Wiersze

Marian Hemar
Kolda................................................................................................................................................................................................5
Moje wielkie odkrycie.........................................................................................................................................................................6
Teoria wzgldnoci...........................................................................................................................................................................10
yczenie...........................................................................................................................................................................................12
Testament Chopina..........................................................................................................................................................................13
Gdybym............................................................................................................................................................................................14
Grudka ziemi....................................................................................................................................................................................15
Kocha nie warto..............................................................................................................................................................................18
Dwie Ziemie wite.........................................................................................................................................................................19
Bl serdeczny, rozwagi wstrzymywany si.....................................................................................................................................20
Wstp do bajek................................................................................................................................................................................20
Mixta composita...............................................................................................................................................................................21
Romans w sowniku.........................................................................................................................................................................24
Wierszyk nie cakiem sentymentalny...............................................................................................................................................26
Intermezzo.......................................................................................................................................................................................27
Epitafia.............................................................................................................................................................................................28
Przypowiastki...................................................................................................................................................................................30
Z "Ogrodu fraszek"...........................................................................................................................................................................31
ywot czowieka w Polsce wytwornego...........................................................................................................................................32
Gwiazda i dziewczyna......................................................................................................................................................................34
Nierozsdne wychowanie................................................................................................................................................................35
Przeklestwo inteligencji..................................................................................................................................................................37
Ej, uchniem!.....................................................................................................................................................................................38
DO PANA MINISTRA Mariana Hemara..........................................................................................................................................40
Ucze czarnoksiski........................................................................................................................................................................42
Powrt Odysa...................................................................................................................................................................................44
Ballada o sytuacji bez wyjcia..........................................................................................................................................................45
Ballada freudowska..........................................................................................................................................................................45
Kanegiryki i elegie o prawdziwych pieskach....................................................................................................................................46
Melodia paryska...............................................................................................................................................................................51
Jaminowa altana............................................................................................................................................................................52
Gazka jaboni.................................................................................................................................................................................53
Zudzenie optyczne..........................................................................................................................................................................53
Zawd: literat....................................................................................................................................................................................54
Polowanie.........................................................................................................................................................................................54
Warszawa 1934...............................................................................................................................................................................55
Cierpienia modego Wertera............................................................................................................................................................56
Termos.............................................................................................................................................................................................56
Krzyk nad Wis...............................................................................................................................................................................57
Pukownik i poeci*............................................................................................................................................................................57
Polska hagiografia...........................................................................................................................................................................59
Sprawiedliwo................................................................................................................................................................................62
Recenzent........................................................................................................................................................................................63
On.....................................................................................................................................................................................................64
Antolek o psychoanalizie.................................................................................................................................................................65
"Maestwo doskonae"..................................................................................................................................................................66
Parafraza..........................................................................................................................................................................................69
Apostrofa do ojczyzny......................................................................................................................................................................70
A chi la vittoria?................................................................................................................................................................................70

Parademarsch..................................................................................................................................................................................71
Co lepsze.........................................................................................................................................................................................71
Pirat eteru.........................................................................................................................................................................................72
Dyktator............................................................................................................................................................................................73
Do przyjaci niemieckich.................................................................................................................................................................73
Odpowied.......................................................................................................................................................................................74
Do generaa......................................................................................................................................................................................77
Inwokacja*........................................................................................................................................................................................79
Modlitwa do Matki Boskiej Krlowej Korony Polskiej.......................................................................................................................80
Bukareszt.........................................................................................................................................................................................81
Do ssiadw.....................................................................................................................................................................................82
Piosenki warszawskie......................................................................................................................................................................83
Defilada............................................................................................................................................................................................88
Strzelec i genera.............................................................................................................................................................................90
Modlitwa...........................................................................................................................................................................................95
Ostatni wiersz...................................................................................................................................................................................96
Lizus czy warcho.............................................................................................................................................................................96
Spotkanie.........................................................................................................................................................................................99
Personalia......................................................................................................................................................................................100
Sense of Humour*..........................................................................................................................................................................101
Marchewka.....................................................................................................................................................................................103
"Porzundek"...................................................................................................................................................................................108
Polskie Radio.................................................................................................................................................................................109
Wielka obrona Warszawy...............................................................................................................................................................111
Das OKW gibt bekannt...................................................................................................................................................................115
Nieprzyjemnoci.............................................................................................................................................................................117
Stru i konsekwencje......................................................................................................................................................................117
Silni, zwarci, gotowi........................................................................................................................................................................118
Kawa i mora..................................................................................................................................................................................120
Rozmowa z onierzem..................................................................................................................................................................122
Judym w Regents-Parku................................................................................................................................................................123
Propaganda....................................................................................................................................................................................124
Kamie...........................................................................................................................................................................................124
Aparat.............................................................................................................................................................................................125
Fonetyka........................................................................................................................................................................................126
Mazowsze......................................................................................................................................................................................128
Etiuda na dzi.................................................................................................................................................................................131
Piosenka........................................................................................................................................................................................132
Lekcja rybowstwa........................................................................................................................................................................132
argonauci.....................................................................................................................................................................................135
Pucizna.........................................................................................................................................................................................139
Do Artura Rubinsteina....................................................................................................................................................................141
Rozmowa z psem..........................................................................................................................................................................142
Na cze Wiewirki i Strzaki.........................................................................................................................................................143
propos.........................................................................................................................................................................................144
Akademia warszawska..................................................................................................................................................................146
Trzy sonety*...................................................................................................................................................................................148
Sonet Leonarda..............................................................................................................................................................................149
Parafraza z Karowicza..................................................................................................................................................................150
Papuka.........................................................................................................................................................................................151
Dla Polskiej Fundacji Kulturalnej...................................................................................................................................................154
Refleksja........................................................................................................................................................................................155
Sonet..............................................................................................................................................................................................155
Muezzin..........................................................................................................................................................................................156
Waszkaski....................................................................................................................................................................................159
Temat i wariacje.............................................................................................................................................................................164
Lampa............................................................................................................................................................................................165

Ona.................................................................................................................................................................................................166
Wielki sekret...................................................................................................................................................................................166
Dzie..............................................................................................................................................................................................167
Moja ojczyzna................................................................................................................................................................................168
Monte Cassino 1969......................................................................................................................................................................169
Alte Geschichte..............................................................................................................................................................................169
Wiersz z Naupli..............................................................................................................................................................................170
Przypowie starochiska..............................................................................................................................................................172
Z mistyki chiskiej..........................................................................................................................................................................173
Na krasomwstwo..........................................................................................................................................................................174
Sen.................................................................................................................................................................................................176
Ksi............................................................................................................................................................................................177
Buchalteria.....................................................................................................................................................................................178
Ksiyc...........................................................................................................................................................................................179
Duchy.............................................................................................................................................................................................180
Niebo..............................................................................................................................................................................................180
Hafiz...............................................................................................................................................................................................181
Naladowanie z Hafiza..................................................................................................................................................................182
Pszczoa.........................................................................................................................................................................................182
Na pisanie wierszy.........................................................................................................................................................................183
Na podzikowanie..........................................................................................................................................................................183
Euterpe...........................................................................................................................................................................................184
Do widzenia....................................................................................................................................................................................184
Do przyjaci...................................................................................................................................................................................185
Poegnanie....................................................................................................................................................................................186
Fraszki............................................................................................................................................................................................187
Pierwsza piosenka o Lwowie.........................................................................................................................................................191
Akrobata Mucha.............................................................................................................................................................................193
Kiedy znw zakwitn biae bzy......................................................................................................................................................194
Czy pani Marta...............................................................................................................................................................................195
May gigolo.....................................................................................................................................................................................196
Czarne oczy*..................................................................................................................................................................................197
Maryla............................................................................................................................................................................................199
Moja ona.......................................................................................................................................................................................201
Zdemaskowane piosenki...............................................................................................................................................................202
Du bist zu schn, um treu zu sein!.................................................................................................................................................203
Ten wsik, ach, ten wsik..............................................................................................................................................................204
Piosenka niedokoczona...............................................................................................................................................................206
Narzeczony....................................................................................................................................................................................206
Pani si nic nie zmienia.................................................................................................................................................................208
Piosenka o przychodni lekarskiej w Londynie...............................................................................................................................209
Valse Brune....................................................................................................................................................................................211
Chlib kulikowski..............................................................................................................................................................................212
Piosenka dla niegrzecznego chopca............................................................................................................................................215
O kobiecie w rozterce....................................................................................................................................................................215
Dieta...............................................................................................................................................................................................217
Piosenka o marzeniu ostatnim*.....................................................................................................................................................219
Trzy powody...................................................................................................................................................................................220
Ostatni tren.....................................................................................................................................................................................224
Umowa...........................................................................................................................................................................................234
Na obchd lwowski 1962...............................................................................................................................................................251
Bajka Andersena............................................................................................................................................................................253
Alan P. Herbert You Ungrateful Poles...........................................................................................................................................256
Wspomnienie na czasie.................................................................................................................................................................256
Dekada kultury polskiej..................................................................................................................................................................260
Fantazja.........................................................................................................................................................................................265
Kolda lwowska.............................................................................................................................................................................269

