Sovyet Yazar E.

Isaak Babelin Konarmiya

yklerinde Devrim ve Sava
The Revolution and the Civil War in Soviet Author E.
Isaak Babels Konarmia Stories
Tuba Karagzl*
zet
Bu makalede Yahudi bir Sovyet yazar olan saak E. Babelin ykleri zerinde durduk. Yazar
Sava srasnda hem askerlik hem de gazetecilik yapar, Konarmiya ykleri de bu yllarda ki gzlemlerinden oluur. Biz de bu makalede Sava ve Devrim zerinde duracaz. I. Dnya Sava henz bitmeden balayan Sava ve Devrim Rusyay ve Rus insann derinden etkilemitir. Yoksulluk,
savamaktan doan fiziksel ve ruhsal yorgunluk, malzeme eksiklii ve kt hava artlarnn sebep olduu insan trajedileri bu yklerde aka gsterilir. Bu nedenle almamzda Konarmiya yklerinde
anlatlan bu kt artlarn insanlar ve yaamlarn nasl etkilediini gstermeyi amaladk.
Anahtar Kelimeler: nsan, Sava, Devrim, Isaak Babel, Konarmia
Abstract:
In this essay it is mentioned that a Jewish Soviet author E. Isaak Babel. He was a correspondent and
a soldier during the Civil War period, and his Konarmiya stories were based on his fighting observations. So we stand on the theme; Revolution and the Civil War in those stories.
Revolution and the Civil War, which started just after the First World War, affected Russia and the
Russian people deeply. Poverty, physical and mental exhaustion from fighting, lack of material and bad
weather conditions caused human tragedy and they were showed clearly in those storties; For this reason,
in this study, we want to show how this bad conditions, which are explained in Konarmiya, affected
people and their lives in that period.
Key Words: Person, War, Revolution, Isaak Babel, Konarmia

Sovyet Yazar E. Isaak Babel

20. Yzyl Sovyet yazarlarndan saak Emmanuilovi Babel (18941940) yaarken edebiyatta umduu saygy gremese de, lmnden sonra itibar iade
edilen Yahudi asll bir yazardr. Babel edebi almalarna ilk olarak, ar I.
Nikolayn Ticaret Lisesinde renci olduu yllarda balar. O dnemlerde
Fransz yk yazarlar Gustave Flaubert ve Guy de Maupassanta kar ok byk bir hayranlk duyar. Yazarn ilk dnem ykleri olarak adlandrlan btn
eserlerinde, romantizmin temel ta olan ac ve hzn ak bir ekilde varln
hissettirir. Bu hzn ve ac, bir Yahudi olarak toplum ierisinde, rknn ektii
Ar. Gr., Namk Kemal niversitesi, Fen- Edebiyat Fakltesi, Rus Dili ve Edebiyat Blm,
e-mail: tugbakaragozlu@nku.edu.tr
*

Akademik
Bak
189

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

aclardan nasibini alm, dnem Rusyas ierisinde de yaanan skntlarn tadna bakm bir yazar olmasndan kaynaklanr. Babelin en yakn dostlarndan
biri olan ve Letopist adl dergisinde yazarn ilk yklerini yaymlayan Maksim
Gorkinin savunduu realizm akmnn etkisi altna girmesi ise sonraki dnemlerde gerekleir. Yazara, byk bir hret getiren Konarmiya ykleri (Atl
Birlik ykleri) bunun en gzel rneidir.
Stalin rejiminin aydnlar zerindeki basksnn en youn dneminde, pek
ok sanat gibi yazar da tutuklanm, btn el yazmalarna el konularak eserlerinin yaymlanmas yasaklanmtr. unu da belirtmek gerekir ki pek ok adann aksine gnmzde Babelin 1920de tuttuu gnlkleri hari hibir el
yazmas gn na kartlmamtr. Ancak unutulmas hedeflenirken 1954
ylnda itibar iade edilen sanatnn yaptlar sansrlenip 1957de dostu lya
Erenburgun n szyle yeniden yaymlandnda n daha ok artmtr. Aslna baklrsa bu tarihe kadar, Rusyada dlanmasna ramen eserleri pek ok
bat lkesinde yaymlanm ve zerinde cidd aratrmalar yaplmtr.
E. saak Babelin Konarmiya ykleri
Dklen kanlardan
kirlenmi yreim,
aclarla azna kadar dolup tamt.

Akademik
Bak
190

Cilt 5 Say 9
K 2011

Konarmiya ykleri Sava yllarnda yazarn General Semyon Mihaylovi Budyonniyin svari birliklerinde Kril Vasiliyevi Lutov takma adyla sava muhabirlii yapt yllardaki gzlemlerini sanatyla ssleyip ykletirdii
otuz alt ksa ykden oluur. ykler birbiriyle balantl olup sanki tarihi bir
tiyatro oyunu gibi srayla perdelenir. Yazar Konarmiya ykleri zerinde almaya 1920de cephedeyken balar, her birinin derlenip, yaymlanmas ancak
1923te gerekleir. ykler srayla dnemin nemli yayn kaynaklar Pravda,
zvestiya, Lef, Krasnaya Nov gibi dergi ve gazetelerde yaymlanr. ykler
daha sonralar cephede yaymlanan askeri gazete Kzl Svari de (Krasniy Kavalerist) Kril Vasiliyevi Lutov imzas altnda bir araya getirilir ve Konarmiya
(Birinci Atl Birlikleri) ad altnda toplanarak 1926da kitap olarak baslr. Konarmiya ykleri ad altnda toplanan bu ykler yurt dnda da ilgi grr;
yklerin Almanca, Franszca ve ngilizce evirileri yaymlanr.1 Kitap o sralarda ok ses getirir. Yazar, edeb anlamda zirveye ulamtr. Ancak General
Budyonniy yklerden ok rahatsz olur. Bu yklerin askerlerine srlen kara
bir leke, bir iftira olduunu vurgular. 1924te bu ykler teker teker yaymlanmaya balannca, General Budyonniyin yklerle ilgili ilk iddetli eletirileri
ba gsterir ve General Budyonniy ykler yaymlanmaya devam ettike de
eletirilerini hzn kesmeden srdrr.2
1 saak Babel, Soineniya v dvuh tomah, Tom II, Moy pervih gus, Hudojestvennaya Literatura, 1990, Moskva, s. 34.
2 zak Babel, Odesa ykleri, (ev. Ragp Zarakolu), 3.Bask, Bilge Uluslararas Yaynclk, stanbul, 2006, s. 189.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

