TON CU HA V KHNG HONG KINH T: NHNG BI HC

I VI CC NN KINH T CHUYN I NG U
TS. Nguyn Trng Hu
i hc Almamer, Ba Lan

Cuc

suy thoi kinh t ton cu v

khng hong ti chnh c xem l ti t
nht k t cuc i suy thoi, lm bc l
nhiu khim khuyt c bn trong h thng
ti chnh ton cu v lm thay i c bn
cch nhn ca chng ta v th gii v h
thng ti chnh ca n. Cuc khng hong
thch thc nhng quan im v Italy tng
tng tn ti lu di, sau giai on ti t
nht ca cuc khng hong, nhng n lc
chung ton cu c a ra a h
thng kinh t th gii thng bng tr li v
ngn chn cuc khng hong tip theo.
Nhng n lc ny ch c th thnh cng nu
chng ta hiu y nguyn nhn gc r ca
khng hong v tm hiu nhng bi hc ngay
t n.
1. Ton cu ha v khng hong kinh
t th gii
Qu trnh ton cu ha ang din ra
nhanh chng trong vi thp k gn y
lm su sc thm s phn cng lao ng trn
phm vi ton th gii, ng thi vi n l s
mt cn i ln gia cc nn kinh t, c bit
l gia cc nc pht trin cao nh M, Ty
u vi cc nc mi ni, in hnh l Trung
Quc, n . y l mt trong nhng
nguyn nhn chnh khi phn tch v ngun

gc cuc khng hong kinh t th gii hin

nay. iu ny xy ra nh th no?
Khi th trng chng khon v th
trng nh t ca M pht trin nng, ti
sn ca ngi M gia tng nhanh chng,
bong bng ti sn y ngi M chi tiu
cao hn rt nhiu so vi thu nhp ca h, c
ngha l nc M tiu dng nhiu hn so vi
sn xut. b p s thiu ht ny tt yu
h phi vay mn ca phn cn li th gii
thng qua vic bn cho cc nh u t nc
ngoi cc tch sn ti chnh l: tri phiu
quc gia, c phiu cc cng ty, bt ng sn.
Nc M sng trn mc sn xut ca
mnh t 1/4 th k nay, nhng thm ht ngn
sch gia tng mnh m trong chc nm tr
li y. u thp k 90, nc M chi tiu
hn khong 1-2% so vi thu nhp ca mnh,
nhng vo khong nm 2000, mc thm ht
ny vt qu 3-4%, vi kt qu ca bong
bng u c th cc nm 2005-2006, thm
ht ngn sch vt ngng 6% thu nhp
hng nm. Tng hp li, t 1982 n 2007,
nc M t mc gn 7.000 t la thm
ht. y l con s khng l. Quy m rt ln
ca nn kinh t M, mc tn nhim tn dng
cao v sc mnh ca ng la ln n mc

23

Ton cu ha...
trong sut 1/4 th k, nc M vn d dng
tm c nhng ngi vn sn sng mua cc
tch sn ca mnh. Tt nhin nc M khng
ph sn, nhng gp kh khn ln. Ngy
nay, nc M ngp trong vay n th gii.
Mt trong cc ch n ln l Trung Quc.
Nhng ngi Trung Quc ngho li phi cho
nhng ngi M giu c vay n. chnh l
nghch l ca ton cu ha. V ri nghch l
ny tch t n mt mc bo ha v tt
yu gy nn khng hong trc ht i vi
h thng ti chnh. Mt ln na ton cu ha
lm cho th gii tr nn phng hn, nhy
cm hn, khng hong ti chnh M
nhanh chng lan ra ton cu.

iu tit v tng trng

Trong th gii trc khng hong c
mt s ng thun rng ri vi quan im
cho rng th trng l hiu qu v t iu
chnh, do qu nhiu quy nh s ch cn
tr i mi. l mt k nguyn m rng
vic bi b cc quy nh. Tuy nhin, cuc
khng hong lm tiu tan nhng o
tng. Th gii v mng vi t tng phi
iu tit, v cc n lc nghim tc nht ang
c thc hin iu chnh li h thng ti
chnh.
Cc quy nh Basel III c thit k
gii quyt nhng tht bi ca th trng
dn ti cuc khng hong v s phc v nh
cc tiu chun ton cu. Mt mt, cc quy

