1.

Sa pagbabasa sa Vocation of the Business

Leader, maaaring ituring ang larangan ng negosyo
bilang bokasyon na lumalampas sa pangkaraniwang
layunin
na
maximize
shareholder
wealth.
Ipaliwanag itong posibilidad
ng bokasyon sa
konteksto ng ikatlong mason. Ano nga ba ang good
goods? Good work? Good wealth? Paano itong tatlo
nagiging balangkas sa paggastos ng kalayaan sa
konteksto ng isang ethos ng tao?

Hindi mawawala sa ating isipan ang stereotipikong business lider na may divided life.
Ito nga naman ang kadalasan nating nakikita. Para sa maraming business lider, hindi
magkatugma ang kanilang ikinikilos sa kanilang mga prinsipyo at birtud. Nagkakaroon kung
baga ng divided life, at sa huli, di nila nagagawang pagsilbihan ang common good.
Nawawalan tuloy ng ethos ang bokasyon ng taong nasa industriya ng corporate.
Ayon kay Aristoteles, ang ethos ay kredibilidad. Tinatawag niya rin itong ethical
appeal dahil kapag mayroong ganito ang isang indibidwal, ibig sabihin niyon ay
nakakakumbinse ang karakter na kanyang ipinapakita.
Subalit, hindi ito ang kadalasang nangyayari sa totoong buhay. Dahil sa matinding
pressure na makalikom ng tubo, tila nakakalimutan ng business lider ang kanyang mga
prinsipyo at birtud. Naaakit siyang isipin na hindi compatible ang kanyang buhaypropesyunal sa kanyang buhay-moral.
Ang kailangang tandaan: oo, mahalaga ang tubo. Ang pagtamo ng tubo ay kailangan
para maipagpatuloy ang negosyo dahil ito ay isang senyales ng mabuting kalagayan nito.
Kailangan din ito dahil dito siya kukuha ng kanyang ipanggagastos sa mga pangangailangan.
Ngunit hindi dapat ito maging overriding purpose ng buhay. Ang tubo ay instrument lamang;
kalianman hindi ito dapat maging ultimong layunin ng isang business lider.
Sa kabila ng mga stereotype, maaaring magkaroon ng matagumpay na negosyo ang
isang business lider habang ipinapairal ang common good. Ito ay kung susundan niya ang
framework ng GOOD GOODS, GOOD WORK, AT GOOD WEALTH.

Good goods
-

Goods that are truly good and services that truly serve
In solidarity with the poor

Fosters human dignity

Good work

Concept of subsidiarity

Sustainable production of wealth: maximization

Just distribution

Good wealth

Kung iuugnay natin ito sa kwento ng tatlong mason, masasabi natin na ang ikatlong
mason lamang ang sumusunod sa balangkas na ito. Ang unang mason ay gumagawa
lamang ng isang pader; ang ikalawa, simbahan. Natatangi ang ikatlong mason dahil
ginagawa niya ang misyon ng Diyos. Sa kaso kasi ng una at ikalawa, oo, may ginagawa
silang istraktura na posibleng may paggagamitan pero nakakatulong ba ito? Kung titingnan
natin ang balangkas, ang ikatlong mason lamang ang sumasang-ayon sa lahat ng criteria.

