You are on page 1of 26

TRKE

NOT: Bu bilgiler eitli internet sitelerinden derlenmitir.


10.07.2009

Kompozisyon Nedir?
- Kompozisyon, kkeni Franszca olan bir kelimedir.
- Szlkteki dar anlamyla birletirmek ve bir araya
getirmek demektir.
- Okul dilinde kompozisyon,Trkenin anlatm
olanaklarndan en iyi ekilde yararlanmak iin,
dzenli olarak yaplan yazl ve szl almalardr.
- Kompozisyon almalar,bize gzel konumann
ve yazmann yollarn retir. Kompozisyon
almalarnda baarl olan bir renci, yalnz
Trke dersinde deil ,teki derslerde de baarldr.
10.07.2009

Baarl bir kompozisyon u aamalardan geer :


1) Bulu: Anlatlacak konunun btn ayrntlaryla
zihinde canlandrlmas, ya da toplanmas
2) Pln (tertip ) : Zihinde canlandrlan ya da
toplanlan bilgilerin bir dnsel sraya konulmas .
3) Anlatm : Planlanm bilgilerin dzgn ve anlalr
bir ekilde sylenmesi ya da yazlmas.
Ayrca, kompozisyonda baar iin unlar da
gereklidir
Birlik :Ana dnceden ayrlmamak.
10.07.2009

Denge : Anadnce evresinde sralanan


yardmc dncelerin anadnce ile
uygunluunu salamak
Canllk : Anlatm ilgi uyandracak ve
srkleyecek bir kvrakla ulatrmak.
KONU NEDR ?
zerinde sz sylenecek ve yazlacak her
dnceye ,olaya konu denir. Konu ya bir
retmen tarafndan verilir ya da serbest olarak ,
renci tarafndan bulunur.
Gerek szl gerek yazl olsun , bir kompozisyon
konusunun,u
iki ynden bilinmesi gerekir.
10.07.2009

1) Konunun ana maddesi: Konunun dayand


temel maddedir. Ana dncenin (anafikrin)
zdr.
2) Konunun gr as: Ana maddenin ele
alnacak, ilenecek aklanacak tarafdr.
rnein, Hayatta en gerek yol gsterici
bilimdir. zdeyiinin ana maddesi bilim dir.
Gr as ise bilimin yol gstericilii dir. Bu
konu, bize yazma ve konuma konusu olarak
verildii zaman, aklamamz buna gre
yapmamz gerekir.
10.07.2009

Her konu, genellikle ,belli bir gr asna gre


snrlandrlarak ilenir. rnein,evler,yollar,
aralar, bilim vb. gibi konular, genel konulardr.
Yazarken ve konuurken bunlar evlerin
yaplmas,yollarn faydas, aralara nasl binilir
ve inilir, bilimden yararlanmann yollar gibi
deiik gr alarndan alr ileriz.
yi bir konu ,ilgi uyandracak nitelikte olmaldr.
Ayrca, zorlanmadan ilenebilmesi de gerekir.
Ksaca, pln bizi kararszlktan ve danklktan
kurtarr .
6

PLN NEDR ?
Konu ile ilgili dnceler ya da duygular toplandktan sonra
bir sraya konulur.Yaplan bu sralama iine Pln denir.
Pln , yazmada ve konumada ,baarnn nemli bir esidir.
Plnn balca faydalarn yle sralayabiliriz.
Anlatm kolaylatrr.
Konuda birlii ve dengeyi salarz.
Gereksiz szleri ve dnceleri kullanmayz.
Dnce ve duygularmz en uygun szlerle anlatmamz
salar.
Ksaca pln bizi kararszlktan ve danklktan kurtarr.
7

Bir Pln Blmden Oluur:


1-)Giri Blm: Konuya nereden, nasl
girileceini belli eder. Sade, ksa ve ilgi ekici
olmas gerekir. yi bir giri, konuma ve
yazmaya salam bir yn verir.
2-)Gelime Blm: Konu ile ilgili dnceler,
gzlemler, incelemeler, olaylar, tasvirler, eitli
aklamalar, iddalar, kantlar, belgeler bu
blmde yer alr.
3-)Sonu Blm: Konunun biti blmdr.
Dnceler ve olaylar ksa ve kesin bir ekilde
sona erer. Bu blmn de giri blm gibi ilgi
ekici olmas gerekir. Balk olarak szck ya
da szck grubu bu blmde cmle iinde
kullanlmaldr.

