Chuyn : Chuyn ng ca mch kn trong t trng

t vn : Trong cc thi hc sinh cp thnh ph, cp quc gia v quc t nhng nm gn y xut
hin nhiu bi ton lin quan n mng hin tng cm ng in t. Nhng bi ton ny l thng kh
hay v gy ra kh khn cho hc sinh v n i hi hc sinh kh nng phn tch v kin thc tng hp ca
phn t, in, c, tch phnQua vic phn tch v gii cc bi ton ti thy kh nhiu bi ton da trn
chui logic nh sau: Xut hin tc nhn lm bin i t thng qua mch kn (gy ra sut in ng cm
ng trong mch). Lm cho trong mch kn xut hin dng in cm ng tun theo cc quy lut v mch
in. Dng in ny chy qua cc dy dn to ra lc t lm mch kn chuyn ng tun theo cc nh
lut v c hc. Nhm gip cc em gii quyt nhng bi ton ny ti bin son chuyn Chuyn
ng ca dy dn, ca mch mch kn trong t trng. Vy hng gii quyt nhng bi ton ny nh th
no?
B1: Phn tch hin tng cm ng in t, tnh sut in ng cm ng xut hin trong mch bng cch
xt bin thin t thng, chia nh dng tch phn.
B2: Dng cc nh lut v mch in (nh lut m, nh lut Kiecsop) tm biu thc dng in
trong mch
B3: Dng in qua cc dy dn t trong t trng s gy ra lc t. Dng nh lut c bn v chuyn
ng ca vt rn, cc nh lut bo ton suy ra quy lut chuyn ng.
Chuyn c chia lm hai phn
Phn 1: n tp nhng kin thc c bn v hin tng cm ng in t v cch tnh sut in ng cm
ng trong mt s trng hp c bn.
Phn 2: Bi tp chuyn ng ca mch kn trong t trng khng i v t trng bin thin theo khng
gian, thi gian.

Phn 1: n tp v hin tng cm ng in t

I. Hin tng cm ng in t
- Khi c t thng bin thin qua mch kn th trong mch kn s xut hin sut in ng cm ng eC
1

- Trong mch kn sut in ng cm ng eC s sinh ra dng in cm ng iC

- Theo nh lut Lentz, iC c chiu sao cho t trng m n sinh ra c tc dng chng li s bin thin t thng sinh
ra n.
- Biu thc tnh sut in ng cm ng: eC

d
d ( BS cos )

dt
dt

II. Biu thc ln sut in ng cm ng trn dy dn chuyn ng trong t trng

1. Thanh dn chuyn ng tnh tin trong t trng
1.a. Thanh dn chuyn ng tnh tin trong t trng u

Xt thanh dn MN c chiu di l chuyn ng tnh tin vi vn tc v trong t trng u B vi v B nh hnh

v.
Trong khong thi gian t thanh qut c din tch S l .(v.t )
Biu thc ln sut in ng cm ng trn thanh:

B.S B.(l .v.t )

Bvl
t
t
t

Cc cc ca e tun theo quy tc bn tay phi N l cc dng, M l cc

m

1.b. Thanh dn chuyn ng tnh tin trong t trng khng u

Bi ton 1: Xt t trng gy ra bi dng in I khng i chy trong dy dn thng di v hn. Mt thanh dn
r
MN c chiu di l chuyn ng tnh tin vi vn tc v. Bit v vung gc vi dy dn v MN chuyn ng trong
mt phng cha dy dn thng di v hn. Tm biu thc ln sut in ng trn MN khi n cch dy dn thng
di mt on l x.
Gii
Thi im thanh dn cch dy dn thng di mt on x th cm ng t trn thanh dn l:

B 2.107

I
x

Trong khong thi gian t thanh MN qut c din tch S l .(v.t )

M
(+)

Biu thc ln sut in ng cm ng trn thanh MN:

B.S
I (l .v.t )
e

2.107 .
t
t
x
t
Il v
e 2.107
x

N (-)

r
ur v
B

Bi ton 2: Xt t trng gy ra bi dng in I khng i chy trong dy dn

thng di v hn. Mt thanh dn MN chiu di l c v tr vung gc vi dy. Cho thanh MN chuyn ng tnh tin
r
vi vn tc v. Bit v song song vi dy dn v MN chuyn ng trong mt phng cha dy dn thng di v hn.

r
v

Tm biu thc ln sut in ng trn MN bit u M cch dy thng di mt on r.