Bu yklerin temelinde, 1917 Bolevik Devrimi ve Savan etkileri

bulunur. Konarmiya yklerinde gerek kahramanlar ve Sava srasnda
yaanan gerek olaylar konu edildii iin ykler tarihsel belge nitelii tar.
Yazardan geriye kalan 1920de cephede tuttuu gnlkler, bu yklerin gerekliini aka ortaya koyar.
Babel, bu yklerinde samimi bir ekilde ou zaman zeletiri yaparak
okuruna sava durumunu, askerlerin ruh hlini ve dnem Rusyasn sanatsal
bir ekilde aktarr. Sanat bu eserinde bir edebiyat olarak abartya katn
da sylemekten ekinmez. Yakn arkada lya Erenburg anlarnda Babelin bu
konuya ilikin grn yle dile getirir:
Ama Babel, byk bir sanatnn ar ball ile kendini eletirmekten
kanmamtr. slbunun fazla parlak olduunu, basitlii yakalamaa altn, hayalcilikten kurtulmaya altn sk sk sylerdi.3
lya Erenburg ise Kzl kahramanlarn Babelin sz ettii abartdan uzak olduunu dnr. Yukarda alntladmz blmn sonunda sanatnn sanatndaki abart ile ilgili olarak kendi fikrini de u ekilde aklar:
Babel yine de Kzl Svarinin kahramanlarn sslememitir, i dnyalarn ortaya kartmtr. Yalnzca, ordudaki gnlk alma hayatn deil, o zamanlar kendisini umutsuzlua srklemi olan birok eylemi de anlatmadan
gemitir. Sanki ldan, bir insan kendini aa vurduu anda ancak onun
zerine tutmu gibidir...4
Ayrca lya Erenburg Konarmiya yklerinin ilk yaymlan ve yklerin
yalnl konusunda anlarnda u szlere yer verir:
Konarmiya yklerinin ilk yaymlann hatrlyorum. Herkes kitaptaki
hayal gcne hayran kalmt; hatta ince bir fanteziden sz edenler bile vard.
Ama Babel, kendi gzleriyle ne grmse onu anlatmt. Bunun tan, yanndan hi ayrmad, kendisinden sonra da yaayan alma defterinin ortada
oluudur.5
lya Erenburgun bu szlerine katlmamak elde deildir. Babelin slubuna bakldnda dilindeki ve kahramanlarndaki yalnlk dikkat eker. Yazar sradan insanlar ve onlarn sradan yaamlarn yklerinde konu alr. Konarmiya yklerinin
kahramanlarnn abartdan uzak olduunun kant ise yukarda da lya Erenburgun
deindii gibi yazarn o dnemlerine ait olan 1920 gnlkleridir. Tutukland zaman yazarn btn eserleri Sovyet Hkmeti tarafndan toplanarak, yok edilir. Ondan geriye yazl belge olarak sadece bu gnlkler kalmtr.
3 P. A. Nikolayev, v.d., Pisateli 20 Veka: Biografieskiy Slovar: Babel, .E., Naunoe zdatelstvo,
Bolaya Rossiyskaya Entsiklopediya, Randevu-Am, Moskva, 2000, s. 58.
4 lya Erenburg, Babel bl poetom, Knijnaya palata, Moskva, 1989, (Eriim) http://www.lib.ru/PROZA/BABEL/about_wospominaniya.txt, 29 ubat 2008.
5 Erenburg, a.g.m., s. 15.

Akademik
Bak
191

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

Bu gnlklerinde kaleme ald kii ve olaylar, yklerindeki kii ve olaylarla karlatrldnda Konarmiya yklerinde aktarlan kahraman ve olaylarn gereklik pay ve yklerin belge nitelii artmaktadr.
Devrim
Babelin yklerinde devrim temas her bir yksnde neredeyse farkl ekillerde kaleme alnr. Savan temelinde bulunan ve gereklemesine zemin
hazrlayan en nemli olay 1917de Rusyada gerekleen Bolevik Devrimidir.
Babel, Konarmiya yklerinde neredeyse mucize yaratmas beklenen Ekim
Devriminin getirdii hayal krklnn, Sava yllarndaki boyutunu gzler
nne serer. Yazarn sava yklerinde devrim; bazen byk kurtulu, bazen
de acnn ve ilenin devam olarak gsterilir. Yazar Gedali (1924) adl ykde
Polonyallardan pek ok eziyet grm Yahudi Gedalinin azndan halkn devrime bak asn u cmlelerle gzler nne serer:
Deerli efendim, Polonyallar devrim kart olduklar iin vuruyorlar. Sizse
devrimci olduunuzdan vuruyorsunuz. Oysa Devrim mutluluktur. Ve mutluluk
evdeki ksz ocuklar sevmez. Devrim iyi insanlarn iidir. Fakat iyi insanlar da
adam ldrmez, ldryorsa bu zalimlerin iidir. Polonyallar da zalim. imdi
Gedali hangisinin devrimci, hangisinin kar devrimci olduunu nerden anlasn? ... Devrime evet diye baryorum, ancak o yzn Gedaliden gizliyor, vurmaktan baka hibir ey yapmyor6

