T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS
FELSEFE VE DN BLMLER ANABLM DALI
YKSEK LSANS TEZ

MANU KANUNNAMESNE GRE HNDUZM

Emine ERSZ

Prof. Dr. Ali hsan YTK

2007

YEMN METN
Yksek Lisans Tezi olarak sunduum Manu Kanunnamesine Gre
Hinduizm adl almann, tarafmdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykr
decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin
bibliyografyada gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanlm
olduunu belirtir ve bunu onurumla dorularm.

Tarih
..../..../.......
Ad SOYADI
mza

ii

YKSEK LSANS TEZ SINAV TUTANAI

rencinin
Ad ve Soyad
Anabilim Dal
Program
Tez Konusu
Snav Tarihi ve Saati

: Emine ERSZ
: Felsefe ve Din Bilimleri
: Felsefe ve Din Bilimleri
: Manu Kanunnamesine Gre Hinduizm
:

Yukarda kimlik bilgileri belirtilen renci Sosyal Bilimler Enstitsnn

.. tarih ve . sayl toplantsnda oluturulan jrimiz
tarafndan Lisansst Ynetmeliinin 18. maddesi gereince yksek lisans tez
snavna alnmtr.
Adayn kiisel almaya dayanan tezini . dakikalk sre iinde
savunmasndan sonra jri yelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayana olan
Anabilim dallarndan sorulan sorulara verdii cevaplar deerlendirilerek tezin,
BAARILI OLDUUNA
DZELTLMESNE
REDDNE
ile karar verilmitir.

*
**

OY BRL
OY OKLUU

Jri tekil edilmedii iin snav yaplamamtr.

renci snava gelmemitir.

***
**

* Bu halde adaya 3 ay sre verilir.

** Bu halde adayn kayd silinir.
*** Bu halde snav iin yeni bir tarih belirlenir.
Tez burs, dl veya tevik programlarna (Tba, Fulbright vb.) aday olabilir.
Tez mevcut hali ile baslabilir.
Tez gzden geirildikten sonra baslabilir.
Tezin basm gereklilii yoktur.

Evet

JR YELER

MZA

Baarl

Dzeltme

Red ...

Baarl

Dzeltme

Red ..........

... Baarl

Dzeltme

Red .

iii

ZET
Yksek Lisans Tezi
Manu Kanunnamesine Gre Hinduizm
Emine ERSZ
Dokuz Eyll niversitesi
Sosyal Bilimleri Enstits
Felsefe ve Din Bilimleri

Bu almann amac Hindu kutsal metinlerinden Manu Kanunnamesi

erevesinde Hinduizmin genel resmini izmektir.
Eser ksaca bireyin dnya hayatn tanzim iin kompoze edilmitir.
Bunun yan sra Hinduizmin ayrt edici uygulamalarndan olan kast sistemi de
burada ayrntl biimde ele alnr.
almann

giri

ksmnda

Hinduizm,

kutsal

metinleri,

Manu

Kanunnamesi ve eserin nemi ile ilgili genel bilgiler verilmitir. lk blmde

tanr, yaratl, kurban, kadn, helal-haram, gnahlar ve kefaretleri, hayatn
drt evresi gibi konular hakknda Manusmritide yer ald ekliyle bilgiler
sunulmutur. kinci blm ise bu dindeki ve eserdeki yeri ve nemi nedeniyle
kast sistemine ayrlmtr.
almann sonunda Manu Kanunnamesinin ve Hinduizm in genel
deerlendirmesi yaplmtr.
Anahtar kavramlar: Manusmriti, Hinduizm, kast, kadn, kurban, arama.

iv

ABSTRACT
Master Thesis
Hinduism According to The Law of Manu
Emine ERSZ
Dokuz Eyll University
Institute of Social Sciences
Departmant of Philosophy and Sciences of Religion

The aim of the study is outline the Hinduism from the perspective of The
Law of Manu which is one of Hindu holy scriptures.
The text is precisely composed to regulate the life of individual in this
world. Additionally the cast system, which is from the distinctive applications of
Hinduism, is also handled in detail.
In the introduction part of the study, general information is given about
Hinduism, its holy scriptures, The Law of Manu and importance of the text. In
the first chapter the information about the subjects such as god, creation,
sacrifice, woman, permission-prohibition, crimes and restorations, four stages
of life and etc. is presented in the way it takes places in Manusmriti. Second
chapter is allocated to the cast system because of its place and importance in the
religion and the text.
At the end the general evaluation of the text and Hinduism is given.
Key words: Manusmriti, Hinduism, cast, women, sacrifice, arama.

NDEKLER
YEMN METN........................................................................................................... ii
TUTANAK .................................................................................................................iii
ZET .......................................................................................................................... iv
ABSTRACT................................................................................................................. v
NDEKLER ........................................................................................................... vi
KISALTMALAR .....................................................................................................viiii
GR .......................................................................................................................... ix
1. ARATIRMANIN AMACI, NEM, KAPSAMI, YNTEM VE
GLKLER........................................................................................................ ix
1.1 Aratrmann Amac ve nemi....................................................................... ix
1.2 Aratrmann Yntemi, Kapsam ve Glkleri...........................................xiii
2. TEMEL ZELLKLER BAKIMINDAN HNDUZM................................... xiv
3. HNDU KUTSAL METNLER .....................................................................xviii
4. MANUSMRT (MANU KANUNNAMES) VE YAZARI ............................ xix
4.1. Eserin erii ...........................................................................................xxviii
BRNC BLM
MANU KANUNNAMESNDEK TEMEL DN KONULAR
1.1. TANRI VE YARATILI................................................................................... 1
1.2. KURBAN .......................................................................................................... 8
1.3. KADIN ............................................................................................................ 13
1.4. BAZI GNAHLAR VE KEFARETLER........................................................ 25
1.5. HELAL VE HARAM YYECEKLER, TEMZ VE PS MADDELER ......... 34
1.5.1. Helal ve Haram Yiyecekler ....................................................................... 34
1.5.2. Dinen Temiz ve Pis Kabul Edilen Baz Maddeler..................................... 41
1.6. ARAMA (HAYATIN EVRELER) .............................................................. 43
1.6.1.rencilik Dnemi ..................................................................................... 45

vi

1.6.2. Aile Hayat Dnemi................................................................................... 52

1.6.3. Mnzevi Hayat Dnemi ............................................................................ 55
1.6.4. ilecilik (Dilencilik) Dnemi.................................................................... 57
KNC BLM
MANU KANUNNAMESNE GRE KAST SSTEM
2.1. KAST ............................................................................................................... 61
2.1.1. Kast Mensuplarnn Ortak Ynleri ............................................................ 70
2.2. TEMEL KASTLAR......................................................................................... 75
2.2.1 Brahmanlar ................................................................................................. 76
2.2.2. Katriyalar ................................................................................................. 83
2.2.3. Vaisyalar.................................................................................................... 87
2.2.4. Sudralar...................................................................................................... 88
2.3. ARA KASTLAR ............................................................................................. 91
2.4. KAST DII KABUL EDLEN GRUP: PARYALAR..................................... 94
2.5. KASTIN KARMA VE TENASHLE LKS............................................ 96
SONU .................................................................................................................... 100
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 107

vii

KISALTMALAR
Age.

Ad geen eser

Bkz.

Baknz

C.

Cilt

ev.

eviren

MS.

Manusmriti

S.

Sayfa

S.B.E. Sacred Books of the East

Trans. Translated by
Vol.

Volume

Yay. Yaynlar

viii

GR

1. ARATIRMANIN AMACI, NEM, KAPSAMI, YNTEM VE

GLKLER
1.1 Aratrmann Amac ve nemi
Hinduizmin tarihi M. II. bin yln ortalarna kadar gtrlmektedir. Otuz be
asrlk tarihiyle o, yaayan dinler iinde en eski olandr. Hindistan nfusunun %80i,
dnya nfusunun %12si bu dine inanr. Yaklak 800 milyon mensubu ile Hinduizm
ayn zamanda yaayan byk dinlerden biridir. Ayn blgede ortaya kan Budizm,
Caynizm, Sihizm gibi dinlerin kendi iinden teekkl etmesi nedeniyle onun,
blgedeki en etkili dini gelenek olduunu sylemek yanl olmayacaktr.
Hinduizm, daha ziyade Hindistan alt ktasnda yaygn olarak inanlan bir
dindir. Bugn Nepal ve Endonezyann bir blmnde de Hindular yaamaktadr.
Ancak Hindistan dndaki Hindularn da bir ekilde Hint kkenli olmas ve bu dinin
Hint ktas ile snrl kalmas Hinduizmin etnik kkenli bir din olduu sonucunu
dourmaktadr.1
Ancak gnmzde iletiim ve haberlemenin artmasyla dnya giderek
klmekte ve znde misyoner bir yapya sahip olmasa da Hinduizmle, en azndan
onun felsefesine ait baz dncelerle tanan kii says her geen gn artmaktadr.
Yeni dini oluumlarn da etkisiyle, zellikle bu dinin temel retilerinden yoga ve
meditasyona olan ilgi Bat kanalyla lkemize gelmekte ve hem Batda hem de
lkemizde giderek daha fazla ilgi grmektedir. Yoga yapanlarn ounun bunun uzak
dou dinlerinde nemli bir ibadet olduunu bilmeden yaptn dnrsek, birok
kiinin aslnda farknda olmadan bu dinlere ait fikirlerle temas ettiini grrz.
Dolaysyla Hinduizmin etnik grnml bir din olarak kalmaktan giderek
uzaklatn sylemek mmkndr.

Ali hsan Yitik, Hint Dinleri, zmir lahiyat Vakf Yaynlar, zmir 2005, s. 5.

ix

Dier yandan nceleri Hinduizm misyoner karakteri ar basan bir din deilse
bile Hristiyan misyonerlerine tepkinin de etkisiyle o, son yzylda kendini savunma
eilimi gstermi ve retilerini yayma giriimlerini hzlandrmtr. Bylece daha
sonralar Hindu misyonerleri Avrupa ve Amerikaya uzanmlardr. Bu misyonerler
arasnda Svami Vivekananda en mehurlarndandr.2 Dolaysyla Hinduizmi, etki
alan sadece Hint ktasyla snrl bir din olarak dnmek yanl olacaktr. O, dini
retilerini modern zamann artlarna uyarlamak ve insanlar gnlk yaamn
karmaasndan uzaklatrp ruh sknete kavuturacan vaat etmek suretiyle her
geen gn daha fazla ilgi gren bir dindir. Etki alan giderek yaygnlaan bir din
olarak Hinduizmi doru ekliyle anlamak kutsal metinlerine bakarak mmkn
olabilir. Hinduizm, onlarca ciltten oluan kutsal kitaplaryla dinler arasnda kutsal
kitab en fazla olan dindir. Manu Kanunnamesi Hinduizmin sosyal ve pratikteki
ynne dorudan bir bak as sunmaktadr. Bata Hinduizmin sosyal hayata
baknn ifadesi olan kast sistemi, sistemin karma ve tenashle ilikisi, kast
mensuplarnn grevleri gibi konularda bizlere bilgi vermektedir. Bunun dnda
helal ve haram yiyecekler, kurbanlar, bir Hindunun yaamas gerekli olan hayatn
drt evresi, uygun evlilik eitleri, iyi bir yneticinin zellikleri, kadnn grevleri
gibi dinin uygulamaya ynelik birok konusunda malumat sunmaktadr. Hinduizmin
temel felsefesini, gnlk hayattaki uygulamalarn ve onun bu dine inananlarn
hayatnda nasl karlk bulduunu anlamak asndan Manu Kanunnamesi ok
nemli bir kaynaktr. Eser sz konusu bu nemi nedeniyle almamza konu
olmutur.

Hinduizm inananlarn hayatlarna dorudan mdahale eden, hayatn her

alannda etkisi olan bir dindir. Gnlk hayatn her anyla ilikili ok saydaki dini
ayinleri nedeniyle onu, dinden ziyade, bir hayat tarz olarak tanmlayanlar dahi
vardr.3 Kiinin doumuyla birlikte balayan isim koyma, sa kesme gibi ayinler,
rencilik hayatna adm ataca srada bulua giri ayini ile devam eder. Kii
2
3

Ekrem Sarkolu, Din Fenomenolojisi, Isparta, 2002, s. 283.

The llustrated Encyclopedia of Mankind, The Beliefs of Man, Hinduism, ed. Richard Carlisle,
Marshall Cavendsh Limited, London, 1978, Vol. 19, s. 2501.

rencilik hayatndan aile reislii ya da dilencilik aamasna geecei dnemlerde de

yine bir takm dini sorumluluklar yerine getirir. Hinduizm kiiden hayatn dinin
belirledii drt evreye ayrmasn ve buna gre yaamasn ister. Ayrca doutan
mensubu bulunduu kastn gereklerini en iyi ekilde yerine getirmesini ve iinde
bulunduu konumu deitirmeye almamas gerektiini syler. Evlenirken bata
kast eitlii gibi dinin belirledii kriterlere uygun bir e ve dinin uygun grd bir
i semelidir. Manu Kanunnamesi Hinduizmin bu telkinlerinin en ak ekliyle yer
ald kutsal kitaplardan biridir.

Bugn

Hindistanda

hl

uygulanan

ve

Hinduizmin

en

zgn

uygulamalarndan olan kast sistemi tarih boyunca var olmu eitli toplumsal
tabakalama ekilleri iinde belki de en eski ve zgn olandr. Onu dier toplumsal
sistemlerden ayran zellik, varlnn ve geliiminin byk oranda dine
dayandrlmasdr. Gemite var olan klelik gibi sistemlerde toplum basit bir ayrm
ile hr ve kleler olarak ikiye ayrlr ve eer efendisi isterse kiiyi zgr brakabilirdi.
Kast sistemi ise ok daha karmaktr. Kiinin bu sistem iindeki yeri doutan bellidir
ve sonradan deitirilemez. Ayrca kast kabul etmek ve gereini yerine getirmek dini
bir zorunluluktur. Sisteme kar klmas halinde uygulanacak sosyal ve dini
yaptrmlar mevcuttur. Denilebilir ki sistem kiinin kendisinden kurtulmak iin
deneyebilecei btn k yollarn kapamtr. Mensubunu kurallarna uymaya
mecbur klmakta ve bulunduu kast iine adeta hapsetmektedir. Bylece kast zellikle
alt snflar iin nemli bir baskna dnmektedir. Bu durum tarih boyunca yaanan,
kiinin din ile mantk kurallar arasnda skmasna dolaysyla yaad gerilime iyi
bir rnektir. Bu gerilimin amzda zellikle dindar bir Hindu iin zgrlk ve eitlik
sylemlerine paralel olarak gitgide artmaktadr. Ayrca sistemin, Manusmritide yer
ald ekliyle bugn sosyal hayata bire bir uygulanmas ciddi sorunlar douracaktr.
nk eser, hayatn her alannda kast ayrmna gre ekillenen sosyal ilikilerin
temelleri zerinde bina edilmi bir toplumu, ideal toplum olarak tasavvur etmektedir.
Kast sisteminin ortaya kard sorunlar amak iin sisteme kar bir takm
faaliyetler yaplmtr. Ancak hibiri kast sistemini tamamen deitirmeyi ya da
ortadan kaldrmay baaramamtr. Zaten kar hareketlerin birou sistemi tamamen
ortadan kaldrmaktan ziyade deitirmeye, zellikle de kilit noktas konumundaki

xi

karma inancn yeniden yorumlamaya yneliktir. Bu giriimlerin varl, kast

sisteminin yaratt problemlerin ve skntlarn bir gstergesidir. Manu Kanunnamesi
byk oranda kast sistemi zerinde durduu iin biz de aratrmamzn ikinci
blmn bu konuya ayrmay uygun bulduk.
Tm bunlarn yannda kast dna itilen Hindular da nemli dier bir
sorundur. Sistemin dna itilen kimselerin tekrar geriye dn mmkn deildir.
Bu da, hor grlen insan saysnn giderek artmas anlamna gelmektedir. Dolaysyla
sistem iin ciddi bir sorundur. nk saylar yz milyonu bulan ve her gn artan bu
dlanm grubun sistemin ve onu destekleyen temel kaynaklardan olan Manusmriti
gibi eserlerin ciddi birer kart olmas kanlmazdr. Kast dna itilen
kmsenemeyecek saydaki bu grubun Manusmritide birok yerde muhatap dahi
alnmamas bal bana bir sorundur. badetler ve grevler anlatlrken hitap genelde
ilk kasttakileredir. Ayrca hizmeti snf da kutsal metinlerde ou zaman
dlanmaktadr. Bu ise, bu iki grubu oluturan ve kendilerini mensubu olarak
grdkleri dinin kutsal kitab tarafndan dlanan milyonlarca Hindu demektir. Bu da
yine ciddi bir sorun olarak karmza kmaktadr.

Bizim bu aratrmada amacmz Hinduizmin tanr, hayatn drt evresi,

gnlk hayata dair baz helal ve haramlar, kadn, kast ve bu kapsam iinde karma ve
reenkarnasyon gibi reti ve uygulamalarn Manu Kanunnamesi erevesinde ele
almaktr. Eserde yer ald ekliyle Hinduizmin dnya grn ve bugn birok
sorunla kar karya kalan kast sistemini Manu Kanunnamesinde yer alan orijinal
hali ile ortaya koymaya almaktr. Daha nce de ifade ettiimiz gibi eser,
Hinduizme genel bir bak as sunmas asndan Hindu kutsal metinleri iinde
nemli bir yere sahiptir.

Giderek nem kazanan dou dinleri ve bu erevede Hinduizm ile ilgili

batda birok aratrma yaplmtr ve yaplmaya devam etmektedir. Ancak dilimizde
yeterli almaya rastlanlmamaktadr. Dinler tarihi alannda bat dinleri ile ilgili
onlarca kaynak varken Hinduizm ile ilgili kaynaklar parmakla saylacak kadar azdr.

xii

Bu ise bu alanda aratrma yapmak isteyen kiiler iin ciddi bir glktr.
Hinduizmin temel metinleri olan Vedalar'n dahi dilimize evrilmemi olmas bu
eksiklii aka ortaya koymaktadr. te bu nedenle biz bu alandaki boluun
doldurulmas dncesiyle byle bir konuyu ele alma gerei duyduk. Bu almada
amacmz Hinduizmin hayata bak ve pratikteki uygulamalar ile ilgili Manu
Kanunnamesini esas alarak bilgi vermek ve bylece hem onun dnya grn hem
de birinci kaynaklarndan birini anlamaya almaktr. Bylece alana mtevazi bir
katk salamaktr.

1.2 Aratrmann Yntemi, Kapsam ve Glkleri

ncelikle temel kaynak olan Manu Kanunnamesi incelenmi, bunun yannda

ilgili dier baz kaynaklar da taranm ve eserde yer alan konulardan merkezi neme
sahip olanlarla ilgili bilgiler ana balklar altnda sunulmutur.

almamzn giri blmnde ncelikle Hinduizm hakknda ksaca bilgi

verdik. Konumuz Manu Kanunnamesine gre Hinduizm olduu iin Hinduizmin
genel erevesini ortaya koymak, almann bir btn tekil etmesi asndan
nemliydi. Yine girite Hindu kutsal metinleri hakknda genel bilgiler verdik.
Bylece Manusmritinin bu ok saydaki kutsal kitap arasnda yerinin ve neminin
ne olduu daha iyi anlalabilecektir. Daha sonra mitolojik bir kiilik olarak Manu,
Manu Kanunnamesinin nemi ve eserin Avrupadaki deeri hakknda genel bilgiler
vermeye altk.
lk olarak, ok ak olmayan ve zaman zaman ismi gese de eserin genelinde
hkim tek varlk olduunu syleyemeyeceimiz tanr kavram zerinde durduk.
Tanr kavramyla birlikte eserde olduka mitolojik ve kapal bir dille anlatlan
yaratl hikyesini ele aldk.
Manusmritinin iki ayr blmde ele ald helal ve haram yiyecekler, pis ve
temiz maddeler ok ayrntldr. Amacmn Hinduizme ait bir ilmihal yazmak

xiii

deildir. Bu yzden gnahlar, kefaretleri, pis ve temiz maddeler arasndan bazlarn

rnek olarak ele almakla yetindik.

Manu Kanunnamesinde ok ayrnt saylabilecek bilgiler bulunmaktadr. Bu

nedenle aratrmamz eserde yer alan konular belli ana balklar altnda toplamak
suretiyle snrlandrdk. Eserdeki tm maddelerin zerinde tek tek durmak
almamzn snrlar iinde mmkn deildir. Bu yzden eserdeki, Hinduizmin
tanr, varna, arama, helal-haram gibi ana konulardaki grlerini balklar altnda
toplayarak aklamaya ve eseri genel hatlaryla aratrmamza yanstmaya altk.

Aratrmann glklerinden biri kullanlan esas metin olan Manu

Kanunnamesinin Sanskriteden ngilizceye yaplm bir eviri olmasdr. En iyi
evirinin dahi anlamn tamamn yanstamayaca dnlrse, eviriden eviri
yapmann zorluu daha iyi anlalacaktr. ngilizce eviride yer alan baz kast
isimlerinin dilimize evrilmesinin mmkn olmamas, baz evrilenlerin ise anlamsz
kalmas4 bu konudaki dier bir sorundur. Ayrca Hinduizmin mistik ve felsefi yn
sebebiyle bizlerin yabancs olduumuz baz dini kavram ve terimlerin5 dilimize tam
anlam ile evrilmesi de mmkn deildir. almamza Wendy Doniger ve Brian K.
Smithin ortaklaa yaptklar eviriyi esas almakla birlikte tercme konusundaki bu
glkleri amak iin, zellikle anlalmas g ksmlarda S.B.E serisinde yer alan
George Bhlere ait eviriden yararlandk ve iki metni karlatrarak en doru
anlam bulmaya altk.

2. TEMEL ZELLKLER BAKIMINDAN HNDUZM

Hinduizm, bugn daha ok Hindistanda yaygn olarak inanlan, ok tanrl,

bir peygamber ya da kurucusu olmayan, varln bir kutsal kitaba dayandrmayan bir
dindir.

4
5

Videhan, eker kam kaynatanlar, kpek piirenler gibi.

Inner heat, innate activities gibi.

xiv

Hinduizmi slam, Yahudilik, Hristiyanlk gibi tanr merkezli dinlerden

ayran nemli hususlar bulunur ki, bu dinlerde hakikatlerin tanr tarafndan belli bir
zaman ve meknda belli bir kiiye bildirildii kabul edilirken, Hinduizmde
hakikatlerin idraki ve ifadeye geirilmesi birok ferdin zihni katksn iinde
barndran yzlerce yllk tedrici bir srecin neticesidir.6 Bu haliyle sz konusu
dinden olduka farkl bir konumdadr.

Hinduizmi incelemeye balayanlar, bu dinde ok eski zamanlarda inmi bir

vahiy, kurucu bir kii arama eilimindedir. Ancak bunlarn hibiri Hinduizmde tam
anlamyla mevcut deildir. Geri Manu Kanunnamesinin Manuya vahiy ile geldii
ynnde rivayetler de bulunmaktadr. Bunun gibi Hinduizme ait baz rivayetlerin
vahiy telakki edilebilecei fikrini Hinduizmin bir frkas kabul etse on tanesi
reddetmektedir. ivann eine gnderdii vahiy ve benzeri metinlerin ayinlerde
okunmas ise bu metinlere gsterilen saygnn ifadesinden baka bir ey deildir.
Hinduizme tabii, metafizik ve dnce mahsul bir din denmesinin nedeni ite
budur.7

Hinduizm gnmzde yaayan dinlerin en eski tarihlisi olmas itibari ile

dikkat eker. Bilinen tarihi ile en ge M II. bin yln ortalarnda Dou Avrupa
steplerinden gelen Ariler nce kuzey-bat Hindistan daha sonra btn kuzey
Hindistan igal ettiler.8 Ayrca Hinduizmin en nemli ve eski metinleri olan
Vedalarn da en ge M. 1500 yllarnda olutuu bilinmektedir. Bu da, Hinduizm
in en az otuz be asrlk bir tarihe sahip olduunu kesin olarak ispat eder.

Arilerin Hindistan igali gerek Hinduizmin olumas, gerek kast sistemi

asndan ok nemlidir. nk Hinduizm Ari din ve kltrnn yerli Dravidyen din

P.T. Raju, Hindistan dinleri, Asya Dinleri, ev. Abdullah Davudolu, nklp yaynlar, stanbul,
2002, s. 25.
7
Raju, s. 27.
8
Yitik, Hint Dinleri, s. 4.

xv

ve kltr ile kaynamas ile olumu yeni bir dindir. Ancak yeterli yazl kaynak ve
belge eksikliinden dolay Hinduizmin ihtiva ettii unsurlardan hangisinin Ari
dinine, hangisinin yerli kltre ait olduunu tespit ermek zordur.9 Hinduizm birok
dinin etkisiyle olutuu iin onun tek bir din olduu konusunda dahi tartmalar
vardr. Bazlar Hinduizm iin bir dinler birlii demilerdir. 10

Kast sistemi znde Ari rkn dierlerine olan stnln savunur ve bu

ynyle Yahudiliin stn srail rk ideolojisine benzedii sylenebilir. Varna
retisine gre sadece ilk kast Ari rkndandr. Hizmetilerin oluturduu sudralar
ise Aryan kkenli deildir. Tamamen yabanc olarak lkeye sonradan gelenler ise
hizmeti snfndan dahi aadadr. Yani kast sistemi Aryanlarn ve beyaz
derililerin o dnemdeki kara derili yerli halktan stnl fikri zerine ina
edilmitir. Manusmritideki u ifade kast sisteminde Aryan rkndan olmayanlara
bak asnn nasl olduu hakknda fikir vermektedir: Anti-Aryan davranlar,
zalimlik, kabalk, dini ibadetleri yerine getirmede srekli olarak eksiklik gsterme...
Bunlar bu dnyada kirli bir rahimden domu olmann en ak belirtileridir.11 Yani
bir kimsenin anne ya da babasnn aa kasttan olmas o kiinin Aryan olmadnn
ve tm kt karakter zelliklerine sahip olabileceinin bir gstergesidir.

Bugn en yaygn kullanm ile bizim Hinduizm dediimiz dinlerine Hindular

kendileri sanatana-dharma (ezeli ve ebedi yol) demektedirler. Hindu kelimesinin
kullanmnda ise bir anlam karmaas vardr. Mslman denilince kimin kast
edildiinin bilinmemesi slamla ilgili bir aratrma iin nasl bir sknt
oluturacaksa, Hindu kelimesinin anlamndaki bu karmaa da Hinduizmi ele alan bir
alma iin byle bir sorundur. Bu yzden bu kelimenin kullanm ekilleri ile ilgili
ksaca bilgi vermek istedik.

Ayn yer.
Henry O. Thompson, World Religions in War and Peace, McFarland and Company, North
Carolina, 1988, s. 59.
11
MS, X, 58.
10

xvi

Hindu kelimesi farkl zamanlarda farkl anlamlar ifade etmek iin

kullanlmtr. Gemite hatta bugn bile birok insan Hindu kelimesini Hindistanl
ile e anlaml olarak kullanmaktadr. Gemite bu kullanm doru olabilirdi. Ancak
gnmz iin Hindu kelimesinin Hindistanl ile e anlaml kullanlmas doru bir
kullanm deildir. nk bugn Hindistanda kendini Hintli olarak tanmlamayan
birok Mslman, Budist, Caynist, Hristiyan, ateist ve rasyonalist vardr.
Dolaysyla Hindu kelimesini Amerikan, ngiliz, Avustralyal, Japon gibi bir
snflama iinde kullanmak yanl olacaktr. Zira Hindu olmayan pek ok Hindistanl
olduu gibi Hindistanl olmayan pek ok Hindu da vardr. Sri Lanka ve Nepalde
yaayan Hindular gibi.12

Dini alanda ise Hindu kelimesi bazen Budist, Caynist ve Sihleri de iine
alacak ekilde ok geni bir anlamda kullanlmaktadr. Oysa bu da doru bir
kullanm deildir nk kelimenin anlamn ok fazla geniletmektedir. Eer bu
varsaym doru kabul edilirse Japonyann bir Hindu lkesi olduunu da kabul etmek
gerekir. Bu iki kullanmdan ilki Hinduizmin felsefi ynn yok saymaktadr. Dier
yandan Budizm, Caynizm gibi dinler Vedalarn yanlmazl, kast sistemi gibi
Hinduizmin temel inan esas saylacak retilerini reddederler. Dolaysyla
kelimenin bu ynde kullanm da yanltr.13

Hindu ve Hinduizm terimlerinin kullanmnda karlalan bu karmaa daha

sonra ortadan kalkmtr. Hindu olmayan yabanclar zamanla Hinduizm ismini
verdikleri bu tortudan, Budizm ve Caynizmi ayrdlar. Hinduizm, Hindu-Ariler
tarafndan yaanp uur planna karlan hayat tarz olarak tasvir edilebilir.14
Dnyann en byk dinlerinden birine iaret etmek iin kullanlan Hinduizm
kelimesini, ancak, Hindu olduklarn iddia eden ve Hindu olarak tasnif edilmekten
rahatsz olmayan insanlarn dini olarak tanmlayabiliriz... Hindu kelimesini ilk
kullananlar, Hinduizm denilen doktrinleri gelitirip birletiren Hindu-Ariler deildir.
12

Ramendra Nath, Why I Am Not a Hindu, Originally published by Bihar Rationalist Society (Bihar
Buddhiwadi Samaj), 1993, http://www.infidels.org/library/modern/ramendra_nath/hindu.html,
(10.04.07).
13
Ayn yer.
14
Raju, s. 23.

xvii

Bu insanlar kendilerine Ari, dinlerine de Ari yolu (Arya Dharma) diyorlard... Kutsi
metinleri ekillenmeye baladnda, ayn Ariler, dinlerine bir de Vedac yol ismini
taktlar. Sind blgesini ele geiren eski ranllar Sindu kelimesini (ndus nehrinin
Sanskrite ismi) Hindu biiminde telaffuz ettiler ve kelimenin bu ekilde bozulmas
Hindular, Hinduizm, ndus, Hindistan ve Hindistanllar kelimelerinin domasna
neden oldu.15

Kelimenin doru olan ve dinler tarihinde de kullanlan karlna gre ise

Hindu, aynen Hristiyanlk, Yahudilik, slam, Budizm gibi mstakil bir din olan
Hinduizmi benimseyen kiiler iin kullanlan terimdir. Biz de almamzda Hindu
kelimesini bu anlamyla kullanacaz.

3. HNDU KUTSAL METNLER

Bilindii gibi Hinduizmin bir tek kutsal kitab yoktur. Onun farkl
zellikleriyle n plana kan ok sayda kutsal kitab vardr. rnein dinin en temel
eserleri kabul edilen Vedalar, yamur, rzgr, ate, su gibi deiik tabiat glerinin
kiiletirilmesiyle ortaya kan tanrlara yazlm ilahileri ierirken, Upaniadlar
insann tanrda yok olmas, Brahman-Atman birliini gerekletirmesi gibi felsefi ve
metafizik konular zerinde durur. Bunun yan sra Mahabharata ve Ramayana
destanlar ise kutsal metinlerde meczi veya metafizik boyutlaryla iaret edilen
konularn ve yaam modellerinin eitli kahramanlar araclyla somutlatrlmas ve
davran kalbna dklmesidir. Kanunname zellii tayan Dharma Sastralara
gelince bunlar daha ziyade, toplumsal ilikileri dzenleyen ve insanlarn uymas
gereken kurallar ve toplumsal yaplar aklayan eserlerdir.
Bu ok saydaki kutsal kitap, kaynann ilahi ya da insani oluuna gre ruti
(iitilen) ve smriti (hatrlanan) olmak zere iki gruba ayrlr. rutiler ilahi kaynakl ve
yanlmaz otorite kabul edilen eserlerdir. Bu grup Vedalar, Upaniadlar, Brahmanalar
ve Aranyakalar ieren yzlerce kitaptan oluan ve ou zaman sadece Vedalar
15

Ayn yer.

xviii

olarak isimlendirilen eserleri kapsar. Bazense Veda kelimesi sadece en nemli metin
olan Rig Veday ifade etmek iin kullanlr. Vedalar Rig Veda, Sama Veda, Yajur
Veda ve Atharva Veda olmak zere drt kitaptr. Gerekte Hinduizmin esas kayna
bu metinlerdir. Smritiler ise bunlar aklayan yardmc metinlerdir. kinci gruptaki
eserler ifahi olarak nakledilmi ve zaman iinde ekillenerek olumu kitaplardr.
Bunlar Hindu geleneinin zaman ierisinde alm olduu biimlerin, kazanm
olduu anlamlarn ifadesi olan kitaplardr. Bu eserlerde Vedalarda yer alan
hakikatlerin aklamalar vardr.16 Ancak bunlar da tanrsal niteliklere haiz kiiler
tarafndan kaleme alnm kabul edildikleri iin rutiler gibi kutsal kabul edilirler.
Bugn bu kitaplarn nemi ve deeri ile ilgili farkl grler vardr. Genel
olarak smritilerin ikinci otorite kayna kabul edilmekle birlikte, doruya nasl
ulalacan daha iyi ve ak gsterdii iin daha nemli olduunu syleyenlerde
vardr.

17

Bu yaklamn en nemli nedenlerinden biri Hindularn kutsal kitap

konusundaki tavrlardr. Kastla ilgili kstlamalar nedeniyle Vedalar sadece belli bir
grubun ulaabilecei kitaplardr.

Smritiler ise herkesin daha rahat ulaabilecei

metinler olmas itibariyle halk tarafndan daha fazla ilgi grmektedir. Nitekim
Mahatma Gandi gibi tannm dini ve siyasi bir lider bile ruti trndeki eserlerin
birinci el bilgisine sahip bulunmadn ancak smriti ierisinde yer alan Gitann
ruhunu teselli ettiini ve son nefesinde bile tek rehberi olacan syler.

4. MANUSMRT (MANU KANUNNAMES) VE YAZARI

Manu Kanunnamesi Manu isimli zata atfedilir. Manu mitolojik olarak
Hindularn ve insan rknn atas kabul edilen bir kraldr. Yani o bir nevi Hinduizmin
demidir.18 Dier yandan eserin iinde Manudan kendi kendine var olann olu
olarak da bahsedilir.19

16

D. S. Sarma, The Nature and History of Hinduism, The Religion of The Hindus, ed. by Kenneth
W. Morgan, Motilal Banarsidas, Delhi, 1953, s.7.
17
Hindu Sacred Books, http://hinduism.iskcon.com/tradition/1105.htm, (15.10.07).
18
The Laws Of Manu, trans. Wendy Doniger with Brian K. Smith, Penguin Books, New Delhi, 1991,
introduction blmnden, s. xviii.
19
Bkz. MS, VI, 54.

xix

Manu Kanunnamesi onun dini konularda verdii bilgilerden ibarettir. Aslnda

eseri gerekten yazan kii Manu deildir. Eserin birden fazla yazarnn olduu ve
farkl blmlerin farkl zamanlarda meydana getirildii konusunda aratrmaclar
gr birlii iindedirler. Ayrca bu, metin iindeki bilgi ve hkm eitliliinden de
anlalmaktadr.20 nemli olan Manusmritinin vahiy kaynakl olup olmad
deildir. Eser zerindeki tartmalar daha ok onun tutarsz olup olmad, ahlaki,
dini ve hukuki deeri zerinedir.
Manu, Sanskrite dnmek anlamna gelen man kelimesinden tretilmitir.
Manudan ayn zamanda insan rknn atas olan kii, dnyann yasa koyucusu olarak
da bahsedilmektedir.21 Rivayetlere gre Manu ilk kanun yapcdr. nsan ortaya
karan kii olduu da sylenir. Sanskrite manava kelimesi gibi, ngilizce man
(insan) kelimesinin de kk etimolojik adan Manu kelimesine kadar gtrlebilir.
Manu kelimesi de man fiil kknden tremitir. yleyse insan etimolojik adan
dnen bir varlk anlamna gelmektedir. Fakat Manu dnme usullerinden ziyade
doru davran usulleri zerine kafa yormutur. yleyse Manunun halefi olarak
insanolu dnen, ahlaki bir varlktr.22
Satapata Brahmanada geen u hikye bize, Manunun insanlarn atas kabul
edilmesi ile ilgili fikir vermektedir;
Manuya ellerini ykamas iin su getirdiler, artk ellerin ykanmas iin su
getirmenin alelade olmas gibi. Ykarken ellerine bir balk kageldi. Balk dile
gelerek beni byt, seni kurtaracam dedi. Neden kurtaracaksn beni? Bir sel
btn mahlkat alp gtrecek. Ben seni o selden kurtaracam. Pekl, ben seni
nasl byteceim? Bal balk yutar. Kk kaldmz srece bizi bekleyen yok
olutur. Beni nce bir kavanozun iinde tut. Byynce bir gle, daha da byynce
denize koy. Bylece tehlikeden uzak olaym. Balk ksa sre iinde tm balklarn en
by (Caa) haline geldi. Sonra Manuya Sel, filan yl gelip atacak. Beni dinle,
bir gemi yap. Sel gelince ona bin. Ben seni sel sularndan koruyacam dedi. Bylece
20

MS, introduction, s. xIiv, xIvi.

John Dowson, A Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, Rupa Paperback, New
Delhi, 1987, s.199.
22
Raju, s. 132.
21

xx

Manu, besleyip bytt bal denize att. Baln syledii yl gelince gemiyi yapt.
Sel sular ykselince gemiye bindi. Balk yzp onun yanna geldi. Manu geminin
halatn baln boynuzuna balad ve hzla Kuzey dann oraya eriti. Balk o
zaman yle dedi: Ben seni kurtardm. Gemiyi bir aaca bala ve dan
tepesindeyken sularn seni karaya oturtmasna msaade etme. Sular ekildike sen de
yava yava aa inersin. O da tedricen aa indi. Sel btn mahlkat alp
gtrd. Geriye bir tek canl olarak Manu kald. Evlat arzusuyla tapnp kendini
cezalandrmaya balad. Sonra pimi atan bir adak hazrlad. Sulara adak olarak
tereya, ayran, kaymak ve lor sundu. Bir yl ierisinde bu adaklardan bir kadn
yaratld. Kadn, zerinden damlalar dklr halde ayaa kalkt. Erimi ya onun
ayak izlerinde birikti. Manu evlat arzusuyla eiyle birlikte tapnmaya ve kendini
cezalandrmaya devam etti. te o kadn vastasyla Manudan bu rk tredi. Bu,
Manunun rkdr. O kadn vastasyla ne istediyse ona verildi.23
Buradan da anlalmaktadr ki Manu sadece Manu Kanunnamesini yazan kii
deil, o ayn zamanda birok dini inan ve gelenekte var olan tufan inancnn
bakahraman ve insanolunun ilk atas\atalarnn genel addr. Manu ifadesi bizdeki
insan kelimesinin Hint kltrndeki karl olarak kabul edilebilir.
Bundan baka Manudan, Visnu Purana ve Mahabharata gibi kutsal
metinlerde de bahsedilir. O, Mahabharatada, on tane ocuu olan24, gl ve byk
bir bilge, Vivasmann olu, an ve erefte Brahmaya eit25 bir kii olarak
tanmlanr. Bunlar, Manunun eserde bahsedilen zelliklerinden sadece bazlardr.
Manuyla ilgili Manu Kanunnamesi'nde yer alan ifadeler onun nemini ve
dindeki deerini gstermektedir: Byk bilgeler Manuya yaklat. Manu tek amal
konsantrasyon halindeydi. Dzgn bir ekilde karlkl selamlatlar. Ona yle
dediler; Efendim, ltfen bize drt snftaki insanlarn ve iki snf arasnda domu
23

The Satapatha Brahmana, Sacred Books of the East, trans. Julius Eggeling, 1882, v. 12, part I, 8/110dan derleme, http://www.sacred-texts.com/hin/sbr/sbe12/sbe1234.htm, (15.10.07).
24
Mahabharata, trans. Kisari Mohan Ganguli, 18831896, book 1, section LXXXV,
http://www.sacred-texts.com/hin/m01/m01076.htm, (16.10.07).
25
Mahabharata, book 3, section CLXXXVI, http://www.sacred-texts.com/hin/m03/m03186.htm,
(16.10.07).

xxi

olanlarn grevlerini tam anlamyla ve srasyla anlatn. nk siz gc hayal

edilemeyen ve llemeyen, kendi kendine var olmu tarafndan yaratlan btn
sistem iinde, neler yaplmas gerektiini en doru ekilde bilen tek kiisiniz. Yce
ruhlu bilgeler bunu sorduklarnda, enerjisi snrsz olan Manu onlar ereflendirdi ve
sorularna yant verdi.26
Bu ifadeler Manunun sradan bir insann tesinde niteliklere sahip olduunu
gstermektedir. Manuya verilen btn sistem iinde neler yaplmas gerektiini en
iyi ekilde bilen kii olma sfat nedeniyle, onun insanlarn atas olmasnn yan sra,
adeta tanrsal gereklii insanlara en iyi ekilde iletecek kii olarak Hristiyanlktaki
sa ya da slam kltrndeki peygamber roln stlendii eklinde yorumlanabilir.
Manuyla ilgili dier bir nokta eserde sadece bir tane Manunun olmadn
gsteren ifadelerin varldr. Birinci blmde yaratlan 10 byk bilgenin dier yedi
Manuyu yaratt gemektedir.27 Yine ilerleyen ksmlarda 7 Manunun byk tanr
Brahmadan yaratld ve her birinin kendi neslini oluturduu, her birinin kendi
devrinde evreni, hareketli ve hareketsiz canllar yaratarak onlara hkmettii
sylenmektedir.28 Satapatha Brahmanada sz edilen Manunun, 7. Manu
Vayvasvata olduu ifade edilir.29
Kutsal metinlerdeki aklamalar dnda Manunun gerekten yaayp
yaamad ile ilgili somut herhangi bir bilgi ya da delil yoktur. Bu yzden yaygn
inan onun efsanevi bir kiilik olduu eklindedir.
Manu Kanunnamesi, Smriti literatrne dhil olan temel 18 Dharma
Sastradan biridir.30 Manusmriti, Vedalar gibi dinin en temel kaynaklarndan biri
deildir. Tarihin hibir dneminde btn Hindular Manusmritiye ya da baka bir
kanun kitabna tamamen inanm ve kurallarn eksiksiz uygulam deillerdir.31
26

MS, I, 14.
MS, I, 36.
28
MS, I, 61, 63.
29
J. Dowson, s. 199200.
30
Manusmriti, http://en.wikipedia.org/wiki/Manusmriti, (16.10.07).
31
Manusmriti, http://www.experiencefestival.com/a/Manu_Smriti/id/514064, (16.10.07).
27

xxii

Bununla birlikte eser daima gerek Hindular, gerek dier din mensuplar tarafndan
zerinde en fazla durulan ve nem verilen Hindu metinlerden biri olmutur. Tm
Dharma Sastralar bir yana klasik Hindu metinlerinde hibir Dharma Sastra
Manusmriti kadar sk zikredilmez. Dnyann en uzun destan olan Mahabharatada,
Manu Kanunnamesinin byk blm kahramanlarn azlarndan aktarlr. Ancak
Manusmriti ya da Mahabharatadan hangisinin ilk metin, hangisinin alnt yapan
olduunu tespit etmek mmkn deildir.32
Manu Kanunnamesi Hinduizmin temel ahlak ve ibadet esaslarn iinde
barndran kutsal kitaplarndan biridir. Daha ncede ifade ettiimiz gibi eserin birden
fazla yazarn farkl dnemlerde kaleme ald Kanunnamelerin bir toplam olduunu
sylemek mmkndr.
Eserin M.. 200- M.S. 100 yllarn kapsayan dnemde kompoze edildii
sanlmaktadr. Bu tarih nemlidir. nk bu tarih brahman geleneinin Anti-Vedik
hareketler tarafndan ciddi olarak tehdit edildii dnemdir. Dolaysyla gerek
Manusmriti gerek dier Dharma Sastralarda ortaya konan toplumsal dzen bu kar
hareketlere bir tepki olarak dnlebilir.33 Yani Manusmriti, Ortodoks Hindu
geleneini ortaya koyan temel eserlerden biridir.
Manu Kanunnamesinin orijinal dili Sanskritedir. Eser 2685 maddeden
olumaktadr. Dr. Surendra Kumara gre onun 1214 maddesi orijinaldir. Geri kalan
1471i metne sonradan ilave edilmitir.34
Eser ok eitli konular ele alyor grnmekle birlikte znde Hindu yaam
tarz ve dncesini ortaya koyar. eitli kastlardaki kiilerin yapmas gereken dev
ve sorumluluklardan bahsedilir. Erdemli bir kraln lkesini nasl ynetecei, farkl
kastlardaki kadn ve erkeklerin nasl davranmas gerektii, kar-kocann vazifeleri,
hayat, lm, karma, yeniden dou, cinsel hayata ilikin kurallar ve yasaklar gibi
gnlk hayata dair ayrntlar ele alnr. Eser, dnya hayatnn nasl olduu ve nasl
32

MS, introduction, s. xviii.