Good goods
Napag-isipan ba ng una at ikalawang mason kung para saang end goal ba gagamitin
ang kanilang istraktura? Kung para sa ikabubuti ba? Kung oo, sa ikabubuti ba ito ng
karamihan (hanggat maaari, lahat sana ng maaapektuhan at kasali sa proyektong
ito) o baka naman para lang ito sa ikabubuti ng iilan? Halimbawa, mga kostumer na
pagkakikitaan nila at mga among paglilingkuran nila?
Hindi ganito ang ikatlong mason. Sa kaso niya, hindi lang siya basta-basta gumagawa
ng kahit ano. Hindi lamang siya nagtatrabaho. Alam niya na may purpose itong
ginagawa niya, na nakakatulong ito. At ito ay hindi biased. Hindi makitid na
sumasaklaw lamang sa mga hangarin ng kanyang mga amo at kostumer. Kung
anuman ang ginagawa niya, ito ay para sa common good.
Good work
Maliban sa pagkakaroon ng mabuting layunin, sinisigurado rin nitong ikatlong mason
na tama ang ikinikilos niya. Sa kaso kasi ng una at ikalawa, gumagawa lamang sila
ng istraktura pero naiisipan at naisisigurado ba nila na wasto ang pamamaraan nila?
Sabihin nalang natin na para nga sa common good ang ginagawa nila. Kaso mamaya
niyan, baka ang mentality na ipinapairal nila ay yong tipong the means justify the
end. Sabihin nalang natin may mga underling itong mga mason na tumutulong sa
kanila. Sa kaso ng una at ikalawa, posible na iniisip nila na ayos lang ang pagtrato
nila sa kanilang mga empleyado (ito man ay abusado na o hindi). Tutal, binabayaran
naman sila.
Hindi ito maaaring gawain ng ikatlo, dahil bilang alagad ng Diyos, siyay naniniwala
sa intrinsikong halaga ng bawat tao, na hindi dapat tratuhin bilang isang instrumento
lamang. Kailangan pahalagahin ang dignidad ng tao. Hindi lang dapat nakatuon
obhetibong dimensyon ng trabaho, kundi pati rin sa subhetibong dimensyon nito,
kung paano nahuhubog ng trabaho ang taong gumagawa nito. Inaanyayahan din
dapat ang lahat ng empleyado na maging co-creators na may sariling boses at
kalayaan sa trabaho. Workplace democracy, ika nga.

Good wealth
Efficient ba ng pagkakagamit sa mga resources? Wala naman bang nasasayang?
Bilang katuwang sa pagpapaalaga ng kalikasan, dapat bigyang diin na ang bawat
sangkap ng produksyon ay nagagamit nang lubusan.
Tapos, kung anuman ang mga benepisyo na mayroon, dapat naipapamahagi ito nang
wasto sa pagitan ng ibat ibang stakeholder na nakikitulong at naaapektuhan ng
negosyong ito.
Ang balangkas na ito ay nakakatulong para sa pag-iral ng ethos sa negosyo. Isa
siyang gabay upang ang negosyo ay maging sintunado sa moralidad na nais ipairal ng isang
indibiduwal.

2. Itinatakda ni Kant ang pilosopiyang moral na may

ganap na katiyakan at may bisa palagikailanman,
kahit saan, at para sa kahit sinong rasyonal na
nilalang. Kaya naman nakabatay ang kanyang
pilosopiyang moral sa (a) katuwiran na dalisay
(walang bahid na empiriko), (b) mabuting kilos-loob,
at (c) tungkulin bilang sapat na motibo (at hindi
pawing kahiligan). Sa pamamagitan nitong mga
batayan, may tatlong pagbigkas si Kant sa isang
kautusang walang pasubali. Ano ang mga ito?
Ipaliwanag.

UNA Kumilos ka lamang kung ang maxim mo ay maaari mong gawing isang
pangkalahatang batas ng iyong kilos-loob.
Sa unang pormulasyon, pinapahalagahan dito ang unibersalidad ng paggawa ng
isang kilos. May katuwiran ba ang ikinikilos ko sa paraang pwede ito isalin sa lahat ng
konteksto: saanman, kailanman, at sinuman? May salungat o kontradiksyon bang
mangyayari kung ito ay gagawing unibersal? Kung oo, ito ay hindi nararapat ikilos.
Hindi ito mabuti.
PANGALAWA Kumilos ka lamang sa paraang itatrato mo ang sangkatauhan hindi lamang
bilang isang instrumento, kung di bilang ultimong layunin din sa iyong pagkilos.
Pwede natin balikan ang mga nasabi sa VBL para rito. Kung ang trabaho ay may
obhetibo at subhetibong dimensyon, ganoon din ang anumang kilos.
Obhetibo sa paraang may nagagawa, may naipupundar, may naitutulong, atbp.
Subhetibo sa paraang kung anuman ang kinikilos ng isang tao, ito ay maaaring

