم وا أَنَّ َم ا غَنِ ْمتُ ْم ِم ْن َش ْيء فَ أ َّ‬
‫َن لِلَّ ِه ُخ ُم َس هُ َول َّ‬ ‫َ‬
‫(ألنفال‪ :‬من اآلية‪)41‬‬
‫همچ‪MM‬نين در آيه فيء‌ در س‪MM‬وره حش‪MM‬ر‪‌،‬اگر اين ن‪MM‬يز چ‪MM‬نين مي آمد‬
‫استدالل اين مرد درست مي بود‪.‬‬

‫تفسير روافض‬
‫ي دروغين را از ابن عب‪MMMMM‬اس‬ ‫روافض در ب‪MMMMM‬اره اين آيه ح‪MMMMM‬ديث جعل ُ‬
‫رضي‌هللا عنه نقل مي كنند كه وقتي آيه‪:‬‬
‫َج راً إِاَّل ال َْم َو َّد َة فِي الْ ُق ْربَى)‌ ن‪MM‬ازل شد گفتند اي‬ ‫ِ‬
‫َس أَلُ ُك ْم َعلَْي ه أ ْ‬
‫(قُ ْل ال أ ْ‬
‫رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ق‪MM‬رابت ش‪MM‬ما كيست كه مودتش‪MM‬ان برما واجب ش‪MM‬ده است‬
‫فرمودند‪( :‬علي و فاطمه و ابناء مها)‪.‬‬
‫جعلي ب‪MM‬ودن اين روايت بق‪MM‬دري آش‪MM‬كار است كه نيازي‪ M‬به بحث‬
‫ندارد چون سوره شوري‪ M‬و تمام سوره ه‪MM‬ايي كه با حم ش‪MM‬روع‪ M‬مي ش‪MM‬ود‬
‫(حواميم سبعه) در مكه نازل ش‪MM‬ده كه در آن زم‪MM‬ان هن‪MM‬وز ازدواجي بين‬
‫علي و فاطمه نبوده تا اينكه فرزند داشته باشند!‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪88‬‬
‫اما محبت ايشان واجب است كما اينكه محبت عموم ص‪MM‬حابه واجب‬
‫است‪‌،‬بويژه سابقين اولين كه در ايمان از بقيه سقبت گرفتند‪ M‬و او ب‪MM‬دون‬
‫شك از سابقين است و دالئلي كه ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمت هللا‌ عليه عليه در‬
‫باره محبت صديق فرموده اند اينجا نيز انطباق دارد‪.‬‬
‫علت دومي كه س‪MM‬بب وج‪MM‬وب محبت ايش‪MM‬ان مي ش‪MM‬ود ق‪MM‬رابت (‌پسر‬
‫عمو) و مص‪MM‬اهرت (دام‪MM‬اد)‌ايش‪MM‬ان با پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫است زي‪M‬را كه ايش‪M‬ان از پ‪MM‬اك ت‪MM‬رين و نيك‪M‬وترين اف‪M‬راد اهل بيت پيامبر‬
‫صلي هللا عليه و آله وس‪MM‬لم بودند كه مراع‪MM‬ات حق‪MM‬وق آنانيكه از اين بيت‬
‫طاهره مؤمن هستند بر ما واجب است‪.‬‬

‫ابوبكر سردار امت‬

‫آي‪MM‬ه م‪MM‬ذكور‪ M‬از س‪MM‬وره حشر اس‪MM‬ت كه در واقع بين دوس‪MM‬تان و دش‪MM‬منان‬
‫ص‪MM‬حابه پيامبر‪ M‬ف‪MM‬رق مي گ‪MM‬ذارد‪‌،‬و مطل‪MM‬بي كه ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمت هللا‌‬
‫عليه عليه فرمودند را نيز در بر مي گيرد‪.‬‬
‫كما اينكه علم‪MM‬اء فرم‪MM‬وده اند بن‪MM‬ابر مف‪MM‬اد اين آيه كريمه كسي كه‬
‫ص‪MM‬حابه پيامبر‪ M‬را دش‪MM‬نام‪ M‬دهد و لعن كند و با آن‪MM‬ان كينه داش‪MM‬ته باشد در‬
‫مال فيء سهمي ندارد‪.‬‬
‫و ابوبكر سردار‪ M‬ص‪MM‬حابه و افضل ت‪MM‬رين آن‪MM‬ان اس‪MM‬ت‪‌،‬و جزو اولين‬
‫كساني است كه مشمول آيه كريمه سوره توبه (آيه ‪ )100‬قرار مي‌گ‪MM‬يرد‬
‫كه مي فرمايد‪:‬‬
‫وهم بِِإحس ٍ‬ ‫َّ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫(و َّ ِ‬
‫ان‬ ‫ين َّاتَبعُ ُ ْ ْ َ‬ ‫ص ا ِر َوالذ َ‬ ‫الس اب ُقو َن اأْل ََّولُ و َن م َن ال ُْم َه اج ِر َ‬
‫ين َواأْل َنْ َ‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ض َي اللَّهُ َع ْن ُه ْم َو َر ُ‬‫رِ‬
‫ين ف َيه ا‬ ‫َع َّد ل َُه ْم َجنَّات تَ ْج ري تَ ْحَت َه ا اأْل َْن َه ُ‬
‫ار َخال د َ‬ ‫ض وا َع ْن هُ َوأ َ‬ ‫َ‬
‫يم) (التوبة‪)100:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ك الْ َف ْو ُز ال َْعظ ُ‬ ‫أَبَداً ذَل َ‬
‫«پيشروان نخستين از مهاجران و انصار‪ M‬و كس‪MM‬انيكه به نيكوك‪MM‬اري‬
‫از آنان پيروي‪ M‬كردند‪ ،‬خداوند از آنان خوشنود‪ M‬شده و (آن‪MM‬ان ن‪MM‬يز) از او‬
‫خش‪MM‬نود‪ M‬ش‪MM‬دند و برايش‪MM‬ان باغه‪MM‬ايي كه ف‪MM‬رو دست آن جويب‪MM‬اران روان‬
‫است آم‪MM‬اده س‪MM‬اخت كه در آنجا هميشه جاودانه اند اين كاميابي‪ M‬ب‪MM‬زرگ‬
‫است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪89‬‬
‫و ديگر آياتي كه ايشان و ساير صحابه را مدح و ستايش مي‌كند‪ ‌،‬و‬
‫همچنين احاديث صحيح بي شماري كه در اين زمينه آمده است‪.‬‬