Plotka hrubieszowska....................................................................................................................................................................271
Proces rehabilitacyjny....................................................................................................................................................................274
Na wasne urodziny........................................................................................................................................................................278
Rurocig.........................................................................................................................................................................................282
Jan bez ziemi.................................................................................................................................................................................286
List do pana prokuratora w Szczecinie..........................................................................................................................................289
Strofy lwowskie..............................................................................................................................................................................294
Zdrada............................................................................................................................................................................................297
Okrzyk i aprobata...........................................................................................................................................................................300
Haussa...........................................................................................................................................................................................304
Ziemia lwowska..............................................................................................................................................................................306
Pomnik...........................................................................................................................................................................................308
Heksametry....................................................................................................................................................................................311
Gdyby.............................................................................................................................................................................................312
Telepatia.........................................................................................................................................................................................316
Rocznica........................................................................................................................................................................................320
Dwanacie sekund.........................................................................................................................................................................323
Przemwienie na balu....................................................................................................................................................................327
Dumania artem.............................................................................................................................................................................331
Pucizna.........................................................................................................................................................................................334
Rozmowa z koleg.........................................................................................................................................................................337
Syn.................................................................................................................................................................................................339
Ostatnia piosenka napisana dla Szczepcia...................................................................................................................................342
25 lat..............................................................................................................................................................................................343
Ballada o Biaoniu..........................................................................................................................................................................345
Widzisz. Lewicki.............................................................................................................................................................................346
Rok uchodczy...............................................................................................................................................................................347
Rozmowa z ksiycem..................................................................................................................................................................348
Piosenka o cmentarzu na yczakowie...........................................................................................................................................350
Trawestacje....................................................................................................................................................................................352
Rymy zwierzce albo ogrd zoologiczny dla dzieci i dorosych....................................................................................................354
Wiosna warszawska......................................................................................................................................................................357
19 marca 1940*..............................................................................................................................................................................359
Pisudski*........................................................................................................................................................................................362
Wigilia.............................................................................................................................................................................................363
Bazie..............................................................................................................................................................................................364
Odpowied Brzechwie*..................................................................................................................................................................365
Monte Cassino...............................................................................................................................................................................368
Chopin............................................................................................................................................................................................369
Rozmowa.......................................................................................................................................................................................374
Narada satyrykw..........................................................................................................................................................................381
Fraszkopis......................................................................................................................................................................................389
Solski*............................................................................................................................................................................................398
Pomnik...........................................................................................................................................................................................400
Na 31 sierpnia................................................................................................................................................................................403
Pean na powitanie skarbw wawelskich........................................................................................................................................408
Point of No Return..........................................................................................................................................................................411
Ksi............................................................................................................................................................................................415
Strofy trudne...................................................................................................................................................................................419
Towarzysz Tadeusz........................................................................................................................................................................421
Plama.............................................................................................................................................................................................425
Do widzenia....................................................................................................................................................................................429
Monte Cassino...............................................................................................................................................................................431
Ekshumacja....................................................................................................................................................................................432
Staruszek.......................................................................................................................................................................................435
Przyczynek autobiograficzny.........................................................................................................................................................437
Awangarda i ja...............................................................................................................................................................................438

Przyczynek do autobiografii...........................................................................................................................................................441
Ballada wilanowska........................................................................................................................................................................442
Pensylwania...................................................................................................................................................................................443
Rumba............................................................................................................................................................................................444
Nie bdziesz ty, to bdzie inna......................................................................................................................................................445
To ta pierwsza mio.....................................................................................................................................................................446
Upi si warto.................................................................................................................................................................................447
Karpacka Brygada*........................................................................................................................................................................448
Pamitaj o tym, wnuku, e dziadzio by w Tobruku!......................................................................................................................451
Przechadzka..................................................................................................................................................................................452
Madame Wasilewska.....................................................................................................................................................................453
Projekt karykatury..........................................................................................................................................................................455
Anegdotka reklamowa...................................................................................................................................................................456
adna sytuacja...............................................................................................................................................................................457
Piosenka o amnestii.......................................................................................................................................................................457
Furmanka z powrotem...................................................................................................................................................................459
Leniuch...........................................................................................................................................................................................460
Nowy adres....................................................................................................................................................................................463
Zabawa w demokracj...................................................................................................................................................................465
Rocznica........................................................................................................................................................................................467
Ordzie o amnestii.........................................................................................................................................................................469
Wiersz do poety reymu................................................................................................................................................................473
Dwie choinki...................................................................................................................................................................................476
Adam Mickiewicz Pies i wilk.........................................................................................................................................................479
Moja przekora................................................................................................................................................................................481
Wierszyk okolicznociowy..............................................................................................................................................................485
Odpowied.....................................................................................................................................................................................488
Ballada o jednym premierze..........................................................................................................................................................489
100 000 000 ludzi...........................................................................................................................................................................492
Szczypiorek....................................................................................................................................................................................495
"J'ai deux amours..."......................................................................................................................................................................498
"Pawiem narodw bya i papug"................................................................................................................................................501
Dosiego nasuchu..........................................................................................................................................................................506
Wizyta, nie-wizyta..........................................................................................................................................................................510
O co chodzi?..................................................................................................................................................................................514
Dwudziestopiciolecie....................................................................................................................................................................518
Befsztyk dla ludu............................................................................................................................................................................522
Operetka........................................................................................................................................................................................525
"Dziady"..........................................................................................................................................................................................529
Wiwisekecja...................................................................................................................................................................................533
List do redakcji "Timesa"................................................................................................................................................................537
Gierek i literatura............................................................................................................................................................................540
Hemar skonfiskowany....................................................................................................................................................................544
Plamy na mapie.............................................................................................................................................................................548
Dyskusja.........................................................................................................................................................................................551
Scenariusz filmowy........................................................................................................................................................................554
Pytanie bardzo aktualne................................................................................................................................................................559

Kolda
W dzie Boego Narodzenia
Rado wszelkiego stworzenia
Tylko Polacy pacz.
Twarze u nich niby umiechnite

Ale serca pod umiechem cinite

Rozpacz.
Raju utracony
Kraju opuszczony
Trzej krlowie pogubili
Zociste koronyPtaszki w gr podlatuj,
Jezusowi wypiewuj
Hosanna!
W ryczy i wesoek
Pokrzykuje osioek
i umiecha si Panna.
Biegli w takiej zamieciJeden, drugi i trzeciI na mrozie zgrabiay im rcejake stan krlowie-ndzarze
Przed t radoci w stajence?
O, Dzieciteczko, w obie,
Przebacza naszej aobie!
Umiechamy si. Siy ostatkiem.
Ju twarze ez si wstydz,
Ju oczy przez zy nie widz,
Trzsie si rka z opatkiem.

--------------

Moje wielkie odkrycie

Po latach rozmyliwa,
Niemal u schyku ycia,
Dokonaem niezmiernie
Gbokiego odkrycia.
Moje wielkie odkrycie
Raz na zawsze, niezbicie
Rozwizuje odwieczn
Zagadk, mianowicie,
Rozstrzyga nieomylnie,
Ustala niezachwianie
Ostateczn odpowied
Na ciekawe pytanie,
Co drczy nas od wiekw
I wci wraca od nowa:
KTO RZDZI WIATEM? Jaka

Mafia anonimowa?
Nie wierzcie w bajki. Nie ma
adnego Synhedrionu
Sekretnych wadcw. Nie ma
adnych "Mdrcw Syjonu".
Wic to bajka. I bujda,
e "wiatem rzdz kobiety"
I nieprawda, e wiatem
Rzdz ydzi - niestety.
Nie my, tj. nie oni.
Nie ydzi i nie masoni,
Nie mormoni, nie kwakrzy
Nie fabrykanci broni.
Nie junkrzy, nie sztabowi
Wojskowi kondotierzy,
Nie monopole, kartele,
Bankierzy ni bukmakierzy,
Nie zwizki zawodowe,
Nie "Standard Oil", nie Watykan,
Nie internacjonaka
Kalwinw czy anglikan,
Nie midzynarodwka
Komuny, czy "kapitau" Kto inny. Kto? - pytacie.
Zaraz, ludzie, pomau.
Gotowicie na wszystko?
Ha, dobrze, jam te gotw.
Suchajcie: wiatem rzdzi
Wielka zmowa idiotw.
wiatem rzdzi sekretna
Pomidzynarodwka
Agresywnego durnia
I nadtego plgwka.
Trade union grafomanw,
Tajna loa bcwaw,
Klub wiercinteligentw,
Konfederacja cymbaw,
Aeropag jeopw,

Jaowych namaszczecw,
Pompatycznych waniakw,
Indyczych napuszecw.
To oni, sprzymierzeni
W powszechnym zwizku, ktry
Rozstrzyga o powodzeniu
Teatru, literatury.
Gramofonowej pyty,
Filmy, obrazu, symfonii.
To oni decyduj
O kulturze, To oni.
Przydzielaj posady
Stypendia, nagrody, szanse,
Ordery, renumeracje,
Bonusy i awanse.
Samym instynktem gupoty
Odnajduj si wzajem.
Rozumiej si wsplnym
Jzykiem i obyczajem.
I hasem, ktre woa
Z ochot ran i rcz:
KRETYNI WSZYSTKICH KRAJW
LCZCIE SI! Wic si cz.
Przeciw wszelkim ambicjom,
Przeciw wszystkim talentom,
Przeciwko swoim wrogom,
Przeciw nam - inteligentom.
To oni - pan genera,
Co dzi rozumie bezwiednie,
Jak dzi w cuglach, szach mach, wygra
Wszystkie wojny poprzednie.
To cenzor, ktory skrela
Wszystkie mdre kaway,
Tak, aby w rkopisie
Same gupie zostay.
To krytyk, co bekoce,
Chocia nikt go nie sucha
I czepia si cudzego
Pira, jak wesz koucha.