Mt vn na m ton cu ha tc
ng n tng nn kinh t chnh l b ba bt
kh thi trong iu hnh chnh sch tin t ca

tc nhm tng cng quy nh iu tit khn

Ngn hng Trung ng cc nc. l

trong iu kin ton cu ha, khi nn kinh t
ca mt quc gia no c m ln th
cng mt lc ngi ta khng th thc hin
c vic duy tr mt t gi c nh, t do
ha lu chuyn vn v mt chnh sch tin t
c lp t c nhng mc tiu mong
mun. Cc chnh ph ch c th thc hin
c ti a 2 trong s 3 mc tiu trn.

cch nng cao c v cht lng v s lng

2. Cc bi hc t cuc khng hong

cho cc nn kinh t chuyn i ng u

gii thiu mt s yu t v m khn ngoan

Trong khng hong ti chnh v suy

thoi kinh t, chng ta c th rt ra nhiu bi
hc, nht l i vi cc nn kinh t chuyn
i ng u nh Ba Lan, Hungary, Tip
Khc. C th nu ra mt s bi hc sau:

kho vi m, nhng ng thi chng cng c

nhng tc ng v m khn ngoan. "Cc ci
ca c s qun l vn v tng cng phm
vi bo him ri ro ca cc ngun vn. Chng
c cng c bng cch tn dng mt t l
n by hp l nhm h tr vn da trn cc
bin php qun l ri ro, hn ch n by
qu mc trong h thng ngn hng v cung
cp thm mt lp bo v chng li m hnh
ri ro v sai s o lng. Cui cng, y ban
vo trong khun kh vn khng cho h
thng ri ro pht sinh t nhng dao ng c
tnh chu k v t lin kt ca cc t chc ti
chnh".
Vai tr c bn ca h thng ti chnh
trong nn kinh t l thc y s n nh v

24

Nghin cu Chu u - European studies review No9 (144).2012

thc y tng trng, nhng cuc khng

hong chng minh rng h thng c th
tht bi. Do , vic xem xt li cc khun
kh php l cn c hoan nghnh hn,
nhng cc cu hi sau y phi c t ra.
iu g s tc ng n kinh t v m nu:
1. Nhiu quc gia ng thi thc hin
kch thch ti kha rt ln v b nh hng
bi nhng iu chnh bn ngoi?
2. iu chnh ti kha c i km vi
vic gim cc n by ti chnh ln cho khu
vc t nhn?
3. Ti cng mt thi im, h thng
ngn hng phi tun th yu cu vn cht
ch hn v phi p ng tnh thanh khon?
Cc gi kch thch ti kha khng l v
cc khon ng cu lnh vc ngn hng (km
theo doanh thu gim st v chi ph cao hn
do suy thoi kinh t), dn ti thm ht
ngn sch, v do , mc n cng tng ng
k ti cc nc pht trin. Trong cc quc
gia, ni m n cng khng bn vng ngay c
trong ngn hn (hoc th trng cm nhn n
khng bn vng), chnh ph buc phi thc
hin cc chng trnh iu chnh ti kha
qu ti. Vi cc trng hp tnh hnh t cp
bch, chnh ph c nhiu khng gian cho
hot ng v c th p dng mt cch tip
cn dn dn hng ti gim thm ht v
gim n.
Trong bt k trng hp no, cc
nghin cu cng cho thy rng, ngoi tr cc
trng hp ngoi l, vic iu chnh ti kha
c tc ng tiu cc i vi tng trng