‫ديدگاه مهم امام صادق‬

‫وام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق درست فرم‪MM‬وده اند كه بغض اب‪MM‬وبكر ص‪MM‬ديق‪ M‬كفر اس‪MM‬ت‪‌،‬‬
‫زيرا بغض ايشان بغض كسي است كه خدا ورسول از او ستايش ك‪MM‬رده‬
‫و او را دوست داشته و به او مژده بهشت داده است‪.‬‬
‫و همچنين دشنام و لعن و تكف‪MM‬ير و اته‪MM‬ام ص‪MM‬ديق به نف‪MM‬اق در واقع‬
‫دش‪MM‬نام‪ M‬و اته‪MM‬ام كسي است كه از وي س‪MM‬تايش ك‪MM‬رده وراضي ش‪MM‬ده گويا‬
‫چنين شخصي حرف خدا و پيامبر‪ M‬را رد‌ك‪MM‬رده و آنها را تك‪MM‬ديب مي‌كند‬
‫كه بدون شك اين كفر است‪.‬‬
‫‌لذا اين نص و ارشاد صريح امام صادق براي بسياري‪ M‬از كس‪MM‬اني‬
‫كه م‪MM‬دعي ام‪MM‬امت و عص‪MM‬مت و پ‪MM‬يروي‪ M‬از حض‪MM‬رت هس‪MM‬تند ج‪MM‬اي تأمل‬
‫است‪‌،‬بويژه كساني كه نه تنها صديق‪ M‬را لعن و تكفير مي‌كنند‪ M‬و بش‪MM‬مول‬
‫س‪MM‬اير ص‪MM‬حابه همه را مرتد و ك‪MM‬افر مي‌خوانند كه لعن ونف‪MM‬رين و كينه‬
‫پروري‪ M‬عليه آنان را از بهترين عبادتها مي‌دانند‪.!M‬‬

‫سند يك حديث‬
‫حديث را با اين لفظ حاكم در مستدرك (‪ )‌ 3/167‬از عبدهللا ابن مس‪MM‬عود‬
‫رضي هللا عنه آورده آن‪MM‬را ص‪MM‬حيح گفته اس‪MM‬ت‪ ‌،‬وام‪MM‬ام ذه‪MM‬بي ن‪MM‬يز با او‬
‫م‪MM‬وافقت ك‪MM‬رده اس‪MM‬ت‪ ‌،‬و ط‪MM‬براني در معجم كب‪MM‬ير و هيثمي در مجمع‬
‫الزوائد (‪ )‌9/189‬آورده و اضافه مي‌كند وفيه عبد ال رمحن ابن زي اد ابن‬
‫انعم و فيه خالف‪‌ ،‬و بقية رجاله رجال الصحيح‪.‬‬
‫كما اينكه ح‪MM‬ديث را با اين لفظ ش‪MM‬يخ الب‪MM‬اني در سلس‪MM‬له االح‪MM‬اديث‬
‫الصحيحه (‪ )1/358‬حسن قرار‪ M‬داده است‪.‬‬
‫اما تمام ح‪MM‬ديث غ‪MM‬ير از جمله (وابومها خريمنهم ا) ‌لفظ مت‪MM‬واتر‪ M‬است‬
‫كه مناوي‪ M‬آنرا در الفيض آورده پيش از وي هم ام‪MM‬ام احمد آن‪MM‬را در چند‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪90‬‬
‫ج‪MMM‬اي از مس‪MMM‬ندش آورده است (‪ ‌3/3‬و ‪ 62‬و ‪ 64‬و ‪ ‌)80‬و (‪ )‌ ‌5/391‬و‬
‫ام‪MM‬ام ترم‪MM‬ذي‪ M‬ن‪MM‬يز درج‪MM‬امعش آن‪MM‬را آورده است ( ‪ )4/329‬و (‪‌)‌2/307‬و‬
‫ديگران‪.‬‬
‫اين حديث از گروهي‪ M‬از ص‪MM‬حابه از جمله ابوس‪MM‬عيد‪ ‌،‬وحذيفه وعمر‬
‫وعلي و ابن عمر و ب‪MM‬راء ابن ع‪MM‬ازب و اب‪MM‬وهريره و ج‪MM‬ابر و ق‪MM‬ره ابن‬
‫اياس رضي‪ M‬هللا عنهم نقل شده است‪.‬‬
‫اين اس‪MMM‬ناد جيد است جز اينكه ام‪MMM‬ام زين العاب‪MMM‬دين از ج‪MMM‬دش علي‬
‫مستقيما حديث روايت نكرده است زيرا ايشان در س‪MM‬ال ‪37‬ه‍ متولد ش‪MM‬ده‬
‫است‪ ،‬كه اين خود ميرساند‪ M‬اسناد نسخه ظاهريه درست است‪.‬‬
‫‌اين ح‪MMM‬ديث از گ‪MMM‬روهي از ص‪MMM‬حابه از جمله علي و انس و ابي‬
‫جحيفه‪ ‌،‬و جابر و ابوسعيد‪ M‬رضي‌هللا عنهم نقل شده است‪.‬‬
‫و اين حديث علي را عبدهللا از احمد در مس‪MM‬ند (‪ )1/80‬ابن عس‪MM‬اكر‬
‫در ت‪MM‬اريخ دمشق (‪ )‌9/307‬و ترم‪MM‬ذي‪ M‬در ج‪MM‬امع ( ‪ )4/310‬و ابن ماجه‬
‫قزويني‪ M‬در سنن ( شماره ‪ )100-94‬و ديگران آورده اند‪.‬‬
‫و شيخ الباني آنرا در سلسله صحيحه (‌شماره ‪ ‌)844‬مفصل تخريج‬
‫كرده و حكم به صحت آن كرده است‪.‬‬