Akademik
Bak
192

Cilt 5 Say 9
K 2011

Gedali, devrimi ksaca bu ekilde sorgular. Rus halk zgrlk beklerken

yeniden esaret ve lmle karlamtr. Yazarn yksnde Gedaliye bunlar
syletmesi aka devrim sonrasnda insanlara yaatlan aclara kar yapt
sert bir eletiridir. Devrim arifesinde birok insan devrime kr krne baldr. Devrim, yaadklar skntlarn tek kurtulu yolu olarak gzkr. Gerekletikten sonra byk bir mutluluk hevesiyle daha da sk sk sarlrlar devrime,
ancak ok gemeden onun mutluluk vermediini anlarlar. Devrimle beraber
lmler artar. Rusya daha I. Dnya Savandan tamamen kmadan, lkede
yaanan d sava yetmezmi gibi, bir de insanlar devrim uruna kendi ilerinde bir mcadeleye balamak zorunda kalr. Bu mcadele pek kolay deildir ve
ok kan dklr.
Gedali adl ykde sadece kahramann devrim hakkndaki dncelerinden sz edilmez. Gedali ve anlatcnn konumalar arasnda halkn devrimden
beklentileri de dile getirilir:
Biz cahil insanlar deiliz. Enternasyonal nedir biliriz. Ben iyi insanlarn
bulunduu bir enternasyonal istiyorum. Btn insanlarn dinlenmesini ve tmne gerekli belge ve yaam artlarnn verilmesini istiyorum. Bana kalrsa insan yemeli, imeli ve hayatn sevinle geirmeli Sen enternasyonalin neyle
yendiini biliyor musun Pan yolda?
Barutla yenir, dedim yal adama ve en iyi cins kanla lezzetlendirilir.7
6 Erenburg, a.g.m., s. 16.
7 Babel, a.g.e., s. 31.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

Devrim arifesinde ve devrimin ardndan yaananlara bakldnda anlatcnn bu son szlerinin ne kadar yerinde olduu dikkat eker. Devrimin en byk
silah insandr. Devrim, insanlar silahn doldurur gibi doldurup, uruna ldrtmeye veya lmeye zorlar. Devrimin ardndan Rus halknn akl birok sorunla karr. Gedalinin de yukarda dedii gibi halk sevinle yaamak yerine,
kan, fke ve lmle dllendirilir. Ellerinden sahip olduklar alnr. nk her
ey yeni rejime aittir.
Bir Atn yks (1920) adl ykde yazar, okurun karsna kyllerden
lmek zereyken ald beyaz bir ata ok balanan Hlebnikovu kartr. Tmen
komutan Savitskiy, zorla Hlebnikovun elinden bu beyaz at alr ve onun yerine
iyi cins siyah bir at verir. Ancak Hlebnikov bu yeni ata bir trl alamaz. Temmuz aynda gerekleen baarsz bir savatan sonra Savitskiy grevden alnr
ve yerine yeni bir tmen komutan getirilir. Hlebnikov da yeni komutann geliini frsat bilir ve ordu kurmay bakanlna beyaz atnn geri verilmesini istediini bildiren bir dileke yazar. Dilekeye olumlu cevap verilir, ancak Hlebnikov
atn yine de geri alamaz. yice lgna dnen Hlebnikov, Komnist Partiye yeni
bir dileke yazar. Bu dilekedeki u szler her eyin devrime ait olduunun en
ak gstergesidir:
Komnist Partinin mutluluk ve snrsz adalet temelleri zerine kurulduunu ve bu nedenle kk insanlarn da dertleriyle ilgilenilmesi gerektiini dnyorum. Ben burada beyaz atma deinmek istiyorum. Ben bu at kyllerin
bitip tkenmeyen direnmeleri srasnda, alktan ld lecekken, ellerinden
zor aldm. Btn arkadalarm cansz atmla dalga geerken, ben bu atn canlanmas iin altm Bana verilen siyah at sevemedim. Bu ata bir trl dayanamyorum Ve imdi parti bugnk yapsyla benim malm olan at bana
geri vermiyor, bu nedenle bu dilekeyi yazmaktan baka yol bulamadm8
Yazar, yalnzca somut olan dnyann deil, soyut olan dnyann da devrim
tarafndan ynlendirildiini vurgular. Halkn her eyi hatta inanlar bile devrime aittir. Devrimin de dini olamaz, bu nedenle inanlar ortadan kaldrmas
gerekir. Gedali adl ykde, bakahramann u cmleleri bu dncemizin en
net kant olacaktr:
Devrime hep birlikte evet diyoruz, ama bunun iin Serbe hayr m dememiz gerekiyor? 9
Ya da Sava Sonras (1924) adl ykde anlatcya haykran Akinfiyevin u
szleri: Tanrya inanyorsun hain! 10; ancak bu durumun tam tersi olarak; dini olmayan devrimin de din ierisinde yeri yoktur. St. Valenta Kilisesi
ad ykde bir papazn Kzl Askerleri aforoz ettii sahnede devrimin ve devrim
taraftarlarnn dinin ierisindeki yeri de gzler nne serilir:
8 Babel, a.g.e., s. 64.
9 Babel, a.g.e., s. 30.

Babel, a.g.e., s. 124.