Gii

Xt mt phn t trn thanh MN c khong cch n dy dn thng di l x v c chiu di dx.

7
Cm ng t trn on dy ny l: B 2.10 .

I
x

dx

r
x

ur
B

7
Sut in ng trn on dy ny l: de B.v.dx 2.10

I
v.dx
x

Sut in ng trn c thanh MN l:

r l

e de 2.107 Iv
r

dx
x

r l
e 2.107 Iv.ln
r

2. Thanh dn chuyn ng quay quanh trc c nh trong t trng

Bi ton 1: Xt thanh MN quay vi tc gc quanh trc c nh vung gc vi thanh i qua im M. Chiu

di thanh l l . Vng t trng u c B vung gc vi thanh.Vit biu thc ln sut in ng cm ng trn

thanh MN.
Gii

l 2
l 2.t
Xt trong khong thi gian t thanh qut c din tch S
(.t )
2
2

Biu thc ln sut in ng cm ng trn thanh:

B.S B l 2.t

t
t
t 2

B l 2
2

Bi ton 2: Xt thanh MN quay vi tc gc quanh trc c nh vung gc vi thanh i qua im P trn

thanh. Cho PM l 1 , PN l 2 . Vng t trng u c B vung gc vi thanh. Tm ln sut in ng cm

ng trn thanh.
Gii
Theo bi ton 1 th trn thanh PM c sut in ng e1
Trn thanh PN c sut in ng e2

B l
2

B l 12
2
P

D thy e1 , e2 mc xung i nn trn thanh MN c sut in ng e e1 e2

2
2

B 2 2
l1 l 2
2

Xt trong khong thi gian t thanh qut c din tch S

l 2
l 2.t
(.t )
2
2

Biu thc ln sut in ng cm ng trn thanh:

B.S B l 2.t
e

t
t
t 2
B l 2
e
2
Bi ton 3: Xt vng khng gian c t trng c tnh i xng tr. ln cm ng t ti im cch trc tr

khong r l B B0 r v B hng thng ng ln. Mt thanh dn MN c chiu di l quay u trong mt phng

3

ngang vi tc gc quanh u M nm trn trc i xng ca t trng. Tm ln sut in ng cm ng

trn thanh.
Gii
Xt mt phn t cch trc quay mt khong x v c chiu di dx

r
Trong khong thi gian rt ngn dt ta coi phn t ny chuyn ng tnh tin vi vn tc v .x ( v vung gc
vi thanh).

de Bx .v.dx ( B0 x )..x.dx
ln sut in ng trn c thanh l:
l

e de Bx .v.dx ( B0 x)..x.dx

B0 l 3
3

Phn 2: Chuyn ng ca mch kn trong t trng

Dng 1: Mch kn chuyn ng tnh tin trong t trng
Bi 1: Trong hnh v, mt dy dn thng di v hn c cng I , mt khung dy siu dn dng tam gic ABC

vung ti A t ng phng vi dy dn. Cnh AB song song vi dy, cnh AC c chiu di l , BAC
. Cho
khung chuyn ng tnh tin theo phng ca cnh AC vi vn tc khng i v. Tnh sut in ng cm ng trong
khung khi khong cch t cnh AB n dy dn l d.
Gii
Xt cnh AB c sut in ng: 1 Bvl .tan

0 Ivl
.tan
2 d

Xt cnh AC, chia cnh thnh cc phn t di dx dc theo phng dy dn, khi dx da.tan
Ta c ln sut in ng ln mi phn t trn l:

Iv.tan da
d Bv.dx 0
.
2
a

A
d

ur
B

r
v
4

0 Iv.tan d l da 0 Iv.tan
d l
.

.ln
2
a
2
d
d

a
a da

Do 1 , 2 mc xung i nn ln sut in ng cm ng xut hin trong khung l

1 2

0 Iv.tan
2

dx

d l
l
ln

d
d

Bi 2: Mt khung dy kim loi hnh vung in tr khng ng k t trn mt bn ngang khng ma st, khi
lng m, di cnh l a, t cm L. Khung v bn t trong khng gian c t trng u, ng sc t thng
ng c ln B B0 1 kx trong B0, k l cc hng s dng. Lc u khung nm yn, khng c dng in.

