Him ha to ln nht i

vi nh nc chnh l
nhng li ph bnh t cc
nh tr thc c lp.
Murray Rothbard

Phi By Bn Cht Nh Nc

Dn nhp
Cun sch ny a ra mt trnh thut c ng t gc nhn ca Rothbard v Nh nc. Ni tip
Franz Oppenheimer v Albert Jay Nock, Rothbard cng nhn nhn Nh nc nh mt thc th bc lt.
N khng sn xut ra bt k th g nhng li trm cp ngun lc t nhng ngi tham gia sn xut.
Khi p dng quan im ny ln lch s nc M, Rothbard cng mn n nhng trc tc ca John
C. Calhoun.
Lm th no mt t chc thuc dng ny c th duy tr chnh bn thn n? N phi vn dng
tuyn truyn ginh c s ng h ca qun chng i vi nhng chnh sch ca n. Gii tr thc
v ta n ng mt vai tr then cht y, v Rothbard dn ra tc phm ca nh l thuyt php lut c
nh hng ln Charles Black, Jr. nh mt in hnh ca s huyn hoc v t tng trong qu trnh Ta
n Ti cao tr thnh mt c quan c sng knh.

Mc lc

Nh Nc Khng ng Ngha Vi iu G ...................................................................................

Nh Nc L G ..............................................................................................................................

Nh Nc Bo Ton Chnh N Nh Th No ................................................................................. 7

Nh Nc Vt Qua Nhng Gii Hn Ca N Nh Th No ....................................................... 15
Nh Nc S Hi iu G ............................................................................................................... 23
Mi Lin H Gia Cc Nh Nc ................................................................................................... 25
Lch S Di Gc Mt Cuc ua Gia Quyn Lc Nh Nc V Quyn Lc X Hi .......... 29

Nh Nc Khng ng Ngha Vi iu G

Nh nc gn nh c thng nht xem l mt c quan phc v x hi. Mt s nh l thuyt

tn sng Nh nc nh mt hnh tng thn thnh ca x hi; mt s khc xem n l mt t chc hin
ha mc d thng km hiu qu t c nhng mc ch x hi; nhng hu nh tt c u xem
n l mt phng tin cn thit t c nhng mc tiu ca nhn loi, mt phng tin chng
li kinh t t nhn v thng ginh phn thng trong cuc cnh tranh ngun lc ny. Vi s tri dy
ca th ch dn ch, mc ng nht ca Nh nc vo x hi c tng ln bi phn, cho n
khi ngi ta phi nghe quen tai nhng iu cm tnh tri vi hu ht mi nguyn tc lp lun v l
thng, chng hn nh "chng ta l chnh ph." Thut ng tp hp chng ta tht qu hu ch, n
cho mt th ngy trang t tng trm ln thc t i sng chnh tr. Nu nh "chng ta l chnh
ph," vy th bt k iu g mt chnh ph lm i vi mt c nhn u khng nhng cng bng, khng
h bo ngc m cn mang tnh t nguyn xt v pha c nhn lin quan. Nu chnh ph gnh ly
mt khon n cng s cn phi tr bng cch nh thu mt nhm ny v li ch ca mt nhm
khc, th thc t v gnh nng ny s b giu nhm i bng cch ni rng "chng ta t mc n chnh
mnh." Nu chnh ph bt mt ngi i lnh hay tng anh ta vo t v bt ng quan im, vy l anh ta
t gy ra cho chnh mnh m thi, v v th s vic chng c g l khng tha ng. Theo cch lp
lun ny, bt k ngi Do thi no b chnh quyn Quc x git hi thnh ra khng h b git hi m
chnh l h t st, bi v h l chnh ph (th c chn ra mt cch dn ch), v v th bt k
iu g chnh quyn gy ra cho h u mang tnh t nguyn xt t chnh gc bn thn h. Ta s
ngh rng rt d nhn ra quan nim ny l ng hay sai, nhng c v s ngi nhng mc khc
nhau vn bm vo s tr ngy y khng t th nhiu.
Do , chng ta phi ni r rng chng ta khng phi l chnh quyn; chnh quyn khng

2
phi l chng ta. Chnh quyn theo bt k mt ngha chnh xc no khng h i din cho a
s dn chng.1 Nhng k c nu n c i din, k c nu 70 phn trm ngi dn quyt nh git hi
30 phn trm nhng ngi cn li, th vn s l ti git ngi ch khng phi l s t nguyn t st
xt t pha nhm thiu s b tn st.2 Khng mt n d hay mt li ni rng tuch v v rng "tt c
chng ta u thuc v nhau" c php che y thc t cn bn ny.
Vy nu Nh nc khng phi l chng ta, nu n khng phi l "gia-nh-con-ngi" t hp
vi nhau quyt nh nhng vn chung, nu n khng phi l mt cuc hi ngh Tam im hay
mt cu lc b ng qu, th n l g? Mt cch ngn gn: Nh nc l mt t chc trong mt x hi v
n lun c gng duy tr s c quyn s dng v lc, bo lc trong mt khu vc lnh th nht nh;
mt cch c th, n l t chc duy nht trong x hi thu c li lc khng da trn s ng gp t
nguyn hoc cc thanh ton cho nhng dch v n cung cp m da trn s p bc. Trong khi nhng c
th hay c quan khc c c thu nhp bng vic sn xut hng ha, dch v v bng cch bn nhng
hng ha v dch v y cho nhau mt cch t nguyn v ha bnh, Nh nc thu c li lc nh
cng bc tc l l nh vo s dng v e da bng nh t v li l.3 Tip theo vic s dng v lc
v bo lc thu c li lc, nhn chung Nh nc s sp t v sai khin nhng hot ng khc ca

1 Trong chng ny, chng ta khng th ni nhiu nhng vn v ngy bin v "dn ch." ni rng i biu hay
y t ca mt c nhn lun phi tun theo nhng mnh lnh ca c nhn y, c th b bi min bt k khi no v khng
c hnh ng i ngc vi li ch v mun ca ngi ch. R rng "i biu" trong mt ch dn ch khng bao
gi c th p ng c nhng chc nng cung cp dch v nh vy, nhng chc nng duy nht ha hp vi mt x hi
theo ch ngha t do.
2 Nhng ngi c t tng dn ch x hi thng i p li rng ch dn ch s chn la lnh o bi a s
theo logic c ng rng nhm a s phi li nhng quyn t do nht nh cho thiu s, bi mt ngy no thiu s
c th s tr thnh a s. Khng k n nhng ch sai st khc, l l ny r rng khng th ng trong nhng bi cnh
m thiu s khng th tr thnh a s, v d nh khi thiu s thuc mt chng tc khc hoc mt dn tc t ngi so vi
a s.
3 Theo Joseph A. Schumpeter, Ch Ngha T Bn, Ch Ngha X Hi, v Ch Dn Ch (Nxb Harper and Bros. New
York, 1942), tr. 198.
S va chm v i khng gia hai lnh vc Nh nc v t nhn gia tng t pha t nhn bi thc t rng Nh
nc v ang sng da vo li lc c sn xut trong lnh vc t nhn cho nhng mc ch c nhn, v li lc
b nhng th lc chnh tr li i chch hng khi nhng mc ch c nhn y.
Xem thm Murray N. Rothbard, S ngy bin ca Khu vc kinh t nh nc trong Ph Bnh Ngi Theo Ch Ngha
C Nhn Mi (Ma h, 1961): t trang 3.

3
nhng ngi dn i tng ring l ca n. Mt ngi c th thy rng s quan st n gin ny c
trong mi kiu Nh nc trong lch s v trn ton cu lm minh chng cho khng nh ny; nhng
chnh v s huyn hoc c hi bao trm ln cc hot ng ca Nh nc qu lu ri nn cn
thit c mt s trnh by k lng.

Nh Nc L G
Con ngi trn tri khi c sinh ra trn th gii ny, v cn dng n tr no ca mnh hc
hi cch tip nhn nhng ngun lc t nhin ban cho, v bin i chng (v d nh bng cch u t
vo t bn) thnh nhng dng thc, hnh thi v nhng hon cnh m ngun ti nguyn c th s
dng tha mn nhu cu v nng cao mc sng. Cch duy nht con ngi thc hin c iu ny
l s dng tr no v nng lng ca mnh bin i nhng ngun ti nguyn (sn xut) v trao i
nhng sn phm ny vi nhng sn phm ngi khc to ra. Thng qua qu trnh trao i qua li t
nguyn, con ngi pht hin ra rng nng sut v theo l mc sng ca mi bn tham gia trao i
c th c tng ln rt nhiu. Cch thc t nhin duy nht con ngi tn ti c v t n s
giu c l s dng tr c v nng lng ca mnh tham gia qu trnh sn xut v trao i. Con ngi
thc hin iu ny bng cch trc tin tm ra nhng ngun ti nguyn thin nhin, sau bin i
chng (bng cch ha trn sc lao ng vi chng nh cch Locke dng t) chng tr thnh ti
sn c nhn ca mnh, v sau ti sn ny c trao i vi ti sn do nhng ngi khc c c
bng cch thc tng t. ng li x hi tun theo nhng i hi ca bn cht con ngi, v th, l
ng li ca quyn ti sn v l th trng t do ca s cho tng hay trao i nhng quyn y.
Thng qua ng li ny, con ngi hc hi c cch trnh nhng phng thc rng r l tranh
ginh nhau nhng ngun ti nguyn him, tc l A ch c th c c nhng ngun lc y bng cch
gy tn hi cho B. Thay vo h lm cho nhng ngun lc sinh si gp nhiu ln trong s sn xut v
trao i mt cch yn bnh v ha hp.
Nh x hi hc v i ngi c Franz Oppenheimer ch ra rng c hai cch c c ca
ci, v hai cch ny c tnh loi t ln nhau. Cch th nht l cch sn xut v trao i cp trn,
m ng gi l phng tin kinh t. Cch cn li th n gin hn, ch n khng i hi sc sn
xut; n l cch chim ot hng ha v dch v ca ngi khc bng v lc v bo lc. y l phng