‫از فضائل عايشه صديقه‬

‫امام صادق‪ M‬رحمت هللا‌ عليه عليه قصدا‪ M‬در اينجا از ج‪MM‬واب دادن طف‪MM‬ره‬
‫رفته‪ ‌،‬زيرا اين س‪MM‬ؤال بي نتيجه است چه نتيجه اي حاصل مي‌ش‪MM‬ود اگر‬
‫عايشه بهتر از فاطمه يا فاطمه بهتر از عايشه رضي‪ M‬هللا عنه باشد‪.‬‬
‫‌يكي دخت گ‪MM‬رامي رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي هللا عليه وآله س‪MM‬لم و س‪MM‬ردار‬
‫زنان بهشت و ديگري همسر و محبوبه و همراه ايش‪MM‬ان در بهشت است‬
‫و كينه و دشمني و لعن و نفرين هر يك از آن‪MM‬ان دش‪MM‬مني با خ‪MM‬ود رس‪MM‬ول‬
‫هللا صلي‌هللا عليه وآله وسلم است‪.‬‬
‫عايشه محبوبه رسول خدا صلي‌هللا عليه وآله وسلم بلكه محبوبترين‬
‫زنان در نزد ايشان است‪ ‌،‬چنانكه درصحيحين از حديث انس آم‪M‬ده است‬
‫كه از رسول خدا صلي‌هللا عليه واله وسلم پرسيده شد‪:‬‬
‫محبوبترين مردم در نزد شما كسيت فرمودند‪ :M‬عايشه‪‌ .‬پرسيده شد‬
‫از مردان چه كسي؟‌ فرمودند‪( :‬ابوها)‌پدرش‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪91‬‬
‫و چنانكه در صحيح مس‪M‬لم آم‪M‬ده كه رس‪M‬ول گ‪M‬رامي ص‪M‬لي‌هللا عليه‬
‫وآله وس‪MM‬لم به فاطمه رضي‪ M‬هللا عنها فرمودن‪MM‬د‪‌( :‬أي بني ة‌ الست تح بين ما‬
‫أحب)‪.‬‬
‫دختر عزيزم! مگر نه اين است كه هر چه من دوست داشته باشم‬
‫تو هم دوست مي داري؟ عرض كرد بل‪MM‬ه‪‌،‬فرمودن‪MM‬د‪‌( :‬ف‪MM‬أحبي ه‪MM‬ذه)‌ پس‬
‫عايشه را دوست داشته باش‪.‬‬
‫(‌اين زماني بود كه بين همسران پيامبر صلي هللا عليه وآله سلم با‬
‫حض‪MM‬رت عايشه رق‪MM‬ابت وج‪MM‬ود داشت وحض‪MM‬رت فاطمه از ط‪MM‬رف آن‪MM‬ان‬
‫خدمت پيامبر‪ M‬آمده بود تا شكايت آنان را به حضرت برساند و از پيامبر‪M‬‬
‫بخواهد كه عايشه را بر ديگر همسرانش ترجيح ندهد‪.‬‬
‫چنانكه در ص‪MMM‬حيحين (‌از ح‪MMM‬ديث انس)‌آم‪MMM‬ده است كه حض‪MMM‬رت‬
‫فرمودند‪( :‬فضل عايشه علي النساء كفضل الثريد علي سائر الطعام)‪.‬‬
‫و در صحيح بخ‪MM‬اري آم‪MM‬ده است كه عم‪MM‬ار ابن ياسر رضي‪ M‬هللا عنه‬
‫بر من‪MM‬بر كوفه خطبه خواند وعلي و ام‪MM‬ام حسن نشس‪MM‬ته بودن‪MM‬د‪ ‌،‬در ب‪MM‬اره‬
‫عايشه رضي‌هللا عنها فرمود‪:‬‬
‫إين أعلم أهنا زوجته يف ال دنيا و اآلخ رة‌ من يقين دارم كه عايشه‬
‫در دنيا و آخرت همسر پيامبر‪ M‬است‪‌،‬اما خداوند‪ M‬شما را م‪MM‬ورد آزم‪MM‬ايش‬
‫قرار داده تا ببيند كه از او پيروي‪ M‬مي‌كنيد يا همسرش‪.‬‬
‫وابن حب‪MM‬ان در ص‪MM‬حيحش از ح‪MM‬ديث س‪MM‬عيد ابن كث‪MM‬ير از پ‪MM‬درش از‬
‫عايشه رضي‌هللا عنها روايت مي‌كند كه پيامبر صلي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫به عايشه صديقه فرمودند‪:‬‬
‫(إما ترضني أن تك وين زوجيت يف ال دنيا و اآلخ رة‌) آيا نمي‌پسندي‬
‫كه در دنيا و آخرت همسر من باشي؟‪.‬‬
‫اين بخش بس‪MM‬يار ان‪MM‬دكي از فض‪MM‬ائل م‪MM‬ادر مؤمن‪MM‬ان عفيفه ط‪MM‬اهره‬
‫عائشه صديقه حم‪MM‬يراي‪ M‬علم و فقه و دانش‪‌،‬و زوجه ط‪MM‬اهره رس‪MM‬ول هللا‬
‫صلي‌هللا عليه وآله وسلم است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪92‬‬
‫حاال قضاوت كنيد كي اين م‪MM‬ادر مؤمن‪MM‬ان كه خداوند‪ M‬از ب‪MM‬االي هفت‬
‫آسمان با چندين آيه نوراني قرآن ب‪M‬ه او ع‪MM‬زت و افتخ‪MM‬ار‪ M‬بخش‪MM‬يده و ت‪MM‬اج‬
‫س‪MM‬عادت و عف‪MM‬اف و تق‪MM‬وا را بر سر او نه‪MM‬اده اگر كس ‪M‬ي با وي بغض و‬
‫كنيه و دشمني‪ M‬داشته باشد! و او را مورد‪ M‬سب و لعن نف‪MM‬رين ق‪MM‬رار‪ M‬دهد!‬
‫و چه بسا از اين هم پا فراتر گ‪MM‬ذارد! و به عفت و پ‪MM‬اكي او شك و ترديد‬
‫كند و او را نع‪MMM‬وذ باهلل ك‪MMM‬افر‪ M‬و دوزخي‪ M‬بخواند! چه جايگ‪MMM‬اهي در دين‬
‫دارد؟ و چنين كسي را طبق كدام معيار بايد مسلمان دانست‪.‬‬
‫بكر مطهرة‌ االزار حصان‬ ‫اكرم بعائشة الرضي من حرة‬
‫وعروسه من مجلة‌ النسوان‬ ‫هي زوج خري األنبياء‌ و بكره‬
‫هي حبه صدقا بال ادهان‬ ‫هي عرسه هي أنسة‌ هي آلفة‬
‫«چق‪MM‬در مك‪MM‬رم و مع‪MM‬زز و آزاده است عايشه ب‪MM‬اكره ط‪MM‬اهره اي كه‬
‫برپاكي و عفت او خدا گواهي داده اس‪MM‬ت‪ .‬او همسر به‪MM‬ترين پيامبران و‬
‫تنها همسر باكره او است كه از ميان همس‪MM‬ران فقط او افتخ‪MM‬ار‪ M‬ع‪MM‬روس‬
‫ب‪MM‬ودن را داش‪MM‬ته اس‪MM‬ت‪ .‬آري او ع‪MM‬روس و او م‪MM‬أنوس و او وس‪MM‬يله الفت‬
‫حض‪MM‬رت ب‪MM‬ود و ب‪MM‬دون شك او از روي ص‪MM‬داقت او محبوبه حض‪MM‬رت‬
‫صلي‌هللا عليه وآله وسلم بود»‪.‬‬