uur

Ti t = 0 ngi ta truyn cho khung vn tc v0 dc theo trc Ox

1. Tm thi gian tmin k t thi im khung bt u chuyn ng n khi khung c vn tc bng 0
2. Tnh tng in lng dch chuyn trong khung trong thi gian trn
Gii
a) Gi ln sut in ng cm ng trn mi cnh ca khung khi cnh bn tri ca khung to x ln lt l E 1
v E2
Ta c E1 B0 1 kx va ; E2 B0 1 k x a va

Do E1 , E2 mc xung i nn biu thc sut in ng trong khung thi im t l:

E E2 E1 B0 a 2 kv L

di
dt

Tch phn 2 v ta c B0 a 2 kx Li i

B0 a 2 k
x
L

Lc t tc dng ln 2 cnh ca khung

F1 B0 1 kx ia
F2 B0 1 k x a ia

F F1 F2 B0ika 2
& B0 ka 2 .
mx&

B0 a 2 k
.x
L

B02 a 4 k 2
x0
mL

&
x&

Suy ra chu k dao ng ca khung l : T

2 2 mL

B0 a 2 k

Thi gian n khi thanh c vn tc bng 0 l tmin

x0

v v0

b) Ti t = 0 :

T mL

4 2 B0 a 2 k

v
A 0

A cos 0

A sin v0

2
5

Phng trnh dao ng ca khung l: x

v0

cos t

b) Biu thc dng in trong khung:

i

B0 a 2 k
B a 2 kv0

x 0
cos t v0
cos t
L
L
2
L

in lng chy qua khung:

T /4

T /4

idt v

cos t dt v0
L
2
L

Bi 3: Mt khung dy siu dn hnh vung cnh a, c t cm l L c t trn mt bn nm ngang. Trong

khung c dng in cng I 0 chy qua. Trn mt bn c h trc ta Oxy. Khung dy min x 0, y 0 .

Bit ti thi im t = 0 ngi ta bt mt t trng c B hng theo chiu dng trc Oz. Cm ng t B bin thin
theo trc Ox theo quy lut B B0 (1 x ) . Ngay sau khung dy chuyn ng theo chiu dng ca trc Ox.
Chng minh khung dy dao ng iu ha v tm tn s gc dao ng ca khung.
Gii
Xt thi im cnh trn ca khung c ta x cnh di c ta l x a
Xt phn t din tch dS ca khung song song vi trc Oy rng db, di a, cch gc O l b. Ta c thnh phn nguyn
t ca t thng qua din tch dS do B gy ra l:

d B B0 (1 b)a.db
T thng qua c khung dy do B gy ra l:

B d B B0 a

1 b db B a

x a

1 2 2 x a

Do khung siu dn nn t thng bo ton: LI 0 LI x B

B a2

Ta c: I x I 0 B I 0 0
L
L

1 2 2 x a

db

(1)

Fx F1 F2 B0 (1 x) I x .a B0 1 ( x a ) I x .a
F B0 I x a

x
b

Hp lc tc dng ln khung theo phng Ox l:

x-a
O

(2)

Thay (1) vo (2) ta c:

Fx B0 a 2 I 0
Fx F0

B02 a 4 2 B02 a 4

2x a
L
2L

2 B02 a 4
x
L

Vy tn s gc dao ng ca khung l

B0 a 2
mL
6

Bi 4: Mt khung dy kn hnh vung cnh a, c in tr R nm trong t trng c B vung gc vi mt phng

ca khung. Mt phng ca khung song song vi mt phng Oxy. Khung c truyn vn tc ban u v0 hng dc
theo chiu dng trc Ox. Bit t trng ch bin thin theo trc Ox theo quy lut

dB
k . Tm vn tc ca
dx

khung sau thi gian t t khi khung bt u chuyn ng.

Gii
V

dB
k B kx B0
dx

Ti thi im t th cnh AB c ta l x cn cnh CD c ta l x a .