makaapekto sa dignidad niya dahil sa kanyang pagkilos, may nagbabago. Minsan,

may nahuhubog, may nahahasanagkakameron. Minsan naman, may nasisira.
Hindi nais ipahiwatig ng pormulasyon na bawal gamitin ang sangkatauhan (ito man
ay ibang tao o sarili) bilang instrumento. Katawang-tawa isipin ang isang mundo na
hindi nagagamit ang kakayahan o kung ano mang mayroon ang isang tao. Ngunit
kailangan din nating tandaan na porket ganoon, hindi ito rason para kalimutan na
ang dignidad ng isang tao. Bilang saalang-ala sa dignidad at kapasidad ng tao,
kailangang alalahanin ng indibiduwal na ang kilos niya dapat ay nakakahubog para
sa ikabubuti niya at ng ibang tao na posibleng may kinalaman sa kanyang pagkilos.
PANGATLO Kumilos ka sa paraang ang kilos-loob mo ay maaari mong ituring bilang iyo (o
sa ibang salita, dapat autonomous ang will).
Dahil ang bawat tao ay may katuwiran, inaanyayahan tayo ni Kant na makarating
nang kusang-loob sa konsepto ng moralidadnang mahubog natin ito at nang
makaangat tayo mula sa isang hilaw na moralidad, na kung saan ang ating moralidad
ay nakabase lamang sa walang pakundangang pagsunod sa ipinataw na moralidad
ng iba. Ngunit hindi ibig sabihin na sa paghubog ng sariling moralidad ay kung anuano na lamang klase ng moralidad ang bubunga. Dahil nga nakakapag-isip ang tao,
inaasahan na ang moralidad na mabubuo ay nabibigyang-alam ng katuwiran.
DEONTOLOHIYA
Kung titingnan natin, ang Kantian ethics ay isang deontolohiya. Ang halaga nito ay
nakasalalay sa ideya na ang mga kilos na itinuturing tama ay wala dapat bahid ng
ibang motibo. Ang tanging motibasyon lamang ay ang gawin ito dahil kailangan itong
gawin. Isa itong tungkulin. Sapagkat kapag may iba pang motibo, ang nangyayari ay
kapag nawala ito, hindi na ipagpapatuloy ng isang indibiduwal ang tamang kilos.
Dahil sa deontolohiyang karakter ng Kantian ethics, masasabi natin na ito ay isang
supreme principle of morality na kung saan maaasahan natin na gagawin ng
indibiduwal ang tamang kilos nang walang pakundangan at pasubali. Nagiging a
priori ito na kung saan nangingibabaw ang moralidad sa circumstance at sa gayon ay
ating maaasahan bilang isang tunay na pilosopiyang moral.
Halimbawa, may magkaklase na laging magkasama noon. Magkadorm sila kaya hindi
mahirap alamin ng bawat isa ang kalagayan ng kaibigan niya. Subalit, lumipat ng
eskwelahan yung isa, napabarkada sa iba at dahil doon ay lumaho onti ang
pagkakaibigan. Nagkatrangkaso ang isa sa kanila. Nahihirapan gumalaw. Ang
kaibigan lang ang nakakaalam.
Kaso, posibleng hindi na siya tulungan ng kaibigan niya. Posibleng ikinakatuwiran ng
kaibigan niya na may bagong kabarkda naman ito na pwede nitong maasahan. Dito
papasok ang Kantian ethics. Kung wala ang konsepto ng tungkulin, kung ang
pagnanasa na gawin ang kabutihan ay nakasalalay sa ibang motibo maliban sa
tungkulin, magiging conditional na lamang ang kabutihang-loob. Kung gayon, ito ay
isang hindi maaasahang moralidad.

