KINH T PHP LUT CHU U

NGA - NATO: CHM DT NHNG HU QU

CA THI K CHIN TRANH LNH,
CNG NHAU NG U VI NHNG THCH THC MI
Ths. L Duy Thng
NCS Hc vin Khoa hc X hi

Sau hn hai mi nm k t khi Chin

tranh Lnh kt thc, c Nga v NATO vn
cha th tm c nn tng chung cng
nhau phc tho khun kh cho mt s hp
tc chin lc trong tng lai. y l mt s
tht ng bun bi c hai pha u ang cn
n nhau, trong khi Mtxcva v Brcxen li
vn cha nhn thc y iu ny. C Nga
v NATO u ang phi i mt vi mt
lot vn ging nhau, tuy rng nguyn
nhn ca cc vn ny li mang tnh i
lp nhau. C hai bn u chng t, tt
nhin nhng cch thc khc nhau, rng h
khng th t b nh kin tha hng t qu
kh. Nc Nga hin vn ang trn con
ng hi phc t s sp a chnh tr vi
s tan r ca Lin X. Dn chng Nga ni
chung v mt b phn gii lnh o chnh tr
quc gia ny theo bn nng vn ang tm
kim bng chng chng t rng s tan r
vo nm 1991 ca Lin X khng c ngha
l s bin mt ca nc Nga vi t cch mt
din vin quan trng trong sn khu chnh tr
th gii. NATO trong khi li c nhn
nhn l mt i th chin thng v l mt

biu tng cho s thua cuc mang tnh chin

lc ca Nga. Chnh nh kin ny chi
phi nhng nhn thc chung ca c hai bn.
Tuy nhin, th s gi y ang c nhng
bin chuyn. Vi nhng thay i nhanh
chng trn bn chnh tr quc t, nc
Nga ang dn vt qua nh kin NATO l
mi e da ch yu cho an ninh ca mnh.
Hin ti m vc ca ca mi quan h gia
Nga vi NATO vn l ting vng ca qu
kh. Cha th on nh c khi no ting
vng ny s dt hn, tuy nhin ting vng
ny ngy cng b long dn bi nhng m
hng mnh m khc trn th gii. Trong
khi , vn ca NATO li chnh l h
ang theo ui mt cch tip cn hon ton
ngc li. Lin minh ny vn cha thot
khi trng thi phn khch ca ngi chin
thng v h tip tc ha chn dung mnh nh
l mt lin minh qun s thnh cng nht
trong lch s. iu ny c th ng 15 nm
trc y, nhng s lm la mt h ngy
hm nay 1 .
1

James Sherr, NATO-Nga: Nhn li quan h 20 nm

sau Lin X, Tp ch NATO, s thng 7/2011.

44

Nghin cu Chu u - European studies review No1 (136).2012

Mc d vi sc mnh tch ly c,
nhng NATO ngy cng khng ph hp
ng u vi cc thch thc ca th k
XXI. NATO khng th tr thnh s quan
cnh st cho th gii v vn tn ti duy
nht ca khi ny trong phm vi a l h
chu trch nhim ban u - chu u -
chnh l mi quan h cha c gii quyt
thu o vi Matxcva. Vic a quan h
Nga - NATO vo mt nn tng vng chc
mi, khi u bng vic c hai bn phi t
b nhng nh kin li thi v nhau, c th
s mang li mt s ph hp mi cho NATO
vi vai tr l mt t chc khu vc. C Nga
v NATO hon tt cc chng trnh ngh
s thi k hu Chin tranh Lnh ca mnh v
by gi chnh l thi im Nga v Lin
minh phi quyt nh v bn sc mi ca
mnh cho th k XXI. n lc c hai bn
u phi nh v li bn thn mnh trong mi
quan h song phng, chm dt nhng hu
qu ca thi k Chin tranh Lnh, cng nhau
hp tc ng u vi nhng him ha
mi.
V nhng li ch chung
C NATO v Nga s u c hng
li t vic cng nhau vt qua nhng di sn
ca thi k Chin tranh Lnh v pht trin h
thng cc hot ng chung mt cch c hiu
qu nhm i ph vi cc mi e da an
ninh trong khu vc v trn th gii.
i vi NATO, nhim v ci thin quan
h vi Nga ng ngha vi xu hng trnh
m rng lin minh vi nhng quc gia
khng thuc khu vc (nh Apganixtan)