Sut in ng xut hin trn 2 cnh AB v CD l:

eAB BAB .v.a (kx B0 )v.a

eCD BCD .v.a k ( x a ) B0 v.a

eAB , eCD mc xung i Biu thc dng in trong khung l:

i

eCD eAB ka 2 v

R
R

Theo nh l ng nng:

mv 2
2
d
i Rdt
2
mvdv

k 2 a 4v 2
dv
k 2a 4v 2
dt

dt
R
v
mR

Ly tch phn 2 v ta c:

ln v

k 2a4
t C
mR

Ti t =0 th v = 0 C ln v0

v v0 .e

k 2a4
t
mR

Bi 5: Cho h trc ta Oxyz vi trc Oz hng thng ng ln trn. Trong vng khng gian z < 0 c mt t

trng u vi vecto cm ng t B (0, B, 0) . Lc u trong vng khng gian z > 0 (khng c t trng) c mt
vng dy siu dn, cng, mnh, hnh trn bn knh R, t cm L v c dng in khng i cng I 0 chy

bn trong. Sau vng dy c truyn vn tc ban u v0 . Tm gi tr ti thiu ca v0 mt na din tch vng

z

dy c ko ra khi vng c t trng.

Gii
Gi S x l din tch ca phn gch sc

T thng qua phn gch sc:

B BS x

x
7

T iu kin bo ton t thng ca vng dy siu dn :

LI 0 LI x B.S x
BS x
L

I x I0

B 2 S x
F

I
B
l

I
B

Lc tc dng ln khung l: x
0
lx
x
x
L

Cng lc t tc dng ln khung khi mt na din tch khung ra khi vng c t trng l:

A dA Fx dx

B 2 S x
I0 B
l x dx
L

R2
2

B 2 S x
I0 B
dS x
L
R2

R 2 3B 2 2 4
I 0 B.

. R
2
8L

mv02
A
2

Theo nh l ng nng th: 0

Vn tc ti thiu cn cung cp cho khung mt na khung khi vng c t trng l :

3B R 2
B R I 0

4L

m
2

v0

2A

r
B

Bi 6: Cho dy dn thng di v hn v khung dn hnh vung cnh a. Ban

u dy dn i qua mt nh ca khung nh hnh v. Sau cho dy chy vi
vn tc v khng i sang tri theo phng vung gc vi dy dn. T trng
u B, phng vung gc vi mt phng khung c chiu nh hnh v. Cho
in tr trn mt n v chiu di ca khung v ca dy dn l r = 100 /m, a
= 0,1 m, v = 0,24 m/s, B = 10-4 T. Chn thi im t = 0 l lc khung bt u
chuyn ng. Lc s c dng in I qua dy dn.
1. Lp hm I (t ) v v th
2. Tm tng in lng Q qua dy dn
3. V th biu din lc t tc dng vo dy dn theo thi gian
Gii
1. Khi khung chuyn ng ta c mch in nh hnh v.
M

Gi M, N ln lt l giao im ca khung vi dy dn

Ta c in tr phn bn tri R1 2 2vtr v bn phi R2 4a 2 2vt r

2
2
Sut in ng ca mch kn bn tri 1 2Bv t v bn phi l 2 2Bv t

in tr on MN l R 2vtr

Gi cc dng in ln lt trong 2 phn tri v phi l I1 , I 2 v dng in qua MN l I , thi gian n khi dng

in i chiu l t0

2a
0,3s
2v

Ta c h phng trnh

1 I1 R1 IR

2 I 2 R2 IR I t
I I I

1
2

Bv

0 t t0
vt
2 1 r
a
Bv
t 0 t 2t 0
v 2t0 t
2 1
r
a

I(A)

10
A (0 t 0,3s)

1 t
Thay s ta c I t
7
10 A (0,3s t 0, 6 s)
0, 4 t
7

1,43.10-7

Ta c th I(t) nh hnh v

0,3

0,6

t(s)

0,3

0,6

t(s)

2. Theo tnh cht i xng ca th ta c

t0

0,3

dq i.dt Q 2 idt 2.10 .

7

dt
7.108 C
1 t

3. T cng thc F B.I .l ta c

F(N
)
2,06.10-12

t
12
4,8.10 . 1 t N 0 t 0,3s

I t

4,8.1012. 0, 6 t N 0,3s t 0, 6 s

0, 4 t

T ta c th F(t) nh hnh v
Bi 7: Mt khung dy dn hnh vung MNPQ c khi lng m, cnh l b t trn bn nm ngang nhn. Khung

chuyn ng dc theo trc Ox vi vn tc v0 i vo mt na khng gian v hn ( x 0) trong c mt t trng

lun hng theo trc Oz, t trng ch bin thin theo trc Ox vi quy lut B ( x) B0 (1 x) vi B0 l hng s
dng. Bit rng hai cnh MN v PQ song song vi trc Ox, cn mt phng ca khung lun vung gc vi trc Oz.
Bit vo thi im ton b khung ct cc ng sc t, trong khung ta ra nhit lng ng bng nhit lng m
khung to ra trong chuyn ng tip theo sau cho n khi dng hn. B qua t cm ca khung v coi