Akademik
Bak
193

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

St. Valenta Kilisesinin zangocu gk grltsne benzeyen bir sesle ve

mkemmel bir Ltinceyle hepimizi birden aforoz ediyordu11
Bu cmleler, dini olmayan devrim taraftarlarnn kiliseyi istemedii gibi kilisenin de onlar istemediinin gstergesidir. ykler ierisinde devrimin dini
olmadna dair birok ifadeye rastlamak mmkndr. Devrim bnyesinde
kendinden baka hibir inan sistemini barndramaz. Barndracak olsa kendine kar beslenmesi gereken ball bir baka inanla paylamas gerekir. Bu
durum da devrimin blnmez btnln ve devrime bal insanlarn sadakatlerini tehlikeye atabilir. O nedenle; devrim ierisinde inanlabilecek ve tm
varlyla ona balanabilecek tek bir inan vardr; o da Devrimdir. Ayn dzen
din ierisinde de geerlidir. Bu nedenle devrim ve dini bir arada bulundurmak
neredeyse imknszdr.
Babelin bu yklerinde devrimin insanlar zerindeki trajik etkisi aka
yanstlmaktadr. Devrim trajik etkisiyle sradan insanlarn akln iyice kartrr.
nsanlar devrimin ne demek olduunu kavrayamaz. Ancak, devrimi kendilerince zmlediklerini dnenler de vardr. Devrim Rus halknn tamam iin deil, devrim taraftarlar iin mutluluktur.
Askerleri cepheye tayan trene binebilmek iin istasyona satmaya getirdii
tuz uvaln kundak ekline getirip, kucanda bir ocuk varm ss vererek,
kendini askerlere acl bir anne gibi gsteren, en sonunda da yolculuk ederken
sahtekrlnn ortaya kmas neticesinde trenden atlan bir kadnn yksnn anlatld Tuz (, 1923) adl ykde sahtekr kadnn trenden atlnca Kzl askerlere haykr, devrim taraftar olmayanlarn, devrime bak asn
net bir ekilde ortaya koyar:
Tuzum elimden gitti naslsa, artk gerei syleyebilirim. Siz Rusya iin
kafa yormuyorsunuz. Her eyi Yahudi Lenin ve Trotskiyi kurtarmak iin
yapyorsunuz12
Akademik
Bak
194

Cilt 5 Say 9
K 2011

Aslna baklrsa halk da kendi asndan hakl grlebilir. Devrim uruna

yara alan onlardr. Devrimin vaadi olan mutluluk umutlar bile devrimin ierisinde lp gider. Akllarnda tek bir soru vardr. Devrim onlarn mutluluu
iin deilse, ne iindir? Gerekte felsefi olan bu soru neredeyse her ykde
karmza kar.
Devrime inanlar zedelenen baz insanlarn yan sra, her ne pahasna olursa olsun devrime yrekten inananlar da yklerde ounluktadr. zellikle de
Kzl askerlerin devrime ball yklerde de dikkat eker. Yukarda deindiimiz Tuz adl ykdeki kadn kahramann syledii szlere, trenden onu atan
askerin verdii cevap aka bu balln gstergesidir.

Babel, a.g.e., s. 89.

Babel, a.g.e., s. 75.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

Lenin ve Trotski bizlere zgr bir hayatn yolunu verebilmek iin, krek
mahkmlar gibi alyor13
te bir devrimcinin dncelerinin temeli bu ekilde itaatkrdr. Devrimciler azlarnda sloganlarla devrim uruna savarlar. Birok ykde bu sloganlar okura aktarlr. Tuzda askerlerin Dnya devrimi iin ileri,14 szleri
veya Bir Atn yksnn Devam adl ykdeki u szler her hlde en ateli
cmlelerdir:
imdi bile savaan ve kann feda eden bir dizi asker, kyl ve iiden
kurulu bir elik ba ile balyz birbirimize; kan elikten akarsa aka deildir
yolda, ancak kazanmak ve lmek demektir15
hanet adl ykde ise devrimi ifade eden cmleler daha atelidir. 2400
parti numaral ( Sava srasnda birlikler bu ekilde numaralarla adlandrlrlard) bir Kzl asker ve iki arkada sava srasnda yaralanp, hastaneye kaldrlr. Bu Kzl asker hastanede yatarken, iyilemi, srf cepheye dnmemek iin
hastanede bo bo yatan Kzl askerleri grr ve ok zlr. Sava devam ederken onlarn hastanede nasl bir ie yaramadan durabildiklerini anlayamazlar
ve 2400 parti numaral asker, parti komitesine hastanede tembellik yapan kzl
erleri ikyet etmek iin bir dileke yazar. Dilekesine kendi hayatn anlatarak
balar. Bu blmde mektubu yazan askerin devrim ve devrimcilere balln
anlatan u cmleler dncemize rnek olarak verilebilir:
1914te kadar hayatm ev ileriyle uraarak geirdim Daha sonra
emperyalistlerin safna geerek kentli Puankar ve Alman devriminin celld
Eberta-Nosku evimde sakladm. Ve byle eyleri bir kenara brakarak, Leninle
beraber yolda Trotski benim vah sngm bir yana drdler ve bana uruna savalmas gereken daha gzel eyler gsterdiler16
yklerin hepsinin temelinde Devrimden sz edilir. Kahramanlarnn oununda devrime ballk dikkat ektii gibi devrimin onlara dayattklar da dikkat eker. Devrim taraftarlar devrim uruna, her eyden vazgemek zorundadr.
Ancak zaman zaman umursamaz olunmaldr. Babel, cephede kendine bir Kazak erin elinden alnp verilen Argamak adl atn yksn anlatt Argamakta
(1932) kahramann anlatrken devrime de ince bir gnderme yapar:
Baulin yirmi yana kadar hibir eyi dert etmemitir. Bu onun karakteristik bir zelliidir ve bu zellik daha birok insanda da mevcuttur. Devrimin
baarya ulamasn salayanda budur17

Babel, a.g.e., s. 75.