5
thc tch thu t mt bn, phng thc trm cp ti sn ca ngi khc. Oppenheimer t tn cho
phng thc ny l "phng tin chnh tr" ginh c ca ci. Cn ni r rng vic s dng nng
lng v l l mt cch ha bnh trong sn sut chnh l ng li t nhin cho con ngi, l phng
tin cho s tn ti v thnh vng ca con ngi trn tri t ny. Cng cn ni r tng ng rng
phng tin bc lt, cng bch l tri vi quy lut t nhin; n mang tnh cht k sinh, bi thay v gia
tng th n li lm gia gim sn xut. Phng tin chnh tr bn rt sn phm cho mt c nhn hay
mt nhm ngi k sinh v ph hoi; v s bn rt ny khng ch lm gim mc sn xut, m cn lm
gim ng lc ca ngi sn xut vt qua mc duy tr s tn ti ca h. V lu di, k cp t ph
hy s tn ti ca chnh mnh bng cch lm thoi ha hoc trit tiu chnh ngun cung ca mnh.
Nhng khng ch c vy, ngay c trong ngn hn, k bc lt cng ang c x ngc li vi bn cht
con ngi ch thc ca h.
By gi chng ta ang mt v tr tr li y hn cho cu hi: Nh nc l g? Nh nc,
theo nh li Oppenheimer, l "t chc ca nhng phng tin chnh tr"; n l s h thng ha ca qu
trnh bc lt trn mt lnh th nht nh.4 Bi v, ti phm cng lm ch l hn hu v khng n nh;
s k sinh mang tnh cht ph du, v li sng k sinh, bc lt c th b gt b bt c lc no bi s
khng c ca nhng nn nhn. Nh nc em li mt knh hp php, c trt t, c h thng cho vic
cp bc ti sn t hu; n ban mt li sng n nh, vng chc v tng i yn bnh cho tng lp
k sinh ca x hi.5 Do sn xut lun phi c trc cp bc nn th trng t do xut hin trc Nh
4 Franz Oppenheimer, Nh nc (Nxb Vanguard Press, New York 1926) tr. 24-27:
C hai phng tin i nghch nhau v cn bn, theo con ngi do nhu cu tn ti buc phi c c phng
tin cn thit tha mn nhng mong mun ca mnh. Hai loi phng tin ny l lm vic v trm cp, lao
ng ca bn thn v chim hu bng v lc sc lao ng ca ngi khc . . . . Trong tho lun sau y, ti xut
gi lao ng bn thn v s trao i tng ng gia lao ng ca mt ngi vi lao ng ca ngi khc l
phng tin kinh t tha mn nhu cu, cn s chim hu khng mong mun i vi lao ng ca ngi khc
s c gi l phng tin chnh tr. . . Nh nc l mt t chc ca nhng phng tin chnh tr. Do , khng
mt Nh nc no c th tn ti cho n khi nhng phng tin kinh t to ra c mt s lng c hn nhng
i tng tha mn cc nhu cu, nhng i tng ny c th b ly i hoc chim hu bi s trm cp hiu
chin.
5 Albert Jay Nock vit rt sinh ng rng:
[n]h nc xc lp v thi hnh s c quyn ti c... N cm cc c nhn git ngi, nhng chnh n t chc git

6
nc. Nh nc cha bao gi c to ra t mt kh c x hi"; n lun c sinh ra trong s chinh
pht v bc lt. Mu hnh kinh in l mt b lc chinh pht tm ngng phng thc lu i ca n
cp bc v git ngi ca b lc b chinh pht nhn ra rng khong thi gian cp bc s ko di
hn v bn vng hn, tnh th cng d chu hn, nu nh b lc b chinh pht c cho sng v sn
xut trong iu kin nhng k chinh pht vi t cch nhng k thng tr s yu sch mt khon cng
np u n hng nm.6 Mt phng thc cho s ra i ca mt Nh nc c th c minh ha nh
sau: Trn vng i pha nam Ruritania, mt ton ph ginh c s kim sot v vt cht trn vng
lnh th, v sau cng th lnh ton ph tuyn b hn l "Vua ca chnh ph c lp v ch quyn Nam
Ruritania"; v nu nh hn v b h lc duy tr s thng tr ny trong mt thi gian, ri th
ngc nhin cha! mt Nh nc mi gia nhp trong "gia nh cc quc gia," v nhng k cm u
ton ph trc y bin thnh ng cp qu tc ca vng quc.

ngi mt quy m v cng to ln. N trng pht ti trm cp ca c nhn, nhng chnh n li khng cht ngi
ngn th tay vo bt k th g n mun, cho d l ti sn ca cng dn hay ca nc ngoi.
Nock, V Chuyn Lm ng, v Nhng Tiu Lun Khc (Nxb Harper and Bros. New York, 1929), tr. 143; trch dn theo
Jack Schwartzman, "Albert Jay Nock Mt ngi tha," Nim Tin v T Do (Thng 12, 1953) tr. 11.
6 Oppenheimer, Nh nc, tr. 15:
Nh vy, Nh nc l g xt theo mt khi nim x hi hc? Nh nc, trn vn t cn nguyn ca n, l mt c
quan x hi, do mt nhm ngi chin thng p t ln mt nhm tht bi, vi mc ch duy nht l iu chnh
quyn thng tr ca nhm chin thng i vi nhm tht bi, v bo ton bn thn n trc s ni dy t bn trong
v tn cng t bn ngoi. Xt theo thuyt mc ch, quyn thng tr ny khng c mc ch no khc ngoi s bc
lt kinh t ca k chin thng i vi k tht bi.
V de Jouvenel vit: "Nh nc, v bn cht, l kt qu ca nhng thnh cng ginh c bi mt bng cp nhng k
tn chnh chng ln trn nhng x hi nh b, ring l." -- V Quyn Lc (Nxb Viking Press, New York, 1949), tr. 100101.

Nh Nc Bo Ton Chnh N Nh Th No
Khi mt Nh nc c thnh lp, vn ca nhm cai tr hoc ng cp c quyn l
lm th no duy tr quyn thng tr ca mnh.7 Mc d v lc chnh l modus operandi (phng thc
hnh ng) ca h, nhng vn c bn v v lu di li thuc v t tng. Bi v, tip tc nm
quyn, bt k mt chnh quyn no (khng ring mt chnh quyn dn ch) phi c c s ng h t
a s ngi dn ca n. S ng h ny, xin nh cho, khng nht thit l s nhit tnh c tnh ch ng;
n cng rt c th l s cam chu b ng nh i vi mt quy lut t nhin khng th trnh khi.
Nhng d th no vn phi l s ng h theo ngha mt dng chp nhn no , nu khng thiu s
nhng k nm quyn ca Nh nc cui cng s b s phn khng ch ng ca a s dn chng vt
qua v tm nh hng. Do s bc lt phi c dung dng t thng d sn xut, nn ng (v cn
thit phi ng) l giai cp to nn Nh nc gii chc (v qu tc) phi l thiu s kh nh trn
t nc, mc d tt nhin n c th mua chuc ng minh t nhng nhm quan trng trong dn
chng. V vy, nhim v trng yu ca nhng lnh o chnh l lun phi m bo s chp nhn ch
ng hay cam chu ca a s cng dn.8, 9

7 V c im phn bit mu cht gia ng cp mt nhm c c quyn, c li hoc nhng gnh nng do Nh nc
ban cho hoc p t v khi nim Marxist giai cp trong x hi, xem Ludwig von Mises, L thuyt v Lch s (Nxb
Yale University Press, New Haven, Conn.: 1957), t tr. 112.
8 S chp thun nh vy tt nhin khng th hm rng s cai tr ca Nh nc tr thnh c tnh t nguyn; bi
ngay c nu s ng h ca a s l tch cc v ch ng, s ng h ny vn khng c nht tr bi mi c nhn.
9 Vn mi chnh quyn bt k mang tnh cht c ti n u i vi cc c nhn phi m bo c s ng h
c trnh by bi cc nh l thuyt chnh tr sc so nh tienne de la Botie, David Hume, v Ludwig von
Mises. Theo , tham kho David Hume, "V nhng nguyn tc u tin ca chnh quyn," trong Lun vn, Vn
chng, o c v Chnh tr (Nxb Ward, Locke, and Taylor, London, khng ghi ngy thng), tr. 23; Etienne de la
Botie, Chng c ti (Nxb Columbia University Press, New York 1942), tr. 8-9; Ludwig von Mises, Hnh ng ca
Con ngi (Nxb Mises Institute, Auburn, Ala.. 1998), t tr. 188. tm hiu thm v nhng cng hin trong phn tch
Nh nc ca La Botie, xem Oscar Jaszi v John D. Lewis, Chng li Bo cha (Nxb The Free Press, Glencoe,
Ill.1957), tr. 55-57.

8
Tt nhin mt phng thc m bo s ng h l thng qua s to ra nhng li ch kinh t.
Do mt mnh vua khng th cai tr c; ng ta phi c mt nhm ngi ng h ng o, a
chung nhng iu kin tin quyt ca s thng tr v d nh nhng thnh vin ca b my Nh
nc, in hnh l gii chc v qu tc.10 Nhng iu ny cng ch m bo c mt thiu s nhng
ngi ng h nhit thnh, v ngay c vic mua chuc s ng h thit yu bng nhng khon bao cp v
s ban pht c quyn khc cng khng t c s tn thnh ca a s. c c s chp nhn ct
yu ny, a s phi b thuyt phc bng t tng rng chnh quyn ca h l tt p, thng tu, v t ra
l mt s tt nhin, chc chn tt p hn bt k mt la chn no khc c th hnh dung n. Khi dy
t tng ny trong nhn dn l nhim v x hi sng cn ca cc tr thc. Bi ng o qun chng
khng to ra nhng quan im ca ring h, hay tht s suy ngh mt cch c lp thng qua nhng
quan im y; h s tun theo mt cch th ng nhng quan im c la chn v reo gic bi gii
tr thc. V vy, tr thc l nhng k ng khun d lun trong x hi. V bi chnh xc l kiu
ng khun d lun m Nh nc tha thit mong mun, nn tng ca mt lin minh lu i gia Nh
nc v tr thc tr nn r rng.
Hin nhin l Nh nc cn tr thc; nhng l do v sao tr thc li cn Nh nc th khng d
hiu nh vy. Mt cch n gin, ta c th ni rng sinh k ca tr thc trong th trng t do khng
bao gi l tht s bn vng; bi gii tr thc phi l thuc vo nhng gi tr v la chn ca s ng
ng bo ca h, m c im ca qun chng chnh l: h nhn chung khng quan tm n nhng vn
ca tr thc. Ngc li, Nh nc li sn lng a ra cho tr thc mt v tr m bo v lu di trong
b my Nh nc, v theo l mt khon thu nhp bn vng v uy th trn vn. Bi s c thng
hu h cho nhng chc nng h thi hnh cho cc cp lnh o Nh nc, tr thc n y cng tr
10 Theo La Botie, Chng c Ti, tr. 43-44.
C khi no mt lnh o bin mnh thnh c ti. . . tt c nhng k b bin cht v tham vng mnh lit hoc tnh
hm li c bit - nhng k ny s t hp quanh hn v ng h hn nhm c c mt phn chin li phm v bin
chng thnh nhng ch nhn ng di quyn tn bo cha.