Manusmriti, http://en.wikipedia.org/wiki/Manusmriti, (16.10.07).
34
Manusmriti, http://en.wikipedia.org/wiki/Manusmriti, (16.10.07).
33

xxiii

olmas gerektiinin bir zeti mahiyetindedir. Manusmriti, Hinduizmin hkim

eklinin temel ve nemli metinlerindendir. Dini ve deolojik seleflerine veya
rakiplerine kar bir reaksiyon olarak ortaya kmtr. Eser, dier tm metinlere gre
Hindu dinine ve sosyal yapsna bir btn olarak bakmak ve bunlar zetlemek
hususunda daha baarldr. Bu ynyle Hindu aile yaps, psikolojisi, beden kavram,
cinsiyet, insanlar ve hayvanlar aras ilikiler, paraya ve maddeye bak as, siyaset,
hukuk, kast, temizlik ve kirlilik, ayinler, sosyal uygulamalar ve idealler, dnyadan
feragat, dnyevi amalar gibi konular ele alacak olan hi kimse, Manusmritiyi
grmezden gelemez. 35
Manusmriti ne sadece bir hukuk kitabdr ne de tamamen felsefi bir eserdir.
O, ameli konular anlatrken Hinduizmin temel felsefesini de ortaya koyar.
Manusmritiye ameli konular zerinde durduu iin kanun ya da hukuk kitab da
denmektedir. Ancak Manusmritide din ile kanunlar i ie ve karmaktr. kisinin net
ve kesin bir ayrmn yapmak zordur. Oysa eser, ok daha fazla sayg ve itibar grse
de, dier bir Dharma Sastra olan Yajnavalkya Smritide din ve kanun bir birinden
ok daha net bir ekilde ayrlmtr.36 Baz hukukular Manusmritinin bu durumunu
onun iin bir dezavantaj olarak grmlerdir.
Eserin ad bir problemi de iinde barndrr. nk eser Manusmiti ve
Mnavadharmastra isimleriyle bilinir. Bunlardan ilki Hinduizmin anahtar
kavramlarndan olan dharma terimini kapsamazken ikincisi kapsar. Dharma din,
grev, kanun, doru, adalet, uygulama, prensip kelimelerinin tamamnn birleimini
karlayan ok kapsaml bir kelimedir. lk kullanmdaki smiti ise, rutinin aksine
geleneksel bir kutsal metne iaret eder. stra kanun olarak evrildii gibi, ayn
zamanda reti, bilim, bilimsel inceleme olarak da evrilmektedir. Ancak bu son
eviri ifahi olarak aktarlan metinleri ifade eden stra ve smiti terimlerine yanl
bir anlam yklemektedir. Eserin isminin genel evirisi kanun eklindedir.37 W.
Doniger ve K. Smith reti balnn, onun hkim dini gelenein temel
kaynaklarndan olma fonksiyonunun yannda, bir felsefe kitab ve kurallarn
35

MS, Introduction, s. xvi, xvii.

Justice Markandey Katju, The Importance of Mtakshara in the 21st Century, http://www.ebcindia.com/lawyer/articles/2005_7_3.htm, (16.10.07).
37
MS, Introduction, s. xvii.
36

xxiv

karmak bir dnya gr zerine oturtan bir din kitab olmas nedeniyle, metnin
neye tekabl ettiini daha doru karlayacak bir kelime olduunu sylemilerdir.38
Ancak biz, eser, Kanunnameler olarak deerlendirilen Dharma Sastralar kategorisine
dhil olduu iin, Kanunname baln tercih ediyoruz. evirmenler her ne kadar
reti kelimesinin metnin ieriini daha doru yansttn syleseler bile, bu anlam
direk karlayabilecek doctrine ya da teaching kelimelerini deil, ilk olarak
hukuk ve kanun anlamna gelen law kelimesini balk yapmay tercih etmilerdir.
Eser geleneksel Hindu dncesinde merkezi neme sahip kast retisi iin
temel kaynak olmutur ve bu zelliini devam ettirmektedir. Asrlarn gemesiyle
onun dini gelenekteki merkezi nemini dorularcasna 9 ayr erhi yaplmtr.39
Batl aratrmaclar hibir eserin Manusmriti kadar nl ve asrlarca
otoritesini devam ettiren temel kaynaklardan biri olmay srdrmeyi baaramadn
sylerler.40 Manusmriti Avrupa dillerine evrilen ilk Sanskrit eserlerdendir. Eser ilk
defa Kalktada 1794te Modern Hindolojinin temelini atan William Jones
tarafndan evrildi. Hatta Jonesun Londradaki Saint Paul Katedralinde bulunan
heykelinin bir elinde Manusmriti vardr. Jonesun evirisi 1797de Almancaya
evrilmi ve yaymlanmtr. Daha sonra Franszca, Almanca, Portekizce ve Rusa
dillerine yeni evriler yapld. Eserin Max Mller tarafndan dzenlenen Sacred
Books of the East (Dounun Kutsal Kitaplar) serisine dhil edilii Avrupal
oryantalistlerin esere verdikleri nem ve deerin byk bir gstergesidir. Eser
karlatrmal hukuk alannda batl aratrmaclarn ilgisini ekmektedir. J. Duncan
M. Derrette gre eser kadim hukuk alannda dnyann ilk eserlerindendir ve her
ynyle Hammurabi Kanunlarndan bile daha deerlidir.41
Bugn eserin fakl kiiler tarafndan ngilizceye yaplm birok evirisi
vardr. Bunlarn en bilineni Max Mller editrlnde hazrlanan (S.B.E) serisinde
38

MS, Introduction, s. xviii.

Ayn yer.
40
Moriz Winternitz, A History of Indian Literature, Vol. 2, part 2, Scientific Literature, trans.
Subhadra Jha, Delhi, 1967, s. 546; aktaran, W. Doniger ve B. K. Smith, MS, introduction, s. xviii.
41
J.D.M. Derrett, Manustravivarana, vol. 2, Wiesbaden, 1975, introduction; aktaran, MS,
introduction, s. xix.
39

xxv

George Bhler tarafndan yaplan42 eviridir. Biz almamz yaparken W. Doniger

ve B. K. Smithin ortaklaa yapt eviriyi esas almakla birlikte gerekli grdke,
zellikle de anlalmas zor ksmlarda Bhlerin tercmesinden de yararlandk.
almada esas kaynak olarak Bhlerinkini deil bu tercmeyi kullanmamzn
nedeni, evirinin daha anlalr ve sade bir dille yaplm olmasdr. Bhlerin
tercmesinin 120 yl nce yapld dnlrse bu durumun doal olduu anlalr.
Manusmritinin evrilmesinden sonra Avrupadaki n Hindoloji snrndan
teye geti.43 Nietzsche ona vgler yadrmtr. Manusmritiyi ncille
karlatrm ve Hristiyanl yle eletirmitir: Hristiyanln hasta evinden ve
zindan gibi atmosferinden, onun salkl, yksek ve geni dnyasna gelen kimse
derin bir nefes alr. Manusmritiyle karlatrldnda Yeni Ahit ne kadar kt, ne
kadar berbattr!44
Dier yandan O, eseri Hristiyanlkla karlatrdnda Manusmritinin de
yalan sylediini ancak onun yalanlarnn emir veren dnr ve soylularn
(brahman ve katriyalar) halk (ayak takmn) ynetmesi gibi iyi bir ama iin
sylendiini ve nemli olann niyetin iyilii olduunu syler.45 Nietzsche ncili
eletirirken Manusmritinin tam tersi bir duyguyla okunduunu, karlatrlamaz
lde ruhsal ve stn bir eser olduunu, kitabn ardnda ve iinde, gerek bir
felsefesi olduunu syler.46
Manu Kanunnamesinde birbirine zt iki dnya gr vardr. Bunlardan biri
hayatta kalmak iin kiinin her eyi yapmasn ve yemek iin ldrmesini mubah
grr. Yaratlmlarn efendisi bu lemi hayat nefesine sahip olanlar beslemek iin
biimlendirdi. Sabit veya hareketli her ey yaayanlar iin yemektir. Hareket
etmeyenler edenler iin, kpek dileri olmayanlar olanlar iin, elleri olmayanlar
42

The Laws of Manu, tr. By George Bhler, Sacred Books of the East, 1886, vol. 25,
http://www.sacred-texts.com/hin/MS.htm, (18. 10. 07)
43
MS, ntroduction, s. xix.
44
Friedrich Nietzsche,Twilight of the Idols, The Improvers of Mankind, section 3,
http://www.praxeology.net/twilight3.htm, (18.10.07).
45
Friedrich Nietzsche, The Antichrist, s. 5657,
http://www.corrupt.org/data/files/friedrich_nietzsche/etc/friedrich_nietzsche-the_antichrist.pdf,
(17.10.07).
46
Ayn yer.

xxvi

olanlar iin ve korkaklar cesurlar iin birer yemdir.47 Manusmritideki bu cmleler

dnya hayatn ve insan ilikilerini, adeta hayvanlar lemindeki besin zinciri gibi
tanmlamaktadr. Bu dnyadaki tm varlklar kabaca yiyenler ve onlara av olacaklar
eklinde ikiye ayrmaktadr.
Dier yandan Hinduizmin Ahimsa anlay canllara zarar vermeyi ve
ldrmeyi yasaklar. Manusmritideki bu iki zt gr ayn blmde geen, canllara
zarar vermemeyi tleyen u ifadelerde iyice aa kmaktadr:Bir kii canllara
(balamak ve ldrmek yoluyla) zarar vermek istemezse, herkes iin en iyi olan
yapmak isterse sonsuz bir gzellii, mutluluu tecrbe eder.48 Bir kii kurban
hayvann dini bir ama dnda ldrrse, ldrd hayvann tyleri saysnca
yeniden domak suretiyle ac dolu lmler yaar.49
Yemek iin ldrmek ve vejetaryenlik konusundaki uyumazlk eserdeki
elikili konulardan gze en fazla arpandr. Baz aratrmaclar, eserdeki bu
ztlklar, metnin kendi iinde bir btn olarak deerlendirilebilmesi nnde kesin bir
engel olarak grrken, dierleri eserin ana bir felsefesi olduunu ve grnteki bu
ztlklarn zdeki birlie zarar vermeyecek nitelikte olduunu iddia eder. Bizim
kullandmz metnin iki evirmeni de eserdeki elikiler iin bu farkl grleri
benimsediklerini

eserin

sunu

blmnde

belirtmilerdir.50

Bu

durumun,

kullandmz eviriyi, eseri tek bir kiinin bak asyla ele alan dier evirilerden
daha stn kldn dnmekteyiz. Yine ayn nedenle bu evirinin, eseri,
dierlerine gre daha objektif deerlendirebileceini tahmin ediyoruz.
evirmenlerden W. Doniger, eserin elikilerinden bahsederken bunlarn
zmsz olduunu, ama mutlak ekilde uzlamaz olmadn syler. Ayrca eserin
birden fazla kii tarafndan yazldnn ok aikr olduunu ve iki farkl metnin
birletirildiinin belli olduu yerlerdeki przleri gidermek iin ok iyi bir editre
ihtiya duyulduunu sylerler. Dier yandan B. Smith eserdeki eliki ve

47

MS, V, 28, 29.

MS, V, 46.
49
MS, V, 38.
50
MS, introduction, s. xvi, xvii.
48

xxvii

tutarszlklarn fikri btnl engellediini ifade eder.51 Eseri okumaya balamak

iin batan onun kendi iinde tutarl olduunu kabul etmek ve bize mantksz
grnen konularn onlara nasl anlaml geldiini anlamak iin kltr yeterince
bilmek gerektiini, ancak esere kendi dnya grmzle baktmz anda onu yine
mantksz bulacamz ifade ederler.52
Dier yandan A. K. Ramanujan Manusmritinin ve dier Hindu kutsal
metinlerinin tutarsz olduu sulamalarn kabul etmez ve eseri tikel deil tmel
deerlendirmek gerektiini syler.53
Walter Benjamin bir evirinin eserin orijinaline benzemesi iin sevgiyle
yaplm olmas gerektiini syler.54 Buna karlk Manusmritinin evirmenleri
eserin kadn ve dokunulmazlar konusunda sylediklerini sevgi ile evirmenin
mmkn olmadn, ama yinede esere ve paylamadklar grlerine sayg duymak
gerektiini, bunun Manusmritinin ahlaki dnyasna girmek iin tek yol olduunu
sylerler.55
Eser konsantrasyon halindeki Manuya gelen bilgelerin kendisine drt kast ve
ara kastlarda doanlarn durumu ile ilgili soru sormasyla balar. Eserdeki bu ilk soru
ierikte ele alnan temel konunun kast olduu konusunda ipucu vermektedir.
4.1. Eserin erii
Manu Kanunnamesi on iki blmden olumaktadr. Blmlerin uzunluklar
birbirine eit deildir. ounlukla her blm bir konu zerinde arlkla durmakla
birlikte, sadece bir tek konuya da hasredilmemitir.

51

MS, ntroduction, s. xIiv.

MS, ntroduction, s. xIvii, xIviii.
53
A. K. Ramanujan, Is there an Indian way of thinking? An informal essay, Contributions to ndian
Sociology, Vol. 23, No. 1, 1989, ss. 4548; MS, introduction, s. xIvi.
54
Walter Benjamin, The Task of the Translator, trans. Harry Zoh, edited and with an introduction by
Hannah Arendt, New York, 1969, ss. 6982; MS, introduction, s. xIix.
55
MS, ntroduction, s. xIix.
52

xxviii

Birinci blmde genel olarak tanrnn lemi, insan, hayvanlar, yeri ve g,

elementleri, kurban, tabiat glerini, Vedalar, zaman ve blmlerini, kastlar ve
her kast mensubunun sahip olaca doutan zellikleri, tanrlar nasl yaratt
zerinde durulur. Ancak birok yerde tam olarak neyin kast edildiini anlamak
mmkn deildir. Eserin ilk blm dierlerine gre en soyut ve anlalmas zor
ksmdr. Bu blm 119 maddeden olumaktadr. Bu blmde anlatlan konulardan
en nemli grdmz, tanrnn lemi yarat konusunu almamzn ilk
blmnde ele aldk. nk evrenin yaratl meselesi her dinin mutlaka aklamaya
alt bir konudur. Ayrca Manusmritideki yaratl hikyesi Ortadou dinlerinin
birbirine benzeyen hikyelerinden olduka farkldr.
kinci blmde 249 maddeden olumaktadr. lk olarak dinin kaynaklar ve
bunlar iinde en nemlisi olan Vedalarn renilmesi ele alnmtr. Daha sonra
Hindistann kutsal corafyas anlatlr ve ilk kast mensubunun bu kutsal blgeye
yerlemek iin elinden geleni yapmas gerektii ifade edilir.56 Hinduizm tam olarak
etnik bir din kabul edilmese bile zellikle Ganj ve evresi olmak zere Hindistan
kutsal bir corafya kabul edilir. Manusmritide bunu ispat edecek ekilde bu
blgenin nemi zerinde durur.
Kiilerin mensubu olduklar kastlara gre yapaca nemli ayinler, kastlarna
gre giyecekleri elbiseler, almalar gereken isimler ok ayrntl bir biimde
anlatlmtr. yle ki kiilerin kastlarna gre hangi hayvanlarn postlarndan
yaplacak giysileri, hangi aalardan yaplan asalar, hangi bitkilerden yaplm
kemerleri kullanmalar gerektii dahi kast ayrm noktasndan hareketle ayrntl bir
ekilde anlatlr. Kiinin mensup olduu kasta gre hangi parmaklarn kullanarak
yemek yemesi gerektii bile eserde yer alr.
Yine burada bedensel arzularn neler olduu ve bunlarn kontrol altna
alnmas gereklilii dile getirilir. Bu blmde rencilik dnemindeki bir kiinin
yapmas gerekenler zerinde durulur. Veda rencisinin gurusunun yannda nasl
davranmas, nelerden kanmas gerektii; vedalar okuyan kiilerin stnl; anne,
56

MS, II, 1724.

xxix

baba ve retmene sayg gstermenin gereklilii; kiinin hediyeler yoluyla gurusunu

memnun etmesi gibi eitli konulardan bahsedilir.
nc blmde arlkl olarak, hayatn ikinci ve en nemli evresi kabul
edilen aile reislii dnemindeki hayatn nasl olmas gerektii aklanr. Nasl bir
kadnla evlenilmesi gerektii zerinde ok fazla durulur. Bunun bir nedeni zellikle
kastn e seiminde ok nemli bir lt olmasdr. Dier bir nedense eserdeki,
erkei stn, kadn deersiz gren yaklamdr. yle ki, stn olan erkek,
evlenirken kadna ait her ayrnty deerlendirir ve buna gre karar verir. smi yldz,
rmak, da, ku ismi olan, erkek kardei olmayan, sa kzl, dileri byk bir kadn
evlenilmek iin uygun deildir ve bunlar uzak durulmas gereken kadnlardandr.57
Eserde kadnlarla ilgili daha bir sr lt sralanrken, erkekler iin sadece ayn
kasttan olma artnn zikredilmesi, evlilikte erkein isteklerinin n planda olduu bir
anlayn varlna iaret eder.
Kastlar aras evliliin yasak oluu ve yaplmas durumunda douraca
olumsuz sonular, sekiz evlilik eidi, kurban eitleri, ev sahiplii dnemindeki
kiinin atalara ya da rahiplere vermesi gereken hediyeler, dinen aa saylan ve
ayinlere katlmas yasak olan kiiler ve eitli gnahlardan bahsedilir. Eserde
dlanmas gereken kiiler anlatlr. Ancak bahsedilen bu kiilerin bazlarnn
gerekten kt olduu dnlebilecekken (hrsz, kumarbaz gibi); doktor, hayvan
eitmeni, bir ksm hastalklar olan ya da ticaret yapan kiiler58 gibi bazlarnn
neden kt kabul edildii anlamak zordur. Bu blm 286 maddeden olumaktadr.
Drdnc blmde st kastlardaki, arlkl olarak da rahip kastndaki birinin
hangi meslekleri semesi ve nasl yaamas gerektiinden bahsedilir. Meslek semek
de kiinin hayatn ikinci evresinde yapaca ilerdendir. Dolaysyla bu blmde
arlkl olarak hayatn bu safhasyla ilikilidir.
Kast sistemi soya dayanmakla birlikte, kiinin yapt meslek de kastn
gsteren nemli zelliklerdendir. Bu yzden rahibin seecei meslek ok nemlidir.
57
58

Bkz. MS, III, 7, 9, 10.

MS, III, 161, 162, 180, 181.

xxx

Gnmzde normal karlanan hatta beenilen baz meslekler Hinduizmin,

canllara zarar vermemek gibi baz prensiplerden dolay kt grlebilmektedir.
Bu yzden Manu seilmesi gereken meslekleri anlatmtr. Bu blmde kiilerin
kastlarna gre semeleri gereken ilerin nitelikleri; uygun olan ve olmayan yeme,
ime, boaltm ekilleri; kadnlarla ve karsyla sosyal ilikilerinin nitelii ve
snrllklar; hangi hayvanlarla yolculuk yaplaca, ehirlerdeki yaam artlar gibi
gnlk hayata dair daha pek ok kural ve yasak aklanmtr. Ayrca Vedalarn
okunmasnn yasak olduu zamanlar ifade edilmitir. Drdnc blm 260
maddedir. Bu blmden de yine kast sistemini ve rahipleri ele aldmz blmlerde
yararlandk.
Beinci blm 169 maddedir ve dier blmlere oranla ksa saylr. Burada
yenmesi yasak olan ve olmayan yiyecek ve hayvan eitleri ayrntl bir ekilde
anlatlr. Yasak yiyeceklerden zellikle et ve et yememenin yararlar ayrca ele alnr.
Yasak yiyeceklerin yenilmesi durumunda denmesi gereken kefaretler; doum ve
lm gibi manevi kirlenmeye neden olan durumlar ve bunlardan temizlenme yollar;
temiz olan ve olmayan maddeler, pis maddelerden temizlenme yollar; kadnlarn
erkeklere baml olmas gereklilii gibi ok eitli konular zerinde durulur. Bu
blm Manusmritinin bir fkh kitabna en fazla benzedii ksmdr. Eer eserin
tamam byle bir ierie sahip olsayd biz eser iin Hinduizmin amel kitabdr
diyebilirdik. Hinduizm ve Manusmritinin amel konulara, nesnelere ve canllara
bak asn ortaya koymas asndan almamzn bir blmn, beinci ksm
esas alarak bu konulara ayrdk.
Altnc blm 97 maddedir ve eserin en ksa blmdr. Arlkl olarak
kiinin aile hayatndan sonra yaamas tavsiye edilen hayatn nc ve son
eyrekleri olan orman hayat ve asketizmle ilgilidir. Hayatn bu evrelerini yaayan
kiilerin nasl yaamas ve dilenmesi gerektii anlatlr. Bu kiilerin neler yiyip
imesi, nasl meditasyon ve nefes egzersizi yapaca ve lm gibi konulardan
bahsedilir. Ayrca bu blmn sonunda da yine aile reislii dnemindeki bir
kimsenin stnlnden ve hayatn ikinci evresinden bahsedilir. Tezimizin, hayatn

xxxi

evrelerini (arama) ele aldmz blmnn, orman sakinleri ve ilecileri

anlattmz ksmlarn, altnc blm esas alarak oluturduk.
Yedinci blm 226 maddeden oluur. Bu ksmda arlkl olarak lke
yneticisinin nasl olmas gerektii zerinde durulur. Yneticinin dini nemi ve
deeri; onun, tanrnn enkarnasyonu oluu, adaleti, doru ve yanl cezalandrma
usulleri; iyi bir kraln nasl olmas gerektii gibi konular ele alnr. Hkmdarn
hayat, yemei, dinlenmesi; kralln korunmas ve politik konulara deinilir. Ayrca
rahiplerin korunmas gereklilii ve rahiplere hediye sunulmasndan bahsedilir.
Bugn Hindistan krallkla deil, parlamenter demokrasiyle ynetilmektedir.
Kiileri cezalandracak olan da devlet yneticileri deil mahkemelerdir. Dolaysyla
bu blmde anlatlan iyi bir kraln zellikleri, ynetimi, cezalandrma ekilleri gibi
konularn uygulanabilirlii yoktur. Bu yzden gerek gncel deerden yoksun oluu,
gerekse aratrma asndan merkezi bir neme sahip olmay nedeniyle bu konuya
almamzda yer vermedik.
Sekizinci ksm dier blmlere gre bir konu zerinde younlamadan,
muhtelif konular bir arada ele alan bir blmdr. Kraln hkm vermesi, kadn ve
ocuklarn mallar, bulunan ve kayp mallar, borlu ve alacakllarn durumu, yalanc
ahitlilik ve bu durumda verilecek ceza, balk paras, resmi rahibe verilecek
kurbanlar, kusurlu ve geersiz evlilikler, fiziksel saldrlar, trafik kazalar, kraln
doru cezalandrma ve doru vergi toplama ekli, hrszlk ve cezas, iddet, cinsel
yasaklar, kastlar aras cinsel ilikinin yasakl ve bu durumda verilecek cezalar,
hizmeti ve iftilerin grevleri, hatta vapur ve feribot cretleri59 gibi ayrntya dair
birbiriyle ilgili ya da ilgisiz birok konudan bahseder. Sekizinci blm 420
maddedir. Bu blmn, almamzda yer verdiimiz ana konularla ilikili olan
ksmlarndan, gerekli grdke yararlandk.
59

Gerek kullandmz eviride, gerekse S.B.E. serisindeki G.Bhlere ait eviride o zamanlar insan
ve yk tad eserden anlalan deniz arac Ferry eklinde evrilmitir. Bu aracn mahiyetini
bilemiyoruz. Eserde bu konuda bir dipnot ya da aklama yoktur. Ancak bu blmn ilgili
ksmlarnda (404409) bu aralarla sadece insan deil tanacak at ya da yk arabalarndan (cart)
ve durumuna gre bunlardan alnacak cretlerden bahsedilmektedir. Bizde her iki evirinin ortak
kullanm olan ferry kelimesinin karl olarak, her ne kadar o zamanki bir deniz arac iin uygun
bir kullanm olmasa da, vapur ya da feribot kelimesini kullanmak durumundayz.

xxxii

Dokuzuncu blm arlkl olarak kadnlardan bahseder. Kadnlarn

kocalarna baml olmas gereklilii, bir babann kzn nasl evlendirecei, miras
paylam, hkmdarn grevleri, verecei bedeni ya da parasal cezalar, sudralar ve
vaisyalarn grevlerinden bahsedilir. Dokuzuncu blmden en fazla kadn konusunda
yararlandk. Eserin kadnlarla ilgili en dikkat ekici maddeleri bu blmde yer
almaktadr. Yine bu blmde srf erkek ocuk dourmak iin kadnlarn anlamal
olarak erkeklerle (akraba, zellikle de kayn birader) evlilik d tek seferlik
ilikilerinden bahsedilir.60 Burada onaylanan durum, buna izin vermeyen, madde
sonras (64.) ve eserin beinci blmndeki 161. madde ile elikilidir. Gerek kendi
iindeki elikileri, gerek kadn konusunda aklamalar, dokuzuncu blm eseri
eletirenler iin hedef tahtas haline getirmektedir. Bu blm 336 maddedir.
Dier tm blmlerde emir ya da yasaklar anlatlrken kast olgusuna srekli
gnderme yaplr. Ancak onuncu blm neredeyse tamamen bu konudan bahseder.
Kast mensuplarnn zellikle rahiplerin grevleri, evlilik yoluyla kastlarn karmas
sonucu ortaya kan yeni kastlar ve deerleri, dokunulmazlarn hangi artlarda ve
nerelerde yaamas gerektii, yapmalar gereken iler, kasttan dmeyi gerektirecek
evlilik trleri, rahiplere tanrnn verdii alt grev, katriya, vaisya ve sudralarn
grevleri, satlmas yasak olan maddeler, mal edinme yollar, rahiplerin aalk
kimselerden hediye kabul etmemesi gereklilii gibi kast sistemine ait birok konuya
deinilir. Bu blmde ayrca ackt iin olunu yemeye kalkan Ajigarta, yine ayn
nedenle kpek eti yiyen Vmadeva gibi mitolojik bilgelerin destans birka
hikyesine de yer verilerek zaruret durumlarnda yasak olan maddelerin
yenilebilecei anlatlr. Kast ile ilgili en fazla bilginin yer ald bu ksmdan, kast
konusunda yararlandk. Bu blm 131 maddeden olumaktadr.
On birinci blmn banda dilencilik yapan Veda rencisi, ate kurban
gibi birka konudan bahsedildikten sonra blmn devam tamamen gnah eitleri
ve bunlarn kefaretlerine ayrlmtr. Bu blmde gnahlar byk, kk ve kasttan
atlmay gerektirecek olanlar eklinde kategorize edilmitir. ki imek, altn almak,
60

MS, IX, 61.

xxxiii

kiinin gurusunun karsyla birlikte olmas, inek ldrmek, mastrbasyon, rahip

dndaki adamlar ldrmek, hayvan ldrmek, yasaklanm yiyecekleri yemek,
hrszlk, yasaklanm kadnlarla birlikte olmak gibi sularn hangilerinin daha kt
olduu ve bunlarn kefaretleri ele alnmtr. 266 maddeden oluan bu blmden de,
ele ald konularn nemi nedeniyle zellikle sular ve kefaretleri konusunda
yararlandk.
On ikinci blm eserin zeti niteliindedir ve amellerin douraca
sonulardan bahseder. Kiinin zihni ya da bedeniyle yapt ya da konutuu eylerin
sonucu, ilenilen sulara gre ruh gnn nasl olaca, kiinin kendini bilmesi,
Vedalar bilmenin deeri, meditasyon gibi konular ele alnmtr. Bu blm 126
maddedir.
Grld gibi Manusmritinin baz blmlerinde arlkl olarak bir ya da
birka konudan bahsedilirken bazlarnda bir biriyle ilgisi olmayan birok konudan
bahsedilmitir. Asli neme sahip olmayan ksmlara ana konulardan bahsederken
rnek tekil edecei durumlarda zaman zaman yer vereceiz. Ancak bu almadaki
amacmz daha ncede bahsettiimiz gibi Manu Kanunnamesi penceresinden
Hinduizme genel olarak bakmak ve eserde aklanan Hinduizmin temel
prensiplerini ortaya koymaktr. Yoksa Hinduizmin btn helal ve haramlarn
aklayarak Hindu fkhn btn ayrntlaryla anlatmak, eserdeki anlalmaz ve
mitolojik tm blmlere yer vererek aklamasn yapamayacamz konularda kafa
kartrmak, gncel deeri ya da asli nemi olmayan konulara da yer vererek
aratrmann amacndan sapp bir eviri haline getirilmesi deildir. Bu yzden
ieriin buna gre oluturulmasna ve hem konunun ana noktalaryla anlalmasna
imkn klacak kadar kapsaml, hem de gereksiz ve skc ayrntlardan uzak kalacak
ekilde kstl olmasna altk.
Elbette Nietzsche gibi eserin arkasndaki felsefeyi derinlemesine ele almak,
eseri amalar bakmndan deerlendirmek, ya da dier Hindu kutsal kitaplarla
karlatrmal olarak tanmaya ve tantmaya almak ok daha gzel olabilirdi.
Belki kaynak olarak kullandmz eser Trke olsayd bunu yapmak bir nebze olsun

xxxiv

daha kolay olabilirdi. Ancak eviriden eviri yaparak anlamaya altmz eserin
fikri arka plann ve felsefi temellerini ortaya koymak u an iin olduka zordur.
Ayn ekilde eserin tm Hindu kutsal kitaplaryla karlatrmal olarak ele
alnmas, zellikle de bu kitaplarn hacmi dnlnce, byle bir almann
kapsamn fazlasyla aacaktr. Bu yzden almamz ncelikle Manusmritiyi ve
onun temel retilerini, bu noktadan hareketle de Hinduizmi anlamaya almak
esas zerine bina etmeye altk.

xxxv

BRNC BLM
MANU KANUNNAMESNDEK TEMEL DN KONULAR

1.1. TANRI VE YARATILI

Manu Kanunnamesindeki tanr anlayn ve yaratl aklamadan nce,
nemi nedeniyle Tanr kavramnn Hinduizmdeki karlnn nasl olduu ile
ilgili genel bilgiler vermek istiyoruz.

Hinduizmde tanr inanc dier dinlerden farkldr. Onun tanr inanc da dier
birok inan esas gibi zaman iinde ekillenmi, deimi ve gelimitir.
Hinduizmin tanr anlayn politeist, monoteist, monist, panteist, panenteist olarak
deerlendiren ve bunu da kutsal metinlerle temellendiren aratrmaclar vardr.
nk bu dinin tanr anlay tm bu deerlendirmeleri mmkn klabilecek nitelikte
esnektir.

unu

belirtmek

isteriz

ki,

tanr

konusunda

Hinduizmin

farkl

deerlendirmeleri mmkn klacak uygulama ve inanlar Max Mllerin zellikle

bu din iin kullanlacak olan yeni bir tanr anlayn ifade eden henoteizm ya da
kathenoteizm kavramn ortaya atmasna neden olmutur. O, Hinduizmin henoteist
olduunu syler. Bu, prensipte monoteizm uygulamada ise politeizmi ifade eder. Her
dnemde artlar ve ihtiyalar dorultusunda bir tanr dierlerine gre daha n o plana
kmakta ve yce tanr kabul edilmektedir. Mller zellikle ilk Veda metinlerindeki
Hinduizmi henoteist olarak tanmlar. Bu metinlerde farkl isimlerle anlan Agni
(ate), Vayu (rzgr) , ndra (yamur, frtna, gk) gibi farkl kozmik prensipleri
temsil eden ok eitli tanrlar zelliklerine gre kendilerine ihtiya duyulan
zamanlarda yce tanr olarak kabul grmlerdir.61 Dier yandan Vedalardaki,
tanrnn znde bir olduu, azizlerin onu farkl isimlerle ard ynndeki
61

Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind, The Fontana Library Theology and
Philosophy, London, 1971, s. 90.

ifadeleri de gz nne alarak bu monist, monoteist ve politeist karm anlay

henoteizm olarak isimlendirmeye karar vermitir.62

Genele bakldnda Hinduizm politeist dinler iinde deerlendirilir. Ancak

onun tanr konusuna yaklam ve tanrlarn nemi her ada ayn olmamtr. Bir
Hindu filozofu olan ankara yzeyde grnen bu eitliliin aslnda ruhsal ve yce
bir birliin ifade ekli olduunu, sylemektedir.63

Gerekte ne kadar tanr vardr? Sorusuna Yajnavlkya64 ilk sorulduunda

303 ve 3003 eklinde cevap vermi daha sonra soru tekrar sorulduka bu sayy
otuz , alt, , iki, bir buuk ve en son bir olarak cevaplamtr.65 Upaniadlarda
geen bu diyalog aslnda Hinduizmin tanr konusuna bak asndaki karmaaya iyi
bir rnektir. Yajnavalkya ok saydaki tanrdan en son tek tanrya inmitir.

M. 10. asra, Veda ana baktmzda tam bir, ok tanrl din grrz.
Veda metinlerinde Hindu tanrlarndan Agni, ndra, Varuna, Vayu, Yama gibi
tanrlara methsenalar vardr. Vedalarda geen nemli tanrlardan Agni (ate tanrs),
ndra (sava tanrs ve yldrm aktran tanr), Varuna (gk ve sularn tanrs), Rudra
(cezalandrc tanr) ve Savitri (harekete geirici tanr); her biri farkl bir yn ile n
plana kmaktadr.

Hinduizmde panteist tanr lem anlayn destekleyecek nitelikteki ifadeler

kutsal kitaplarda gayet ak bir ekilde yer almaktadr. Bhagavad Gitada tanr
Vinunun avatar olan Krina bunu yle ifade etmitir: Kurban treniyim ben,

62

Henotheism, http://en.wikipedia.org/wiki/Henotheism, (05.10.07).

Thompson, s. 60.
64
Vedik dnemde Hindistanda yaam, efsanevi bir bilgedir. Hindu kutsal kitaplarndan
Brihadaranya Upaniad ve Satapata Brahmann yazar kabul edilir. Ayn zamanda Upaniadlarn
ana karakterlerinden biridir. Bkz. http://en.wikipedia.org/wiki/Yajnavalkya, (21.09.07).
65
Brihadaranyaka Upanishad, Part 3, chapter 9/1,
http://www.bharatadesam.com/spiritual/upanishads/brihadaranyaka_upanishad.php, (21.09.07).
63

kurban da benim, sunulan adakta, yanan otta benim. Anlan benim, eriyen ya da
benim, yaklan da benim yakan da benim.66

Kurban treninde kurban tanrya sunulur ama aslnda kurban eden de, edilen
de, kurbann sunulduu kii de tanrnn kendisidir. Dolaysyla burada tanrsal ruhun
evrensel ruh ile i ie olduu fikri ne kmaktadr.

Vedalardaki tanrlarn sonraki dnemlerde eski nemlerini kaybetmesiyle

Brahma, Vinu, iva, Krina gibi tanrlar daha ok nem kazand. Bu tanrlardan ilk
kendisine yce tanr olarak tapnanlar tarafndan Hinduizmin temel
mezheplerinin oluumuna katk salamtr. Vinuculukta Vinu en nemli tanrdr.
Vedalar dneminde O ok n planda bir tanr deilken kendi taraftarlar tarafndan
her eyi yaratan ve her eye gc yeten yce tanr kabul edilir. Hatta Brahma ve iva
onun saysz avatarlarndan ikisidir. O insanlara olan merhameti ve sevgisi ile n
plana kar. Yeryzndeki iyileri korumak dzeni salamak iin zaman zaman eitli
formlarda yeryzne iner.

Hinduizmde avatara inanc da mevcuttur. Bazen tanrlarn insan suretinde

yeryzne indiine inanlr. Bunlarn en bilineni Krinadr. Mahabharata
destanlarnda hikyeleri anlatlan Rama ve Krina, Vinunun bilinen iki avatardr.67
Hinduizmde nemli bir yere sahip olan Mahabharatann bir blmn tekil eden
Bhagavad-Gitada Krina, Vinunun dnyaya 8. ziyaretindeki avatardr. Eserde
geen u cmlelerde Krina alar boyunca kendisine ihtiya doduu dnemlerde
farkl bedenlerde dnyaya geldiine iaret etmektedir: Gerekteyse ben hi
domadm ve lmedim, btn varlklarn yaratcs benim. Kendi zm koruyarak
biim aldm, ete kemie brnp buraya geldim. Ne zaman yolum tkanr, kapanrsa,
saptanlar aztanlar oalrsa, kimse yola girmez, yolu bulamazsa, ben de kendimi

66

Bhagavad-Gita (Tanrnn arks), ev. mer Cemal Gngren, Yol Yaynlar, stanbul, 2001, XI,
s.16.
67
Yitik, Hint dinleri, s. 37.

ite byle gsteririm. yilik tohumlar ekmek iin, ktl kknden kesmek iin,
kapal yolu yeniden amak iin, zaman gelince buraya inerim.68

Genellikle erkek tanrlarn ve dini figrlerde de erilliin n plana kt bir

din iin istisna saylabilecek bir durum Saktizm gibi Hinduizmin baz
mezheplerinde, Devi gibi ana tanra karakterlerine ve feminen glere tapnmann
varldr. Tanralar erkek tanrlara gre daha n plandadr. 69

Bugn genel inan Brahmay en yce tanr kabul eder. Ancak grld gibi
Hinduizmdeki saysz tanry snflamak olduka gtr. nk genel inan
Brahmay en byk tanr kabul ederken Vinuculara gre Brahma Vinunun
avatardr. Dolaysyla Hinduizmde tanrlarn bir nem srasna gre dzenli olarak
tasnif edilebilmesi zor grnmektedir.

Ancak tm bu saydmz ve Hinduizmin ok tanrl bir yapya sahip

olduunu gsteren delillerin yannda Rig Vedada geen Aslnda hakikat birdir.
Ancak azizler ondan Agni, Yama, Matarisvan gibi isimlerle bahsetmilerdir70
ifadesi, znde tek ve yce bir tanrya inanldnn delilidir. Hinduizmi ve tanr
inancn ele alrken bu ifade gz ard edilmemelidir. Bu, Tanrnn znde bir
olmakla birlikte farkl formlara brndn gsterir.

Kimisi de zveride bulunur, anlaml adaklar sunar tapnr. Sezer benim

deimeden deitiimi, hem birlik hem de okluk olduumu71 Gitadaki bu cmle
kesrette vahdet, vahdette kesret fikrine iaret etmektedir. Bu ifadeler ayn zamanda
Tanrnn farkl suretlerde grnmesine karlk aslnda bir tane olduunu syleyen
yukardaki Veda cmlesini de desteklemektedir. Grnteki okluk, yce ve
lmsz olan Tanrnn farkl ekillere brnmesinden ibarettir. Ancak bu ifadeler
68

Gita, IV, 68.

Shaktism, http://en.wikipedia.org/wiki/Shaktism, 21.09.07.
70
The Hymns of the Rgveda, trans. Ralph T. G. Griffith, ed. by. J. L. Shastri, Motilal Banarsidas,
Delhi, 1973, book 1, 164/46.
71
Gita, IX, 15.
69

Hinduizmin ok geni kutsal kitap klliyat ve bu kutsal kitaplarda srekli

vurgulanan oklu tanr fikri gz nne alndnda kstl saylr.