b 1 .
1. Tnh in tr R ca khung
2. Tnh qung ng m khung i c trong vng c t trng
Gii
1. Xt ti thi im t khung ang tin vo vng c t trng v cnh NP c ta xy v vn tc v
Sut in ng xut hin trn cnh NP l: e BNP .v.b B0 (1 x)bv
Trong khung c dng in: i

e B0 (1 x)bv

R
R

r
B

Q
x

Nhit lng ta ra trong khung t thi im t n thi im t + dt l:

B02 (1 x) 2 b2 v 2 dt B02 (1 2 x )b 2 v 2 dt
dQ i Rdt

R
R
2

(1)

Mt khc theo nh lut bo ton nng lng th nhit lng ta ra ca khung = bin thin ng nng ca khung

dQ

mv 2 m(v dv ) 2

2
2

dQ mvdv

(2)

2
2
T (1) v (2) suy ra: B0 (1 2 x )b vdt Rmdv

B02 (1 2 x )b 2 .dx Rmdv

(3)

Gi v1 l vn tc ca khung khi n bt u nm trn trong vng c t trng. Theo nh lut bo ton nng lng:

mv02 mv12

Q
2
2
K t giai on trn cho n khi dng li, theo nh lut bo ton nng lng:

v0
mv12
0 Q ' Q . Suy ra: v1
2
2
Tch phn 2 v ca pt (3):
v1

2
0

(1 2 x)b .dx Rmdv

2

v0

B02b3 (1 b) Rm(v0 v1 )

B02b3 (1 b)
1

mv0 1
2

2. Gi s1 l qung ng khung i c k t thi im ton b khung bt u nm trong vng c t trng.

Khi khung nm trn trong vng c t trng th dng in trong khung l:

eNP eMQ
R

B0 vb 1 ( x b) (1 x) B0b 2 v

R
R

Tng t nh trn: dQ i 2 Rdt mvdv

B02b 4 2 v 2
dt mvdv
R
B02b 4 2 dx Rmdv
b s1

Ly tch phn 2 v:

B02b 4 2 dx Rmdv

B02b 4 2 s1 Rmv1

v1

Rmv0
2

s1

Thay R cu a) vo v bin i ta c: s1

Rmv0
B b 2 2
2 4
0

(1 b)
b 2

2 1

10

Qung ng cn tm = b s1 b

(1 b)
b 2

2 1

Bi 8: Mt vng dy mnh siu dn cng trc i xng vi 1 nam chm hnh tr

v pha trn nh hnh v. T trng gy bi thanh nam chm c tnh i xng
tr Bz B0 1 z vi z = 0 l tm vng siu dn lc u v Br B0 r . Ban
u trong vng khng c dng in, vng c th t do v ri theo phng thng
ng.
1. Xc nh quy lut chuyn ng ca vng dy
2. Tnh dng in cc i trong vng dy.
p dng s m = 50 mg; r0 = 0,5 cm; L = 1,3.10-8 H; B0 = 0,01T; = 2 m-1; = 32 m-1.
Gii
1. cao z, bo ton t thng cho vng dy siu dn ta c

B0 r 2 Li B0 1 z r 2
i

B0 z r 2
L

Ta c thnh phn t trng Bz ko dn vng, thnh phn Bx gy lc tc dng theo phng z

Ft B0 r.

B0 z r 2
2 2 r 4 B02
.2 r
z
L
L

&
Theo nh lut II Niuton: Ft mg mz&
2 2 r 4 B02
& 0
z mg mz&
L
2 2 r 4 B02

zg&
z& 0
mL

mgL
, ta c phng trnh
2 r B02

t Z z

Z ''

2 4

2 2 r 4 B02
Z 0
mL

Suy ra vng dy dao ng iu ha vi tn s gc: r 2 B0

Z A cos t z A cos t

2
mL

mgL
2 r B02
2 4

mgL
z0
cos t 1
. T suy ra z
2 4 2
2

r
B

&
z

0
0

Ti t = 0 th
2. i

B0 z r 2
mgL
mg

cos t 1
cos

1
.