9
thnh mt phn trong nhm thng tr y.11
Lin minh gia Nh nc v nhng tr thc c biu tng ha trong s kht khao tha thit
ca cc gio s ti i hc Berlin th k 19 v vic to dng "i cn v tr thc ca Nh
Hohenzollern." thi nay, chng ta hy ghi nh bnh lun mang tnh pht hin ca mt hc gi
Marxist ni ting v nghin cu ph bnh ca Gio s Wittfogel v nn chuyn ch phng ng c
i: "Nn vn minh m Gio s Wittfogel ang cng kch mt cch quyt lit chnh l nn vn minh c
th bin cc nh th v hc gi thnh quan chc."12 Trong v s nhng v d, chng ta c th dn ra s
pht trin gn y v khoa hc chin lc nhm phc v cho cnh tay thi hnh bo lc chnh ca
Nh nc, qun i.13 Thm vo , mt c quan kh knh na l nhng s gia triu nh hay s
gia chnh thng, tn ty ng h nhng quan im ca chnh nhng k thng tr v nhng hnh ng ca
tin nhn.14

11 iu ny tuyt nhin khng hm rng tt c tr thc u kt ng minh vi Nh nc. V nhng gc ca lin minh
gia tr thc v Nh nc, tham kho Bertrand de Jouvenel, "Thi ca tr thc vi x hi th trng," Con C (Thng
1, 1951): tr.19-27; nh trn, "Cch hnh x t bn ch ngha ca gii tr thc chu u," theo btv F.A. Hayek, Ch Ngha
T Bn v Cc Nh S Hc (Nxb University of Chicago Press, Chicago 1954), tr. 93-123; ti bn theo George B. de
Huszar, Gii Tr Thc (Nxb The Free Press, Glencoe, Ill.1960), tr. 385-99; v Schumpeter, Ch Ngha Quc v Cc
Giai Cp X Hi (Nxb Meridian Books, New York 1975), tr. 143-55.
12 Theo Joseph Needham, "Ph bnh Karl A. Wittfogel, Nn chuyn ch phng ng," Khoa hc v X Hi (1958): tr.
65. Needham cng vit rng "Nhng hong [Trung Hoa] k tc c phng s trong mi thi i bi mt tp hp
ng o nhng hc gi ht sc nhn vn v khng v li," tr. 61. Wittfogel nhn xt rng hc thuyt ca Khng T m
giai cp thng tr t ln gii quan li hc gi qun t ca n, l nn chuyn chnh thin nh i vi ton th nhn dn.
Karl A. Wittfogel, Nn Chuyn Ch Phng ng (Nxb Yale University Press, New Haven, Conn.: 1957), tr. 320-321
v nhng phn khc. V tha i lp vi Needham, tham kho John Lukacs, "Giai cp tr thc hay ngh nip tr
thc?" theo De Huszar, Gii tr thc, tr. 521-522.
13 Theo Jeanne Ribs, "Nhng k by bu chin tranh," Gii Phng (Thng 8, 1961): tr.13. Cc chin lc gia khng
khng rng ngnh ngh ca h xng ng c c danh vng nh vi ngnh hc thut tng ng l binh nghip. Xem
thm theo Marcus Raskin, "Gii tr thc Ci cht triu ngi," Ph Bnh Sch New York (14 thng 11, 1963): tr.6-7.
14 Theo , nh s hc Conyers Read di s ch nh ca tng thng, ch trng che y nhng thc t lch s nhm
phc v nhng gi tr quc gia v "dn ch." Read tuyn b rng "chin tranh ton din d l chin tranh nng hay
lnh u tuyn m tt c mi ngi, v ku gi mi ngi gp phn ca mnh. Trong ngha v ny, mt nh s hc
cng khng t do cht g hn mt nh vt l hc." Theo Read, "Nhng trch nhim x hi ca nh s hc," Ph Bnh
Lch S Nc M (1951): t tr. 283. Vi bi bnh lun v Read v nhng gc khc v lch s ta n, xem Howard K.
Beale, "Nh s hc chuyn nghip: L thuyt v thc tin," The Pacific Historical Review (Thng 8, 1953) tr. 227-255.
Cng t/k Herbert Butterfield, "Lch s chnh thng: tiu ch v nhng cm by ca n," Nhng Quan H gia Con
Ngi v Lch S (Nxb Macmillan, New York 1952), tr. 182-224; v Harry Elmer Barnes, Nhng S Gia Cung nh v
Ch Ngha Xt Li (khng r ngy thng) t trang 2.

10
C nhiu nhng l l a dng m Nh nc v nhng tr thc ca n dng dn d nhn
dn ng h s cai tr ca h. V c bn, cc dng l l y c th tm gn li nh sau: (a) Cc lnh o
Nh nc l nhng ngi v i v khn ngoan (h cai tr bng quyn thin thnh, h l ng cp
qu tc, h l nhng chuyn gia khoa hc) v i v khn ngoan hn nhiu so vi nhng thn dn
tt nhng kh di, v (b) s thng tr ca chnh quyn hin hnh l iu ng nhin, tuyt i cn
thit, v tt p hn nhiu so vi nhng th xu xa m h c th xy ra nu chnh quyn ny sp .
Lin hip ca Gio hi v Nh nc l mt trong nhng cng c t tng lu i v thnh cng nht.
K thng tr hoc l c phong v bi Thng , hoc trong trng hp quyn thng tr tuyt i
ca nhiu nn chuyn ch phng ng chnh l thn thnh, l Thin t; do vy, bt k mt s khng
c no i vi s thng tr y u l phm thng. Th on tn gio ca cc Nh nc thc hnh
chnh chc nng tr c c bn t c s ng h ca nhn dn v thm ch c s th phng nhng
k thng tr.15
Mt cng c thnh cng na l gieo rc ni s v bt k h thng cai tr hoc phi cai tr thay th
no khc. C mt iu c khng nh l nhng lnh o hin thi cung cp cho cng dn mt dch
v thit yu m h s v cng bit n: S bo v trc nhng k cp v ti phm hi hu. Bi, bo
ton c quyn cp bc, Nh nc phi m bo c rng ti c c nhn v s ni lon phi c
gi mc ti thiu. Nh nc thnh cng, nht l trong nhng th k tr li y, trong vic gieo rc
ni s v nhng lnh o ca Nh nc khc. Do nhng khu vc t ai trn tri t c phn
chia gia cc Nh nc c th, mt trong nhng hc thuyt c bn ca Nh nc l ng nht chnh n
vi lnh th m n cai tr. Do hu ht ngi dn u c xu hng yu qu hng ca h, s ng nht
t ai v ngi dn vi Nh nc l mt cng c khin lng yu nc t nhin lm nhng vic c
li cho Nh nc. Nu nc Ruritania b nc Walldavia tn cng, nhim v u tin ca nh nc v
15 Tham kho Wittfogel, Nn Chuyn Ch Phng ng, tr. 87-100. V nhng vai tr i lp trc din gia tn gio v
Nh nc Trung Hoa v Nht Bn c i, xem Norman Jacobs, Ngun Gc Ch Ngha T Bn Hin i v ng
(Nxb Hong Kong University Press, Hong Kong:1958), tr. 161- 194.

11
nhng tr thc ca n l thuyt phc ngi dn Ruritania rng s tn cng ang tht s p n
ngi dn ch khng ch l s tn cng nhm vo tng lp c quyn thng tr. Nh vy l mt cuc
chin gia nhng k thng tr c bin thnh mt cuc chin gia nhng ngi dn, mi dn tc u
tin ln bo v cho nhng k thng tr ca mnh trong nim tin sai lm rng nhng k thng tr ang
bo v h. Cng c ch ngha dn tc ch thnh cng trong nn vn minh phng Ty trong my
th k tr li y; khng qu lu trc , s ng thn dn ch xem chin tranh nh nhng trn chin
khng thch ng gia nhng m qu tc khc nhau.
C nhiu v kh t tng tinh vi c Nh nc vn dng qua nhng th k. Mt loi v kh
tuyt vi chnh l truyn thng. Mt Nh nc cng duy tr c lu th v kh ny cng mnh; bi v
khi Triu i X hay Nh nc Y c c mt sc nng gi to ca nhiu th k truyn thng chng
lng cho n.16 Nh vy, s th phng t tin tr thnh mt phng tin khng ly g lm tinh vi lm
ca ca s th phng nhng k thng tr c xa. Nguy c ln nht i vi Nh nc l s ph bnh ca
cc nh tri thc c lp; khng c cch no tt hn bp nght s ph bnh l tn cng bt k ting
ni c lp no, bt k ngi khi xng s nghi ng mi no nh th l mt k bng b xm phm
s thng thi ca cha ng. Mt v kh t tng hiu nghim khc l h thp c nhn v v cao tp
th x hi. Do bt k mt s thng tr c no cng bao hm s chp nhn ca a s, bt k nguy c
v t tng no cng ch c th bt u t mt hay mt vi c nhn suy ngh c lp. T tng mi
cha k n t tng ph bnh mi nht nh bt u nh l d lun ca mt thiu s; do Nh
nc phi lm thui cht quan im ngay t lc manh nha bng cch nho bng bt k quan im no
chng li nhng kin ca s ng. Nh vy l "hy lng nghe nhng ngi anh em" hay "hy iu

16 Theo De Jouvenel, V Quyn Lc, tr. 22: L do ct yu ca s phc tng l bi n tr thnh thi quen ca ging
loi... Quyn lc i vi chng ta l mt thc t t nhin. T nhng ngy u tin lch s c chp li, n lun nm
gi vn mnh ca con ngi... nhng k nm quyn cai tr [cc x hi] i trc khng bin mt m khng truyn li
nhng c quyn cho nhng k k tc hoc khng li trong tr no ngi dn nhng du vt mi cht chng thm
nhng tc ng ca chng. S tip ni ca nhng chnh quyn c th c xem nh mt chnh quyn c s lien tc pht
trin thm.