Ayrca Hinduizmde ok sayda tanr olmasnn yannda bu tanrlarn veya

onlarn avatarlar kabul edilen temsillerin putlarna tapnma da sz konusudur. Hatta
Gandi Neden Hinduyum? adl yazsnda kendisini Hindu kabul etmesinin
gerekelerinden birini, putlara tapnmaya kar kmamas olarak aklamaktadr.
Dolaysyla bu genel ve yaygn uygulamalar ve kutsal kitaptaki referanslar gz
nne alrsak Hinduizmin tanr anlaynn kstl saydaki bu birka ifadeye binaen
tek tanrl olarak deerlendirilmesinin zorlama bir iddia olaca grlecektir.
Manu Kanunnamesinde genel olarak tanr isimleri yer almaz. Tanrnn
zellikleri ve mahiyeti de eserde ok fazla zerinde durulan bir konu deildir. Bunun
nedeni eserin, tanrdan ziyade, onun insanlardan yapmasn istedii davranlar ve
gnlk hayata dair meseleler zerinde younlam olmasdr.
Eserde tanrdan daha ok yaratklarn efendisi (Lord of Creatures) eklinde
bahsedilmektedir. Bunun yannda onun iin sonsuz, snrsz enerji sahibi, kendi
kendine var olan (Lord who is Self-existent), grnmeyen, duyularla bilinemeyen, zor
fark edilebilen, ilk sebep, gerek olan ve olmayan her eyin z, byk, efendi ya da
tanr (The Lord) gibi mulk isim ve sfatlar kullanlr.
Hinduizmdeki gibi Manusmritideki tanr kavramn anlamak da gtr.
nk tanry ve onun evreni yaratn anlatan blmler olduka mitolojik ve st
kapal anlatmlardr. Ayrca bugn Brahma Hinduizmde en yce ve ulu tanrdr.
Ancak Manusmritide yaratl dzeni anlatlrken yukarda zellik ve isimleri
saylan

tanrnn,

Brahmay

nasl

yaratt

anlatlmaktadr.

Dolaysyla

Manusmritide anlatlan o byk tanry zaten milyonlarca tanrs olan ve batl

aratrmaclar tarafndan da tam bir tasnifi yaplamayan Hinduizmin karmak
tanrlar sralamasnda kesin bir yere oturtmak mmkn deildir. Ancak en yce tanr
Brahmay dahi yaratt iin Manusmritideki bu isimsiz tanrnn her eyin
zerindeki en byk tanr ve mutlak hakikat olduu eklinde bir yorum yapabiliriz.

Manusmritide tanr iin her ne kadar duyularla alglanamaz dense de tanr,

insan eklinde bir organizmaya sahip olarak tasvir edilebilir. Tanrnn tm varlklar
ve drt kast mensubu kiileri kendi vcudunun farkl blmlerinden yaratt yle
anlatlr: Tanr azndan din adamlarn, kollarndan yneticileri, bacaklarndan
halk, ayaklarndan hizmetileri yaratt.72 Yani insanlar aslnda tanrdan
yaratlmtr. Aadaki blmlerde grlr ki tanr sadece insanlar deil tm
varlklar kendi bedeninden yaratmtr. Bu yaratl hikyesi Hinduizmdeki
Brahman ile Atman btnl inanc ile uyumaktadr. Bu inanca gre bireysel z
(Atman) ile tanrsal hakikat (Brahman) aslnda birdir. Manusmritideki bu, tm
varlklarn aslnda tanrdan yaratld inanc, insann znn aslnda tanrsal hakikat
ile ayr deil ayn ey olduu dncesini desteklemektedir. Bir Hindunun ulamak
istedii son nokta Nirvanaya erimek ve tanrsal gereklik iinde yok olmaktr.
Bunu tuzun suyun iinde eriyerek yok olmas benzetmesiyle aklayanlar vardr. te
kiinin aslnda ilk sebebinin ve varlk kaynann da tanr olduu ve kendi z
gereklii ile tanrsal hakikatin bir olduu fikri, Nirvana istei ile uyumaktadr.
Manusmritiye bakldnda tanr bazen yce ve akn, bazen yukardaki
ifadelerde olduu gibi insana benzeyen, cisimletirilmi bir varlktr. Ancak unu
belirtmek isteriz ki eserde zaman zaman bahsedilmekle birlikte hkim g ve esas
hkm verici olarak grlen bir tanr yoktur. rnein eserde, gnah ileyen bir
kimse iin caydrc olarak tanrnn ceza verecei ya da yaplan bu iten
holanmayaca eklinde bir uyar yoktur. Kiilerin emredilenleri yapmas ve
yasaklardan uzak durmas iin karma ve sonraki hayatta bana gelecek zntler en
fazla kullanlan caydrcdr. Eserde belirgin bir tanr sevgisi ya da korkusu
hissedilmez. Tanryla ilgili Manusmritideki belirgin tek hedef, kiinin ulamak
istedii nihai son ve hakikat olmasdr. Ancak bu kavumann sonucu ya da mahiyeti
nasl olacaktr bunun aklamas yoktur. Eserin amalar ya da temel esaslar arasnda
tanrnn rzasn kazanmaya almak yer almaz. Manusmritide korku unsuru olarak
zaman zaman cehennemden bahsedilse de bu noktada kullanlan esas caydrc olarak
sonraki hayat ve karma grlr. Kiinin gnah ilemesi sonucu tanrnn sevgi ya da
72

MS, I, 31.

merhametinden uzaklamas eklinde bir caydrc da yoktur. Tanryla ilgili en

ayrntl bilgi onun eserin birinci blmnde anlatlan evreni ve tm varlklar
yarat ile ilgili blmdedir.
Byk bilgeler Manuya kastlar ve grevleri ile ilgili soru sorduklarnda,
Manu onlara nce tanrnn lemi nasl yarattn anlatr: Dinleyin, bir zamanlar bu
evren karanlktan yaratlmt. Hibir ey ayrt edilemiyordu ve mantk yrtme ya
da anlamayla bilinmesi imknszd. Evren tamamen uykuda gibiydi. Daha sonra
kendi kendine var olan ve grnmez olan tanr, evreni grnr kld. Enerjisini
byk elementlere ve btn nesnelere verdi. Her eyi grnr hale getirdi ve
karanl datt. O sadece duyusal glerin tesindeki glerle kavranabilen, fark
edilmeyen, aikr olmayan, sonsuz olan, hayal edilemeyen ve btn yaratklarn
kayna olan, gerekten grnen tek varlktr.73
Burada tanr akn bir varlk olarak tanmlanmaktadr. O, duyu organlaryla
alglanamayan, ebedi bir varlk olarak tasvir edilmektedir. Ancak ayn blm kendi
iinde elimekte ve tanr iin hem grnemeyen, hem de gerekten grnebilen tek
varlk denilmektedir. Manusmritideki tanrnn mahiyeti ile ilgili net bir ey
sylemek zordur. Tanr bir yandan duyu tesi, hayal edilemeyen, grnmez olarak
tanmlanrken dier yandan onun evreni kendi vcudundan nasl yaratt u ekilde
anlatlmaktadr: Kendi vcudundan yaratmay diledii varlklar iin derin derin
dnd; nce sular yayd daha sonra kendi menisini suyun iine katt. Bu meni
altn bir yumurtaya dnt. Bu yumurta gne kadar parlakt. Btn insanlarn
bykbabas olan Brahma bu yumurtadan dodu. Sular bu insandan dodu dediler.
Gerekten sular ilk insann ocuklarydlar... lk sebep olan, grnmez ve sonsuz
olan, gerek ve gerek olmayann z olan (tanr), btn dnyada Brahma olarak
bilinen kiiyi yaratt.74 Grld zere burada masals ve mitolojik bir anlatm sz
konusudur. Tanrnn menisinden bahsedilmesi, onun erkek olarak anlaldn
gstermektedir. Hinduizmde tanrlarn ou erkektir. Bu ynyle bu anlatm, genel
tanr tasavvuru ile uyumaktadr. Dier yandan anlatlanlarn tutarl bir tasnifini
yapmak zordur. nk ilk nce tanrnn suyun iine menisini kartrmasyla bundan
73
74

MS, I, 57.
MS, I, 811.

Brahmann doduu sylenirken, akabinde sular ilk insann ocuklaryd denmesi

nceki sralama ile elimektedir. nce Brahma m sudan yoksa sular m
Brahmadan yaratlmtr? Bu tam anlalr deildir. Ayrca burada Brahma iin
insanlarn atas denilmektedir. Oysa genel inan onun tanr olduu eklindedir.
Tanrnn yeri ve g yaratmas ise yine ayn mitolojik sluba uygundur:
Tanr bir yl boyunca yumurtann zerinde oturdu ve daha sonra sadece dnerek
yumurtay ikiye bld. Bu iki paradan gkyzn ve yeryzn, ortada atmosferi,
sekiz ana yn ve sularn sonsuz meknn yaratt.75
Eserin birinci blmnde yer alan, tanrdan ve evreni yaratmasndan
bahseden bu ksmlar dnda tanr ve onun mahiyeti ile ilgili eserde fazla bir bilgi
yoktur. Zaten Manusmriti tanry ve onun zelliklerini anlatmak derdinde de deildir.
Eser onun ne olduundan ziyade ne istedii ile ilgilenmektedir. lerleyen blmlerde
de

tanrdan

bahsedilse

bile

buralarda

da

onun

kavrama

ve

duyularla

anlalamayacan sylenmekte ve mahiyeti zerinde durulmamaktadr.

1.2. KURBAN
Daima dinin temel ve en deerli ibadetlerinden saylmtr. Ancak eitli
dinlere gre mahiyet ve ekilleri farkldr. Birine gre kurban saylan dierine gre
olmayabilir. Kan aktlmadan yaplan kurbanlara sa denilir.76 nsan, hayvan, bitki
ya da zel baz maddelerin kutsal bir g iin, dini bir amala ldrlmesi ya da
sunulmas gelenei ok eski alardan beri var olagelmitir. Ancak ekilleri, zaman,
dindeki yeri ve nemi deiiklik gstermitir. Eski alarda bu ibadet zellikle hasat
mevsimlerinde, bereket getirmesi amacyla yaplmtr.
Her dinde baz ibadetler dierlerinden daha fazla ne kmaktadr.
Hinduizmde kurbann en nemli ibadetlerden olduunu sylemek yanl
olmayacaktr.
75
76

MS, I, 12,13.
Sarkolu, s. 141.

Rig Vedann son kitabnda yer alan en nemli ilahilerden biri olan ilk insan
ilahisi (purua sukta) dnyann, zamann balangcnda icra edilen byk bir
kurbanla baladn anlatr. Gl insan prua tanrlar tarafndan kurban edilmi ve
kendi paralanmasn mistik olarak devam ettirerek vcudunun farkl kesimlerinden
toplumdaki temel drt snfta dhil olmak zere evrenin zellikleri meydana
gelmitir. Bu ilahiye gre prua, btn bu dnya, olmu ve olacak olan her eydir.
Bu olay Hinduizmde o kadar nemli grlmtr ki dnyann kozmik bir insan
kurbanndan yaratld kabul edilmitir.77 Manusmritiye gre insanlar kendi
uzuvlarndan yaratan kiinin tanrnn bizzat kendisi olduunu daha nce ifade
etmitik.
Kurban Hindularn gnlk hayatlarnn ve ibadetlerinin ayrlmaz bir
parasdr. Vedalarn emrettii dini hayat kurbanlar etrafnda toplanm ve kurban
ibadeti dinin merkezine oturmutur.78
Hinduizmde kurban baz dinlerdeki gibi yln sadece belirli dnemlerinde
yaplan bir ibadet deildir. Ayrca kurban deyince sadece kan aktlan hayvan
kurban gelmez. Kurban gnlk ibadetlerden biridir. Bir Hindu gne bir eit kurban
olan puca ayini ile balar. Kanl ve kansz kurban eitleri vardr. Bazen tanrlara
sadece bitki, iek ve meyve sunulur. Dier yandan eski zamanlarda Hindistandaki
Dravid kabileler birounda hasat dnemlerinde insan kurban edildiine dair deliller
vardr.79 Bengalde bir Dravid kabilesi olan Khondlar arasnda hasat dnemlerinde
gnll kiilerin kurban edilmesi 19. yzyln ortalarnda dahi devam ediyordu.
Britanya hkmetinin bunu yasaklamasndan sonra insan yerine kei ve manda
kurban etmeye balamlardr.80
Hinduizmin en temel ibadetlerinden olan kurban, Sutralar (M.. 500 veya
400- M. 200) dneminde nem kazanarak zamanla karmak hale geldi. Kurban

77

Ahmet G, eitli Dinlerde ve slamda Kurban, Dnce Kitabevi, stanbul, 2003, s. 83.
G, s. 8586.
79
Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giri, Kabalc yaynlar, stanbul, 2003, s. 334.
80
Eliade, s. 335, 336.
78

trenlerinin el kitab niteliinde ki Kalpa Sutralarda bu dnemde kompoze

edilmitir.81
Hinduizmde kurban kinatn yaratc gcdr. Baarl olmak iin tanrlarn
bile kurban sunmas gerekir. Bu yzden brahmanlar kurban trenlerini ynettikleri
iin sadece insanlarn deil tanrlarn da efendisi saylmlardr. Rahipler tabiatst
gleri vastasyla dini merasim ve kurbanlar kullanmak suretiyle kozmik olaylar
kontrol edebileceklerini iddia etmilerdir. Kurbanlarn brahmanlara emredilen tarzda
yaplrsa istenen sonucu vereceini ileri srmlerdir. Kurban evrenin dzende
kalmas iin gereklidir. Ayrca kurbann tanrlarn fkesini dindirdiine inanlr.82
Hinduizmde kurbann sunulu amac vardr: Tanrya hediye verip bunun
karlnda nimet beklemek, sulara karlk kefaret olmas ve kurban yemeini
yemekle tanrlarn faziletinin insanlara geeceine inanmak.83 Grld gibi
kurbann amacnn, tanrya yakn olmak ve gnahlara kefaret olmas, dinlerde kurban
sunmann genel amalaryla uyumaktadr. Son ama ise Hinduizmde var olan,
yenilen maddelerin ruhu etkileyecei inancndan ileri gelmektedir. Ayn inan manen
pis kimselerin hazrladklarnn yenilmemesi uygulamasnda da grr.
Bu dinde tanrlara sunulan birok bitki ya da hayvan kurban kabul edilir. At,
insan ve soma kurban gibi kurbanlar vardr. Manusmritide insan kurbanyla ilgili
bir ey yer almaz ancak rahip ldrme gnahnn kefareti olarak kiinin kendini bir
rahip iin feda edebilecei ifade edilir84. Bunu bir eit kurban olarak kabul edip
etmemek tartmaya ak bir konudur. At kurban ise rahip ldren birinin kefaret
olarak yapabileceklerinden biridir.85
Manu Kanunnamesinde kurbandan ska bahsedilmektedir. Manuya gre
kurban Veda okumaktan etrafa yiyecekler serpmeye86 kadar ok geni bir yelpazeyi
81

Yitik, Hint Dinleri, s. 12.

G, ss. 8794.
83
G, s. 9394.
84
Bkz. MS, II, 81.
85
MS, II, 75.
86
MS, III, 75.
82

10

iine alr. Kurban evrenin dzeni, canl ve cansz tm varlklarn korunmas iin
gereklidir. zellikle erkekler hayatlarnn aile reislii safhasnda kurban trenlerinin
yneticisidirler. Bu adaklar yerine getirmek ok nemlidir. Aile reisinin yapmas
gereken adaklar Manu yle anlatmtr: Ev sahibinin her gn icra etmesi gereken 5
byk adak ayini vardr. Vedalar retme ii nihai gereklik olan varlk iin, su
serpmek atalar iin, ateteki hediyeler tanrlar iin, yiyecek takdimi grnmeyen
varlklar iin, misafirperverlikte insanlar iin sunulan adaklardr... Tanrlara,
misafirlere, muhtalara, atalara ve kendine tvbe amal hibir adakta bulunmayan
kii sadece nefes alr, gerekten yaamaz. Bu be kurban atee sunulmayan, atee
sunulan, yerlere salarak adanan, rahiplere verilen ve yenilen adaklar olarak
bilinir. Atee sunulmayan adak Vedann nameli ekilde okunmasdr. Atee sunulan,
adan atee atlmasdr. Salarak datlan bedensiz ruhlara yaplan tvbe amal
adaktr. Rahiplere yaplan adak, rahiplerin misafir olarak alnmasdr. Yenilen ise
atalara sunulan tazeleyici ikidir.87
Grld gibi Manusmritinin be byk kurban olarak tanmladklarndan
sadece atee sunulan adaklar atee bitki ya da hayvan sunulmasyla yaygn kurban
anlayna benzemektedir. Dier be kurbandan biri temel kutsal kitap olan Vedalar
okumak, dieri bedensiz ruhlar olarak tanmlanan ve muhtemelen grnmeyen
manevi varlklar iin baz gdalarn eve salmas, bir dieri rahipleri yedirip iirmek,
beincisi ise atalar iin iki sunmaktr. Bu nemli be temel kurban Manusmritinin
ve Hinduizmin allmn dndaki kurban anlayn gzler nne sermektedir.
Kurban

dnyann

dzeninin

ve

hayatn

devamnn

nedeni

olarak

grlmektedir: Atee dzenli bir ekilde adak atlmas gnei yaklatrr. Yamur
gneten oluturur. Yamurdan yiyecek, yiyecekten nesiller oluur.88
Aile hayat yaayan kimsenin kurbanlar yerine getirmesi manevi varlklara
ve tanrlara kar bir bortur:Bilgeler, atalar, tanrlar, vcutsuz ruhlar ve misafirler
aile reisinden baz eyler umar ki anlayl bir ev sahibi bunlar yerine getirmelidir.
Ev sahibi bilgeleri veda okuyarak, tanrlar kuralna uygun ate kurban sunarak,
87
88

MS, III, 6974.

MS, III, 76.

11

atalar cenaze treni yaparak, insanlar yiyecek vererek, ruhani varlklar da tvbe
amal adak sunarak onurlandrmaldr.89
Kii yiyecekleri evde saa, sola, eitli ynlere saarak tanrlara kurbanda
bulunmu olur: Bir rahip her gn btn tanrlar iin, kurallara uygun olarak
hazrlanm yemek almal ve onlara ikramda bulunmaldr. Bu tanrlar unlardr:
nce Atee, sonra Somaya, sonra bu ikisine, sonra btn tanrlara ve
Dhanvantariye, daha sonra yeni ay ve dolunay tanralarna, daha sonra
Yaratlmlarn Efendisine, yeryzne ve gkyzne, son olarak mkemmelletirilmi
adaklarn ateine. Balarn yaparken btn ana ynlere doru dzenli bir ekilde
datmaldr. Saat ynnde ndraya lme, sularn efendisine ve grevlileriyle
beraber aya, ba yapmaldr. Marutlara diyerek kapnn nne, sulara diyerek
suyun iine, aalarn efendisine diyerek havaya bir porsiyon yemek brakr. Evin
banda iyi ans tanrasna, sonunda cmert karanlk tanrasna, ortasnda ise
nihai gerek ve evin efendisine ikramda bulunur. Btn tanrlara ikramda bulunmak
iin yemei havaya atar. Bir ksmn gndz gezen ruhlar iin bir ksmn da gece
gezenler iin atar. Evin st ksmnda btn yiyecekler ruhuna ikramda bulunur ve
kalann tamamn gneye doru atalar iin frlatr.90
Kurban o kadar deerli bir ibadettir ki normalde gnah olan hayvan ldrme,
kurban amacyla yapldnda takdir edilecek bir davran olarak grlmektedir.
Dahas hem bu kii hem de kurban olarak sunduu hayvan sonraki hayatlarnda daha
yksek bir hayat seviyesinde doarlar. Kendi kendine var olan, kurban hayvanlarn
kurban iin yaratt. Kurban btn evrenin iyilii iindir. Bu yzden bir kurban
ldrmek, ldrmek (cinayet) saylmaz. Bitkiler, kurban hayvanlar, aalar,
hayvanlar ve kurban iin ldrlen kular sonraki doumlarnda yksek bir seviye
kazanrlar. Sadece u durumlarda kurban hayvanlar ldrlebilir: Bir kurban
esnasnda bal karmn bir misafire sunarken ve atalar iin tren yaplrken.
Manunun syledii budur. ki kere domu, Vedalarn anlamn bilen bir kimse

89
90

MS, III, 80, 81.

MS, III, 84-91den derleme.

12

kurban hayvanlarn bu doru amalar iin incitirse hem kendi, hem hayvan varln
en son noktasna ular. 91
Denilebilir ki Manusmritiye gre kiinin kendisi iin yapt bireysel ayin ve
meditasyonlar dndaki ibadetlerin geni bir ksm kurban olarak deerlendirilir.
1.3. KADIN
Kadnlarla ilgili uygulamalar ve dinin kadna bak tarih boyunca toplumlara
ve artlara gre deiiklik arz etmitir. Ancak birok dini gelenekte kadnlar genelde
ikincil bir konuma sahip olmulardr. Bu, gerek dinin kadna bak, gerekse kadnn
dinde oynad aktif ve yapc rol iin geerlidir. Dinlerde kutsal kiiler, din
kurucular, peygamberler ve tanrlar byk oranda erkektir.
Hinduizmin, kadn konusundaki tutum ve uygulamalar byk oranda dier
dinlerle benzerlik gsterir. Manusmriti, Hinduizmde kadn konusunu ele alanlar iin
vazgeilmez bir kaynaktr. nk sati, drahoma gibi uygulamalar nedeniyle
Hinduizmin en fazla eletirildii konulardan olan kadnla ilgili yaplan eletiriler de,
byk oranda Manusmriti zerinden, onun kadn konusundaki grleri esas alnarak
yaplmaktadr. Rig Vedann yan sra dier Hindu kutsal metinlerinde de kadnlarla
ilgili olumsuz ifadeler yer almakla birlikte, gerek Manusmritide byle ifadelerin
daha youn oluu, gerekse baz ksmlarda kadnlara eletiri snrnn tesinde ar
ithamlarda bulunulmas bu konuda eserin imekleri zerine ekmesine neden
olmutur. Bu yzden Manusmriti, zellikle kadn konusunu ele almak isteyenler iin
nemli ve vazgeilmez bir kaynaktr.
Manusmritinin kadna bak asn iki boyutta ele almak mmkndr.
Bunlardan ilki eserde kadnn daha ok n planda olan ynn tekil eden, aile
iindeki e pozisyonudur. Meselenin dier boyutu ise kadnn insan olarak deeri
ve bu anlamda erkee gre durumudur. Aslnda bu iki durum birbirinin nedeni ve
sonucu gibidir. Kadna insan olarak deer verilmemesi onu evlilikte istedii kiiyi
seemeyen, ocuk yata evlendirilen, evlendikten sonra her eye ramen mutlak
91

MS, V, 3942.

13

itaate mecbur braklan ve kocas ldkten sonra tamamen yok saylan bir pozisyona
itmektedir. Dier yandan doutan kt bir ftrat zerine yaratlan, erkek ocuu
olmad zaman terk edilebilen ve kendisine kt davranan kocasna bir tanrya
hizmet eder gibi hizmet etmesi emredilen92 kadnn insani ynyle erkek karsnda
bir deerinin olmas mmkn deildir.
Eserde kadnla ilgili ksmlar incelendiinde kadna bakn neredeyse
tamamen olumsuz olduunu sylemek mmkndr. Her ne kadar birka yerde kadn
veya onun bedensel baz unsurlar temiz kabul edilen maddeler arasnda saylsa da,
bu ifadeler eserin kadna kar olumsuz bak asn deitirebilecek nitelik arz
etmez. nk daha somut ve uygulamaya dnk ifadeler erkee, adetli karsyla ayn
yataa uzanmay, beraber yemek yemeyi, hatta yemek yerken, haprrken, esnerken
ya da dinlenirken ona bakmasn yasaklamtr.93 Dolaysyla kadnla ilgili olumlu
ifadelerin pratie ynelik fazla bir deeri yoktur.
Manu Kanunnamesinde kadn ele alrken Hindistanda asrlardr uygulanan
ve kaynan dinden alan uygulamalardan bahsetmek ve bunlarn eserde ne ekilde
yer aldn belirlemek, konuyu bir btn olarak deerlendirmek asndan yararl
olacaktr. nk Hinduizmde kadnn durumu hem asrlar iinde baka din ve
toplumlarda grlmeyen farkl uygulamalar barndrmas, hem de hzl bir ekilde
deimesi

nedeniyle

nemlidir.

Dier

yandan

Hindistanda

kadnla

ilgili

uygulamalarn tamam birbiriyle ilikilidir. Hibiri dierlerinden bamsz deildir.

Hepsi bir felsefenin, kadna bak asnn dourduu farkl uygulamalardr. unu
syleyebiliriz ki Hinduizmin benimsedii bu uygulamalar ve kadn deersiz gren
dnce yaps Manusmritinin de bu konudaki temel felsefesini tekil etmektedir.
Ayrca bu olumsuz uygulamalarn ve bak asnn zellikle Manusmritiden sonra
ortaa dneminde balamas da nemlidir.

92
93

MS, V, 154.
MS, IV, 40, 43.

14

Baz aratrmaclar Hinduizmde antik dnemde (Vedik dnem) kadnn

hayatn her alannda erkekle eit olduunu ve eitim aldn iddia etmektedirler.94
Hindistanda kadnlarn durumu M.S. 500den sonra smritiler (zellikle
Manusmiti) ve dier kutsal metinlerin kadn haklarn ve zgrln kstlayc
buyruklarnn etkisiyle ktlemeye balamtr.95 Bugn nadirde olsa hala var olan
ocuk evliliklerinin de Manusmritiden sonraki dnemde, 6. yy.dan itibaren ortaya
kt sanlmaktadr.96 nk ocuk evliliklerini tevik edecek nitelikteki ifadeler
Manusmritide aka yer almaktadr.97
Hinduizmde ve Manusmritide kadnn e ve insan olarak erkek karsndaki
durumuna baktmzda, onun erkekle eit konuma ve haklara sahip olmann ok
uzanda kaldn grrz. Kadn erkekle eit kabul edilmek yle dursun, insan
olarak dahi yeterli deeri grmez. Manusmritide kadn, erkei memnun etmek iin
yaratlm, kt zelliklere haiz, kendi bana i yapamayan ve yapmamas gereken
bir varlk olarak karmza kar.
Hindistanda kz evlat ve e olarak deeri olmayan kadn iin zorluklar
dnyaya gelmeden balar. nk birok aile doacak ocuklarn, kz olduunu
renince henz dnyaya gelmeden ldrmektedir. zellikle cinsiyet testlerinin
yaygnlamas kz ocuklarnn krtajn daha fazla artrmtr. Kz ocuklarnn
aileleri tarafndan istenmeyiinin nedeni kzlarn evlenirken erkek tarafna vermesi
gereken ykl miktardaki eyiz parasdr. Drahoma denilen bu gelenek lkemizde de
baz blgelerde halen uygulanan balk paras uygulamasnn tam aksine, kadnn
evlenirken dedii ykl miktardaki paradr. Bu uygulama ailelerin kzlar maddi bir
yk olarak grp kurtulmaya almasna neden olmaktadr. Kz kardei de Drahoma
nedeniyle ldrlen ve bu yzden ok sarslan yazar Sita Agarwal 1999da yazd
Genocide of Woman in Hinduism (Hinduizmde Kadn Soykrm) isimli kitabnda
94

R. C. Mishra, Women in ndia:Towards Gender Equality, New Delhi, 2006,

https://www.vedamsbooks.com/no43902.htm, (25.08.07).
95
Women in History, http://nrcw.nic.in/index2.asp?sublinkid=450, (25.08.07).
96
Jyotsna Kamat, Status of Women in Medieval Karnataka,
http://www.kamat.com/jyotsna/women.htm, (25.08.2007), last update 24.05.07.
97
Bkz. MS, IX, 9094.

15

Satinin Hindu kutsal kitaplarnda yer alan ve asrlarca uygulanan bir gelenek
olduunu anlatmtr. Brahmanlarn 20. yy boyunca tam 50 milyon kz ocuunu
katlederek Yahudi soykrmndan tam 10 kat daha byk bir soykrm yaptklarn
syler.98
Manusmritide Drahomadan bahsedilmez. Ama kadnn ve ailesinin, erkekten
ya da erkek tarafndan para talep etmemesi gerektii srarla vurgulanr. Hibir bilgili
baba kzn verirken, ne kadar az olursa olsun para almamaldr. Para hrs nedeniyle
bunu yapan kii, bir kadn simsar gibi kzn satm olur99. Kza ait eyalardan veya
kyafetlerden yararlanan akrabalar da cehenneme giderler.100
Eserde kadn tarafnn para almas iddetle knanrken erkeklerin para almas
ile ilgili herhangi bir uyar yoktur. Bu durum, o din ve toplum nazarnda zaten pek
bir deeri olmayan kadnlarn evlenirken bir de zerine para vermesinin,
drahomann nn dolayl olarak amaktadr denilebilir. Eserde erkek iinde bu
ekilde bir uyar yer alsayd belki durum daha farkl olabilirdi.
Hindistanda kadnlarla ilgili uygulamalardan bir dieri ve belki de en
korkuncu dul kadnn kocasnn cenazesiyle birlikte yaklarak ldrlmesi anlamna
gelen sati geleneidir. Sati hem bu olaya, hem de kocasyla birlikte yaklan kadna
verilen isimdir. Bu gelenek ortaada Hindu sosyal hayatnn bir paras haline
gelmiti. Dul kadn kendi rzasyla canl canl yaklmay kabul ettiinde bu onun
kocasna balln ve erdemli olduunu gsteriyordu. Her ne kadar sati gnlllk
esasna dayansa da kadnlarn bazen buna zorlandklar dnlmektedir.101 Bir kadn
einin lmnden sonra ne kadar ac ekip lmek istese de bunun canl yaklmak
suretiyle olmas birok insan iin pek cazip bir seenek olmayacaktr. Bu gerek gz
nnde bulundurulursa varsaylan durumun mmkn olduu yani kadnlarn bunu
yapmaya zorlanabilecekleri ok aktr. Kadnn yaklmay kabul etmesi onun len
98

S.Agarwal, Genocide of Women in Hinduism, 1999,

http://web.archive.org/web/20010606091528/www.dalitstan.org/books/gowh/gowh1.html,
(25.08.07).
99
MS, III, 51.
100
MS, III, 52.
101
Women in India, http://en.wikipedia.org/wiki/women_in_India, (25.08.07).

16

kocasna olan ballnn ve sevgisinin en nemli gstergesidir. lmn meydana

getirdii ykmn sosyal ve dini bask ile birletii gz nnde bulundurulursa bunu
gnll olarak kabul eden kadnlarn dahi, kendi iradeleriyle ve mantkl karar
verdiklerini sylemek zordur.
ngiliz hkmeti bu gelenei 1829da yasaklad. Bugn sati, byk oranda
ilerliini yitirse de yinede baz krsal blgelerde hala uygulanmaktadr. Hindistann
bamszln kazanmasndan itibaren resmi olarak 40 sati olay rapor edilmitir.102
Sita Agarwal Satinin Hindu kutsal kitaplarnda yer alan ve asrlarca
uygulanan bir gelenek olduunu anlatmtr.103 Geekten de temel metinler olan
Vedalarda dahi kadnlarn kocalarndan sonra kendilerini feda etmelerine ynelik
ifadeler vardr. Manu Kanunnamesinde ise kadnlarn yaklmasna ak bir atf
yoktur. Ancak Manusmriti, kadnn kocas ldkten sonra ona mutlaka bal
kalmasn, asla evlenmemesini emreder. Evlilikle ilgili Veda metinlerinde, dullar
iin evlenmek asla onaylanmaz. Dullarn yeniden evlenmesi, evlilik kurallar iinde
yer almaz.104
Yani Manusmriti, kadnn len kocasnn arkasndan mutlak sadakatini esas
alr. Onun uygulamadan ayrld nokta ise bu sadakat gstergesini ldrlmek
eklinde tanmlanmamasdr. lm dnda kadn hayattan soyutlayc her trl
tedbir eserde mevcuttur.
Kadnn len kocasndan ocuu yoksa ve kadn ocuk hasreti ekiyor olsa
da, bu deimez bir kuraldr. Bir kadn, lmnden sonra ocuk ve soy arzusu ile
kocasna ettii yemini bozarsa bu dnyada aalanma ve hor grlmeyi hak eden
bir varlk olur. lm sonras hayatn da kaybetmitir.105 Yani Manusmriti yeniden
evlenen kadna lm sonras verilecek cezann tesinde en etkili caydrclardan olan
102

Vimla Dang, Feudal mindset still dogs women's struggle, 1998- 06-19,
www.tribuneindia.com/50yrs/women.htm#1, (06.10.07).
103
Agarwal, age, http://web.archive.org/web/20010606091528/www.dalitstan.org/books/gowh/,
(25.08.2007).
104
MS, IX, 65.
105
MS, V, 161.

17

toplumsal bask ve aalamann nn, sonuna kadar amaktadr. Dahas ikinci bir
evlilik yapan kadnn ya da kocas len bir kadnla evlenen adamn doacak
ocuklarnn da meru kabul edilemeyeceini syler. Baka bir adamdan (kocas
ldkten sonra evlenecei) ya da baka bir adamn kars olmu olan bir kadndan
meru bir nesil (evlat) meydana gelmez. Namuslu bir kadnn ikinci bir kocas
olamaz.106. Dier bir ifadeyle ikinci bir kocas olan kadn namuslu, erdemli bir
kadn olamaz.
Kadnn len kocasndan sonra evlenme yasa hala devam etmektedir.
Kadnn daha stn bir erkek iin dahi kocasn brakamayaca sylenir. Bir kadn
kendi deersiz (dk kasttan)107 kocasn brakp, daha mkemmel bir adama (daha
yksek bir kasttan) gitse, bu dnyada aalanmay hak eden bir varlk haline gelir.
Onun iin nceden baka bir adama aitti denir. Kocasna vefasz (sadakatsiz) bir
kadn ikinci hayatnda, dnyaya bir akaln rahminden doar. Hastalkl ve eytani
olan bu doutan dolay ikence eker.108 Grld gibi ifadelerde kadnn kocas
hayattayken mi yoksa ldkten sonra m daha stn bir adama gittii
aklanmamtr. Ancak gerek kocas hayatta olan kadnn bunu yapmasnn zina
saylaca ve bunun zaten ok daha kt bir fiil olmas, gerek ifadenin ncesi ve
sonrasnda dul kadnn durumundan bahsedilmesi, burada koca ldkten sonra
yaplan evlilikten bahsedilme ihtimalini glendirmektedir. Dul kadn kocasna gre
ok daha iyi olsa ve kocas lm olsa da baka bir adamla evlenemez. Bunu yaparsa
sonraki hayatnda bir hayvan olarak doup ac ekecei belirtilerek fiilin lm
sonras cezasna da iaret edilmektedir.
Dier yandan Manusmriti kocasndan sonra evlenmeyen ve nefsine de hkim
olan bir kadnn hem dnyada hem lm sonrasnda mkfatlandrlacan syler.
Kocasna sadk, zihnine, konumalarna, vcuduna hkim olan ve kendini
106

MS, V, 162.
Burada bahsi geen stnlkten kastn ne olduu konusunda iki ayr gr olduunu belirtmek
isteriz. S.B.E Serisinde evirmen G. Bhler burada bahsedilen stnl direk olarak kast
stnl eklinde evirmitir. Dier yandan bizim kullandmz eviride ise evirmenler Smith
ve Doniger ilgili blmn 163. dipnotunda, kast stnln ihtimallerden biri olarak
deerlendirirken burada bahsedilen stnln daha byk bir ihtimalle kiisel meziyet ve
vasflar olduunu sylemilerdir. Dolaysyla iki ihtimalde mmkndr.
108
MS, V, 163, 164.
107

18

dizginleyen bir kadn kocasnn ldkten sonraki dnyasna ular ve iyi insanlar
onun iin erdemli, namuslu kadn derler. Zihnini, kalbini, konumalarn, vcudunu
dizginleyen, kendine hkim olan kadn nce bu dnyada daha sonra ise (lm
sonras) kocasnn dnyasnda n ve hret kazanr.109
zetle kocas len bir kadn evlilik, aile ve ocukla ilgili her eyi unutmal ve
kocasna ettii yeminini srdrerek lene kadar dul kalmaldr. O, bunun yan sra
sosyal hayattan soyutlanm, pasif bir hayat, mr boyu bir yas havas iinde
srdrmelidir. Ksacas Manusmritide kadnn bedenen kocasnn cenaze ateiyle
birlikte yaklmasna ak bir atf olmamakla birlikte, ruhen adeta kocasyla birlikte
lmesi istenmektedir. Hlbuki erkekler iin yeniden evlenmeyle ilgili bir yasak sz
konusu deildir. Kars len erkek evlenmek konusunda serbesttir. Kendinden nce
lm kars iin, en son ibadet olarak kurban ateini yakan kii yeniden
evlenebilir...110
Hindistanda 1860dan itibaren yasaklanm olsa da krsal kesimlerde hala
var olan uygulamalardan biri de kz ocuklarnn kk yata evlendirilmesidir.111 Bu
uygulama gemite ok yaygnd. Kz ocuklar ergenlik ana girince
evlendiriliyordu. ocuk yataki dullar salar kaztlm bir ekilde toplumdan uzak,
tamamen yalnz yaamaya mahkm ediliyordu.112 Kz ocuklarnn ok kk yata
evlendirilmesi Manusmritinin destekledii bir uygulamadr. Daha kt olan ise
ocuklarn kendilerinden ok byk erkeklerle evlendirilmesinin tlenmesidir.
Bir kz ergenlik ana geldikten sonra 3 yl beklemeli bu srenin sonunda bir koca
bulmaldr.113 30 yandaki bir adam, kalbini byleyen 12 yanda bir kzla, 24
yandaki bir adam da 8 yandaki bir kzla evlenmelidir. Eer grevi ele almas
gerekiyorsa daha acelede evlenebilir.114 Burada acele evlenmeyi gerektiren
durumun ne olduundan bahsedilmemektedir. Ancak dikkat eken hususlardan biri
sz konusu ya olan 8 yann birok kz ocuu iin ergenliin dahi ncesi
109

MS, V, 165,166.
MS, V, 168.
111
lgili haber iin bkz.: Child marriages targeted in India,
http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm, (25.08.07).
112
Women in India, http://en.wikipedia.org/wiki/women_in_India, (25.08.07).
113
MS, IX, 90.
114
MS, IX, 94.
110

19

olduudur. Eserde ya konusuyla ilgili elikili ifadeler yer almaktadr. Bir yandan
bir kzn ergenlik andan sonra yl bekleyip evlenmesi tlenirken, dier
yandan 8 yanda kzlarn evlendirilmesinden bahsedilmektedir. Bu durumda
ocuun be yalarnda ergenlik ana girmesi gereklidir ki bu dnyann hibir
yerinde sz konusu deildir. Bahsi geen sekiz ya bile ok scak iklimli blgelerde
dahi birok ocuk iin ergenlik ncesi bir dneme isabet etmektedir.
Ya konusunda dikkat eken dier bir husus eserde verilen rneklerde
erkein yann kznkinin yaklak olarak kat olmasdr. Buna gre yirmi be
yandaki bir kzn yetmi be yandaki bir adamla evlenmesi gerekir ki otuzunu
geen bir kadnn bu durumda evlenecek bir adam bulmas pek mmkn
grlmemektedir. Ayn ekilde gerektiinde tavsiye edilen 30 ya da 24 yandan
daha erken evlenebilecei konusunda izin verilen 18 yanda bir erkek evlenmek ve
Manusmritinin ya konusundaki tavsiyelerine uymak isterse alt yalarnda bir
ocukla evlenmelidir. Bu da, eserde elerin yalar konusunda verilen tavsiyelerin ne
kadar vahim olduunu gstermektedir.
Dahas eserde kzlarn, ayn kasttan iyi bir talip olursa ve gerekirse uygun
yaa gelmemi dahi olsa babalar tarafndan evlendirilmesi gerektii belirtilir. Ancak
ergenlie ulam dahi olsa evlendirilecei kii uygun deilse lene kadar babasnn
evinde kalmas daha iyidir.115
Elbette

Manusmritiyi,

yazld

dnemi

gz

nnde

bulundurarak

deerlendirmek gerekir. Ancak bu, bahsedilen yalarn yinede ok kk olduu

gereini deitirmez. Ayrca tm yasaklamalara ramen ocuk evliliklerinin bugn
dahi baz yerlerde uygulandn dnrsek eserin sosyal hayat zerindeki etkisinin
ne kadar geni olduunu anlayabiliriz.
Eserde kadnlarn evlenecekleri kiiyi kendilerinin semesi ho karlanmaz.
Sekiz evlilik eidi saylr. Bunlarn en iyisi Brahma evliliidir. Bu, bir adamn kzn
giydirip ssleyip onu, davet ettii, tapnak kanunlarn bilen iyi karakterli birine
115

MS, IX, 88, 89.

20

hediye olarak vermesiyle gerekletirilen evliliktir.116 Bundan sonra gelen ikinci

faziletli evlilik tryse kurban treni srasnda treni icra eden resmi rahibe kzn
hediye etmesiyle olur ki buna tanrlar kanunu (daiva) denir.117 Bir adam gc
yettiince mal kzn aile ya da akrabalarna vererek, onunla srf kendisi istedii iin
evlenirse buna eytan kanunu (asura evlilii) denir.118 Ayrca bir kz kendi istedii
kii ile evlenirse ailesinin hediye olarak verecei taklardan da mahrum kalr. Eer
bunlar alrsa hrsz saylr.119 Eser kadnlarn kendilerinin deil ailelerinin istekleri
dorultusunda zellikle de rahiplere verilmek suretiyle evlendirilmelerini tavsiye
eder. Kadn iin en uygun evlilik, babasnn ya da abisinin kendisi iin uygun
grd kiiyle yaplandr. Babas ya da babasnn izniyle abisi onu birine verirse
lene kadar ona itaat etmeli, (kocas) ldkten sonra da ona ettii yeminini
bozmamaldr. 120
Manusmritide kadn, erkek gibi zgr bir birey olarak deerlendirilmez.
Kadn mutlak surette erkein himayesine muhtatr. Babas onu ocukken, kocas
genken, olu da yallnda korur. Kadn bamsz olmak iin uygun deildir.121
Kadnn zgrlnn kstlanmas ve bir erkein himayesinde bulunmas sadece
genlik ya da ocukluk dnemiyle de snrl deildir. Yani yann bymesi ya da
ocuklarnn olmas bile onu bamsz olmak iin yeterli klmaz. Manusmritiye gre
btn kadnlar doumdan lmne kadar kendisinden byk veya kk bir erkein
denetiminde olmaldr. Kadnlarn evlerinde dahi olsa hibir eyi tek bana
yapmasna izin verilmez. Kk bir kzken, genken, ya da yallnda, bir kadn
kendi evinde dahi olsa hibir eyi tamamen zgr olarak yapamaz. Bir kadn
ocukken babasnn, evlenince kocasnn, yalanp kocas ld zaman ise olunun
kontrolnde olmaldr. Bamsz olmamaldr.122
Bu ifadeler kadnn erkein yannda zgr bir birey olarak herhangi bir
deeri olmadn ve ka yanda olursa olsun, srf kadn olduu iin daima
116

MS, III, 27.