trong ngn hn. Nh vy, ti cc nc pht

trin, chnh sch ti kha ang v s khng
cn v tr cung cp h tr cho hot ng
kinh t m hon ton ngc li: Chnh sch
hn ch ti chnh c mt tc ng tiu cc
n tng trng. Hn na, chnh sch tin t
cng t n gii hn ca n v tnh hnh
phc tp hn na bi thc t l khu vc t
nhn cng ang tri qua s iu chnh quyt
lit.
Tt c nhng iu ny lm cho tng
trng chm li mt thi gian di. Trin
vng tng trng tip tc tr nn ti t hn
do mi trng iu tit mi. Tun th cc
quy nh, tiu chun mi c ngha l yu cu
vn cao hn, tng chi ph to vn, li nhun
thp hn, v do suy gim kh nng cho
vay v cc iu kin tn dng b tht cht
hn.
iu tit li h thng ti chnh l cn
thit, nhng thi im tin hnh cng l mt
vn cn ch . Hn na, cn tm ra mt
cp iu chnh va nhm thc y s n
nh nhng khng lm gim tng trng.
Gc ny s l v cng quan trng nu t
trong vin cnh rng ln hn khi thit k cc
quy nh mi c tnh n ton b mi trng
kinh t v m ca mt quc gia cng nh tc
ng ton cu ha.
Chnh sch kinh t bao gm c chnh
sch ti kha, chnh sch tin t v chnh
sch iu tit nn c phi hp. Nu khng
c mt mc phi hp v hp tc ph hp,
th cc bc thc hin trong mt lnh vc c
th d dng tr thnh phn tc dng v vng

Ton cu ha...

25

lp phn hi tiu cc gia lnh vc ti chnh

v nn kinh t c th dn n mt suy thoi
su v ko di.

v kt qu l cc nc c th sng hnh phc

vi thm ht ti khon vng lai mc hai
con s.

Cc tc ng bn ngoi ca ton cu

Cuc khng hong au n chng

minh logic ny l sai. Hin nay c s
ng thun khi cho rng cc yu t bn
ngoi l mt vn quan trng. Trn thc t,
tc ng bn ngoi nhiu khi tr thnh yu t
quan trng nht trong vic nh gi tnh
trng d b tn thng ca mt quc gia. Khi

ha
Hin ti, mt iu c chp nhn rng
ri rng tht bi iu tit l mt trong nhng
nguyn nhn chnh ca cuc khng hong.
Tuy nhin cng cn nhn mnh rng, cc yu
t khc (d tha thanh khon ton cu, chnh
sch ti kha v tin t lng lo, mt cn i
trong phn phi thu nhp, mt cn bng ton
cu) cng ng vai tr quan trng. iu ny
cho thy vic iu chnh li cc th trng ti
chnh l mt iu kin cn thit, nhng
khng sa cha h thng.
Th gii trc cuc khng hong
c c trng bi s phong ph ton cu v
tnh thanh khon v nguy c ly lan ri ro v
l. Trong mt th gii tnh thanh khon d
tha, nhng tc ng bn ngoi d b tn
thng ca mt nn kinh t khng c
nh gi y . (Mt trong cc kha cnh
kh hiu nht ca Hip c Maastricht v
SGP l cc khun kh iu phi EU v Khu
vc ng Euro hon ton b qua cc tc
ng bn ngoi). Thm ch ngi ta cn tin
rng mt mc thm ht bn ngoi l bn
vng nu th trng sn sng ti tr cho n,

nh gi s n nh kinh t v m, cn lu
rng s n nh ti chnh khng bng n nh
ti kha. iu thc s quan trng l v tr S-I
ca nn kinh t nh mt ton th. Khi dng
vn vo mt nc t nhin dng li, n s
gy s nhiu lon cho nn kinh t cho d n
nc ngoi c tch ly trong khu vc cng
hay trong khu vc t nhn.
Khng ngc nhin khi thy c nhng
nh kinh t tin chc rng nguyn nhn gc r
ca cuc khng hong ng EUR l do n
bn ngoi. Mt mt, cc yu t bn ngoi
ca cc nc ngoi vi Khu vc ng Euro
xc nh mc nghim trng nh th no
v thng qua nhng knh g m cuc khng
hong ton cu nh hng n nn kinh
t. Mt khc, chng cng quyt nh tc
v ci gi m nn kinh t s phi tr cho cuc
khng hong.