tp trung vo nhim v trung tm l m bo

an ninh khu vc Chu u - i Ty Dng.
Nhng bt ng trong ni b NATO v quan
h vi Nga nh hng ln ti kh nng
hp tc chung nhm hin i ha nhng i
sch ca khi ny trc nhng mi e da
hin ti v trong tng lai. S thng nht v
hiu qu ca NATO s c tng cng khi
ci thin mi quan h vi Nga thng qua cc
bin php xy dng lng tin v hp tc thc
t.
Ci thin quan h vi Nga cng s c
tc dng gii quyt cc vn u tin ca
NATO hin nay v nh k hoch rt qun
khi Apganixtan ang b nh tr, i ph
vi tnh trng ph bin v kh hy dit hng
lot, ngn chn nhng xung t mi khu
vc u - v pht trin hp tc trn cc lnh
vc mi ni nh khu vc Bc cc, an ninh
ht nhn v an ninh mng. Trn tt c cc
lnh vc ny, kh nng thnh cng s cao
hn nu c s hp tc ca Nga.
V pha Nga, vic xa b th hn vi
NATO c th gip ci thin ng k mi
quan h chung vi Ty u, to iu kin
thun li hn cho chng trnh ngh s i
mi t nc. Hn na Nga cn thit phi
m bo rng s c mt ca NATO
Apganixtan khng dn ti s bt n ln hn
Trung . Nga ng h con ng hp tc
tin ti pht trin h thng phng th tn
la chu u. Hn na, vic hin i ha
lc lng v trang ca Nga s thun li hn
nu quan h Nga - NATO ci thin bi n s
cung cp ngun lc nhm gii quyt nhng

Nga Nato: chm dt nhng hu qu...

mi e da thc s ang ni ln v c th
m rng cc c hi chia s cng ngh vi
cc quc gia NATO.
Nhu cu ci thin quan h Nga - NATO
c tng cng hn bi thi ca cng
chng c hai bn. Theo nh cuc thm d
kin d lun do Trung tm nghin cu Pew
tin hnh gn y, s lng ngi dn Nga
ng h NATO tng t 24 ln 40%, cao
hn bt c quc gia thuc NATO no. Hn
na, ti cc nc thuc NATO, r rng xu
hng ng h Nga ang dn c thit lp.
Nm ngoi con s ny tng 8% c v
Php, 12% Ba Lan v 6% M" 2 .
Hp tc Nga - NATO
Trong sut thi gian qua, cc cuc tho
lun chuyn gia tm ra nhng li ch cng
nh bt li ca vic Nga hp tc vi NATO.
Vic hng ti s pht trin thun li cho an
ninh Chu u - i Ty Dng kh hn l
vic hai bn c th b qua nhng nghi ng
mc ny. Tuy nhin, s tin trin ca mi
quan h d t c bng nhng bc i
chm v chc hn l mt bc i mang tnh
t ngt.
Dng nh c Nga v NATO u
khng a ra quyt nh g v vn t cch
thnh vin ca Nga trong thi gian ngn
hoc trung bnh. Song theo quan im ca
cc nh phn tch, iu thit yu by gi l
vic tm ra mt chin lc hp tc Nga NATO gip hai bn xy dng lng tin v
2

, ..
.. , 2010 .