MS, III, 28.
118
MS, III, 31.
119
MS, IX, 92.
120
MS, V, 151.
121
MS, IX, 3.
122
MS, V, 147, 148.
117

21

ynetilmeye muhta bir varlk olarak deerlendirildiini ortaya koymaktadr. stelik

birok kltr ve dinde var olan kadnn erkee itaati sadece kocasyla snrl
tutulmam, kendi olu dahi ondan daha yetkin klnmtr.
Eser, kadn bu konumda sabit klmak iinse ona, bamsz kalmak iin
uramamasn, bunu yapmaya almasnn kendisine ve evresindekilere byk
zarar vereceini belirtmitir. Kadn babasndan, olundan ve kocasndan bamsz
olmaya ve ayrlmaya almamaldr. Bunu yapmas hem kendi, hem de kocasnn
ailesi iin bir utan ve rezilliktir.123 Kadnn bamsz olmamas gereklilii iki
farkl blmde yaklak ayn ifadelerle tekrar edilmitir. Bu konuda bylesine srar
edilmesinin nedenlerinden biri eserin kadnlar kt ftratl, korunmad takdirde
kt yola dmeye ok msait, sadakatsiz, ehvet dkn varlklar olarak ele
almasdr.
Kadnlar bozan alt ey saylmaktadr ki bunlarn iinde gezmek ya da
uyumak gibi sradan insani davranlar vardr. mek, kt insanlarla arkadalk
etmek, kocalarndan ayr durmak, gezmek, uyumak124 ve dier insanlarn evinde
kalmak kadnlar bozan alt eydir.125 Eserin devamnda yer alan ifadelerden,
kadnlarn neden srarla korunmas ve zgr olmamas gerektii anlalmaktadr.
Manusmriti, kadnlarn genel itibarla erkeklerden daha duygusal olduu ve bunun
ounlukla cinsellikten nce geldii gereini gz ard ederek tamamen farkl bir
yaklamla, erkekleri yoldan km karlarn tm abasn sarf ederek korumaya
alan, kadnlar ise n alnmaz boyuta ulam cinsel istekleri nedeniyle kocalarn
aldatmak iin frsat kollayan varlklar olarak tanmlamtr. yle ki insan, eserdeki
bu ifadeleri okuduu zaman sevgi, sadakat ve zverisine kar grd bu korkun
muamele iin erkeklere acyacaktr. Gzel grnm onlar iin nemli deildir.
Genlie de nem vermezler. te bir erkek! derler ve irkin ya da yakkl,
onunla seks yaparlar.

Deiken akllar (kararszlklar),

doutan gelen

kalpsizlikleri ve hissizlikleriyle, fahieler gibi erkeklerin arkasndan koan byle

123

MS, V,149.
evirmenler Doniger ve Smith bu cmleyle ilgili dipnotta, uyumakla kast edilmek istenenin
muhtemelen yanl zamanlarda ya da yanl yerde, gn iinde ya da ok fazla uyumak olduunu
sylemilerdir.
125
MS, IX, 13.
124

22

kadnlar,

kocas
126

sadakatsizdirler.

onu

korumak

iin

ne

kadar

urasa

da,

kocalarna

Burada dikkatimizi eken husus, kadnlarn kt zelliklerinin

doutan olduunun sylenmesidir. Eer ktln doutan ve ftrattan geldiini

syleyen bu ifadeler olmasayd burada eletirilenlerin sadece ahlaksz kadnlar
olduu ve bu ifadelerin tm kadnlar iine almad dnlebilirdi. Ancak saylan
kt zelliklerin kadnlarda doutan olduunun sylenmesi, ifadeleri tm kadnlar
kapsar hale getirmektedir. Manusmritiye gre her kadn doutan ktdr ya da en
azndan ktlk tohumlarn iinde tamaktadr. Bundan kurtulmas mmkn
deildir. Kadna kar bu yaklam zgr iradeyi tamamen yadsmaktadr.
Doutan kt zelliklere sahip olmann nedeni, tanrnn kadnlar iin
bylesini takdir etmi olmas eklinde aklanmaktadr. Yaratklarn efendisi
tarafndan doutan bu ekilde bir ftrat zerine yaratldklar iin, bir adam onlar
(kadn) korumak iin elinden gelen tm gayreti gstermelidir.127 Manusmritinin
kadnlar iin uygun grd kt zellikler yukarda saylan kalpsizlik ve
sadakatsizlikten ibaret deildir. Yatak, koltuk ve mcevhere olan dknlk; ehvet,
fke, hile, kt ftrat ve kt davran; Manunun kadnlar iin tayin ettikleridir.128
Burada yatak ve koltua olan sevgi eya sevgisi midir yoksa yine aldatmaya ve
erkeklere olan dknlk mdr, bununla ilgili bir aklama yaplmad iin tam
olarak bilemiyoruz. Ancak aka anlalmaktadr ki kadnn ftrat kt olduu iin,
ktle bulamas kolaydr. Bu yzden kocasnn onu daima korumas gerekir.
Elbette bu korumay, kocasnn kadn dardan gelebilecek ktlklerden korumas
eklinde anlamak fazlasyla iyi niyetli bir yaklam olacaktr. Zira buradaki bak
asna gre ktlk dardan deil bizzat ierden gelmektedir. Kt olan kadnn
kendisi olduuna gre erkein onu korumas da bu gvensizliin gerektirdii ekilde
olacaktr.
Manusmriti bu konuda erkeklere tavsiyeler vermekten de geri durmamtr.
Ancak tavsiyeleri bu bak asndan beklenmeyecek inceliktedir. Manu, kadnlar
eve zorla kapatmay tavsiye etmez. Hibir erkek kadn g kullanarak tamamen
126

MS, IX, 14, 15.

MS, IX, 16.
128
MS, IX, 17.
127

23

koruyamaz. Ancak unlar yaparak onu tam anlamyla koruyabilir: Erkek, kadn
para biriktirip harcamakla, temizlikle, grevlerini yerine getirmekle, yemek
piirmekle ve ev eyalarna gz kulak olmakla megul etsin.129 Yani erkeklere
yaplan tavsiye zetle karlarn baskyla deil de zellikle ev ileriyle ve alverile
megul ederek evde tutmalardr. Dier yandan bu ifadeler, eserde kadnlarn
savurgan olmamalar ve az harcamalar tavsiyesini veren ifadelerle tam olarak
rtmemektir. Srekli para harcamakla megul edilmeye allan bir kadnn az
para harcamas zordur.
Manusmriti, en alt kastta olan kleleri ve kast d kabul edilen
dokunulmazlar dini ayin ve ibadetlerden, kutsal kitaplara dokunmaktan ve onlar
okumaktan men etmektedir. Ayn ekilde kadnlar da dinin baz kurumlarndan
dlanmaktadr. Veda ilahilerinin okunduu dini trenler erkekler iin zorunlu iken,
kadnlar iin uygulanmaz. Eserde Veda ilahilerinin okunduu dini trenlerin, erkeksi
gten ve Veda bilgisinden mahrum varlklar olan kadnlar iin yaplmayaca,
bunun, dinin deimez bir kural olduu belirtilir.130
Manusmritinin kadna verdii temel grev ncelikle kendini kocasna
adamas, daha sonra ocuk dourmas ve ev ileriyle megul olmasdr. Kocaya itaat
tanrya

itaatle

bir

tutulmutur.

Manusmriti

kadn

erkek

karsnda

pasifletirmektedir. Kadndan kocasna her durumda itaat istenirken adam kars baz
zelliklere sahip deilse onu brakabilir, mirasna el koyabilir. Bir adam kendisinden
nefret eden karsna bir yl tahamml gstermeli, bu sre sonunda onun malna el
koymal ve kadnla birlikte yaamaktan vazgeerek ondan ayrlmaldr. Kadn
kocasndan bir hastal ya da kt bir alkanlndan dolay nefret ediyorsa adam
onu mcevherlerinden ve kiisel mallarndan mahrum ederek ay iinde terk
edebilir. Ancak kadn adam deli, kast d ya da cinsel olarak yetersiz olduu iin
istemiyorsa o zaman kadn terk edilmez ve kendi parasndan mahrum braklmaz. 131

129

MS, IX, 10, 11.

MS, IX, 18.
131
MS, IX, 7779.
130

24

Manusmritiye gre bir adam karsnda baz olumsuz zellikleri grrse onun
yerine baka birini alabilir ya da stne yeniden evlenebilir. Bir kadn iki iiyor ve
drst davranmyorsa; asi, hasta ya da fkeliyse; para harcama hususunda savurgansa
her an baka bir kadnla deitirilebilir (may be superseded). Ksr bir kadn 8,
ocuu len 10, sadece kz douran 11 yl iinde deitirilebilir. Ho olmayan eyler
syleyen bir kadnn yerine derhal baka bir kadn alnr.132 Ancak kadn iyi huyluysa
ve hasta olduysa adamn yeniden evlenmesi ancak karsnn buna izin vermesine
balanmtr.133
Eserde kadnla ilgili genel yaklamn dnda olumlu ifadeler de vardr.
Kendisi iin akrabalarnn ya da ailesinin dnde para ya da hediye talep etmedii
kadnlarn anlatld paragrafn hemen ardnda baba, erkek karde, koca ya da
eniteden kim iyi bir ans istiyorsa byle bir kadna sayg duymal ve onu
donatmaldr denmektedir.134 Kadnlarn sayg grd yerlerde tanrlar sevinir,
grmedii yerlerde btn ayinler semeresiz kalr. Kadnnn ok kt durumda
olduu aileler yakn zamanda yok olur, bunun aksi durumda ise ok baarl olurlar.
Sayg grmeyen kadnn beddua ettii ev byyle, tamamen yok olur. Bu yzden
baarl olmak isteyen erkekler bu kadnlara festivallerde ve kutlamalarda tak, elbise
ve yiyecek alarak hrmet gstermelidir.135 Ayrca Manusmritinin kadna verdii
temel grev olan kocaya itaat ve ocuk dourma iini tavsiye edilen ekilde yapan
kadnlar ver. Eserde, iyi ans tanrs ile nesiller meydana getiren, evine gz kulak
olan ve saygda kusur etmeyen bir kadn arasnda fark olmad ifade edilmitir.136

1.4. BAZI GNAHLAR VE KEFARETLER

Manusmriti bir Hindunun gnlk hayata dair yapmas uygun olan ve
olmayan eyleri aklamtr. Eserin beinci ve on birinci blmnde yasak

132

MS, IX, 80, 81.

MS, IX, 82.
134
MS, III, 55.
135
MS, III, 5659.
136
MS, IX, 26.
133

25

yiyecekler, baz gnahlar, bunlarn kefareti, temiz ve kirli kabul edilen maddelerden
ayrntl bir ekilde bahsedilir.
Manusmriti, gnah kabul edilen ve kefaret denmesi gereken durumlar:
kiinin yapmas gerekeni yapmayp, yapmamas gerekeni yapmas ve dnyevi arzu
ve zevklerine dkn olmas eklinde zetlemitir. Ancak tm dinlerde olduu gibi
Hinduizmde byk ve kk gnahlar vardr. Aklanan bir ii yapmayp,
yaplmamas gereken bir ii yapan ve bedensel zevklerine dkn olan kii kefaretini
yerine getirmelidir.137 Esere gre kiinin gnah ilemesinin nedeni kaderi ya da
nce ki hayatnda ilemi olduu gnahlardr. Kaderi sonucunda ya da nce ki
hayatnda yapt bir iten dolay kefaret demesi gereken iki kere domu biri, bunu
yerine getirmeden iyi adamlarla iliki kurmamaldr.138
lerleyen blmlerde bu gnahlar byk, kk ve kasttan atlmay
gerektirecekler eklinde snflandrlmakta ve tek tek saylmaktadr: Bir rahibi
ldrmek, iki imek, hrszlk, gurunun karsyla iliki kurmak ve bunlar yapanlarla
iliki kurmaya devam etmek byk (lmcl) gnahlar olarak adlandrlr.139
Burada dikkat eken husus neredeyse tm dinlerde ortak yasak olan
ldrmek, sadece rahiplere ynelik olursa byk gnah saylmaktadr. Bu da, dier
kiilerin insani deerinin bir rahibinkiyle asla kyaslanamayacann delilidir. Rahip
dnda bir kimseyi ldrmek ilenen su iin hafifletici bir neden gibi
deerlendirilmektedir. Ayn ekilde Hinduizmde zina da yasak olmakla birlikte
byk gnahlarn sayld bu blmde zina, gurunun karsyla yaplan eklinde
snrlandrlmtr. Bu fiil genel olarak kt kabul edilmekle birlikte, gurunun
karsyla olmas ok daha kt kabul edildii iin bu ekilde bir ifade kullanlmtr.
Burada dikkatte deer dier bir konu, gnah ileyen kimselerle sosyal ilikiye devam
etmekte byk gnah kabul edilmitir. Gnahkr bir kimseye o din mensuplarnn iyi
gzle bakmamas olaan bir durumdur. Ancak Manu, bu durumu byk gnahlar

137

MS, XI, 44.

MS, XI, 47.
139
MS, XI, 55.
138

26

arasna

sokarak

su

ileyen

kimseleri

yalnzlatrmak

suretiyle

de

cezalandrmaktadr.
Byk gnahlara edeer kabul edilen gnahlarn bazlar Manusmritide u
ekilde sralanmtr: Birinin stn olan doumu hakknda yalan sylemek140, biri
hakknda hkmdara yalan sylemek (bir sula ilgili) ve srekli gurusunun cann
skmak, rahip ldrmeye edeerdir.141 Grld gibi kiinin doutan stn olan
bir kimsenin bu stnl hakknda yalan sylemesi rahip ldrmek kadar byk
gnah kabul edilmitir. Kast ayrmnn ve bu ayrma dikkat etmenin nemi bir kez
daha ortaya kmaktadr. Ayrca guruya itaatin ne denli nemli olduu da
anlalmaktadr.
Veda almay srdrmemek142, Veda ya kfretmek, yanl kant vermek,
bir arkadan ldrmek, yenmemesi gereken ve hor grlen yiyecekleri yemek, iki
ime suuna edeerdir.

143

Burada dikkat eken nokta ise kiinin arkadan

ldrmesi rahip ldrmekten sonra ikinci derece kt cinayet ekli olarak karmza
kmaktadr.
Bir emaneti, adam, at, gm, araziyi, elmas ya da baka bir deerli ta
almak altn almaya144 edeerdir.145 Burada adam almakla kastedilen
muhtemelen insan karmaktr.
Kendisiyle ayn anneden doan kz kardeiyle, bir bakireyle, aa kasttan
bir kadnla, arkadann ya da olunun karsyla cinsel iliki kurmas gurusunun
karsyla birlikte olmaya edeerdir.146 Ensest iliki tarih boyunca neredeyse tm
toplumlarda her zaman tabu ve zinadan daha irkin kabul edilmitir. Burada ilgin

140

G. Bhler burada falsely, ifadesini eklemitir. Bu, fiili yanllkla ilemenin dahi ne kadar byk
bir su olduunu gstermektedir.
141
MS, XI, 56.
142
Bhler bu ksm, Vedalar unutmak eklinde evirmitir.
143
MS, XI, 57.
144
Bhler, hrszl, bir Brahmann altnn almak eklinde snrlandrmtr.
145
MS, XI, 58.
146
MS, XI, 59.

27

olansa, Manusmritide, gurunun karsyla iliki kz karde ve gelinle birlikte

olmaktan daha kt grlmtr.
Saylan bu byk gnahlarn yannda kk gnahlarn bazlar unlardr:
Bir inei ldrmek, kurban sunmak iin uygun olamayana kurban sunmak, evli
kadnla zina yapmak, kendini satmak (kle olarak), anne, baba ya da guruyu terk
etmek, Veda eitimini ve evcil hayvanlarn kurban ateini brakmak147
Grld gibi zinann nc derece kt kabul edilen ekli evli kimseyle
yaplan zina olarak karmza kmaktadr.
Bir erkek kardein abisinden nce evlenmesine izin veren, evlenen ve bu
durumdaki birine kz veren ya da onlar iin kurban sunan kii; bir bakireyi bozan,
tefeci, yeminini bozan, bir havuz, bahe, kadn ya da ocuk satan kimse; kurallara
aykr yaayan, akrabasn terk eden, Veday para iin renen ya da reten,
satlmamas gereken eyleri satan kiiler kk gnah ilemi olurlar.148
Manusmritinin birok konuda olduu gibi ktlk ve gnah konusunda da nasl bir
lte gre hareket ettiini anlamak ok gtr. Bir havuzu ya da baheyi satmak
(burada belirtilmemi ama bakasna ait olduu dnlecek olsa dahi) bir insan ya
da ocuk satmaya e deer kabul edilmitir. Ayrca daha nce bir bakireyle birlikte
olmak gurunun karsyla iliki gnahna eit kabul edilirken burada kk gnahlar
arasnda saylmaktadr.
Byk makineler yapmak, ila yapmnda kullanlan bitkilere zarar vermek,
karsnn parasyla geinmek, byclk; yakmak iin yeil aa kesmek, yasak
yiyecekleri yemek; kurban ateinin yaklmasn ihmal etmek, borcunu demede
yanllk yapmak, kt kitaplar okumak, dans etmek ve ark sylemek; sarho bir
kadnla birlikte olmak, bir kadn, katriya, vaisya ya da sudra kastndan birini
ldrmek ve ateistlik iddiasnda bulunmak kk gnahlardandr149

147

MS, XI, 60.

MS, XI, 6163.
149
MS, XI, 6467.
148

28

Zinaya bir kere daha deinilmi ve sarho bir kadnla yapldnda kk

gnah kabul edilmitir. te yandan kast ve cinsiyet ayrm yine n olana kmakta
ve kadnlarla alt kast mensuplarn ldrmek kk gnah kabul edilmektedir. Byk
makine yapmak neden gnah kabul edilmektedir bununla ilgili herhangi bir aklama
ise yaplmamaktadr.
Baz gnahlar ilemenin cezas ise kasttan atlmaktr. Kasttan atlmak
manevi boyutunun yannda, dnyevi sonu da dourmas asndan ok ciddi bir
cezadr. Bunu gerektirecek gnahlar unlardr:Bir rahibin zarar grmesine neden
olmak, iki gibi koklanmas yasak eyleri koklamak, hilekrlk, bir adamla cinsel
birliktelik (e cinsellik), kast kaybetmeye neden olur. 150 Kadnla zina duruma gre
byk gnah kabul edilirken ecinsellik kasttan atlmay gerektiren gnahlardandr.
Eek, at, deve, geyik, fil, kei, koyun, balk, ylan ve manda ldrmek
kiinin karma kast seviyesine dmesine neden olur. 151 Manusmritide kadn ya da
aa kasttan birini ldrmek kk gnahlar arasnda saylrken hayvan ldrmenin
kast kaybetmeyi gerektirmesi ilgintir.
Dier kk gnahlar unlardr: Kfreden (gnahkr) birinden hediye kabul
etmek, onunla alveri yapmak, klelere kle olmak ve yalan sylemek fiilleri bu
sular ileyen kimseyi iyilie layk olmayan (hediye kabul etmeyi hak etmeyen) biri
yapar. Solucan, tavan, ku ldrmek, ikiyle birlikte yemek yemek, meyve, odun
veya iek almak ve istikrarszlk kirlenme nedenidir.152
Hinduizmde reenkarnasyon inanc sebebiyle gnah ileyen kiilerin
cezalarnn sadece bu hayatta deil sonraki hayatlarnda da verileceine
inanlmaktadr. Kii nceki hayatnda iledii gnahlarndan dolay imdiki
hayatnda ceza olarak kt bir durumda yaratlmtr. Bu hayatnda yapt
ktlklerden dolay da sonraki hayatnda kt zelliklerle yaratlacaktr.

150

MS, XI, 68.

MS, XI, 69.
152
MS, XI, 70, 71.
151

29

Altn alan biri ezilmi trnaklara, iki ien biri lekeli dilere sahip olur.
Rahip katili olan biri verem yznden, gurusunun karsyla birlikte olansa hastalkl
bir cilt yznden ac ekecektir.153 ftira atan biri rm bir burna, ekilsiz, bozuk
bir aza sahip olur.154
Kiilere sonraki hayatlarnda ceza olarak verilecek baz engeller kiinin
iledii suun mahiyetine uygun olarak belirlenmitir. Yemek alan hazm sorunu
olan biri olarak, kelime alan biri155 dilsiz, kyafet alan biri beyaz czaml, at alan
topal

156

, lamba alan kr, lambalar sndren tek gzl, sadist biri daima hasta ve

zina yapan kii de romatizmal olur.157

Manusmritide bedensel engelli kiiler hor grlm ve cenaze gibi baz dini
trenlere katlmamalar gerektii sylenmitir. nk Manu bu engelleri, kiinin
nceki hayatnda yapt amellerin sonucu eklinde aklamaktadr: nceki
davranlarnn sonucunda zihinsel zrl, dilsiz, kr sar ve irkin olarak doarlar
ve iyi insanlar tarafndan hor grlrler. Kiiler arnmak iin kefaretlerini yerine
getirmelidir. Kefaretlerini yerine getirmedikleri sulardan dolay ayrt edici ve
onlar lekeleyen bir iaretle doarlar. 158
Rahip snfndan birini ldrme gnahn silecek kefaretler Manusmritide
aklanmtr. Bir brahman ldrmek byk gnahlardan olduu iin cezas da
olduka ardr. Kiinin kefaret olarak yapmas gereken eyler ounlukla zor
olmakla birlikte bazen de kendini atee atma rneinde olduu gibi lm ya da
lmle sonulanabilecek ar bedensel cezalar eklinde olmaktadr. Kefaret olarak
birok davran sunulmutur. Sulu kii bunlardan hangisini ya da hangilerini
yapmas gerektii belirtilmemitir. Bu kefaretlerden bazlar unlardr: Rahip
ldren biri ormanda bir kulbe ina edip on iki yl boyunca orda yaamal, yemek
iin dilenmeli ve bir cesedin kafasn bayrak olarak kullanmaldr ki arnabilsin.
153

MS, XI, 49.

MS, XI, 50.
155
evirmenler ilgili dipnotta kelime alann, izin verilmeden gizlice Vedalar dinleyip renen kii
olduu aklamasn getirilmitir.
156
MS, XI, 51.
157
MS, XI, 52.
158
MS, XI, 53, 54.
154

30

Kendi isteiyle kendini bilgili adamlara159 hedef yapsn ve nce ba olmak zere
kendini defa yanan bir atein iine atsn.160 Burada kullanlan, bir kafatasn
bayrak olarak kullanmak (using the skull of a coprse as his flag) ya da nce ba
olmak zere kendini kez atee atmak (throw himself three times, head first, into a
blazing fire) nasl olur anlamak biraz gtr. Kiinin kafatasn kulbesinin giriine
asmas onun dier kimseler nazarnda gnah ilemi bir kimse olduunun bilinmesi
iin olabilir. Kendini nce bandan atee atmas ise ayaa gre daha hassas ve ilk
bakta grlecek yer olan yzn yanmas iin ya da atee sokulunca yanacandan
kiinin ayan geri ekmesinin kafaya gre daha kolay olmasndan olabilir.
Ya da kefaret olarak unlar yapsn: Bir at kurban gerekletirsin, bin mil
yrsn, Vedalardan birini okusun, az yesin ve bedensel isteklerine (zevklerine)
hkim olsun. Kefaret olarak sahip olduu her eyi, ya da geinmek iin yeterli mal,
ya da eyalaryla birlikte bir evi Vedalar bilen bir rahibe versin. Ya da kurban iin
uygun olan bir yemei yiyip Srasvati nehri boyunca akntya kar yrsn. Ya da
yemesini dizginledikten sonra tm Vedalar kez okusun. nekler ya da rahipler iin
iyi eyler yaparak bundan memnun olabilir. Ya da tereddt etmeksizin hayatn bu
ama urunda bir rahip iin feda edebilir. Bu dorultuda yemini korur, arnm ve
konsantre olmu bir zihinle on iki yl geirirse rahip ldrmenin gnahndan
kurtulur.161
Dikkat eken husus rahip ldrmenin kefaretleri olarak yaplacak fiillerin
birbiriyle eit glkte olmaydr. Kiinin Vedalar okumas ya da at kurban
gerekletirmesi kendini bir rahip iin ldrmek ya da on iki yl boyunca ormanda
dilenci hayat yaamaktan ok daha zordur. Manusmritide gnahlar gibi
kefaretlerinde sistematik ya da hiyerarik bir dzeni yoktur. Ayn gnah iin biri
dierine gre ok hafif ya da ar kalacak, birbiriyle alakasz onlarca kefaret
saylmtr. Grld gibi bu kefaretlerin bazlar suu ileyen kimsenin bedensel
159

evirmenler burada bilgili adamlar (knowledgeable) ifadesinin iki anlama gelebileceini

sylemilerdir. Birincisi adamlar hedefteki adamn rahip ldren biri olduunu ve bir kefareti
yerine getirdiini bilirler, ikincisi adamalar okuluu iyi bilmektedirler. G. Bhler ise birinci
anlam esas alm ve adamn kendini hangi ama iin hedef yaptn dierlerinin bilmesi
eklindeki evirmitir.
160
MS, XI, 73, 74.
161
MS, XI, 7582.

31

ac ekmesine, bazs malndan vermesine, bazsysa rahiplere fayda salanmasna

yneliktir
Bu

saylanlar

baka

gnahlar

iinde

gerekletirilebilecek

ortak

kefaretlerdir: Ayn kurallar henz tam belli olmam bir embriyoyu (bir brahmana
ait), kurban treni ile uraan bir vaisya ya da katriyay, menstruasyon dneminden
sonra ykanarak temizlenmi bir kadn ldrenler iinde geerlidir.162 Dier kast
mensuplar ancak kurban treni gibi dini bir ayin esnasnda ldrldklerinde
Brahman kastna mensup bir cenin gibi ilem grmektedir. Ayn ekilde kadnda
muayyen gnlerinde pis sayld iin ancak temiz olduu gnlerde ldrlrse
karsndaki iin kefaret gerekmektedir.
Yalan kant veren, inatla gurusuna kar gelen, rehin olan bir mal alan,
bir arkadan ya da karsn ldren kimse iin de uygulanabilir. Ancak bu
kefaretler iki kere domu birini hatayla ldrenler iindir. Bir rahibi kastl olarak
ldrmenin hibir kefareti yoktur.163
Manusmritide bu kefaretlerin nce sadece rahip ldren biri iin olduu
sylenmitir. Ancak daha sonra vaisya ve katriyalar, hatta domam ocuklar
ldrenleri de iine alacak ekilde snrlar geniletilmitir.
Dier byk gnahlardan biri iki imektir. Bu gnah ileyen birinin yerine
getirebilecei kefaretler gerekten ok ardr. Bunlardan bazlar unlardr: ki
ien, kaynar iki isin. Vcudu bununla yand zaman iledii sutan kurtulur.
Kaynar inek idrar, st, su, tereya ya da dky lene dek isin.164 Grld gibi
bu cezalar kiiyi ldrmeye ya da ldrmekten daha beter etmeye yneliktir.
ki imenin lene kadar kaynar inek idrar imeye nispeten daha hafif
saylabilecek baka kefaretleri de vardr:Bir yl boyunca gnde bir defa olmak zere
sabahlar sadece pirin yesin, akamlar kendi keelemi salarnn yannda,
162

MS, XI, 88.

MS, XI, 8990.
164
MS, XI, 9192.
163

32

tamamen satan yaplm bir gmlek (inek ya da at klndan) giysin... Bir iki
iesini bayrak gibi srekli tasn.165
ki imenin neden kt olduu ise; kiinin iradesini yok edip ve istenmedik
eyleri yapmasna neden olmas, onun rahiplikle ilgili stn zelliklerini ortadan
kaldrmasyla aklanmtr.Sarho bir rahip ikinin etkisiyle pis eylere bulaabilir.
Hatta Vedalar okumada hataya debilir, yapmamas gereken bir eyi yapabilir.
ki ile birlikte (bir kere bile imi olsa) bedeninden rahiplikle ilgili zelliklerde akar
ve grnmez olur ve bir hizmetiye dnr.166
nc byk gnah olan altn almann kefareti olarak yaplmas gereken
davranlardan bazlar unlardr: Altn (Bir brahmana ait) alan bir rahip
yneticiye gidip suunu itiraf etmeli ve beni cezalandr demelidir. Ynetici ona
kendisi vurmal daha sonra onu bedensel bir cezayla cezalandrmaldr. Hrsz
ld zaman gnahndan da temizlenmi olur. Bir rahip ancak pimanlkla
temizlenebilir. Altn alan biri bu gnahtan temizlenmek istiyorsa eski giysiler giyip
ormana gitmeli ve rahip ldren birinin yapmas gerekenleri yapmaldr.167 Bhler
burada bir rahibin temizlenme yolu iin, dnya nimetlerinden uzak ve sade bir hayat
yaamak anlamna gelecek austerities kelimesini kullanmtr. Smith ve Doniger ise
inner heat kelimesini kullanmlardr. Bu da bir rahibin ancak yreinde pimanlk
duyarak gnahndan temizlenecei eklinde bir anlama karlk geliyor olabilir.
Manusmriti byk gnahlarn bazsna yle cezalar vermektedir ki bu cezalar
kiileri nce srndrp sonra ldrr. rnein byk gnahlardan sonuncusu olan
kiinin gurusunun karsyla ilikiye girmesi durumunda karlaaca cezalar bu
cinstendir. Kiinin baz yeminleri yerine getirmesi168 gibi daha hafif kefaretler de
olmakla birlikte ok ar cezalar da mevcuttur: Gurusunun karsyla birlikte olan
kii gnahn itiraf edip kzgn demirden bir yatakta uyumal ya da kadn eklindeki
kor olmu metal bir heykele sarlmaldr. Byle ld zaman gnahndan

165

MS, XI, 93.

MS, XI, 9798.
167
MS, XI, 100102.
168
Bkz., MS, XI, 106, 107.
166

33

temizlenmi olur. Cinsel organn kesmeli ve Ruin, (Nirriti169) blgesinde byle lene
kadar yrmelidir.170
Byk gnahlarn kefareti byledir. Kk gnahlarn da kefaretleri eserde
aklanmtr. Ancak eserde, birok gnahtan ve her gnah iin ok sayda kefaretten
bahsedildii iin bunlarn hepsine yer vermek konunun kapsamn aacaktr.

1.5. HELAL VE HARAM YYECEKLER, TEMZ VE PS MADDELER

1.5.1. Helal ve Haram Yiyecekler
Eserde yasak olduu sylenilen yiyecekler Hindu olmayan biri iin olduka
sradan saylacak yiyeceklerdir. Bahsedilen baz meyve ve bitki isimlerini ise
anlamak biraz gtr. Bu ok uzun ve ayrntl listeyi, eserde Manunun olu olarak
tantlan Bhrgu kendisine soru sorulmasyla aklamtr: Bilgeler veda rencilii
dnemini bitiren bir kimsenin grevlerini rendikten sonra yce ruhlu, atete doan
Bhrguya sordular: Vedalarn retilerini bilen ve akland gibi kendi dini
grevlerini yerine getiren birini lm nasl etkiler? Manunun olu Bhrgu, dinin
ruhu olan kii171, aklad: Yaparlarsa rahipleri lmn ldrmeye alaca
(mrlerinin ksalaca) gnahlar dinleyin: Vedalar renmede eksik davranmak,
uygun davran inkr etmek, grevlerde dikkatsizlik ve yanl yiyecekleri yemek;
bunlar yaparlarsa, lm rahipleri ldrmeye alr. ki kere domu bir adam
sarmsak, taze ve kuru soan, mantar ve temiz olmayan yerde yetien eyleri
yememelidir. Aalarn krmz zsuyu, bir aacn kesilen yerinden gelen z suyu,
yapkanms meyveler ve yeni dourmu bir inein ilk stnden kanmaya
almalsn.172 Eserin ilgili dipnotunda evirmenler Smith ve Doniger burada
bahsedilen yapkanms meyve/meyvelerin selu denen, bitkisi yapkanms ve
mukuslu bir meyve olduunu sylemilerdir.

169

Bu blge iin Bhler Nirrit, Doniger ve Smith ise Ruin blgesi demilerdir. Ancak her iki eviride
de burann gneybat blgesinde bir yer olduu ifade edilmitir.
170
MS, XI, 104, 105.
171
Who was the soul of religion.
172
MS, V, 16.

34

Yasaklanan yiyecekleri yemek, Vedalar renmede lakaytlkla edeer

grlm ve lmcl gnahlardan kabul edilmitir. lahi dinlere gre yasak olmayan
soan, sarmsak mantar gibi bitkileri yemek Hinduizmde son derece ktdr. Ancak
yasaklar bunlarla snrl deildir. Hindular inei kutsal saydklar iin ondan elde
edilen st, tereya gibi rnler sradan yiyecekler deildir. Ayrca susam tohumunun
da zel bir yeri vardr. Bu yzden bunlarn kullanm ile ilgili ok ayrntl kurallar
vardr.
Susam tohumuyla pirin yemekten, un, tereya ve ekerden yaplm
baharatl bir kekten, pirin, st ve ekerden yaplm kekten, eer bu yiyecekler dini
bir amala hazrlanmamsa saknmalsn. Et kutsanmamsa, ya da yemek tanrlara
sunak olarak hazrlanmamsa bunlardan da kanmalsn. Doumdan sonraki on
gn iinde bir inein, bir devenin ve tm sert toynakl hayvanlarn173, dii bir
koyunun, kzm bir inein, ya da buzas ondan alnm bir inein stnden
kanmalsn.174

Bundan sonraki blmlerde yasak olmayan ve yenilebilecek yiyeceklerde

aklanmtr. St rn olmasna ramen yourt yenmesi konusunda bir kstlama
yaplmamtr. Kadnn stnden, manda hari ormanda yaayan tm vahi
hayvanlarn stnden175, ekiyen ve mayalanan her trl yiyecekten saknn. Ancak
mayalanan tm yiyecekler iinde sadece yourt ve yourttan yaplan tm yiyecekler
yenilebilir. Elverili iek, bitki ya da kklerden alnan eylerde yenilebilir.176
Burada yourtla ilgili serbestlik yukardaki ifadelerle elikili grnmektedir.
Tereya da dolayl olarak yourttan elde edilen bir maddedir ve burada yourttan
yaplan her eyin yenilebilecei sylenirken yukarda yasak maddeler arasnda yer
almaktadr.

Daha sonraki ksmlarda yenilmesi yasak olan kular aklanmaktadr. Ancak

saylan baz ku trlerini tam olarak tanmlamak mmkn deildir. Hayvanlar
173

Doniger ve Smith bunlarn at familyasna mensup olan hayvanlar olduu notunu dmlerdir.
MS, V, 7, 8.
175
Hindistanda mandalar ormanda yaamasna ramen evcilletirildii iin muhtemelen burada
istisna edilmitir.
176
MS, V, 9, 10.
174

35

tanmlanrken bazen sert toynakllar, ormanda yaayanlar ya da etoburlar eklinde

genel zelliklerine gre snflanrken, bazen tek tek trlerin isimleri sylenerek
aklanmtr: Kylerde yaayan tm kular ve etobur kular yemekten saknn.
zel olarak izin verilenler dnda177 ifte atan hayvanlardan ve kk ispinozlardan,
sere, suda yaayan ku (Aquatic bird), kaz, su kuu (Waterbird), orman horozu,
turna kuu, vahi kular, papaan, ekirge kuu, gagalayan kular, dalarak balk
avlayan kular, zar (a) yiyen kular (Web-footed birds), trnaklaryla trmklayan
kular, kurutulmu ya da bir kasaptan alnan etten saknn. Balkldan ya da
turnadan, kuzgundan, dikkuyruktan (Wagtail), ya da balk yiyen hayvanlardan, gbre
yan domuzlardan ve her tr balktan saknn.178 Grld gibi birok ku trn
yemek yasaktr ve Manu bunlar tek tek aklamtr. Bu kadar ayrntl aklanmas
ku yemenin olduka kt bir fiil kabul edilmesinden kaynaklanyor olabilir.
Dikkat eken hususlardan biri balk yemenin genel olarak uygun
karlanmamasdr. Bunun nedeni baln hem le yemesi hem de kendi trn, yani
balklar da yiyen yamyam bir canl olarak dnlmesidir. Bu yzden balk yiyen
hayvanlar yemek de yasaklanmtr. Ayrca son madde ise balk yemenin dier
hayvanlar yemeye gre daha kt olduunu anlatmak iin bir hayvann etini yiyen
kimseye sadece hayvan eti yemi kimse deneceini, balk yiyene ise tm
hayvanlarn etini yemi kii denecei sylenmektedir. 179 Hayvan eti yemek genel
olarak kt deerlendirilirken bu kural hayvan yiyen hayvanlara da uygulanm ve
bu yzden balk yemek dierlerine gre daha kt kabul edilmitir.
Ancak devam eden ksmlarda bu genel balk yeme yasandan krmz balk,
izgili balk, aslan yzl balk ve pullu balk gibi (Sheat fish, red fish, striped, lionfaced, scaly fish.) baz trler atalara ya da tanrlara adak olarak sunulma art ile
istisna edilmitir.

180

Saylan bu balk trlerinin tam olarak hangi hayvana iaret

ettiini anlamaksa gtr.

177

Doniger ve Smith zel iznin, at kurban esnasnda kesilen atlar yemek hususunda olduunu
belirtmilerdir.
178
MS, V, 1114.
179
Bkz. MS, V, 15.
180
MS, V, 16.

36

Be trnakl hayvanlarla ilgili hkm u ekildedir: Be peneli hayvanlar

kirpi, oklu kirpi, iguana, gergedan, kaplumbaa ve yaban tavan hari yememelisin.
Deve hari tek sra dii olan hayvanlar yenilebilir.181
Eserde yenilmesi yasak olan hayvanlar saylrken balk dnda neden yasak
olduklar aklanmamtr. Eserin devam eden ksmlarnda yasaklanan gdalar yiyen
kiilerin demesi gereken kefaretler anlatlmaktadr: ki kere domu biri bilerek
mantar, domuz, sarmsak, ky horozu, taze ya da kuru soan yerse der. 182 Burada
kastedilen dmeyi Doniger ve Smith bu dnyada kiinin bulunduu kasttan dmesi
ya da sonraki dnyada cehenneme dmesi olarak iki farkl ekilde yorumlamlardr.
Bhler ise bunun kast dna atlmak olduunu ifade etmitir.
Haram saylan yiyecekleri bilerek ya da bilmeden yiyen kiiler bir
tutulmamtr. Kastl olarak yiyen kiiler kasttan dme ya da cehenneme gitme
eklinde ar cezalara arptrlrken bunu bilmeden yapan kiilerin ise kefaret olarak
baz yeminleri gerekletirerek oru tutmas yeterli grlmektedir.183 Rahip
kastndan birininse bilmeyerek zellikle de bilinli olarak yedii yasak eylerden
kendini arndrmak iin ylda en az bir kere ac yeminini (painful vow)
gerekletirmesi istenmitir.184 Yemin olarak evrilen bu ayin, aslnda bir eit
orutur. Kii gn sadece sabah, gn sadece akam yemek yedikten sonra,
gn kendisine ne verilirse sorgulamadan onu yemeli, sonraki gnse hi bir ey
yemeden oru tutmaldr.185
Ancak yiyecekler konusunda eserde bazen aadaki gibi elikili ifadeler yer
almaktadr: Yenmesine izin verilen ve hor grlmeyen her yiyecek, btn bir gece
beklemi olsa bile zerine ya eklendikten sonra yenilebilir. Ayn ekilde her hangi
bir adaktan kalanlar da yenilebilir.186 Burada zaten yenilmesine izin verildii
sylenen bir yiyecein zerine ya konulduktan sonra yenebilecei sylenmektedir.
181

MS, V, 17, 18.