2 4 2

2 r B0
L
2 r 2 B0

imax

mg
19,9 A
r 2 B0
11

Bi 9: Mt vnh trn kim loi bn knh r, tit din ngang S (S<<r2), c khi lng ring . Ban u vnh nm
ngang, ri vo mt t trng c tnh i xng trc nh hnh v. (Trc ca vnh trng vi trc i xng ca t
trng). Ti thi im no vn tc ca vnh l v.

1. Hy tm biu thc dng in cm ng trong vnh

2. Tm biu thc gia tc a v vn tc v ca vnh. Nhn xt v ln ca v theo thi gian. Gi thit cao ca min
t trng l ln.
Gii
1. K hiu B l ln cm ng t ca t trng ti im cch trc i xng ca t trng mt khong r. Ti mi
im ca vnh kim loi, cm ng t u c tr s bng B. Xt mt phn t chiu di l ca vnh. Ti thi im t
m vn tc ca vnh l v th sut in ng xut hin l c ln bng E=Bvl.
Suy ra sut in ng xut hin trong ton b vnh l E
Dng in cm ng xut hin trong vnh I
T ta tm c I

E Bv l Bv.2 r

E 2 rBv
l
2 r

vi R
R
R
S
S

BSv

2. Do c dng in I chy qua, phn t l ca vnh chu tc dng ca lc in t F, lc ny vung gc vi mt

phng vnh c ln F=BIl

Lc in t tng hp F tc dng ln vnh c hng vung gc vi mt phng ca vnh c ln:

2 rSB 2

r
r
r
Theo nh lut Len-x, lc F chng li s ri xung ca vnh, ngha l F c hng ngc vi trng lc P ca
F F BI l

vnh. p dng nh lut II Niu-tn, ta c:

mg F ma a g

F
vi m 2 rSd
m

B 2v
Suy ra a g
d
Ta li c: a

dv
dv B 2

vg
, do (2) tr thnh
dt d
dt

Gii phng trnh ny, vi ch khi t = 0, v = 0, ta c:

B

t
gd
d
v 2 1 e

12

Nhn xt rng a gim dn v v tng dn khi vnh ri xung v sau mt thi gian ln k t khi bt u ri th a =
0 v k t vnh ri u vi vn tc v0

gd
B2

Dng 2: Thanh dn quay quanh trc c nh trong t trng u

Bi 10: Trn mt bn nm ngang nhn c mt thanh OM dn in, khi lng m, chiu di l c th quay quanh
u O c nh, thanh c momen qun tnh vi trc quay qua O l I 0 .
u M ca thanh trt khng ma st trn cung trn AB tm O v u
A, O ca khung ni vi mch in nh hnh v. H c t trong t

trng u c B vung gc vi mt phng mch in. Ban u thanh

ng yn v kha K m. Sau kha K ng.
1. Vit biu thc dng in trong mch theo thi gian
2. Vit biu thc tc quay ca thanh theo thi gian.
Gii

B 2 l
1. Khi thanh quay vi tc gc th trn thanh c sut in ng cm ng vi ln: eC
2

Ti thi im t, theo nh lut Kiecsop ta c:

E eC etc 0
Bl 2
E
Li ' 0
2

(1)

Lc t tc dng ln thanh: F Bil

Phng trnh chuyn ng quay ca thanh: F .

Bil 2
I 0 . '
2
o hm 2 v ca pt (1) ta c: Li ''

'

l
I 0 . '
2

(2)

Bl 2 '
0
2

2 Li ''
Bl 2

Thay (3) vo (1) v bin i ta c: i ''

(3)

B 4l 4
i0
4 LI 0

Nghim ca phng trnh trn c dng: i A cos(t ) vi 0

B 2l 2
2 LI 0

13


E
2E
i A cos 0
2

0 L Bl
Ti thi im t = 0:
E
i
'

sin

/ 2
L

Biu thc dng in trong mch l: i

2. T (1) suy ra:
Vi i '

2E
Bl 2

2E
Bl 2

I0
L

I0

2E
cos(0t ) 2
L
2
Bl

I0
sin(0t )
L

2 E 2 Li '
Bl 2

I0
E
0 cos(0t ) cos(0t )
L
L

2 E 2 Li ' 2 E

1 cos 0t
Bl 2 Bl 2 B l 2

Bi 11: Mt khung dy dn hnh vung cnh a c th quay khng ma st quanh mt trc

quay c nh thng ng, nm trong mt phng khung dy v i qua tm khung nh hnh

v.