‫از فضائل فاطمه زهراء‬

‫فاطمه بت‪MM‬ول بنت ط‪MM‬اهره و خنكي چشم رس‪MM‬ول گ‪MM‬رامي ص‪MM‬لي‌هللا عليه‬
‫وسلم است‪ ‌،‬در صحيحين از ح‪MM‬ديث عايشه رض ‪M‬ي‌هللا عنها روايت ش‪MM‬ده‬
‫رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم قبل از وف‪MM‬ات م‪MM‬ريض بودند ودر‬
‫حجرة‌ عايشه رضي‌هللا عنها بر بستر بيماري‪ M‬بودند‪.‬‬
‫فاطمه رض‪M‬ي‌هللا عنها خ‪MM‬دمت حض‪MM‬رت ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫آمد‪ ‌،‬حضرت چيزي در گوش بتول گفتند كه او به گريه افتاد! فرمودند‪:‬‬
‫(اما ترضني أن تكوين سيدة‌ نساء اهل اجلنة‌ او نساء‌ العاملني)‌‪.‬‬
‫آيا دوست نداري كه سردار زنان بهشت (يا سردار‪ M‬زن‪MM‬ان جه‪MM‬ان ‌)‬
‫باشي؟‌حض‪MMM‬رت فاطمه با ش‪MMM‬نيدن اين جمله خندي‪MMM‬د‪ ،‬و پس از پيامبر‪M‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪93‬‬
‫ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم وي اولين كسي ب‪MM‬ود كه از اهل بيت حض‪MM‬رت‬
‫صلي‌هللا عليه وآله وسلم به ايشان پيوست‪.‬‬
‫مادر گرامي حضرت فاطمه زهرا‪‌،‬ام المؤم‪MM‬نين خديجه بنت خويلد‬
‫رضي‌هللا عنها اولين همسر گرامي رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫و افضل ترين زنان جهان است‪.‬‬
‫فرزندان فاطمه زهراء‌ حسن و حسين س‪MM‬رداران جوان‪MM‬ان بهشت اند‬
‫وام كلثوم همسر عمر فاروق‪ M‬رضي‌هللا عنه است‪.‬‬
‫همسرحضرت فاطمه زهراء امير مؤمن‪M‬ان علي مرتضي‪ M‬رض‪M‬ي‌هللا‬
‫عنه خليفه چه‪MM‬ارم پسر عم‪MM‬وي رس‪MM‬ول خ‪MM‬دا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫اس‪MMM‬ت‪‌،‬كه حض‪MMM‬رت بين خودش‪MMM‬ان و علي رض‪MMM‬ي‌هللا عنه مواخ‪MMM‬ات و‬
‫ب‪M‬رادري بر ق‪M‬رار كردن‪M‬د‪ ،‬كه انش‪M‬اء‌هللا در دنيا و آخ‪M‬رت ب‪M‬رادر خواهند‬
‫بود‪.‬‬
‫فض‪MM‬ائل زه‪MM‬راي بت‪MM‬ول مش‪MM‬هور و معروف‪MM‬تر‪ M‬از آن است كه كسي‬
‫انكارش كند‪.‬‬
‫مفاض‪MM‬له بين فاطمه زه‪MM‬راء و م‪MM‬ادر گ‪MM‬رامي اش خديجه با وفا وبين‬
‫عايشه صديقه رضي‌هللا عنهن أجمين كه كدام يك از آنان به‪MM‬تر و افضل‬
‫از ديگ‪MM‬ري‪ M‬است موض‪MM‬وعي است كه در ب‪MM‬اره آن اختالف نظر وج‪MM‬ود‪M‬‬
‫دارد و در عين حال ثمره و نتيجه اي نيز ندارد‪.‬‬
‫اما بي ترديد‪ M‬بغض حض‪MM‬رت زه‪MM‬راء در واقع بغض با رس‪MM‬ول هللا‬
‫ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم است كه جز من‪MM‬افق‪ M‬كه از خ‪MM‬ود دين الهي كينه‬
‫به دل دارد كس ديگري‪ M‬جرأت آنرا ندارد‪:‬‬
‫و مبن مها حملمد سبطان‬ ‫اكرم بفاطمة البتول و بعلها‬
‫هلل در االصل و الغصان‬ ‫غضان أصلهما بروضة أمحد‬
‫«چقدر مكرم و معزز است فاطمة‌ بتول و شوهرش و چقدر مع‪MM‬زز‬
‫و مك‪MM‬رم است دو ن‪MM‬وه گ‪MM‬رامی حض‪MM‬رت محمد ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم‬
‫حسن وحسين اينها دو شاخه درختي‪ M‬هستند كه در ب‪MM‬اغ احمد ريشه دارد‬
‫خوشا به سعادت اصل درخت و دوشاخه اش»‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪94‬‬
‫از موافقات عمر فاروق‬
‫آيه كريمه از سوره احزاب است كه خداوند‪ M‬متعال مي‌فرمايد‪‌:‬‬
‫وت النَّبِ ِّي إِاَّل أَ ْن ُي ْؤ َذ َن لَ ُك ْم إِلَى طَ َع ٍام غَْي َر‬‫آمنُ وا ال تَ ْد ُخلُوا ُبيُ َ‬ ‫َّ ِ‬
‫ين َ‬‫(‌يَا أ َُّي َه ا الذ َ‬
‫َكن إِذَا ُد ِعيتُم فَا ْد ُخلُوا فَِإذَا طَ ِعمتُم فَا ْنتَ ِشروا وال مستَأْنِ ِسين لِح ِد ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يث‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َ ُْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ين إِنَاهُ َول ْ‬ ‫نَاظ ِر َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْح ِّق َوإِذَا‬ ‫إِ َّن ذَل ُك ْم َك ا َن ُي ْؤذي النَّبِ َّي َفيَ ْس تَ ْحيِي م ْن ُك ْم َواللَّهُ ال يَ ْس تَ ْحيِي م َن ال َ‬
‫اب َذلِ ُك ْم أَط َْه ُر لِ ُقلُ وبِ ُك ْم َو ُقلُ وبِ ِه َّن َو َم ا‬‫َلوه َّن ِم ْن َو َر ِاء ِح َج ٍ‬
‫اس أ ُ‬
‫وه َّن َمتَاع اً فَ ْ‬
‫َس أَلْتُ ُم ُ‬
‫اج هُ ِم ْن َب ْع ِد ِه أَبَ داً إِ َّن ذَلِ ُك ْم‬ ‫ِ‬ ‫َك ا َن لَ ُكم أَ ْن ُت ْؤذُوا رس َ ِ‬
‫ول اللَّه َوال أَ ْن َت ْنك ُح وا أَ ْز َو َ‬ ‫َُ‬ ‫ْ‬
‫َكا َن ِع ْن َد الله َعظيماً) (األحزاب‪.)53:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬
‫اين آيه را علماء‌ آيه حجاب ناميده اند زي‪MM‬را پيامبر مک‪MM‬رم ص‪MM‬لي‌هللا‬
‫عليه وآله وس‪MM‬لم بعد از اين آيه به همس‪MM‬ران ش‪MM‬ان دس‪MM‬تور دادند حج‪MM‬اب‬
‫كنند‪‌،‬اين آيه نيز موافق رأي عمر فاروق رضي‌هللا عنه نازل شده كه به‬
‫رسول هللا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم مش‪MM‬ورت دادند كه به زن‪MM‬ان دس‪MM‬تور‬
‫حجاب صادر‪ M‬كنند‪.‬‬
‫ول اللَّ ِه)‬
‫‌و َم ا َك ا َن لَ ُك ْم أَ ْن ُت ْؤذُوا َر ُس َ‬ ‫سبب نزول اين فرم‪MM‬وده خداوند ( َ‬
‫(األح زاب‪ :‬من اآلية‪ )53‬چنانكه روايت ش‪MM‬ده اين است كه بعضي تص‪MM‬ميم‪M‬‬
‫داش ‪M‬تند بعد از رس‪MM‬ول هللا ص‪MM‬لي‌هللا عليه وآله وس‪MM‬لم با بعضي همس‪MM‬ران‬
‫ايشان ازدواج كنند‪.‬‬
‫‌ل‪MM‬ذا علم‪MM‬اء اجم‪MM‬اع دارند كه تم‪MM‬ام همس‪MM‬راني‪ M‬كه در هنگ‪MM‬ام وف‪MM‬ات‬
‫رسول هللا صلي‌هللا‌ عليه‌ وآله‌ وسلم زن‪MM‬ده ب‪MM‬وده اند ازدواج با آن‪MM‬ان ح‪MM‬رام‬
‫است‪‌،‬زيرا كه آنان طبق نص قرآن كريم (‌الن بي آولي ب المؤمينن و ازواج ه‬
‫أمه اتهم)‌ م‪MM‬ادران مؤمن‪MM‬ان هس‪MM‬تند‪ ‌،‬وآن‪MM‬ان در دنيا و آخ‪MM‬رت همس‪MM‬ران‬
‫حضرت صلي‌هللا‌ عليه‌ وآله‌ وسلم هستند‪.‬‬