26

Nghin cu Chu u - European studies review No9 (144).2012

Bng trn cho thy ngay s khc bit rt

ln trong tnh hung ca cc nc PIGS (B
o Nha, Italy, Hy Lp v Ty Ban Nha).
Ti Hy Lp, chnh sch ti chnh v trch
nhim, vn cu trc kinh t, thiu kh
nng cnh tranh v mt bong bng tn dng
l nguyn nhn cho s sp . Cn ti Ty
Ban Nha li l tnh trng ti kho i km vi
bong bng ti sn v tn dng, trong khi
Ailen, s bng n ca bong bng ti sn l
th phm chnh.
Bn cnh nhng khc bit ny, cng c
im tng ng: Cc nn kinh t PIGS km
pht trin so vi cc nn kinh t li ca Khu
vc ng Euro, do tc tng trng
tim nng cao hn v lm pht cao hn, v
tt c h u dng ng euro. Bc vo cu
lc b euro c ngha l t b chnh sch tin
t c lp: Sau khi gia nhp, ECB s quyt
nh cc iu kin tin t cho ton b Khu
vc ng Euro, trong khi chnh sch ti kha
v tt c cc yu t khc ca chnh sch kinh
t vn cn di s kim sot quc gia. Tuy
nhin cc iu kin tin t khng phi l ti
u ng thi cho nc c v cho cc quc
gia ngoi vi t pht trin. Mt mc li sut

Ngun: IMF.
thch hp cho nn kinh t c li tr thnh
lng lo i vi iu kin tin t Ty Ban
Nha hay Ailen. Chnh sch tin t lng lo
thc y tng trng tn dng, h tr tiu
dng, v kt qu l bong bng nh , nh
chng ta chng kin, n ra trong cc
nc chu u ngoi vi.
Chc chn c nhng du hiu cho
thy cc nn kinh t trn mt con ng
khng bn vng: Thm ht ti khon vng
lai mc hai con s v tn dng c m
rng nhanh chng. Tc tng trng ca
cung tin gy nn lo lng cho th trng v
cc c quan c thm quyn. Tuy nhin, trc
khng hong, trn th gii khng ai quan
tm n iu . Chnh quyn chu u b
qua s mt cn bng ngy cng tng khi cc
quy tc iu phi EU v Khu vc ng Euro
ch tp trung vo s n nh ti kha, ngoi
tr Hy Lp khi tnh hnh ti kha ca
cc quc gia ny kh vng chc. C Ty Ban
Nha v Ailen u ghi nhn thng d ngn
sch, trong khi B o Nha v Hy Lp,
thm ht dao ng xung quanh gii hn 3%
trong nm 2007. T l n cng/GDP thp
hn mc trn 60% theo Hip c Maastricht

Ton cu ha...
Ty Ban Nha v Ailen, v n cng ca B
o Nha vn cn trong gii hn. Th trng
khng p buc s cn thit iu chnh
hoc/v b qua s mt cn bng bn ngoi
v bn trong v mt quy tc ca Khu vc
ng Euro l cc nc phi tun th s iu
hnh t trung tm.
Cuc khng hong ton cu cung cp
mt bi hc au n cho tt c cc nc:
Him ha thc s lun lun l cc yu t bn
ngoi. Thot nhn, Italy c v khng ph hp
vi kt lun ny, v hi l l sau khi Hy Lp,
Ailen, v B o Nha c gii cu,
quc gia tip theo cn gii cu l Italy ch
khng phi Ty Ban Nha. Mc d Ty Ban
Nha c tnh hnh ti kha vng mnh trc
cuc khng hong, nhng chuyn nhanh
thnh thm ht ti khon vng lai hai con
s v tng n nc ngoi vt qua 100%
GDP. V th bn ngoi xu i l kt qu ca
s mc n ngy cng tng ca khu vc t
nhn.
Trong trng hp ca Italy, tng n
rng nc ngoi thp hn so vi Ty Ban
Nha, v thm ht ti khon vng lai dao
ng trong khong 2-3%. Vn c bn
Italy l mc n cng cao v t l tng trng
tim nng thp. Trong nhng nm kinh t
bng n trc khng hong, Italy ghi
nhn tng trng thp hn mc trung bnh
ca Khu vc ng Euro, xu hng ny phn
nh vn c cu ca nn kinh t v mi
trng chnh tr khng n nh. V mt ny,
gn y c nhng tin b tch cc: Chnh
ph cam kt ci cch c cu, v cam kt ny