MS, V, 19.
183
MS, V, 20.
184
MS, V,21.
185
Krcchra yemini iin bkz. MS, XI, 212.
186
MS, V, 24.
182

37

Bu durumda yenilmesi yasak olmayan eyler yasz yenilemeyecek mi? eklinde

bir soru ortaya kmaktadr.
Eserin

genel

yaklam

beklemi

yiyeceklerin

yenmesinin

ho

karlanmamasdr. ki kere domu bir adam arpa ve budaydan yaplan her eyi
yiyebilir. Ya da stle piirilen ve ya eklenmeyen eyleri yiyebilir. Bunlar uzun
zamandr bekliyor olsa da yiyebilir.187 Dikkat eken dier bir husus bu ifadelerin
ayn blmn onuncu maddesiyle tezat tekil etmesidir. Burada arpa ve budaydan
yaplan her eyi yemek dinen uygun grlrken nceki blmde yourt dnda
mayalanan eyleri yemek yasaklanmtr. Oysa buday zellikle de arpa
bekletildiinde mayalanmaya msait bitkilerdir ki burada bunlarn uzun zaman
beklemi olsa dahi yenilebilecei sylenmektedir.
Hinduizme gre et yemek byk gnahlar arasnda saylr. Ancak bu durum
tanrlar ya da atalar iin yaplan kurbanlar sz konusu olunca deiir. Kurban
ibadetinin Hinduizmdeki neminden dolay en yasak eyler bile tanrlara kurban
olarak sunulunca temiz hatta kutsal kabul edilir. Daha nce birok ku trn ve
orman hayvannn yenmesini yasaklayan Manu, rahiplerin onlar ailelerini
geindirmek ya da kurban olarak sunmak iin yemelerine izin vermektedir. Hatta
eser, eski zamanlarda rahip ve yneticilerin atalar iin kurban sunduu esnada
yenilen kurban ekmeklerin vahi hayvanlarn ve kularn etinden yapldn syler.
188

Yani Manusmritiden nceki dnemde kurban sunulan eyleri yeme konusundaki

serbestliin daha fazla olduunu bizzat Manu kendisi sylemektedir. Eserde

yenilebilen ve yenilemeyen etler ayrntl bir ekilde anlatlmtr. Dini amalar
dnda et yemenin ktl srekli vurgulanmaktadr. Kurban eti yemek dorudur
(caiz). Bu tanrlarn kural olarak bilinir. Ancak bunu baka durumda yapmak
(kurban eti olmayan eti yemek) canavarlarn kanunu olarak bilinir.189 Atalar ve
tanrlar kutsadktan sonra et yiyen, onu alan, hayvan kendisi ldren ya da
birinden byle bir eti alan bir kimse kt bir ey yapm olmaz.190

187

MS, V, 25.
MS, V, 22, 23.
189
MS, V, 31.
190
MS, V, 32.
188

38

Bazen et yemeye dini amalar dnda da, su serpilmek suretiyle kutsam

olmas, kiinin hayatnn tehlikede olmas, bir rahibin onu istemesi gibi baz artlara
bal olarak izin verilmitir.191
Kii kurallara kar gelerek et yerse sonraki hayatnda ettiini bulacaktr:
Kurallar bilen iki kere domu bir adam ok zor durumda kalsa da kurallara kar
gelerek et yememelidir. Bunu yaparsa lmnden sonra aresizce yedii o hayvanlar
tarafndan yenilecektir.192 Bu muhtemelen kiinin sonraki karmasnda yedii
hayvandan daha gsz bir hayvan olarak yaratlmas ve onun tarafndan
avlanmasyla olacaktr. nk ilerleyen ksmlarda da yine hayvan yiyen kimsenin
ldkten sonraki hayatlarnda alaca cezalar anlatlmaktadr: Kii kurban
hayvann dini ama dnda ldrrse ldrd hayvann tyleri saysnca bu
dnyada ac dolu lmler yaar.193
Daha nce belirtildii gibi etin kurban eti olmas dnda kutsanm olmas da
yenilebilmesini salar. Bir rahip Veda ayetleriyle kutsanmam bir kurbann etini
yememelidir. Ancak dinin zorunlu kural gereince veda ayetleri tarafndan
kutsanmsa yiyebilir.194
Eser kurbann evrenin iyilii iin gerekli olduunu, bu yzden kurban iin
ldrlen hayvann ldrlm saylmayacan ifade eder.195
Eserde kurban hayvanlarn bu amala ldrmek ve yemek gnah ve
ldrmeden saylmad196 gibi bunu yapan kimsenin ve ldrd hayvann bu
kutsal amatan dolay sonraki hayatlarnda ok yksek bir seviye kazanaca ifade
edilmektedir.197

191

MS, V, 27.
MS, V, 32, 33.
193
MS, V, 38.
194
MS, V, 36.
195
MS, V, 39.
196
MS, V, 39.
197
MS, V, 42.
192

39

Eserin kendi iinde en fazla elitii ya da yle grnd konulardan biri bu

vejetaryenlik konusudur. Eserde hayvan ldrmenin ne kadar kt olduunu
gsteren u maddeler yukarda kurbann faziletini anlatan ksmla arka arkayadr:
Zevk iin zararsz hayvanlar ldren biri ne hayatta ne ldkten sonra
mutluluunu artramaz. Fakat bir kii canllara (balamak ve ldrmek suretiyle)
zarar vermek istemezse, herkes iin en iyi olan yapmak isterse sonsuz bir zevki
tecrbe eder. Canllara iddet uygulamadan et alamazsn ve canllar iddet
uygulamak sana cenneti kazandrmaz. Bu yzden et yememelisin. 198
Dini amalar dnda et yemek o kadar kt karlanmtr ki bunu yapanlar
iin Manu et yiyen canavarlar gibi davranan kii demitir. Et yemeyen kimse ise
insanlar arasnda sevilen bir kimse olur ve hastalklarla ac ekmez. Sadece eti yiyen
deil, buna izin veren, hayvan kesen, alan, satan, hazrlayan ve servis yapan herkes
katildir. 199
Bu dnyada etini yediim varlk, dier dnyada beni yiyecek. Bazlarna
gre ete et denmesinin nedeni budur. Saskrite et mamsa demektir. Bu kelime o
anlamna gelen sa kelimesi ile beni yiyecek anlamna gelen mam kelimesinin
birleiminden olumaktadr.200 Yani et kelimesi kiinin bu dnyada etini yedii
hayvan tarafndan dier dnyada yenileceini bildiren fonetik yapdadr.
Grld gibi canllara iddet uygulamak ve hayvan eti yemek kesinlikle
yasaktr. Ancak bir kurban treni ya da ayin sz konusu olduu zaman her ey
deimektedir. Byle bir durumda bunun zalimlik olmad, hayvann da kesen
kiinin de yce mertebelere eriecei sylenmekte ve kurban tevik edilmektedir.
st kastlara mensup herkes hayvan eti yememek konusunda hemfikirdir.
Dana eti yemek tm kastlar arasnda sadece gnah deil ayn zamanda tanrya kar
kesin bir saygszlk kabul edilir. Eski dnemlerde tarlalarn sren, onlara st veren
bu deerli hayvanlarn zellikle ktlk dnemlerinde yok edilmesini engellemek iin
198

MS, V, 4548.
MS, V, 50,51.
200
http://www.iscowp.org/Prabhupada%20Quotes/Cow%20Slaughter%20Quotes.htm, (05.06.07).
199

40

konan baz koruyucu kurallar zamanla gelierek inek yemenin tamamen yasak,
ineklerin kutsal olduu bir inan formuna dnmtr. nek yemek sadece gnah
deildir. Ayn zamanda tiksindiricidir. Biftek yiyen bir ngilizin yannda bir Hindu,
itahla kaynam san yiyen inlinin yannda bir ngilizin hissedecei irenmenin
ok daha fazlasn hisseder.201
Her dinin kendine gre yasak yiyecekleri vardr. Hinduizmde bu liste biraz
daha uzun ve ayrntl zaman zamanda anlalmaz ve kendi iin de elikili
grnmektedir. Ancak bahsedilen bu yiyecekler iin bir genelleme yapmak gerekirse
zellikle et (balk ve ku etleri de dhil) yemek hususundaki yasaklar zerinde ok
daha ayrntl bir ekilde durulmutur. Bitkilerden ise mantar, soan ve sarmsak
yemenin yasakl tekrar edilmitir.
1.5.2. Dinen Temiz ve Pis Kabul Edilen Baz Maddeler
Manu normal hayatta insanlarn pis kabul edip irenecei baz maddeleri pis
kabul ederken, bazen madden temiz saylabilecek baz maddeler de muhtemelen
manevi kirlilii olduu dnld iin dinen pis kabul edilmitir. Mesela madden
de pis kabul edilecek idrar, dk, ceset gibi maddelerin yannda normalde temiz
olabilecekken dini gelenee gre pis kabul edilen varlklarda vardr; menstruasyonlu
ya da dk yapan kadn, kastndan den bir kimse gibi...
lm kesin olarak kirlilik nedenidir. stelik lye dokunmak da art deildir.
Bir kimse ld zaman akrabalar ve ailesi kirlenmi saylr. Ancak bu kirliliin ne
kadar srecei ile ilgili Manu da kesin bir ifade yoktur. len bir ocuun dileri
henz ktysa ya da sa kesim treni yapldysa btn akrabalar kirlenmi kabul
edilir.202 Cesedin neden olduu bu kirliliin ne zaman son bulaca ile ilgili ise 10, 3
veya 5 gn ya da lnn kemikleri toplanana kadar eklinde farkl sreler
verilmektedir.203

201

Monier Williams, Hinduism, London, 1925, s. 155156.

MS, V, 58.
203
MS, V, 59.
202

41

len bir ocuun ya ne kadar bykse meydana gelecek kirlilik ve gerekli

temizlenme sresi o kadar artar. Bu kirliliin temizlenmesi iinse eer ocuun sa
kesim treni gereklemediyse bir gece, gerekletiyse gn gemelidir.204
lmden sonraki temizlenme sresi ve ekli kiinin mensup olduu kasta
gre deimektedir. Doutan stn ve temiz kabul edilen rahiplerin temizlenme
sresi daha ksadr: Bir lmn neden olduu kirlilikten, bir brahman 10 gn, bir
katriya 12 gn, bir vaisya 15 gn ve bir sudra bir ay iin de temizlenebilir.205
Temizlenme ekilleri de her kast mensubunun kendi yapmas gereken ie uygundur.
lm trenine katlarak kirlenen bir rahip suya, bir ynetici silahna ya da bindii
hayvana, bir ifti kam ya da yulara, bir hizmeti ise bastonuna dokunarak
temizlenebilir.206
Sadece lm deil doum da kirlilik nedenidir. Ancak bir doumun yaratt
kirlilikle ilgili Manu da arka arkaya gelen iki madde birbiriyle uyumamaktadr. lk
olarak lmn neden olduu kirlilikle ilgili uygulamalarn doum iin de aynen
geerli olduu sylenirken207, sonrasnda lmn kiinin akrabalarn da208
etkilediini doumun ise sadece anne ve babay etkiledii sylenmektedir. 209
Kadnn adetli olmas ya da dk yapmas da kirlilik nedenidir.210 Adetli bir
kadn, dokunulmaz kastndan olan ya da kendi kastndan dm bir kii, yeni
doum yapm bir kadn, bir cesede dokunan ya da tm bu maddelere dokunmu bir
kiiye dokunan kii kirlenmitir ve temizlenmek iin banyo yapmas gerekir.

211

Gnll olarak bir cenazeyi takip eden kii de kirlenmi saylr ve temizlenmek iin
tm elbiseleriyle ykanmal, atee dokunmal ve tereya yemelidir.212

204

MS, V, 67.
MS, V, 83.
206
MS, V, 99.
207
MS, V, 61.
208
Kiiden yukar ve aa doru toplam yedi nesil kirlenmi saylr.
209
MS, V, 62.
210
MS, V, 66.
211
MS, V, 85.
212
MS, V, 103.
205

42

Kastlarn yaratl anlatlrken rahiplerin stn olmasnn nedeni olarak,

tanrnn azndan yaratlmalar ve azn en st ksmnda olduu iin vcudun en
temiz yeri olmas gsterilmektedir. Bu, vcudun stn, altn pis kabul eden bak
as Manusmritide yaygn bir yaklam tarzdr. Eserde gbekten yukardaki
ksmlarn temiz, aasnnsa pis olduu sylenmektedir.213
Esere gre pis maddeleri grmek bile kirlenmeye neden olabilir. Azn
alkalamak suretiyle henz yeni temizlenmi bir rahip pis saylan maddelerden birini
grrse temizlenmek iin gnee Veda ayetlerini okumaldr.214
ki, irin, dk, idrar, kan ve salya215 pis; inek, at, toprak, ate, rzgr216 ve
bir kadnn az217 temiz kabul edilen maddelerden bazlardr. Manu da deri, ipek
gibi baz maddelerden elbiselere, sv maddelerden, tencere, kepe, atal kak gibi
ara gerelere kadar birok eyann nasl temizlenmesi gerektii anlatlmtr. Ancak
bunlar teferruata girdii ve asli bir neme sahip olmad iin zerinde durmuyoruz.
Her madde farkl ekilde temizlenir. Organlar suyla, akl doruyla, yaayan
bir varln ruhu renme ve maneviyatla ve zek bilgiyle temizlenir.218 Burada
yeniden anlalmaktadr ki pis olan sadece maddi eyler deildir. Ruh, akl ve zek
da kirlenebilir.

1.6. ARAMA (HAYATIN EVRELER)

Hinduizmin en temel zelliklerinden biri kast dieri ise bir Hindunun
hayatn drt temel dneme ayran ashrama-dharma inancdr. ki kere domu her
Hindunun ruhi olarak olgunlaabilmesi iin bu evrelerden srasyla gemesi gerekir.
Bu dnemler srasyla rencilik (Brahmacrin), aile hayat (Grhastya), ormanda
geirilen mnzevi hayat (Vnaprastha) ve her eyden el ayak ekilen dilencilik
213

MS, V, 132.
MS, V, 86.
215
MS, V, 123.
216
MS, V, 133.
217
MS, V, 130.
218
MS, V, 109.
214

43

(Sannysa) dnemidir. Bu inan Hindu kutsal metinlerinden Upaniadlara

dayanmaktadr.219
Bu dnemlerden ilkinde kii dini eitimini alr. Aile hayat dneminde evlenir
ve oluk ocua karr. Ya biraz ilerleyince -Manunun ifadesine gre torununun
torununu grnce- evini ve ailesini terk ederek ormanda riyazet hayat yaamaya
balar. Dilencilik dnemi ise dnyaya ait her tr zevk ve maln reddedildii
dnemdir. Tm bu evreleri srasyla yerine getiren bir kimse nihai geree ulamaya
hazr hale gelebilir. Vedann okunmas, yeminler, atee ikram sunulmas, l
renmenin tamamlanmas (ilk Vedann renilmesi), kurbanlarn verilmesi,
erkek evlatlar, byk kurbanlar ve dier kurbanlar sayesinde vcut byk geree
hazr hale gelir.220
Arama uygulamas kadnlar, sudralar ve paryalar kapsamaz. Sadece ilk
kast mensubu iin uygulanr. Kiinin bu evrelerden srasyla gemesi onun ruhunun
kemale ermesi ve mutlak hakikate ulamas iin gereklidir. Ayrca bu dnemler bir
merdivenin basamaklar eklinde dnlecek olursa bunlarn srasna uyulmas ok
nemlidir. Kii en st basamaa kmak iin nce en alttakinden balamal ve
srasyla basamaklar karak en yukarya ykselmelidir.
Dinlerde ruhbanlk ya da bir ksm kimselerin kendine tamamen Tanrnn
yoluna adayarak dnyadan el etek ekmesi vardr. Hinduizm ise bunu inananlarnn
sadece bir ksmndan istemez. Her insann srasyla din eitimini almas, aile kurmas
ve en sonunda kendini dnyadan tamamen ekerek mnzevi bir hayat yaamasn
istemektedir. Bylece Aramann, her insann hayatnn belli dneminde belli
tecrbeleri tatmas ve her trl insan durumun dinin iine dhil edilmesi noktasnda
baarl olduunu sylemek mmkndr.

219

Ramendra Nath, Why I Am Not A Hindu,

http://www.infidels.org/library/modern/ramendra_nath/hindu.html, (10.04.07).
220
MS, II, 28.

44

1.6.1.rencilik Dnemi
lk kasta mensup Hindular iin ergenlik treninin yaplmasndan sonra
rencilik dnemi balar. Kiiler bu trenden nce herhangi bir kasta ye
saylmazlar. ocuk kabul edilirler. Kabul treninin ne zaman yaplaca kasta gre
deiir: "yelie kabul treni bir rahibin embriyosunun ana rahmine dnden
sekiz yl sonra, bir kraln on bir yl sonra, halktan bir insannki on iki yl sonra
yaplr. 221
Bu trenden sonra kii artk kastn yesi olur. Evini terk eder ve kutsal
metinleri bir Brahminden renir. Bu kimse onun gurusu, yani manevi rehberi ve
retmeni olur. Bir renciye yol gsteren, ona Vedayla birlikte ritel metinlerini
ve gizli metinleri222 birlikte reten iki kere domu bir adama retmen denir.223
Bu dnem yaklak olarak 1025 ya arasn kapsar.224 Manu rencilik
dneminin sresini yle aklamtr: Veday bir guruyla birlikte alma
yemini 36 yl, ya da yars, ya da eyrei, ya da grev bitene kadardr.225
ou dinde uygulama ve anlay bakmndan farkllk olmakla birlikte dini
eitimde buna benzer bir talebe-hoca ilikisi vardr. Ancak Hinduizmde farkl olarak
vurgulanan nokta bu eitimin belli yalar arasnda, evlilikten nceki dnemde
yaplmas zorunluluudur. Ayrca kiilerin bu evrelerden gemesi nemli bir dini
gerekliliktir.
Manusmritide kiilerin rencilik hayatnda yapmas gereken ayin ve
ibadetler, gurusuyla ilikisi, nelerden kanmas, nasl davranmas gerektii gibi
birok konuya deinilmitir. Bu dnem kiilerin dinin kayna olan Vedalar
221

MS, II, 36.

badet metinleri, daha ziyade kurban trenlerinin nasl gerekletirileceini anlatan Kalpasutralar,
gizli metinlerse Vedalarn yorumu niteliindeki Upaniadlar ve dier kutsal kitaplardr.
223
MS, II, 140.
224
Yitik, Hint Dinleri, s. 18.
225
MS, III, 1.
222

45

rendii dnemdir. Ayrca renci nefsi arzularn dizginlemeyi de renir. Bu

dnemde renciden beklenen zellikle cinsel ve dnyevi arzularndan uzak kalarak
dini renmesi, nefsini arndrmas ve dini ayinleri yerine getirmesidir. Guru
renciye nce dini ayinleri en uygun ekilde nasl yerine getireceini retir: Bir
guru yeni balayan bir renciyi aldnda ona nce temizlenmeyi, atee ynelmeyi,
alacakaranlk trenini gerekletirmeyi retir.226
renciyi eitecek olan guru sradan bir insan olmayp, Vedalar iyi bilen biri
olmaldr. Manusmritide Vedalar, iyi bilmeyenlerden, aa kasttakilerden ve nefs
isteklerini dizginleme konusunda yeterli olmayan kiilerden renmemek gerektii
sylenmektedir. Baz durumlarda buna izin verilse de gurunun Veda bilgisine sahip,
nefsini dizginlemi bir Brahmin olmas tercih edilmitir. Manu u maddelerde,
guruda aranan vasflardan dini hassasiyet sahibi olmann, dini iyi bilmekten daha
stn olduunu vurgular: Nefsini dizginlemi bir rahip tek bildii gne tanrs
ayetleri olsa da, Veday da bilen ancak nefsini dizginlememi, her eyi yiyen ve
satan (bu konuda dini hassasiyet gstermeyen) bir rahipten daha iyidir.227

Ancak baz durumlarda kiinin bu zelliklere tam olarak sahip olmayan

birinden de Vedalar renmesine izin verilmitir: nanl biri, iyi eyleri ve nihai
kanunu daha aa kasttaki birinden, mcevher ve kadnlar kt bir aileden bile
alabilir. Ambrosia228 zehirden, iyi t bir ocuktan, iyi davran bir dmandan,
altn saf olmayan bir maddeden karlabilir. Kadn, mcevher, bilgi, kanun,
temizlenme, iyi bir t ve eitli mesleki beceriler herhangi birinden alnabilir
(renilebilir). ok zor durumlarda bir kii Veday rahip olmayan birinden
renebilir. Onun arkasndan gidip retimi devam ettii srece ona bir guruymu
gibi itaat edebilir. Buna izin verilmitir.229 Ancak bir kimse nihai amacna ulamak
istiyorsa Vedalar bir rahipten, stelik kutsal kitaplar iyi bilen bir brahmandan
renmelidir. Ama bir renci nihai varlk seviyesine ulamak istiyorsa rahip
olmayan ya da rahip olan, ancak Veday tm tamamlayc metinleriyle birlikte tam
226

MS, II, 69.

MS, II, 118.
228
Doniger ve Smith bunun ok lezzetli bir tr yiyecek olduunu belirtmilerdir.
229
MS, II, 238241.
227

46

olarak bilmeyen bir rahiple lene kadar kalmamaldr.230 Ayrca buradan bir kiinin
lene kadar bir Veda talebesi olarak gurusuyla birlikte yaayabilecei anlam
kmaktadr ki bu Manusmritinin genel yaklamna aykrdr. nk eserde istenen
kiinin hayatn her dnemini yaamasdr.
Guru renciye din baz kurallar ve en nemlisi Vedalar rettii iin ok
nemlidir ve rencinin ona ok byk bir sayg gstermesi gerekir. Guru kiinin z
babasndan bile daha nemlidir. Kiiye hayat veren babas ile ona Veday veren
arasnda Veday veren daha nemlidir.231 Sadece guruya deil gurunun eine, oluna,
gurusuna ve akrabalarna da ok byk sayg gstermelidir.
Kiinin gurusunun yannda nasl davranmas gerektii yle aklanmaktadr:
Gurusu tarafndan emredildiinde hatta emir olmasa bile bir rahip daima btn
enerjisini Veday renmek ve retmeni iin iyi olan yapmak iin harcamaldr.
Daima eli plak232 davranlar erdemli, vcudu iyi rtlm olmal, oturmas
sylendii zaman yz gurusuna dnk olarak oturmaldr. Gurusundan
yanndayken daima ondan daha kt yiyecee, elbiseye ve eyaya sahip olmaldr.
Ondan daha ge yatmal, daha erken kalkmaldr. Gurusuyla konuurken veya onu
dinlerken, yatakta yatyor, oturuyor, yemek yiyor ya da yz baka bir yne dnk
olmaldr. Guru otururken onu ayakta dinlemeli, gurusu ayaktaysa ona doru
yrmeli, yolda karlaacaklar zaman ona doru gitmeli, gurusu koarsa oda
arkasndan komaldr. Gurusunun yz baka yne dnk olsa da renci ona
dnerek durmal, guru uzakta dursa da o onun yanna gitmeli, guru yatakta
uzanrken veya alak bir yerde otururken o eilmelidir. Her zaman gurusundan
alak yerde oturmaldr. Keyfine gre onun gz hizasnda oturmamaldr.233
Kii gurusuna sadece yanndayken deil yokken dahi sayg gstermelidir:
Gurusu yokken bile onun adn tek bana anmamaldr. Onun yryn,
konumasn ya da hareketlerini taklit etmemelidir. nsanlar gurusu hakknda kt
230

MS, II, 242.

MS, II, 146.
232
evirmenler Doniger ve Smith ilgili dipnotta, bunun sa eli ve sa kolu kyafetin dnda brakacak
ekilde giyinmek olduunu belirtmilerdir.
233
MS, II, 191198.
231

47

konuurlarsa kulaklarn tkamal ya da oradan uzaklamaldr. Eer gurusu

hakknda kt konuursa eek, onu knarsa kpek, iyi bir yiyecei ona vermeyip
kendi yerse kurtuk, ona kar kin beslerse bcek olur. Gurusu kzgnken ya da
yannda bir kadn varken onun yanna gitmemelidir. Arabada ya da bir yerde
otururken gurusunu grrse olduu yerden kalkp gurusuna selam vermelidir.234
Kiinin gurusuna saygs o kadar abartldr ki onun yannda otururken
rzgrn geldii yne dahi dikkat etmesi gerekmektedir. Gurusunun rzgrnn
olduu tarafta ya da rzgrn ona doru gittii tarafta oturmamal, gurusunun
duyamayaca bir ey sylememelidir. Gurusunun gurusuna da sayg gstermelidir.
Gurusunun izni olmadan kendi ailesinden saygdeer kiileri selamlamamaldr.
Gurusu gibi retmen olan oluna ve akrabalarna da elinden gelen en iyi ekilde
davranmaldr. Gurunun Veday reten olu ocukta olsa guru gibi sayg
grmelidir. Gurunun ayn snftan olan eleri guru gibi sayg grmeli, ayn snftan
olmayanlara ise sadece ayaa kalklarak sayg gsterilmelidir. Bir renci tam 20
yana bastnda ve bu dnyadaki erdem ve ayplar anladnda gurusunun gen
einin ayaklarna dokunmadan onu selamlamaldr. 235 grld zre kiinin
guruya ve ailesine ok sayg gstermesi gerekir. Kii kkken gurusunun karsn
ayaklarn perek selamlar. Ancak Manu kiinin belli bir yaa geldikten sonra artk
bu selamlamay ayaklarn pmeden yapmasn istemektedir. nk gurunun kars
bir kimse iin en byk tabudur. En kt iliki eidi de gurunun karsyla olandr.
Buna mahal vermemek iin kiilerin belirli bir yaa gelince gurusunun karsyla
arasna mesafe koymas istenmektedir.
Sadece gurunun deil rencinin de baz niteliklere sahip olmas gerekir.
Vedalar, renmeyi hak etmeyen birine retmemek gerekir. Bu konuda gerekli
artlarn neler olduunu Manu yle aklamtr: Tpk iyi bir tohumun tuzlu
topraa ekilmemesi gerektii gibi renmede dinin ya da kazancn ya da en azndan
yeterli itaatin olmad yerde yaplmamaldr.236 Tohum ne kadar kaliteli ve deerli
olsa da ekildii toprak tuzlu olunca verim salanamayacaktr. Gurunun, rettikleri
234

MS, II, 199202.

MS, II, 203212den derlenme.
236
MS, II, 112.
235

48

ne kadar deerli olsa da, bunu hak etmeyen ya da yeterince idrak edemeyecek birine
verdiinde fayda salayamayacaktr.

Kiinin byle bir kimseyi eitmesindense hi eitmemesi daha iyidir.

Veday yorumlayan biri iin en kt artlar altnda dahi olsa kra topraa ekin
ekmektense bilgisi ile yalnz lmesi daha iyidir. renme bir rahibe gidip dedi ki:
Ben senin hazine sandnm. Beni, benden yz evirene verme. Bylece ben en yiit
bir gce ulaaym. Beni kirlenmemi, kendini dizginleyebilmi, iffetli olan, dikkatsiz
olmayan ve bu hazineyi en iyi ekilde koruyacan bildiin rahibe anlat.237

rencilik dnemindeki biri Vedalar okur, az uyur, sabah ve akam

alacakaranlnda gerekli ibadetlerini yapar ve nefsi isteklerini dizginlemeye alr.
zellikle az uyumak ve gne doup batarken uyank kalmak ok nemlidir. Bir
rencinin bu vakitlerde yapmas gereken ibadetlerini yapmayp uyumas durumunda
bunun kefaretini demesi gerekir: Eer o uyurken istemeden de olsa gne onun
zerine doar ya da batarsa bir gn oru tutup gne iin olan Veda msralarn
usulnce okumaldr.238
rencilik dneminde kiinin renecei ve yapaca en nemli ey bedensel
arzularna kar koymay ve onlar dizginlemeyi baarmasdr. Bunlar kontrol altna
almadaki lt yle anlatlmtr: Duyduu, dokunduu, grd, tatt veya
koklad eyler karsnda rpermeyen ve heyecanlanmayan bir adam duyusal
glerini kontrol altna alm biri olarak bilinmelidir. Bu duyusal glerin birinde
bile zaaf gsteren bir kiinin fikirleri su torbasndan akan su gibi akp gider. Zihin ve
kalple birlikte btn bu duyusal gleri kontrol altnda tutan kii bedenini
ypratmadan tm amalarna ulaabilir. Sabah alacakaranlkta ayakta durup gnei
grene, akam alacakaranlnda da oturarak yldzlar rahata grene kadar gne
tanrs iin Veda ilahilerini sylemelidir. 239

237

MS, II, 113115.

MS, II, 220.
239
MS, II, 98101.
238

49

Kiinin bedensel istekleri dizginledikten sonra yapmas gereken nemli

ayinler vardr. Vedalar okumak en nemli grevlerden biridir. Bu ayinleri
yapmayanlarn durumunu Manu u ekilde aklamaktadr: Sabah ve akam
grevlerini yerine getirmeyen biri adeta bir hizmeti gibi iki kere domularn
ayinlerinden dlanmaldr. Zorunlu ibadetlerini yapan bir adam ssz bir yere gidip
tamamen younlap, kendisini dizginleyerek bir su kenarnda gne tanrsna
ayetleri (gayatri duas) okuyabilir.240

rencilik dneminde yaplmas gereken dier baz grevler unlardr: Yeni

balayan iki kere dou bir adam eve dn zamanna kadar atee gaz dkmeli241,
dilenmeye gitmeli, yerde uyumal, gurusu iin iyi olan ne varsa onu yapmaldr.242
Veda rencilerinin en nemli zelliklerinden biri de yiyeceklerini dilenerek
bulmalardr. Dilenmeye nce yakn evresinden balar: nce annesinden veya kz
kardeinden veya annesinin kz kardeinden ya da bunlar gibi onu geri evirmeyecek
bir kadndan dilenir. Eer dilencilikten yeterli yiyecei kazanrsa, hile yapmadan
gurusunu bilgilendirir, azn ykayarak temizlenir ve douya dnerek yemeini
yer. 243
Bir veda rencisinin kanmas gereken durumlardan bazlar unlardr:
Bal, et, parfm, kadn, iek, baharat ve canllara zarar veren her trl eyden
saknmaldr. Vcudunu yalamaktan, gzlerine makyaj yapmaktan, ayakkab
giymekten ve emsiye tamaktan, arzu, fke ve agzllkten, dans etmekten, ark
sylemek, mzik enstrman almaktan kanmaldr. Kumar oynamaktan, grup
tartmalarndan, dedikodudan, yalandan, kadnlara bakmaktan ve dokunmaktan,
birine vurmaktan kanmaldr.

Daima

yalnz

uyumal

ve

menisini

dkmemelidir nk meninin ehvetle akmas yeminini bozar. Uykusunda istemeden

240

MS, II, 103, 104.

Put fuel on the fire. Bunun o dnemde nasl yapld ya da o zaman kullanlan yanc maddenin
ne olduunu kark bir konudur. Ancak muhtemelen yanc bir yala atei kuvvetlendirmesi
kastedilmektedir.
242
MS, II, 108.
243
MS, II, 50, 51.
241

50

bu olacak olursa banyo yapmal, gnee tapmal, duyusal glerim bana geri
dnsn cmlesiyle balayan veda ayetlerini kez nameli olarak okumaldr.244
Buradan hareketle Veda rencisinin kanmas gereken durumlar u birka
ana balk altnda toplayabiliriz:
Canllara zarar verecek her tr davran.
Cinselliin kullanlmas ve cinsellii artracak her tr fiil.
Yalanclk, dedikoduculuk gibi kt karakter zelliklerine sahip olmak.
ark, enstrman gibi dnyevi elencelerle megul olamak.
Gurusunu kzdracak her tr davran.
Gurusunun yannda Vedalar, nefsini dizginlemeyi, ibadetleri nasl yapmas
gerektiini renen bir renci mezuniyet banyosunu yapar ve gurusundan izin
alarak hayatn ikinci evresi olan aile hayat dnemine geer. Yanndan ayrlmadan
nce gurusunu nasl memnun etmesi gerektii Manu yle aklamtr:

Bedeni tkenene kadar gurusuna itaat eden bir rahip dorudan nihai
gerekliin meknna gider. Kurallar bilen bir adam gurusuna hibir ey teklif
etmemelidir. Ancak ayrlmak iin ondan izin alan ve mezuniyet banyosunu yapmak
zere olan bir adam, elinden gelen en iyi hediyeyi gurusuna almaldr. Gcne gre
bir tarla, at, inek, altn, emsiye, ayakkab, tahl, sebze, gurusunu memnun edebilir.
Gurusu ldyse gurunun oluna (eer iyi zelliklere sahip biriyse) ,kars ya da
birlikte yedikleri245 akrabasna ayn ekilde bakmaldr. Bunlarn hibirini
bulamazsa gurusunun yerini, oturduu yeri, iini zerine alp kurban ateine
gayretle hizmet etmeli ve kendi bedenini olgunlatrmaldr. Bu ekilde davranan ve
yeminini bozmayan iffetli veda rencisi bir rahip yce bir duruma eriir ve bu
dnyada tekrar domaz.246 Yani bu dnemi emredildii ekilde geiren kimse,
doum lm arkndan kurtularak nihai geree eriebilir.

244

MS, II, 177, 181.

Co-feeding relative. Doniger ve Smith bu akrabalarn, cenaze merasimlerindeki yiyecekleri yiyen
kiiler arasndan ayn dedeye sahip akrabalar olduunu belirtmilerdir.
246
MS, II, 244249.
245

51

Manusmritide akland ekliyle rencilik hayatn tamamlayan kii

gurusunu memnun ettikten sonra kendi hayatn ve ailesini kurmak zere gurusunun
yanndan ayrlr.
1.6.2. Aile Hayat Dnemi
Bir gurunun yannda Vedalar ve ayinleri renen iki kere domu bir adam
hayatn ikinci evresi olan aile hayat dnemine geer. Bu dneme geebilmek iin
lt Vedalar renmektir: ffetini koruyarak , ya da iki, ya da en azndan bir
Veday dzgn bir ekilde renen bir renci hayatnn aile reislii safhasna
gemelidir.247
Bu dnemde kii kendine uygun, en nemlisi kendi kastndan bir kadnla
evlenmelidir. Daha sonra ocuklar, zellikle de oullar olmaldr. Baba ayn
zamanda evde her gn yaplan kurban trenlerinin de yneticisidir. Aile hayat
dnemi tm dnemler iinde en nemli olandr. Manu da bunun nedeni yle
aklanmtr: Yaayan btn varlklarn yaam iin havaya ihtiya duymas gibi
hayatn dier safhalarndaki kiilerde aile reislerine gvenerek yaamn srdrr.
Hayatn dier safhasndaki insanlar aile reisinin bilgisi ve yiyeceiyle hayatta
kaldklarndan (desteklendiklerinden) hayatn aile reislii safhas en iyisidir.248
Manusmritide erkek egemen bir anlay sz konusudur. Bunun doal sonucu
olarak hitap daha ok erkekleredir. Eserde bir erkein nasl bir kadnla evlenmesi
konusunda tavsiyeler vardr. Bunun yannda kadnlarn nasl erkeklerle evlenmesi
gerektii ile ilgili pek bir ey yoktur. Bir erkein aile hayat dneminde verecei en
nemli karar olan kiminle evlenecei konusunda Manusmritinin erkelere tavsiyeleri
yledir: Gurusundan izin aldktan sonra banyosunu yapp kurallara uygun olarak
eve dn ritelini yerine getiren iki kere domu bir adam kendi snfndan doru
zelliklere sahip bir kadnla evlenmelidir. ki kere domu bir adama yle bir
kadnla evlenmesi tavsiye edilir: Anne ve baba tarafndan akraba olmayan249, bakire
247

MS, III, 2.
MS, III, 77, 78.
249
Burada akrabaln lt yine co-feeding relativedir.
248

52

bir kadn. Bir adam bir kadnla evlenmeye karar verdii zaman u on zellie sahip
ailelerden, bu aileler inek, kei, koyun, mal veya tahl bakmndan zengin olsalar
bile, kanmaldr: Ayinleri terk eden, erkek evlad olmayan, Veda ilahilerini
okumayan, fazla tyl, hemoroit, verem, hazm sorunu olan, epilepsi, beyaz ya da
siyah czaml kiiler...250

Bir erkein evlenecei kadnda ok fazla zellik aranmaktadr. smi, fiziki

grnm, ailesinin durumu gibi birok konu kadnn evlenilirken tercih edilip
edilmeyeceini belirlemede etkilidir.

Bir adam kzl sal, fazladan bir kolu ya da baca olan, hastalkl, vcudu
fazla tyl ya da tysz, ok konuan, soluk yzl bir kzla evlenmemelidir. Ad bir
takmyldz, aa, rmak ad, ya da daha alt kasta ait bir isim, da, ku, ylan ad
olan, bir hizmeti ismi veya korkutucu bir ismi olan bir kadnla evlenilmez.251
Elbette evlenilecek kadnda aranan en nemli zellik kiinin kendi kastndan
olmasdr. Kiinin kendi kast dndan evlenmesi tasvip edilmezken yine de bunu
yapacak olursa alt kasttan evlenecei kadn kendi kastndaki karsndan sonra ikinci
kars olabilir. Manu her kast iin evliliin nasl olmas gerektiini yle aklamtr:
Gelenee gre hizmeti snfndan bir kadn ancak hizmeti snfndan bir adamn
kars olabilir. Bir hizmeti ve kendi snfndan bir kadn, ikisi birlikte halktan birinin
(vaisyann) kars olabilir. Bu ikisi ve kendi snfndan bir kadn, , ynetici
snfndan birinin (katriyann) karlar olabilir. Bu ve kendi snfndan bir kadn
daha, drd bir rahibin karlar olabilirler.252 Yani bir sudra bir rahibin ancak
drdnc kars olabilmektedir.
Hayatn bu safhasnda da kiinin evlilik, ocuk gibi dnyevi grevleri olsa da,
yerine getirmesi gereken dini sorumluluklar da vardr: Hayatn bu safhasndaki bir
adam dzenli bir ekilde gnlk bireysel Veda almasyla, ayrca tanrlara ibadetle

250

MS, III, 47.

MS, III, 8, 9.
252
MS, III, 13.
251

53

uramaldr. nk tanrlara ibadetle megul olan kii btn evreni, hareket eden
ve etmeyen her eyi korur.253
Eserde birka defa hayatn bu evresinin dierlerine gre daha nemli olduu
belirtilmektedir. nk bu dnemdeki kii toplumun verici/retici kesimini
oluturur. rencilik ve dilencilik dneminde kiiler almaz ve ihtiyalarn
dilenerek temin eder. te hayatn tek retim ve alma safhasnda olan aile reisleri
tanrlara, atalara, Veda rencilerine ve rahiplere bakmakla ykmldrler.
Bilgeler, atalar, tanrlar, vcutsuz ruhlar ve misafirler aile reisinden baz
eyler umar. Anlayl bir ev sahibi bunlar yerine getirmelidir. Ev sahibi, bilgeleri
Veda okuyarak; tanrlar kuralna uygun ate kurban sunarak; atalar cenaze treni
yaparak, insanlar yiyecek vererek, bedensiz ruhlar da tvbe amal adak sunarak
onurlandrmaldr.254
Aile reislii dneminde kii Veda rencileri ve rahipler iin elinden gelen
her trl maddi yardm yapmaldr. Bu zelliinden dolay bu dnemde ki birinin
bakalarnn yardmyla geinmesi byk bir sutur. Aile reislii dnemindeki aptal
biri bakalarnn verdii yemeklerle geinirse lmnden sonra ona yemek veren
kiilerin iftlik hayvan olur. Bir misafir kurban veren bir aile reisinin evine gn
batmnda, uygun olan veya olmayan bir zamanda bile gelse asla geri evrilmez
(yemek yemeden). Ev sahibi ona ikram etmiyorsa kendi de yememelidir. Misafire
sayg ve ikram ona zenginlik, n, uzun mr ve cenneti kazandrr.255
Aile reislii dnemindeki kimsenin cimrilik yapmas ve hazr yiyen dier
guruplara vermemesi Aramann ilerliine zarar verecei iin byk sutur:
Bakalarna vermeden ilk yiyen aptal kimse unu bilmez ki kendisi akbaba ve
kpekler tarafndan yenilecektir.256

253

MS, III, 75.

MS, III, 80, 81.
255
MS, III, 104106.
256
MS, III, 115.
254

54

Aile reisinden insanlara ikram etmesi istenmektedir. Ancak bu kimseler

sradan kimseler olmamaldr. zellikle rahiplere ve Vedalar iyi bilen kimselere
ikram etmesi daha faziletlidir. Ev sahibinin ikramda bulunaca kiinin Vedalar
bilen biri olmasnn nemi Manusmritide aka ortaya konulmaktadr: Rig Veday
bilmeyen binlerce adam orada yemek yese, ona kar Veda ayetlerini bilen bir kii
bile olsa dinen onlardan daha erdemlidir (ona yedirmek daha iyidir).257
rencilik dneminde Vedalar hak etmeyene retmemek gerektii gibi, bu
dnemde de ikramlar hak etmeyene vermek yaplan emein boa gitmesi demektir:
Verimsiz topraa ekilen tohum gibi Veda bilmeyen kimseye yaplan ikram verimsiz
olur.258 Yani kiilerin dnya nimetlerini hak etmeleri iin dinin kayna olan Veda
bilgisine sahip olmalar gerekmektedir.

Hayatnn bu dneminde kiiden beklenen en nemli grevlerden biride

neslin devamn salamasdr. rencilik dneminde tabu olan cinsellik burada yasak
olmaktan kmaktadr. Kiinin hayatn sonraki dnemine gemesindeki ltte
torunlarn grmesidir.

1.6.3. Mnzevi Hayat Dnemi

Dini kurallara uygun bir evlilik yapan, ocuklar olan iki kere domu kiiler
hayatn nc evresine geerler. Bu dnemdeki kii insanlardan uzak bir yerde,
nefsini dizginleyerek, yaamasna yetecek asgari baz eyalarla yetinerek yaar.
Genelde insanlardan uzak olmak iin ormanlar tercih edilir.259 Kiinin en byk
amalarndan biri tpk rencilik dneminde olduu gibi bedensel glerini kontrol
altna almaktr. Hayatn bu evresine yalanmaya balanp ve torunlar olunca
geilmelidir. Krtn ve salarnn beyazlamaya baladn gren ve torununu

257

MS, III, 131.

MS, III, 142.
259
Manusmriti bu dnemi ve bu dnemde ki kiileri anlatmak iin ormanda ikamet edenler (forest
dwellwers) ifadesini kullanmtr.
258

55

gren bir aile reisi ormana gitmelidir.260 Aile reislii dnemini bitiren kii hayatn
bu aamasna geecei zaman karsn oullarna emanet ederek ailesini terk eder. Bu
gei adeta nefsin lmn simgeler. Bu yzden evlerini terk edecek kiiler iin
cenaze treni gibi bir tren dzenlenir. Manusmritide mnzevi hayat dnemindeki
kiinin neler yapmas gerektii u ekilde anlatlmtr: Tm yiyecekleri ve servetini
geride brakp, karsn oluna emanet ederek ya da onu da alarak ormana gider.
Kurban ateini ve kurban atei iin gerekli aletleri yanna alarak nefsini dizginlemek
zere ormana gider. Mnzeviler iin temiz saylan eitli yemek, sebze, kk ya da
meyvelerden be byk kurban sunmaldr. Bir hayvan postu giymeli, sa ve
sakallar keelemi, vcut tyleri ve trnaklar kesilmemi olmaldr.261
evirmenler kadnn kocasyla birlikte gitmesi konusunda iki ayr gr olduunu
belirtmilerdir. Bunlardan ilki adamn kars gelmek istiyorsa onunla gelir, dieri ise
kars yalysa yannda gtrebilir eklindedir. Ancak esas olan kiinin karsn
brakarak yalnz gitmesidir.

