You are on page 1of 32

LNGUAS INDGENAS BRASILEIRAS

COMO CITAR ESTE TEXTO


CHICAGO STYLE
Rodrigues, Aryon DallIgna. 2013. Lnguas indgenas brasileiras. Braslia: Laboratrio de Lnguas Indgenas da UnB.
http://www.laliunb.com.br/

ABNT
RODRIGUES, Aryon DallIgna. Lnguas indgenas brasileiras. Braslia, DF: Laboratrio de Lnguas Indgenas da UnB,
2013. 29p. Disponvel em: <http://www.laliunb.com.br>. Acesso em: [dia] [ms] [ano].

LNGUAS INDGENAS BRASILEIRAS


Aryon DallIgna Rodrigues
Laboratrio de Lnguas Indgenas
Universidade de Braslia

As lnguas naturais so no apenas instrumentos de comunicao social, mas


tambm os meios de que dispem os seres humanos para elaborar, codificar e
conservar seu conhecimento do mundo. Cada lngua est intimamente ligada aos
processos cognitivos e experincia acumulada pelo povo que a fala atravs de
sucessivas geraes. As descobertas que, elaboradas e reelaboradas pela
inteligncia ao longo de milnios, formaram o imenso acervo de conhecimentos
integrados que a cultura, tm sua expresso mais ampla e mais precisa na
lngua que se desenvolveu como parte e como instrumento dessa cultura. Tudo o
que hoje os antroplogos vm descobrindo junto aos povos indgenas, em matria
de cincia nativa, como etnobiologia, etnomatemtica, etnoastronomia, em resumo
como etnocincia, s se torna realmente acessvel ao pesquisador atravs da
lngua indgena. Perdida a lngua de forma abrupta, sob presso de outro povo
que tenta impor outra cultura, perde-se a maior parte daquele conhecimento pela
destruio do sistema de referncia que o mantinha integrado e operante. Em
geral, a cada lngua indgena desaparecida corresponde um complexo cognitivo
rico em especificidades que se perde para o povo afetado e para todo o gnero
humano. Rodrigues (2007).

2013 Laboratrio de Lnguas Indgenas


Coordenador do LALI
Aryon DallIgna Rodrigues
Vice-coordenadora do LALI
Ana Suelly Arruda Cmara Cabral

Projeto grfico e editorao eletrnica


Jorge D. Lopes

Esta material pode ser distribudo livremente,


desde que seja devidamente citada a sua origem.

Endereo
Campus Universitrio Darcy Ribeiro, ICC Sul, Sala BSS 231,
CEP 70910-900, Asa Norte, Braslia-DF
Endereo postal: Caixa Postal: 4395, CEP 70.904-970, Braslia-DF
Telefone: (55 61) 3307-2177

Fax: (55 61) 3273-0255

E-mail: lali@unb.br

www.laliunb.com.br

Lnguas indgenas brasileiras (1)


Lista ordenada pelo nome da lngua e do povo

1.

Nome da lngua e do povo


1
(e variantes do nome)

Famlia lingustica

Aikan (Aikan, Tubaro)

Aikan

Tronco
lingustico

UF

Nmero
estimado
de falantes4

RO

160

Ajuru (v. Wayor)


2.

Akunts

Tupar

Tupi

RO

3.

Amanay (Amanaj)

Tup-Guaran

Tup

PA

190

4.

Amawka

Pno

AM

220?

5.

Amondwa

Tup-Guaran

Tup

RO

90

6.

Anamb

Tup-Guaran

Tup

PA

180

7.

Apaniekr (Canela, Timbira)

Macro-J

MA

500

8.

Apara (Apala)

Karb

PA

320

9.

Apiak (Apiac)

Tup-Guaran

Tup

MT

190 (2)

10.

Apinaj (Apinay)

Macro-J

TO

1525

11.

Apolma-Arra

AC

280

12.

Apurin (Ipurin)

Aruk

AC, AM

3250

13.

Arapso (Arapao)

Tukno

AM

560

14.

Arara do Beirado
(A. de Aripuan)

Mond

MT

57 (5)

15.

Arara do Xingu (Ukarangm)

Karb

PA

270

PA

340

RO

30

Tup

(Arara v. Kro)
Tup

16.

Arawet

Tup-Guaran

17.

Arikap

Jabut

18.

Aru

Mond

Tup

RO

60

19.

Asurin de Tocantins (Akuwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

380

20.

Asurin de Xingu (Awaet)

Tup-Guaran

Tup

PA

125

21.

Aur-Aur

Tup-Guaran

Tup

MA

22.

Av-Canoeiro

Tup-Guaran

Tup

GO, TO

16

23.

Awet

Awet

Tup

MT

160

24.

Bakair (Kra)

Karb

MT

950

25.

Banaw (Banaw-Yaf)

Araw

AM

100

26.

Banwa do Iana

Aruk

AM

5000

27.

Bar

Tukno

AM

20

28.

Barasna

Tukno

AM

35

29.

Borro (Be)

Borro

MT

1400

30.

Chamacoco

Samuko

MS

40

Macro-J

31.

Chiquito (Chiquitano)

Chiquito

MT

740

32.

Cinta-larga

Mond

MT, RO

1500

33.

Dw (Kam)

Mak

AM

95

34.

Den

Araw

AM

875

35.

Desna (Desno)

Tukno

AM

2200

36.

Diahi (Diarroi, Jiahi)

Tup-Guaran

AM

90

37.

Galib do Oiapoque (Kara)

Karb

AP

70

38.

Galib do Ua (G. Marworno)

Karb

AP

2200

39.

Gavio (Ikro, Digt)

Mond

Tup

RO

460

40.

Guaj (Aw)

Tup-Guaran

Tup

MA

280

41.

Guajajra (Tenetehra)

Tup-Guaran

Tup

MA

19500

42.

Guat

Guat

Macro-J

MS

350 (5)

43.

Hixkaryna (Hixkarina)

Karb

PA, RR

630

44.

Hpda

Mak

AM

1400?

45.

Ikpng (Txiko)

Karb

MT

350

46.

Ingarik

Karb

RR

900

47.

Irntxe (Irnxe)

Irntxe

MT

350

48.

Jabuti (Jeoromitxi)

Jabut

RO

170

49.

Jamamadi (Kanamant)

Araw

AM

890

50.

Jarawra

Araw

AM

180

51.

Java

Karaj

Macro-J

TO

1200

52.

Jma

Tup-Guaran

Tup

AM

53.

Jurna (Yudj)

Jurna

Tup

MT

360

54.

Kaapr (Urubu)

Tup-Guaran

Tup

MA

1000

55.

Kadiwu (Cadivu)

Guaikur

MS

1630

56.

Kaingng (Caingangue)

Macro-J

PR, RS,
SC, SP

28000

57.

Kaiw (Kayow)

Tup-Guaran

Tup

MS

58.

Kaixna

AM

500

59.

Kalaplo

Karb

MT

500

60.

Kamayur

Tup-Guaran

MT

500

61.

Kmpa (Axaninka, Ashininka)

Aruk

AC, AM

970

62.

Kanamar

Katukna

AM

1700

63.

Kano

Kano

RO

95 (6)

64.

Karaj (Caraj)

Karaj

MT, TO,
PA

2500

65.

Karapan

Tukno

AM

65

66.

Karipna

Tup-Guaran

Tup

RO

14

67.