Babel, a.g.e., s. 103.

Babel, a.g.e., s. 103104.

Babel, a.g.e., s. 114.

Babel, a.g.e., s. 130.

Akademik
Bak
195

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

Yazar, bu cmleyle deta devrimin baars iin akan kanlarn devrim ierisinde dert edilmeyecek kadar sradan olduunu vurgulamak ister. Baulin gibi
devrim de hi bir eyi dert etmez. Her i olmas gerektii gibi olur.
Hahamn Olu adl ykde ise yazar, devrimin snflar aras farklar ortadan kaldrmas zelliini gzler nne serer. ykde sava srasnda askerleri cepheye tayan trenin mola verdii srada anlatc, istasyonda bekleyen
askerlere Trotski brorleri datrken, bir anda istasyonda toplanm halkn
arasnda nemli din adamlarndan biri olan Jitomirsko Hahamnn olu lyay
perian bir hlde grr:
Askerlere Trotski bror attm. Ama ilerinden sadece biri l ve kirli
elini bir tane bror almak iin uzatt. O zaman fark ettim ki bu el Jitomirsko
Hahamnn olu lyann eliydi. Grr grmez tandm onu Vasili. Ve prensin
her eyini yitirerek askerler arasnda ezile bzle yrdn grmek yle i
paralayc bir ey ki, btn askeri kurallar bir kenara atarak, onu ekip aldk
trene18
Devrimden nce sefa iinde yaayan din grevlileri, devrimden sonra yer
deitirir. Devrim onlarn sefasn sona erdirir. Devrim ncesi eller zerinde
dolarken imdi yerlerde srnmekte, hatta alk ierisinde kvranmaktadrlar.
Jitomirsko Hahamnn olu lyann da bana ayn ey gelir. lya alk ve sefalet
iinde srnerek can verir. Devrim btn dengeleri deitirmitir.

Akademik
Bak
196

Cilt 5 Say 9
K 2011

Konarmiya yklerinin genelinde devrim yukarda deindiimiz ynleriyle n plana kartlr. Aclar, dkt kanlar, sebep olduu lmler, insanlara getirdii ve gtrd, ksacas iyi ve kt ynleri Babel tarafndan
okuruna cepheden bu ekilde aktarlr. Her ykde byk umutlarla beklenen
Devrimin yol at hsran nedeniyle gerek dorudan gerekse de dolayl olarak ac eken insanlarla karlarz. Yeni rejimle beraber Rus halknn yaam
dzenleri, sosyal evre ierisindeki konumlar ve hatta dnme yetileri bile
deiime urar. Bu yklerde ise insanlarn devrimden beklentileri, yaadklar
hayal krkl ve devrimin sebep olduu aclar kaleme alnr.
Sava
1917 Bolevik Devrimi ile atelenen devrimciler, 1918de I. Dnya Sava henz
bitmemiken Rusyadaki arlk rejimini tamamen yok etmek iin harekete geer. Bu atan nedeni, 1917de geici hkmetin dalmasna ramen, devrimden nce hkmetin alm olduu seim kararnn iptal edilmemesi ve seimin
12/25 Kasmda gerekletirilmesidir. nk seim sonular Bolevikler asndan pek de olumlu deildir. Bolevikler yaplan seimde drtte bir orannda oy alm ve iyice endielenmeye balamlardr. Taraftar toplamaya alan
Bolevikler, iktidar kaybetmemek iin olduka kanl geecek bir mcadeleye

Babel, a.g.e., s. 129.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

balar.19 Bylelikle devrim yanls Bolevikler (Kzllar) ve ar yanls olanlar

(Beyazlar) arasnda yl (19171920) srecek olan bir i sava patlak verir.
Sava varln ve tm iddetini lkenin her yerinde hissettirir. Daha I.
Dnya Savann yorgunluunu atamadan yeni bir savaa girien Rusya iin
bu byk bir yaradr. lke hem maddi hem de manevi sorunlarla bir anda uramaya balar. Rusya ekonomisi gitgide bozulmakta ve halk alkla cedellemektedir. Ayrca, uzun zamandr sava hlinde olmalar da ruh hllerini iyice
bozar. Halk alk ve soukla mcadelenin yan sra, bir de kendi iinde savamaktan memnun deildir. Bolevikler bu nedenle birok evreden tepki alr,
zellikle de krsal kesimden iddetli tepkiler gelmeye balar.20 Bu dnemlerde
Rusya deta e blnr: Bir yanda Beyaz, bir yanda Kzl taraftarlar bulunur.
Dier yandan hem Beyazlarla hem de Kzllarla ayn anda anlamaya alan ve
ormanlarda yaamaya balayan Yeiller ortaya kar. 1918in ortalarnda Beyazlar sava ierisinde ataktadrlar. Kzllara gre daha az sava malzemesine
ve asker gce sahip olmalarna ramen ordusundaki askerlerin profesyonel
olmas, bir de ngiliz, Amerikal, Fransz ve Japon mttefiklerinden ald destekler sayesinde Kzllara kar stn durumdadrlar. Ancak 1918in sonlarna
doru dengeler deiir. Trotski tarafndan yksek dzeyde rgtl ve gl bir
Kzl Ordu oluturulur. stnlk Kzllara geer ve bylece dengeler deierek
sava yl boyunca devam edip gider. Sava Bolevikler kazanr. Boleviklerin sava kazanma nedenlerinden biri de, muhaliflerinin kendi aralarnda
anlaamamas ve bir program zerinden hareket edememeleridir.21 Bu sava
sonrasnda, her ne kadar kazanan bir taraf olsa da lke ok byk zarar grr.
zellikle halk ok derinden yaralanr. Sava sonrasnda yaklak sekiz milyon
insan savatan, alktan, hastalktan ve terrden lm, yaklak iki milyon
insansa, zellikle aydn ve elit kesimden kiiler, lkesinden ayrlmak zorunda
braklmtr.22
Konarmiya yklerinde okura, Kzl General Semyon Budyonniyin I. Svari birliklerinde, sava srasnda yaananlarn aktarldna deinmitik ve
bu nedenle okur, olaylar Kzl cepheden renir. Ancak bu demek deildir ki
Babel okurunu Kzllardan tarafa ekmeyi amalamaktadr. ykler incelendiinde Babelin olaylara ne kadar tarafsz yaklat aka grlecektir. Ksacas eserler Kzl cepheden anlatlmasna ramen, Kzl askerlerin hatalarna