Bu kimselerin yememesi gereken gdalar yle aklanmtr: Sabanla

srlm bir tarlada yetien ya da kyde yetien yiyecekleri ok ackm olsa da
yememedir... Kendi kendine zamanla olgunlaan ya da atete pimi yiyecekleri
yemelidir. Onlar ezmek iin ta ya da (bir havan gibi) kendi dilerini
kullanmaldr.262 Buradan anlalmaktadr ki, bu kimselerin tarlalarda emek
harcanarak yetimi yiyeceklerle deil doal ortamda yetimi bitkilerle beslenmesi,
bunlar yine doal yollarla hazrlayarak yemesi gerekir. Bu, zaten mnzevi hayat
yaadklarndan ok fazla eyalar bulunmayan byle kimseler iin uygun bir
beslenme tarzdr denilebilir.

Bu dnemdeki kiiden yapmas istenen baz eyler ise gerekten zordur.

Kiiden vcuduna ac ektirmek suretiyle kendini olgunlatrmas istenmektedir.
Btn gn yerde yuvarlanmal, ayak parmaklarnn zerinde dikelmeli, oturarak ya

260

MS, VI, 2.
MS, VI, 26.
262
MS, VI, 16, 17.
261

56

da ayakta dinlenmelidir... Yazn kendini be atele stmal263, plak tenle

musonlarda yaamal, kn slak elbiseler giymeli ve yava yava isel ateini
(maneviyatn) artrmaldr.264

Mnzevi hayat dneminde Hindular geimlerini dilenerek salarlar:

Geinmek iin asketik olan bir rahipten ya da aile reisinden ya da ormanda
yaayan dier iki kere domu mnzevilerden dilenmelidir.265

Bu dnem aile reislii ile dnyadan tamamen uzaklalan dilencilik dnemi

arasnda adeta bir gei vazifesi grr. Byle bir hayatn ka yl srdrlmesi
gerektii bilgisi eserde yoktur.

1.6.4. ilecilik (Dilencilik) Dnemi

Hayatnn nc dnemini ormanda dnyev isteklerden uzaklap, nefsini

teskin etmeye alarak geirmi bir Hindu, hayatnn en son dneminde dnyay
tamamen terk eder. Hayatnn nc dnemini ormanda geiren kii, drdnc
dneminde tm balarn koparp bir asketik olarak, dolaarak geirmelidir.266

Hindu ilecilere yogi ya da saddhu da denilmektedir. Kii bedensel

glerini kontrol altnda tutarak ilahi gereklie eriebilir. Bu yzden saddhular ok
az yer, ok eski kyafetler giyinir, nefes al verilerini kontrol altnda tutmaya alr
ve meditasyon yaparlar. Genelde sa ve sakallarn karm, yar plak vaziyette
dolarlar. Canllara zarar vermekten byk bir zenle kanrlar. Dnyadan tamamen
koparak nihai geree ulamak iin alan bu kimseler bylece, zgr hale
geleceklerine inanrlar.
263

evirmenler bunu yle aklamlardr: evresine drt ynde ate yakar. Tepesinde de gnele
be ate arasnda olur.
264
MS, VI, 22, 23.
265
MS, VI, 27.
266
MS, VI, 33.

57

Ancak kiinin zgr hale gelebilmesi iin hayatn dier evrelerini kuralna
uygun olarak geirmesi ve hayatn ikinci dneminde bahsettiimiz bilgelere, atalara
ve tanrlara olan kurban borcunu demesi gereklidir.267 Kii bu dnemlerden
srasyla gemeden zgr olmaya kalkarsa hata eder. kurban borcunu deyen bir
adam kalbini ve zihnini zgrlk zerine younlatrmaldr. Ancak bu borlarn
demeden zgrln peine derse dibe batar.268 Kurallara uygun olarak Vedalar
renen, sonra oullara sahip olan, elinden geldii kadar kurbanlarn sunmaya
alan kii akln ve kalbini zgrlk zerine younlatrabilir. Ancak Vedalar
renmeden, yeni nesillere sahip olmadan ve kurban sunmadan zgrl arayan
kimse dibe batar.269

Bu dnemde ilecilerin yapmalar gereken en nemli ilerden biri de

tefekkrdr. Manu bu kimselere, insanlarn nceki hayatlarnda yaptklar ilerin ve
hatalarn sonucunda nasl cehenneme gideceklerini, hastalklar tarafndan nasl ac
ektiklerini, ruhun ayr bir varlk olarak bedenden ayrlp bir embriyoda ve yeni
rahimlerde nasl milyonlarca defa yeniden doduunu dnmelerini tavsiye eder.270

ilecilerin sosyal bir ortamda bulunmasndan ziyade yalnz yaamalar ve

yalnz gezmeleri tavsiye edilmitir. Yalnzlk kiinin meditasyon yapmas ve tefekkr
etmesi iin gereklidir. Sosyal bir ortam kiinin kendiyle ba baa kalmasn, tefekkr
etmesini ve bireysel ibadetlerini engelleyecei iin tavsiye edilmez. Ayrca insanlarla
birlikte olmak insanlara balanmay beraberinde getirir. Bu ise hayatn bu evresinde
istenmeyen bir durumdur: Her yere arkadasz yalnz gitmelidir. Baarya ulamak
iin bunu yapmaldr. nk yalnz bir kii ne terk edebilir ne terk edilir. Mnzevi
hayat yaayan kiinin atei ve evi olmamaldr. Ama yemek, sknet, kaygszlk,
deimezlik ve derin bir konsantrasyonu salamak iin bir kye gitmelidir. Bir
kafatas, aa kkleri, eskimi elbiseler, arkadaszlk ve her eye kar sessizlik
267

Bu kurbanlar iin bkz. MS, IV, 257.

evirmenler burada, dibe batmann, cehenneme gitmek ve kasttan dmek eklindeki iki
yorumundan, ikincisinin ifade edildiini sylerler.
269
MS, VI, 3537.
270
MS, VI, 6163 den derleme.
268

58

zgr bir kimsenin ayrt edici iaretleridir. Ne yaamay ne de lmeyi istememeli, bir
hizmetinin emir bekledii gibi doru zamann gelmesini beklemelidir.271 Doniger
ve Smith burada kullanlan emir beklemek (order) kelimesini karlayan Nirdesa
iin deme gn (pay-day) eklinde bir eviri yapmann da mmkn olduunu
sylerler. Bu durumda kii tavsiye edilenleri yaptktan sonra bunlarn karln
alaca gnn gelmesini beklemelidir anlam da kar.

Hayatn her dneminde olduu gibi gzel ahlak bu dnemde de ok nemli

ve vazgeilmez zelliklerdendir: Zor szlere dayanmal ve kimseyi hor
grmemelidir. Kendi bedeni uruna kimseye dman olmamaldr. Kzgn bir
kimseye kar kzgnlkla cevap vermemeli, tehdit edildii zamanda gzel bir ekilde
konumaldr.272

Bu kimselerin dnya mal namna sahip olacaklar eyler asgari seviyededir:

Bir kse, bir asa ve bir su kabyla daima dolamal, kendini kontrol etmi olmal
ve yaayan hibir canlya zarar vermemelidir.273

Yine Hinduizmin nemli retilerinden olan canllara zarar vermemek

hayatn bu evresinde de nemlidir: Canllar korumak iin gece veya gndz
yrrken topra srekli kontrol etmelidir...274

Bu kimseler geimlerini dilenerek salarlar. Ancak bunu yaparken kanaatkr

olmalar ve maddi nesnelere dkn olmamalar istenmektedir. Gnde bir defa
dilenmeye gitmeli ve ok miktarda bir ey elde etmek iin hevesli olmamaldr.
Yemee dkn olan bir asketik maddi nesnelere de dkn olur.275

271

MS, VI, 4244.

MS, VI, 47, 48.
273
MS, VI, 52.
274
MS, VI, 68.
275
MS, VI, 55.
272

59

Kii dnyevi nesnelere kar ilgi ve istek duymaya balarsa az yemek ve

yalnz kalmak suretiyle duyusal glerini yeniden kontrol altna almaya almaldr.
Eer dnyevi nesneler tarafndan duyusal gleri yoldan kartlmaya alldysa
az yemeli, yalnz kalmal ve yalnz oturmaldr. Duyusal glerine hkim olma, arzu
ve nefreti yok etme ve canllara zarar vermeme yoluyla kii, nihai geree ulamaya
uygun hale gelir.276

Manusmritideki u madde kiilerin tanrda yok olma seviyesine erimek iin

neler yapmas gerektiini zetler mahiyettedir: iddetten uzaklk, duyusal glerden
bamsz olmak, Vedik ibadetler ve iddetli isel atele (maneviyatla) kii o
seviyeye(Nihai gereklik, tanrya ulama) ular.277

Aramann nc ve bu dnemleri birbirine benzemekle birlikte Orman

sakinlii dnemi her ynyle daha hafiftir diyebiliriz. Ancak bu iki dnemin
zelliklerini u balklar altnda toplamak mmkndr.
Nefse ve bedensel isteklere kesin olarak hkim olmak. Bunun iin
gerekirse bedene ac ektirecek tedbirler almak.( Saddhularn bazlarnn
ivili tahtada uyumalar buna iyi bir rnek olsa gerek.)
nsanlardan uzakta ve yalnz yaamak.
Her trl canlya zarar vermekten azami kanmak.
Dilenerek geinmek.
Dnyevi nesnelerden sadece yaamas iin zorunlu olanlarla yetinmek.
Bedene ve kyafetlere zen gstermeyerek sa sakal karm, pejmrde
bir vaziyette gezmek. Bu, dnyaya deer verilmediinin bir gstergesi
olabilir.
Az yemek, az uyumak. Buna kar ok ibadet ve meditasyon yapmak.

276
277

MS, VI, 59, 60.

MS, VI, 75.

60

KNC BLM
MANU KANUNNAMESNE GRE KAST SSTEM

2.1. KAST
Kast kelimesi Portekizce casta kelimesinden tremitir ve sandk, ekmece,
kabile, airet anlamlarna gelmektedir. Eski Hindistanda bu kavramn yerine renk
anlamna gelen Varna terimi kullanlyordu. Varna, ya da varnarama sistemin
Hinduizmde kullanlan orijinal karldr. Kast kelimesi ise bugn kullanlan
yaygn halidir. Manu Kanunnamesinin ngilizce evirisinde kast kelimesi
kullanlmtr.
Hindularn kendileri iin Vedalarn takipileri anlamna gelen varnasrama
terimini kullanmalar kast sisteminin Hinduizmdeki yerini ve nemini anlamak
asndan ok nemlidir. nk bu kelime kast anlamna gelen Varna kelimesini
iinde barndrr ve tam bir eviri ile drt kast kabul eden eklinde evrilir. 278 O
halde Hinduizmde kastn iman iin art olduunu sylemek yanl olmayacaktr.
Kast Hinduizmde dinin ve zellikle Manu ve dier baz kutsal kitaplarn da
toplumda olmasn ve ilemesini istedii toplumsal tabakalama sisteminin addr. Bu
sistem drt temel kast, ara kastlar ve kast d paryalarla birlikte saysz tabakalardan
oluur. En stte din adamlarnn en altta ise sistemin iindekilere gre hizmetilerin,
bir ekilde sistemin dna itilmileri de sayarsak paryalarn oluturduu toplumsal
tabakalamann addr kast. Aslnda kast dna itilen paryalar sistemin iinde kabul
edilmemekle birlikte yine de toplumdaki snflandrmann en altnda yer almalar
nedeniyle sistem deerlendirilirken tamamen grmezden gelinemeyecek bir gruptur.
Sistemde alttan ste doru artan bir stnlk ve mutlak bir boyun ei sz
konusudur.

278

Krat Demirci, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, aret Yaynlar, stanbul, 1991, s. 25.

61

Kast dinin emrettii bu snflanm sosyal sistemin genel ad olmakla

birlikte ayn zamanda sistemdeki her bir sosyal tabakaya verilen isimdir. Mesela din
adamlar snfna mensup olanlar ifade etmek iin rahip kast terimi
kullanlmaktadr. Ya da iki farkl kasttan kiinin yapt evlilikten doan ocuun
mensubu olaca nc ve yeni bir kast vardr. Yani hem sistemin genel ad hem
de sahip olduu tabakalardan her birinin ad kasttr.
Kastn ne olduunu anlatmak iin M. Weber onun ne olmadn anlatmtr.
Onun kabile, esnaf tekilat veya lonca, stat grubu gibi sosyal oluumlardan
hibiriyle tam olarak ayn olmadn sylemitir.
rnein kastn kabileden nemli bir fark vardr. Kabilede geim kayna
olacak yararl her trl i yaplabilir. Bir kastta da farkl ileri yapan kiiler
bulunabilir. Ancak kiilerin yapacaklar iler din tarafndan belirlenmitir. Ayn
ekilde baz iler (dericilik yapmak gibi) din tarafndan uygunsuz grlr ve
yaplmas yasaktr. Kiilerin kastlar ile meslekleri arasnda sk bir iliki sz
konusudur. Her kast iin dinin belirledii uygun meslekler vardr. Bugn bile meslek
deiimi bir kastn paralanmasna neden olabilmektedir.279 Kabileler iinse byle
bir mesleki zorunluluk sz konusu deildir.
Manusmritide kast udur eklinde sistemin belirgin bir tanm yoktur.
Ancak eserden kiinin kastnn anne ve babasnnkine gre belirlendii anlalabilir.
Ebeveynlerinden ikisi ayn kasttan olan kimse direk o kasta mensup olarak doar.
Ancak anne babadan birinin kastnn farkl olmas karma kastlarn olumasna neden
olur ki bu Manusmritinin hi istemedii bir durumdur.
Eserde toplumun drt tabakadan olutuu ve beinci bir kastn olmad yer
almakla birlikte kastlar aras evliliklerinden doanlarn hangi kasta mensup
olacaklar da yine anne ve babalarnn kastlarna gre belirlenmitir.

279

Max Weber, The Religion Of ndia, The Free Press of Glencoe, 1958, s. 31.

62

Kast sitemi Hinduizmi dier dinlerden ayran, onun temel zelliklerinden

biridir. Bu sistem Hinduizm in sosyal hayata bak asnn sonucudur. Buna gre
ideal bir toplumda drt temel kast vardr. Bunlar din adamlar ve rahiplerin mensup
olduu brahman, savalarn ve yneticilerin kast katriya, ifti esnaf ve
tccarlarn kast vaisya ve en aada da hizmetilerin kast olan sudradr. Bunlarn
dnda birde kast d saylan ve bugn saylar yaklak yz milyonu bulan paryalar
vardr. Manu Kanunnamesi'nde bu snflar ve her kast yesinin uymas gereken
kurallar ve yapmas yasak olan iler ayrntl bir biimde anlatlm.
Bu snflardan ilk Aryan kkenli kabul edilirken sudralar Aryan kkenli
kabul edilmez. Dini gelenek Ari rkna stnlk atfetmektedir. Bu da, ilk kastn stn
kabul edilme nedenlerinden biridir. Ayrca sadece ilk kasttakiler iki kere domu
(dwija) kabul edilirler. Manu bunu yle aklamaktadr: Din adamlar, yneticiler ve
tccarlar bunlar iki kere domu kasttr. Ama hizmeti kastna mensup olanlara
sadece bir kere domutur. Beinci bir kast yoktur.280
Manu Kanunnamesinde kiilerin yapmas gereken ibadetler ya da iler
anlatlrken genelde hitap, bu iki kere domularadr. Paryalar tamamen kast d
sayldklar iin en ezilen, aalk grubu oluturmaktayd. Bunlar daha ok kendi
kastnn gereklerini yerine getirmedii iin kasttan atlan kiilerden olumaktadr.
Ancak paryalar sistemin dna atldklar iin Gitada drt snf olduu sylenirken
onlardan bahsedilmez. Yaplan ilerin trne gre. Toplum drde ayrlr
bilirsin...281. Daha ileri ksmlarda da stnlk srasna gre kast isimleri sralanr
ancak

paryalardan

yine

bahsedilmez:Brahmanlar,

katriyalar,

vaisyalar

Doutan aa saylan sudralar Batan nitelikle ayrlrlar, buna gre yaarlar

i yaparlar. 282
Ayn ekilde Manusmritide toplumun drt tabakadan olutuunu ifade eder.
Kiinin bu hayatnda alarak daha st bir kasta kabilmesi sz konusu deildir.
Eer hayatn dinin uygun grd bir ekilde yaar ve kastnn gereklerini eksiksiz
280

MS, X, 4.
Gita, IV, 13.
282
Gita, XVIII, 42.
281

63

olarak yerine getirebilirse ancak sonraki hayatnda bir st kasta geebilir.283

Manusmritide karma, kast sisteminin en nemli dayana ve yaptrm kayna olarak
karmza kar. Eser, kastnn gereklerini yerine getirmeyen kimselerin sonraki
hayatlarnda bunun cezasn ekeceklerini syler. Karmann iyi olmas dnda kast
ykselmesi sz konusu deildir.
Kast sistemi insanlarn snflandrld ve rahipler hari her snf
mensubunun baz insanlarn doutan kendinden daha stn olduunu kabul etmek
durumunda kald bir sistemdir. Bu adan baknca insanlarn kast sistemini bu
kadar uzun asrlar boyunca nasl kabul ettiklerini anlamak gtr.
Manu kiilerin karakter zelliklerinin ktln kastna balar. Kii aa
bir kasta mensupsa, ftratnda deitiremeyecei bir miktar ktlk mutlaka vardr.
Kt bir rahimden doan ve anne ya da baba ya da her ikisinin karakterini tayan
bir ocuk kendi doasn asla yok edemez. nc bir aileden gelse bile rahimlerin
karmas ile domu bir adam bu karakteri biraz daha az ya da ok bir derecede
miras alr.284
lgin olan birok insann kast sistemini ok nee ve arzuyla olmamakla
birlikte isteyerek ve inanarak kabul etmesidir.285 Kast sistemini insanlarn bu ekilde
kabullenmesinin temel nedenlerinden biri psikolojiktir. nsan ftrat gerei emir
almaktan ya da ikinci plana itilmekten holanmaz. Bu sistemi zora sokmak iin
yeterli bir neden gibi grnrken meseleye farkl bir boyuttan bakldnda unu
grrz. Sistemde paryalar dnda her snfn kendinden daha aa olan bir snf
mutlaka vardr. Bir brahminden aa olduunu dnerek bu durumdan rahatszlk
duyan bir katriya, bir vaisya ya da sudradan stn olduunu bilmektedir. Kast
mensubu insanlar da sadece kendilerinden yukardakilere bakarak zlmez,
aadakilere bakarak kendi stnlklerini grrler. Bu durum, kastn gl
kalmasn salayan nedenlerden biridir.

283

A. hsan Yitik, Hint Kkenli Dinlerde Karma nancnn Tenash nancyla likisi, Ruh ve Madde
Yaynlar, stanbul, 1996, (karma), s. 26.
284
MS, 59, 60.
285
Arvind Sharma, Hinduism for Our Times, Oxford University Press, Bombay, 1996, s. 42.

64

Dier bir sebep ise Manu gibi dinde nemli yeri ve otoritesi olan kutsal
kitaplarn sistemin dini deerini ve nemini srekli vurgulamasdr.
Kast sisteminin tam olarak hangi tarihte ortaya kt ve uygulanmaya
baland net olarak bilinmemektedir. Eski Veda metinlerine bakldnda bugn
Hinduizmin karakteristii kabul edilen kast sisteminden mstakil olarak
bahsedilmez. Ancak Rig Vedann son ksmlarnda bir yerde drt kastn ismi
geer.286 Burada, Manusmritideki, organizmann her blmnden bir kastn
yaratld hikyesi ayn ekilde yer alr. Ancak katriya kast iin Rajanya terimi
kullanlr.
Bu yzden kast sistemini ilk Veda metinlerine dayandrmak biraz gtr.
Ancak Veda a olarak bilinen Hinduizmin en uzun ve nemli srecinde bu dine ait
temel esaslar belirlenmitir. Daha sonraki alar bu esaslarn sadece gelitirildii
dnemlerdir.287
Ayrca M. 6.yy dolaylarnda ortaya kan ve kendisi de bir katriya olan
Buddann kast sistemine ve ayincilie kar karak bireysel tecrbeye nem
verdiini bilmekteyiz. Budizm ve Caynizmin bu dnemde kast sistemine ve
rahiplerin otoritesine kar ortaya k da, bu dnemlerde sistemin ve brahmanlarn
egemenliinin gstergesidir. Dolaysyla bu bilgiye dayanarak kast sisteminin en az
2500 yllk bir tarihe sahip olduunu kesin olarak syleyebiliriz.
Tm bunlar sistemin Manusmritinin ok ncesindeki bir dnemde ortaya
ktnn ve temel uygulamalaryla var olduunun gstergeleridir. Ancak kast
sistemine ait en geni ve ayrntl bilgiler Hindu kutsal metinlerinden Manu
Kanunnamesinde vardr. Manu Kanunnamesinin nemli bir ksmnda kasttan ve tek
tek kast mensuplarnn grevlerinden bahsedilmektedir. Eserin banda bilgeler
Manu ya gelerek kendilerine drt kast mensubunun ve iki snf arasnda domularn
grevlerini tam anlamyla anlatmasn isterler.288 Manu da onlara cevap niteliinde
286

A. Sharma, s. 29.
D. S. Sarma, s. 21.
288
MS, I, 12.
287

65

bilgiler verir. Eserdeki bilgiler sistemin bu tarihlerde artk en ayrntl ve kurumsal

eklini alm olduunu gsterecek nitelikte ayrntldr. Bylece kast sistemi uanda
da varln srdren toplumsal tabakalama modellerinin en eskisidir. Bu kadar uzun
bir tarihe sahip olmas da onu nemli klan ve asrlarca sren etkisini gsteren dier
bir unsurdur.
Kast sistemini Arilerin Hindistana gelmesiyle oluan basit bir toplumsal i
blm olarak gren yaklam onun dini ynn gz ard etmektedir. Zira sistemin,
kiilerin en iyi olduklar meslekleri yapmas fikri gibi iyi bir niyetle oraya ktn
syleyen ve Radhakrina gibi bu nedenle sistemi destekleyenler varsa da kiinin en
iyi yapabilecei iin babasnn ii olduunu iddia etmek yaadmz dnemde
gerekilikten olduka uzak bir iddia olacaktr. Bugn okuma yazma dahi bilmeyen
basit bir iftinin ocuunun ok nemli bir cerrah ya da iyi bir lider olabildiini
gryoruz. Bunun saysz rnekleri vardr. Ayrca bu inan, kiinin eitimi zerinde
kaltm dndaki dier nemli iki etken olan evreyi ve bireysel farkllklar gz ard
etmektedir. Ayn ailenin iki ocuundan biri dierinden daha akll, yetenekli, zeki
olabilmektedir. Dolaysyla sistemin ortaya kn byle bir olaya balayan bu
grler ok gl deildir.
Radhakrina herkesin ayn yetenee sahip olmadn, bir toplumda herkesin
ba olamayacan, balarn ba, ayaklarn ise ayak olarak kalmas gerektiini syler.
Elbette kast sistemini kast ettiini dnmesek Radhakrinann sylediklerinin
doruluk pay vardr. Ancak gz ard edilen nokta kiileri mensup olduklar kastlara
gre ok yetenekli, daha az, yeteneksiz gibi bir snflandrmann iine sokacak nesnel
ltlerin olmamas ve uygulanmamasdr. Mesela rahip kastndan doanlarn daha
iyi olduklarn, Katriyalarn ynetim konusunda daha baarl olduklarn sylemek
sadece bir iddia ve inan olmann tesine geemez. Hi kimse kast mensuplarna
zek ya da yetenek testi uygulayarak onlarn ait olduklar kastn gerekliliklerine sahip
olup olmadn lmemektedir. Btn sudralarn kt karakterli ya da yeteneksiz
olduunu ispat edecek hibir nesnel delil sz konusu deildir. Dolaysyla bir
toplumda her ii yapacak insana ihtiya olduunu syleyip kast sistemini buna
dayanarak savunmak mantkl bir yol olarak gzkmemektedir. Ancak Manu,

66

kiilerin

zelliklerinin

mutlaka

mensubu

olduklar

kasta

gre

olacan

vurgulamaktadr.
Gandi de kast sistemini bugn anlalan ekliyle olmamakla birlikte kabul
ettiini syler. Ona gre varnarama insann doasnda mevcuttur ve Hinduizm onu
sadece bilime indirgemi ve douma balamtr. Kiinin varnasna bal
kalmamasnn kaltm yasasna kar kmak olduu genel inancna Gandi de katlr.
Ancak saysz kastlara blnme, reti sayesinde gerekleen haksz bir zgrlktr.
Drt kast yeterlidir. Karma kastlarn bir arada oturup yemesinin kiinin doutan
getirdii statsne zarar verecei fikrini kabul etmez. 289
Kast sistemin ortaya k ile ilgili varsaymlardan biri onun ok erken
dnemlerde Hindistan a gelen gmenlerle ortaya kt zerinedir. lkeye gelen
ak ten rengine sahip gmenler lkenin bir ksmnda yaayan koyu Afrikallar
kadar siyah Negrito aborjinleriyle karlatlar. Daha sonra sudralar olarak
isimlendirilecek olan bu ilkel kabile mensuplar ile evlilik yolu ile kaynatlar.
Sonraki kuaklarda da rklar aras bu evliliklerin srmesi ile ak renk olan kendi ten
renklerini zamanla kaybettiler. Hindistana daha sonra gelen gmenler ise iftilik
ve toprakla uraan (vaisyalar) bu insanlardan daha ak tenli olduklar iin
kendilerini onlardan daha stn grdler ve kanlarnn onlarnkinden daha asil, temiz
olduunu iddia ettiler. Bu temizlii ve kendi rklarn saf olarak koruyabilmek iin
kendilerini bu insanlardan soyutladlar. Temizliklerini korumann en iyi yolunu, daha
aa grdkleri bu insanlarla evlilik konusunda kat yasaklar koymakta buldular.
Zamanla bu kstlamalar ve korunmac yaklam gitgide daha fazla ayrntl hale
geldi. Aa kasttan bir insana dokunmak dahi kirlenmek iin bir neden saylmaya
baland. Bylece sadece ayn snftaki insanlarn beraber yemek yemesine ve
almasna izin verildi. Ayn ekilde biri ld zaman onun yanan kllerini de
sadece ayn snftan insanlarn tamasna izin verildi.

290

Ancak kastlarn ortaya

k ile ilgili bu teori zellikle Brahman kastnn nasl ortaya kt konusunda

yeterli aklamay yapamamaktadr.
289

Mahatma Gandhi, Hinduism, Essay and Reflections on His Life and Work, S. Radhakrishnan,
Jaico Publishing House, 1956, ss. 384388.
290
M. Williams, Hinduism, s. 154155.

67

Daha nce de sylediimiz gibi karma, kast sistemi iin anahtar

kavramlardan biri, hatta en nemlisidir. Manusmritide kasttan bahsederken karmaya
srekli atfta bulunur. Kastn karmaya dayanmas, bu inancn henz net bir ekilde
olumad Vedalar dneminde, sisteminin bugnk hali ile var olmama ihtimalini
glendirmektedir. Samsara anlay da Veda metinlerinde yer almaz. nk Veda
ilahilerindeki ahiret inanc, ruhun lmsz olduu ve bu hayattan sonra cennet ya da
cehenneme gidecei eklindedir. Ruhun lmden sonraki durumu ile ilgili bu anlay
Upaniadlar

ve

Brahmanalar

dneminde

samsara

anlayna

dnmeye

balamtr.291 Upaniadlarda karma ve tenash inanc bir arada ele alnm olmakla
birlikte vardr. Her iradi fiil mutlaka iyi veya kt bir semere verecek ve tenash
ark da buna gre dzenlenecektir.292 Manu Kanunnamesinde ise kiilerin
yaptklar ilerin nasl bir karma douraca ayrntl ekilde anlatlmtr. rnein bir
brahman ldren kimse, sonraki hayatlarnda eek, kpek, inek, ku vb. gibi bir
hayvan ya da dokunulmaz olarak dnyaya gelecektir.293 Manusmritide verilen
cezalar ile ilgili dikkat eken husus, kiinin iledii suun sonucu hem kendi kastna
hem zarar verdii kiinin kastna gre deimektedir. Bu da, adaletli bir
cezalandrma sistemini imknsz klmaktadr.
Manu asndan meseleye bakarsak kast sisteminin douu evrenin
yaratlna kadar gtrlr. Kendisine kastlar hakknda soru sorulan Manu, evrenin,
her eyin karanlk ve henz hibir eyin birbirinden ayrlmam halinden balayarak,
sularn ayrlmasn daha sonra Brahmann, yer ve gn, zihin ve kalbin, duyusal
glerin, canl varlklarn, kurban ve Vedann, zaman, gk cisimleri ve doutan
aktivitelerin yaratln anlatr.

294

Daha sonra tanrnn her kasta mensup insanlar

farkl organlarndan yaratn syler. Esasnda st kasttakilerin ve zellikle rahip

snfnn stnl bu yarattan ileri gelmektedir. Tanr azndan din adamlarn,
kollarndan yneticileri, bacaklarndan halk, ayaklarndan hizmetileri yaratt.295
Manu Kanunnamesindeki bu madde Hindu inancna gre kast snflarnn
291

Yitik, Karma, 78.

Brihadaranyaka Upanihad, IV, 4, 5.
293
MS, XII, 55.
294
MS, I, 528.
295
MS, I, 31.
292

68

balangcnn insann yaratlna kadar gittiini gsterir. Dahas bu snflarn

olmasn isteyen kii tanrnn kendisidir. Byle olmasn istedii iin her kast
mensubunu deer ve nemine gre kendi vcudunun farkl blgelerinden yaratmtr.
Bu da kast sisteminin dini kkenin salamln gstermektedir. Ayrca ayn
blmn ilerleyen ksmlarnda tanrnn kadn ve erkei, yedi Manuyu, tanrlar,
cinleri, cadlar, hortlaklar, hayvan trlerini, her kast mensubunun sahip olduu
doutan aktiviteleri, dini olarak alar yarat296 anlatlr ve sonrasnda u madde
gelir: Btn bu yaratl korumak iin parlak azndan, kollarndan, bacaklarndan
ve ayaklarndan doanlar iin ayr ayr doutan aktiviteler (ftri zellikler)
yaratt.297
Manusmritideki bu ifade gstermektedir ki tanr insanlar farkl snflardan
yaratmtr nk bu mkemmel ekilde yaratt tm varlklarn dzeninin
korunmas iin arttr. Bu dzenin salanmas iin farkl snflara mensup insanlar
yaratmakla kalmam her snf mensubu iin farkl doutan aktiviteler (innate
activities) yaratmtr. Bu doutan aktivite terimi ile neyin kast edildii net olarak
ortaya konmamakla birlikte ayn blmdeki u maddeler konu ile ilgili biraz daha net
bir fikir edinmemize yardmc olmaktadr: Tanr her bir yarat en nce hangi
doutan aktiviteyle boyunduruk altna aldysa, bu yaratk tekrar tekrar yaratlrken
kendi kendine bu aktiviteye baland. Zararl veya zararsz, kibar veya zalim, doru
veya yanl, drst veya yalanc, tanr bir yarata yaratlta hangi zellii verdiyse,
o zellik o kiiye ait oldu. Mevsimler deiirlerken, kendilerine zg ayrt edici
zelliklere sahip olurlarken, ekillendirilen varlklar da kendi doutan zelliklerine
sahip olurlar 298
Doutan aktiviteler ifadesi kast sistemini anlamak iin gerekli anahtar
kavramlardan biridir. nk bir Hindunun kendi kastnn gereklerini yerine
getirmesinin zorunluluu buradan gelmektedir. Kendi gerekliine ve doumu ile
birlikte doal bir mensubu haline geldii kastnn kurallarna uymas doutan
kendisine verilen ftri bir zorunluluktur. Yukardaki ifadelerden anlald kadar ile
296

MS, I, 3186.
MS, I, 87.
298
MS, I, 2830.
297

69

Tanrnn her varla yaratlmas ile verdii bir takm doutan getirilen ftri
zellikler vardr. Nasl yaz mevsiminin karakteristii scaklksa, yaz mevsimi bu
zellik olmadan dnlemezse ve yaz bitip yeniden geldiinde yine ayn zellikleri
ile ortaya kyorsa, kast mensuplarnn da Tanr tarafndan verilmi doutan
getirilen bir takm zellikleri vardr. Tpk yazn zelliini soua eviremeyecei
gibi insann da Tanrnn kendisi iin en bata bitii rol kusursuz bir ekilde
benimseyip oynamas, bunu deitirmek iin uramamas gerekmektedir. Kiinin
buna kar kmas ya da durumunu deitirmeye kalkmas adeta kendi gerekliine
kar kmasdr. Sadece bununla da kalmayp evrenin ve yaratln dzenini
bozmaktr. te kast sisteminin uygulanma zorunluluu buradan gelmektedir. Her
varlk iin tanrnn farkl doutan aktiviteler yaratmas nedeniyle.
Manusmritiye gre kastlarn birbirine karma nedenlerinde biri de kiilerin
kendi isel aktivitelerini reddetmesidir. Kastlar aras zina, kiinin kendi isel
aktivitelerini reddetmesi ve bedensel zevkler yoluyla karma oullar (karma kast
mensubu) doar.299 Yani kiinin baka kasttan birisi ile birlikte olmas da, kendi
doutan zelliklerine kar gelmektir ve bu da, toplumun dzenini bozacak bir unsur
olarak grlmektedir.
2.1.1. Kast Mensuplarnn Ortak Ynleri
Ayn kasta mensup kiilerin ortak zellikleri vardr. Bu kimseler birbirleriyle
iliki iindedirler. Bunlarn en banda ayn meslei yapmak, birbirleriyle evlenmek
ve kendi aralarnda yemek yemek gelir.
Kastlar znde ayn ii yapan insanlarn oluturduu toplumsal snflardr.
Dinin her kast mensubu iin belirledii meslekler vardr ve kiinin bu meslei
yapmas onun iin bir gerekliliktir. Kast snflarnn toplumda yaptklar ie gre
belirlendii inanc Gitada aka grlmektedir: Yaplan ilerin trne gre,
toplum drde ayrlr bilirsin... 300

299
300

MS, X, 24.
Gita, VI, 41, 42.

70

Bu ynyle kastlar esnaf tekilatlarna benzemektedir. Ancak ehirlerin

oluumu esnasnda zellikle Batda ok fazla yaygnlaan bu rgtlenmelerle kast
arasnda fark vardr ve kast sistemi Hindistanda bu mesleki tekilatlara gre ok
daha kapsaml ve etkilidir. M. Webere gre dier tm oluumlar ve esnaf tekilatlar
da kasttan domutur. Hatta kast sistemi onlar yaralayarak nemli konuma
gelmelerini engellemitir. Kast sisteminin ruhu onlardan tamamen farkldr.301
Manusmritide her konuda olduu gibi meslek seme konusunda da rahipler
dier insanlardan daha imtiyazldrlar. Dinin onlardan bekledii en nemli i
Vedalar renmek ve retmektir; ancak rahipler baz durumlarda baka kastlara ait
ileri de yapabilirler.302 Tabi dier kastlar iin rahiplerin iini yapmak sz konusu
deildir.
Kiiler mensubu olduklar kast iin uygun olan ileri yapmaldr. Daha stn
kastlardan birine ait bir ii yapmaya almak yanltr ve Manu ynetici kimse eliyle
bunun engellenmesini mmkn klmtr. En alt kasttan olan bir adam hrs yoluyla
kendisinden daha stn kiilere ait (onlarn doutan zelliklerine uygun olan) bir i
yapyorsa kral derhal onu kovmal ve malna el koymaldr.303 Bu ifadeler
sudralarn ya da paryalarn mal gvenliini neredeyse imknsz klmakta ve mal
ediniminde sosyal eitsizliin nn amaktadr.
Tanr nasl her kast mensubu iin farkl doutan zellikler yarattysa kiinin
yapaca meslei de bu ftri zelliklerine uygun olarak semesi tlenmektedir.
Birinin nitelikli olmasa bile kendi ii (kt bir i olsa da, ya da kii o ii iyi
yapamasa da eklinde iki farkl anlama gelebilir) bakasna ait olan iyi bitmi bir
iten daha iyidir. Bakasna ait bir ii yapan kii derhal kendi kastndan der.304
Ancak artk kast mensuplarnn ayn ii yapma oran eskiye oranla daha azdr.
zellikle sanayi devrimi ncesinde meslek gruplar snrl saydayd ve insanlarn
farkl

mesleklerden

haberi

yoktu.

Herkes

daha

ziyade

babasnn

iini

301

Weber, s. 3334.
Bkz. MS, X, 8183.
303
MS, X, 96.
304
MS, X, 97.
302

71

srdrmekteydi. Bu yzden kastlar ayn ii yapan insanlarn youn olduu sosyal

snflard. Kiilerin bal bulunduklar kasta aykr bir ii yapmalar ok rastlanan bir
durum deildi. Oysa sanayi devrimi ile birlikte mesleklerin oalmas, iletiimin
artmas, insanlarn farkl i sahalarna ynelmeleri toplumdaki yatay ve dikey
hareketlilii artrd. nsanlarn babalarnnkinden farkl meslekleri icra etmeleri
birok toplumda ciddi bir sorun olmayabilir. Ancak Hindistan gibi sosyal hayatn
kutsal otoriteyle snflandrld bir toplumda bu, sadece dnyevi deil dini bir sorun
tekil etmekteydi. nk kast Hinduizmin en karakteristik ve ayrt edici
zelliklerinden biridir. Ayrca sadece geleneksel bir uygulama olmayp kutsal
metinde de zerinde nemle durulan bir konudur. Dolaysyla, meslek seimlerinin
farkllamas ve insanlarn farkl mesleklere ynelmesi hem din iin, hem de kutsal
kitabn kendisine sylediklerinin dna karak farkl araylara giren Hindu iin
ciddi bir sorundur. Manusmriti, kiinin mensubu bulunduu kastn gereklerini
mutlaka yerine getirmesini sylyor, bunu yapmamas halinde ise kiiye hem kast
dna itilmek, hem de sonraki hayatnda daha aa bir kastta domak gibi ar
yaptrmlar koyuyordu.
Kast mensuplar ayn ii yapmak zorunda olduklar gibi kendi snfndan
kiilerle yemek yerler. Kiinin farkl kastlardan birileriyle yemek yemesini din ho
karlamaz. Bu zellikle kendinden daha aa kasttan biriyle yemek yiyen st kast
mensubu iin daha da ktdr. nk alt kast mensuplarnn kendilerini
kirleteceine inanlr. Yasak olan sadece aa kasttan biriyle birlikte yemek deil,
ayn zamanda bu kiinin hazrlad yemei yemektir. nk kii kast nedeniyle o
yemei kirletmitir ve st kasttaki onu yerse kirlilik yemekten ona bular.
Bu husus sadece bir uygunsuzluk deil, ayn zamanda tanrya kar ilenmi
ciddi bir su olarak grlr. Ancak bu konuda yemein sulu veya kuru oluuna gre
ciddi farklar vardr. Sulu yemekleri, iinde kaynamam pirin ve Ghi olmayan
yemekleri tm kastlar dierlerinden ayr olarak kendi aralarnda yerler. Yemeden
nce ellerini, ayaklarn ve kyafetlerinin bir blmn ykarlar. Ancak iinde
yasaklanmam her tr kuru gdann olaca yiyecekler, meyveler, ekerlemeler ve

72

Ghi ile piirilen eyleri dier kast mensuplaryla beraber, ellerini ya da ayaklarn
ykamadan da yiyebilirler.305
Sistemin byle bir ayrm yapmasnn nedenini Hindularn ruh ve madde
arasnda kurduu ilikide aramak gerekir. Hindu filozoflar maddenin aldatcl ve
izafiliini, ruh olmadan gerek bir varlnn olmadn kabul etmilerdir. nk ruh
gerek olan tek varlktr. Hindular cansz bir varln gl bir ruhi etki ile
canlanabileceini ve byle bir gcn kendileri zerinde daha iyi olmalarn
salayacak gizemli bir etkisi olacana inanrlar. Bu yzden yedikleri yemeklerin ve
suyun dinen ve kimyasal olarak temiz olmas ok nemlidir. Ortodoks her Hindu
kirli sudan zenle kanr. nk dardan ve ierinden -onunla ykanrsa ya da
kanarak ierse-bunun ruhunu kirleteceine inanr. Alt kasttan birinin verdii su temiz
olsa da kirlilik tar. Temiz dahi olsa alt kasttan ya da Avrupal birinin dokunduu bir
yemek kirlenmi kabul edilir ve kii bunu yediinde st kasttan gelen kann temizlii
kirlenir. Karakteri bundan olumsuz etkilenir. Bu yemek onu hem bu dnyada hem de
sonraki hayatnda etkileyecektir. Hatta alt kasttan kiinin yemee yanamas,
hazrland esnada glgesinin yemein zerine dmesi bile yemein tamamn
uygunsuz ve yenilmez hale getirir.306 te yedikleri eyin ruhlarn ve karakterlerini
etkileyip kirleteceini dnen Hindular alt kastlarla yemek yemekten kanrlar.
Onlara pis hatta murdar varlklar muamelesi yaparlar. Hindular dinlerinin gerei
olduu dncesiyle bu uygulamay hala srdrmektedirler.
Kastlar sosyal hayatn her alannda birbirlerinden sterilize edilmeye
allmtr. Durum byle iken kastlar birbirinden ayracak en nemli faktr olan
snf ii evlilik elbette ok nemlidir. Kastlarn karmasna neden olan en nemli
neden aslnda farkl kasttan kiilerle evliliktir. Manusmritiye gre din bunu yasaklar.
Kiilerin kendi kastndan kiilerle evlenmesi srarla vurgulanr. nk kastlar aras
evlilik snflarn karmasna, karma snflarn domasna ve toplumsal dzenin
bozulmasna neden olur. stelik kiinin farkl bir snftan evlenmesi kt
duygularnn ve bedensel arzularna kar olan zayflnn gstergesidir ve hibir

305
306

Williams, s. 156, 157.