45

s hiu bit ln nhau, sn sng cng nhau

ng u vi nhng kh khn. iu quan
trng l phi phn tch r rng vic Nga gia
nhp NATO khng phi v bt k mc ch
no. iu khng c ngha": 3
- Yu cu Nga phi cam kt hp tc
quc phng theo iu lut V ca NATO hay
lm iu lut ny ca NATO gim hiu lc
i vi cc thnh vin ca mnh;
- Bt c nc no, d l Nga, cc quc
gia thuc NATO hay cc nc i tc t b
ch quyn v qun s v chnh sch an ninh
ca mnh;
- Bt c thay i no trong quan h ca
NATO hay Nga vi cc nc khc bao gm
c Trung Quc;
- Bt c ro cn no trong vic NATO
hp tc vi cc quc gia thuc u- bao
gm c Gruzia v Ucraina.
Ngc li nhng bc tin trong quan
h Nga - NATO mang ngh thnh lp mt
cng ng an ninh chung ko di t
Vancuv ti Vladivoxtoc nn tp trung vo
nhng mc tiu chin lc sau:
- Xy dng cc bin php ngn chn
xung t bng pht trong khu vc dp tt
kh nng xy ra xung t thng thng trong
khu vc chu u.
- Xy dng lng tin vng chc v c
ch quyt nh hiu qu hn gia cc thnh
vin ca NATO v Nga.
3

Towards a Russia - NATO Strategic concept, The

International institute for strategic studies (IISS),
London, October 2010.

46

Nghin cu Chu u - European studies review No1 (136).2012

- p dng phng thc hp tc trc

nhng thch thc v an ninh trong khu vc
lng ging. iu ny s bao gm vic cng
c hp tc v chin lc Apganixtan, cc
mi lin kt thc t gia NATO v T chc
hip c An ninh chung (CSTO), v nh
trong vn chng bun bn thuc phin.

Tuy nhin, s l cn thit nu tm ra c

- Hp tc trong gii quyt nhng kh

khn v an ninh nh ph bin v kh hy dit
hng lot, thay i kh hu, an ninh mng,
bun bn thuc phin v an ninh nng lng.

NATO.

- ng gp cho s pht trin ca h

thng n nh ton cu mi, trong M,
Lin minh Chu u v Nga hp tc hiu qu
gii quyt cc cuc khng hong.
- Tho lun nhng k hoch ca Tng
thng Nga v vic hin i ha kin trc an
ninh chu u.
Vic xy dng mi quan h khng th
nghch ln nhau gia Nga v NATO l mt
vn ht sc kh khn. Tr ngi quan trng
ca vn ny l v c hai bn u khng
cho y l vn cn u tin thi im
hin ti. Nga, cho n by gi mt s t
chc chnh tr c ting ni vn coi NATO l
mt mi e da. Trong khi , nhng hu
qu ca cuc chin tranh ti Gruzia thng 8
nm 2008 vn cn tn ti nh mt kh khn
trong vic thng lng mt th ch kim
sot v kh thng thng mi cho chu u.
Mt vi quc gia chu u nh EU hay T
chc An ninh v Hp tc Chu u (OSCE)
li mun s dng cc bin php khc thay
i mi quan h an ninh gia Nga v NATO.

nhng bc i ph hp cho mi quan h an

ninh gia Nga v phng Ty trong thp k
ti. C hai bn nn th hin thin ch chnh
tr v cam kt a vo ni dung cc
chng trnh ngh s trong thi gian ti, to
nn bc t ph mi cho quan h Nga -

Nhng k hoch chung v nhng bin

php c th ca hai bn
Trong thi gian ti, ni dung ca cc
chng trnh ngh s gia Nga v NATO
nn hng ti xy dng mt thut ng chin
lc mi cho quan h Nga - NATO. Ni
hm ca thut ng chin lc Nga - NATO
cn phi:
- Cha ng nhng bin php xy dng
lng tin mi c th lm gim r rt hay thm
ch loi b nhng quan im e da ln nhau
trong nhng nm ti. Nga v NATO nn a
ra mt danh sch cc bin php bao gm:
Phc hi li h thng kim sot v kh nh
Hip c Cc lc lng v kh thng thng
Chu u (CFE), loi b nhng hnh ng
gy hn dc ng bin gii chung v cng
c vic chia s thng tin.
- Lm gim kh nng xy ra mt cuc
chin tranh quy m ln hay bt k hnh thc
xung t no khc gia Nga v NATO. Do
vy cuc chin l khng tng t c hai
pha.
- xut mt k hoch hnh ng
chung v vn an ninh khu vc u ,

Nga Nato: chm dt nhng hu qu...