Edward Hallet Carr, Sovyet Rusya Tarihi Bolevik Devrimi 19171923, (ev: Orhan Suda), 2.Bask,
I. Cilt, Metis Yaynlar, stanbul, 2002, s. 109.

Prof. Dr. Fahir Armaolu, 20. Yzyl Siyas Tarihi 19141980, 6. Bask, Trkiye Bankas Kltr
Yaynlar, Ankara, 1989, s. 128132.

Robin Milner, Gulland Nikolay Dejevskiyev, Rusya ve Sovyetler Birlii Tarihi: Ekim Devrimi ve
Sava, (ev. Metin ulhaolu), VIII. Cilt, letiim yaynlar Equinox, stanbul, 1993, s. 150- 153.

A.C. Orlov, v.d., storiya Rossii s drevneyih vremen do haey dney, Grajdanskaya Voyna v 19181920 gg., Prospekt, Moskvo, 1999, s. 375.

Akademik
Bak
197

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

ve dmanlar olan Beyazlara da yklerde yer verilir. nk yazarn gznde

hepsi Rustur. Hepsinin iinde gereklemesi zor olsa da bir umut vardr. Hepsi Uyumsuz Tiyatro oyuncular gibidir.23
Bu yklerde sava konusuna, yklerde ortaya konan sava mantn ele
alarak balamak doru bir yaklam olacaktr. Konarmiya ykleri ierisinde
yer alan ki Numaral Tugay adl ykde sava mant u ekilde aktarlr:
Ya onlar yeneceiz, ya da bu uurda leceiz. Baka yolu yok. Anladn m?
te btn askerlerin sava mant bu cmlelerde aka ortaya konur.
Hepsinin yrekleri atele doludur. ster Kzl olsun isterse Beyaz hi fark etmeden yreklerindeki ama akna gzleri dnmesine savarlar. Hibir an
lmden korkmadan, lks uruna lmeye raz bu insanlar yklerde dikkat
eker. Ancak bu yklerde sadece savaa bal insanlardan deil ayn zamanda
savatan kamak iin her yolu deneyen insanlardan da epeyce sz edilir. ki
van adl ykde gzler nne serilen fahri papaz yardmcs van Agayevin
savaa katlmamak iin sar numaras yapmas veya hanet adl ykde hastanede iyiletikleri hlde savamamak iin bo bo yatan Kzl askerler gibi
birok hain de bu eserlerde aktarlr. yklerde bu tarz insanlara kar bastrlmayacak derecede byk bir nefret hkimdir. Bunun nedeni elbette ki, lkelerine ve ideolojilerine bal insanlarn, vazifelerinden kaan insanlara duyduu
nefretten kaynaklanr.
Tarih belge nitelii tadn sylediimiz Konarmiya yklerinde scak
sava sahnelerine de sk sk rastlarz. Bu sahnelerde bazen zafer cokusunun
mutluluu, bazen de yenilginin hzn dikkat eker. Konkin (1924) adl ykde
zafer u cmlelerle dile getirilir:
yle iyi iler baaryorduk ki, aalar nmzde diz kmt.24
Ancak zaferin mutluluu bu ekilde aktarlrken, kaybetmenin hzn de
Dul Kadn adl ykde yle dile getirilir:
Akademik
Bak
198

Cilt 5 Say 9
K 2011

O anda yeryznde korkun bir ses duyuldu. Drt yeni alaydan olumu
dman birlikleri savaa girmiti, Buska ilk yaylm ateine balamlard. Haberleme birliklerimiz dalmt. Buskdaki iki rmak arasna kurulmu set alev
almt. Alevler garnizonun zerinden, ateler iindeki ar kukanatlar gibi
kalkyordu.25
Sevin ve hzn cmleleri bu yklerde daha birok yerde karmza kar.
Konarmiya yklerinde yazar, hi ekinmeden birliinin yaad btn ye
Uyumsuz Tiyatro, S. Beckettin eserleri iin kullanlan bu ifade; hmanizmi elinden alnm
ama gene de gelecee umutla bakan, basit insan ifade eder. mran Trkylmaz, Beckettin Mutlu
Gnler zerine Bir nceleme, Gazi Akademik Bak, Cilt 3, Say 5, 2009 s. 1.

saak Babel, Soineniya v dvuh tomah, Tom II, Kombrig dva, Hudojestvennaya Literatura, Moskva, 1990, s. 48.