27
lm gia tng nim tin. iu ny cho thy
rng, nu chnh ph thnh cng trong vic
thc hin ci cch c cu th tc tng
trng tim nng s c ci thin, do c
th a cc khon n cng v mt cp
bn vng.
Mc d Ty Ban Nha c mt v th ti
chnh ban u c xem l tt hn, song
quc gia ny hin ang trong mt tnh hung
rt kh khn: S n nh ti kha c duy
tr trong qu kh (thm ht ngn sch 8,5%
nm ngoi v thm ht ngn sch nm nay
c th vt qu mc tiu 4,4%), trong khi n
bn ngoi vn cn cao. Ty Ban Nha hin
ang phi i mt vi vn thm ht kp,
iu ny lm cho tnh hnh kh khn v phc
tp hn khi thc hin cc iu chnh kinh t
v m cn thit v tr li qu o tng trng
bn vng.
Chnh sch tin t trong cuc khng
hong, vai tr ca ECB
Cuc khng hong ton cu buc chng
ta phi xem li l thuyt v Ngn hng
Trung ng v thc tin hot ng ca n.
T lu chng ta vn xem s n nh ti chnh
l trch nhim ca cc ngn hng trung
ng. Tuy nhin trong th gii trc khng
hong, mc tiu ny tr thnh th yu.
Quan im ch o cho rng cc th trng
l hiu qu v t iu chnh: Cc ngn hng
trung ng phi tp trung vo lm pht, gi
lm pht trong tm kim sot bng cch thit
lp li sut ngn hn, v khng nn can thip
vo cc th trng.

28

Nghin cu Chu u - European studies review No9 (144).2012

TNG TRNG M3 (%)

1/07

5/08

9/09

1/11

Ngun:ECB
Cuc khng hong nhc nh mnh m
chng ta rng, bo v s n nh ti chnh t
nht cng quan trng nh duy tr lm pht n
nh. n nh ti chnh khng nn c coi
l mt mc tiu hng hai. Trong cc tnh
hung cng thng, s n nh ti chnh phi
c xem l mt u tin.
Trn cc th trng lin ngn hng,
Ngn hng Trung ng c chc nng truyn
thng nh ngi cho vay cui cng: H cung
cp thanh khon cho cc ngn hng gp kh
khn thanh khon khi th trng li i hi
iu kin th chp. Trong cuc khng hong,
cc ngn hng trung ng tng cng chc
nng ny bng cch ko di thi gian o
hn ca hot ng ti cp vn v m rng
phm vi ca chng khon c chp nhn

lm ti sn th chp v phm vi ca cc nh
ch ti chnh c tip cn trc tip n cc
tin ch ca Ngn hng Trung ng.
Khi tt c cc cng c truyn thng
c trin khai (cc li sut ch cht t
mc gn bng khng, v dch v nh ngi
cho vay cui cng trn th trng lin ngn
hng khng gii quyt cuc khng
hong), Ngn hng Trung ng ca cc nc
pht trin s dng c cc bin php phi
truyn thng v bt u s dng bng cn
i ca h mt cch tch cc hn nhiu.
Tr li nm 2007, ECB l ngn hng
trung ng ln u tin bc vo th trng
v cung ng nhu cu thanh khon cho cc
ngn hng thng qua vic cung cp thanh
khon khng gii hn vi li xut c nh.

29

Ton cu ha...
Sau , ECB m rng b cng c ca n,
nhng ri li li v t chi tham gia
nhiu hn na vo cc gii php phi truyn
thng cho n gn y.
Mc d ECB cng b chng trnh
mua tri phiu c bo him v bt u
mua tri phiu chnh ph ngoi vi trn th
trng th cp, nhng tp hp cc bin php
ny khng th c nh ngha l ni lng
nh lng c in. Th nht, Ngn hng
Trung ng trung ha cc bin php can
thip. Th hai, quy m ca can thip cng
thp hn nhiu so vi thc t ca Cc D tr
Lin bang M, Ngn hng Anh, Ngn hng
Nht Bn. Cho n cui nm 2011, Fed v
BoE dnh hn 15% GDP ni lng nh
lng, trong khi s tin ECB b ra hu nh
khng vt qua 1% GDP Khu vc ng
Euro.
Vn c bn l cc nc Khu vc
ng Euro n bng mt ng tin m h
khng hon ton c kim sot. BoE l
ngi cho vay cui cng ca GBP, l mt
m bo tim n cho cc ch n, nhng
trong Khu vc ng Euro, ni thiu mt
ngi cho vay cui cng, ch n khng bao
gi c th chc chn rng h s hon ton
hon c tr, iu ny thi bng ln cuc
khng hong nim tin.
Gn y chng ta c chng kin
nhng thay i tch cc trong thc hnh
qun l khng hong ca ECB. Ngn hng
thng qua cch tip cn thc dng hn
i vi qun l cuc khng hong: Khng
mua tri phiu chnh ph mt cch trc tip,