Karipna do Amap

Romnica

Indoeuropeu

AP

2235

68.

Karitina

Arikm

Tup

RO

320

69.

Kro (Arara)

Ramarma

Tup

RO

184

Tup

Tup

Tup

Macro-J

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 6

70.

Katawix

Katukna

AM

71.

Katuna

Karb

PA

140

72.

Katukna

Katukna

AM

340

73.

Katukna-Pno

Pno

AC, AM

400

74.

Kaxarar

Pno

AM, RO

320

75.

Kaxinaw, Caxinau

Pno

AC

4500

76.

Kaxuyna (Katxuyna)

Karb

PA

230

77.

Kayab (Caiabi, Kaiab)

Tup-Guaran

Tup

MT

1620

78.

Kayap (Mebengokr)

Macro-J

MT, PA

6000

79.

Kokma (Omgua, Cambeba)

mista

AM

9500 (5?)

80.

Kontanwa

Pno?

AC

250

81.

Korbo

Pno

AM

250

82.

Krah (Cra)

Macro-J

TO

2200

83.

Krenk (Botocudo)

Krenk

Macro-J

MG

200 (10?)

84.

Krikat (Timbira)

Macro-J

MA

700

85.

Kubwa (Kubo)

Tukno

AM

380

86.

Kuikru

Karb

MT

500

87.

Kujubim (Kuyub)

Txapakra

RO

55

88.

Kulna (Madih)

Araw

AC, AM

2550

89.

Kulno (Kulna)

Pno

AM

125

90.

Kuripko

Aruk

AM

1100

91.

Kuruya

Munduruk

PA

130 (4)

92.

Kwaz (Kway, Coai)

Kwaz

RO

30

93.

Lakond

Nambikwra

RO

94.

Latund

Nambikwra

RO

20

95.

Lngua Geral Amaznica


(Nheengat)

(Falada pelos Bar,


Banwa e outros povos no
NW do Amazonas)

AM

15000

96.

Mku

isolada

RR

1?

97.

Makna (Yebamas)

Tukno

AM

35

98.

Makurp

Tupar

RO

380

99.

Makux

Karb

RR

23500

100. Mamaind

Nambikwra

MT

100

101. Mandka

Nambikwra

MT

102. Marbo

Pano

AM

1300

103. Matip

Karb

MT

110

104. Mats

Pno

AM

300

105. Matss (Mayorna)

Pno

AM

1600

106. Maw (Sater-Maw)

Maw

AM

8400

107. Maxinri (Manchineri)

Aruk

AC

950

108. Maxakal

Maxakal

MG

1300

Tup

Tup

Tupi

Macro-J

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 7

109. Mehinku (Meinaco)

Aruk

MT

230

110. Mekm (Sakirabiat)

Tupar

RO

85

111. Mirnha

Bra

AM

850

112. Mirit-tapya

Tukno

AM

75

113. Mond

Mond

RO

114. Mundka

Nambikwra

MT

50

115. Munduruk

Munduruk

PA

10000

116. Mra

Mra

AM

9300 (?)

117. Mynky (Menki)

Irntxe

MT

90

118. Nadb

Mak

AM

300?

119. Nagarot

Nambikwra

MT

90

120. Nahukw

Karb

MT

125

Nambikwra

MT

300

122. Nambikwra del Pequizal

Nambikwra

MT

50

123. Nambikwra del Sur

Nambikwra

MT

700

Nambikwra

MT

450

MS, PR,
SP

121.

124.

Nambikwra Kithaul,
Sawantes y otros

Nambikwra del Valle del


Guapor

Tup

Tup

Tupi

Tup

125. Nhandva

Tup-Guaran

126. Ninm

Yanommi

RR

466?

127. Nukin

Pno

AC

600

128. Ofay (Opai, Ofay-Xavnte)

Ofay

MS

60

129. Orown (Oro Win)

Txapakra

RO

60

130. Paitr (Suru de Rondonia)

Mond

RO

1000

131. Palikr

Aruk

AP

1330

Macro-J

MT, PA

300

Tup

PA

900

MT

1400

AM

290

132.

Panar (Kayap del Sur, Krenakarre)

Macro-J

Tup

133. Parakan (Apiterwa)

Tup-Guaran

134. Pares (Pareci, Halit)

Aruk

135. Parintintn

Tup-Guaran

136. Patamna (Kapng)

Karb

RR

90

137. Paumar

Araw

AM

900

138. Pirah (Mra-Pirah)

Mra

AM

390

139. Pir-tapya (Wakana)

Tukno

AM

1430

140. Poyanwa

Pno

AC

400

141. Purubor

Purubor

Tup

RO

62 (2?)

Macro-J

MA

1770

143. Rikbktsa (Rikbk, Canoeiro)

Rikbktsa

Macro-J

MT

1120

144. Saban

Nambikwra

RO

15

145. Salum (Enawen-naw)

Aruk

MT

450

142.

Ramkokamekr (Canela,
Timbira)

Tup

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 8

146. Sanum

Yanommi

RR

462?

147. Sarar

Nambikwra

MT

100

148. Sirina (Sirino)

Tukno

AM

70

149. Suru de Tocantins (Aikewra)

Tup-Guaran

Tup

PA

185?

150. Suy (Kisdje)

Macro-J

MT

350

151. Tapayna

Macro-J

MT

60

152. Tapirap

Tup-Guaran

Tup

MT

570

153. Tarina (Tarino)

Aruk

AM

2540 (55)

154. Taulipng (Pemong)

Karb

RR

580

155. Tawand

Nambikwra

MT

40

156. Temb

Tup-Guaran

Tup

PA, MA

1430

157. Tenharim

Tup-Guaran

Tup

AM

700

158. Terna

Aruk

MS

20000

159. Tikna (Tukna)

Tikna

AM

30000

160. Timbira (Canela, Gavio)

MA, PA

3500

161. Tiriy (Tiri, Trio)

Karb

PA

1150

162. Tor

Txapakra

AM

300

163. Trumi

Trumi

MT

150

164. Tukno (Tukna, Yepmas)

Tukno

AM

6250

165. Tupar

Tupar

RO

430

166. Tuyka

Tukno

AM

830

167. Txunhu-djap (Tsohom-dj.)

Katukna

AM

100

168. Uru-eu-wau-wu

Tup-Guaran

RO

100

169. Urup

Txapakra

RO

150?

170. Waimir (Waimir-Atroar)

Karb

AM

1120

171. Waiwi

Karb

AM, RR

2800

172. Wanno (Wanna)

Tukno

AM

750

173. Wapixna

Aruk

RR

6850

174. Warekna (Werekna)

Aruk

AM

800

175. War (Pakaanva)

Txapakra

RO

2700

176. Waur

Aruk

MT

400

177. Wayamp (Oyampi)

Tup-Guaran

AP

750

178. Wayna

Karb

PA

300

179. Wayor (Ajur)

Tupar

Tup

RO

100

180. Xakriab (Xikriab)

Macro-J

MG

7700 (?)

181. Xambio

Karaj

Macro-J

TO

270

182. Xavnte (Awn)

Macro-J

MT

12900

183. Xawanwa (Arara)

Pno

AC

330

184. Xernte (Akwn)

Macro-J

TO

2570

185. Xet

Tup-Guaran

Tup

PR

60 (1)

186. Xikrn

Macro-J

PA

1350

Macro-J

Tup

Tup

Tup

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 9

Tup

PA

600 (2)

Macro-J

SC

900

Pno

AC

850

190. Yanomm

Yanommi

RR

191. Yanommi

Yanommi

RR

15700?