3. Sinusukat ni Mill kung tama o mali ang isang

pagkilos ayon sa bunga nitong pakinabang. Ngunit
itong pagsukat ay hindi pawing cost-benefit analysis
sa negosyo. Bakit? Ipaliwanag kung bakit higit na
mabuting maging Socrates na hindi masaya kaysa sa
hangal na masaya. Magbigay ng halimbawa kung saan
ginagamit ang utilitarian calculus.
Sa ilalim ng pilosopiyang moral ni Mill, ang isang kilos ay tama kung ang
pangkalahatang bunga nito ang siyang makakapagbigay ng pinakamataas na kasayahan sa
nakararaming tao. Hindi tulad ng Kantian ethics, hindi nito pinapairal ang isang moralidad na
absoluto, na kung saan may mga kilos na likas na tama at mayroon naming mga kilos na
likas na mali. Naiiba rito ang utilitaryanismo dahil ang moralidad ditto ay circumstantial.
Case-per-case basis. Kailangang bigyang unawa ang situwasyon dahil doon lamang
mapagtatanto kung ang isang kilos ay dapat ng aba gawin.
Sa pagsusuri ng kilos, tinitingnan ang costs at benefits sa pamamagitan ng felicific
calculus. Maaaring isipin na itoy ibang pangalan lamang sa nakasanayang cost-benefit
analysis sa negosyo. Ngunit, kailangan nating tandaan na hindi sila magkapareho. Kung sa
negosyo, tinitingnan lamang natin ang kapakanan ng sariling negosyo, dito sa
utilitaryanismo ni Mill, kailangan isaalang-alang ang lahat ng stakeholder na apektado o may
kinalaman sa negosyo. Hindi lamang ang sarili (o kung sa negosyo, yong shareholder). Sa
madaling salita, ang habol natin sa utilitaryanismo ay hindi ang absolute good, kung di ang
greatest happiness.

Ang felicific calculus ay may tatlong hakbang:

Una Tukuyin ang mga posibleng pagkilos bilang sagot sa situwasyon.
Ikalawa Para sa bawat alternatibo, ipagpalagay at kalkulahin ang pakinabang na
maidudulot.
Ikatlo Piliin ang alternatibo na may pinakamalaking pakinabang sa nakararaming
tao.

Ipaliwanag kung bakit higit na mabuting maging Socrates na hindi masaya kaysa
sa hangal na masaya.
Against this bleak backdrop the optimistic Socrates enters the picture. The key to
happiness, he argues, is to turn attention away from the body and towards the soul. By
harmonizing our desires we can learn to pacify the mind and achieve a divine-like state of
tranquility. A moral life is to be preferred to an immoral one, primarily because it leads to a
happier life. We see right here at the beginning of western philosophy that happiness is at
the forefront, linked to other concepts such as virtue, justice, and the ultimate meaning of
human existence.

Magbigay ng halimbawa kung saan ginagamit ang utilitarian calculus.

Insert stuff here

4. Ipaliwanag kung paano ipinapahiwatig ni Platon

ang Mabuti (ang pagkakaisa ng apat na pangunahing
arete) bilang batayan at pamantayan ng pagkilos ng
tao. Bakit nga ba kaganapan ang punot dulo ng
batayan ng pilosopiyang moral ni Platon? Datapwat
hindi ginugusto ng sinuman na gawin ang masama
(Meno), kung di baluktot lang ang pagtanaw sa
Mabuti (ignoratio) at sa sariling kaganapan, o biktima
lang ng mga impulse ng pagnanasa o silakbo ng
damdamin. Ipakita ang paghahambing ng kaganapan
sa apat na pangunahing arte sa pamamagitan ng
mga halimbawang makahulugan.
Para kay Plato, ang psuche (o kaluluwa) natin ay galing sa eidos, na siyang
tinataguriang Mabuti ni Platon. Ang eidos ang perfect form, perfect idea. Ito ay metapisikal.
Kapag pinag-uusapan natin ang maong, ito ay kulay bughaw. Ngunit ano ng aba ang
bughaw. Ang maong ba ang siyang bughaw mismo? Ang sagot diyan ay hindi sapagkat
nakikilahok lamang ang maong sa tunay kabughawan. Nakikibughaw kumbaga. Ang ating
pamamalagi sa mundong ito ay isang preparasyon lamang bago tayoy bumalik sa mundo
ng eidos, sa mundo ng kaganapan, ng pagiging kumpleto.
Ang kaganapan ang siyang punot dulo ng batayan ng pilosopiyang moral ni Platon
dahil tayoy nagsusumikap na makabalik sa eidos sa pamamalagi natin dito sa mundo.
Walang ni isang bagay na hindi natin napag-aralan na. Hindi tayo natututo dahil ang lahat
ng pwedeng matutuhan sa mundo ay atin nang alam. Tayo ay nagbabalik-tanaw lamang
upang maalala ito.
Bilang mga tao na nanggaling sa eidos, imposible na ninanais natin gawin ang
masama. Kung may ginagawa man tayong masama, ito ay dahil lang sa ignoratio (baluktot
na pagtingin sa Mabuti dahil hindi pa natin ito naalala) or dahil sa nabiktima lamang tayo ng
impulse ng pagnanasa (dala ng pagkakahiwalay sa eidos).
Dito papasok ang apat na pangunahing birtud. Sa pagkakaroon ng mga ito, mas
nailalapit natin an gating mga sarili pabalik sa Mabuti, sa eidos.