Ekonomista, ktry
Kosztem oglnej ndzy
Uzdrowi "wymian dewiz"
I "pokrycie pienidzy".
To polityk, m stanu
Dyplomata, co wkopie
Niewinnych ludzi w Azji,
W Afryce i w Europie
W tak trudne sytuacje,
W tak krte labirynty,
W tak polityczne kanty
I dyplomatyczne finty,
e z nich jedyne wyjcie
Na wiat i wiato Boe Przez wojn, ktrej nikt nie chce,
Przez morze krwi i morze
ez. - Oni nas trzymaj
W ryzach, za twarz i pod batem.
To ONI - i to jest wanie
Ta mafia, co rzdzi wiatem.
***
A jaka na nich rada?
Bo czuj moi mili,
e z dziecic ufnoci
Pytacie mnie w tej chwili,
Musz prawd powiedzie,
Wbrew ufnoci dziecicej:
Niestety, nas jest za mao.
Durniw jest znacznie wicej.
My skceni, wic sabi.
Durnie zgodni, wic silni.
My si czsto mylimy.
Durnie s nieomylni.
My sceptycy, zbkani
Na ziemi i na niebie A ONI tak aroganccy
I tacy pewni siebie
I tacy energiczni
e serce z trwogi mdleje.

Ach, nie znam adnej rady.

Mam tylko jedn nadziej.
yj tylko t drobn
Otuch i nadziej
e my umiemy mia si.
A durnie nie umiej.
Kto wie... moe po wiekach,
Kto wie... moe w oddali,
To jedno przed durniami
Obroni nas i ocali.
Tym miechem was zasoni
I do serca przygarn.
I moe nie pjdziemy
Ze wszystkim na hemarne...
1961
--------------

Teoria wzgldnoci
Gdy si ludzi ocenta
Z rnych punktw widzenia Ciekawa rzecz, jak si skala
Pewnych wartoci zmienia.
Wad staje si cnota,
A zalet - gupota.
O przeciwniku - gdy zacny Mwimy, e idiota.
O stronniku, gdy trudno
Przyzna nam, e rozsdny Nie powiemy, e cymba.
Powiemy: "Z gruntu porzdny".
Gdy si mdrym czowiekiem
Chlubi wrogi nam obz Stwierdzamy, e "inteligentny"
I dodajemy: "obuz".
Gdy si w naszym obozie
obuz szasta wybitny Mwimy; "Twardy czowiek.
Zdolny - mwimy. - Sprytny".

10

Gdy nasz przeciwnik si potknie,

"Zdrajca!" - gosimy krzykiem.
Gdy stronnik zdradzi, stwierdzamy:
"Nie by naszym stronnikiem".
I to nas niesychanie
Na duchu podtrzymuje,
e przeciw nam s zawsze
Idioci i tylko szuje.
A z nami, wszyscy albo
Roztropni, albo dumni,
Albo z gruntu porzdni,
Albo bardzo rozumni.
*
Dziwne, jak punkt widzenia
Automatycznie zmienia
Skal naszych kryteriw
Uznania czy potpienia.
Gdy my konfiskujemy zasuga to narodowa.
Kiedy nas konfiskuj Gwac swobod sowa.
Kiedy nas zamykaj Tyrani! Despoci! Kaci!
Kiedy my zamykamy Tomy furt demokraci.
Kiedy my "Precz!" wrzeszczymy Tomy patrioci polscy.
Ci, co "Precz" wrzeszcz na nas Wywrotowcy warcholscy.
"Dwa a dwa cztery" u nas To dogmat, to teologia.
"Dwa a dwa cztery" u wroga Wulgarna demagogia.
Nawet sprzt martwy, samochd,
Zmiennej podlega emocji:
Dla Becka - luksus, dla Seydy Narzdzie lokomocji.
*
Dziwne, jak punkt widzenia
Automatycznie zmienia

11

Zasad naszych wyrokw

Uznania czy potpienia.
Co przed majem nikczemne,
Po Maju naturalne.
Do Wrzenia - wite, po Wrzeniu Znw nieodpowiedzialne.
Co po maju - zbrodnicze,
Suszne- od padziernika.
Wszystko zaley, kto, komu,
Co, czemu, kiedy wytyka.
Przyzna komu, po msku,
W sposb najprociej rozsdny,
e cho wrg nasz - rozumny,
Cho przeciwnik - porzdny,
I walczy z nim, a do koca,
Do koca cenic go szczerze Na to nas nie sta. To w naszym
Nie ley charakterze.
Nasza zasada: siebie
Ze wszystkiego rozgrzesza,
Ale na przeciwniku
Psy - o to samo - wiesza.

--------------

yczenie
Co by mi przysa z Kraju?
Czy mam jakie yczenie? Zapytaa mnie w licie.
Od razu ci wymieni
Jedno z mych wielu ycze,
Pierwsze mam je na myli.
Jeli chcesz mi co przysa
W prezencie, to mi przylij
Pudeko od zapaek
Albo lniany woreczek,
A w nim troszeczk ziemi
Tamtejszej - cokolwieczek.

12

Tyle, co wemiesz w garstk

Na polu - w przydronym rowie Albo na skwerku miejskim
W Warszawie albo w Krakowie W lesie, albo z czyjego
Podmiejskiego ogrdka Gdziekolwiek tam si schylisz.
Jedna grudka malutka
Wystarczy - tyle ile
Jedn obejmiesz doni.
Przylij mi j do Anglii.
Chyba ci nie zabroni,
Chyba takiej przesyki
Nie skonfiskuj tobie?
Bd ci bardzo wdziczny.
Wiem, co z t ziemia zrobi,
A raczej, prawd mwic Ach, przyjaciko mia Wiem, o co poprosz ony,
Aeby z ni zrobia.
1962
--------------

Testament Chopina
Wiejski strumyk z elazowej Woli
Szumi w lewej rce barkaroli.
Kiedy kogut zapia na podwrku,
To on, ten sam, w tych kwintach, w mazurku.
Ksiyc po wsi wczy si pochmurnie,
Znieruchomia, byszczcy w nokturnie.
Bocian brodzi przez dawne mokrada
Szuka gwiazdy co w etiud spada.
W rozsypanych koralikach nutek
Pierwsza mio i ostatni smutek
I tryumfw rzsiste trzepoty

13

I nostalgia chora na suchoty.

*
Cudem jakim wzi ojczyzn w donie
I przemieni j w gorzkie harmonie,
I przemieni j w magiczne rytmy,
I w melodie rzewne jak modlitwy.
W srebrnoksiskie kropki, w czarne skrty
I przepisa j ca w te nuty
I zapisa w swoim testamencie
Dochowana, powtrzona wiecie.
*
A tam ona jakby coraz ywsza.
Od prawdziwej ojczyzny prawdziwsza.
A po wieku sowikami wspomni,
Mrokiem westchnie i deszczem zasipi.
I Polakom, gdy bd bezdomni,
On muzyka ojczyzn zastpi.
1960
--------------

Gdybym...
Parafraza z Ignacego Krasickiego
Gdybym ja by Francuzem, to bym z pantayku
Dyktowa wiatu gusta i zadawa szyku.
Gdybym ja by Holendrem, to bym krowy doi.
Gdybym ja by Prusakiem, to bym wojsko zbroi.
W gr nos bym zadziera, gdybym by Hiszpanem.
Gdybym by Wochem, piabym w operze sopranem.
Gdybym by Angielczykiem, to bym flegm zibi.
Gdybym by Rosjaninem, ssiadw bym gnbi.
Ja bym stawa na warcie, gdybym byl Szwajcarem.
Gdybym ja by Turczynem, miabym eski harem.
Gdybym ja byl Wgrzynem, wino pibym tanio.
A jak to by Polakiem, gdy Polakw gania?

14

A jak to by Polakiem, kiedy Polak w dole

I wszystko co mia straci i popad w niewol?
Niedobrze by nierzdnym, sabym, mizerakiem,
Wiem ja o tym. Jednake wol by Polakiem.
1963
--------------

Grudka ziemi
"Tryumf oraz tragedia"
Sztambuch pana Winstona
Churchilla, encyklopedia
Wojny, tom szsty, tytu
"Tryumf oraz Tragedia".
Rok dziewiset czterdziesty
Czwarty. Dzie w dzie, bez liku
Kopotw. Z Polsk kopot
Najgorszy. W padzierniku,
Brytyjski wdz i premier
Z nieliczn sztabow wit
Bawi w Moskwie, na Kremlu,
U Stalina, z wizyt.
Spotkali si oko w oko,
Bo noty i listy na nic,
By wymieni pogldy
Na spraw polskich granic.
My tu wszyscy nerwowi,
Co si z tych rozmw wykrzesa?
A ju nad Polsk wisi.
Sierp i mot Damoklesa
I niebo si od uny
Bolszewickiej rowi.
I w tym miejscu oddajmy
Gos panu Churchillowi.
*
"Trzynasty padziernika.
Wieczorem, po kolacji,
O godzinie 10-tej,
Przybyli w delegacji