192. Yat (Carnij, Fulni)

Yat

PE

3700

193. Yawalapit

Aruk

MT

220?

194. Yawanwa ((Yawanaw)

Pno

AC

500

195. Yekuna (Mayongng)

Karb

RR

450

196. Yuhp

Mak

AM

400?

197. Zo (Jo)

Tup-Guaran

Tup

PA

180

198. Zor

Mond

Tup

MT, RO

470

199. Zuruah (Suruah)

Araw

AM

150

187. Xipya

Jurna

188. Xoklng (Xokrn)

189. Yaminwa (Jaminaua)

Macro-J

Observaes
1. No Brasil os nomes das lnguas so, na maioria dos casos, os mesmos nomes atribudos aos
respectivos povos: por exemplo, o povo Xavnte fala a lngua Xavante. So raros os casos em
que se fixou na literatura especializada ou no uso geral um nome distinto para a lngua. Aqui
temos o caso do povo Fulni, cuja lngua Yat.
Existem vrios povos bilngues nos quais convivem a lngua indgena e a portuguesa, mas em
outros predomina o portugus como lngua materna das crianas. Ainda se tem muito pouco
conhecimento de situaes especficas de bilinguismo com o Portugus, e ser muito difcil para o
recenseador obter informao fidedigna: a informao ser mais confivel uma vez obtida dos
pais; menos confivel quando for proveniente de lderes ou de administradores; e menos segura
ainda no caso de ser obtida atravs de censo por amostra.
H relatos de povos com uma populao considervel, distribuda por diversas aldeias. Por outra
parte, a situao de uso da lngua portuguesa pode variar consideravelmente de uma aldeia para
outras, como no caso dos Borro em Mato Grosso ou dos Banwa no Amazonas.
Existem casos de bilinguismo ou de multilinguismo com duas ou mais lnguas indgenas faladas
pelas mesmas pessoas, como acontece entre os vrios povos da famlia lingustica (e cultural)
Tukno, ao noroeste do Amazonas: atualmente esto presentes o portugus e/ou o espanhol,
alm da Lngua Geral Amaznica. Por outro lado, conhece-se pouco acerca do grau de presena
dessas diversas lnguas nas respectivas comunidades. A lista oferecida anteriormente est
baseada na lngua bsica das aldeias (que entre os Tukno a paterna e no a materna).
Uma situao nica, caracterstica hoje do Alto Rio Negro e seus afluentes, a persistncia do
uso da Lngua Geral Amaznica (tambm conhecida como Nheengat), que se concebe hoje
como lngua franca de comunicao entre grande parte dos indgenas dessa comunidade com os
de outra etnia. Contudo, converteu-se na lngua materna do grande povo Bar (com cerca de
10.300 pessoas), nos municpios de So Gabriel da Cachoeira e de Santa Isabel do Rio Negro;
tambm o de grande parte do povo Banwa, situado no baixo rio Iana e no mdio rio Negro
(municpio de So Gabriel da Cachoeira).
Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 10

2. As lnguas so classificadas em famlias de acordo com critrios genticos: se situam em uma


mesma famlia de lnguas para as quais h evidncia cientfica de que derivam, por evoluo a
longo do tempo, de uma mesma lngua no passado mais ou menos remoto, mantendo um
determinado nvel de afinidade em sua gramtica e em seu lxico. Existem famlias que revelam
uma afinidade gentica mais distante no tempo e constituem uma unidade mais ampla, que
chamamos troncos lingusticos. No Brasil reconhecem-se 42 famlias lingusticas genticas, dez
das quais constituem o tronco Tup e outras doze que integram o tronco Macro-J. Na presente
lista de lnguas tambm so tratadas como famlias as lnguas que tm sido vistas como
isoladas, pois so membros nicos de suas respectivas famlias genticas.

3. Supondo-se que o Censo de 2010 seja aplicado por unidades da Federao (UF), estas foram
indicadas para permitir ordenar as lnguas pelas UF; contudo, esta indicao insuficiente para a
preparao do trabalho de sondagem. Ainda necessrio redistribuir as lnguas por municpios
e/ou por Terras Indgenas (T.I.), com a restrio de que haja lnguas faladas em vrios municpios
(tambm em mais de uma UF) e em mais de uma T.I.

4. Segundo o Censo de 2010, o nmero de falantes de cada lngua deve ser proporcional. Neste
trabalho se apresentam dados aproximados do nmero de falantes das lnguas como contribuio
preliminar para estimar o volume de trabalho necessrio para cada uma delas. Como nem sempre
h correspondncia exata entre o nmero de pessoas e o nmero de falantes, pois este ltimo
pode ser menos at o ponto de no haver mais nenhum falante da lngua original em um
comunidade, se indicou entre parnteses o nmero de falantes em comunidades cuja maioria j
no fala mais sua lngua indgena. O sinal de interrogao sem parnteses indica dvida em
relao ao nmero estimado. [Principais fontes de dados utilizadas: Lista de povos indgenas no
Brasil (Ricardo & Ricardo 2006:10-17) e Rodrigues (2005:35-38)].

Referncias
Ricardo Beto; Ricardo, Fany (Orgs.). 2006. Povos indgenas no Brasil 2001-2005. So Paulo:
Instituto Socioambiental.
Rodrigues, Aryon D. 2005. Sobre as lnguas indgenas e sua pesquisa no Brasil. Cincia &
Cultura, Revista da Sociedade Brasileira para o Progresso da Cincia 2:35-38.
Rodrigues, Aryon D. 2006. As lnguas indgenas no Brasil. In: Beto Ricardo & Fany Ricardo
(Orgs.). Povos indgenas no Brasil 2001-2005. So Paulo: Instituto Socioambiental. Pp. 59-63.
Rodrigues, Aryon D. 2007. A ameaa diversidade lingustica no Brasil. Conferncia realizada no
mbito dos Seminrios do LALI, Universidade de Braslia.

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 11

Lnguas indgenas brasileiras (2)


Lista ordenada pela famlia lingustica

UF

Nmero
estimado
de falantes

AC

280

Kaixna

AM

500

3.

Aikan (Aikan, Tubaro)

Aikan

RO

160

4.

Banaw (Banaw-Yaf)

Araw

AM

100

5.

Den

Araw

AM

875

6.

Jamamadi (Kanamant)

Araw

AM

890

7.

Jarawra

Araw

AM

180

8.

Kulna (Madih)

Araw

AC, AM

2550

9.

Paumar

Araw

AM

900

10.

Zuruah (Suruah)

Araw

AM

150

11.

Karitina

Arikm

RO

320

12.

Apurin (Ipurin)

Aruk

AC, AM

3250

13.

Banwa do Iana

Aruk

AM

5000

14.

Kmpa (Axaninka, Ashininka)

Aruk

AC, AM

970

15.

Kuripko

Aruk

AM

1100

16.

Maxinri (Manchineri)

Aruk

AC

950

17.

Mehinku (Meinaco)

Aruk

MT

230

18.

Palikr

Aruk

AP

1330

19.

Pares (Pareci, Halit)

Aruk

MT

1400

20.

Salum (Enawen-naw)

Aruk

MT

450

21.

Tarina (Tarino)

Aruk

AM

2540 (55)

22.

Terna

Aruk

MS

20000

23.