nhng to thanh khon th trng vi hn

1.000 t EUR, vi li xut thp thng qua
hai ln u thu Chng trnh H tr tn
dng di hn Gi r (LTRO), ng thi ni
lng hn na cc quy tc th chp ti sn.
Bin php sau kh quan trng, v t cc
ngn hng cho vay ln nhau m khng cn
ti sn th chp trn th trng lin ngn
hng, v trong mt s trng hp, khng
iu kin th chp c ngha l khng iu
kin tip cn n cc tin ch ca ECB.
Tim thanh khon lm gim ng k
p lc trn th trng lin ngn hng, ngn
cn khng hong tn dng v ng thi ng
mt vai tr quan trng trong n nh hiu
sut cao hn ca th trng tri phiu Khu
vc Euro.
Tuy nhin s l mt sai lm khi ngh
rng th trng ang trn ngp thanh khon
v mi th u tt. Quy m thanh khon b
o tng: phn ln d tha thanh khon
c gi ti Ngn hng Trung ng ch
khng phi l chy vo nn kinh t thc.
Mc d thc t chc chn c tr gia vic
cung cp thanh khon cho cc ngn hng v
thi gian khi s tin ny s c s dng
trn th trong cho vay. Cc s liu gn y
nht v cung tin cho thy tn dng khu vc
t nhn tng trng vn cn chm chp. Nu
c tnh n nhu cu iu chnh bng cn i
ca khu vc ngn hng, th vn cn mt cu
hi l liu nng lc v ch cho vay s
c ci thin trong trong tng lai hay
khng?

Vai tr ca ECB ch l mt kha cnh

ca khng hong chu u hin nay. Cc s
kin ca nhng nm qua lm ni r vn
cu trc chu u, l: Mt lin minh
tin t s khng kh thi, tr khi n i km
vi mt lin minh ti kha v chnh tr v tr
khi cc iu kin ca Khu vc Tin t ti u
(Optimuml Currency Area OCA) c p
ng. tng v mt b ba may mn: Ngi
vay c ch quyn khng th ph sn; Cc
ngn hng trung ng quc gia khng c
php tr gip tin t; v rng mnh khng
cu gip b cm th mt quc gia tr c n
- sp . Cuc khng hong c m
ha trong h thng k t s ra i ca ng
euro, v by gi mi ngi u cho rng vi
hnh thc hin ti ca Khu vc ng Euro,
khun kh th ch khng cn kh thi na.
Cc th ch v c ch hin hnh lm gia tng
s mt cn bng trong Khu vc ng Euro
v ng thi l ro cn i vi vic qun l
khng hong mt cch c hiu qu.

Kt lun: Nhng bi hc trn cn c

nghin cu v tham kho trong vic hoch
nh chnh sch kinh t ti cc nc nh Ba
Lan, khi m mc tiu chin lc ang hng
ti gia nhp Khu vc ng Euro. Vic tr
thnh thnh vin ca Khu vc ng Euro
mang li nhng li ch to ln xong cng t
ra nhng ri ro cho nn kinh t Ba Lan trong
bi cnh mi ca ton cu ha ang din ra
hin nay vi nhng sc thi mi ca n.
TI LIU THAM KHO
1. Witold Orlowski. Th gii in di,
phn 4 (ting Ba Lan). Gazeta Wyborcza ,
17-10-2008.
2. Andrzej Wojtyna. V chnh sch tin
t (ting Ba Lan), Nh xut bn Kinh t,
2004.
3. Grzegorz W. Kolodko. Globalization
and its Impact on Economic Development,
TigerWorking Paper Series, No81, Warsaw
2006.