Trc quay cch in vi khung. Khung c t trong t trng u c B nm ngang.

khung dy v tr cn bng, mt phng ca khung vung gc vi B . Momen qun tnh

Khi
ca

khung i vi trc quay l I , t cm ca khung l L, b qua in tr ca khung. Ti

thi im t = 0, khi khung ang v tr cn bng ngi ta tc ng to ra tc thi cho
khung tc gc 0 .
1. Tnh cng dng in cc i qua khung.
2. Tm iu kin ca tc gc khung quay khng qu na vng.
Gii
1. Khi khung lch khi VTCB mt gc th ln t thng qua khung gim.

r r

Nhn t trn xung th dng in cm ng trong khung c chiu nh hnh v. Cc lc t F1 , F2 c tc dng ko

khung tr v VTCB.
Biu thc sut in ng xut hin trong khung l:

d
d (a 2 B cos )
d

a 2 B.sin .
dt
dt
dt
2
eC a B. sin
eC

Biu thc sut in ng t cm trong khung:

etc L

Theo nh lut Kirchoff: eC etc i.R 0

di
a 2 B. sin
dt

di
dt

r
B

(1)

Phng trnh chuyn ng quay ca khung:

M I.

d
d
iBS sin I .
dt
dt

iBa 2 sin I .

d
dt

(2)
14

T (1) v (2) suy ra:

I
i.di . d
L
Ly tch phn 2 v ta c:

I
0 i.di L . d
0

i2

I 2
(0 2 )
L

imax 0

I
(ng vi 0)
L

b) T (1) ta c:

L
di ( sin ).dt sin .d
a2 B
L
Ly tch phn 2 v ta c: 2
a B

imax

di

max

sin .d

L
LI
imax 2 0
2
a B
a B
LI
1 2 0
a B

1 cos max
cos max

khung quay khng qu na vng th max cos max 1 0

LI
a B
2

Bi 12: Hnh v l s ca mu ng c in n gin. Mt vng dy dn

r
hnh trn tm C bn knh l nm ngang c nh trong mt t trng u B .
Mt thanh kim loi CD chiu di l , khi lng m c th quay quanh trc

thng ng i qua C, u kia ca thanh kim loi trt c ma st trn vng

trn. Mt ngun c sut in ng E ni vo tm C v im A trn vng trn

qua in tr R. Chn t = 0 l lc va ni ngun. Bit lc ma st tc dng ln

thanh kim loi c momen cn l l 2 vi l hng s. Vit biu thc tc

gc ca thanh theo thi gian.
Gii
Khi thanh CD quay vi tc gc th trn n c sut in ng eC
Theo nh lut m: i

E eC E l 2 B

R
R
2R

d
l 2 B

dt
2

(1)

Momen t tc dng ln on dy c ta x chiu di l dx:

dM iBx.dx
Momen t tc dng ln c thanh CD l:

15

M iBxdx
0

iBl 2
2

Phng trnh chuyn ng quay ca thanh CD:

ml 2 d
iBl 2
M FC M l 2
3 dt
2

(2)

Thay (1) vo (2) ta c:

ml 2 d
B 2 l 4
BE l 2
l 2

3 dt
4R
2R

(3)

B 2l 4
BE l 2
B 2 l 4
2
2
x

dx

t:

d
4R
2R
4R

Khi (3) c vit li:

B 2 l 2
3
dt
4R
dx

x
m

ml 2 d
B 2 l 4
BE l 2
BE l 2
2

l
Khi
ly cn t 0 n
th x ly cn t
n

3 dt
4R
2R
2R

Tch phn 2 v ta c:

B 2 l 4
BE l 2
B 2 l 2
3
t
l 2

4R

4R
2R

e
BEl 2
2R

2 BE
2 2
1 e
B l 4 R

B 2 l 2
3
t
4R

Dng 3: Mch kn trong t trng bin thin

Bi 13: Cho mt dy dn ng cht c un thnh 2 vng trn hnh hnh s 8 nh hnh v. M, N l 2 im tip
xc gia hai vng (M trn, N di). Vng 1 bn knh r 1, vng 2 bn knh r2, t trng c hng vung gc vi
mt phng vng dy v tng u theo thi gian (B = B 0.t). Nu b vng 2 vo pha trong vng 1 th hiu in th
gia M v N tng bao nhiu ln.