Sophia (so-fee-ya) = wisdom

- Pag-uunawa sa Mabuti o sa kaganapan

- Ang kahusayan sa pagkilatis (discernment) sa tamang lugar ng mga
bagay-bagay sa mundo
Andreia (an-dre-ya) = courage
-

Pagpapairal at pagpapanatili nito. To realize the knowledge of the good

Andreia ay ang impulso na gawin
Kung walang andreia: Walang backbone, walang pinaninindigan

Sophrosne (sof-ro-su-ney) = temperance

- Kahinahunan (mahinahon, calm, stable) sa harap ng kalabisan ng
damdamin at makamundong pagnanasa
Dikaiosne (di-kayo-su-ney) = justice

Ipakita ang halimbawa

5. Ipaliwanag kung bakit sapat na ang kabutihan*

upang maging maligaya*, ayon kay Aristoteles, at lalo
na
kung
paano
ginagawa
ang
kaligayahan
(eudaimonia) sa tinatawag nating virtuous cycle.
Bakit hindi kaya maging maligaya* ng akrates? Kung
totoong hindi eksaktong agham ang etika ni
Aristoteles, paano ito matututunan? O sa madaling

salita, paano nga ba maging isang maligaya at

mahusay na taong napaloloob sa Logos?
Bago ako magsimula, nais ko munang linawin ang ipinaparating ni Aristoteles na
depinisyon sa konsepto ng kabutihan at kaligayahan. Ang kaligayahan dito ay hindi
tumutugon sa karaniwang nosyon ng kaligayahan bilang isang disposisyon at hindi rin ito
isang damdamin na namumunga mula sa satispaksyon sa isang bagay, tao, pangyayari, o
lugar. Sa halip, ang kaligayahan na ibig ipahiwatig ni Aristoteles ay nangangahulugan sa
paglago o pag-unlad ng pagkatao. Eudaimonia ang tawag niya rito, at ito ang function ng
isang tao. Ito ay kung tawaging characteristic activity ng ating kaluluwa. At kaya, ang
kaligayahan na tinutukoy dito ay hindi isang phase na nakakamit sa huli tila ba isang state
of the soul. Hindi rin ito nakakamit sa isang bagsakan, dahil nga ito ay isang gawain.
Ngayon, ayon kay Aristoteles, kailangan ng kabutihan upang maging maligaya,
upang lumago ang kaluluwa o pagkatao. Ano itong kabutihan? Ang tawag ni Aristoteles dito
ay arte, na nangangahulugang kahusayan sa pagpapakatao. Hindi lahat ng tao ay may
ganitong kahusayan. Oo, lahat ng tao ay may natatanging aktibidad at ito ay ang
eudaimonia, subalit hindi lahat ay may arte. Bakit? Ito ay hindi dahil sa innate ito. Sa halip,
dahil ang arte ay natatamo sa paggawa. Sa anong paraan? Sa virtuous cycle.
May dalawang element itong virtuous cycle: ang phronesis at mesotes. Ang mesotes
ay ang pinakamainam na pagkilos na nasa pagitan ng labis at kulang (o mean kung
tawagin). Ang phronesis naman ay tumutukoy sa katalinuhang praktikal o sa pagkakaroon
ng kapasidad na makapagbigay ng mahusay na pagpapasiya.
Halimbawa: Si Carla ay isang mag-aaral sa hayskul. May math eksam siya na hindi
niya gaanong napag-aralan. May option siyang mangopya dahil nasa bandang hulihan ng
klase ang upuan niya. Pero napagtanto niya na nakakahinayang naman doon sa kanyang