12
chnh theo x hi" tr thnh nhng v kh t tng p tan nhng bt ng quan im ca c
nhn.17 Bng nhng bin php nh vy, s ng s chng bao gi bit n s khng tn ti ca b trang
phc trn ngi v Hong ca h.18 iu quan trng na l Nh nc phi lm cho s cai tr ca n
c v hin nhin; d l nu cch cai tr ca n khng c a thch, n s vn nhn c s cam chu
th ng, mt dn chng chnh l s mc ni quen thuc gia "cht v thu. C mt phng thc l
tim nhim ch ngha nh mnh (determinism) t s sch, i lp vi t do ch ca c nhn. Nu
nh Triu i X cai tr chng ta, th l v nhng Quy Lut Lch S Bt Kh Khng (hoc Thin ,
hoc S Ti Thng, hoc nhng Lc Lng Sn Xut Vt Cht) phn truyn nh vy, v bt k c
nhn b mn no cng khng th thay i c s phn truyn hin nhin y. Mt iu quan trng na
l Nh nc phi khin thn dn ca n khc su mi c cm i vi bt k "thuyt m mu lch s"
no; bi s tm hiu nhng "thuyt m mu" ng ngha vi s tm hiu nhng ng c v mt s quy
kt trch nhim cho nhng tc hi xy ra trong lch s. Tuy nhin, nu bt k s bo ngc Nh
nc p t no, s mua chuc no, hoc chin tranh xm lc no khng phi do nhng lnh o Nh
nc gy ra - m do nhng lc lng x hi, hoc do tnh trng khng hon ho ca th gii, hoc
nu theo cch no do tt c mi ngi (c mt khu hiu l "Tt C Chng Ta L Nhng K St
Nhn") vy th chng ch g cho vic ngi dn cm phn hoc vng ln chng li nhng tc hi c.
Hn na, vic cng kch nhng thuyt m mu c ngha l nhng thn dn s tr nn c tin hn
trc nhng l do"phc li chung" vn lun c Nh nc xut gy ra bt k hnh ng chuyn
quyn no ca n. Mt "thuyt m u" c th lm lung lay h thng bng cch khin cho nhn dn
nghi ng s tuyn truyn t tng ca Nh nc.
17 V nhng cch s dng tn gio nh vy ca Trung Hoa, xem Norman Jacobs.
18 Theo H.L. Mencken, Tuyn Tp Mencken (Nxb Knopf, New York 1949), tr. 145:
Tt c nhng g [chnh quyn] thy c trong mt t tng nguyn bn l s thay i tim nng, v theo l
mt s xm phm nhng c quyn ca n. Con ngi nguy him nht i vi bt k mt chnh quyn no chnh l
k c th t rt ra nhng kt lun cho chnh mnh m khng cn xem xt n nhng iu cm k v m tn vn
thng th. Mt cch gn nh hin nhin, anh ta s i n kt lun rng chnh quyn ang cai tr anh ta l khng
trung thc, v do nu anh ta lng mn anh ta s tm cch thay i n. V ngay c nu c nhn anh ta khng
lng mn, anh ta cng s rt d c khuynh hng lan ta s bt mn trong nhng k lng mn.

13
Mt phng thc ng tin cy khc un nn nhn dn theo ch ca Nh nc l s quy ti.
Bt k gia tng no trong s sung tc c nhn cng c th b cng kch nh l "s tham lam v lng
tm," "ch ngha duy vt," hoc "s d dt qu mc," vic lm ra li nhun c th b cng kch nh l
"bc lt" v "cho vay nng li," trao i c li qua li b t co l "s ch k," v th no kt lun
lun c rt ra theo hng c thm nhng ngun lc c rt t khu vc kinh t t nhn sang khu
vc kinh t nh nc.
Trong thi i c tnh th tc hn hin nay, quyn thin thnh ca Nh nc c b sung
bng s thnh triu mt v thn mi: Khoa hc. S cai tr ca Nh nc gi y c tuyn b l mang
tnh khoa hc tuyt i, c thnh lp v quy hoch bi cc chuyn gia. Nhng d cho "lp lun"
c dn ra nhiu hn so vi trong nhng th k trc, y khng phi l s lp lun chn chnh ca c
nhn v s thc hnh ch t do ca h; vn l ngi theo ch ngha tp th v ch ngha nh
mnh, vn bao hm s thao tng cng bch ca nhng k thng tr i vi cc i tng ca n.
Nu l trong mt thi i khc n gin hn, hn l s gia tng s dng nhng bit ng khoa
hc cho php nhng tr thc ca Nh nc thu dt nn s bin gii ngu dn cho nn thng tr ca
Nh nc s ch nhn c s giu ct ca dn chng. Mt k cp bin minh cho s trm cp ca
hn bng cch ni rng hn tht s gip cc nn nhn, rng hn thc y bun bn l - s kh m
thuyt phc c my ai; nhng khi l thuyt ny c khoc ln nhng phng trnh Keynes v
nhng vin dn n tng v "hiu ng tng bi," (multiplier effect) th ri thay n s mang nhiu tnh
thuyt phc hn. V nh th l s ch p ln l thng c tip din, mi thi i li thc hin nhim
v y theo cch ring ca n.
Nh vy, do s ng h v t tng mang tnh cht sng cn i vi Nh nc, n phi khng
ngng c gng gy n tng vi dn chng v "tnh hp php" ca n tch bch nhng hot ng
ca n vi nhng hot ng ca bn k cp n thun. S quyt tm khng ngng ngh ca n trong
vic ch p ln l thng khng h l ngu nhin, bi nh Mencken khng nh mt cch sinh

14
ng:
Mt thng dn, bt k mc nhng sai lm g khc, u t nht cng thy r rng chnh quyn l
mt th g nm ngoi phm vi ca anh ta, v nhng ng bo ca anh ta xt trn tng th; rng
l mt quyn lc ring r, c lp v nguy him, ch phn no nm trong s kim sot ca anh
ta, v c kh nng gy hi rt ln cho anh ta. C hay khng mt thc t chng ln lao g l khp
ni vic trm cp nhm vo chnh quyn c nhn nhn nh mt ti phm mc thp hn so
vi trm cp nhm vo mt c nhn, hay thm ch mt nghip on? . . . Ti tin rng, ng sau
ton b iu ny l mt ngha su xa ca s i khng v cn bn gia chnh quyn v ngi dn
m n cai tr. N c hiu rng, khng phi nh mt hi ng nhng cng dn c chn ra
duy tr cng vic chung ca ton th mi ngi, m nh mt tp on ring r v t tr - ch yu tn
ty trong vic bc lt ngi dn kim li cho nhng thnh vin ca chnh n. . . Khi mt c
nhn cng dn b trm cp, l mt con ngi kh knh b tc ot nhng thnh qu t cng
vic v s dnh dm ca anh ta; khi chnh ph b trm cp, iu ti t nht xy ra l nhng k u
cng v li nhc s c t tin hn chi bi so vi lc trc m thi. Quan nim rng s tin
l do bn h kim ra chng bao gi nghe xui tai c c; i vi hu ht nhng ngi c suy ngh,
l mt iu nghe tht l bch.19

19 H.L. Mencken, Tuyn Tp Mencken

15

Nh Nc Vt Qu Nhng Gii Hn Ca N Nh Th No

Nh Bertrand de Jouvenel ch ra mt cch thng thi, qua bao th k - con ngi hnh
thnh nn nhng khi nim c thit k kim ch v gii hn nhng thc hnh ca s cai tr ca
Nh nc; v ri ht Nh nc ny n Nh nc khc, bng cch s dng nhng ng minh tr thc
ca chng, c th bin i nhng khi nim ny thnh nhng con du tr c ng tnh hp php
v c hnh ln nhng sc ch v hnh ng ca n. Ban u Ty u, theo khi nim quyn thin
thnh, cc v vua ch c th cai tr theo lut thnh; nhng v vua bin khi nim y thnh mt con
du thnh ph chun bt k hnh ng no ca vua. Khi nim dn ch ngh vin ban u c t
ra nh mt s kim ch ca dn i vi nn qun ch chuyn ch; rt cuc ngh vin tr thnh b phn
thit yu ca Nh nc v mi hnh ng ca n u tr thnh t quyt. Nh De Jouvenel kt lun:
Nhiu tc gi v cc thuyt ch quyn tm ra mt. . . trong nhng cng c gii hn ny. Nhng
sau cng, nhng thuyt ny sm hay mun u nh mt mc ch nguyn bn ca chng, v tr
nn hnh ng n thun nh mt tm vn nhn cho Quyn lc, bng cch cung cp cho n s h
tr mnh m nh mt quyn t ch m n dng theo thi gian xc lp nn chnh n. 20

Tng t vi nhng hc thuyt c th hn: Quyn t nhin ca c nhn c nng gi theo

John Locke v Bn Tuyn Ngn Nhn Quyn (Bill of Rights) tr thnh mt quyn lm vic ca
cc statist (ngi theo ch ngha nh nc); ch ngha cng li t nhng l l v t do bin thnh
nhng l l chng li s phn khng nhng xm phm quyn t do m Nh nc thi hnh, v.v.
Tt nhin n lc tham vng nht t nhng gii hn ln Nh nc chnh l Bn Tuyn Ngn
Nhn Quyn v nhng phn gii hn khc ca Hin Php M, trong nhng gii hn thnh vn i
vi chnh quyn tr thnh iu lut cn bn s c din gii bi mt ngnh t php c cho l
c lp vi nhng ngnh khc ca chnh quyn. Mi ngi dn M u quen thuc vi qu trnh m
theo s xy dng nhng gii hn trong hin php khng ngng c ni rng trong th k va
20 Theo De Jouvenel, V Quyn Lc, t tr. 27.