15

Z petycj skierowan
Do mnie i do Stalina,
Przedstawiciele rzdu
Polskiego. Wprost z Lublina
Przyjechali do Moskwy,
Na Kreml. Przewodniczcy
Delegacji wygosi
Adres nastpujcy:
"My damy usilnie,
Nalegamy bagalnie,
Domagamy si pilnie,
yczymy nieodwoalnie,
Aeby Lww by w Rosji.
My nie chcemy od wschodu
adnych kopotw ze Lwowem.
W imieniu caego narodu
Owiadczamy stanowczo,
e bardzo ucieszy nas to,
Gdy wreszcie nam odbierzecie
To cudze, nie nasze miasto!"
I wrczy nam ulotk
Z pieczciami. Rad nie rad,
Przyjem do wiadomoci
Ten polski dezyderat.
Spojrzaem na Stalina.
A on, Stalin, z ukosa
Spojrza na mnie. Niedbale
Zapali papierosa
I bez umiechu mrugn.
W tym mrugniciu Stalina
Bya pogarda i cynizm,
Satysfakcja i drwina.
Mwi mi tym umiechem
Tryumfujcej kokietki:
"Nu, prosz. Co pan na to?
To moje marionetki.
Moje pionki" (Pan Churchill
Tak wanie, bez obsonki,

16

Pisze "my pawns", to znaczy

Dosownie, "moje pionki".)
"Pan sysza co mwili?
Nu, maj tak wol.
Czy mona im odmwi?
Nie mona. Ja nie pozwol".
"Przewodniczcym ktry
Wrczy nam tekst tej ulotki
By niejaki B. Bierut".
Tyle tej anegdotki.
Jeli mi kto nie wierzy,
Sprawdzajcie, towarzysze,
W tekcie pana Churchilla.
Ja wierz, e on tak pisze,
W tym wypadku, jak byo.
Ze Bierut zabra gos i
W imieniu Polski da,
Aeby Lww by w Rosji.
*
Speni swoje marzenie.
Lww jest w Rosji. A w chwili
Gdy Bieruta w grb kadli
I po sznurach spucili
W d - z szeregw, co wkoo
Nad grobem stay tumne,
Co na trumn upado.
Co stukno o trumn.
Ziemi grudka malutka.
Wrd tych aobnych orszakw
Kto j cisn o trumn.
Moe ktry z Lwowiakw.
Moe spod chmur wysoko,
Moe spod gwiazd daleko,
Grudeczka Lwowskiej ziemi
Spada na trumny wieko,
Jakby kulka oowiu,
Jak gdyby kamie z bruku,
Tak stukna - ostatnim
przeklestwem tego stuku.

17

Niechby ta grudka ziemi,

Niechby ta ziemia lwowska
Bya mu cika. Cika.
Cika jak nasza troska.
I tsknota, i gorzki
al wszystkich lwowskich sierot
e Lww jest w Rosji. Tak, jak
Marzy o tym B. Bierut.
1956
--------------

Kocha nie warto

Ten sam stolik, kieliszek i obrus,
Ten sam kelner, co zna mnie od lat.
I taka chandra, cholerna jak powrz,
ciska dusz i serce jak kat.
I cay dzie jest taki sam, i cay tydzie,
I bdzie drugi, bdzie trzeci - taki sam.
I ju nie mog, ju nie wiem, ju nie widz,
Gdzie mam si podzia i co z pocz z sob mam!
Kocha nie warto, lubi nie warto,
Znale nie warto i zgubi nie warto!
Chodzi nie warto i lee nie warto,
Przysic nie warto, uwierzy nie warto!
Pieci nie warto, pobi nie warto,
Straci nie warto, zarobi nie warto,
Sprzeda nie warto, kupi nie warto.
Jedno co warto - to upi si warto!
Upi si warto, upi si warto,
W szynku na rogu wygupia si warto,
W dobrej kompanii popi, to warto.
Czyst kroplami zakropi, to warto!
Wdk do bw ponalewa, to warto!
Siedzie i wzdyma, i piewa, to warto!
Z sercem cinitym, z dusz otwart.
Upi si, upi si - to jedno co warto!
Take nie warto!!!

--------------

18

Dwie Ziemie wite

Tu, w Bazylice, u Grobu
Jarz si wiece a wiece A tam teraz pszczoy zote
Brzcz w pasiece.
Tu soce monstrancj wieczn
Ponie w niebie jaskrawym.
A tam, w szarych ddach, garbate
Wierzby mokn nad stawem.
Tutaj - ten kamie moe
Jego stopy pamita!
Ach, wita tutaj ziemia!
Tamta jest take wita.
Tu Betlejem byszczce,
Tam jaka zgubiona wioska A po niej te rankami
Chodzia Matka Boska.
Chodzi zmierzchem Pan Jezus,
Kwiatki Go poznaway,
Wtedy wanie tak mocno
Maciejki przed chat pachniay.
Jaskki ploty si nad Nim
I wrbelkowie godni,
Ludzie Go nie widzieli.
Ludzie nie byli godni.
Ach, wita tamta ziemia,
Wioska; wierzba, pasieka Tym drosza, e taka biedna,
Tym blisza, e tak daleka.
I tym w sercu najywsza,
e pod okiem zgubiona o ziemio niezapomniana!
Nigdy nie opuszczona!
O onierzu bezsenny
W czarnym mroku namiotu,
Serce si w tobie zanosi
Piosnk, marszem powrotu.

19

Z ziemi witej do witej Jakby od Boga do Boga onierzu, jak cudowna,

Jak pikna przed tob droga!
Jerozolima, kwiecie 1941
--------------

Bl serdeczny, rozwagi wstrzymywany si

Niby z gracj si ptam,
Niestety, sam pamitam:
yd.
Co robi? Serce broczy,
Patrze endekom w oczy
Wstyd.
Udaj, e niby z arian...
Z adnych arian! Skd Marian!
Srul!!!
Nawet nie z Lubartowa Z Jagielloskiej! Ze Lwowa!
Bl!

--------------

Wstp do bajek
(Parafraza z Ignacego Krasickiego)
By radca, co do kozy na cztery dni wskoczy,
Za to, e minimaln taryf przekroczy;
Byo miasto codziennie gruntownie czyszczone,
Redakcja, co od wiersza pacia koron;
By syty kamienicznik i godny genera,
Wydawca, co si wci za poet obziera,
By tani biay cukier i chleb miejski - zdrowy,
I "Urzd do zwalczania lichwy ywnociowej"
Sprawiedliwy, skuteczny - postrach dla paskarzy.
By profesor wszechnicy, co y ze swej gay,
"M.S.O." co poprzysig sobie nigdy nie pi,
Marka, co si bez gumy dawaa przylepi.

20

Byo do wynajcia - w rdmieciu - mieszkanie

Urzdzone z komfortem - a co gwna - tanie,
By krytyk teatralny bez autorskiej weny,
Co zna pikne aktorki jedynie ze sceny.
Str, co gooled pilnie usuwa sprzed bramy,
Piknym stylem pisane kinowe reklamy,
Godna kuchnia, co dbaa o goci odek Jednym sowem - bajeczny by ad i porzdek! "Phi! Co te to za bajka?!" - Kady mi odpowie Zaraz przyjdzie pointa: To byo we Lwowie...
1919
--------------

Mixta composita
Tam,
Gdzie jest jeden Polak
Sam Jest Polska, jest patriotyzm i duch
I serce w piersi ponce, jak smolak.
Tam,
Gdzie jest Polakw dwch Nie ma Polski, ni uczu dziewictwa:
Tam
S ju - dwa polskie stronnictwa.
- Bd rodzi bd.
Rzd rodzi rzd.
Wszyscy jestemy gotowi,
Wierzy nowemu Sejmowi,
Ie w tym bdzie mie ca ambicj,
By starych wani wytraci tradycj
I prze ku zgodzie ca swoj moc.
Na razie
Jedno si zagadnienie, jakby na obrazie,
W naszym sejmowym kreli domu:
Nie - kto ma z kim i i po co?
Ale - kto przeciw komu
Ma utworzy
Front.
- Susznie. Jeli w nas dawna tyzna
Ma oy,
Musi si ockn dawna rycerska zasada,
Ktra powiada:

21

Jedna jest tylko na to rada,

Jeli inne nili ty ma zdanie:
Sprawi mu lanie.
- "Gdzie si dwch bije, tam trzeci korzysta".
Ta prawda stara jest i oczywista.
T drug prawd te mi kady przyzna e nigdy trzecim tym nie jest - ojczyzna.
- Wiele, sejmie, przed sob masz powanych zada,
Nie tra wic czasu na jaowo gada
Pustych bez echa. Wiedz, e yjesz dzi We si do pracy: Bij si, kop i gry.
- To niech frasunek bdzie pierwszy twj:
Nowy poselski strj.
Zbroja, stalowe kaski,
Gazowe maski,
Piszczaki, gwizdki i trby,
Handgranaty i bomby,
Od stp do gowy.
Zasi strzeleckie rowy
Przecignij caym sejmowym placem,
By si prawda ujawnia stara:
Bellum para,
Si vis pacem.
- Co lepszy narodu syn,
Gosem grzmicym jak gongi,
By zmy si ze starych win,
W krg nawoywa on
O "Czyn" Dzi jest to bezprzedmiotowe.
Mamy warunki nowe:
Na co niektre miny
Potrzenbe s rko-czyny.
- Wszystko si u nas cigle zmienia
Nie wiedzie na co, jak i skd?
Za rzdem idzie rzd,
Za gabinetem gabinet.
Jednego tylko zmiana non attinet,
Jedno si nigdy nie zmienia:
Polska sztuka rzdzenia.
Na kad wad
Mamy rad,
Na kady wypadkw bieg
Jeden skuteczny lek,
Jeden sekret:
Napisa dekret.
- Albowiem tak si ju na wiecie dzieje:

22

Im co mocniejsze, tym prdzej niszczeje.