‫نقش منافقان در جنگ جمل‬

‫‌ام‪MMM‬ام ص‪MMM‬ادق‪ M‬رحمت هللا‌ عليه به عم‪MMM‬وم آيه كريمه در ب‪MMM‬اره «اذيت»‬
‫اس‪MMM‬تدالل ك‪MMM‬رده كه مقص‪MMM‬ود رافضي‪ M‬از ط‪MMM‬رح اين س‪MMM‬ؤال طعن در ام‬
‫المؤم‪MMM‬نين عايشه ص‪MMM‬ديقه رضي‌هللا‌ عنها ب‪MMM‬ود‪ ،‬ص‪MMM‬رفا به دليل اينكه‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪95‬‬
‫حضرت صديقه رضي‌هللا‌ عنها بدنبال ش‪MM‬هادت حض‪MM‬رت عثم‪MM‬ان رضي‪M‬‬
‫‌هللا‌ عنه ج‪MM‬زو كس‪MM‬اني ب‪MM‬ود كه مي‌خواس‪MM‬تند‪ M‬ق‪MM‬اتلين حض‪MM‬رت عثم‪MM‬ان را‬
‫محاكمه كنند‪.‬‬
‫اما متأسفانه آنان با ساير منافقين طوري‪ M‬برنامه ريزي‪ M‬كردند‪ M‬كه نه‬
‫تنها دستگير‪ M‬و محاكمه نشوند كه صلح آم‪MM‬اده بين دو لش‪MM‬كر را به جنگ‬
‫مبدل كردند‪ M‬كه در نتيجه اين مكر و دسيسه من‪MM‬افقين ه‪MM‬زاران نفر كش‪MM‬ته‬
‫شدند و اين جنگ به جنگ جمل شهرت يافت‪.‬‬
‫علت نامگ‪MMM‬ذاری این جنگ به جنگ جمل این ب‪MMM‬ود که حض‪MMM‬رت‬
‫صديقه رضي‌هللا عنها در داخل هودج و بر ب‪M‬االي ش‪M‬تر(=جم‪M‬ل) س‪M‬وار‪M‬‬
‫بودند‪ ‌،‬به عن‪M‬وان يك جامعه بش‪M‬ري و انس‪M‬انهاي ع‪M‬ادي و غ‪M‬ير معص‪M‬وم‪M‬‬
‫اين گونه أم‪MM‬ور خيلي ط‪MM‬بيعي است چنانكه خداوند در س‪MM‬وره حج‪MM‬رات‬
‫َص لِ ُحوا َب ْيَن ُه َم ا) (احلجرات‪ :‬من‬ ‫ِِ‬ ‫ِ ِِ‬
‫‌وإِ ْن طَائ َفتَ ان م َن ال ُْم ْؤمن َ‬
‫ين اقْتََتلُ وا فَأ ْ‬ ‫مي‌فرمايد‪َ ( :M‬‬
‫اآلية‪.)9‬‬
‫«اگر دو گروه از مؤمن‪MM‬ان با هم به جنگ و قت‪MM‬ال پرداختند پس بين‬
‫آنان صلح برقرار‪ M‬كنيد»‪.‬‬
‫‌قرآن كريم هر دو طائفه را نه تنها مسلمان كه مؤمن ناميده است‪،‬‬
‫‌و خود حضرت علي‌ رضي‪‌M‬هللا‌ عنه نيز وقتي‪ M‬در باره خوارج از ايشان‬
‫پرس‪MM‬يده شد كه آيا كافرند يا مس‪MM‬لمان؟ فرم‪MM‬ود‪« :‬من الكفر ف‪MM‬روا‪ M‬اخواننا‬
‫بغ‪MM‬وا علينا» «آنها از کفر ف‪MM‬رار‪ M‬کردند ب‪MM‬رادران ما هس‪MM‬تند كه عليه ما‬
‫بغاوت كردند»‪.‬‬
‫منطق بعضي‌تعجب آور است كه مي‌گويند كس‪MMMMMMMMMM‬اني كه با علي‬
‫جنگيده‌اند نمي‌توانند‪ M‬مسلمان باشند!! يا بايد منطق قرآن و حضرت علي‬
‫را بپذيريم‪ M‬و همه آنان را مؤمن بدانيم كه در اجته‪MM‬اد ش‪MM‬ان به خطا رفتند‪M‬‬
‫و مستحق‪ M‬يك أجر ش‪MM‬دند و يا منطق آقاي‪MM‬ان را بپ‪MM‬ذيريم و جز ع‪MM‬ده قليلي‬
‫ساير امت اسالمي را از دائره اسالم خارج بدانيم!!‪.‬‬
‫بنا ب‪MM‬راين طع‪MM‬ني كه اين رافضي بر م‪MM‬ادر مؤمن‪MM‬ان‪‌،‬عايشه ص‪MM‬ديقه‬
‫رضي‌هللا‌عنها وارد مي‌كند در واقع طعن بر پيامبر‪ M‬ص‪MM‬لي‌هللا‌عليه‌وآله‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪96‬‬
‫‌وسلم است‪‌،‬و از آزار و اذيت آن طاهره عفيفه به خود پيامبر ص‪MM‬لي‌هللا‌‬
‫عليه‌ وآله‌ وسلم آزار و اذيت مي‌رسد‪.M‬‬
‫چ‪MM‬ون عايشه ص‪MM‬ديقه رضي‪‌M‬هللا‌ عنها با حض‪MM‬رت علي رضي‌هللا‌‬
‫عنه نجنگيد و نه به قصد جنگ ب‪MMMMMM‬يرون رفت‪‌،‬نه با علي و نه با كسي‬
‫ديگر بلكه بقصد صلح و وحدت ميان مسلمين خارج شدند‪.‬‬
‫‌برخالف ديدگاه بعضي ها كه تاريخ را تحريف مي‌كنند‪ ‌،‬و حقايق‬
‫را وارونه جل‪MM‬وه مي‌دهند حاميان و مس‪MM‬ببان اين تحريف‪ M‬ت‪MM‬اريخ كه در‬
‫واقع از كين‪MMM‬ه و دش‪MMM‬مني با ص‪MMM‬حابه ناشي مي‌ش‪MMM‬ود‪ M‬م‪MMM‬دعي هس‪MMM‬تند كه‬
‫حضرت عايشه رضي‌هللا‌ عنها براي جنگ خ‪MM‬ارج ش‪MM‬دند كه اين خالف‬
‫واقعيت است‪.‬‬
‫جنگ را منافقان دامن زدند كساني كه از دس‪MM‬تگيري و محاكمه و‬
‫رسوايي مي‌ترسيدند‪ ‌،‬كه تقدير چ‪MM‬نين شد كه اين جنگ همزم‪MM‬ان ش‪M‬ود با‬
‫خروج عايشه و ديگر صحابه رضي‌هللا‌عنهم اجمعين‪.‬‬