BR KONU NASIL PLANLANIR VE YAZILIR ?


Verilen bir yazma konusunun planlanmasna gemeden
nce, yaplacak ilk i, konunun ana maddesini,
gr asn kavramak ve hangi tr de yazlacan
renmektir.Bunlar kompozisyonun temel ilkeleridir .
Szgelimi, konumuz Kimlerle Arkada Olmalyz?
olsun. Bizden, sorunun makale eklinde geniletilerek
aklanmas istensin.Yapacamz ilk i ,konunun,ana
maddesini,gr asn ve trn saptamaktr :
1) Konunun ana maddesi : Arkadalk.
2) Konunun gr as : Arkada olacamz kiilerin
zellikleri.
3) Yaz tr

: Makale

Bundan sonra, konuyla ilgili bildiklerimizi,


dndklerimizi ve bunlar destekleyen rnekleri,alt
alta yazmaya balarz:
1) Arkadalk nedir ?
2) Arkadaln faydalar
3) Niin arkada oluruz?
4) yi arkada nasl olur ?
5) Kt bir insanla arkada olmann zararlar nelerdir?
6) Tek tarafl arkadalk olmaz. Vb

10

Verilecek rnekler :
1) nsan ky yola drecek bir arkadalk rnei,
2) Arkadan syle sana kim olduunu syleyeyim
3) Kr atn yannda bulunan ya huyundan, ya suyundan
4) zm zme baka baka kararr
5) Dost kara gnde belli olur vb gibi ataszleri .
Yaplan bu rastgele sralama iine ynak yapma ad
verilir.Tpk ev yapacak bir adamn ta, kire,kum,demir
tula,tahta gibi malzemeleri bir araya getirmesi gibi biz de
yazda kullanacamz eitli dnce gerelerini bir araya
toplam olduk.imdi yaplacak i, yn haline getirilen bu
dnceleri ,makale planna uygun olarak
birbirini btnleyecek ekilde ,bir sraya koymaktr.

11

1) GR (Konunun ortaya atlmas):


1.Arkadalk nedir ?
2) GELME ( Konunun aklanmas ):
1. Niin arkada oluruz?
2. Arkadaln faydalar.
3. Rasgele arkada seilmez.
4. Kt arkadalarn zararlar.
5. Tek ynl arkadalk olmaz.
6. yi bir arkadaln zellikleri.
3) SONU (Aklananlarn bir sonuca balanmas):
1. Arkada seimine dikkat etmeliyiz.
2. yi kimselerle arkada olmalyz.

12

Bylece, yazacamz yaznn plan genel izgileriyle


belirlenmi olur. Sra yazmaya gelir. unu da belirtelim ki ,
plan yapmak kiisel bir itir. rnek olarak yaptmz
rasgele ynak ve bunlarn sraya konulmas ,yazlmas
herkese gre deiir. Maddeler ilenirken ,yer deitirebilir.
Plan yapmada ve yazmada deimeyen yn,dncelerin
mutlaka bir mantksal sraya konulmas, her eyden nce
bir plan uygulamasn gerektirir.