trong c nhng lnh vc cn hp tc nh
xung t, khng b v bun bn thuc phin.
- Tha thun vi nhau v con ng
hp tc trong h thng phng th tn la.
- Tch cc m rng hp tc qun s,
tng cng tnh minh bch cng nh tho
lun v cc hc thuyt v i mi quc
phng. Hp tc trong cng nghip quc
phng nn c cng c thng qua vic t
c nhng bin php v thnh t t c hai
bn.
- ng h k hoch ca Tng thng Nga
bng cch thc y mi lin kt chc nng
gia Nga v NATO cng nh EU, OSCE v
CSTO. Vic hnh thnh mi quan h Nga NATO nn l yu t trung tm trong kin
trc an ninh mng. Mt hi ngh thng
nh c bit gia cc i din ca Nga,
NATO v EU c th din ra thng nin vi
OSCE v CSTO i ph vi nhng vn
an ninh ch cht trong khu vc v tho
lun vic chia s gnh nng.
- Thnh lp Hi ng Cng chng Nga NATO nhm thc y vic trao i thng
xuyn cc nh hoch nh chnh sch, cc
chuyn gia cng c s hiu bit v tin
tng ln nhau, ng thi xut nhng
tng mi cho quan h Nga - NATO.
Ngoi nhng bc i chung ni trn,
NATO v Nga cng nn tin hnh nhng
bin php, nhng bc i c th ca ring
mnh nhm to mi trng thun li cho s
chuyn bin tch cc trong quan h i bn.

47

V pha NATO, cn cho Nga thy c

nhng bin php m bo an ninh khu vc
cho cc quc gia thuc NATO Trung v
ng u khng phi bng cc bin php
trong thi k Chin tranh Lnh chng li Nga
m bng bin php xy dng lng tin vi
Nga. m bo rng NATO khng cn chng
li Nga v cam kt thc hin cc bin php
xy dng lng tin vi Nga nh ngng cc
cuc tp trn quy m ln gn bin gii ca
Nga. Ln danh sch cc lnh vc hp tc vi
Nga bao gm h thng phng th tn la,
nng lng, an ninh mng v thay i kh
hu. Khu vc Bc cc cng nn c quan
tm c bit. Cam kt n lc hp tc vi Nga
bng nhng bin php c c hai bn chp
thun, cng c an ninh chung v khng e
da ti bn th ba. Nhn mnh nhng ng
gp tch cc ca Nga i vi n lc ca
NATO ti Apganixtan bng vic m rng
cc con ng vn chuyn pha bc.
ngh hp tc v chin lc mang tm khu
vc n nh nc ny. Tng cng hiu
qu v tnh tin cy ca Hi ng Nga NATO (NRC) bng vic ch nh mt ph
tng th k ph trch vn hp tc NRC.
Mt vi lnh vc quan tm chung cng nn
Hi ng ny gii quyt.
V phn mnh, Nga nn coi vic cng
c quan h vi NATO l mt u tin trong
d n kin trc an ninh chu u do Tng
thng D.Medvedev a ra. Quc gia ny
cng nn p li ngh hp tc ca NATO
bng cch: m bo rng nc ny khng
cn nh gy chin vi NATO; Ngng cc

48

Nghin cu Chu u - European studies review No1 (136).2012

cuc din tp quy m ln trn bin gii cc

nc thuc NATO v cc cuc tun tra gy
hn k nguyn Chin tranh Lnh ti chu
u; ng tun th cc iu khon ca CFE
v trao i thng tin, thm ch nu Hip c
ny b nh tr; Th hin rng nc ny
sn sng hp tc nhm a ra cc quyt nh
chung trong NRC v ngng vic s dng hi
ng ny nh mt phng tin a ra
nhng tuyn b nhm ph hoi lng tin;
Khng coi vic NATO hp tc vi cc quc
gia thuc X vit c l mi e da na.
Nhng lnh vc hp tc thc t
Cc chuyn gia phn tch cho rng, quan
h Nga - NATO kh th c nhng s chuyn
bin tch cc nu hai bn khng cng nhau
hp tc trong nhng lnh vc c th mang
tnh thit thc v hiu qu trong thi gian
ti. Nhng lnh vc bao gm:
Th nht, l vic xy dng lng tin
v mi quan h v vn gii gip v kh.
Thiu lng tin l tr ngi ln cho quan h
hp tc Nga - NATO trn tt c cc lnh vc
t thi k Chin tranh Lnh. By gi ngi ta
thm ch cn cho rng mc tin tng gia
hai bn thm ch cn thp hn c nhng
nm 1990 khi Nga v NATO hp tc trong
vn ti Boxnhia. C bn chin lc xy
dng lng tin c th thc y vic gii
gip v kh, l 4 .