‫خالفت امت محمدی‬

‫اين آيات سه گانه‌اي كه امام صادق‪ M‬رحمت هللا‌ عليه ‌عليه ذكر كرده اند‬
‫داللت مي‌كند كه امت را خداوند‪ M‬خليفه ق‪MMM‬رار‪ M‬داده يع‪MMM‬ني آنها نس‪MMM‬بت به‬
‫گذشتگان خليفه و جانشين آن‪MM‬ان هس‪MM‬تند كه بعضي جانش‪MM‬ين بعضي ديگر‬
‫مي‌شود‪.‬‬
‫چنانكه اب‪MM‬وبكر جانش‪MM‬ين رس‪MM‬ول هللا‌ص‪MM‬لي‌هللا‌عليه‌وآله‌وس‪MM‬لم‪ .‬و‬
‫عمر جانش‪MM‬ين اب‪MM‬وبكر‪ .M‬و عثم‪MM‬ان جانش‪MM‬ين عمر‪ .‬و علي جانش‪MM‬ين عثم‪MM‬ان‬
‫رضي‌هللا‌ عنهم ش‪MMM‬دند‌و به همين ص‪MMM‬ورت يكي پي ديگ‪MMM‬ري بع‪MMM‬دي ها‬
‫جانشين قبلي ها مي‌شوند‪.‬‬
‫گويا ام‪MMM‬ام ص‪MMM‬ادق رحمت هللا‌ عليه از اين آي‪MMM‬ات و آي‪MMM‬ات ديگر‬
‫برداشت كرده اند كه چون اين امت جانشين امت ه‪MM‬اي گذش‪MM‬ته در روي‬
‫زمين اس‪MM‬ت‪‌،‬اولين عهد جانش‪MM‬يني واقعي‪ M‬اين امت عهد پيامبر ص‪MM‬لي‌هللا‌‬
‫عليه‌ وآله‌ وسلم بود كه امت بعد از پيامبر ص‪MM‬لي هللا عليه ِوآله وس‪MM‬لم بر‬
‫خالفت ابوبكر‪ M‬متفق شدند سپس بر عمر سپس بر عثمان س‪MM‬پس بر علي‬
‫مرتضي رضي‪ M‬هللا عنهم اجمعين‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪97‬‬
‫وق‪MM‬تي‪ M‬اين اتفاق‪MM‬ات پش آمد در واقع امت به مع‪MM‬ني واقعي جانش‪MM‬ين‬
‫روي زمين شدند‪ .‬هللا اعلم‪.‬‬
‫لك زه (ب‪MM‬االم و ك‪MM‬اف راي نقطه دار و ه‪MM‬اء) يع‪MM‬ني او را هل داد‪‌،‬و‬
‫گاهي لكز به مع‪MM‬ني هل دادن و زدن با هم مي آيد در اين ص‪MM‬ورت وكز‬
‫ضى َعلَْي ِه) (القصص‪ :‬من اآلية‪. )15‬‬
‫وسى َف َق َ‬
‫ناميده مي شود‪َ ( :‬ف َو َك َزهُ ُم َ‬

‫خلفاي راشدين اولين مصداق آيات‬

‫آنچه در نزد علماء در باره تفسير آيه آخر سوره فتح مشهور‪ M‬است ع‪MM‬دم‬
‫تعيين اين صحابه است زي‪MM‬را اينها ص‪MM‬فات ع‪MM‬امي است كه در اش‪MM‬خاص‬
‫معيني محدود نمي شود‪.‬‬
‫‌بن‪MMM‬ابراين آيه جنبه عم‪MMM‬ومي دارد هر كسي كه اين ص‪MMM‬فات را دارا‬
‫باشد مشمول آيه كريمه قرار مي‌گيرد‪‌،‬مثال صفت‪:‬‬
‫(والَّ ِذين معهُ أ ِ‬
‫َشدَّاءُ َعلَى الْ ُك َّفا ِر ُر َح َماءُ َب ْيَن ُهم) (الفتح‪ :‬من اآلية‪)29‬‬ ‫َ َ ََ‬
‫صفت عامي است كه بر همه ص‪MM‬حابه رض‪MM‬وان هللا عليهم انطب‪MM‬اق‪M‬‬
‫دارد‪‌،‬و ب‪MM‬راي تخص‪MM‬يص هر عم‪MM‬ومي دليل يا س‪MM‬بب ن‪MM‬زولي بايد باشد تا‬
‫اينكه انطباق اولي و ثانوي داشته باشد البته تمام صفات م‪MM‬دح و س‪MM‬تايش‬
‫در قرآن‌ك‪MMM‬ريم نس‪MMM‬بت به بقيه مؤم‪MMM‬نين ص‪MMM‬حابه (رض‪MMM‬وان‌ هللا‌ عليهم‬
‫‌اجمعين) بشمول صحابة اهل بيت مصداق‪ M‬اول آن هستند‪.‬‬
‫بنابراين افرادي را كه امام صادق رحمة‌هللا‌عليه نام برده اند ابوبكر‬
‫صديق و عمر فاروق‪ M‬و عثم‪MM‬ان ذي الن‪MM‬ورين و علي مرتضي رض ‪M‬ي‌هللا‌‬
‫عنهم جزو اولين كساني هستند كه آيه كريمه شامل حالشان مي‌گردد‪M.‬‬

‫لزوم توبه فوري‬

‫ح‪MM‬رف من در كلمه «منهم» در اين آيه كريمه «بياني» است كه ب‪MM‬راي‬
‫بيان جنس آمده كه منظور جنس صحابه است‪.‬‬
‫چنانكه حضرت صادق رحمت هللا‌ عليه فرم‪MM‬وده اند‌و اين اجم‪MM‬اع‬
‫مفسرين در تفسير آيه كريمه است‪.‬‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪98‬‬