Wapixna

Aruk

RR

6850

24.

Warekna (Werekna)

Aruk

AM

800

25.

Waur

Aruk

MT

400

26.

Yawalapit

Aruk

MT

220?

27.

Awet

Awet

MT

160

28.

Mirnha

Bra

AM

850

29.

Borro (Be)

Borro

MT

1400

30.

Chiquito (Chiquitano)

Chiquito

MT

740

31.

Kadiwu (Cadivu)

Guaikur

MS

1630

32.

Guat

Guat

MS

350 (5)

33.

Irntxe (Irnxe)

Irntxe

MT

350

Nome da lngua e do povo


(e variantes do nome)

Famlia lingustica

1.

Apolma-Arra

2.

Tronco
lingustico

Tup

Tup

Macro-J

Macro-J

34.

Mynky (Menki)

Irntxe

MT

90

35.

Mku

isolada

RR

1?

36.

Arikap

Jabut

RO

30

37.

Jabuti (Jeoromitxi)

Jabut

RO

170

38.

Apaniekr (Canela, Timbira)

Macro-J

MA

500

39.

Apinaj (Apinay)

Macro-J

TO

1525

40.

Kaingng (Caingangue)

Macro-J

PR, RS,
SC, SP

28000

41.

Kayap (Mebengokr)

Macro-J

MT, PA

6000

42.

Krah (Cra)

Macro-J

TO

2200

43.

Krikat (Timbira)

Macro-J

MA

700

44.

Panar (Kayap del Sur, Krenakarre)

Macro-J

MT, PA

300

45.

Ramkokamekr (Canela,
Timbira)

Macro-J

MA

1770

46.

Suy (Kisdje)

Macro-J

MT

350

47.

Tapayna

Macro-J

MT

60

48.

Timbira (Canela, Gavio)

Macro-J

MA, PA

3500

49.

Xakriab (Xikriab)

Macro-J

MG

7700 (?)

50.

Xavnte (Awn)

Macro-J

MT

12900

51.

Xernte (Akwn)

Macro-J

TO

2570

52.

Xikrn

Macro-J

PA

1350

53.

Xoklng (Xokrn)

Macro-J

SC

900

54.

Jurna (Yudj)

Jurna

Tup

MT

360

55.

Xipya

Jurna

Tup

PA

600 (2)

56.

Kano

Kano

RO

95 (6)

57.

Java

Karaj

Macro-J

TO

1200

58.

Karaj (Caraj)

Karaj

Macro-J

MT, TO,
PA

2500

59.

Xambio

Karaj

Macro-J

TO

270

60.

Apara (Apala)

Karb

PA

320

61.

Arara do Xingu (Ukarangm)

Karb

PA

270

62.

Bakair (Kra)

Karb

MT

950

63.

Galib do Oiapoque (Kara)

Karb

AP

70

64.

Galib do Ua (G. Marworno)

Karb

AP

2200

65.

Hixkaryna (Hixkarina)

Karb

PA, RR

630

66.

Ikpng (Txiko)

Karb

MT

350

67.

Ingarik

Karb

RR

900

68.

Kalaplo

Karb

MT

500

69.

Katuna

Karb

PA

140

70.

Kaxuyna (Katxuyna)

Karb

PA

230

71.

Kuikru

Karb

MT

500

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 13

72.

Makux

Karb

RR

23500

73.

Matip

Karb

MT

110

74.

Nahukw

Karb

MT

125

75.

Patamna (Kapng)

Karb

RR

90

76.

Taulipng (Pemong)

Karb

RR

580

77.

Tiriy (Tiri, Trio)

Karb

PA

1150

78.

Waimir (Waimir-Atroar)

Karb

AM

1120

79.

Waiwi

Karb

AM, RR

2800

80.

Wayna

Karb

PA

300

81.

Yekuna (Mayongng)

Karb

RR

450

82.

Kanamar

Katukna

AM

1700

83.

Katawix

Katukna

AM

84.

Katukna

Katukna

AM

340

85.

Txunhu-djap (Tsohom-dj.)

Katukna

AM

100

86.

Krenk (Botocudo)

Krenk

MG

200 (10?)

87.

Kwaz (Kway, Coai)

Kwaz

RO

30

88.

Dw (Kam)

Mak

AM

95

89.

Hpda

Mak

AM

1400?

90.

Nadb

Mak

AM

300?

91.

Yuhp

Mak

AM

400?

92.

Maw (Sater-Maw)

Maw

Tupi

AM

8400

93.

Maxakal

Maxakal

Macro-J

MG

1300

94.

Kokma (Omgua, Cambeba)

mista

AM

9500 (5?)

95.

Arara do Beirado
(A. de Aripuan)

Mond

Tup

MT

57 (5)

96.

Aru

Mond

Tup

RO

60

97.

Cinta-larga

Mond

Tup

MT, RO

1500

98.

Gavio (Ikro, Digt)

Mond

Tup

RO

460

99.

Mond

Mond

Tup

RO

100. Paitr (Suru de Rondonia)

Mond

Tup

RO

1000

101. Zor

Mond

Tup

MT, RO

470

102. Kuruya

Munduruk

Tup

PA

130 (4)

103. Munduruk

Munduruk

Tupi

PA

10000

104. Mra

Mra

AM

9300 (?)

105. Pirah (Mra-Pirah)

Mra

AM

390

106. Lakond

Nambikwra

RO

107. Latund

Nambikwra

RO

20

108. Mamaind

Nambikwra

MT

100

109. Mandka

Nambikwra

MT

110. Mundka

Nambikwra

MT

50

111. Nagarot

Nambikwra

MT

90

Macro-J

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 14

112. Nambikwra del Pequizal

Nambikwra

MT

50

113. Nambikwra del Sur

Nambikwra

MT

700

114.

Nambikwra del Valle del


Guapor

Nambikwra

MT

450

115.

Nambikwra Kithaul,
Sawantes y otros

Nambikwra

MT

300

116. Saban

Nambikwra

RO

15

117. Sarar

Nambikwra

MT

100

118. Tawand

Nambikwra

MT

40

119. Ofay (Opai, Ofay-Xavnte)

Ofay

MS

60

120. Marbo

Pano

AM

1300

121. Amawka

Pno

AM

220?

122. Katukna-Pno

Pno

AC, AM

400

123. Kaxarar

Pno

AM, RO

320

124. Kaxinaw, Caxinau

Pno

AC

4500

125. Korbo

Pno

AM

250

126. Kulno (Kulna)

Pno

AM

125

127. Mats

Pno

AM

300

128. Matss (Mayorna)

Pno

AM

1600

129. Nukin

Pno

AC

600

130. Poyanwa

Pno

AC

400

131. Xawanwa (Arara)

Pno

AC

330

132. Yaminwa (Jaminaua)

Pno

AC

850

133. Yawanwa ((Yawanaw)

Pno

AC

500

134. Kontanwa

Pno?

AC

250

135. Purubor

Purubor

Tup

RO

62 (2?)