16
qua. Nhng t c ngi su sc c nh Gio s Charles Black thy rng: trong qu trnh y, trn
quy m ln, Nh nc t bin i s gim st php l t mt cng c hn ch thnh mt cng c
na b sung tnh hp php v t tng cho nhng hnh ng ca chnh quyn. Bi nu mt n lnh
t php khng hp hin l mt s kim ch mnh m i vi quyn lc chnh quyn, th mt phn
quyt hp hin cng khai hay ngm ngm li l mt v kh mnh m thc y s chp nhn ca
cng chng i vi quyn lc ngy cng to ln ca chnh quyn.
Gio s Black bt u s phn tch ca ng bng cch ch ra s cn thit ct yu ca "tnh hp
php" i vi bt k chnh quyn no mun tn ti c, s hp php ha ny biu hin s chp thun
c bn ca a s i vi chnh quyn v nhng hot ng ca n.21 S chp thun tnh hp php tr
thnh mt vn c th trong mt t nc nh nc M, ni m "nhng hn nh ng k v quyn
hn c nhp vo chnh l thuyt m chnh quyn ly lm ch da. Th cn thit, Black b sung, l
mt phng tin chnh quyn c th s dng trn an cng chng rng nhng quyn lc gia tng ca
n qu tht l "hp hin." V ng kt lun. y l chc nng mang tnh lch s ch cht ca gim st t
php.
Hy xem Black minh ha vn :
Nguy c ln nht [i vi chnh quyn] l nguy c v s bt mn v mt cm gic cm phn c
gieo rc su rng trong dn chng, v s tn tht v thm quyn lun l do chnh quyn t gy ra,
bt k n c th c chng bao lu bi v lc hoc qun tnh hoc s thiu vng mt la chn
khc c sc thu ht v sn c ngay lp tc. Hu nh bt k ai sng di mt chnh quyn c nhng
quyn lc b gii hn u sm hay mun phi chu ng mt hnh ng no ca chnh quyn m
gc kin c nhn anh ta s xem l mt iu nm ngoi quyn lc ca chnh quyn
hoc l mt iu chnh quyn tuyt i b cm lm. Mt ngi b bt qun dch, mc d anh ta
khng tm thy u trong hin php nhc n vic phi thc hin qun dch c. . . . Mt nng dn
c cho hay anh ta c trng bao nhiu la m; anh ta tin, v anh ta pht hin ra mt s lut s
ng knh cng tin ging anh ta, rng quyn hn m chnh quyn c trong vic bo anh ta c
trng bao nhiu la m cng khng hn g quyn hn n c trong vic bo con gi anh ta c th ci
ai vy. Mt ngi phi i vo tri ci to lin bang v ni ra iu anh ta mun ni, v anh ta bc
loanh quanh trong x lim v nhm c. . . "Quc hi khng c to ra iu lut no rt bt quyn
t do ngn lun."

Nguy c l c tht khi mi ngi trong s nhng ngi ny (cn ai khng nm trong s h
21 Theo Charles L. Black. Jr., Nhn Dn v Ta n (Nxb Macmillan, New York 1960), t tr. 35.

17
ch?) s i chiu khi nim v gii hn ca chnh quyn vi hin thc (nh h nhn nhn) y nhng
vi phm trng trn cc gii hn thc t, v s rt ra kt lun hin nhin v v th ca chnh quyn di
gc hp php.22
Nguy c ny c ngn nga bi s xng ca Nh nc v hc thuyt rng mt c quan
phi c quyt nh cao nht trong tnh hp hin, v rng c quan ny, sau khi suy xt thu o, phi l
mt b phn ca chnh quyn lin bang.23 Bi mc d s c lp b ngoi ca t php lin bang
ng mt phn thit yu trong vic bin nhng hnh ng ca n thnh mt th nh l Thnh Kinh i
vi s ng dn chng; nhng cng ng v lun ng rng t php l mt b phn khng tch ri ca
b my chnh quyn v c ch nh bi cc ngnh lp php v hnh php. Black cng nhn rng iu
ny c ngha l Nh nc t n ln thnh mt k t phn x chnh n, do vi phm mt nguyn
tc t php c bn trong vic nhm n nhng quyt nh cng bng. ng thng thng ph nhn kh
nng v bt k mt s thay th no.24
Black b sung:
Vy th vn l phi suy tnh c mt phng cch quyt nh ca chnh quyn m [hi vng
rng] n s gim xung mt mc ti-thiu-chp-nhn-c s phn i mnh m trc vic chnh
quyn l k t phn xt chnh n. Khi lm c nh vy, ta ch c th hi vng rng s phn i
ny, d trn l thuyt vn c th duy tr [hiu ng in nghing l ca ti], s hu nh mt i tnh
thuyt phc, cho nn cng vic hp php ha ca c quan c quyt nh s ginh c s chp
thun.25
22 Charles L. Black. Jr., Nhn Dn v Ta n. Trang 42-43
23 Charles L. Black. Jr., Nhn Dn v Ta n. Trang 52:
Chc nng ch yu v cn thit nht ca Ta n [Ti Cao] l chc nng ph chun, khng phi chc nng bc b.
iu m mt chnh quyn c quyn lc b gii hn cn n ngay t ban u v mi mi l mt phng tin no
tha mn ngi dn rng n thc hin mi cch c th gi mnh trong phm vi quyn lc ca n.
y l iu kin cho tnh hp php ca n; v tnh hp php ca n v lu di l iu kin cho s tn ti ca
n. V Ta n Ti Cao trong sut lch s lun hnh ng nh mt hnh thc ca tnh hp php ca chnh
quyn.
24 i vi Black, "gii php" ny mc d c tnh nghch l v tnh vn tht hin nhin: Quyn lc cui cng ca Nh
nc... phi dng li ch lut php ngn n li. V ai s t ra gii hn, v ai s thi hnh s ngn chn i vi quyn
lc mnh m nht? G c, chnh l Nh nc, tt nhin ri, thng qua nhng thm phn v nhng iu lut ca n. Ai
iu phi tnh hnh? Ai dy bo nhng k khn ngoan? (sch dn, tr. 32-33) V: nhng ch nhng cu hi lin
quan n quyn lc chnh quyn ca mt quc gia ch quyn, s khng c kh nng la chn mt ngi bn ngoi chnh
quyn phn x. Mi chnh quyn quc gia min sao l mt chnh quyn u phi c c phn quyt sau cng
i vi quyn lc ca chnh n. (sch dn, tr. 48-49)
25 Sch dn, tr. 49.

18
Trong phn tch trc, Black nhn thy rng thnh tu v tnh cng bng v tnh hp php t
hnh ng vnh vin t phn xt chnh mnh ca Nh nc l mt th g ta nh mt php mu.26
p dng lun im ca mnh ln cuc i u ni ting gia chng trnh New Deal v Ta n
Ti Cao, Gio s Black hng hi khin trch nhng ng s ng h New Deal v s thin cn ca h
trong vic ch trch kch lit tr lc t php:
Phin bn tiu chun ca cu chuyn v New Deal v Ta n [Ti Cao], mc d chnh xc theo
cch ring ca n, nhng li gt b qua vn quan trng. . . . N tp trung vo nhng iu tr
ngi; n gn nh qun mt mi chuyn sau cng din ra nh th no. Kt qu ca vn ny
[v y l iu ti mun nhn mnh] l sau chng 24 thng ci vTa n Ti Cao, khng c
ly mt thay i trong iu lut v c cu t chc hoc ngay c v nhn s thc t ca n,
ng con du khng nh tnh hp php ln New Deal v ton b ton b khi nim mi v chnh
ph nc M.27

Nh vy, Ta n Ti Cao t c du chm ht cho mt s ng nhng ngi M c

nhng phn i mnh m v tnh hp hin ca New Deal:
Tt nhin, khng phi ai cng hi lng. Hong t Charlie ng yu ca thuyt t do kinh
t b hin php kim ch vn khuy ng tri tim ca mt s t nhng k qu khch trn
min cao nguyn Highlands ca s phi thc t cu knh. Nhng khng mt mi nghi ng
ca cng chng no cn nguy him hay ng k na dnh cho quyn hin php ca Quc
hi phi x l nhng v vn kinh t quc gia...
Chng ta khng c phng tin no khc ngoi Ta n Ti Cao ban tnh hp php cho New
Deal.28
Ging nh Black, mt nh l lun chnh tr ln t rt sm nhn ra l hng rnh rnh trong
mt s hn ch v hin php i vi chnh quyn khi trao quyn lc din gii sau cng cho Ta n Ti
Cao, v l John C. Calhoun. Calhoun khng bng lng vi "php mu," m thay vo ng

26 S quy kt nhng iu thn k ny cho chnh quyn gi nh n s bin h ca James Burnham cho chnh quyn bng
ch ngha thn b v nhng iu phi l: Trong thi c i, trc khi nhng o tng khoa hc lm lch lc tr tu truyn
thng, nhng ngi sng lp ra cc thnh bang c xem l nhng v thn hay thn... . C ngun gc hay bin minh v
chnh quyn u khng th l gii trn vn bng l tr ... V sao ti phi chp nhn s truyn ngi v hay tnh dn ch hay
bt k mt nguyn tc chnh thng no khc? V sao mt nguyn tc li bin minh cho s thng tr ca ngi i vi
ti?... Ti chp nhn nguyn tc , thbi v ti chp nhn n, bi v l l li v lun l l li phi theo. Theo
James Burnham, Quc Hi v Truyn Thng M (Nxb Regnery, Chicago 1959), tr. 3-8. Nhng nu c ngi khng
chp nhn nguyn tc th sao? Khi ci g s l "l li?"
27 Theo Black, Nhn Dn v Ta n, tr.64.
28 Sch dn, tr. 65.