‫ظ بِ ِه ُم الْ ُك َّف َار) (الفتح‪ :‬آي ه ‪ )29‬در آيه كريم‪MM‬ه‪‌،‬ام‪MM‬ام‬ ‫و از جمله (‌ليَ ِغي َ‬
‫مالك و بعضي ديگر از علماء‌استدالل كرده اند كه اگر كسي با ص‪MM‬حابه‬
‫پيامبر بغض داشته باشد‪ ‌،‬كافر‪ M‬مي‌شود‪.‬‬
‫زيرا كسي‌كه صحابه را دشنام دهد و بر آنان طعن وارد كند و با‬
‫آنان بغض و كنيه داشته باشد با آنان غيظ گرفته و كسي كه با آنان غيظ‬
‫داشته باشد به نص آيه كريمه كافر مي‌شود‪.M‬‬
‫‌پس خداوند نج‪MMM‬ات دهد از فتنه تكف‪MMM‬ير و حكم به ارت‪MMM‬داد ونف‪MMM‬اق‬
‫صحابه رضوان‌هللا‌ عليهم‌اجمعين كه واقعا خطرناك‪ M‬است‪.‬‬
‫متأس‪MM‬فانه اين م‪MM‬رض ناآگاهانه در بين بعضي ع‪MM‬وام ن‪MM‬يز س‪MM‬رايت‬
‫كرده و كينه و دشمني با ص‪MM‬حابه و احيانا حكم به كفر ونف‪MM‬اق آن‪M‬ان ن‪MM‬يز‬
‫از زب‪MMM‬ان بعضي ها ش‪MMM‬نيده مي‌ش‪MMM‬ود! كه قطعا‪ M‬توبه و اس‪MMM‬تغفار از اين‬
‫جن‪MM‬ايت ب‪MM‬زرگ كه خ‪MM‬داي نك‪MM‬رده م‪MM‬وجب كفر انس‪MM‬ان مي‌گ‪MM‬ردد‪ M‬الزم و‬
‫ضروري‪ M‬و غير قابل تأخير است‪.‬‬
‫بايد هر چه زودتر انسان توبه كند و قلبش را نسبت به اين اولياي‬
‫پاك الهي صاف گرداند و بويژه آيه كريمه‪:‬‬
‫ان َوال تَ ْج َع ْل فِي ُقلُوبِنَ ا ِغاّل ً‬
‫(ر َّبنَ ا ا ْغ ِف ر لَنَ ا وإِلِ ْخوانِنَ ا الَّ ِذين س ب ُقونَا بِاأْلِ يم ِ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫َ‬
‫وف ر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫يم)‪( .‬احلش ر‪ :‬من اآلية‪ )10‬را بخواند‪ M‬و در‬ ‫ح‬
‫َ َُ ٌ َ ٌ‬ ‫ؤ‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫َّ‬
‫ن‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫آم ُ َ ََّ‬
‫ن‬ ‫ب‬‫ر‬ ‫وا‬ ‫ن‬ ‫للَّذ َ‬
‫ين َ‬
‫معني آن دقت كند‪.‬‬
‫«پروردگ‪MM‬ارا ما را و آن برادرانم‪MM‬ان را كه در ايم‪MM‬ان اوردن از ما‬
‫پيشي گرفتند بيامرز‪ M‬و در دله‪MM‬اي ما هيچ كينه أي در حق كس‪MM‬اني كه‬
‫ايمان اورده اند قرار مده پروردگارا‪ M‬تويي كه بخشنده مهرباني»‪.‬‬
‫خدايا توفيق و قبول توبه از تو مي‌طلبيم‪M.‬‬
‫اين اسناد جيد است اگر سماع امام زين العابدين از ج‪MM‬دش علي ابن‬
‫ابي طالب رضي‌هللا‌ عنه صحيح باشد البته از نسخه ظاهريه ثابت است‬
‫و اين نس‪MM‬خه معتم‪MM‬دي‪ M‬و م‪MM‬ؤثقي است كه از اص‪MM‬لي ق‪MM‬وي‪ M‬تراس‪MM‬ت‪‌،‬البته‬
‫حديث را با اين لفظ نيافتم‪ M‬و نه در تفسير آيه سوره زمر كه امام ص‪MM‬ادق‬
‫رحمت‌هللا عليه به آن استدالل كرده اند‪.‬‬

‫صحابه پیشگامان در حشر‬

 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک رافضی‬
‫‪99‬‬
‫از حديثي كه امام صادق‪ M‬روايت كرده اند الفاظ مختصر تري نيز وجود‬
‫دارد‪‌،‬از جمله روايت ابن عمر رض‪MM‬ي‌هللا عنهما كه مرف‪MM‬وع از رس‪MM‬ول‬
‫خدا صلي‌هللا‌ عليه‌ وآله‌ وسلم روايت است كه فرمودند‪:‬‬
‫‌(‌أنا اول من تنشق عنه االرض مث ابوبكر مث عمر مث عثمان‪‌،‬مث علي مث‬
‫أيت اهل البقيع مث انتظر اهل مكة‌ فتنشق عنهم مث يقوم اخلالئق)‪.‬‬
‫‌مال عمر ابن حضر آن‪MMM‬را در س‪MMM‬يرتش از ابن محب ط‪MMM‬بري‪ M‬در‬
‫رياض النضر‌ه (‪)1/52‬آورده است‪ ‌،‬كما اينكه ابوحاتم‪ M‬رازي در فضائل‪M‬‬
‫عمر آنرا از ابن محب (‪ )1/164‬نقل كرده است‪.‬‬
‫و از علي ابن ابي ط‪MM‬الب روايت است كه ع‪MM‬رض ك‪MM‬رد اي رس‪MM‬ول‬
‫خدا اولين كسي كه در روز قيامت از او حساب گرفته مي‌شود كيس‪MM‬ت؟‬
‫فرمود‪ M:‬اب‪MM‬وبكر؟ ع‪MM‬رض ك‪MM‬رد س‪MM‬پس كي؟ فرمودن‪MM‬د‪ :‬عمر ع‪MM‬رض ك‪MM‬رد‬
‫سپس كي؟ فرمودند‪( :‬مث انت ي ا علي) گفتم‪ :‬اي رس‪MM‬ول خ‪M‬دا عثم‪M‬ان كجا‬
‫كجاست؟ فرمودند‪:‬‬
‫‌(إين س ألت عثم ان حاجة ‌س را فقض اها س را فس الت اهلل أن ال‬
‫حياسب عثم ان)‌ من از عثمان پنهاني چيزي خواستم‪‌،‬اوآنرا پنه‪MM‬اني بجا‬
‫آورد‪‌،‬لذا از خداوند خواستم‪ M‬كه از عثمان حساب نگيرد‪.‬‬
‫حافظ‪ M‬ابن بشران وابن السمان در (املوافقة بني آل البيت والصحابة)‬
‫و شبيه آنرا الخجندي در االربعين آورده اند‪ ‌،‬كما اينكه ابن محب طبري‬
‫نيز آنرا (‪ )‌2/32‬نقل كرده است‪‌.‬اما لفظي كه در متن آمده اين است كه‬
‫رسول هللا‌صلي‌هللا عليه‌ وآله‌ وسلم از قاتلين عمر و علي اسم گرفته اند‪.‬‬
‫در اينجا ام‪MM‬ام ص‪MM‬ادق رحمت‌هللا عليه تاكيد مي‌كند كسي كه با اين‬
‫چه‪MM‬ار نفر يا با يكي از آن‪MM‬ان بغض و كينه ب‪MM‬ورزد يا كس‪MM‬اني كه آن‪MM‬ان را‬
‫تكف‪MM‬ير مي‌كنند يا مرتد مي‌خوانند‪ M‬بي ترديد‪ M‬ك‪MM‬افر‪ M‬است و اعم‪MM‬الش ج‪MM‬زو‬
‫اعمال كساني است كه خداوند‪ M‬در باره آنان فرموده‪:‬‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫(وقَد ْمنَا إِلَى َما َعملُوا م ْن َع َم ٍل فَ َج َعلْنَاهُ َهبَ ً‬
‫اء َم ْنثُوراً) (الفرقان‪)23:‬‬ ‫َ‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪100‬‬
‫«به هر گونه ك‪MM‬اري كه ك‪MM‬رده اند مي پ‪MM‬ردازيم س‪MM‬پس آن‪MM‬را (چ‪MM‬ون)‬
‫غبار بر باد رفته مي گردانيم»‪.‬‬
‫در آخر نسخه ظاهريه چنين آمده است‪‌:‬آخر المناظرة‌ و الحمدهلل رب‬
‫العالمين وصلي اهلل علي محمد و آله الطاهرين و سلم‪.‬‬
 ‫نتيجه گیری مترجم‬