Rdzewieje zbroja i kruszy si rapier,
Jedna jest tylko wieczysta rzecz:
Papier.
- Co bdzie w Polsce za lat pi?
Chcie dzisiaj wiedzie - prna ch.
Nowe si rzeczy dziej z kadym dniem,
Los jest kapryny - (jak przysowie uczy:
Fortuna kaem si tuczy) Ja tylko jedno wiem
I chc by cakiem szczery:
Za pi lat owych
Z wiosn,
Gdy si ukoczy sejmu wadztwo,
Wzmoe si w kraju bogactwo,
Bowiem fortuny wielkie polskie wzrosn
O czterysta czterdzieci cztery
Nowych.
- Mgbym tak pisa jeszcze rok,
Co krok
Natykam si na nowy kawa,
Ktry by take si nadawa,
Aby go w wierszu puci w skok
Na wszystkich marnych rzeczy nawa.
- Z sensu si rodzi sens,
Za rymem rym si rodzi:
Jeden proszony przychodzi
NIechtnie i ociale,
Jak gdyby nie chcia wcale A drugi przychodzi, jak go.
Od razu z wszystkim si godzi
I czuje si w wierszu wspaniale.
Jeden si spania, na zo,
A drugi przybiega jak goniec,
Ktremu si mieje
Meta
I tak to si dugo dzieje,
Az wreszcie poeta
Ma do
I pismem nieco szerszym
Pisze pod wierszem

koniec
1922
--------------

23

Romans w sowniku
(BALLADA Z EPILOGIEM DLA JEDNEJ PANI)
By raz uczony czek - czarownik,
Co czarodziejski mia owek
I czarodziejski gruby sownik,
A w nim zamknite mnstwo swek.
W ogle wszystkie sowa, ktre
Zna ludzki jzyk: stare, poche,
Radosne, smutne, ze, ponure Razem mniej wicej milion troch.
I raz owkiem w sownik gruby
Stukn i szepn co - Bg wie co!
I rzek do swek - tak dla prby:
Moecie teraz przej si nieco!
I w mig si zici czar przemiy,
(Czarownik nie by byle pacer!)
I wszystkie swka si zbudziy,
Wszystkie wybray si na spacer.
Powychylay mnstwo gwek,
Ruchomych, chybkich, szybkich szyjek,
Ze wszystkich linii i linijek
Wylego milion troch swek.
Zaczy szumie, szemrze, szepta,
Odmienia si i koniugowa,
I chodzi, szpera, szuka, depta,
Wita si, czy i stopniowa.
I pomieszane w tum szy miele
Na wszystkie strony - i stronice Cakiem jak ludzie, gdy w niedziel
W poudnie wyjd na ulic.
*
Przypadek chcia, e tu przy rogu,
Tam, gdzie si koczy setna strona,
Natkny na si idc drog
Dwa mae swka: On i ona...
Ach! On by jednym z mskich imion,
I ona - femininum genus I on by pikny jak Endymion,

24

A ona - cakiem tak, jak Wenus!

I tak naprzeciw siebie stali
I sodkie czuli niepokoje Tak si oboje zamieszali Zaczerwienili si oboje Jak to si stao - on nie wiedzia
I ona nie wiedziaa czemu,
e zaraz on si jej powiedzia Ona si powiedziaa jemu - A chocia przedtem w alfabecie
Stali w zupenie rnych swkach,
Tak si zgadzali jako przecie
Przedziwnie piknie w swych kocwkach. Cho kade inne miao imi.
Inn liter pocztkow Tworzyli razem, w jednym rymie.
Jak gdyby jedno nowe sowo Wic, cho si on na M zaczyna
A ona - ona - no - dyskrecja...
Ten by spotkania sodki fina:
Mio... ach, c mam wicej rzec ja?
Postanowili rzuci sownik
I pj ze precz w daleki wiat Lecz w czas ich przejrza zy czarownik
(Sam nie wiem. jak on na to wpad?!)
Od razu strasznie si rozgniewa.
Co szepn bardzo czarodziejsce:
"Tego si - krzykn - wam zachciewa?!
Zaraz mi marsz na swoje miejsce!!"
Stanli smutni, rozszlochani,
ao ich w swoje skrty wzia,
On tylko zdy szepn: "Pani!" ona ju nic mu nie szepna...
I poszli. Ona w swoj stron
lon tam, gdzie by przedtem domans.
Malekie, ciche ezki sone Na tym si skoczy cay romans.
To wszystko dotd bya prawda,

25

Tak si te koczy - le, rozpacznie,

Lecz teraz niech si bajka zacznie w niej zawsze wszystkim szczcie traf da.
Przyszed moniejszy tam czarownik.
Co cudowniejszy mia owek,
Tak samo pukn w gruby sownik
I tak rzek do obojga swek:
Omega, alfa, gama, beta!
Nikt si miowa wam nie wzbrania!
Tam, gdzie jest mio - do gadania
Mam tylko jeden ja - poeta.
Tam wicej znaczy moje sowo,
Ni wszystkich zakl czarny dym Wyjdcie! Miujcie si na nowo!
Ja z was na wieki czyni - rym!
Wic rka w rk ju poszy w ycie
Swka i przeszy je wzdu i wszerz,
I kto je spotka, stawa w zachwycie,
I mwi: Ach, co za udany wiersz!
Epilog
O pani - teraz chyba ju przecie
Zgada morau tej bajki zawio?
Wic - inne prawa s w alfabecie,
A znw ma inne prawa mio!
Inne s tutaj i tam porzdki
I nie ma na nie stanowczo wymwki:
Tam przede wszystkim chodzi o pocztki,
A tu - w mioci - raczej o kocwki...
1923
--------------

Wierszyk nie cakiem sentymentalny

Czy mylisz o tym, mj drogi,
Czasami w nastrojach podniosych,
Jakemy to si bawili
W starych, w cakiem dorosych?
Ty chciae by wonic,
Lub konduktorem tramwajw,
Albo na morzu pyn

26

W dal do nieznanych krajw.

Ja byem saby i wty,
Wic chciaem zosta poet
I pisa cudowne bajki A dzisiaj wiemy - to nie to Wierzylimy, e nas wrka
W kadym umiechu spotka,
e pozacane orzechy
S zote - a do rodka.
Chodzilimy dzisiaj w zbrojach,
Jutro w purpurach monarszych Tak si nam bardzo pieszyo
Do tych dorosych, do starszych Jako si stao inaczej,
Bez wrek i bez umiechw A moe nie naleao
Tuc pozacanych orzechw?
Sprbujny, mj drogi, raz jeszcze Gdy si choinka rozwieci.
Bdziemy si bawi znw
W cudown zabaw - w dzieci.
Ja zechc by chyba - poet
I pisa cudowne banie.
ycie nam powie - to nie to!
A my powiemy - to wanie!
Tylko musimy, mj drogi,
Wprzd jedn si zwiza umow!
Orzechom pozacanym
Bdziemy wierzy "na sowo".
1923
--------------

Intermezzo
Bardzo kocham we wierszach poetycki wykwint,
Muzyczno przezroczyst, jakby morski szmaragd.
W rymach oktaw umiechy, rzewno sekst i zy kwint
I rytm szumicy pian ukrytych katarakt.

27

Tre winna sowom dawa koloryt i ciar,

Byska w sowach, jak brylant byska w uskach facett,
Snu si wrd nich, jak cenny zapach chiskich kaset,
By jak wino mroone, w ktrym czai si ar.
W sowach winno by wszystko - blask, zy, sodycz agd,
Ognie, mgy, r aromat i puszysto Buchar Tre wiersza winna winem by z najrzadszych jagd,
Ale smak najprawdziwszy daje winu puchar.
1923
--------------

Epitafia
Zenon Miriam-Przesmycki
Miriam by ministrantem - Przesmycki ministrem.
Bywali u poetw, pisywali w domu.
Miriam ciga chimery i gardzi filistrem,
Przesmycki spokojny nie wadzi nikomu.
Gdy Miriam, wyczerpany, wdrapa si na Parnas,
Smykn za nim przez teki przesmyki Przesmycki.
Potem wierszy Miriam a zacz nudzi czar nas,
I Przzesmycki zakoczy swj rzd poetycki.
Potem obu ich przyj cmentarz katolicki.
- Anim zbyt wiele paka, ni si stroi w kir jam Dzisiaj le pospou Miriam i Przesmycki,
Szkoda tylko, e umar przed Przesmyckim Miriam.

J. Ign. Paderewski
Jak kady gracz mia pecha: Gra i z losem igra.
Nie ocali go sztuki najczystszej integra.
Pki gra, pty wszystko, jako chcia, tak wygra.
Dopiero gdy gra przesta, wtedy wszystko przegra.
Nie zdoao natchnienie, wielki kunszt i wena
Prawicy i lewicy w jeden akord zebra,
By jak Troja - zgubia go pikna Helena,
Cho nikt mu jej - jak Troi - nie pragn odebra.
Tu ley i ju aden nie wskrzesi go kleryk.
Zaiste dzi najmdrsz wiedzie gospodark.
Pojecha na koncerty do obu Ameryk,
Chce tam zyska dolary. Bo tu straci mark.