136. Kro (Arara)

Ramarma

Tup

RO

184

137. Rikbktsa (Rikbk, Canoeiro)

Rikbktsa

Macro-J

MT

1120

138. Karipna do Amap

Romnica

Indoeuropeu

AP

2235

139. Chamacoco

Samuko

MS

40

140. Tikna (Tukna)

Tikna

AM

30000

141. Trumi

Trumi

MT

150

142. Arapso (Arapao)

Tukno

AM

560

143. Bar

Tukno

AM

20

144. Barasna

Tukno

AM

35

145. Desna (Desno)

Tukno

AM

2200

146. Karapan

Tukno

AM

65

147. Kubwa (Kubo)

Tukno

AM

380

148. Makna (Yebamas)

Tukno

AM

35

149. Mirit-tapya

Tukno

AM

75

150. Pir-tapya (Wakana)

Tukno

AM

1430

Macro-J

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 15

151. Sirina (Sirino)

Tukno

AM

70

152. Tukno (Tukna, Yepmas)

Tukno

AM

6250

153. Tuyka

Tukno

AM

830

154. Wanno (Wanna)

Tukno

AM

750

155. Akunts

Tupar

Tupi

RO

156. Makurp

Tupar

Tup

RO

380

157. Mekm (Sakirabiat)

Tupar

Tup

RO

85

158. Tupar

Tupar

Tup

RO

430

159. Wayor (Ajur)

Tupar

Tup

RO

100

160. Amanay (Amanaj)

Tup-Guaran

Tup

PA

190

161. Amondwa

Tup-Guaran

Tup

RO

90

162. Anamb

Tup-Guaran

Tup

PA

180

163. Apiak (Apiac)

Tup-Guaran

Tup

MT

190 (2)

164. Arawet

Tup-Guaran

Tup

PA

340

165. Asurin de Tocantins (Akuwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

380

166. Asurin de Xingu (Awaet)

Tup-Guaran

Tup

PA

125

167. Aur-Aur

Tup-Guaran

Tup

MA

168. Av-Canoeiro

Tup-Guaran

Tup

GO, TO

16

169. Diahi (Diarroi, Jiahi)

Tup-Guaran

Tup

AM

90

170. Guaj (Aw)

Tup-Guaran

Tup

MA

280

171. Guajajra (Tenetehra)

Tup-Guaran

Tup

MA

19500

172. Jma

Tup-Guaran

Tup

AM

173. Kaapr (Urubu)

Tup-Guaran

Tup

MA

1000

174. Kaiw (Kayow)

Tup-Guaran

Tup

MS

175. Kamayur

Tup-Guaran

Tup

MT

500

176. Karipna

Tup-Guaran

Tup

RO

14

177. Kayab (Caiabi, Kaiab)

Tup-Guaran

Tup

MT

1620

178. Nhandva

Tup-Guaran

Tup

MS, PR,
SP

179. Parakan (Apiterwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

900

180. Parintintn

Tup-Guaran

Tup

AM

290

181. Suru de Tocantins (Aikewra)

Tup-Guaran

Tup

PA

185?

182. Tapirap

Tup-Guaran

Tup

MT

570

183. Temb

Tup-Guaran

Tup

PA, MA

1430

184. Tenharim

Tup-Guaran

Tup

AM

700

185. Uru-eu-wau-wu

Tup-Guaran

Tup

RO

100

186. Wayamp (Oyampi)

Tup-Guaran

Tup

AP

750

187. Xet

Tup-Guaran

Tup

PR

60 (1)

188. Zo (Jo)

Tup-Guaran

Tup

PA

180

189. Kujubim (Kuyub)

Txapakra

RO

55

190. Orown (Oro Win)

Txapakra

RO

60

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 16

191. Tor

Txapakra

AM

300

192. Urup

Txapakra

RO

150?

193. War (Pakaanva)

Txapakra

RO

2700

194. Ninm

Yanommi

RR

466?

195. Sanum

Yanommi

RR

462?

196. Yanomm

Yanommi

RR

197. Yanommi

Yanommi

RR

15700?

198. Yat (Carnij, Fulni)

Yat

PE

3700

AM

15000

199.

Lngua Geral Amaznica


(Nheengat)

(Falada pelos Bar,


Banwa e outros povos no
NW do Amazonas)

Macro-J

(Arara v. Kro)
Ajuru (v. Wayor)

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 17

Lnguas indgenas brasileiras (3)


Lista ordenada pelo tronco lingustico

Tronco
lingustico

UF

Nmero
estimado
de falantes

Romnica

Indoeuropeu

AP

2235

Borro (Be)

Borro

Macro-J

MT

1400

3.

Guat

Guat

Macro-J

MS

350 (5)

4.

Apaniekr (Canela, Timbira)

Macro-J

MA

500

5.

Apinaj (Apinay)

Macro-J

TO

1525

6.

Kaingng (Caingangue)

Macro-J

PR, RS,
SC, SP

28000

7.

Kayap (Mebengokr)

Macro-J

MT, PA

6000

8.

Krah (Cra)

Macro-J

TO

2200

9.

Krikat (Timbira)

Macro-J

MA

700

10.

Panar (Kayap del Sur, Krenakarre)

Macro-J

MT, PA

300

11.

Ramkokamekr (Canela,
Timbira)

Macro-J

MA

1770

12.

Suy (Kisdje)

Macro-J

MT

350

13.

Tapayna

Macro-J

MT

60

14.

Timbira (Canela, Gavio)

Macro-J

MA, PA

3500

15.

Xakriab (Xikriab)

Macro-J

MG

7700 (?)

16.

Xavnte (Awn)

Macro-J

MT

12900

17.

Xernte (Akwn)

Macro-J

TO

2570

18.

Xikrn

Macro-J

PA

1350

19.

Xoklng (Xokrn)

Macro-J

SC

900

20.

Java

Karaj

Macro-J

TO

1200

21.

Karaj (Caraj)

Karaj

Macro-J

MT, TO,
PA

2500

22.

Xambio

Karaj

Macro-J

TO

270

23.

Krenk (Botocudo)

Krenk

Macro-J

MG

200 (10?)

24.

Maxakal

Maxakal

Macro-J

MG

1300

25.

Ofay (Opai, Ofay-Xavnte)

Ofay

Macro-J

MS

60

26.

Rikbktsa (Rikbk, Canoeiro)

Rikbktsa

Macro-J

MT

1120

27.

Yat (Carnij, Fulni)

Yat

Macro-J

PE

3700

28.

Maw (Sater-Maw)

Maw

Tupi

AM

8400

29.

Munduruk

Munduruk

Tupi

PA

10000

30.

Akunts

Tupar

Tupi

RO

Nome da lngua e do povo


(e variantes do nome)

Famlia lingustica

1.

Karipna do Amap

2.

31.

Karitina

Arikm

Tup

RO

320

32.

Awet

Awet

Tup

MT

160

33.

Jurna (Yudj)

Jurna

Tup

MT

360

34.

Xipya

Jurna

Tup

PA

600 (2)

35.

Arara do Beirado
(A. de Aripuan)

Mond

Tup

MT

57 (5)

36.

Aru

Mond

Tup

RO

60

37.

Cinta-larga

Mond

Tup

MT, RO

1500

38.

Gavio (Ikro, Digt)

Mond

Tup

RO

460

39.

Mond

Mond

Tup

RO

40.

Paitr (Suru de Rondonia)

Mond

Tup

RO

1000

41.

Zor

Mond

Tup

MT, RO

470

42.

Kuruya

Munduruk

Tup

PA

130 (4)

43.

Purubor

Purubor

Tup

RO

62 (2?)

44.

Kro (Arara)

Ramarma

Tup

RO

184

45.

Makurp

Tupar

Tup

RO

380

46.