19
tip tc i ti mt phn tch su sc v vn ca hin php. Trong Kho lun ca mnh, Calhoun ch
r khuynh hng c hu ca Nh nc trong vic vt qua nhng gii hn ca mt hin php nh th:
Mt hin php thnh vn ng nhin c nhiu li th ng k, nhng tht l mt sai lm ln khi
cho rng vic n thun a vo nhng iu khon hn ch/gii hn quyn lc ca chnh
quyn m khng trao quyn thi hnh gim st cho nhng ngi c bo v bi nhng iu
khon y [hiu ng in nghing ca ti] s l ngn chn ng a s v chim u th lm
dng quyn lc ca n. L ng s hu chnh quyn, h s t chnh hin php con ngi t ra
th hin s cn thit ca chnh quyn trong vic bo v x hi u i nhng quyn lc c
hin php ban cho v chng li nhng gii hn t ra nhm kim ch h. . . Trong khi , ng
thiu s hoc yu hn s theo chiu hng ngc li, nhn nhn nhng gii hn y nh mt s thit
yu bo v h trc ng chim u th. . . . Nhng trong hon cnh khng c phng tin no
h buc ng a s tun th nhng gii hn, phng sch duy nht cn li cho h l xy dng mt
hin php cht ch. . . . ng a s s chng li iu ny bng s xy dng hin php ci m. . .
s l s xy dng ny chng li s xy dng kia mt thu hp, mt m rng ti a nhng
quyn lc ca chnh quyn. Nhng liu s xy dng cht ch ca ng thiu s s t c g trc
s xy dng ci m ca ng a s, khi m mt bn c mi quyn lc ca chnh quyn hin thc
ha s xy dng ca n cn bn kia b tc mi phng tin thi hnh s xy dng ca n? Trong
mt cuc tranh ginh khng bnh ng nh vy th kt qu s chng c g l kh on. ng ng h
s gii hn s b p o. . . . Kt qu ca cuc tranh ginh y s dn n s lt hin php . . .
nhng hn ch s b trit tiu v chnh quyn s tr thnh mt chnh quyn c nhng quyn lc v
hn.29

Mt trong s t nhng nh khoa hc chnh tr cao phn tch ca Calhoun v hin php l Gio
s J. Allen Smith. Smith nhn xt rng hin php c thit k vi nhng kim sot v cn i gii
hn bt k mt quyn lc no ca chnh quyn, vy nhng n li pht trin mt Ta n Ti Cao c c
quyn din gii sau cng. Nu nh chnh quyn lin bang c to ra kim sot nhng xm phm
quyn t do c nhn ca cc bang ring r, vy ai s kim sot quyn lin bang? Smith khng nh rng
ngm n trong tng kim-sot-v-cn-i ca hin php l mt quan im i km rng khng mt
ngnh no ca chnh quyn c th c nhn quyn din gii sau cng: "Ngi dn cho rng chnh
quyn mi khng th c php t nh ra nhng gii hn v thm quyn ca chnh n, bi iu s
khin n ch khng phi hin php tr thnh ti cao."30
29 Theo John C. Calhoun, Mt Kho Lun v Chnh Quyn (Nxb Liberal Arts Press, New York 1953), tr. 25-27. Tham kho
thm Murray N. Rothbard, "Ch ngha bo th v quyn t do: Mt bnh lun t do," Thi Hin i (Ma xun, 1961)
30 Theo J. Allen Smith, S Pht Trin v Suy Thoi ca Chnh Quyn Hin Php ( Nxb Henry Holt, New York 1930), tr.
88. Smith b sung:
Hin nhin l trong hon cnh mt iu khon ca hin php c phc tho hn ch nhng quyn lc ca mt
c quan chnh quyn, n c th b v hiu ha mt cch hu hiu nu s din gii v thi hnh iu khon y nm
trong tay nhng k nm quyn chnh bi mc ch ca n l km hm h. R rng, l l thng tnh i hi

20
Gii php c c Calhoun xng (v c nhng tc gi nh Smith trong th k ny tn
thnh) tt nhin chnh l hc thuyt tr danh v a s ng thun. Nu mt nhm thiu s hu hnh
trn t nc nht l mt chnh quyn bang tin rng chnh quyn lin bang ang vt qua nhng
quyn lc ca n v ang xm phm thiu s y, nhm thiu s s c quyn ph quyt v s thc hnh
quyn lc ny l tri hin php. p dng vi cc chnh quyn tiu bang, l thuyt ny hm v quyn
v hiu ha mt s iu khin hay iu lut lin bang trong phm vi quyn hn ca bang.
Trn l thuyt, h thng theo hin php theo s m bo vic chnh quyn lin bang kim
sot bt k s xm phm quyn c nhn ca tng tiu bang, trong khi cc tiu bang kim sot s vt
qu quyn hn ca lin bang i vi c nhn. Tuy nhin mc d s gii hn quyn lc chc hn s
hiu qu hn hin ti vn c nhng kh khn v khc mc trong gii php ca Calhoun. Nu qu tht
mt tp th cp di c quyn ph quyt nhng vn lin quan n n, vy ti sao li ch dng li
quy m tiu bang? Ti sao khng t quyn ph quyt cc ht, thnh ph, qun? Hn na, cc tp th
khng ch phn chia theo cp m cn theo tnh cht x hi, ngh ngip v.v. C g dnh cho nhng
ngi th bnh, ngi li taxi v nhng ngh nghip khc? H li khng c c quyn ph quyt vi
nhng vn trong i sng ca h hay sao? iu ny a chng ta n mt im quan trng rng
thuyt v hiu ha ch gii hn nhng kim sot ca n trong nhng c quan ca chnh quyn. Xin
ng qun rng cc chnh quyn bang v lin bang cng vi cc ngnh ca chng vn l cc bang, vn
c dn dt bi nhng li ch ca chnh cc bang ca chng ch khng phi bi nhng li ch ca
ngi dn. iu g s ngn cn h thng ca Calhoun hot ng theo chiu hng ngc li ngha l
cc bang s p ch ngi dn ca chng v ch ph quyt chnh quyn lin bang khi n tm cch can
thip chm dt s chuyn ch ca bang? Hoc v vic cc bang s mc nhn s chuyn ch lin
bang? iu g s ngn cn cc chnh quyn bang v lin bang hnh thnh nn nhng lin minh c li
cho c i bn cng nhau bc lt ngi dn? V ngay c nu cc nhm ngh nghip t nhn c c
rng khng mt c quan no ca chnh quyn c th c xc lp nhng quyn lc ca chnh n. R rng, l
thng v nhng "php mu" nh ra nhng gc nhn rt khc nhau v chnh quyn. (tr. 87)

21
mt dng i din hu hiu no trong chnh quyn, iu g s ngn cn h s dng Nh nc
ginh c nhng khon bao cp v nhng c quyn khc cho bn thn, hoc ngn cn h t ra
nhng nghip on c tnh bt buc i vi chnh nhng thnh vin ca h?
Tm li, Calhoun khng thc y l thuyt ng thun mang tnh m ng ny ca mnh n
mt mc y : bn thn ng khng thc y n n cp c nhn. Xt cho cng, nu c nhn l
ngi c nhng quyn phi c bo v, vy th mt l thuyt ng thun trit s bao hm quyn
ph quyt ca mi c nhn tc l mt dng nguyn tc hon ton nht tr no . Khi Calhoun
vit rng s l "khng th bt u hoc duy tr n [chnh quyn] hot ng m khng c s ph duyt
ng thun ca tt c," c l ng khng ch nh a ra mt kt lun nh vy.31 Nhng cch suy xt
nh vy cng bt u a chng ta chch khi ch , bi theo chiu hng y l nhng h thng
chnh tr kh c th gi l nhng Nh nc c.32 V mt l: cng nh chuyn quyn v hiu ha
ca mt bang theo logic s bao hm quyn li khai ca n, nn suy ra quyn v hiu ha ca c nhn s
bao hm quyn li khai ca bt k c nhn no khi Nh nc m ngi chu s cai tr.33
Do vy, Nh nc vn lun cho thy mt ti nng tuyt vi trong vic m rng quyn lc vt
qua bt k hn ch no c th t ln n. Bi Nh nc cn thit sng nh vo s tch thu bt buc i
vi t bn t nhn, v bi s m rng ca n cn thit lin quan n nhng xm nhp ngy mt ln
hn i vi cc c nhn v hng t nhn, chng ta phi khng nh rng Nh nc mang tnh cht phn
t bn mt cch su sc v c hu. Theo ngha no , v tr ca chng ta l s o ngc theo tuyn
b ca Marx rng Nh nc l "y ban hnh php" ca giai cp thng tr ngy nay c cho l nhng
31 Theo Calhoun, Mt Kho Lun v Chnh Quyn, tr. 20-21.
32 Trong nhng nm gn y, nguyn tc nht tr tri qua mt s phc hng ht sc nht nha, c th nh trong nhng
bi vit ca Gio s James Buchanan. Tuy nhin, s tim nhim tnh nht tr vo tnh hnh hin nay, v p dng n vo
nhng thay i trong hin trng ch khng phi nhng iu lut ang tn ti s ch c th dn n thm mt s bin i
na t khi nim gii hn thnh mt con du cho Nh nc. Nu nguyn tc nht tr l ch p dng cho nhng thay
i trong nhng iu lut v sc lnh, th khi bn cht ca im xut pht ban u mi to ra c mi khc bit.
Tham kho James Buchanan v Gordon Tullock, Bi Ton v Tha Thun (Nxb University of Michigan Press, Ann
Arbor 1962).
33 Tham kho Herbert Spencer, "Quyn b qua Nh nc," trong Thng K X Hi (D. Appleton, New York 1890), tr. 229239.