28

Kazimierzowi Przerwa - Tetmajerowi

Lubi, kiedy kobieta mdlaa mu w objciu,
Gdy w narwanych nirwanach snem mu szumia Schumann.
Na Podhalu, na halach swe triumfy wici,
Papierotyczny Pierot, pierwszy erotuman.
Lecz gdy spowszednia urok tych starych herezji,
A na nowe nie stao ju nerww ni werwy,
Wtedy umar Kazimierz. Dzi w polskiej Poezji
Nie ma ju Tetmajera - i nie ma w niej Przerwy.

Epitafium Boyowi
Kiedy Boy si zrobi starszy
Wszystko w nim powoli sparszywiao.
Imitujc star cioci
Trynda si przez ycie ociao.
Z rymw wiatem wziwszy rozbrat,
Miast ambrozji y ju rozbratlami.
Gdzie Michalik, Rydel, Esik,
Szopki, ktre w Polsk przesikay?
Zniky dawne poche swka,
Stare nie wracaj znw kaway!
Z celn si rozstawszy strzelb
Platoniczny flirt snu z Melpomen.
Nie wiem czemu - jak Kambizes Gzi si z kulisami ze scen.
Chcia si udrapowa Szyfman
W Boya aureol i w mantyll,
Lecz poznao kade oko,
trac nawet krokodyle.
Dzi cho umar, Boy jest ysym
Szanowanym mem i symbolem,
Bo w tym cay jest ambaras,
Aby wzas si skry pod parasolem.
1924

29

--------------

Przypowiastki
(Z ELEMENTARZA DLA DOROSYCH)

Szlachetny bogacz
"Nie czy nigdy bliniemu, co tobie niemio!"
Zdanie to z dawna mdre jest, bdzie i byo,
Ale niewiele znaczy i najmdrsze zdanie o jedno chodzi gwnie - o zastosowanie.
Wychodzi z domu bogacz. Przed domem sta ebrak.
(Bogaczy jest niewielu, lecz ebrakw nie brak.)
Spojrza ebrak, jak gdyby bogacz by mu duny
Przystanicia, rozpicia futra i jamuny.
Zastanowi si bogacz z obliczem ponurem:
Gdybym j a tak przystan w biay dzie pod murem
I gdyby kto mnie - mojej godnoci nie cenic ni zowd wsun w do brutalnie pienidz,
Uciekbym zniewaony, jak pajk po gzymsie.
Czubym si upokorzon lub obrazibym si!
Std jest wniosek: nie wolno zachowaniem takiem
Upokorzy bliniego - choby by ebrakiem!"
Min bogacz ebraka dyskretnie i z taktem
I szed dalej, do gbi wzruszony tym faktem,
e si w nim przykazanie najmdrsze spenio:
"Nie czy nigdy bliniemu, co tobie niemio..."

Dwie racje
"wiat jest gupi, nikczemny, zy i niewygodny!"
Rzek raz, peen goryczy, pewien mdrzec godny.
- "Blunisz pan i przesadzasz, odpar drugi mdrzec Patrzc zbyt subiektywnie! - Musz ci w ten pd rzec.
Nie dostrzegasz, e wiat jest dobry, znakomity
I pikny - popatrz tylko na mnie: Jestem syty!"
Obaj mdrcy, zaiste, rwn mieli racj.
Prawda? - jest tylko jedna. Dwie s sytuacje.
Jedna prawda dwie racje zawsze z sob wiedzie:
Inna jest przed obiadem, inna po obiedzie...
1924

30

--------------

Z "Ogrodu fraszek"
Przysowia
I
Przysowia s najtrwalszym bogactwem narodw,
W kadym najgbsza mdro kryje si u spodw Ile mdroci ludziom z tego zdania przyszo:
"Nie ma nic zego, co by na dobre nie wyszo"?

*
Pan A - krad, zdziera, upi, szachrowa, paskowa,
Co mg, z kraju wywozi, czego nie mg - chowa.
Byo le: Gd, droyzna, ndzy kierat twardy Ale wyszo na dobre: Pan A ma miliardy.
Pan B - ze szk wylany, j si dziennikarstwa,
Szkalowa, szantaowa, ly, rozsiewa garstwa.
Byo ze: Bezwstyd, cynizm, czci zanik i kwasy Ale wyszo na dobre: B jest krlem prasy.
Pan C by politykiem. Wani, wichrzy, wadzi.
Dzi - za dolara - pomg. Jutro - za dwa - zdradzi.
Byo ze - kady dojrzy okiem najmniej bystrem Ale wyszo na dobre: Pan C jest ministrem.

*
Mdro w mdrym przysowiu trzeba mdrze poj.
Kade przysowie prawd pokazuje twoj-!
Pojwszy zo, czy miao i miej serce chrobre "Nie ma nic zego, co by nie wyszo na dobre"...

II
Bd skromny. Nie prowokuj losu ostrych igie:
"Lepszy jest wrbel w garci, ni na dachu szczygie"!
Chyba, e niezbadanym losom si spodoba,
e i szczygie i wrbel s na dachu oba...

III
Gdy ze uski skrobano na kuchennym stole,
Milcza szczupak, cho cierpia najdotkliwsze bole.
Chocia wi si w mczarniach, jak w ukropie szatan Milcza karp, ostrym noem wiartowan i patan.
Bowiem wczas si obydwaj dowiedzieli o tem,

31

e cho mowa jest srebrem, milczenie jest zotem!

IV
Stan mdrzec przed bram: (Sna na kogo czeka)
Wtem wypad pies - i zachryp. (Tak gono na szczeka)
Mdrzec si pobaliwie umiechn spod wsa:
"Pies, ktry gono szczeka - wiem - nigdy nie ksa!"
Pomyla tak i naraz - o niezwyke cudo! Pies skoczy, ugryz mdrca i rozdar mu udo.
Mdrzec upad krwi broczc i jkn: Bogowie!
Gdzie jest prawda, gdy kamie najstarsze przysowie?!
Odrzekli mu bogowie: Cichaj, gupi chamie!
Przysowie mwi prawd - tylko ten pies kamie...
1924
--------------

ywot czowieka w Polsce wytwornego

Przyzna pan niewzruszon tej prawdy bezsporno:
Co jest cnota najwiksza! ywota wytworno.
Przyjm pan przeto mj przepis, bez krytyk a dziwot,
Jaki ma by czowieka wytwornego ywot.
Wstaj wczenie. Zegarek wycyka dwunast.
Przez jedwabne rolety brzczy z cicha miasto
Jak daleki samowar i na pokj w mroku
Nalewa odwar szmerw, gosw, piesze, krokw Tak myl. A ju lokaj przynosi niadanie,
Bladoty ananas moczony w szampanie,
I nastawia gramofon (charlestona rytmika
Zastpuje trywialn zgiekliwo budzika).
Masa. Czasami kpiel. Jedwabna koszula,
Lakierki (co dzie nowe), frak (tylko od Poola),
Jeszcze monokl - ju wszystko. A teraz robota.
Przed paacem mj rolls-royce (100 Hp) dygota.
Szoferowi sekretarz da plan jazd, tem samem
Oszczdzam sobie rozmw niepotrzebnych z chamem.
Szybko skadam wizyty, a wzgldnie bilety,
Potem obiad, co dzie w towarzystwie kobiety.
W poniedziaek Malicka, we wtorki Kamiska,

32

We rody Modzelewska, we czwartki Z i mi ska,

Co pitku Pogorzelska, w soboty Ordonka.
W niedziele - jak si zdarzy. Czasem czyja onka,
Czasem nowa znajomo, cho zwyczajnym splotem
Z nowymi spdzam wieczr. (Ze wzgldu na potem...)
Po obiedzie - zaley, jak co. Bardzo lubi
Bridge'a w kku znajomych, jeli nie, to w klubie.
Grywamy wprawdzie tanio - sto zotych - nie wicej,
Tote mao wygrywam - po par tysicy...
Po bridge'u - c? - opera, jeden akt - czasami
Dramat, chocia mnie nudzi, mwic midzy nami,
Jestem czowiek wspczesny, a teatr si przey Truno da ode mnie, bym na serio wierzy
W mier aktorki, a potem bym si z ni zadawa...
To przecie - nekrofilia - ha co? - dobry kawa?
Umiecham si. Pgosem. W dowcipy nie wierz.
aden dowcip niewart jest, abym ra jak zwierz.
Na og nie uznaj humoru - to bywa,
e si czasem dowcipw wiadomie uywa.
Na przykad, gdy si czasem chce uwie po drodze
Podlotka - lecz ja panny niechtnie uwodz.
Te fochy niepotrzebne, a pacze, a krygi...
Mniejsza z tym. Gdy jest sezon, chodz na wycigi.
Trzymam par konikw - Menzalaric - Forward,
Jeszcze dwa - trzy - nie wicej, bo i co nasz tor wart?
To wina naszej trawy - w Epsom oczywista
Trawnik na torze liczy lat rwniutko trzysta,
Ma pedigree - i susznie - ko, trawnik czy hrabia
Bez rasy tylko duo blamau narabia.
Czy teatr, czy wycigi - wieczr w kadym razie
Zaczynam od kolacji - zazwyczaj w Oazie.
Chodz tam ju z nawyku - ten skrzypek Rafaek
Gra zaraz "Aawerdy" - to jest mj kawaek.
Tak do rana. Taczymy - oberki, charlstony.
Moja marka - Mumm - cordon vert - jestem zmczony.
Chc i. Nie chc mnie puci. A gdy si wymigam,
Wracam rano i w domu jeszcze......
Jak pan widzi, rzecz caa prosto si ukada.
No tak - pienidzy trzeba. Lecz na to jest rada.