Mekm (Sakirabiat)

Tupar

Tup

RO

85

47.

Tupar

Tupar

Tup

RO

430

48.

Wayor (Ajur)

Tupar

Tup

RO

100

49.

Amanay (Amanaj)

Tup-Guaran

Tup

PA

190

50.

Amondwa

Tup-Guaran

Tup

RO

90

51.

Anamb

Tup-Guaran

Tup

PA

180

52.

Apiak (Apiac)

Tup-Guaran

Tup

MT

190 (2)

53.

Arawet

Tup-Guaran

Tup

PA

340

54.

Asurin de Tocantins (Akuwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

380

55.

Asurin de Xingu (Awaet)

Tup-Guaran

Tup

PA

125

56.

Aur-Aur

Tup-Guaran

Tup

MA

57.

Av-Canoeiro

Tup-Guaran

Tup

GO, TO

16

58.

Diahi (Diarroi, Jiahi)

Tup-Guaran

Tup

AM

90

59.

Guaj (Aw)

Tup-Guaran

Tup

MA

280

60.

Guajajra (Tenetehra)

Tup-Guaran

Tup

MA

19500

61.

Jma

Tup-Guaran

Tup

AM

62.

Kaapr (Urubu)

Tup-Guaran

Tup

MA

1000

63.

Kaiw (Kayow)

Tup-Guaran

Tup

MS

64.

Kamayur

Tup-Guaran

Tup

MT

500

65.

Karipna

Tup-Guaran

Tup

RO

14

66.

Kayab (Caiabi, Kaiab)

Tup-Guaran

Tup

MT

1620

67.

Nhandva

Tup-Guaran

Tup

MS, PR,
SP

68.

Parakan (Apiterwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

900

69.

Parintintn

Tup-Guaran

Tup

AM

290

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 19

70.

Suru de Tocantins (Aikewra)

Tup-Guaran

Tup

PA

185?

71.

Tapirap

Tup-Guaran

Tup

MT

570

72.

Temb

Tup-Guaran

Tup

PA, MA

1430

73.

Tenharim

Tup-Guaran

Tup

AM

700

74.

Uru-eu-wau-wu

Tup-Guaran

Tup

RO

100

75.

Wayamp (Oyampi)

Tup-Guaran

Tup

AP

750

76.

Xet

Tup-Guaran

Tup

PR

60 (1)

77.

Zo (Jo)

Tup-Guaran

Tup

PA

180

78.

Apolma-Arra

AC

280

79.

Kaixna

AM

500

80.

Aikan (Aikan, Tubaro)

Aikan

RO

160

81.

Banaw (Banaw-Yaf)

Araw

AM

100

82.

Den

Araw

AM

875

83.

Jamamadi (Kanamant)

Araw

AM

890

84.

Jarawra

Araw

AM

180

85.

Kulna (Madih)

Araw

AC, AM

2550

86.

Paumar

Araw

AM

900

87.

Zuruah (Suruah)

Araw

AM

150

88.

Apurin (Ipurin)

Aruk

AC, AM

3250

89.

Banwa do Iana

Aruk

AM

5000

90.

Kmpa (Axaninka, Ashininka)

Aruk

AC, AM

970

91.

Kuripko

Aruk

AM

1100

92.

Maxinri (Manchineri)

Aruk

AC

950

93.

Mehinku (Meinaco)

Aruk

MT

230

94.

Palikr

Aruk

AP

1330

95.

Pares (Pareci, Halit)

Aruk

MT

1400

96.

Salum (Enawen-naw)

Aruk

MT

450

97.

Tarina (Tarino)

Aruk

AM

2540 (55)

98.

Terna

Aruk

MS

20000

99.

Wapixna

Aruk

RR

6850

100. Warekna (Werekna)

Aruk

AM

800

101. Waur

Aruk

MT

400

102. Yawalapit

Aruk

MT

220?

103. Mirnha

Bra

AM

850

104. Chiquito (Chiquitano)

Chiquito

MT

740

105. Kadiwu (Cadivu)

Guaikur

MS

1630

106. Irntxe (Irnxe)

Irntxe

MT

350

107. Mynky (Menki)

Irntxe

MT

90

108. Mku

isolada

RR

1?

109. Arikap

Jabut

RO

30

110. Jabuti (Jeoromitxi)

Jabut

RO

170

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 20

111. Kano

Kano

RO

95 (6)

112. Apara (Apala)

Karb

PA

320

113. Arara do Xingu (Ukarangm)

Karb

PA

270

114. Bakair (Kra)

Karb

MT

950

115. Galib do Oiapoque (Kara)

Karb

AP

70

116. Galib do Ua (G. Marworno)

Karb

AP

2200

117. Hixkaryna (Hixkarina)

Karb

PA, RR

630

118. Ikpng (Txiko)

Karb

MT

350

119. Ingarik

Karb

RR

900

120. Kalaplo

Karb

MT

500

121. Katuna

Karb

PA

140

122. Kaxuyna (Katxuyna)

Karb

PA

230

123. Kuikru

Karb

MT

500

124. Makux

Karb

RR

23500

125. Matip

Karb

MT

110

126. Nahukw

Karb

MT

125

127. Patamna (Kapng)

Karb

RR

90

128. Taulipng (Pemong)

Karb

RR

580

129. Tiriy (Tiri, Trio)

Karb

PA

1150

130. Waimir (Waimir-Atroar)

Karb

AM

1120

131. Waiwi

Karb

AM, RR

2800

132. Wayna

Karb

PA

300

133. Yekuna (Mayongng)

Karb

RR

450

134. Kanamar

Katukna

AM

1700

135. Katawix

Katukna

AM

136. Katukna

Katukna

AM

340

137. Txunhu-djap (Tsohom-dj.)

Katukna

AM

100

138. Kwaz (Kway, Coai)

Kwaz

RO

30

139. Dw (Kam)

Mak

AM

95

140. Hpda

Mak

AM

1400?

141. Nadb

Mak

AM

300?

142. Yuhp

Mak

AM

400?

143. Kokma (Omgua, Cambeba)

mista

AM

9500 (5?)

144. Mra

Mra

AM

9300 (?)

145. Pirah (Mra-Pirah)

Mra

AM

390

146. Lakond

Nambikwra

RO

147. Latund

Nambikwra

RO

20

148. Mamaind

Nambikwra

MT

100

149. Mandka

Nambikwra

MT

150. Mundka

Nambikwra

MT

50

151. Nagarot

Nambikwra

MT

90

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 21

152. Nambikwra del Pequizal

Nambikwra

MT

50

153. Nambikwra del Sur

Nambikwra

MT

700

154.

Nambikwra del Valle del


Guapor

Nambikwra

MT

450

155.

Nambikwra Kithaul,
Sawantes y otros

Nambikwra

MT

300

156. Saban

Nambikwra

RO

15

157. Sarar

Nambikwra

MT

100

158. Tawand

Nambikwra

MT

40

159. Marbo

Pano

AM

1300

160. Amawka

Pno

AM

220?

161. Katukna-Pno

Pno

AC, AM

400

162. Kaxarar

Pno

AM, RO

320

163. Kaxinaw, Caxinau

Pno

AC

4500

164. Korbo

Pno

AM

250

165. Kulno (Kulna)

Pno

AM

125

166. Mats

Pno

AM

300

167. Matss (Mayorna)

Pno

AM

1600

168. Nukin

Pno

AC

600

169. Poyanwa

Pno

AC

400

170. Xawanwa (Arara)

Pno

AC

330

171. Yaminwa (Jaminaua)

Pno

AC

850

172. Yawanwa ((Yawanaw)

Pno

AC

500

173. Kontanwa

Pno?