Babel, a.g.e., s. 66.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

nilgilerden, hi vnmeden btn zaferlerden soukkanllkla ve tarafsz bir

ekilde sz eder. Herkes iin olduu gibi Babel iin de sava ok can yakc bir
olaydr. Yazar eserlerinde savaa duyduu fkeyi de aka ifade eder. Savan
derinlemesine anlatld Konkin adl ykdeki u szler, savan mahiyetini
okura ak bir ekilde aktarr:
Her cephede gs gse savalyordu, insanlar kedi kpek gibi birbirlerini paralyordu26
Yazar, sava temel ald bu yklerde insanlarn birbirini gzn krpmadan ldrmesini aka eletirir. Bu eletiri neredeyse her ykde karmza kar. Bu durumu kendi azndan da okuruna net bir ekilde bildirir. Babel Sava
Sonras adl yksn u cmle ile bitirir:
Tamamen, bir cenaze elenginin arl altndaymm gibi yrrken,
en kolay ustalktan, kaderime beni korusun diye yalvaryordum; insanlar yok
etme ustalndan27
Bu cmleler, yazarn, bir insann baka bir insan ldrmesine duyduu nefreti aka gzler nne serer. Ancak ldrme zorunluluundan insanlar ne
kadar nefret etse de bu zorunluluk savan en temel amacdr. Sava iddetini
her gn biraz daha arttrarak bu ekilde cephelerde srp gider. Artk askerler
savamaktan deil, yorgunluktan lmek zeredir. Savan aclar ve yk yetmezmi gibi bir de savaa ek olarak yoksulluk, alk ve Rusyann sert iklimi de
eklenince artlar askerler iin iyice zorlamaya balar. Zamostye (1924) adl
ykde bu zorluklar u ekilde aktarlr:
Yamur yayordu. Sellerin stndeki toprakta rzgr ve karanlk uuyordu. Tm yldzlar simsiyah bulutlarn iine gmlmt. Yorgunluktan tkenmi bitkin atlarmz soluk soluayd, karanlkta ayaklarn skntl skntl oynatyorlard. Onlara yiyecek hibir ey vermemitik28
Sava yllarnda Rusya alk ve souktan perian dmek zeredir. yklerin ounda da bu durum vurgulanr. Savan zorluklar ierisine; yoksulluk,
alk ve souk eklenince iyice ekilmez bir hl alr. Askerler, sadece yiyecek
ve giyecek asndan zorluk ekmekle kalmaz, ayn zamanda sava malzemesi
konusunda da ok byk zorluklarla karlarlar. Savan tm hzna ramen
cephelerdeki askerler silahsz ve atsz olarak savaa devam etmek zorundadr.
Afonka Bida adl bir askerin sava srasnda bir dostuymu gibi baland
atnn lmesi zerine, zntden lgna dnp ortalardan kaybolmasnn anlatld Afonka Bida adl ykde (1924), Babel bu zor durumu okuruna u
cmlelerle aktarr:
En ok her kylden birine silh verilebiliyordu ve bu silhlara konan
mermiler uymuyordu bile29

Babel, a.g.e., s. 108.

Babel, a.g.e., s. 66.

Babel, a.g.e., s. 124.

Babel, a.g.e., s. 110.

Akademik
Bak
199

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

Askerler btn zorluklarn yan sra tehizat eksiklikleriyle de uramak zorunda kalr. Silahlar olmad gibi ou zaman tek atn zerinde iki svarinin savat bile olur. Zamostye adl ykde yazar u cmlelerle bu durumu
aklar:
Kala kala yalnzca bir at kalmt ikimize. Ancak yine de ikimizi birden Sitanstaden alp gtrmeyi baard bu at. Ben eere, Volkov ise arkaya
oturmutu.30
Sava insanlar birbirine drp kardei kardee, olunu babasna ve babasn oluna ldrtmtr. Bir erin annesine yazd mektubun kaleme alnd Mektup adl ykde yazar, sava srasnda farkl saflarda (Baba-Beyaz,
Oullar-Kzl) yer alan baba ve oullar arasnda yaananlar aktararak savan
acmasz ynn bir kere daha gzler nne serer.
Mektubumun ikinci satrnda sana, bundan tam bir yl nce kardeim Fedor
Timofei Kurdyukovu ldren babamdan sz edeceim. Yolda Pavlienkonun
ynettii Kzl tugaymz Rostova doru ilerlerken, iimizden ihanet edenler
kt. Bu ihanet yznden hepimizi esir aldlar. Babam o zamanlar General
Denikinin31 emrinde bir blk komutanyd Bir sre sonra Timofei babamn gzne iliti ve babam onu bir yandan kamlad ve bir yandan kfredip
durdu. Aptal, soyu belli olmayan kzl kpek, pi kurusu seni vb. birok sz syleyerek krbalamaya, karanlk basp da, Timofei lene kadar devam etti. Sana
Timofeiin mezarnda bir ha bile olmadn yazarken, babam tarafndan yakalandm Kurtarc sann ektiklerini ben de onun elinden ektim 32

Akademik
Bak
200

Cilt 5 Say 9
K 2011

Bu cmlelerin devamnda mektubu kaleme alan erin byk abisinin, ldrlen kardeinin intikamn almak iin babasn gzn krpmadan ldrmesi
aktarlr. Bu yk, savan ac yznn en ak ekilde kaleme alnm hlidir.
Ayrca alntnn son cmlesi de dikkate deer. Bu cmle kar kylarda oluun
en trajik noktasn aka ortaya koyuyor. Ac, ancak sann aclaryla kyaslanarak llendiriliyor.
Yazar, 1920de cepheden kaleme ald gnlklerinde sava syle zetler:
Btn yaananlar dndm btn gece ve savatan bir kere daha nefret ettim. Bu ne
kadar endie verici bir yaam.33


Babel, a.g.e., s. 80.