Age, s. 157, 158.

73

masum yan yoktur: Kastlar aras zina, kiinin kendi isel aktivitelerini reddetmesi
ve bedensel zevkler yoluyla karma oullar doar.307
Manu Kanunnamesinde, kiinin kendi kast dnda yapt her trl evliliin
kt karland grlr. Ancak dikkat eken nemli iki husustan biri kadnn
kastnn erkein kastndan yksek olduu evlilik trleri308 ve bunlardan oluan yeni
kastlar aksi duruma gre daha kt kabul edilir. Kadnn kast erkee gre ne kadar
yksek olursa bu evlilik o kadar kt ve kabul edilemezdir. Byle evliliklerden
doanlar kast d kabul edilir: Tm kastlar arasnda sadece erkein kadndan daha
st bir kasttan olduu evliliklerden309 domu ocuklar ya da ayn snftan olup
evlenene kadar bekreti bozulmam kadnlardan doan ocuklar kastn yesi kabul
edilirler.310 nk Hinduizmde kast sistemi daha ok erkekleri dikkate alarak
dzenlenmitir ve kadna pek nem verilmez. Bu yzden erkein kendinden st
kasttan bir kadnla evlenmesi ok kt bir durumdur. Bunu kast isimlerinden
anlamak mmkndr. Kadnn bir brahman, erkeinse bir sudra olduu evlilikten
oluan yeni snf kastlar ierisinde en korkun olandr ve bu kasta vahi311 denir.
Dier nemli husus ise kastlar arasnda ki mesafe -say- ne kadar fazla olursa
oluan yeni kastn dinen o kadar kt grlmesidir. Bir brahmann evlilik hususunda
ilk tercihi her zaman bir brahman olmaldr. Ancak baka bir kasttan evlenecekse
ncelikle bir brahmanla evlendikten sonra bir katriyayla evlenebilir. Bu ikisi ile
evlendikten sonra nc olarak bir vaisyayla evlenebilir. Bir sudra ise bir
brahmann ancak drdnc kars olabilmektedir. Bu ifadeler eserin, birden fazla
evlilik yaplmasna izin verdiini de gstermektedir. Ancak annesi alt kasttan olan
bir kimse hibir zaman anne ve babas ayn st kasttan olan kimse gibi
olamayacaktr: Kendisine ok yakn olan alt bir kasttan evlenen iki kere domu bir
307

MS, X, 24.
MSde against the grain eklinde evrilmitir. Erkein karsndan yksek kasttan olduu
evliliklere verilen genel isim ise with the graindir. lki yaklak olarak tohuma kar eklinde
bir anlama gelmektedir. kincisini ise tohum ile birlikte eklinde evrilmektedir. ocuk
babasnn nesebi dikkate alnarak deerlendirildii iin babas yksek kasttan ise onunla birlikte
ayn kast paylatn ifade etmek iin tohum ile birlikte denir. Dier durumda ise ocuk daha
uygunsuz bir durumda domutur ve bu durum tohuma kar eklinde ifade edilir.
309
with the grain olarak geiyor.
310
MS, X, 5.
311
Sanskritesi Chandala denen ve tm kastlar iinde en kts kabul edilen bu kast ismi, ingilizceye
fierce olarak evrilmitir.
308

74

adamn olu babasna yakndr ancak annesinin alt kasttan olmasndan kaynaklanan
kusurundan dolay hor grlrler.312
Bu alt gruptan doan ve anneleri babalarndan ok az aada (en fazla bir
kast aa) olan oullar iki kere domularn ibadetleri ile ykmldrler. Ancak
birden daha fazla snf fark olanlar aalanmlardr ve bir hizmeti ile eit
grevlere sahiptir.313 Sadece iki kere domularn sorumlu olduu ayinleri
yapabilen bu alt snf unlardr: bir rahibin kendi snfndan ya da bir katriyayla
yapt evlilikten doanlarn oluturduu iki snf, bir katriyann kendi kastndan ya
da bir vaisyayla yapt evlilikten doan iki snf, bir vaisyann kendi kastndan ya da
bir sudradan olan ocuklarnn oluturduu iki snf. Yani arada birden fazla kast
farknn olduu, ya da anne ve babann hizmeti olduu evliliklerden doanlar
ayinlere katlamazlar.
Hinduizmde kastlar aras evlilik yasaklanrken Manusmritide ara kastlarda
doanlardan bahsedilir ve onlarn durumlar aklanr. Ara kastlar, farkl snflarn
evliliiyle olumaktadr. Yani kastlar aras evliliin hepten engellenmesinin aslnda
mmkn olmadn kutsal kitapta biliyordu. Bu yzden her ne kadar eserde en
istisna durumlarda dahi bir brahman kadnn bir sudra erkekle evliliinin grlmemi
bir durum olduunu sylense de, bu durumdaki bir evlilikten doan kastn en aalk
snf (fierce) olduu ifade edilmitir. Bu ise byle bir evliliin sylendii kadar
rastlanmadk bir durum olmadn gsterir.

2.2. TEMEL KASTLAR

Bunlar Rig Vedada ve Manusmritide, tanrnn farkl uzuvlarndan
yaratllar anlatlan brahmanlar, katriyalar, vaisyalar ve sudralardan oluan drt
temel kasttr. Bu sralama ayn zamanda stnlk srasn da gstermektedir.

312
313

MS, X, 6.
MS, X, 41.

75

2.2.1 Brahmanlar
Brahmanlar Hindu kast sisteminin en st tabakasn oluturur. Onlarn kast
sisteminde ki yeri ok nemlidir. Brahmanlar olmasayd kast sisteminin pek bir
nemi kalmazd. nk kast sistemi Brahmanlar ve onlarn mutlak stnl temeli
zerine bina edilmitir. Din koyduu bu sistemde en st tabakay kendisine hizmet
edenlere ayrmtr.
Manu, brahmanlarn stnln srekli n plana karr. Eser onlar iin
adeta, dier kast mensuplarn ynetecekleri ve kendilerine kar ktklarnda
kafalarna vurup susturabilecekleri kutsal bir tokmak gibi vazife grmtr. Bu
yzden Manusmriti, brahman otoritesi kartlarnn en sevmedii eser olagelmitir.
Bu kast rahip ve din adamlarnn kastdr. Hinduizmde dier dinlerde olduu
gibi eitim ile din adam yetitirme anlay yoktur. Bu kasta mensup olarak doan bir
kimse istese de istemese de din adaml onun iin en asli vazifedir. Geri ilk kasta
mensup herkes ve zellikle brahmanlar hayatlarnn ilk dnemini renci olarak bir
gurudan Veda eitimi alarak geirmelidir. Ancak din adam olma grevi asnda Tanr
tarafndan sadece brahmanlara verilmi bir grevdir. Zaten bir brahmann olduu
yerde baka kasttan birisinin ayini ynetmesi dinen uygun deildir.
Brahmanlar dier tm kastlar zerinde mutlak otorite ve stnle sahiptir. Bu
sadece dini bir stnlk deil, zellikle gnlk hayatta ve sistemin pratik
uygulamalarnda fazlasyla ne kan bir ayrcalktr. Dier kast mensuplar onlara
sayg gstermelidir. Bugn kast sistemine ve onun en temel retisi olan
brahmanlarn stnlne kar kan birok gr vardr. Ancak iddialara deil
gnlk hayata bakldnda bir rahibin aalanmas, ayinlerdeki tartmal
mevzularda yaptklar aklamalarn hibir ekilde otorite olarak grlmemesi, onun
tavsiyelerinin asla sorulmamas eklinde bir uygulamann olmad grlr. 314

314

Weber, s. 29.

76

Hinduizmde brahmanlarn dier snflara stnl tartmaszdr. Bunun

nedeni kutsal metinde bu stnln tartmaya ve yoruma mahal brakmayacak
kadar ok ve aka vurgulanmasdr. Dier taraftan bu kural bizzat Tanrnn
koymu olmas da insanlarn bunu kabul etmesinde nemli bir nedendir.
Rahip kastna mensup olanlarn neden stn olduu Manusmritide u ekilde
aklanmaktadr: Bir insann gbeinden yukarsnn daha temiz olduu sylenir. Bu
yzden kendi kendine var olmu olann en temiz yeri azdr. Kanunlara gre rahip
btn yaratlmlarn efendisidir. nk o vcudun en st parasndan yaratlmtr,
en yaldr ve Vedann devamn salar. Kendi kendine var olmu olan, isel atei
var ettiinde, tanrlara ve atalara tekliflerini tamas ve btn yaratlmlar
korumas iin rahibi azndan yaratt. Hangi canl ondan daha ycedir? katl
cennette yaayan tanrlar ve atalar onun az sayesinde onlara sunulan yiyecekleri
yiyebilirler.315 Bu yemenin mahiyeti ya da nasl olduu ile ilgili bir bilgi burada
verilmemitir. Ancak rahipler kurban trenlerini ynetirler ve baz kurbanlar tanrlara
ve atalara yiyecek vs. sunulmas eklinde olur. O halde burada kast edilen
muhtemelen, rahibin tanrlara bu kurbanlarn ulamas iin yapt araclk vazifesidir.
Bu ifadeler gstermektedir ki kastlarn stnlk sralamasnn tanrnn
yaratldklar organnn vcudunun st ksmna daha yakn olmas ile dorudan ilikisi
vardr. En temiz ve vcudun en st tarafnda ki organlardan biri olan azdan
yaratlmalar rahipleri stn klmaktadr. Ancak tek neden azn vcudun st
ksmndaki organlardan biri olmas deildir. Zira gzler ya da kulaklar daha sttedir.
Ancak az ayn zamanda tanrnn dier tanrlara ve atalara teklif sunmas iin
kulland organdr ve rahibi ondan yaratmtr. Ayrca tanr ve atalarn kendilerine
sunulan yiyecekleri yiyebilmesi de yine tanrnn az sayesindedir.
Rahipler Vedalarn, yani dinin en temel kaynann devamn salarlar nk
tanr bu en kutsal ve nemli grevi onlara vermitir. Bu da onlar stn klan nemli
bir nedendir. Ayrca brahmanlar insanlar ile tanrlar arasnda iletiimi salama iini

315

MS, I, 9295.

77

elinde tutan snftr. Buradan hareketle Hinduizmde onlarn, toplu bir ekilde adeta
peygamber gibi vazife grd yorumunu yapabiliriz.
Rahiplerin stnlkleri onlar iin kutsal kitaplarda geen gzel ifadelerle
srekli desteklenmektedir. Gitada onlarn zellikleri saylrken adeta toplumdaki
milyonlarca insandan deil de olaanst varlklardan bahsedilmektedir. Huzurlu,
dengeli, temiz alkan, arbal, hogrl, dorudur. nanl, bilgili, aydndr
brahman, ileri de doasna uygundur. 316
Rahiplerin

stnln

destekleyen

ifadeler

Manusmritide

srekli

gemektedir. Bir rahip her zaman dierlerinden stndr, onlarn efendisidir.

nk o tabiat itibari ile en iyi olandr ve nefsini dizginlemeye devam eder.
Dnmsel (transformative) ayinler nedeniyle de onlardan daha stndr.317
Burada rahiplerin ayinler konusundaki baz ayrcalklar nedeniyle dier snflardan
daha stn olduu sylenmektedir. Aslnda bu ibadetler sadece Brahmanlar iin deil
ilk kasttakiler iin ortaktr.318 Ancak yaplan ibadetlerin nitelikleri kast
mensuplar iin farkl anlamlara sahiptir ve en deerli ayinler rahipler iin
yaplanlardr. Bu ayinler kiinin doumu ile balayp nemli olaylarda yaplan
trenlerdir. lk kast mensuplarna zel yaplan bu ayinler; embriyo iin (doacak
ocuk iin) atee kurban sunulmas, doum trenleri, trensel sa kesimi ve hasr
otundan kuak balanmasdr. Bunlar kiiyi rahmin ve tohumun gnahlarndan
kurtarr.319 Burada muhtemelen rahimden kast anne, tohumdan kast ise babadr. Kii
iin bu ayinlerin dzenlenmesi onu anne ve babasna ait gnahlardan korur. nsann
doum itibariyle alak ya da yksek bir konumda olacana inanldna gre kiilerin
anne ya da babalarnn gnahlarn tayacaklarna inanlmas da normal
grnmektedir. Yani kendisi iin bu ayinlerin dzenlenmedii sudralar asla ilk
kasttakiler kadar temiz olamazlar.
Yaayanlarn en iyisi hayat nefesine sahip olanlardr. Hayat nefesine sahip
olanlarn en iyisi kendi aklyla yaayanlardr. Kendi aklyla yaayanlarn en iyisi
316

Gita, XVIII, 42.

MS, X, 3.
318
Bkz. MS, II, 26.
319
MS, II, 27.
317

78

insanlar (erkekler), insanlarn en iyisi de rahiplerdir.320 Evrendeki btn varlklarla

karlatrld zaman rahipler en st sradadr. Yalnz burada dikkat eken dier bir
husus, insanlarn erkeklerle kstlandrlmasdr.
Bir rahibin gerek doumu dinin lmsz fiziksel eklidir; nk o din adna
domutur ve en byk gereklik ile bir olmaya uygundur.321 Hinduizmde
ulalmas hedeflenen nihai son, kiinin doum lm ark olan samsaradan kurtulup
tanr ile bir olduunu anlamasdr. Kii bu noktada gerekte Brahman (Tanr) ile
Atmann (kiinin kendi benlii) farkl iki ey olmadn ve znde bir olduunu
anlar. Ancak bu seviyeye ulamak iin ruh aslnda acdan baka bir ey olmayan
doum lm dngsn yaamak zorundadr. Yani bir Hindunun ulamas gereken
nihai nokta aslnda bir sonraki hayatnda daha yksek bir kastta ya da rahip olarak
domak deildir. Ulalmak istenen nihai hedef tanrda yok olmak, yukardaki
maddenin ifadesi ile byk gereklik ile bir olmaktr. Aalk bir sudrann, daha
kts bir paryann hatta nceki karmasnda iledii su nedeniyle bir hayvan ya da
cansz bir madde eklinde dnyaya gelmekle cezalandrlan bir ruhun (bu inan
Hinduizmde gerekten mevcut olup sonraki hayatnda kiinin bana gelebilecek en
byk cezadr) bu yce geree ulama ans bir brahmannkinden fazla olamaz. Bu
yzden rahip kastndan birinin Brahmaya ulamas daha uygundur.
Tanry ifade eden Brahma ile rahip kastna iaret eden brahman ya da
brahmin kelimelerinin ayn kkten gelmesi onlarn kutsiyetinin bir baka
gstergesidir.
Bir rahip doduu zaman btn yaratklarn efendisi olarak dinin hazinesini
korumak iin dnyann zirvesinde doar.322 Burada dinin hazinesini korumak ile
ifade edilmek istenen ncelikle rahiplerin Veday renme ve retme yetkisini
elinde tutan snf olmasdr. Daha nce Manu da geen: ...Rahip btn
yaratlmlarn efendisidir. nk o vcudun en st parasndan yaratlmtr, en
yaldr ve Vedann devamn salar... cmlesi de bunu desteklemektedir. Vedalar
320

MS, I, 96.
MS, I, 98.
322
MS, I, 99.
321

79

Hinduizmin en temel kaynaklardr. Bu deerli hazineyi koruma grevi Brahmanlara

aittir.
Hinduizme gre dinin drt kayna vardr ve bunlardan ilki dolaysyla en
nemlisi Vedalardr. Daha sonra Vedalar bilenlerin adet ve gelenekleri (vedalar
bilen ve retenler brahminler olduuna gre dinin ikinci kayna da yine onlara
iaret etmektedir), sonra faziletli insanlarn davran ve en son insanlardan kendine
faydal olanlardr.323 Dinin ilk kayna olan Vedalar aklama grevi de rahiplere
verilmitir. Vedalarn dindeki sarslmaz otoritesi onu reten rahiplerin de statsn
direk ykseltmektedir.
Evrende ne varsa rahibindir ve o mkemmellii ve stnl sebebiyle
bunlarn hepsini hak eder. Rahip sadece sahip olduklarn yer, giyer ve verir. Dier
insanlar onun izniyle yiyebilir. Rahibin doutan aktivitesini ve dier snflardaki
insanlarn doutan aktivitelerini ayrt etmek iin bilge Manu bu retiyi yapt.324
Bu maddeler rahip snfnn dier snflara kar olan stnln ok ak bir
ekilde gstermektedir. Burada dikkat eken husus insanlar rahipler ve dierleri
eklinde ikiye ayran bir yaklamn sz konusu olmasdr. Bu da gstermektedir ki
rahipler kast sisteminin temelini oluturur. Her ne kadar birok kast ve alt kast sz
konusu ise de dinin bu konuda ki yaklam aslnda ok basittir; rahipler ve dierleri...
Burada Manunun bu retiyi yani Manu Kanunnamesini yapmasnn nedeni de
rahibin zellikleriyle dier insanlarn zellikleri arasndaki farklarn ortaya konmas
olarak ifade edilmitir. Bu madde daha nce belirttiimiz, rahiplerin eseri otorite
kayna olarak kulland aklamasn desteklemektedir. Eserin devamnda
Manunun yapt bu retiyi renme gereklilii ve bunu yapan bir rahibin
kazanaca byk mkfatlar anlatlmaktadr: renmi bir rahip onu dikkatle
okumal ve rencilerine anlatmaldr. Bu retiyi alan ve yeminini yerine getirmi
olan bir rahip, zihin ve kalp, konuma ve vcuttan doan gemi hareketlerinin

323
324

MS, II, 6.
MS, I, 100102.

80

etkilerini eksikleriyle kirletmez. Gemiten ve gelecekten 7er nesli arndrr ve tek

bana btn yeryzn hak eder.325
Dier snflar tarafndan rahiplere, dinin onlara verdii stnlk nedeniyle
hrmet gsterilmesi gereklidir. Bu yaplrsa iyi kabul edilip yerine getirilmediinde
nemsenmeyecek basit bir durum deildir. Kutsal metin Manusmritide kiilerin
rahipleri mutlaka memnun etmesi gerektii aka ifade edilmektedir. Bir rahip bir
yere misafir olur da memnun ayrlmazsa ev sahibi 5 kurban yerine getiren, ok fakir
biri de olsa, rahip o evin iyi iler yapma kredisini alr.326 Bu ifade kiinin rahibe
kar elinden gelen tm izzeti ikram gstermesi gerektiini aka belirtir. Eer rahip
memnun ayrlmazsa kiinin yapt ve yapaca iyi iler boa gider. Burada adeta
rahibin memnun edilmesi tanrnn memnun edilmesi ile edeer tutulmutur. nk o
memnun edilmezse kiinin aslnda tanr iin sunduu kurbanlar boa gidecektir. Hatta
sadece yapt deil, yapaca ibadetlerin de boa gitme ihtimali vardr.
Hinduizmde brahmanlar mutlak stn olmakla birlikte bu kast mensuplarnn
hepsi birbirine eit deildir. Manusmritide birok yerde Veday renen ve dini
sorumluluklarn yerine getiren rahipler vlrken bunu yapmayanlar uyarlm bazen
alt bir kasta dmekle tehdit edilmilerdir. Brahmanlarn stnlk derecelerinin neye
gre belirlendiini u maddeler aklamaktadr: Rahipler iinde eitimli olanlar,
eitimliler arasnda zorunluluklarn anlayanlar, zorunluluklarn anlayanlar
arasnda onlar yerine getirenler, onlar arsnda da Veday bilenler en iyileridir. 327
Tanrnn rahipleri dier kastlara efendi yapmasnn temel nedeni onlarn Hindu
dininin temel kayna olan Vedalar renmek ve retmek yetkisini ellerinde
bulundurmasdr. Bunu yapmak onlar iin ayn zamanda yerine getirilmesi gereken
bir grevdir. ki kere domu kiiler (ilk kasttakiler), Vedaya almaldrlar.
Ancak din adamlar snfndakiler ayn zamanda onu aklayabilmelidirler. Bu
abartsz bir grevdir.328 Geim kayna olarak silah ve mermi tamak ynetici
snf iin (ayn zamanda savalar), ticaret, iftlik hayvancl ve iftilik ise ifti
325

MS, I, 103105.
MS, III, 100.
327
MS, I, 97.
328
MS, X, 1.
326

81

kast iindir. Ancak rahiplerin grevi Veday okumak, ezberlemek ve kurban

sunmaktr.329
Manusmritide rahiplere verilen alt ksm grev yle sralanmaktadr:
Yksek seviyede doan bir rahip iin alt doutan aktivite; Veday renmek,
Veday ezberlemek, kendileri iin kurban sunmak, bakalar iin kurban sunmak,
temiz bir adamdan hediye kabul etmek.330 Manusmriti burada, rahiplerin grevlerini
ksa ve z bir ekilde anlatmtr. Rahiplerin yapmas gereken tm iler aslnda din
ile ilgilidir. Bu maddede de kastn kesin ve kat ayrmcl kendini hemen
hissettirmektedir. Aa kastlarn bir ksm pis ve dokunulmaz (untouchible) kabul
edilir ve rahiplerin byle kiilerden hediye dahi kabul etmemesi gerekir.
Dinin rahiplere Vedalar renmekten sonra verdii dier nemli grev
kurban ayinlerini ynetmektir. Her dinde baz ibadetler daha fazla n plana kabilir.
Kurban sunmak ise Hinduizmin en nemli ibadetlerindendir. Vedalar okuma ve
retme konusunda dier kastlara olan stnlklerinin yannda rahipler din ayinlerini
ve kurban trenlerini de ynetirler. Kurbanlarn titiz bir ekilde icra edilmesinin
byk bysel bir deeri olduuna inanlan bir ada, rahiplerin en stn ve her
istediini yapacak gte olmalar kanlmazdr.331 Bylece brahmanlar kutsal
kitaptan sonra ayinleri de tekellerine almlardr. Zaten din olarak tanmlanan bir
hareketi din yapan en nemli unsurlardan ikisi kutsal metinlerle, ibadet ve ayinlerdir.
Bunlar elinde tutan snf brahmanlar olunca onlarn dinin hazinesini koruyan kiiler
olarak tanmlanp, bu sistemde din tarafndan kendilerine en stn yerin verilmesi
normaldir.
Onlara verilen dier nemli dini grev ise hediye kabul etmektir. Ancak bu
hediyeler dinin temiz sayd kiilerden kabul edilebilir. Aslnda bu ileri yapmak
brahmanlara tanrnn ykledii bir yktr. Ancak bir brahman kendi isel
aktivitelerine uygun davranarak bunlar yerine getirmelidir. Rahipler iin retme ve
renme, kendileri ve bakalar iin fedakrlk yapma, alma ve verme zelliklerini
329

MS, X, 79.
MS, X, 75.
331
D. S. Sarma, s. 21.
330

82

yaratt.332 Grld gibi rahibe verilen tm bu grevler kutsal kitap Manusmritide

fedakrlk olarak nitelendirilmektedir.
Brahman kastndan bir kii iin en iyi meslek Vedalara almak ve retmek
olsa da dier kastlara gre meslek seimi konusunda daha fazla seenee sahiptirler.
Kendi doutan aktivitesine uygun bir i yapamayan rahip kastndan biri bu
durumda en yakn kast olan katriya kastna ait bir i yapabilir. Peki ya bu ileri de
yapma imkn yoksa? Bu durumda vaisyalara ait olan ticaret ve iftilik ilerini
yapabilir. Ancak vaisyalara ait bir ile yaamn srdren bir brahman ya da
katriya zellikle tarla ekmekten kanmaldr. Bu i iddet ierir ve bakalarna
bamldr.333
Grld gibi bir rahibin ticaret yapmas ya da ynetici olmas onun ftratna
(doutan aktivitelerine) aykrdr ama istisnai durumlarda buna izin verilir. Ancak
brahman kendisi iin belirlenen meslekten baka bir meslei seerken yine de
sralamaya dikkat etmeli ve nce katriyalara ait bir ii denemeli ancak o olmazsa
vaisyalara ait baz ilerle ynelmelidir. iftiliin iddet iermesinin nedeni ise
birok canlya ve bcee zarar verebilme ihtimalidir. Bu ise Hinduizmdeki Ahimsa
prensibine aykrdr. Bu yzden rahiplerin tarla srmekten uzak durmalar gerekir.
2.2.2. Katriyalar
Bu kast savalarn ve yneticilerin kastdr. stnlk bakmndan
brahmanlardan sonra ikinci sradadr. Brahmanlar ve vaisyalarla birlikte iki kere
domu kastlardan biri kabul edilir. Bu kast mensuplarnn en temel grevi gerekli
durumlarda savamak ve ynetim ilerini dzgn bir ekilde yerine getirmektir. Tanr
ktriyalar kollarndan yaratmtr. Bu yzden daha aadaki kast mensuplar onlara
sayg duymak zorundadr. Elbette onlarda kendilerinden daha stn olan brahmanlara
sayg duymak zorundadrlar. Manusmritide dinin katriyalardan bekledii temel
grevler u ekilde anlatlmaktadr: Ynetimi altndakileri korumak, vermek,

332
333

MS, I, 88.
MS, X, 8184.

83

kurbanlarn yerine getirilmesini salamak, inceleme yapmak, dnyevi nesnelere

baml olmamak da yneticilerin zellikleridir.334
Nasl tanr bir brahmana yaratl grevi olarak din ilerini yerine getirmeyi
vermise bir katriyada doutan bir ynetici ve askerdir. nsanlar idare etmek ve
savamak onun doasnda vardr. Ondan beklenen kendi doasna uygun olarak bunu
en iyi ekilde yerine getirmesidir.
Katriya snf Hinduizm asndan nemli bir snftr. Hindularn en fazla
rabet gren kutsal kitaplarndan Mahabharatann bir blm olan Bhagavad-Gita,
katriya kastndan olan Arjunann tanr Krina ile olan diyaloundan ibarettir.
Arjuna Panduoullar soyundan ve hkmdar ailesinden, ayn zamanda Katriya
kastna mensup soylu bir kimsedir. Taht kavgas nedeniyle Kuruoullaryla, Kuru
ovasnda yapacaklar savaa Arjuna, arabac ekline brnen, aslnda tanr Vinunun
bir avatar olan Krinayla gelir. Ancak Arjuna tam okunu ataca ve savaa
balayaca srada dman ordusunda olan, savap ldrmek zorunda kalaca
kiilerin akrabalar, sevdii hocalar, arkadalar ve sevdii kiiler olduunu grr.
Dier yanda kendi ordusu da sevdii kiilerden olumaktadr. Birbirini ldrmek iin
kar karya gelen bu iki orduyu grnce Arjuna savamak istemez. Krina ise
tanrnn bir katriya olarak ona verdii grevin savamak olduunu syler ve alayan
Arjunaya, karmay ve savamasn zorunlu klan dier temel Hindu felsefesini
anlatr. Krina Arjunay savaa ikna etmek iin ona unlar syler:
Sen kendi treni unutma sakn, orta yerde kararsz kalmayasn.
Unutma sen soylu bir savasn, treye uymal savamalsn.
Sava knca savaa katlan, er meydanna kan bir sava
Sevinten gklere uar Arjuna, gn kaplar alr ona.
Sen sava tresine uymazsan, savaman gerekirken savamazsan
Treyi bozar, nn yitirirsin, stelik sulu saylr ezilirsin.
Hi kimsenin yzne bakamazsn, herkes seni arkandan ekitirir.
Onurlu bir savaya aalanmak lmden bin kat daha ar gelir.335

334
335

MS, I, 89.
Gita, II, 3134.

84

Burada aslnda Krina, sadece katriyalar asndan deil genel olarak

deerlendirildiinde kiinin kendi kastna kar gelmesinin ve baka kasta ait ilerle
uramasnn ne kadar yanl olduunu ifade etmektedir.
Herkes kendi doasna gre yaar, bilgelerde doaya uygun davranr
Kendi doana byle kar kmann, kendini skmann ne gerei var?
Bakasnn ak olan yolundan deil, kmaz da olsa kendi yolundan yr
Kendi yoluna ba koyman daha iyidir, bakasnn yolu sana gre deildir.336
Kastna ve doasna uygun olarak Arjunann savamas gerekmektedir.
Hindu inancna gre kiilerin doutan gelen zelliklerine kar kmalar, kendileri
iin zorluktur. Arjunann yolu bellidir ve affetmek, savamamak gibi seenekler
onun iin daha kolay grnse de onun doas gerei semesi gereken yol
savamaktr.
Beni deil de kendini dinlersen, ne olursa olsun savamam dersen
Byk bir yanl yapm olursun, kendi yasana da kar gelirsin
Doutan bellidir senin yolun, yasan, arp da kendi yasana uymaman
Gereken ileri yapmak istememen, ne demek! stemesen de yapacaksn!337
Eserin sonlarna doru Krina artk Arjunann savamasnn zorunluluunu
biraz daha kat bir ekilde belirtmektedir. Kast sisteminde kii istese de istemese de
kastnn gereklerini yerine getirmelidir. Arjunann kendi doasna aykr olarak
savamak istememesini tanr Krina bilgisizlik olarak nitelendirmektedir:
Beni dikkatle dinledin mi Arjuna, sylediklerimi iyi anladn m?
Ey varlkl kii kendine geldin mi? Yanlg, bilgisizlik sona erdi mi?
Sonunda Arjuna iine dt yanlgdan kurtularak savar. Elbette Hindular
iin ok nemli olan bu eserin dini dnceye uygun olarak mutlu son denilebilecek
bir ekilde bitmesi gayet normaldir.
336

Gita, III, 33, 35.

Gita, VXIII, 72.

337

85

Dier yandan Krinann ikna iin kulland dier bir gereke ise len ya da
ldrlen kiilerin yeniden dnyaya geleceidir. Bu da kastla karma arasndaki sk
ilikiyi bir kez daha vurgulamaktadr;
Doumdan sonra lm gelir bu gerek, lmden sonra doum olur bu kesin.
Demek ki olaan bu geli gidi, kendini bunun iin zmemelisin.338
Samsara ve srekli olarak dnyaya yeniden geli olaca iin Arjunann
grevini yapmas ve ldrlecek kiiler iin zlmemesi gerekir. Yani bir katriya
savarken ve ldrrken asla tereddte dmemelidir.
Burada Gitann zerinde bu kadar fazla durmamzn nedeni onun Hindu
kutsal metinleri iinde en fazla tannan ve sevileni diyebileceimiz ok popler bir
eser olmas ve eserin ana konusunun katriyalarn zellikleri ve buna kar
klmasnn yanll zerine kurulmasdr. Katriyalar ve onlarn grevlerinin
anlalmas asndan Gita ok nemli bir eserdir.
Manusmriti katriyalarn grevlerine vergi toplamay da dahil eder ve
bunlarn miktarlarn da belirtir: Bir katriyann kendi esas grevi fetih ve zaferdir.
Bir meydan okuma karsnda srtn dnp gidemez. Eer kudreti ile onu (halk)
koruduysa ondan u vergileri toplayabilir: 1/8, ya da 1/12, ya da en azndan birka
penny (Scratch-penny) tohum vergisi. Hizmetiler, zanaatkrlar, ustalar kendi isel
aktivitelerine

gre

ona

hizmet

vermelidir.339

Manusmritide

katriyalarn

grevlerini yerine getirdikleri takdirde halktan vergi toplayabilecekleri ifade

edilmektedir. Bu durumda sadece sudralarn deil vaisyalarn da onlara hizmet
etmesi gerektii sylenmektedir.

338
339

Gita, II, 27.

MS, X, 119, 120.

86

2.2.3. Vaisyalar
Bu snf ifti, esnaf ve tccarlarn kastdr. Yani halk tabir edilen toplumun
geni tabakasn oluturan, geimini ticaret, hayvanclk ya da topraktan kazanan
insanlarn kastdr. Baz toplumlarda emeki tabir denilen ve daha ok kas gc ile
para kazanan kiilerdir. Tanr onlar bacaklarndan yaratmtr. Brahman ve
katriyalarn altnda sudralarn stnde bir konuma sahiptirler. Bu kiilerin dini grevi
kurban trenleri iin gerekli olan hayvanlar beslemektir. Yapacaklar iler de buna
uygundur. Kutsal metinler vaisyalarn yapacaklar ileri iftilik, satclk ve obanlk
olarak zetlemitir.340 Bu kast mensuplar da brahmanlar ve katriyalar gibi iki kere
domu kabul edilirler. Ayrca dier iki kast gibi Vedalar okuma haklar da vardr.
Manusmritide kiilerin yapmalar ve yapmamalar gereken iler sylenirken hitap iki
kere domularadr. Yani vaisya, dinin emirlerini bildirdii son kasttr. stn kabul
edilen snflarn sonuncusudur. Daha aadakiler kutsal metinlerin ou yerinde
muhatap dahi kabul edilmezler.
Ancak yine de vaisyalar hizmeti kastna yaknlklar nedeniyle dier iki kast
kadar deerli kabul edilmezler ve baz yerlerde stn kastlar olarak sadece ilk iki
kasttan bahsedilir. Bunun nedenlerinden biri yaptklar itir. Onlarn doutan
aktivitesine uygun i olarak din, iftilii belirlese de bu yaptklar iin aslnda iddet
ierdii gereini deitirmez. Baz insanlar iftiliin erdemli bir i olduunu
dnebilir ama iyi insanlar tarafndan hor grlmelidir. nk demir veya tahta
pulluklarla toprak ve iinde yaayan canllar zarar grebilir.341 Burada aslnda
vaisyalarn yaptklar iin iyi karlanmad aka ifade edilmitir.
Vaisyalarn iftilik yapmasna izin verilmitir ancak bu snrsz bir izin
deildir. Hinduizm kurban dini olduu iin bu dinde sradan baz bitki veya
maddelerin farkl nemleri olabilmektedir. Mesela vaisyalarn susam yetitirmelerine
ve satmalarna ancak dini amalar iin kullanlmak zere izin verilir. Susam
340
341

Bkz. Gita, XVIII, 44, MS, X, 81, 82.

MS, X, 84.

87

tohumunun kullanlaca alanlar da kstldr. Aksinin yapmas durumunda kiiyi

sonraki karmasnda hayvan olmak gibi ok ar bir ceza beklemektedir. Bir ifti
kendisi yetitirirse ve yannda uzun sre saklamazsa istedii kadar susam tohumunu
satabilir (ancak dini amalarla). Eer susam tohumlarn yemek, merhem yapmak,
hediye olarak sunmak dnda bir ey iin kullanrsa sonraki hayatnda solucana
dnr ve atalar ile birlikte kpek dksna batrlr. 342
2.2.4. Sudralar
Sudralar kast sisteminin en alt tabakasn oluturur. Bu snf hizmetilerin
kastdr. Bu snf dier tm kast mensuplarndan aadadr. Tanrnn ayaklarndan
yaratldklar iin deersizdirler. En temel grevleri dier snflara zellikle din
adamlarna hizmet etmektir. Geinmek iin bir yol arayan hizmeti kendisini bir
katriya ya da zengin bir vaisya (ifti) iin yararl hale getirebilir. Bir hizmeti cennet
ya da her iki dnya iin (hem bu dnyada hem de cennette mutlu olmak iin) kendisini
bir rahip iin yararl hale getirmelidir. Sadece bir rahibe hizmet etmek bir hizmeti iin
tavsiye edilen en iyi doutan grevdir (tabiatna en uygun i). Bunun dnda yapt
herhangi baka bir i ona yarar (verim) salamaz.343 Hizmeti rahibe hizmet ederken,
onun ve ailesinin verdii artklarla hayatn srdrr. Ona kendi yediklerinden kalan
artklar, kendi eskiyen kyafetlerini, tohumlarn iinden bozuk olanlar ve eskimi ev
eyalarn vermelidirler.344
Bir sudraya ancak ok istisnai durumlarda baka kasta ait bir ii yapmas
konusunda izin verilir. Bir sudra iki kere domulara hizmet etmeyi beceremiyorsa ve
karsn ya da olunu kaybetmek zere ise bir iinin iini (iinin doasna uygun ii)
yaparak yaamn srdrebilir.345
Hizmetiler iin ideal olan para biriktirmeden yaamalarna yetecek kadar
malla geinmeleridir. Aslnda fakirlik, esas grevi rahiplere hizmet etmek olarak tayin
edilmi bir snf iin gayet normal bir vasftr. nk mal biriktirmek ok almay
342

MS, X, 90, 91.

MS, X, 121123.
344
MS, X, 124.
345
MS, X, 99.
343

88

gerektirir. stelik yaplan, para getirecek bir i olmaldr. Bu ise, rahiplere hizmet
etmeyi engelleyecektir. Bu yzden Manusmriti mal biriktirmeyi sudralara
yasaklamtr. Bir hizmeti bunu yapacak gc (imkn) olsa bile mal biriktirip
zengin olmamaldr. Onun zengin olmas rahipleri kzdrr.346
Sudralar sosyal hayatta dlanan bir guruptur. Dinen pis kabul edildikleri iin
onlarla evlenmek ve birlikte yemek yemek yasaktr. Maruz kaldklar dlanma
bununla da snrl deildir. Dokunduklar eyleri de pislettiklerine inanlr.
Bir rahibin cenazesi kendi kastndan birileri orada bulunurken bir hizmeti
tarafndan gtrlmemelidir. Yaklm bir sunu bir hizmetinin dokunmasyla
kirlenmitir ve cennete ulamaz.347
Sudralar hem maddi dnyadan hem dini alandan srekli dlanmaktadr. nsan
olarak da pek bir deerleri yoktur. Dier kimseler onlar istedikleri gibi hizmetlerinde
kullanabilirler.
Bir rahip, hrs ve iktidar arzusuyla, iki kere domu ve dini ayinleri yaplm
bir kimseye istei dnda hizmetilerin yapt ileri yaptrrsa ynetici tarafndan
600 peni demekle cezalandrlmaldr. Ancak bir hizmetiyi satn alm olsa da
olmasa da bu ilere koabilir. nk kendi kendine var olan onu, rahiplere kle
olsun diye yaratmtr. Efendisi tarafndan azat edilse de bir hizmeti klelikten asla
kurtulamaz. Bu onun iin yaratltan gelen bir durumken (innate in him) ondan bunu
(hizmetilik ftratn) kim alabilir?348
Bu ifadeler sudralarn dier guruplar tarafndan ezilmesini sonuna kadar
mmkn klar, hatta tevik eder niteliktedir. Sudralar sadece sosyal hayatta aa
olmakla kalmazlar. Dini ayinlerden de dlanrlar. Vedalar okumalarna izin
verilmez. Ancak onlarn Smriti denilen ve destanlar, kanunnameler ve kahramanlk

346

MS, X, 129.
MS, V, 104.
348
MS, VIII, 412414.
347

89

hikyelerinden oluan kitaplar okumasna izin verilir. Bylece Vedalarn retilerini

dolayl olarak renebileceklerdir.
Ancak yine de kral Katayevema (M.S. 810 asrlarda yaam mehur bir
yorumcu) gibi birok sudra byk bilgin olmutur. Suta (Byk khinlere ders veren
destans bir ahsiyet) ve Vidura (Mahabharatada, destans bir ahsiyet) gibi bazlar
brahminlere dahi ilahi retebilecek seviyeye ulamtr. Manusmritinin bu konuda
syledikleri bugn pek uygulanmamaktadr. Bugn eitim kurumlarnda sadece
Sudralar deil, eer isterlerse Mslman ve Hristiyan ocuklar dahi Vedalar
okuyabilmektedirler.349
Dier snf iki kere domu (dwija) kabul edilir ancak sudralar byle
deildir. Bunun nedeni baz dini ayinlerin sadece ilk kasttakilere zel olmasdr.
Hindular talebelik hayatna adm atmadan nce, sadece ilk kasttakiler iin bulu
merasimi dzenlemektedirler. Bu tren birok dini gelenekte mevcuttur.
Giri treni bir delikanly cemaatin sorumlu yesi olma durumuna
ykseltmektedir. Cemaate yeni giren kii sadece yetikinlerin davranlarn, teknik ve
messeselerini renmez, ayn zamanda kabilenin mitolojilerini, kutsal geleneklerini,
tanrlarnn isimlerini, onlarn ilerinin hikyesini de renir... Birok durumda,
erginlik trenleri, sembolik bir dirilmeye mteakip bir lm, cemaate yeni alnan
yenin lm olarak yorumlanmtr... Giri lm ya cehenneme ini yahut
Anneden dn ve dirilme olarak anlalm, bazen de yeniden dou olarak
yorumlanmtr.350
Dini geleneklerdeki giri trenlerinin zellikleri, Hinduizmin erginlik treni
ve bu trenin fonksiyonu ile genel olarak rtmektedir. Hinduizmde erginlik treni
buradaki genel anlaylardan ikincisi ile daha fazla uyumaktadr. Yani tren kiinin
lm deil ikinci doumu kabul edilir. lk doumu annesinden olan ilk kasttaki
kiiler bu ikinci dini doumla sudralardan yksek bir stat kazanrlar. Bu kabule
349
350

Raju, s. 35.
Mircea Eliade, Dinin Anlam Ve Sosyal Fonksiyonu, ev. Mehmet Aydn, Din Bilimleri Yay.
Konya, 1995, s. 128,129.

90

Brahma-karyaya upanayada, yani Brahman (yce varlk) hayatna kabul ad verilir.