33

Rb pan to, co ja robi - to jasne jak szko Chcesz y, jak ja wytwornie - pisz dla "Qui pro Quo'
1927
--------------

Gwiazda i dziewczyna
Przed gablotk z fotosami z kina
(Z kina "Mewa", czy "Bajka", czy "Lot")
Na ulicy przystana dziewczyna
Jedna z wielu, jaka z tumu, taka ot...
Przystana idc nie wiem dokd,
I ju staa z p godziny, nie mniej
I patrzaa w ten magiczny prostokt
Z fotosami gwiazdy Nory Ney.
I mylaa, e jest smuka i liczna,
e ma krucze - nie - e zote wosy,
e jest "dziwna" i fotogeniczna
I widziaa - poprzez te fotosy e kto zblia si - krlewicz z bajki
I przemawia do niej: Reyser jestem!
Sowa jego sodkim dr szelestem.
- Twoje oczy - mwi - niezapominajki.
- Takie oczy - mwi - to kariera.
- Takich oczu drugich - mwi - w Polsce nima.
Angauj pani. Na partnera
Kogo wolisz? Syma. Tylko Syma!...
I zamawia j, jutro, na pit.
Ona wchodzi w t krain czarw.
Sym tam jest... Ju jej daj a conto.
500 zotych - nie - tysic... dolarw.
Tyle sukien!... I gra z Symem. I z Bodo.
W atelier. Takie boskie ma ciao.
e jest szpiegiem X - albo nie - pann mod,
Bo jej zawsze byo lepiej na biao.
Jest ju znana i sawna i wielka.
A Mikowska a wytrzeszcza lepie.
Rany boskie! To przecie ta Felka,
Co to u mnie pracowaa w sklepie.
W jakim sklepie? Ju na jachcie pynie.
S y m i Bod o kochaj si w niej...

34

Przy wpatrzonej w fotosy dziewczynie

Staa w mroku gwiazda - Nora Ney.
I mylaa, patrzc na dziewczyny
Wniebowzit, umiechnit twarz:
- Jak zazdroszcz ci tej cudnej godziny!
Sama nie wiesz ile szczcia znasz.
Ach! P ycia daabym ci swego
I fotosy swe i tualety
I partnera najpikniejszego,
Wszystk saw i wszystkie podniety
ebym moga znw tak wierzy, jak ty!
I jak ty by tak wielk artystk,
Tak rozumie marzenia i zy,
I umiechy i mio i wszystko!
ebym moga znw myle inaczej,
ebym ja rozumiaa to te,
e to wszystko naprawd co znaczy,
e to wszystko jest tak, jak ty, dziewczyno, wiesz.
1934
--------------

Nierozsdne wychowanie
W domu bili mnie za modu,
e nie miaem samochodu.
Krzyczeli na mnie: idioto,
Dlaczego chodzisz piechot?!
Bi mnie ojciec, ajc: synu,
Znw masz krawat nie z Londynu!
Z pogard patrzaa mama,
e nie z "Old England" pyjama.
Stryjek bija mnie wieczorem,
em jad bliny nie z kawiorem.
Wujek znowu bi mi pyski,
Gdym pi piwo, a nie whisky.
Babcia mi wsypaa baty,

35

em z Wieniaw nie by na ty,

Straszna bya w domu scena,
em raz pi Winkelhausena.
Bia ciotka, cho anielska,
Gdy garnitur miaem z Bielska.
Wymylali od endekw,
Gdym opuci jour u Beckw.
Pradziad si obrci w grbie,
Kiedym w brida gra nie w klubie.
Tukli, tukli. Bili, bili,
A na swojem postawili.
*
A ja tylko to jedno mam w gowie Patrz w ogie na weneckim kominku ebym teraz, w tej chwili - we Lwowie
Siedzia sobie, siedzia sobie w szynku.
I pi wdk (po choler mi wino?) Och, jak mio marzeniem si udzi!
- ebym siedzia z jak zwyk dziewczyn,
ebym umia si z tak nie nudzi.
Mdl mnie w gardle antrykoty, bryzole Mnie kiebasy! Sera i salami!
Chrzanu, chrzanu! I okcie na stole!!
I palcami! Palcami! Palcami!!
*
A ja marz od najmodszych lat
I tak marzy bd cae ycie eby kiedy wsta wczenie, o wicie,
I wyj z domu, i po prostu - w wiat.
Gdzie za om, pod Jaso, za Brze,
Gdzie nad Bugiem, pod Kowlem, przez abie
Tylko wlec si i wczy, i le
W rankw szko i w wieczorw jedwabie.
Gdzie po bocie, midzy brzozy, w piasku,
Drog, lasem, nad rzek - po wiecie,
W spiece, w deszczu, i w mroku, i w blasku,
Z kijem w rku i z plecakiem na grzbiecie.
*
A w plecaku - - - - - - - - -

36

W plecak si nie zmieci.

Trza by kufra....
A kufer na auto?...
Po tych drogach nie przejedzie.
O boleci!
- No to szos do Radomia na obiad.
*
Jest czowieka zniszczy w stanie
Nierozsdne wychowanie.

--------------

Przeklestwo inteligencji
Rzecz w tym wanie - e mona i tak
I siak mona i take na wspak.
Tdy mona, tamtdy, jak chcesz.
I tak samo: i przeciwnie te.
I tu mona i nie tu i tam
I gdzie indziej - jak uwaasz sam.
Mona prosto i w gr i w d.
Na caego i mona przez p.
I dlatego, bo widzisz i wiesz,
e tak mona i na opak te,
e tak samo i tutaj i tam
I po rodku - jak wybierzesz sm,
I e mona i w gr i w d,
Na caego i take na wp
I dokoa i naprzd i wstecz Z tego potem si bierze ta rzecz:
e ju wcale nie mona. Ni tak,
Ani siak, ani owak, ni wspak,
Ani w gb ju nie mona, ni wszerz,
Tu nie mona, tam nie mona te,
Ani w gr, ni w d, ani w przd,
Ani wprost, ni na przeaj, ni w brd,
Ani w bok, ni na przekr, ni wstecz Jake trzeba?
A wanie: w tym rzecz.

--------------

37

Ej, uchniem!
Jakby za pawim z tyu ogonem,
Po wiecie chodz z milionem
Nie zaatwionych spraw.
Pozornie - prawda? - spokojny,
Wyttworny - prawda? - przystojny,
Usiadem i pij mokk.
A ogon - ej, uchniem! - wlokk,
Jak paw.
Wezwania, spotkania,
Terminy
Przekroczone,
Godziny
Pomylone,
Notesy, adresy.
Rachunki
Zaniedbane,
Sprawunki
Zapomniane,
Raty, wizyty,
Ksiki nie oddane,
Bilety nie zoone,
Kobiety obraone.
Mczyni
Rozgoryczeni Ronie lawina kamieni,
Pitrzy si gaz na gazie,
Dudni po biurku, grzmi Listy: "... bdziemy zmuszeni..."
Listy: "... w przeciwnym razie..."
Listy: "... w przecigu trzech dni..."
W nocy, do rana, fala
Nad kiem si w mroku przewala:
Miaem by w Riunione.
Nie byem.
Miaem kupi opon.
Przepiem.
Miaem napisa do Bandy.
Zaliczk dostaem.
Nie napisaem.
Miaem dzwoni do Wandy.
Numer zanotowaem.

38

Notes zgubiem.
Nie zadzwoniem.
Miaem czeka na przystanku.
Nie chciaem.
Chciaem wpaci do banku.
Nie miaem.
Miaem odpisa Loli,
Siedzi w Rabce, serce j boli,
Napisaem,
List do kieszeni woyem,
Rok w kieszeni nosiem,
Garnitur sprzedaem.
Miaem zaoy bilety.
Dla kogo? Dla kobiety?
Na co? Na Dziada? Na kiedy?
Ach, wszystko zapomniaem.
Miaem wnie rekurs do wymiaru
Podatku dochodowego
Za rok tysic dziewiset
Trzydziesty i trzeci.
(Jak ten czas leci!)
Nie wniosem.
Powinienem by zosta may,
Niezaradny, niewinny, niemiay Podniosem.
Brom bior. Prbuj spa.
Ju si oczy klej.
Ju wiat w gowie zaczyna si chwia
Senn zawiej.
Nagle, jak wcieky ry
Pod gardo skacze myl Miaem by na kolacji...
Spotka si w restauracji
Ze Stasi... ktrego? Tak!! Dzi!!!
Pewnie przysza, siada,
Troch czekaa,
Zacza je, zjada Pienidzy nie miaa Na miosierdzie boskie!
Biedne dziewcz beztroskie Na miosierdzie boskie!
Sen pierzchn. W uszach wist.
Przewracam si, ciko dysz.
Zaraz rano - napisz list...
Pol kwiaty - napisz list...

39

Zachoruj - napisz list...

Nie napisz!!!