10.07.2009

13

YAZIYA BALIK BULMAK


Balk, bir yaznn addr. Yaznn balndan konusu
sezilebilir. rnein, GLMSEME (Ziya Gkalp ),
ZMRN KURTULUU (Selma Mine ) , YURDUM
( Cahit Klebi)...gibi balklardan konularn tahmin
edebiliriz.Bu rneklerde olduu gibi,balklar konuya uygun
olmaldr.
Bir yaznn bal, yazmaya balamadan nce konulaca
gibi, yaznn bitiminden sonra da konabilir.
Yaz balklar ekilde yazlmaktadr:
1. Balktaki kelimelerin hepsi byk harfle yazlr:
ANKARA SOKAKLARI, SANATA SAYGI...
10.07.2009

14

2. Balktaki her kelimenin ba harfi byk


yazlabilir.
Mutlu Olmann Yollar,Bakmak ve Grmek...
3. Bir parann, bir metinden alndn gstermek
iin baln sonuna ( ) iaretiyle ( -den ) hal eki
getirilir :
OKUMAK tan , ALIKUUndan...gibi .

10.07.2009

15

Bir Yaz Konusu in Gerekli Bilgiler Nasl Toplanr ? :


Bilgilerin toplanmas, yaz konusunun eidine gre deiir.
Genel olarak, gerekli bilgiler drt ekilde toplanr :
1) Gzlem yaparak: Konunun yerinde incelenmesi ,
grlmesidir.
2) Okuyarak : Konuyla ilgili kitaplarn, yaynlarn
incelenmesidir.
3) Dnerek , duyarak,
4) nceleyerek , sorarak ...
Verilen konu, hangi yoldan bilgi toplamay gerektiriyorsa, bu
yola bavurulur.rnein Sonbaharda Aalar konulu bir
yazma devi verilmise ,gzlem yapmak ; Atatrkn
Devrimcilii
konusu verilmise ,bu konu ile ilgili yaynlar 16
10.07.2009
okumak gerekir.

KMLERLE ARKADA OLMALIYIZ


Birbirimizle iyi ilikiler kurup bunu dosta devam
ettirmemize arkadalk denir.
Huylar ve anlaylar bize benzeyen kiilere yaknlk
duyarz . Onlarla konumak , anlamak , ortaklaa baz iler
yapmak isteriz. Ayn istekler onlarca da duyulursa arkadalk
balam olur.
Arkadalk bizi yalnzlktan kurtarr . evremizdekilere
sevgi ile bakmay retir. almay ve yaamay sevdirir .
Mutluluklarmz arkadalarmzla paylar, karmza
kan birok hayat glklerini onlarn yardm ile
zmleriz. Ana baba ve kardelerimizden sonra, en
yaknlarmz arkadalarmzdr.

17

Arkadaln olumlu taraflar yannda , olumsuz taraflar da


vardr. Kt arkadalk yznden bazen hayatmz altst
olabilir. yleleri vardr ki, bizi su ilemeye ,yanl yollara
gtrebilir. Atalarmz : zm zme baka baka kararr ; kr
atn yannda bulunan ya huyundan ,ya suyundan demiler. Bu
szler , arkada olan kimselerin birbirinden etkileneceini
anlatr. Bu etkilenme ,olumlu ynde olabilecei gibi ,olumsuz
ynde de olabilir.Hrszla arkada olan, zamanla hrszla
alr.evremizdekiler tarafndan, arkada olduumuz kimselere
gre deerlendirilmemiz nedensiz deildir. Arkadan syle sana
kim olduunu syleyeyim diye bouna dememiler.
Arkadalk karlkl sevgiye ve kara dayanr. Sevinler ve
aclar birlikte yaanmyorsa,orda arkadalk yok demektir.Sevinli
zamanmzda yanmzdan ayrlmayan, acl gnlerimizde ise
grnmeyenler, iyi arkada deildir. Atalarmzn belirttii gibi,
gerek dostlar, kara gnlerimizde bize ellerini uzatanlardr.
18

yi bir arkada, hep kendini dnmez. karna gre


davranmaz. Bizi yanl yola srklemez.Bir yanllmz
olursa bizi uyarr.
Onun iin arkadalarmz seerken dikkat etmeli; bize
zararl deil yararl olacak kiilerle arkada olmalyz.

10.07.2009

erolaydinedb@hotmail.com

19

devi hazrlarken nasl bir yol izlenmelidir ?