AC

250

174. Chamacoco

Samuko

MS

40

175. Tikna (Tukna)

Tikna

AM

30000

176. Trumi

Trumi

MT

150

177. Arapso (Arapao)

Tukno

AM

560

178. Bar

Tukno

AM

20

179. Barasna

Tukno

AM

35

180. Desna (Desno)

Tukno

AM

2200

181. Karapan

Tukno

AM

65

182. Kubwa (Kubo)

Tukno

AM

380

183. Makna (Yebamas)

Tukno

AM

35

184. Mirit-tapya

Tukno

AM

75

185. Pir-tapya (Wakana)

Tukno

AM

1430

186. Sirina (Sirino)

Tukno

AM

70

187. Tukno (Tukna, Yepmas)

Tukno

AM

6250

188. Tuyka

Tukno

AM

830

189. Wanno (Wanna)

Tukno

AM

750

190. Kujubim (Kuyub)

Txapakra

RO

55

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 22

191. Orown (Oro Win)

Txapakra

RO

60

192. Tor

Txapakra

AM

300

193. Urup

Txapakra

RO

150?

194. War (Pakaanva)

Txapakra

RO

2700

195. Ninm

Yanommi

RR

466?

196. Sanum

Yanommi

RR

462?

197. Yanomm

Yanommi

RR

198. Yanommi

Yanommi

RR

15700?

AM

15000

199.

Lngua Geral Amaznica


(Nheengat)

(Falada pelos Bar,


Banwa e outros povos no
NW do Amazonas)

(Arara v. Kro)
Ajuru (v. Wayor)

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 23

Lnguas indgenas brasileiras (4)


Lista ordenada pelo nmero estimado de falantes (ordem crescente)

Tronco
lingustico

UF

Nmero
estimado
de falantes

Mond

Tup

RO

Kaiw (Kayow)

Tup-Guaran

Tup

MS

3.

Nhandva

Tup-Guaran

Tup

MS, PR,
SP

4.

Katawix

Katukna

AM

5.

Mandka

Nambikwra

MT

6.

Yanomm

Yanommi

RR

7.

Mku

isolada

RR

1?

8.

Lakond

Nambikwra

RO

9.

Aur-Aur

Tup-Guaran

Tup

MA

10.

Jma

Tup-Guaran

Tup

AM

11.

Akunts

Tupar

Tupi

RO

12.

Karipna

Tup-Guaran

Tup

RO

14

13.

Saban

Nambikwra

RO

15

14.

Av-Canoeiro

Tup-Guaran

Tup

GO, TO

16

15.

Latund

Nambikwra

RO

20

16.

Bar

Tukno

AM

20

17.

Arikap

Jabut

RO

30

18.

Kwaz (Kway, Coai)

Kwaz

RO

30

19.

Barasna

Tukno

AM

35

20.

Makna (Yebamas)

Tukno

AM

35

21.

Tawand

Nambikwra

MT

40

22.

Chamacoco

Samuko

MS

40

23.

Mundka

Nambikwra

MT

50

24.

Nambikwra del Pequizal

Nambikwra

MT

50

25.

Arara do Beirado
(A. de Aripuan)

Mond

Tup

MT

57 (5)

26.

Kujubim (Kuyub)

Txapakra

RO

55

27.

Xet

Tup-Guaran

Tup

PR

60 (1)

28.

Tapayna

Macro-J

MT

60

29.

Ofay (Opai, Ofay-Xavnte)

Ofay

Macro-J

MS

60

30.

Aru

Mond

Tup

RO

60

31.

Orown (Oro Win)

Txapakra

RO

60

32.

Purubor

Purubor

Tup

RO

62 (2?)

Nome da lngua e do povo


(e variantes do nome)

Famlia lingustica

1.

Mond

2.

33.

Karapan

Tukno

AM

65

34.

Galib do Oiapoque (Kara)

Karb

AP

70

35.

Sirina (Sirino)

Tukno

AM

70

36.

Mirit-tapya

Tukno

AM

75

37.

Mekm (Sakirabiat)

Tupar

Tup

RO

85

38.

Kano

Kano

RO

95 (6)

39.

Amondwa

Tup-Guaran

Tup

RO

90

40.

Diahi (Diarroi, Jiahi)

Tup-Guaran

Tup

AM

90

41.

Mynky (Menki)

Irntxe

MT

90

42.

Patamna (Kapng)

Karb

RR

90

43.

Nagarot

Nambikwra

MT

90

44.

Dw (Kam)

Mak

AM

95

45.

Wayor (Ajur)

Tupar

Tup

RO

100

46.

Uru-eu-wau-wu

Tup-Guaran

Tup

RO

100

47.

Banaw (Banaw-Yaf)

Araw

AM

100

48.

Txunhu-djap (Tsohom-dj.)

Katukna

AM

100

49.

Mamaind

Nambikwra

MT

100

50.

Sarar

Nambikwra

MT

100

51.

Matip

Karb

MT

110

52.

Asurin de Xingu (Awaet)

Tup-Guaran

Tup

PA

125

53.

Nahukw

Karb

MT

125

54.

Kulno (Kulna)

Pno

AM

125

55.

Kuruya

Munduruk

Tup

PA

130 (4)

56.

Katuna

Karb

PA

140

57.

Zuruah (Suruah)

Araw

AM

150

58.

Trumi

Trumi

MT

150

59.

Urup

Txapakra

RO

150?

60.

Awet

Awet

Tup

MT

160

61.

Aikan (Aikan, Tubaro)

Aikan

RO

160

62.

Jabuti (Jeoromitxi)

Jabut

RO

170

63.

Anamb

Tup-Guaran

Tup

PA

180

64.

Zo (Jo)

Tup-Guaran

Tup

PA

180

65.

Jarawra

Araw

AM

180

66.

Kro (Arara)

Ramarma

Tup

RO

184

67.

Suru de Tocantins (Aikewra)

Tup-Guaran

Tup

PA

185?

68.

Apiak (Apiac)

Tup-Guaran

Tup

MT

190 (2)

69.

Amanay (Amanaj)

Tup-Guaran

Tup

PA

190

70.

Krenk (Botocudo)

Krenk

Macro-J

MG

200 (10?)

71.

Yawalapit

Aruk

MT

220?

72.

Amawka

Pno

AM

220?

73.

Mehinku (Meinaco)

Aruk

MT

230

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 25

74.

Kaxuyna (Katxuyna)

Karb

PA

230

75.

Korbo

Pno

AM

250

76.

Kontanwa

Pno?

AC

250

77.

Xambio

Karaj

Macro-J

TO

270

78.

Arara do Xingu (Ukarangm)

Karb

PA

270

79.

Guaj (Aw)

Tup-Guaran

Tup

MA

280

80.

Apolma-Arra

AC

280

81.

Parintintn

Tup-Guaran

Tup

AM

290

82.

Panar (Kayap del Sur, Krenakarre)

Macro-J

MT, PA

300

83.

Wayna

Karb

PA

300

84.

Nadb

Mak

AM

300?

85.

Nambikwra Kithaul,
Sawantes y otros

Nambikwra

MT

300

86.

Mats

Pno

AM

300

87.