Babel, a.g.e., s. 113.

Beyaz general. 1919 ylnda gney Rusyada ve Ukraynada burjuva-toprak sahibi askeri bir diktatrlk kurdu. 1919 yaznda ve sonbaharnda Moskovaya saldrd, ama 1920 banda Kzl ordu
tarafndan yenilgiye uratld. Byk Ansiklopedi, Denikin, Anton vanovi, 4. Cilt, Milliyet Yaynlar,
stanbul, 1990, s. 1332

saak Babel, Soineniya v dvuh tomah, Tom II, Kombrig dva, Hudojestvennaya Literatura, Moskva, 1990, s.12.

Sovyet Yazar E. Isaak Babelin Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava

Sonu
Yazar, Sava aktard bu yklerinde, savan getirdii aclar net bir ekilde
ortaya koyar. Sava srasnda len insanlar, sava malzemesi eksiklii, insanlarn bozulan psikolojileri, alk ve kt hava artlar bu yaptlarn her birinde,
her zaman ac yzn deitirmeden okurun karsna kar. Sava yllarnda,
Kzl bir asker olarak cephede aktif hlde bulunan yazarn, her yksnde sava bir ideoloji adna mcadele edilmesi gereken bir olgu olarak ifade etmek
yerine, insanlar yok etmek iin urap durulan bir durum olarak kaleme almas ve savan ac vermekten teye geemediini vurgulamas, yazarn savaa
bak asnn en ak kanttr. Yazarn, sava srasnda tuttuu gnlklerde de
bu dncemizi destekleyen ifadeler mevcuttur.
Konarmiya yklerinde Devrim ve Sava halkn beklentilerinin aksine
getirdikleri aclarla gzler nne bu ekilde serilir. Byk umutlarla beklenen
ve daha sonra kendisinden beklenenleri gerekletiremeyen Devrim ve henz
tam anlamyla I. Dnya Savann yaralarn sarmadan patlak veren Sava,
Rus insann derinden sarsmtr. lkede hkim olan yoksulluk, yorgunluk ve
zor doa artlar insanlar sadece fiziksel olarak deil, ayn zamanda ruhsal
olarak da derinden yaralar. Babel, yklerde bu fiziksel ve ruhsal yaralar aka
kaleme alr. Her ykde, karmza fiziksel ve ruhsal aclar eken insanlar kar.
Yok olmamak adna, ne uruna mcadele verdiklerini bilmeden ve yaamak
iin ldrmeye mecbur insan portreleri izilmitir. Yaananlar byk bir karmaa, korku ve anlamszla dnmtr. yklerin hepsinde sert eletiriler
vardr. Ancak, Babel dnem sansrnn de etkisiyle aka liderleri ve rejimi
eletirmemitir. O insan kaleme almtr. Onun duygularn ve yaadklarn
aktararak eletirisini aka kelimelere dkmeden, anlatc olarak yorumdan
kanarak ve kahramannn aclarn aktararak, okurunun gerei anlamasn
beklemitir. yklerde eletiriler, diyaloglar arasna yerletirilmitir. Kimi zaman bir askerin, kimi zaman da cahil bir kylnn azndan yaananlar sert bir
ekilde eletirilmitir. ok erken yata antisemitizm nedeniyle birok ac olay
yaamak zorunda kalan ve ac ekmenin ne demek olduunu iyi bilen bir yazar
iin kahramanlarna bu ekilde yaklamas artc olmayacaktr.
Kaynaklar
ARMAOLU, Fahir, 20. Yzyl Siyas Tarihi 19141980, 6. Bask, Bankas
Kltr Yaynlar, Ankara, 1989.
BABEL, saak, Soineniya v dvuh tomah, Tom I., Hudojestvennaya Literatura, Moskva, 1990.
BABEL, saak, Soineniya v dvuh tomah, Tom II., Hudojestvennaya Literatura, Moskva, 1990.
BABEL, zak, Odesa ykleri, (ev. Ragp Zarakolu), 3. Bask, Bilge Uluslar
aras Yaynclk, stanbul, 2006.
CARR, Edward Hallet, Sovyet Rusya Tarihi Bolevik Devrimi 19171923, (ev.
Orhan Suda), l. Cilt, 2. Bask, Metis Yaynlar, stanbul, 2002.

Akademik
Bak
201

Cilt 5 Say 9
K 2011

Tuba Karagzl

ERENBURG, lya, Babel bl poetom, Knijnaya palata, Moskva, 1989 20.01.2008

http://www.lib.ru/PROZA/BABEL/about_wospominaniya.txt,
MLNER, Robin, DEJEVSKYEV, Gulland Nikolay, Rusya ve Sovyetler Birlii
Tarihi, (ev. Metin ulhaolu), VIII. Cilt, letiim Yaynlar Equinox, stanbul,
1993.
NKOLAYEV, P. A. v.d., Pisateli 20 Veka: Biografieskiy Slovar, Naunoe zdatelstvo
Bolaya Rossiyskaya Entsiklopediya, Randevu-Am, Moskva, 2000.
ORLOV, A.C., v.d., storiya Rossii s drevneyih vremen do naey dney, Prospekt,
Moskvo, 1999.
TRKYILMAZ, mran, Beckettin Mutlu Gnler zerine Bir nceleme, Gazi
Akademik Bak, Cilt 3, Say 5, K 2009, s. 195-206.

Akademik
Bak
202

Cilt 5 Say 9
K 2011