Verilen bir yazma devini hazrlarken ivedi
davranmamak gerekir.Konu verildii zaman ,iinde
bulunduumuz alma ortamna ve zamana gre bir plan
yapmalyz.Bu planlamada esas ,yazma konusunun ne
zaman hazrlanp retmene verileceidir. Kimi
renciler,verilen devi unuturlar,son gn yazp getirmeye
alrlar.Bu normal bir tutum deildir; daima baarszla
yol aar. Byle dev anlayna batan savma denir.

Normal bir renci, ne zaman ne i yapacan


bilen bir rencidir.

10.07.2009

erolaydinedb@hotmail.com

20

devi hazrlarken, izleyeceiniz sra u olmaldr :


1. devin ana maddesi, gr as, ve tr iyice kavranmaldr.
2. Konu , hangi yoldan bilgi toplamay gerektiriyorsa ,o yola
bavurulup gerekli bilgiler toplanmaldr.
3. Toplanan bilgiler, plana gre bir sraya konulmaldr.
4. Bu plana gre ,konular deftere yazlmaldr.
5. Yazlan dev, birka gn getikten sonra ,ele alnp aadaki
llere gre dzeltilmelidir :
dev, ekil ve tr bakmndan dzgn mdr ?
Kelimeler yerli yerinde kullanlm mdr ?
Kelimelerin yazl doru mudur ?
Dceler
yerli yerinde,erolaydinedb@hotmail.com
birbirini btnleyecek ekilde
10.07.2009
anlatlm mdr ?

21

6.Bu esaslara gre gerekli dzeltmeler yapldktan sonra,


dev bir tarafa konulmaldr.
7.Bir sre sonra, dev yeniden ele alnarak, son dzeltmeler
yaplmal ve temiz bir kada ,dzgn bir yazyla
yazlmaldr.
8. retmene verilmeden nce bir kez daha okunmaldr.

22

GZEL KOMPOZSYON YAZMA YOLLARI :


Sevgili renciler ,
Buraya kadar anlattmz kurallar rendikten sonra
hemen baarl bir kompozisyon yazacamz
syleyemeyiz.
nk doru ve gzel kompozisyon yazmak iin ok
deneme yapmak gerekiyor. nl yazar A.ehov , yazmaya
yeni balayanlara unlar tlyor :
Kt yazdnz iin zlmeyin. Olabildiinizce ok yazn
Kt de olsa yazn. Yaza yaza daha iyiye varacaksnz.
Sade,yaln yazn.Gereksizi silip atn.
Kompozisyon , seilmi bir konu zerindeki duygu ve
dncelerimizi planl ve dzenli bir ekilde anlatmak
demektir.
Kompozisyonunuzu
mutlaka gzden geiriniz.
10.07.2009
erolaydinedb@hotmail.com

23

KOMPOZSYONUNUZU GZDEN GERNZ :


Yazdnz kompozisyonu, aada belirtilen kurallara gre
deerlendiriniz;yanllarnz varsa dzeltiniz.
Kompozisyon yazdnz kdn sa,sol,alt, st boluklarn
gze ho grnecek ekilde brakmalsnz.
Tarih atmay unutmamalsnz.
Adnz,snfnz,ubenizi ve numaranz yaznz.
Yaznz okunakl ve dzgn olmaldr; buna dikkat ediniz.
Paragraf balarn 1-2 cm .ieriden balatnz.
Satrlar arasnda okumay kolaylatracak ekilde aralklar
braknz.
Yaznza ilediiniz konuya uygun ,ilgi ekici bir balk
10.07.2009
koyunuz
; balksz yazerolaydinedb@hotmail.com
olmaz.

24

Yazdaki ana dnceyi iyi vurgulaynz.


rneklerden, zdeyilerden,ataszlerinden
ve deyimlerden yararlannz.
Dnceleriniz arasnda balant olmasna
zen gsteriniz.
Noktalama iaretlerini doru kullannz.
Cmlelerde geen szckler ve ekler ,yazm
kurallarna uygun olmaldr.
25

26

You might also like