22
ngi t sn. Vy nhng, Nh nc t chc ca nhng phng tin chnh tr lp ra v l ngun gc
ca "giai cp thng tr" (hay ng hn l tng lp thng tr c c quyn), v vnh vin i lp vi t
bn t nhn ng ngha. Chng ta c th cng ni vi de Jouvenel:
Ch nhng ai khng hay bit v mt thi i no khc ngoi thi i ca chnh h nhng ngi
hon ton m tt v cch thc hnh x ca Quyn lc qua hng ngn nm mi mi xem nhng
hot ng ny [quc hu ha, thu thu nhp, v.v.] l thnh qu ca mt tp hp hc thuyt c th.
Trn thc t, chng l nhng hin thn tm thng ca Quyn lc, v khng khc g v bn cht vi
s tch thu cc tu vin ca Henry VIII. vn l cng mt nguyn tc; s i kht quyn th v
ngun lc; v trong tt c nhng hot ng ny u c mt nhng c im chung, gm c s leo
thang nhanh chng ca nhng k n chia chin li phm. D cho n c theo ng li x hi ch
ngha hay khng, Quyn lc phi lun lun i u vi nhng thm quyn t bn v tc ot
nhng ca ci tch ly ca nhng ngi t sn; khi lm nh vy, n tun theo nhng quy lut thuc
v bn cht ca n.34

34 Theo De Jouvenel, V Quyn Lc, tr. 171.

23

Nh Nc S Hi iu G
iu Nh nc s hi trn ht chnh l bt k mi e da ct li no i vi quyn
lc v s tn ti ca chnh n. Ci cht ca mt Nh nc c th n t hai cch ch yu:
(a) thng qua s chinh phc ca Nh nc khc, hoc (b) thng qua s lt mang tnh
cch mng ca chnh ngi dn ca n ni ngn gn, l bi chin tranh hoc bi cch
mng. Chin tranh v cch mng trong vai tr hai mi e da c bn lun dy ln trong
nhng lnh o Nh nc nhng n lc v tuyn truyn ti a i vi ngi dn. Nh
nu phn trc, bt k cch no cng phi c s dng huy ng ngi dn phng v
cho Nh nc vi nim tin rng h ang phng v cho chnh mnh. S tr ngy ca t
tng ny tr nn r rng khi ch cng bch tng qun c p t ln nhng ai t
chi phng v cho chnh h, v do b p buc gia nhp qun i ca Nh nc. Khi
cn ni thm, chng c s phng v no dnh cho h chng li o lut ny ca Nh
nc ca chnh h.
Trong thi chin, quyn lc ca Nh nc c y ln mc cao nht; v di
nhng khu hiu nh phng v hay tnh trng khn cp, n c th t s chuyn ch
ln dn chng mt iu c th b phn i mt cch cng khai trong thi bnh. Nh vy,
chin tranh em li nhiu li ch cho Nh nc, v qu tht l mi cuc chin tranh hin i
u em li cho nhng dn tc tham chin mt di sn lu bn ca nhng gnh nng m
Nh nc t ln x hi. Hn na, chin tranh em n cho Nh nc nhng c hi y
cm d trong vic chinh phc nhng vng t m n c th p t ln mt s c quyn
v bo lc. Randolph Bourne rt ng khi ng vit rng "chin tranh l sc khe ca
Nh nc;" nhng i vi bt k mt nh nc c th no, chin tranh u c th ban pht

24
cho n s khe mnh hoc thng tch trm trng.35
Chng ta c th kim chng gi thuyt rng Nh nc quan tm su sc n vic
bo v bn thn n thay v bo v i tng ca n bng cch hi: Loi ti phm no b
Nh nc sn lng v trng pht nng n nht? nhng ti chng li cng dn hay nhng
ti chng li chnh n? Nhng ti nng nht trong vn t ca Nh nc gn nh lun
khng phi nhng hnh vi xm phm con ngi hay ti sn t nhn, m l nhng nguy c
i ngc mun ca n, v d nh phn bi, o ng theo ch, trn qun dch, lt hoc
m mu lt , m st lnh o, v nhng ti kinh t chng Nh nc nh lm tin gi
hoc trn thu thu nhp. Hoc hy so snh mc nhit tnh truy lng mt k tn cng
cnh st vi mc ch m Nh nc dnh ra cho mt v tn cng dn thng. Vy
nhng, l thay, c t ngi nhn ra c rng nhng u tin m Nh nc cng khai t ra
bo v chnh n trc cng chng l mu thun vi ci c cho l l sng ca n.36

35 Chng ta thy iu ct yu i vi Nh nc l s ng h ca gii tr thc, v iu ny cng bao gm c s ng h

khi ng u vi hai mi e da su sc ca h. Do , v vai tr ca tr thc M khi nc M bc vo cuc Chin
tranh Th gii ln th nht, xem Randolph Bourne, "Chin tranh v nhng tr thc," trong Lch S Mt Ngun Ci Vn
Hc v Nhng Ti liu Khc (Nxb S.A. Russell, New York 1956), tr. 205-222. Nh Bourne nu ra, mt cng c thng
thy nhng tr thc ginh ly s ng h v cho Nh nc l dn dt cho bt k tho lun no cng trong nhng gii
hn v chnh sch c bn ca Nh nc v gy nht ch i vi bt k ph bnh ct li hay ton din no i vi khun
kh c bn ny.
36 Nh Mencken din t theo mt cch rt ring nh sau: Bng nhm ny ("nhng k bc lt lp nn chnh quyn") gn
nh min nhim trc s trng pht. Nhng hnh ng moi tin ti t nht ca n ngay c khi chng tr tro nhm
n li nhun t nhn khng h phi chu hnh pht no trong lut php ca chng ta. T nhng ngy u tin ca nn
Cng ha, cha y mt t thnh vin ca n t b co buc ti trng, v ch mt vi k cp di t tn tui b b t. Con
s nhng ngi ngi ti Atlanta v Leavenworth by t s phn n trc s bp nn ca chnh quyn lun nhiu gp
chc ln s quan chc chnh quyn b kt ti v p bc nhng ngi ng thu cu li cho bn thn. (Theo Mencken,
Tuyn Tp Mencken, tr. 147-148) V mt bn miu t sinh ng v l th v s thiu tnh bo v dnh cho mt c nhn
trc s xm phm ca nhng k bo v i vi quyn t do ca anh ta, xem H.L. Mencken, "Bn cht ca t do,"
trong Nhng nh Kin: Mt S La Chn (Nxb Vintage Books, New York 1958), tr. 138-143.

25

Mi Lin H Gia Cc Nh Nc
Do nhng khu vc lnh th trn tri t c phn chia bi nhng Nh nc khc nhau, nhng
mi quan h lin Nh nc chim mt phn ln thi gian v nng lng ca chng. Khuynh hng t
nhin ca mt Nh nc l m rng quyn lc ca n, v v i ngoi cch m rng din ra bng
cch chinh pht mt khu vc lnh th. Tr phi mt lnh th khng c nh nc hoc khng c ngi
sinh sng, bt k s m rng no cng dnh lu n s xung t c hu gia mt b su lnh o Nh
nc ny v mt mt b su lnh o Nh nc khc. Ch duy nht mt b su lnh o c th ginh
c quyn p bc trn bt k mt khu vc lnh th no ti mt thi gian c th: Quyn lc trn vn ca
Nh nc X trn mt lnh th ch c th t c bng cch trc xut Nh nc Y. Chin tranh mc
d mo him s vn l mt khuynh hng lun hin din ca cc Nh nc, ngt qung bi cc giai
on ha bnh v bi s chuyn i lin minh, lin hip gia cc Nh nc.
Chng ta thy rng nhng n lc i ni hay trong nc hn ch Nh nc trong
nhng th k t 17 n 19 t n hnh thi cao trng nht ca n trong ch ngha hp hin. Phn
i ngoi hay ngoi giao tng ng ca n l s pht trin "lut quc t, nht l nhng hnh thi
nh "lut chin tranh" v "quyn trung lp."37 Nhiu phn ca lut quc t ban u l thun ty ring
t, sinh ra t nhu cu ca cc nh bun v thng gia khp ni bo v ti sn ca h v phn x
tranh chp. Cc v d l lut hng hi v lut thng mi. Nhng ngay c nhng quy tc ca chnh
quyn cng ni ln mt cch t nguyn ch khng b p t bi bt k mt siu-Nh-nc quc t no
c. Mc tiu ca lut chin tranh l gii hn s ph hy ca lin-Nh-nc i vi chnh b my
Nh nc, theo bo ton cho qun chng dn s v ti trc s git chc v ph hy ca chin
tranh. Mc tiu ca s pht trin nhng quyn trung lp l bo ton thng mi quc t dn s ngay
37 iu ny cn phn bit vi lut quc t hin i, do n nhn mnh n vic m rng ti a phm vi chin tranh thng
qua nhng khi nim nh "an ninh tp th."

26
c vi nhng nc th ch trc s chim hu t bt k mt bn tham chin no. Vy th mc ch
cao nht chnh l gii hn phm vi ca bt k cuc chin no, v c th l gii hn tc ng ph
hoi ca n ln nhng cng dn ca nhng nc trung lp v c nhng nc tham chin .
Nh lut hc F.J.P. Veale miu t mt cch duyn dng v chin tranh vn minh khi n c
c mt mn ph trng ngn ngi Italia th k 15:
[d]n thnh th v nh bun Italia Trung c qu bn rn kim tin v hng th cuc sng nn
khng th t mnh tri qua nhng kh khn v him nguy ca binh nghip. Th nn h thc hin
vic tuyn m lnh nh thu chin u cho h; v vn l nhng k c u c kinh doanh v chi
li, h gii tn lnh nh thu ngay khi thy c th khng cn n s phc v ca nhng ngi lnh
y na. Vy l vic chin u trong chin tranh c thc hin bi nhng i qun thu theo tng
chin dch. . . . Ln u tin trong lch s, lm lnh tr thnh mt ngh nghip hp l v tng i
v hi. Cc tng lnh trong giai on giao chin vi nhau thng bng nhng k nng rt mc
ti tnh, nhng khi mt v tng ginh c li th, i th ca ng ta nhn chung s rt lui hoc
u hng. C mt quy tc c cng nhn l mt thnh th s ch b cp bc nu n khng c:
s min tr lun c th c mua bn cch tr mt khon tin chuc. . . . Nh mt h qu t nhin,
khng mt thnh th no tng khng c, qu r rng rng mt chnh quyn qu yu ui bo v
cng dn ca n th cng nh mt i lng trung thnh ca h. Ngi dn c t l do s hi
nhng nguy c chin tranh iu m ch c nhng qun nhn chuyn nghip mi bn tm n. 38