kim sot v kh chu u v bo v h

thng trao i thng tin v iu tra. Nu
Hip c ny khng c thng qua, nhng
vn trn nn c thng qua trong mt
hip c mi hoc m rng cc vn ng
thun khc.
- ng thun v hip nh gii gip v
kh dc cc ng bin gii gia Nga v
Trung Quc. Nga v NATO cng nn rt lc
lng qun s khi vng bin gii gia hai
bn, gii hn cc hnh ng kch ng nh
tun tra trn khng qu nhiu v khng tin
hnh tp trn ngay st lnh th ca nhau.
- C nhng cam kt m bo t mi bn
gim bt nhng quan ngi v an ninh
- Tin hnh ngoi giao cng chng
g b quan im th ch v tng cng hiu
bit cng nh tnh minh bch. Cc bin php
c th l trao i thng tin hoc kinh nghim
din tp; pht trin thut ng din tp chung
v hp tc khng phn thng qua vic trao
i d liu v hun luyn chung trong vic
iu khin my bay t ng; tho lun v cc
hc thuyt v kh nng v ht nhn.
Th hai, hp tc v vn
Apganixtan s l php th quan trng trong
vic thay i quan h gia hai bn. Nga
c li rt nhiu mt Apganixtan n nh

- H thng kim sot v kh bao gm

bi vn bun bn thuc phin v tim

vic sa i hip c CFE. Nga v NATO

nng bt n Trung . D c nhng bt

nn tha thun v CFE phc hi vic

ng, Nga v NATO vn c th hp tc

Towards a Russia - NATO Strategic concept, sd.

Nga Nato: chm dt nhng hu qu...

tm gii php chung cho khu vc ny. Nhng
mc tiu trc mt s l 5 :
1) NRC a ra nhng t vn v vic
NATO rt qun khi Apganixtan. iu ny
s gip thc y mt chin lc khu vc bao
gm tt c cc bn ch cht tham gia nh
Iran, Trung Quc, Pakixtan v cc nc
trung . Tt c cc nc ny u l thnh
vin quan st trong Hi ngh hp tc Thng
Hi. Cn c nhng n lc c bit CSTO
cng tham gia a ra nhng t vn quan
trng v cc vn nh an ninh bin gii,
hun luyn cho qun i v cnh st quc gia
Apganixtan v v chin lc chng bun bn
thuc phin;
2) Tng cng hp tc v vn chuyn
ng khng cho NATO v qun i quc
gia Apganixtan. Nga nn m rng h thng
cho thu my bay c th c c trc thng
vn chuyn nng v cung cp my bay trong
hun luyn qun i Apganixtan;
3) NATO ngy cng s dng nhiu
mng li phn phi pha Bc (NDN) v
nhng con ng vn chuyn pha Bc
vn chuyn thit b khng gy cht ngi.
Nhng chuyn bin trn v NDN, cng thm
nhu cu s dng tng gip NATO c th m
rng vic s dng NDN v gim ph thuc
vo nhng con ng i qua Pakistan.
Th ba, hp tc v phng th tn la.
Nga v NATO tho lun hp tc v h
thng phng th tn la trn chin trng
5

Dmitri Trenin, NATO and Russia: Partnership or

Peril? Current history, October 2009.