Gii
Gi in tr sut trn mt n v chiu di ca vng l .
in tr ca vng 1 l R1 2 r1 , in tr ca vng 2 l R2 2 r2
16

2
2
Sut in ng ca vng 1 l: 1 B0 r1 v sut in ng ca vng 2 l: 2 B0 r2 .

Da trn hnh v, khi 2 vng ngoi nhau th dng in trong mch l:

2
2
1 2 B0 r1 r2 B0 r1 r2
I

R1 R2 2 r1 r2
2

Ta c :

U MN I .R2 2

B0 r1 r2
2

.2 r2 B0 r22 B0 r1r2

Khi 2 vng lng vo nhau th biu thc dng in l:

2
2
2
2
1 2 B0 r1 r2 B0 r1 r2
I'

R1 R2 2 r1 r2
2 r1 r2

Ta c U 'MN I '.R2 2

Vy

B0 r12 r22

.2 r B r

2 r1 r2

2
2

B0 r1r2 .

r1 r2
r1 r2

U 'MN r1 r2

U MN
r1 r2

Bi 14: Hai khung dy dn trn ng cht cng khi lng m,

bn knh R, tip xc nhau A v C. Gc AO 1C l

. Cho
3

hai khung c cng in tr r. Tng t ngt t tng vng

khng gian c hai khung ln gi tr B vi B vung gc vi mt

phng khung dy. Tm vn tc ngay sau ca mi khung. Coi
cc khung dch chuyn khng ng k.
Gii
Gi cc ngun in v cc chiu dng in nh hnh v.
Xt vng th 1 tm O1 c sut in ng cm ng trong vng l 1
Ta c phng trnh: 1

B R 2
t

B R 2
5r
r
I1. I 2 .
t
6
6

Xt phn chung nhau gia hai khung c

R2
3R 2

4
6
t

B.2

17

Ta c phng trnh

R2
3R 2

2
r
3
2I2 .
t
6

D dng gii h phng trnh ta c I

2

BR 2 2 3 3
2t.r

Do B tng nhanh nn ta ly gi tr trung bnh ca B l B

Ta c xung lc tc dng vo thanh l F BR ( I1 I 2 )
Suy ra

v I
1

BR 2 10 3 3

10t.r

B
2

9 3B 2 R 3
10r.t

9 3B 2 R 3
9 3B 2 R 3
.t mv v
10r.t
10mr

Bi 15: Mt khung dy dn mnh hnh vung cnh a t trn mt bn nm ngang. Trn khung c t mt thanh
khi lng m song song vi cnh hnh vung v cch cnh hnh vung on b = a/4. Khung v thanh c lm

bng cng mt dy dn c mt in tr l (theo chiu di). Ti thi im t ngi ta bt mt t trng c B

vung gc vi mt phng ca khung. Thanh chuyn ng vi vn tc bao nhiu bit rng sau thi gian thit lp th
t trng c gi tr n nh l B0. B qua s dch chuyn ca thanh trong giai on t trng tng t 0 n B 0.
Gii
Chia khung thnh 2 mch kn hnh ch nht. Gi sut in ng cm ng trong hnh ch nht l e1 , e2 v dng in
trn 2 cnh ca hnh i din ca hnh vung l i1 , i2 nh hnh v:

e1

d 1
a 2 dB
;
.
dt
4 dt

e2

d 2
3a 2 dB

.
dt
4 dt

Theo nh lut m:

i1

e1 u AB
1,5a

i2

e2 u AB
2,5a

i2 i1 i3
u AB i3a

5
3

Gii h phng trnh trn ta tm c: e2 e1

31
i3a
6

a 2 dB 31
2a dB
i3a i3
3 dt
6
31 dt
Lc t tc dng ln thanh:

F i3 Ba

2a 2 BdB
31 dt

Theo nh l bin thin xung lng:

18

F .dt

2a 2 BdB
m.dv
31 dt

Ly tch phn 2 v:
B0

2a 2 BdB
0 31 dt m.0 dv

a 2 B02
31 m

Ti liu tham kho

1. Chuyn bi dng hc sinh gii (7 tp)
2. Tuyn tp thi hc sinh gii quc gia
3. Tuyn tp thi Olympic 30-4
4. Tuyn tp thi hc sinh gii Trung Quc
5. Tuyn tp bi tp vt l i cng Idorov, Xavaliep
6. Bo Vt L tui tr
7. Tuyn tp thi Olympic Vt L cc nc

19