katabi na siyay mangopya dahil ito ay talagang nagsipag mag-aral. Naalala niya ang
pakiramdam na pagkopyahan siya dati sa kanyang mga assignment at kung gaano
nakakahinayang ito dahil hindi siya halos makatulog sa paggagawa ng mga ito. Sabi ni Carla
sa sarili niya na babawi na lamang siya sa iba pang mga requirement, at gagawan nalang
niya ng paraan na makarami pa rin ng punto sa eksam. Kahit may tsansang mali ang mga
sagot niya, sisiguraduhin niyang maisulat niya ang lahat ng solusyon para kahit papaano ay
may partial points siya. Sa halimbawang ito, makikita natin na pinili ni Carla gawin ang
mesotes. At dahil ginawa niya ang mesotes, mas lalo huhusay pa ang kanyang phronesis.
Kaya naman sa susunod na lingo, noong may assignment sila na kailangan isubmit, mas
alam na niya kung ano ang dapat niyang gawin, at ito ay hindi pagpapakopya. Siguro sa
una, mahirapan pa siya, dahil bago palang ito sa kanya. Pero sa kalaunan, habang patuloy
niyang ginagawa ang mesotes at patuloy na nahahasa ang kanyang phronesis, mas
disposed na siya gawin ang mesotes sa puntong it comes naturally. Sanay na siya. Hindi na
niya ito kailangang pagtalunin pa sa sarili niya. Mas resolved na siya at pinaninindigan na
niya ito sa puntong wala na talaga siyang pinapakopya, kahit mga kaibigan niya.
Mapagtatanto din niya sa kalaunan na kahit di niya pakopyahin ang kanyang mga kaklase ay
makakatulong pa rin naman siya. At ito ay sa pamamagitan ng marangal na paraan tulad ng
pagtututor sa kanyang mga kaklase kapag may hindi sila naintindihan sa lesson na
pinaghanguan ng assignment. Sa kabuuan, makikita natin na may paglago ng pagkatao o

eudaimoniang nagaganap, at sa bawat pag-ulit ng cycle, ay lalo pang napalalago ito. May
kahusayan, may kabutihan, improvement, o arte na nangyayari.
Iba ang nangyayari kapag akrates (o yong tinatawag nating incontinent person).
Balikan ulit natin si Carla. Sa simula, akrates din naman siya. Hindi niya kayang pigilan ang
mga damdamin niya. Bumibigay siya sa pagnanasa niya na makatulong sa mga kaklase
kaya niya pinapakopya ang kanyang assignment. Alam naman niyang mali ito at labag din
ito sa kalooban niya, ngunit kung magpapatuloy siya na bumigay sa pagnanasa na
tumulong, ay magiging paulit-ulit lang ito. Magiging vicious cycle na kung saan sa kaso niya
ay labis na panghihinayang dahil patuloy siyang nakalubog. Kung kalian lang niya gagawin
ang mabuti* (este, pagpapahusay ng kanyang pagkatao na sa sitwasyong ito ay ang hindi
pagpapakopya) ay tsaka lamang siya liligaya.
Dahil tayo ay mga social being, nagagawa nating matutuhan ang etika ni Aristotekes
kahit di man ito isang agham. Maraming paraan para matutuhan natin ito: sa pamamagitan
ng payo ng kapamilya o kaibigan, sa sariling karanasan (tulad ng nangyari kay Carla dun sa
virtuous cycle), sa pag-obserba sa karanasan ng ibang tao, sa eskwelahan, at marami pang
iba.