Tor

Txapakra

AM

300

88.

Karitina

Arikm

Tup

RO

320

89.

Apara (Apala)

Karb

PA

320

90.

Kaxarar

Pno

AM, RO

320

91.

Xawanwa (Arara)

Pno

AC

330

92.

Arawet

Tup-Guaran

Tup

PA

340

93.

Katukna

Katukna

AM

340

94.

Guat

Guat

Macro-J

MS

350 (5)

95.

Suy (Kisdje)

Macro-J

MT

350

96.

Irntxe (Irnxe)

Irntxe

MT

350

97.

Ikpng (Txiko)

Karb

MT

350

98.

Jurna (Yudj)

Jurna

Tup

MT

360

99.

Makurp

Tupar

Tup

RO

380

100. Asurin de Tocantins (Akuwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

380

101. Kubwa (Kubo)

Tukno

AM

380

102. Pirah (Mra-Pirah)

Mra

AM

390

103. Waur

Aruk

MT

400

104. Yuhp

Mak

AM

400?

105. Katukna-Pno

Pno

AC, AM

400

106. Poyanwa

Pno

AC

400

107. Tupar

Tupar

Tup

RO

430

108. Salum (Enawen-naw)

Aruk

MT

450

109. Yekuna (Mayongng)

Karb

RR

450

Nambikwra

MT

450

Tup

RO

460

RR

462?

110.

Nambikwra del Valle del


Guapor

111. Gavio (Ikro, Digt)

Mond

112. Sanum

Yanommi

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 26

113. Ninm

Yanommi

RR

466?

114. Zor

Mond

Tup

MT, RO

470

115. Apaniekr (Canela, Timbira)

Macro-J

MA

500

116. Kamayur

Tup-Guaran

Tup

MT

500

117. Kaixna

AM

500

118. Kalaplo

Karb

MT

500

119. Kuikru

Karb

MT

500

120. Yawanwa ((Yawanaw)

Pno

AC

500

121. Arapso (Arapao)

Tukno

AM

560

122. Tapirap

Tup-Guaran

Tup

MT

570

123. Taulipng (Pemong)

Karb

RR

580

124. Xipya

Jurna

Tup

PA

600 (2)

125. Nukin

Pno

AC

600

126. Hixkaryna (Hixkarina)

Karb

PA, RR

630

127. Krikat (Timbira)

Macro-J

MA

700

128. Tenharim

Tup-Guaran

Tup

AM

700

129. Nambikwra del Sur

Nambikwra

MT

700

130. Chiquito (Chiquitano)

Chiquito

MT

740

131. Wayamp (Oyampi)

Tup-Guaran

Tup

AP

750

132. Wanno (Wanna)

Tukno

AM

750

133. Warekna (Werekna)

Aruk

AM

800

134. Tuyka

Tukno

AM

830

135. Mirnha

Bra

AM

850

136. Yaminwa (Jaminaua)

Pno

AC

850

137. Den

Araw

AM

875

138. Jamamadi (Kanamant)

Araw

AM

890

139. Xoklng (Xokrn)

Macro-J

SC

900

140. Parakan (Apiterwa)

Tup-Guaran

Tup

PA

900

141. Paumar

Araw

AM

900

142. Ingarik

Karb

RR

900

143. Maxinri (Manchineri)

Aruk

AC

950

144. Bakair (Kra)

Karb

MT

950

145. Kmpa (Axaninka, Ashininka)

Aruk

AC, AM

970

146. Paitr (Suru de Rondonia)

Mond

Tup

RO

1000

147. Kaapr (Urubu)

Tup-Guaran

Tup

MA

1000

148. Kuripko

Aruk

AM

1100

149. Rikbktsa (Rikbk, Canoeiro)

Rikbktsa

Macro-J

MT

1120

150. Waimir (Waimir-Atroar)

Karb

AM

1120

151. Tiriy (Tiri, Trio)

Karb

PA

1150

152. Java

Karaj

Macro-J

TO

1200

153. Maxakal

Maxakal

Macro-J

MG

1300

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 27

154. Marbo

Pano

AM

1300

155. Palikr

Aruk

AP

1330

156. Xikrn

Macro-J

PA

1350

157. Borro (Be)

Borro

Macro-J

MT

1400

158. Pares (Pareci, Halit)

Aruk

MT

1400

159. Hpda

Mak

AM

1400?

160. Temb

Tup-Guaran

Tup

PA, MA

1430

161. Pir-tapya (Wakana)

Tukno

AM

1430

162. Cinta-larga

Mond

Tup

MT, RO

1500

163. Apinaj (Apinay)

Macro-J

TO

1525

164. Matss (Mayorna)

Pno

AM

1600

165. Kayab (Caiabi, Kaiab)

Tup-Guaran

Tup

MT

1620

166. Kadiwu (Cadivu)

Guaikur

MS

1630

167. Kanamar

Katukna

AM

1700

Macro-J

MA

1770

169. Krah (Cra)

Macro-J

TO

2200

170. Galib do Ua (G. Marworno)

Karb

AP

2200

171. Desna (Desno)

Tukno

AM

2200

172. Karipna do Amap

Romnica

Indoeuropeu

AP

2235

173. Karaj (Caraj)

Karaj

Macro-J

MT, TO,
PA

2500

174. Tarina (Tarino)

Aruk

AM

2540 (55)

175. Kulna (Madih)

Araw

AC, AM

2550

176. Xernte (Akwn)

Macro-J

TO

2570

177. War (Pakaanva)

Txapakra

RO

2700

178. Waiwi

Karb

AM, RR

2800

179. Apurin (Ipurin)

Aruk

AC, AM

3250

180. Timbira (Canela, Gavio)

Macro-J

MA, PA

3500

181. Yat (Carnij, Fulni)

Yat

Macro-J

PE

3700

182. Kaxinaw, Caxinau

Pno

AC

4500

183. Banwa do Iana

Aruk

AM

5000

184. Kayap (Mebengokr)

Macro-J

MT, PA

6000

185. Tukno (Tukna, Yepmas)

Tukno

AM

6250

186. Wapixna

Aruk

RR

6850

187. Xakriab (Xikriab)

Macro-J

MG

7700 (?)

188. Maw (Sater-Maw)

Maw

Tupi

AM

8400

189. Mra

Mra

AM

9300 (?)

190. Kokma (Omgua, Cambeba)

mista

AM

9500 (5?)

191. Munduruk

Munduruk

Tupi

PA

10000

192. Xavnte (Awn)

Macro-J

MT

12900

168.

Ramkokamekr (Canela,
Timbira)

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 28

193.

Lngua Geral Amaznica


(Nheengat)

(Falada pelos Bar,


Banwa e outros povos no
NW do Amazonas)

AM

15000

RR

15700?

Tup

MA

19500

194. Yanommi

Yanommi

195. Guajajra (Tenetehra)

Tup-Guaran

196. Terna

Aruk

MS

20000

197. Makux

Karb

RR

23500

198. Kaingng (Caingangue)

Macro-J

PR, RS,
SC, SP

28000

199. Tikna (Tukna)

Tikna

AM

30000

(Arara v. Kro)
Ajuru (v. Wayor)

Lnguas indgenas brasileiras | por Aryon DallIgna Rodrigues

| 29

Este material, composto em


fonte UnB Office 10-12, foi
disponibilizado digitalmente
no website do LALI/IL/UnB.

You might also like