49

(TMD) mt vi nm nay. S thay i k

hoch ca M lm thay i thi ca
Nga vi NATO v m ra cnh ca hp tc.
Mt s vai tr m Nga c th m nhn
trong bt c h thng phng th tn la n
o no ca chu u trong tng lai l nh
gi mi e da, cnh bo sm, hng ro
chng vic phng tn la khng c y
nhim v nhng ng lc chung nhm ngn
chn vic ph bin tn la n o: M rng
h thng phng th tn la n o trn
chin trng mc thng thng ca NATO
nng cao kh nng mc cao hn v t
h thng ny ni M trin khai tn la SM3
trn mt t vo nm 2015. Nga nn c
coi l mt phn ca k hoch ny v nn
c thnh gio kin; Cng nhau nh gi
kh nng ca h thng phng th tn la n
o ca Iran; S dng h thng raa ca Nga
theo di nhng cuc phng tn la ng
thi chia s d liu gia M/NATO v h
thng ca Nga; Pht trin h thng TMD
chung nhng khu vc c th nh khu vc
vnh bo v h tng nng lng chng tn
la ca Iran v nhng d n trong khu vc
ni c li ch chung c th gip xy dng
lng tin trong nhng lnh vc phc tp hn
ca h thng phng th tn la chu u.
Th t, ti thnh lp hi ng Nga NATO (NRC). NRC l cu ni cho quan h
hp tc Nga - NATO, l phng tin a
ra nhng quyt nh chung v ng thun
trong nhng vn cng quan tm, nhng
li khng lm c nhiu nh mong i v
ngy cng i xung vi 27+1 thnh vin

50

Nghin cu Chu u - European studies review No1 (136).2012

trong vng 5 nm v a ra rt t quyt nh.

Cc bc i trong tng lai nn c: Trao cho
NRC trch nhim r rng. Nhng lnh vc
ny c th bao gm an ninh mng v nng
lng, hot ng nhn o, h tr thm ha
v cc chin dch chng cp bin; m bo
rng tt c cc bn tham gia vo kh nng
ca quc gia mnh, ngn chn vic thnh lp
cc v tr thuc NATO trc khi c s ng
thun; Ch nh ph Tng th k NATO chu
trch nhim cho NRC; Thnh lp Hi ng
Cng chng Nga - NATO v cc hi ng
chuyn gia khc a ra cc tng hp
tc v nng cao nhn thc ca cng chng v
vn ny.
Kt lun
Trong thi gian ti, Nga v NATO nn
to ra nhng s chuyn bin mang tnh t
ph trong quan h song phng. Mc tiu
u tin nn l m rng mi trng chnh tr
cho mt chng trnh ngh s v hp tc
thc t. S chuyn bin trong thi ca c
hai bn trong thi gian qua l khng th ph
nhn nhng vn cn qu mong manh. N c
th s b ph hng nu nh c bt k mt
tuyn b no v mi e da ang tip
din cng nh cc k hoch qun s ca
NATO trong thp k ti. Cc chng trnh
ngh s cng nn tp trung vo mc tiu l
t c nhng tin b trn cng mt lc ti
nhiu mt trn. S l sai lm khi tp trung
vo nhng vn ring l nh phng th tn
la, hay nhng vn khc m t quc gia c
chung li ch to ln v coi l thc o
cho mi quan h gia Nga v NATO.

Cui cng, iu quan trng l nn trnh

a ra mt tuyn b chung mang tnh hnh
thc, i ngc li vi mong i ca hai bn
ri dn n nhng tht vng mi. Ci gi
cho mi quan h ny vi c hai bn l s
thiu lng tin v khng tng xng vi
nhng thch thc m hai bn t ra cho
nhau. Tuy nhin, nhng c hi hp tc mi
vn ang m ra v nn cn c nm ly
mt cch trit .
Ti liu tham kho
1. James Sherr, NATO - Nga: Nhn li
quan h 20 nm sau Lin X, Tp ch
NATO, s thng 7/2011.
2. Quan h Nga - NATO: Vn tn ti
v trin vng, TTXVN, TLTKB, Cc vn
quc t, thng 3 nm 2011.
3. V quan h Nga - NATO, TTXVN ti
Brucxen, 11/7/2011.
4. NATO - Nga: quan h i tc mi,
TTXVN, Trung ng, 4/2009.
5. Dmitri Trenin, NATO and Russia:
Partnership or Peril? Current history,
October 2009.
6. Donald C. Daniel and Michael I.
Yarymovych, "Russia and NATO: Increased
interraction in Defense research and
technology" Defense Horizons, October
2005.
7.
,
.. ..
, 2010 .