S tch ri gn nh hon ton gia ngi dn khng nm quyn v nhng cuc chin ca Nh
nc trong th k 18 c Nef miu t r nt:
Ngay c vic thng tin bu in cng khng b hn ch thnh cng c lu trong thi
chin. Th t vn lu thng m khng b kim duyt - vi mt mc t do ng ngc
nhin cho nhng b c ca th k 20. . . . Ngi dn ca hai quc gia tham chin vn tr
chuyn nu h gp nhau; v khi khng gp nhau, h trao i th t - khng phi nh nhng
k th m nh nhng ngi bn. Quan nim hin i gn nh khng tn ti thi , rng.
. . ngi dn ca mt t nc i ch no cng c phn trch nhim trong nhng hnh
ng tham chin ca nhng k cai tr h. Cng khng c k cai tr tham chin no c nhng
nh kin quyt chm dt nhng lin lc mi ngi dn ca k ch. S thc hnh
thm tra tnh bo c xa c lin h vi nim tin v s th phng tn gio ang bin mt, v
cng khng c s thm tra c lin h vi nhng lin lc kinh t, chnh tr c tnh n. H
chiu ban u c to ra cung cp s thng hnh an ton trong thi chin. Trong hu
ht th k 18, him c ngi chu u no tnh n chuyn t b vic i li n mt t
38 Theo F.J.P. Veale, Tin Ln Ch Ngha Man R (Nxb C.C. Nelson, Appleton, Wis. 1953), tr. 63. Tng t, Gio s Nef
vit v cuc chin ca Don Carlos dy ln ti Italia gia Php, Ty Ban Nha v Sardinia chng li o trong th k 18:
Trong cuc vy hm Milan ca phe lin minh v nhiu tun sau ti Parma . . .qun i i th ng u vi
mt trn chin khc lit bn ngoi thnh ph. Khng ni no ngi dn th hin mi ng cm vi hai phe tham
chin. Ni s duy nht ca h l binh lnh ca mt trong hai phe s xm nhp qua nhng cnh cng v cp bc.
S s hi rt cuc khng c cn c. Ti Parma, ngi dn chy ti tng thnh theo di trn chin din ra
vng ng qu bn ngoi. ( Theo John U. Nef, Chin Tranh v Tin B ca Loi Ngi [Nxb Harvard
University Press, Cambridge, Mass..1950], tr. 158. Tham kho thm Hoffman Nickerson, Chng Ta C Th Gii
Hn Chin Tranh Hay Khng? [Nxb Frederick A. Stoke, New York 1934])

27
nc ang c chin tranh vi t nc ca h.39
V vi vic thng mi cng ngy cng c ghi nhn l c li cho c hai bn, chin tranh th
k 18 cng cn bng mt lng ng k "giao thng vi k th."40
Khng cn thit trnh by t m y v cch thc cc Nh nc vt qua nhng quy tc chin
tranh vn mnh trong th k ny. Trong thi hin i ca nhng cuc chin tranh ton din ngy nay, kt
hp vi nhng cng ngh ph hy ton din; tng v vic t chin tranh trong gii hn gia cc b
my Nh nc vi nhau nghe tht l lng v li thi hn c bn gc ca hin php Hoa K.
Khi cc Nh nc khng giao chin, thng cn thit c nhng tha thun hn ch ti a
nhng va chm. Mt hc thuyt ginh c s chp thun rng ri mt cch ng ngc nhin l th
c cho l "tnh bt kh xm phm ca cc hip c." Khi nim ny c i x tng ng vi
"tnh bt kh xm phm ca hp ng." Nhng mt hp ng ch thc v mt hip c chng c im
g chung c. Hp ng chuyn giao theo chnh xc ngha ca t quyn s hu ti sn. Do mt
Nh nc khng h theo mt ngha y no s hu khu vc lnh th ca n, nn bt k tha
thun no n k kt cng khng th trao quyn s hu ti sn. V d, nu Jones bn hoc tng t ca
mnh cho Smith, ngi tha k ca Jones khng th no cng kch mt cch hp php ngi tha k
ca Smith v yu sch rng mnh l ngi s hu hp php mnh t y. Quyn s hu ti sn c
chuyn giao. Hp ng ca Jones t ng rng buc vo ngi con ca ng, bi v ng chuyn giao
ti sn; do , con ca ng khng c quyn vi ti sn y. Ngi con ch c quyn vi nhng g anh ta
tha k t cha mnh, v ngi cha ch c th truyn li cho con mnh nhng g ng ta vn cn s hu.
Nhng nu vo mt ngy no , mt chnh quyn nh chnh quyn Ruritania chng hn b chnh
quyn Waldavia p buc, hoc thm ch mua chuc t b mt phn lnh th ca n; s tht l bch
khi cho rng cc chnh quyn v ngi dn ca hai t nc vnh vin b ngn cm yu sch v s
39 Theo Nef, Chin Tranh v Tin B ca Loi Ngi, tr. 162.
40 Sch dn, tr. 161. V ch trng thng mi vi k th ca cc lnh t Cch mng M, xem Joseph Dorfman, B c
Kinh T trong Nn Vn Minh M (Nxb Viking Press, New York 1946), tp. 1, tr. 210-211.

28
thng nht Ruritania da trn cn c tnh bt kh xm phm ca mt hip c. C ngi dn ln t ai
vng ty bc Ruritania u khng thuc v mt trong hai chnh quyn . Nh mt h qu t nhin,
mt chnh quyn ng nhin khng th rng buc c nh vi mt chnh quyn trc hoc sau n
bng mt hip c. Tng t, mt chnh quyn cch mng lt c v vua ca Ruritania kh m b
xem l phi chu trch nhim vi nhng hnh ng v cc khon n ca v vua y; bi v khng nh
mt ngi con vi ngi cha mt chnh quyn khng phi l ngi tha k ti sn ch thc ca
chnh quyn trc n.

29

Lch S Di Gc Mt Cuc ua Gia Quyn Lc Nh Nc V Quyn

Lc X Hi

Cng nh hai mi tng tc c bn v loi tr ln nhau gia con ngi l hp tc ha bnh hay
bc lt cng bch, sn xut hay cp bc; lch s ca loi ngi c th l lch s kinh t c th
c xem nh mt cuc cnh tranh gia hai nguyn tc ny. Mt mt, c s sn xut mang tnh sng
to, s hp tc v trao i ha bnh; mt khc, c s c ti cng bch v s cp bc trn nhng
quan h x hi . Albert Jay Nock vui v t tn cho nhng lc lng cnh tranh ny: "quyn lc
x hi" v "quyn lc Nh nc."41 Quyn lc x hi l sc mnh ca con ngi trc t nhin, s
bin i c hp tc ca h i vi nhng ngun lc t nhin v nhng hiu bit v quy lut t nhin v
li ch ca mi bn c nhn tham d. Quyn lc x hi l sc mnh trc t nhin, nhng mc sng
m con ngi t c bng trao i qua li. Quyn lc Nh nc nh chng ta thy l s chim
hu k sinh v cng bch i vi s sn xut ny mt s bn rt thnh qu ca x hi v li ch ca
nhng k cai tr phi sn xut (hay tht ra l phn sn xut.) Trong khi quyn lc x hi t ln t nhin,
quyn lc Nh nc li t ln con ngi. Trong lch s, nhng lc lng sng to v sn xut ca con
ngi ht ln ny n ln khc tm ra c nhng cch mi bin i t nhin v li ch con
ngi. l nhng ln khi quyn lc x hi bt ln trc quyn lc Nh nc, v khi mc xm
ln ca Nh nc i vi x hi b gim i ng k. Nhng Nh nc sau mt qung thi gian chm
tr t hay nhiu lun dch chuyn n mt phm vi mi, lm qu qut v chim hu quyn lc x
hi mt ln na.42 Nu nhng th k t 17 n 19 nhiu t nc phng Ty l thi gian tng tc ca
41 V nhng khi nim quyn lc Nh nc v quyn lc x hi, xem Albert J. Nock, Nh Nc K Th ca Chng Ta
(Nxb Caxton Printers, Caldwell, Idaho 1946). Xem thm Nock, Hi K Mt Ngi Tha (Nxb Harpers, New York 1943),
v Frank Chodorov, S Tri Dy v Sp ca X Hi (Nxb Devin-Adair, New York 1959).
42 Trong dng chy ca s m rng hay thu hp, Nh nc lun m bo rng n ginh c v duy tr nhng v tr ch
o trng yu nht nh trong kinh t v x hi. Nm gia nhng v tr ch o ny l mt s c quyn bo lc, c
quyn phn x ti cao, nhng knh thng tin v vn ti (bu in, ng x, sng ngi v hng khng), nc ti tiu
trong cc nn chuyn ch phng ng, v gio dc nhm to khun d lun trong nhng cng dn tng lai ca

30
quyn lc x hi, v mt s gia tng tt yu trong t do, ha bnh v phc li vt cht, th th k 20 li
ch yu l mt thi i m trong quyn lc Nh nc ui kp gy ra s o ln mang tnh h
qu l ch n l, chin tranh, v ph hoi.43
Trong th k ny, loi ngi mt ln na phi i mt vi s cai tr him c ca Nh nc ca
chnh ci Nh nc gi y c trang b vi nhng thnh qu t sc sng to ca con ngi, chng b
chim hu v nho nn thnh nhng mc ch ca chnh n. My th k qua l nhng thi gian con
ngi c gng t nhng gii hn theo hin php v nhng gii hn khc ln Nh nc, ri
chng kin nhng gii hn cng nh vi mi n lc khc u tht bi. Trong tt c nhng
hnh thi a dng m Nh nc bin i qua bao th k, trong tt c nhng khi nim v th ch
c th nghim, khng mt iu g thnh cng trong vic t Nh nc trong mt s kim sot. Vn
mang tn Nh nc r rng l vn lun cn xa so vi cch gii quyt n. C l nhng ng
hng suy xt mi cn phi c khai ph, c vy mi mong ginh c cch gii quyt thnh cng
sau cng cho cu hi v Nh nc.44

n. Trong nn kinh t hin i, tin t chnh l v tr ch o trng yu.

43 Qu trnh bt kp mang tnh k sinh ny gn nh c cng khai ch ra bi Karl Marx, ngi tha nhn rng ch
ngha x hi phi c thit lp thng qua s tc ot t bn c tch ly t trc trong ch ngha t bn.
44 L tt nhin, mt thnh phn khng th thiu trong mt gii php nh th phi l s phn li mi lin minh gia gii tr
thc v Nh nc, thng qua vic to ra nhng trung tm gio dc v kho cu tri thc c lp vi quyn lc Nh
nc. Christopher Dawson nhn xt rng nhng phong tro tri thc v i trong thi k Phc Hng v Khai Sng t
c bng nhng lao ng bn ngoi v i khi i ngc li nhng trng i hc th cu. Gii hc vin ca nhng
t tng mi ny c thit lp nh nhng ngi bo tr c lp. Xem Christopher Dawson, Khng Hong ca Gio
Dc Phng Ty (Nxb Sheed and Ward, New York 1961)