‫پس دانستيم كه امام ص‪MM‬ادق‪ M‬رحمت هللا‌ عليه كه ام‪MM‬ام اهل بيت در زم‪MM‬ان‬
‫خودش بود دشمنان صحابه و كساني كه با آن‪MM‬ان بغض و كنيه داش‪MM‬تند يا‬
‫آنان را دشنام‪ M‬مي‌دادند را مسلمان نمي‌دانست و اين مط‪MM‬ابق آي‪MM‬ات ق‪MM‬رآن‬
‫كريم و اقوال علماي امت اعم از صحابه و تابعين و تبع تابعين است‪.‬‬
‫‌بنابراين جز كسي كه از ه‪MM‬وي و ه‪MM‬وس نفس و از ش‪MM‬يطان پ‪MM‬يروي‪M‬‬
‫مي‌كند و يا ندانس‪MMMM‬ته بازيچه دست دش‪MMMM‬منان اس‪MMMM‬الم ق‪MMMM‬رار گرفته هيچ‬
‫مسلماني جرأت ندارد كه به ص‪MM‬حابه پيامبر‪ M‬رض‪MM‬وان هللا عليهم اجمعين‬
‫توهين كند يا آنان را كافر و مرتد ومنافق‪ M‬بخواند يا آنان را لعن كند‪.‬‬
‫خداوند‪ M‬همه مس‪M‬لمين را از شر ش‪M‬يطان ونفس‪M‬ها ودش‪M‬منان ج‪M‬ني و‬
‫انسي شان نجات بخشد و دلهاي همه را به قرآن وسنت ومحبت صحابه‬
‫واهل بيت رضوان‌هللا‌عليهم‪ M‬جمع كند‪‌،‬وبه آنان توفيق‪ M‬وحدت و اتح‪MM‬اد و‬
‫يك‪MMM‬دلي عن‪MMM‬ايت فرمايد و س‪MMM‬ايه هر گونه شر ونف‪MMM‬اق و اختالف و چند‬
‫دستگي و كينه و دشمني را از سرشان دور كند‪.‬‬
‫خدايا! از تو مي‌خواهيم كه امت اسالمي را متحد بگرداني‪ M‬و آنان‬
‫را بر دشمنانش‪MM‬ان كه دش‪MM‬منان دين و ق‪MM‬رآن هس‪MM‬تند پ‪MM‬يروز و س‪MM‬رفراز‬
‫بگرداني‪.‬‬
‫‌خدايا! از تو عاجزانه مي‌خواهيم كه تمام اس‪MM‬باب و عوامل اختالف‬
‫را از ميان امت ريشه كن‌كني و براي هميشه دلهاي مس‪MM‬لمين جه‪MM‬ان را‬
‫به هم پيوند محبت و اخوت دهي‪.‬‬
‫‌خ‪MM‬دايا! كس‪MM‬اني را كه در ميان امت تخم اختالف و كينه و دش‪MM‬مني‬
‫مي‌كارند ه‪MM‬دايت كن‪‌،‬اگر ه‪MM‬دايت در تق‪MM‬دير ش‪MM‬ان نيست خ‪MM‬دايا هالك و‬
‫نابود شان بگردان‪.‬‬
‫وخدايا‪ !M‬ترا شاهد مي‌گيريم‪ M‬كه بخاطر‪ M‬تو با همه دوس‪MM‬تان تو دوست‬
‫هستيم و هر كسي را كه تو دوست داش‪MMMMMMMMMM‬ته اي يا دوست مي‌داري‪ M‬يا‬
‫دوست خواهي داشت همه را دوست مي‌داريم‪ M‬و از همه دشمنانت نفرت‬
 ‫مناظره امام جعفر صادق با یک‬ ‫‪102‬‬
‫و انزج‪MM‬ار داريم ولي از تو مي‌خ‪MM‬واهيم كه آنها را ن‪MM‬يز ه‪MM‬دايت كني كه‬
‫خزائن تو پر از هدايت و بهشت تو بزرگ است‪.‬‬
‫خ‪MM‬دايا! هم ‪M‬ة بش‪MM‬ريت را ب ‪M‬ه راه راست ه‪MM‬دايت كن وهمه ه‪MM‬دايت‬
‫شدگان را بايكديگر متحد و متفق بگردان‪.‬‬
‫‌خدايا! تو مي داني كه ضعف امت اسالمي بر اثر دوري‪ M‬از دين تو‬
‫و تفرقه و اختالف است پس همه ما را به دين و رضا و خوش‪MMMMMMM‬نودي‬
‫خودت نزديك بفرما‪.‬‬
‫خ‪MM‬ديا! تم‪MM‬ام اس‪MM‬باب تفرقه و اختالف را ن‪MM‬ابود فرما‪ M‬و همه تفرقه‬
‫اندازان و اختالف افكنان را هدايت فرما‪M.‬‬
‫خ‪MM‬دايا!‌اگر ه‪MM‬دايت در تقديرش‪MM‬ان ننوش‪MM‬ته اي نابودش‪MM‬ان بفرما ولي‬
‫قبل از آن رسوايشان گردان تا براي دیگران پند و عبرتی باشند‪.‬‬
‫خ‪MMM‬دایا! نسل ه‪MMM‬اي ش‪MMM‬ان را هم اگر قابل هدايتند ه‪MMM‬دايت فرما اگر‬
‫نيستند رسوا‪ M‬و نابودشان فرما‪.‬‬
‫خ‪MM‬دايا! ت‪MM‬را ش‪MM‬اهد مي‌گ‪MM‬يرم اگر به من فرصت‪ M‬يك دع‪MM‬اي مقب‪MM‬ول‬
‫عنايت فرم‪MM‬ايي‪ M‬آن يك دعا این است كه تم‪MM‬ام بش‪MM‬ريت را ه‪MM‬دايت ك‪MM‬ني و‬
‫دله‪MM‬اي همه ه‪MM‬دايت ش‪MM‬دگان را به هم نزديك ك‪MM‬ني و با الفت و محبت و‬
‫وح‪MMM‬دت شستشو دهي و تم‪MMM‬ام عوامل تفرقه را خ‪MMM‬وار ورس‪MMM‬وا و ذليل‬
‫گرداني‪.‬‬
‫خدايا! اين دعا را از اين بنده عاجز و س‪M‬اير بن‪M‬دگانت قب‪M‬ول فرما و‬
‫مرا سبب هدايت و اتحاد امت بگردان‪.‬‬
‫خدايا! باز هم از تو عاجزانه مي خواهم كه مرا سبب ه‪MM‬دايت و و‬
‫حدت امت محمد صلي‌هللا‌ عليه‌وآله‌ وسلم بگرداني‪ .‬آمين‪.‬‬

‫الحمدهلل رب الع المين‪ .‬پاي ان ترجم ه يكش نبه ش ب ‪ 14‬ربي ع األول ‪1423‬هـ‪.‬‬
‫ش هريور ‪ 1381‬خورش يدي‪ .‬ب ه قلم عبداهلل حي درى ت ربت ج امى‪ .‬درح رم نب وى‬
‫شريف مدينه منوره على صاحبها ألف ألف صالة و سالم‪.‬‬
‫***‬