Kabul treninden nce bunlarn sadece ocuk olduu ve hibir kastlarnn olmad
kabul edilir. Kabul treni ile birlikte biyolojik doumlarndan sonra bir kere daha
doduklar kabul edilir ve bu yzden bu kimselere iki kere domu denilir.351 Bu
merasimler sudralar iin yaplmadndan sudralar iki kere domu saylmazlar.
Bir hizmeti kendisinin dmesine neden olacak bir suu ileyemez. O hibir
dnmsel ayini (iki kere domulara zel) hak etmez, layk deildir. Hibir grevi
(dini grevler) yapmaya yetkisi yoktur, grev yapmas ona yasaklanmtr.352 Ancak
bunun hemen akabinde baz artlara bal olarak Vedalar okumak dndaki ayinleri
yapmalarna izin verilmitir: Ancak Vedalar okumann haricinde dier grevleri
yapmak isteyen, grevin ne olduunu bilen ve onu iyi adamlar (st kastlar) gibi iyi
yapmaya alan bir kimse lekelenmemitir, methedilmitir. 353
Manusmritide ibadetlerle ilgili birok hitap sadece iki kere domularadr.
Dolaysyla sudralar benimsedikleri din tarafndan dini ayin ve ibadetlerden
dlanmaktadrlar. Ancak Manu bazen onlara da dier kast mensuplaryla beraber dini
kurallar ve grevleri bildirmitir. Manu der ki, az ve z olarak iddete kar olmak,
doruluk, almamak, arnmak, bedensel istekleri yok etmek, drt kastn da
grevidir.354

2.3. ARA KASTLAR

Her ne kadar kastlar aras evlilik yasaklanm olsa da bunun tamamen
engellenmesi sz konusu olamaz. Kastlar aras evlilik yapan kimselerden doan
ocuklar anne ve babalarnn kastlarna gre yeni bir kast olutururlar. Karma
kastlarn oluma nedenini Manusmriti yle anlatmaktadr: Kastlar aras zina,

351

Raju, s. 146.
MS, X, 126.
353
MS, X, 127.
354
MS, X, 63.
352

91

kiinin kendi isel aktivitelerini reddetmesi ve bedensel zevkler yoluyla karma oullar
doar355
Yeni kasttaki kii baka kasttan biriyle evlenerek yeni bir kastn daha
olumasna neden olur. Bu da gsteriyor ki ara kastlarn durumu olduka karmaktr.
Kastlar aras evliliklerin giderek daha da karmaklaarak arttn dnrsek ara
kastlarn tamamn saymann ve aklamann zorluu ortaya kacaktr. Manusmritide
onlarca deiik isimde ara kasttan bahsedilir. Bunlardan zellikle annenin babadan
yksek kasttan olduu evliliklerden oluan kastlar daha da kt karlanmaktadr.
Kendisine ok yakn olan alt bir kasttan evlenen iki kere domu bir adamn
olu babasna yakndr ancak annesinin alt kasttan olmasndan kaynaklanan
kusurundan dolay hor grlrler.356
Ayrca kastlara verilen isimler Trkeye evrildiinde ok ilgin kast isimleri
ortaya kmaktadr. Bazlarn ise dilimize evirmek mmkn deildir. Amacmz
Manusmritideki ara kastlarn tamamn saymak deil konu hakknda genel bir bilgi
vermektir. Bu yzden btn bu kastlar saymay gerekli grmyoruz.
Ara kastlardan erkein kastnn kadnnkinden yksek olduu evliliklerle
oluanlar yledir: Bir rahip erkekle bir iftinin kzndan doan olun kastna
annesinin art denir. Bir rahip, hizmetinin kzyla evlenirse oul avc (hunter)
kastndan olur, buna ayn zamanda kurtarlm bir ceset (saving-corpse) denilir.
Ynetici snfndan bir erkekle hizmeti snfndan bir kadnn ocuu olursa hem bir
ynetici hem de bir hizmetinin tabiatna mensup olur. Davranlar ve elencesinde
acmasz olur ve korkun (dreaded) olarak adlandrlr. Bir rahibin kendisinden
aa olan kasttan bir kadndan yapt oul, bir yneticinin kendisinden aa iki
kasttan bir kadndan yapt oul, bir iftinin kendisinden bir kast aa olan bir
kadnla yapt evlilikten olan oul, bunlarn alts da kast ddr.357

355

MS, X, 24.
MS, X, 6.
357
MS, X, 810.
356

92

Grld gibi erkein kendisinden bir kast dahi olsa daha dk kasttan bir
kadnla evlenmesinden gelecek nesil burada kast d olarak nitelendirilmitir. Oysa
daha nce geen ksmlarda358 yksek kasttaki erkeklerin kendisininkinden bir aa
snftaki bir kadnla yapt evlilikten doan alt snf, kast yesi olarak tanmlamtr.
Bu da eserin kendi iinde elitii noktalardan biridir. Dikkat eken dier bir husus bu
ifadelerde erkein kast sylenmekte kadnn kast ise babasnnki sylenerek ifade
edilmektedir. Bir rahip erkekle bir iftinin evlilii deil, iftinin kznn evlilii
eklinde anlalmas g bir kullanm sz konusudur. Bunun nedeni, eserde erkein
ocuk zerindeki etkisinin kadnnkinden daha baskn kabul edilmesi nedeniyle,
kadnn babasnn kast iinde deerlendirilmesi olabilir.
Kadnn daha st kasttan olduu durum dierine kyasla ok daha kt
grlmektedir. Kadnn erkekten stn olduu kastlar yledir: Ynetici snfndan
bir adamla rahip kastndan bir kadnn olu olursa arabac (charioteer) kastna
mensup olur. Ynetici ve rahip snfndan kadnlarla ifti snfndan bir erkekten
olacak oullarn kastlar srasyla Magadhan ve Videhan kastlardr.359 Hizmeti
snfndan bir erkein ii, ynetici ya da rahip snfndan evliliiyle olan oullarn
kastlar srasyla uygunsuz (unfit), oymac (carvar) ve insanlar iin en kts olup
dokunulmaz olan vahi (fierce) kastlardr.360
Burada da ifade edildii gibi ara kastlar iinde en korkun olan erkein en
aa kast olduu sudra ile kadnn en yksek kasttan olduu brahman arasnda
yaplan evlilikten doan ocuklarn kastdr. Erkein alt kasttan olmasnn bu kadar
olumsuz karlanmasnn nedenini Hinduizmdeki erkek egemen anlayta aramak
gerekir.
Bunlar drt temel kastn kendi iinde yapt evliliklerle oluan ara kastlardr.
Manusmritide bunun yannda bu ara kastlardan doanlarn birbirleriyle yapacaklar
evliliklerden doacak nc derece karma kastlardan da bahsedilir. Ancak bunlarn

358

MS, X, 5. Bkz, 2.1.1. Kast Mensuplarnn Ortak Yn, s. 78.

lgili dipnotta evirmenler Magandan ve Videhann Ganj blgesinde antik dnemde yaam
krallar olduu ifade edilmitir.
360
MS, X, 11,12.
359

93

hepsini saymak ok fazla ayrntya girmek olaca gibi konuya nemli bir katk da
salamayacaktr.
Ara kastlarda doanlara ve yaptklar ilere Manusmritinin bak as
yledir:
Kast d doanlar kendi isel aktivitelerine uygun ilerle yaamlarn
srdrmelidir. Bu iler iki kere domular tarafndan aalanr, kfredilirler:
Arabac kastndan olanlar atlar ve arabalar ynetmekle, annesinin art
kastndan olanlar medikal ifalarla, videhan kastndakiler kadnlar iin bir eyler
yaparak, magadhan kastndakiler ticaretle, avc kastndakiler balk avlayarak,
uyumsuz kastndakiler marangozlukla, tombul, andhran, ad km (notorious),
dalg kuu kastndan olanlar ormanda yaayan hayvanlar avlayp kesmekle,
oymac, korkun, kabile kastndan olanlar ukurlarda yaayan hayvanlar
yakalayp ldrmekle, senin utancn kastndakiler deri iinde alarak, saz kam
(reed-worker) kastndan olanlar davul alarak hayatlarn srdrmelidirler. Bu

kastlardakiler tepelere, aalara ve l yakma topraklarna yakn yerlerde

yaamaldrlar. Bylece tannabilirler ve kendi isel aktivitelerine uygun ii
yapabilirler.361

2.4. KAST DII KABUL EDLEN GRUP: PARYALAR

Mensubu bulunduu kastn gereklerini yerine getirmemek, baz gnahlar
ilemek, anne babasnn kastlarnn uygunsuzluu ya da anne babann da kast d
olmas gibi nedenlerle kiiler kasttan atlr ya da kast d doarlar. Yani kii drt
kasttan birine mensup iken sosyal olarak dokunulmaz ilan edilir. Bu kimselere
parya ya da zellikle sonradan Hristiyanl seenlerine dalit de denmektedir. Bu
kimseler sudralardan dahi daha aa ve pis kabul edilir. Bugn Hindistanda
milyonlarca dalit vardr. Daha nce kefaretler konusunda ele aldmz gibi
Manusmritide baz gnahlar ileyen kimselerin kasttan decei ifade edilir. 362

361
362

MS, X, 4650.
Bu gnahlar iin bkz. Blm 1,4, Baz Gnahlar ve Kefaretleri, s. 28.

94

Paryalar dokunulmaz kabul edilir ve dier guruplar tarafndan dlanr. Kiiler

onlarla her trl soysal iliki kurmaktan uzak durur. Manusmritide karma kastlar
anlatlrken Chandala kastnn dokunulmaz olduu sylenir. Dokunulmazlara dinin
bak gerekten ok ktdr. nsan olarak hibir deerleri yoktur. Onlarla ilgili
Manusmritide olumlu tek bir ifade bulmak mmkn deildir. Bu kimselerin cenaze ve
idam ileriyle uramalar beklenir. Sosyal hayattan dlanarak ayr kylerde
yaamalar, kt giyinmeleri ve fakir olmalar istenir: Ancak dokunulmaz olan vahi
(chandala) kastndakilerin ve kpek piiren kastndakilerin ikametleri kyn dnda
olmaldr. Atlm kseler kullanmallar, kpekler ve eekler onlar iin zenginlik
saylmaldr. Elbiseleri l elbisesi gibi olmal yemekleri krk tabaklar iinde olmal,
ssleri siyah demirle olmal ve devaml surette gezinmelidirler.363
Bu kimselere yaplan en kt muamelelerden biri ise dier insanlar tarafndan
mutlak surette dlanmalarnn istenmesidir: Dini grevlerini yerine getiren bir kii
onlarla iletiim kurmamal, iini ve evliliini baka birileriyle yapmaldr.364
Manu onlarn istedikleri yere gitmelerine izin vermez ve bunu bazen belli
saatlere bazense yneticinin iznine balar. Ayrca bu kimselerin onlar tanmayan dier
kimseler tarafndan da kolaylkla tannp buna gre bir muamele grmeleri iin
kimliklerini aa karacak bir takm iaretler takmalar istenir. ehir ya da
kylerde geceleyin yrmelerine izin verilmemelidir. Gndzleri ilerini yapmak iin
bir yere gidebilirler. Yneticinin belirledii bir takm tantc iaretleri zerlerinde
tamalar (kyafetlerinde bir iaret ya da vcutlarnda damga olmas eklinde olabilir),
akrabas olmayan (tanmadklar kimselerin) llerin cenaze ilerini yapmalar gerekir.
Bunlar belirlenmi kurallardr.365
Bu kimselerden kimsenin houna gitmeyecek ilerden biri olan sahipsiz
cenazelerin ilerini ve idam mahkmlarnn infazlarn gerekletirerek celltlk
yapmalar istenmektedir. Bunlar kraln emri ile retiye uygun bir ekilde idam

363

MS, X, 51, 52.

MS, X, 53.
365
MS, X, 54, 55.
364

95

mahkmlarnn infazlarn gerekletirmeli, infaz ettikleri bu kiilerin kyafet, yatak ve

ss eyalarn kendileri iin almaldrlar.366
Hemen belirtmek isteriz ki Manusmritide dikkat eken hususlardan biri
dokunulmazlardan bahseden bu maddelerde dahi onlarn direk bir hitaba muhatap
olmamalardr. Hitap, dier insanlarn bu kimselerle iletiime gememesi ynnde
yksek kastlara ve onlara nasl muamele edeceinden bahsedilen yneticileredir.
Dalitler bugn Hinduizmin en fazla eletiri ald noktalardan biridir.
Hinduizmin inek klt, puta tapma hatta kast gibi birok temel inancn kabul eden
Gandi, dokunulmazlar konusunda farkl dnmektedir: Din anlaym bu olduu
iin hibir zaman kendimi dokunulmazlk anlayyla uzlatramadm. Bunu her
zaman bir ur olarak dndm. Onun asrlardan beri devam edip geldii dorudur
ancak gnmze ulaan pek ok kt uygulama da byledir... Dokunulmazlk akla,
merhamet, sevgi ve efkat duygularna aykrdr. nek ibadetini tesis eden bir din,
insanolunun kaba ve gayri insani boykotuna izin veremez, rza gsteremez...
Hindular soylu dinlerini dokunulmazlk lekesiyle rezil etmeyi srdrdkleri srece
hibir zaman zgrle layk olamayacak ve onu elde edemeyeceklerdir. Ben
Hinduizmi hayatn kendisinden daha deerli bulduum iin sz konusu leke benim
iin ho grlemez bir yktr. Haydi, rkmzn bete birine kendimizle eit mevki
vermeyerek dinimizi rezil etmeyelim.

367

2.5. Kastn Karma ve Tenashle likisi

Baz farkllklar gstermekle birlikte btn dinlerde bir kurtulu ya da
kurtarc dncesi vardr. Kurtulu dncesi Hint kkenli dinlerde olduka farkl
biimler kazanmaktadr. Hintliler dnyev strab karma ve ruh g erevesinde
kavrama ve aklama eilimindedir.368

366

MS, X, 56.
Gandhi, Hinduism, ss. 384388.
368
Joachim Wach, Dinler Tarihi, ev. Fuat Aydn, Ata Yaynlar, stanbul, 2004, 282.
367

96

Hinduizmin temel inan esaslarndan biri de karma ve tenash (ruh g)

inancdr. Karma Sanskrite yapmak, ortaya koymak, hareket etmek anlamlarna
gelen Kri kknden gelir.369 Fert tarafndan ilenen iradi fiillerin-ister bir ibadet ister
sradan bir davran olsun- zorunlu olarak mahiyetine uygun, iyi veya kt sonular
dourmasdr.370 Karma ruhun bir sonraki bedene girmesini ve bunun mahiyetini
dzenleyen yasann addr. O bir sebep sonu zinciridir. Kiinin yapt davranlarn
ve bu hayatnda ki karmasnn sonraki hayatn ve sonraki hayatndaki karmasn
belirlediine inanlr. Karma gemi, imdiki ve gelecek hayat arasnda bir badr.
Tenash ise beden ldkten sonra ruhun baka bir bedenle yeniden dnyaya
geldii inanc olarak zetlenebilir. Gitada Krina bu durumu gayet basite
indirgeyerek u ekilde anlatmaktadr: Nasl atarsak eski elbiselerimizi, giymek
istersek daha yenilerini, Oda soyunur ypranm bedenlerden, benimser bakalarn
yenilerini.371
Bu inanca gre beden adeta ruhu tayan bir elbise asks olarak
grlmektedir. Nasl ki ask zerindeki elbiseyi sahiplenemez ve onun geici
olduunu bilir, zaman gelince yeni bir elbiseyi zerinde misafir ederse, ruhta zaman
gelince zerinde tad bedenden syrlarak baka bir bedende ikamet eder. Bu
bylece devam eder.
Gitada bir Katriya olduu halde savamaktan kanan Arjunay, Krina
karma ile ikna etmeye alr. nk len insanlar dnyaya yeniden geleceklerdir.
Arjunann onlar iin zlerek savamaktan kanmas gereksizdir. Kii doduu
kastn gereklerini ok iyi bir ekilde yerine getirirse bir sonraki hayatnda daha st
bir kastta doabilmektedir. Kast sisteminde ykselmenin tek yolu budur. Ancak
bunun ok kolay olmadn Gitada Krina yle anlatr:
yi yolda ilerlemise o bu yerde, yllar sren bir aradan sonra bile
Bir gn ok iyi ve uygun bir evrede, kald yerden yola koyulur yine
369

Yitik, Karma, s. 41.

Yitik, Karma, s. 52.
371
Gita, II, 22.
370

97

Ya da belki gene doar bu kii, geree ynelmilerin evinde

Ancak dmek yle uygun bir yere, yeryznde nasip olmaz herkese 372
Birni tenashn Hinduizmdeki yerine ve nemine u ekilde iaret
etmektedir: Allahtan baka ilah yoktur ve Muhammet onun peygamberidir demek
slam, teslis Hristiyanlk, cumartesi gnne sayg Yahudiler iin ne ise, ruh gde
Hinduizm iin odur. Hindularda buna inanmayan Hindu kabul etmezler. 373
Birniye gre insanlarn doutan eit olduunu stnlk derecesinin ancak
Allaha yaknlk ve takva derecesine gre deitiine inanan slam dini ile onlar
snflara ayrp doutan stnlk ya da alaklk atfeden Hinduizmin uzlamas
nnde ok byk bir engel olarak grr. Yazarn ona itiraz ise karma ile kast
arasndaki ilikiyi kuramad ynndedir. Karma kiinin nceki hayatnda ne kadar
iyi bir insan ve dindar oluuna gre sonraki hayatnda dnyaya ne ya da kim
olacan belirler. Doutan geldii sanlan bu stnlk durumu aslnda nceki
hayatn bir sonucudur. Dolaysyla Hinduizmde de stnlk aslnda dindar ve iyi bir
insan olmak ile ilikilidir. Karma inanc sayesinde kiinin uanda yaad hayat ve
ektii skntlar aklamak kolaylaacaktr. nk grne gre o, btn dinler
iin byk ve almaz bir problem olan teodiseye mantkl ve kabul edilebilir bir
aklama getirmeye almtr.
Ancak burada yazara ve karmann ktlk problemini tamamen ortadan
kaldrdn iddia eden gre yneltilebilecek eletiri karmann en bata neye gre
belirlendiidir. Bu nokta karmay teodiseye deva olarak gren yaklamn zayf
noktasdr. Kiiler uan ki hayatlarn nceki hayatlarndaki karmann sonucuna gre
yayorlarsa ilk karma neye gre belirlenmitir? Karma uan ki eitsizlii
aklayabilse bile ilk bataki eitsizlii aklayamamaktadr. Karma ve tenashn
akli

ispat

mmkn

olmamasna

ramen

btn

Hindular

bu

inanc

benimsemektedirler.

372
373

Gita, VI, 41, 42.

A. Sharma, s. 42.

98

Kast sistemin ilemesini salayan psikolojik temelinin yannda, onun esas

dayana dinidir. Bu da kast sisteminin karma-reenkarnasyon inanc ile olan ilikisi
ile ilgilidir.
Hindularn kast sistemini kat kurallarna ramen benimsemelerinin altnda
yatan gerek neden karma ve tenash inancna olan kesin imanlardr. Kiiler iinde
bulunduklar kasttan, onun kurallarndan, ksaca sahip olduklar hayattan memnun
olmasalar bile bu durumun nceki hayatlarnda iledikleri sularn bir sonucu
olduunu dnerek kastlarn kabullenmektedirler. Dahas karma ve kast insanlarn
elini kolunu balayarak onlar iinde doarak tabi yesi olduklar hayat tarzna ve
onun kurallarna aresizce uymaya mahkm etmektedirler. nk kasta kar
kmann cezas dnyevi bir ey deildir. Sistemin kurallarn yerine getirmeyen
Hindu o kar kt sistemin daha alt bir tabakasnda domakla tehdit edilmektedir.
Ayn ekilde daha st bir kasta kmak isteyen kiinin de yapabilecei tek ey
mevcudun en iyi ekilde muhafazasn salamaktr.
Manusmriti kastn gereklerinin yerine getirilmesini isterken srekli karmaya
gnderme yapar ve kurallara uymayan kimsenin sonraki hayatnda bunun cezasn
ekeceini syler. Eserde hibir yerde kasta aykr davranan kimse tanrnn
sevgisinden uzaklamak gibi bir eyle tehdit edilmez. Yaplan uyarlar daima
karmaya dayandrlr.
Karma ve tenash e olan inan Hint dnce dnyasnda bu kadar salam ve
kkl olmasayd phesiz kast sistemi uzun asrlar boyu yaama imkn
bulmayacakt. En azndan insanlar zerinde bu kadar gl bir etkiye sahip
olamayaca kesindir. Ama insanlarn yeniden doacaklarna ve bunun uan ki
kastnn gereklerini en iyi ekilde yerine getirmesine gre olacana inanan ou
Hindu kastn kabul etme eilimindedir. Bu sebeple karma ve tenash fikrinin
olmad dnemde Hint kast sisteminin en azndan bugnk hali ile var olma ihtimali
dktr.

99

SONU

Bizim bu aratrmay yaparken amacmz Hinduizmin temel kaynaklarndan

biri olan Manusmritiyi ele almak, bylece Hinduizmi de tanmakt. Hinduizmi
genel olarak tantma noktasnda Manusmritinin ok yararl bir eser olduunu
grdk. nk Manusmriti lemin yaratlndan tanrya, Hindu sosyal hayatnn en
nemli kurumu saylabilecek kast sisteminden gnlk helal ve haramlara, hayatn
evrelerinden, temiz ve pis maddelere kadar dinin insana, topluma, evrene ve
maddeye bak asn yanstacak birok konuyu ele almaktadr.
Hinduizmin yazl bir aments, kurucu ya da peygamberi yoktur. Bu din,
belli bir kutsal kitap ve peygamber zerine younlamaz. Ortak kabul edilen inan
esaslar vardr ancak bunlar ok farkl biimlerde yorumlanmaktadr. Dier yandan
yazl olarak ifade edilmese dahi, en azndan bu din mensuplar tarafndan Hindu
olarak tanmlanabilmek iin baz temel retileri kabul etmek gerekir. Nitekim Gandi
gibi bazlar Hindu saylabilmek iin gerekli olduunu dndkleri inan esaslarn
belirtmilerdir.
Neredeyse her Hindunun en nemli kabullerinden biri Vedalarn nemi ve
doruluudur. Bu eserleri sudra ve paryalarn okumasna kesinlikle izin verilmez.
Manusmriti Vedalar dinin ilk kayna olarak sunmu ve renilmesine ok byk
bir nem vermitir. Hayatn, genlik dnemini kapsayan rencilik evresinde kiiden
beklenen en nemli grev, dinin dier esaslarnn yannda bu metinleri renmesidir.
Vedalar okumak ilk kastn ortak greviyken rahipler onlar ayn zamanda
ezberlemeli ve retmelidirler. Tanrnn onlara verdii en nemli grev bu metinleri
renmek ve retmek, Vedalarn okunduu kurban trenlerini ynetmektir.
Brahmanlarn otoritelerinin en nemli kayna dinin bu en temel metinlerini retme
ve aklama yetkisini ellerinde bulundurmalardr. Onlar Vedalar rendikleri zaman
dinin en nemli hazinesini koruyan kimseler olarak vlrken, bu konuda geveklik
gsterdiklerinde deerlerini kaybetmekte ve eser tarafndan tenkit edilmektedirler.
Yani brahmanlarn doutan getirdikleri stnlklerini devam ettirmeleri, Vedalar

100

bilmelerine baldr diyebiliriz. Manusmritiye gre tm brahmanlar iinde en

faziletli olanlar Vedalar bilenlerden.
Vedalar unutmak ya da onlara kt sz sylemek gnah kabul edilmitir.
Evlenilecek kadnn ailesinin Vedalar usulne uygun olarak okuyup okumadna
baklmaldr.

Dolaysyla

bu

eserleri

okumak

dindarln

en

nemli

gstergelerindendir. Bu eserler, Tanrnn lemi var ederken ilk yaratt eyler

arasndadr. Dolaysyla Manusmriti onlarn kutsallna metafizik bir dayanak
oluturmak istemitir. Hinduizmin bu temel metinlerini okumak Manusmritide
zerinde en fazla durulan ibadetlerden biridir.
Gandi kasta inand iin kendini Hindu olarak tanmlamaktadr. Gerekten
de bir kimsenin Hindu olarak tanmlanabilmesi iin kast sistemini az ya da ok
kabullenmi olmas gerekmektedir. Dindeki bu nemli yerine ramen Manusmriti ve
Hinduizmin en fazla eletirildii noktalardan biri yine kasttr. Daha ncede ifade
ettiimiz gibi bu dinin ortak inanlarnn kiilerin nazarnda bulduu karlklar
birbirinden farkldr. Gandi gibi nemli bir dini lider dahi, bir yandan kast kabul
ediini Hindu olmasnn gstergesi sayarken, dier yandan sistemin bir paras olan
dokunulmazlarn varln ve grdkleri muameleyi din iin alaltc bulduunu
syler.
Elbette sistemi tamamen ya da ksmen eletiren tek kii Gandi deildidir.
Kast sistemi lkemizde olmasa da Batda ve Hindistanda hala tartlan konulardan
biridir. Bunun en nemli nedenlerinden biri sistemin, zgnlnn yan sra, tm
eletirilere ve deitirme abalarna ramen etkisinin hala hissedilir olmasdr.
Dalitler ve feministler sistemle ciddi bir sava halindedir. Batl veya Hint kkenli
olup zellikle alt snflardan ve dalitlerden olan aratrmaclar da sistemi eletirmeyi
srdrmektedirler.
Manusmriti, varna retisine tartmaya mahal vermeyecek kadar byk bir
nem vermektedir. O, kast konusundaki ayrm srekli ne karan bir kitap olarak
bu eletirirlerden nasibini fazlasyla almaktadr.

101

Eserde kast ayrmna ve gerekliliine srekli vurgu yaplmtr. Kiilerin

isimleri, ileri, eleri, arkadalar, sosyal ve dini hayata dair neredeyse her eyleri
kastlarna uygun olmaldr. Kiilerin kastna gre hangi eliyle, hatta elinin hangi
parmayla nasl yemesi gerektii dahi eserde yer bulmu konulardandr Bu, eserin
teferruat saylabilecek konularda bile bu ayrma ne derece nem verdiini
gstermektedir. Dier yandan bu ayrmclk o kadar youndur ki, yiyecekleri de
etkilemitir. Aa kastlarn ve paryalarn dokunduklar ve piirdikleri yemekler
temiz dahi olsa dinen pis kabul edilmitir. Bu da eserin, hayatn her alannda
birbirinden soyutlanm snfl bir toplum oluturmak istediini gsterir.
Srekli onlarn nemi ve deeri vurgulandndan Manu, zellikle
Brahmanlarn otoritelerini dayandrdklar en temel eserlerden olagelmitir. Kasttan
bahsedilmeyen ksmlarda dahi devaml iki kere domulara hitap edilmesi, eseri kast
sisteminin en temel dini kaynaklarndan biri haline getirmitir.
Aslnda

eserde

lemin

ve

kast

mensuplarn

tanrdan

yaratlnn

anlatlmasnn amac dahi, kast sistemine metafizik bir temel bulma abasdr. nk
eser bireysel ve toplumsal kurtuluu kast gereklerinin yerine getirilmesine
balamtr.
Eser kiilerin iledikleri sulara kastlarna gre ceza vermektedir. Ayn
ekilde bir kimsenin zarar verdii kiinin kast da alaca cezay belirlemede nemli
bir etkendir. Dolaysyla Manusmritinin sunduu hukuk ve adalet anlay, herkesi
kanun nnde eit kabul eden gnmz sekler hukukuyla elimektedir.
Eserde kast balamnda ele alnan ve Hinduizmin temel inan esaslarndan
sayabileceimiz dier bir reti karma ve reenkarnasyondur. Biz burada karmay bir
felsefe olarak deil, insan sorumluluklar asndan deerlendirdik. nk
Manusmriti karma ve reenkarnasyonu kast sorumluluklarnn yerine getirilmesinin
gerekeleri olarak ele almtr. Kiiler kastlarnn sorumluluklarn yerine getirirlerse
sonraki hayatlarnda daha yksek bir snfta doarlar. Ayn ekilde kurallara

102

uymamak bir sonraki hayatta daha aa bir varlk seviyesinde dnyaya gelmeye
neden olur. Dolaysyla bu iki kavram kast kurallarna uymann en nemli dini
gerekeleri olarak sunulmaktadr.
Hinduizmin en temel karakteristiklerinden biri phesiz ineklere atfedilen
kutsiyettir. Bu anlay bugn dahi devam etmekte, hatta Hinduizm denilince birok
kiinin aklna ilk olarak bu uygulama gelmektedir. Gandi neden Hindu olduunu
aklad eserinde inekleri kutsal kabul ettiini ve Mslman toplumun Hindularla
barmak istiyorsa inek katlinden vazgemesini syler. neklerin kutsall ve nemi
tartmaszdr. Manusmriti bu dinin en nemli yasaklarndan olan inek yemekten
bahsetmez ancak inek ve onunla ilikili maddeler eserde yer bulur. nein st,
peyniri hatta dks bile nemlidir. ki imek suunun cezas bunlarn kaynar olarak
iilmesidir. nekten elde edilen maddelerin yenilmesi ve kullanm da belli artlara
balanmtr.
Manusmriti, Hinduizmin hem toplumsal hem de bireysel yn itibariyle
aratrmaya deer dikkat ekici uygulamalarndan olan arama hakknda da bilgiler
sunmaktadr. Bu reti, insann hayatnda dini eitim almasn, evlenerek neslin
devamna katk salamasn, alarak rahiplere ve Veda rencilerine sadaka
vermesini ve en sonunda kendini dnyadan soyutlayarak Tanrya ulamaya
almasn hedefler. Bu dzenlemenin aslnda son derece faydac bir mantkla
yapldn sylemeliyiz. Manusmriti ideal bir insan hayatnn drt evre olmas
gerektiini belirtir. Herkes hayatn ilk evresinde Vedalara almaldr. Dolaysyla
ocukluktan genlie kadar yllarn dini eitime adayan kiinin dindar bir kimse
olmas hedeflenmitir. Daha sonda kiinin aile hayatna geerek neslin devam iin
zellikle erkek evlatlar yetitirmesi istenir. Hayatn ilk dneminde kullanlmayan
cinsellik bu dnemde nemli bir amac yerine getirmek iin yasak olmaktan
kmtr. Ayrca bu evredeki kii almal ve Hinduizmin planlad toplumsal
dzende yiyici konumda olan rahipleri ve Veda rencilerini beslemelidir. Bu
grevlerini yerine getirdikten sonra yalanan ve emeklilik dnemine gelen kiinin
verimi decektir. te din, kiinin maddi olarak yararnn bitecei ya da azalaca
dnem gelince ondan artk sadece kendisiyle megul olmasn ve dnyevi her eyi

103

terk etmesini ister. Dolaysyla arama insann ve hayatn her dnemini din iinde
deerlendirme ve din iin faydal klma abasnn sonucudur.
Manusmritinin kadna verdii asli grev kocasn mutlu etmek ve neslin
devamn salamaktr. Dier yandan eserin bu hususta en fazla kar kt durum
ise kadnlarn bamsz hareket etmeleri ve kendi balarna karar vermeleridir. Eserin
kadn haklar asndan olumsuz deerlendirilmesinin tek nedeni kadna verdii asli
grevin iyi bir ev hanml olmas deildir. Manusmriti erkekleri erdemli, kadnlar
ise cinsel arzularyla onlar yoldan karmaya alan varlklar olarak ele almaktadr.
Manusmriti her insanda var olan iyilik ve ktlk yapma potansiyelini iki cins iin
eit grmemi, kadnlar ktle meyilli olarak tanmlamtr.
Eser kadna mutlak olarak bir erkein himayesinde olmay ve ona itaat etmeyi
emreder. Kzlar iin kk yata evliliklerin tavsiye edilmesi de bu genel yaklam
destekleyecek niteliktedir. Henz kendi bamsz kiilii olumadan, babasnn
himayesinden yine onun belirledii kocasnn himayesine verilerek evlendirilen bir
kzn, dinin emrine gre davranp kocasna bir tanr gibi itaat ve hizmet etmesi daha
kolay olacaktr. Eser kadnlarn bireysel ve erkekten bamsz karar almasn
engellemek iin bunun dinen ktln nemle vurgulamtr.
zellikle dullara bak as, ocuk evliliklerini desteklemesi ve kadnlar
ktle meyilli olarak tanmlamas nedeniyle Manusmriti, bata kadn haklar
savunucular ve feministler olmak zere geni bir toplum kesimi tarafndan iddetle
eletirilmektedir.
Hinduizm baz konularda ok fazla eletirilse bile, farkl retileri vastasyla
insanlarn ilgilisini ekmektedir. Hinduizmin, nemli uygulamalarndan olan
meditasyona ilgi her geen gn artmaktadr. Gnmz toplumunda zellikle alan
insanlarn giderek daha stresli bir hale gelmesi Hint dinlerindeki yoga ve
meditasyonu insanlar iin ekici klmaktadr. Kiiler yoga yaparak zntlerinden
kurtulmaya ve ruhlarn dinginletirmeye almakta bylece Hinduizm baz
fikirlerini farkl din mensuplarna da ulatrmaktadr. Ayn ekilde Hinduizmde

104

nemli bir yeri olan reenkarnasyon inanc da, giderek daha fazla kii tarafndan
benimsenmektedir. yle ki slam, Hristiyanlk gibi dinlerin znde byle bir inan
olmamakla birlikte bu dinlere mensup insanlar da reenkarnasyon inancna ilgi
gstermektedir. Kiilerin gnlk konumalarnda ou zaman ciddi anlamda
sylenmese dahi nceki hayat ve reenkarnasyona dair diyaloglar gemektedir. Oysa
50 yl ncesine bakldnda byle bir ey sz konusu deildi. Ayn ekilde bata
televizyon olmak zere iletiim aralar ve yaynlar da, eskiye oranla youn bir
ekilde reenkarnasyona atf yapmaktadr. nsanlarn birou ruh gne belki ciddi
olarak inanmasa dahi, onun gnlk konumalarda giderek artan bir ekilde yer
bulmas, kiilerin bunu en azndan itikatlarn sarsacak kadar ters bir inan olarak
grmediklerini gstermektedir. Reenkarnasyon inanc lkemizde en yaygn din olan
slamn hesap, ceza-mkfat, ruhun ebedi olmay gibi konulardaki inanc
nedeniyle, zne aykr olduu halde, bu durum lkemiz iin de geerlidir.
Manusmritinin birbiriyle elien noktalar vardr. rnein kastlar aras
evliliklerden doanlar bir yerde kast d olarak nitelendirilirken dier yandan bu
guruplara kast isimleri verilmektedir. Baka bir yerde bir rahiple hizmetinin
evlenmesinin grlmedik bir ey olduu sylenirken eser bu evlilikler sonucunda
oluacak kastlar ve onlarn durumlarn ele alp anlatmaktadr. Bu da gsteriyor ki
Manu zamannda, belki de kastn en etkili dnemlerinde dahi kastlar aras evlilik
yasa bir ekilde inenmekteydi. Eserin bu yaklamnn nedeni ise evlilie insani
ve duygusal boyutunu tamamen gz ard ederek sadece dini bir kurum olarak
bakmasdr. Bunu, evlilik trleri saylrken en kutsal evliliklerin dini amalarla ve
rahiplerle yaplanlar olup, kt kabul edilenlerin ise kiilerin sadece istedikleri iin
yaptklar evlilikler olduu rneinde ak bir ekilde grmek mmkndr. Bu da
gsteriyor ki Manusmritideki baz yasaklar gereklikten kopukluu nedeniyle yzde
yz uygulanamamaktadr.
Eserin elikili noktalarnn olduu bir gerektir ancak zellikle baz konulara
bak as bizim dnya grmze aykr olsa dahi kendi iinde bir btnlk arz
etmektedir. rnein kast konusunda eser en iyi toplumu drt snftan oluan, her
grubun kendi arasnda sosyal ve dini ilikiler kurduu ve bireyin yapaca iin

105

doutan belli olduu bir toplum eklinde dnmektedir. Byle bir toplum dzenli,
kimlerin ba kimlerin ayak olacann belli olduu, din adamlarnn en stte
bulunduu bir yapda olacaktr.
Dier yandan eser aile iinde herkesin konumunun belli olmasn
istemektedir. Bu amacn gerekletirmek iinse kadnlar erkeklere baml ve itaate
mecbur klarak meydana gelebilecek tartma ve dzensizlikleri batan engellemeye
almaktadr.

Dier

taraftan

dullara

yaklamn

bu

bak

as

iinde

deerlendirmek biraz daha gtr.

Eserin gerek dier konularda gerek kast ile ilgili olarak sylediklerinin bugn
tam olarak uygulanmas mmkn grlmemektedir. Mesela esere gre kadn ne
kadar kt olsa da kocasna itaatten vazgememelidir. Bu ise esere gre kadnlar iin
boanmann olmamas demektir. Oysa gnmz hukuku kadnlara bu hakk
vermektedir. Manusmriti hizmetilerin mal sahibi olmasn ho grmez. Oysa bu
konuda artk resmi bir engel yoktur. Dier yandan Hindistanda alt kastlar zelikle
sudralar ticaret hayatnda nemli yerlerde bulunabilmektedirler. Elbette bu eserin
etkisinin tamamen ortadan kalkt anlamna gelmemektedir. Ancak tm dnyada
etkili olan seklerleme ve realizmden zelliklede bu ar uygulamalarn gz
nnde bulundurursak Hinduizmin uzak kalmas mmkn grnmemektedir.

106

KAYNAKLAR

AGARWAL, Sita, Genocide of Woman in Hinduism, Sudrastan Books, Jabalpur,

1999,
http://web.archive.org/web/20010606091528/www.dalitstan.org/books/gowh/,
25.08.2007
Bhagavad-Gita (Tanrnn arks), ev. mer Cemal GNGREN, Yol Yaynlar,
stanbul, 2001
Brihadaranyaka Upanishad,
http://www.bharatadesam.com/spiritual/upanishads/brihadaranyaka_upanishad.
php
CARLISLE, Richard (ed.), The llustrated Encyclopedia of Mankind, The Beliefs of
Man, Hinduism, Marshall Cavendsh Limited, London, 1978.
Child marriages targeted in India,
http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm, 24. October. 2002,
25.08.07
COOMARASWAMY, Ananda, Hinduizm Ve Budizm, ev. smail Tapnar, Kakns,
2000
DANG, Vimla, Feudal mindset still dogs women's struggle, 1998- 06-19,
www.tribuneindia.com/50yrs/women.htm#1, 06.10.07
DEMRC, Krat, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, aret Yaynlar, stanbul,
1991.
DOWSON, John, A Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion,
Geography, History, and Literature, New Delhi, 1987
ELADE, Mircea, Dinin Anlam Ve Sosyal Fonksiyonu, ev. Mehmet Aydn, Din
Bilimleri Yay., Konya, 1995

107

 Dinler Tarihine Giri, Kabalc Yaynevi, stanbul, 2003

GANDH, Mahatma, Hinduism, Essay and Reflections on His Life and Work, S.
Radhakrishnan, Jaico Publishing House, 1956
Henotheism, http://en.wikipedia.org/wiki/Henotheism, 05.10.07.
The Hymns of the Rgveda, trans. Ralph T. G. Griffith, ed. by. J. L. Shastri, Motilal
Banarsidas, Delhi, 1973
KAMAT, Jyotsna, Status of Women in Medieval Karnataka,
http://www.kamat.com/jyotsna/women.htm, 25.08.2007, last update 24.05.2007
KATJU, Justice Markandey, The Importance of Mtakshara n the 21st Century,
http://www.ebc-india.com/lawyer/articles/2005_7_3.htm, 16.10.07
The Laws Of Manu, tr. By Wendy DONIGER With Brian K. SMITH, Penguin
Books, New Delhi, 1991
The Laws of Manu, tr. By George Bhler, Sacred Books of the East, 1886, vol 25,
http://www.sacred-texts.com/hin/manu.htm
Mahabharata, tr. by Kisari Mohan Ganguli, 18831896, http://www.sacredtexts.com/hin/m01/m01076.htm
Manusmriti, http://en.wikipedia.org/wiki/Manusmriti, 16.10.07.
Manusmriti, http://www.experiencefestival.com/a/Manu_Smriti/id/514064, 16.10.07
MISHRA, R. C. , Women in ndia:Towards Gender Equality, New Delhi,
2006, http://en.wikipedia.org/wiki/women_in_India, ISBN 81-7273-306-2,
25.08.07
NATH Ramendra, Why I Am Not A Hindu,
http://www.infidels.org/library/modern/ramendra_nath/hindu.html

108

NETZSCHE, Friedrich, The Antichrist,

http://www.corrupt.org/data/files/friedrich_nietzsche/etc/friedrich_nietzschethe_antichrist.pdf, 17.10.07
Twilight of the Idols, The Improvers of Mankind,
http://www.praxeology.net/twilight3.htm, 18.10.07
RAJU, P.T., Hindistan Dinleri, Asya Dinleri, ev. Abdullah Davudolu, , nklp
yaynlar, stanbul, 2002.
SARIKIOLU, Ekrem, Din Fenomenolojisi, SD basmevi, Isparta, 2002.
SARMA, D.S., Hint Dini Tarihine Giri, ev. Fuat Aydn, Ata Yay., stanbul, 2005.
The Nature and History of Hinduism, The Religion of The Hindus, ed. by
Kenneth W. Morgan, Motilal Banarsidas, Delhi, 1953
The Satapatha Brahmana, Sacred Books of the East, tr. by Julius Eggeling, 1882,
http://www.sacred-texts.com/hin/sbr/sbe12/sbe1234.htm,
Shaktism, http://en.wikipedia.org/wiki/Shaktism,21.09.07.
SHARMA, Arvind, Hinduism for Our Times, Oxford University Press, Bombay,
1996.
SMART Ninian, The Religious Experience of Mankind, The Fontana Library
Theology and Philosophy, London, 1971.
THOMPSON O. Henry, World Religions in War and Peace, McFarland and
Company, North Carolina, 1988.
VARANNE Jean, Hinduizm, Din Fenomeni, ev. Mehmet Aydn, Din Bilimleri
Yaynlar, Konya, 2000.
WACH, Joachim, Dinler Tarihi, ev. Fuat Aydn, Ata Yaynlar, stanbul, 2004.
WEBER, Max, The Religion Of ndia, the free press of glencoe, 1958.
WLLAMS, Monier, Hinduism, London,1925.
Women in India, http://en.wikipedia.org/wiki/women_in_India, 25.08.2007

109

Women in History, http://nrcw.nic.in/index2.asp?sublinkid=450, 25.08.2007

Yajnavalkya, http://en.wikipedia.org/wiki/Yajnavalkya, 21.09.07

YTK Ali hsan, Hint Dinleri, zmir lahiyat Vakf Yaynlar, zmir, 2005.
Hint Kkenli Dinlerde Karma nancnn Tenash nancyla likisi, Ruh ve
Madde Yaynlar, stanbul, 1996
Hz. Meryem ve Efes, Tibyan Yaynclk, zmir, 2001

110