DO
PANA MINISTRA
Mariana Hemara
ZAMIESZKAEGO W WARSZAWIE

PODANIE
Panie ministrze, panie ministrze
Wielka jest paska wadza.
Ponad panem - ju tylko kawaek:
Ju tylko Pan Bg. I Pan Marszaek.
Panie ministrze, panie ministrze czemu pan mi przeszkadza?
Pan przychodzi sprystym krokiem,
Przedpoudniem do ministerstwa
Na Nowym wiecie.
Woni si pr. Wojokiem
Obite s drzwi w gabinecie.
Ze ciany spoglda czerstwa,
Ojcowska i umiechnita
Twarz Pana Prezydenta.
Cisza i poysk posadzki
I stra za drzwiami gabinetu.
Umiech portretu
Dodaje panu pastwowotwrczej mocy.
A u mnie jest wtedy trzecia lub czwarta w nocy,
Za oknem szumi wiosenny deszcz
I pokj jest peen szmeru.
Przed sob mam pust kartk papieru
I pewn fotografi,
A kiedy na ni popatrz - ju pisa nie potrafi,
Tylko wzdycham.
A potem, w poudnie, co kilka dni,
Budzi mnie ostry dzwonek u drzwi,
Wcieka si, zrywa mnie, chrypie najgroniej -

40

Za drzwiami stoj wyspani woni.

W rku papierek, a na papierku
Podpis, piecztka, szereg numerkw,
ebym podpisa, ebym si stawi,
ebym si zgosi, ebym si zjawi,
ebym poprosi, ebym pochodzi,
ebym zeznawa, ebym dowodzi,
ebym uici - panie ministrze,
Ja nie uiszcz!
Panie ministrze, panie ministrze Niszczy mnie ta zabawa.
Niech pan przeniknie te wiersze najczystsze:
Niech pan mnie wyjmie spod prawa!
Niech mnie nie broni aden dyplomata,
Daleko ani w pobliu,
Ani Lipski w Berlinie, ani Lecho w Paryu,
Ani Jarosaw w Kopenhadze,
Przed intrygami wiata,
Przed Beneszem, przed Orgeschem,
Przed Hitlerem,
Przed paktem czterech Ju sam sobie z nimi poradz.
Niech moich listw poczta nie przewozi,
(Nie mam do kogo pisa.)
Niech w mym imieniu nikomu nie grozi
aden Sd Grodzki, aden Sd Handlowy,
Niech nade mn nie czuwa granatowy
Posterunkowy,
Niech o mnie z wolna zapomni
Ogromny Aparat Pastwowy.
Zwrc wam dowd identycznoci,
Wszystkie papiery tajemnicze I niech mnie wykrel ze spisu ludnoci.
Niech si nie nazywam.
Niech si nie licz.
Jak gdybym umar.
Panie ministrze, panie ministrze Ach, to nie objaw buntu!
I to nie opr bierny, ni czynny Jestem bezradny z gruntu
I z grontu jestem niewinny.
Mw pan, co chcesz i co chcesz twierd
Kar mnie surowym sowem Ja wol grzywn, wizienie, mier,

41

Ni sta przed okienkiem pastwowem.

Sta i tumaczy obcemu panu,
e urodzony we Lwowie, e wolnego stanu,
e w wojsku suy, e ksieczk ma,
e wyznanie, e trzydzieci dwa,
e literat i wtedy si zawsze rumieni,
Zaczynam si jka, okropne zmczenie
Przetrca mi krzy i rozlunia kolana,
I stoj przed oknem jak szmata zdeptana
I wstyd mi za siebie, za niego, za pana
I wszystko jest razem koszmarne i dziwne Panie ministrze! - ja prosz o grzywn!
Panie ministrze, panie ministrze
Mczy mnie ta tortura!
Jeden pan uratowa mnie moe
Jednym skrzypniciem pira.
Bd pana wspomina z czci i wzruszeniem.
Nie zapomn panu nigdy pomocy.
Ksiyc zielonym spojrzeniem
wieci mi bdzie w okno kadej nocy.
Bd mia spokj i cisz.
Bd sucha, jak szumi daleki wiat
I bd pisa o tym, co z daleka usysz O tym deszczu wiosennym,
O wzdychaniu bezsennym,
Dziecinne piosenki, niewinnne kaway Ot i mj zawd cay.
Moe czasem zatskni do ludzi.
Z to rano mnie aden wony nie obudzi.

--------------

Ucze czarnoksiski
O, gdybym kiedy doy tej pociechy,
By moje piosenki umkny spod strzechy!
eby kmie wawy i chopka u snopka
przestali nuci repertuar Lopka,
eby z Mazowsza wieniak najrodzimszy
Nie sucha tekstw pisanych dla Dymszy,

42

Dla Iga S y m a i Miry Zimiskiej,

Na nut chandry rosyjsko-murzyskiej,
By zapomniaa fujarka dziecinna
Skargi "Nie bdziesz ty, to bdzie inna",
eby nie sysza, gdy w Tatry zabrne,
e si "zacie" i jak si "zawzie",
eby w Kujawskiem, w Kurpiowskiem, w Poleskiem,
W biaej Worochcie, nad morzem niebieskiem
przestao jcze na pierwsze niadanie
"Sant Madonn" i t "Pensylwani"
I t pierwsz mio, "ktra koczy si
Albo bardzo dobrze,
Albo bardzo dobrze,
Albo bardzo le!"
Ja pisywaem je noc,
Dla kabaretu, dla baru,
Mylaem - niech my trzepoc,
Starczy im na to czaru,
eby zuchwale ze sceny
Dwiczao, strofa za strof,
By w barze wyciga refreny
Zakatarzony saksofon.
By atwiej byo z dziewczyn
Siedzie i nic nie mwi,
Melodi jak kokain
Westchn, refrenem si upi.
Saksofon, banan, Moszkowicz,
Migdaki, "sowa Hemara",
Irroy, Elektorowicz Zgadzao si.
A teraz kara.
Biedny Zaubermeister
Przeklina swj los.
"Die ich reif, die Geister
werd'ich nimmer los".
Sucham radia, kam,
I wstyd mi przed wiatem.
Bo si czuj sam
ydowskim miazmatem.

43

--------------

Powrt Odysa
egnaj lube bogactwo, zamonoci mia.
Ledwiem ci w yciu pozna, jue mnie pucia.
Rozesza si po kociach, po gociach, po trunkach,
Saksofonach, bananach, nocach, pocaunkach.
Po rach i podrach, po wiatach, kobitach,
Impasach nieudanych i zamanych streetach.
Przewiao mg lawendy i koloskiej wody,
Zalniy wietnym lakiem smuke samochody,
Furkny sin smuk i poszy za wira,
I roztopi si w oczach kolorowy mira,
Barwne misa krawatw, tgie skry waliz...
zy mi ciekn po licu. Ach, sralis mazgalis!
Zote lamy i krepy, co si gam pstr tr...
Szlemy licytowane z kontr i rekontr...
Jedna, druga, dziesita... spotkamy si jutro?
I podaje mu usta za kupione futro.
Uleciaa z bilonu szarym, drobnym ptactwem
Modo moja, co bya drugim mym bogactwem.
przyjaciele zamknli przede mn paace Wiedz, em stary, biedny, i dugw nie pac.
nieg pada na skro siw, wicher dmie zowrogo
I przenika m odzie wiotk, lecz chdog.
oe nie przecieane, w piecu czelu pusta,
Gwd w cianie, kube w kcie, w dzbanku woda tusta,
Chleb suchy, krawat zdarty, dziwki - trzy za zoty.
Tak wypluwa rozbitkw Ocean Tsknoty.

--------------

44

Ballada o sytuacji bez wyjcia

Siedzieli rzdem grobowych min,
Kady z cinitym sercem.
Chandra z Odessy, rody lord Spleen
Z kuzynem von und zu Weltschmerzem.
Malutki Smtek mia pene ez
Oczta z niebieskich stokrtek,
Nos pudrowaa la petiteTristesse
I kiwa si ydek, reb Smutek.
Von und z u Weltschmerz chrzkn i rzek:
"Jesellschaft ist doch zu jemischet.
Mit Juden sitz'ich nicht. Juda verreck".
Stukn w obcasy i wyszed.
I za nim Tristesse frona w drzwi,
Zaszumiawszy obokiem krepdeszyn.
Spleen bkn: "I'm sorry, I'll go back, you see,
In my spleeeendid isolation ".
Smtek uciek, bo bardzo si ba,
e yd go wemie na mace,
Na pole polecia z fujark i gra
Niebu i chmurom, i rzece.
Chandra pakaa: "Paszo, Jewrej!
Ech, szaraban moj - uch, Tua!
I w lustro trrach - nu i sercu lej!
Naplewat!" I pi posza. I troa.
Reb Smutek wzdycha do pna w noc,
Przy wiecach si tuk wzdychajcy.
Bezradnie liczy w pomroce wiec
te i siwe pienidze.

--------------

Ballada freudowska
Prosta sosna wyrosa, prosta sosna zielona,
W dole miaa korzenie, w grze miaa ramiona.
Doem w ziemi wrastaa, gr rosa w chmury,
Jakby ziemia t sosn krzyczaa do gry,
Jakby ziemia dawaa niebu salut wysoki,

45

Jakby chciaa za kudy chwyta mode oboki

Mocn rk wysok, mocn doni zielon,
ywic woniejc, nad gstwin wzniesion.
Tak rosa drzew dziewanna, tak chwiaa si sosna
Lena panna i wierkw narzeczona radosna Jesie sosn wydaa, las zazdrosny j zdradzi
I ludzie cili sosn, ktr wiatr zasadzi
I wydarli j z ziemi, powlekli po grodzie,
Zaciekli, zaziajani, zadyszani ludzie.
Tam gdzie sosna wyrosa, ju las nie wyrasta.
Wyroso rozpalone kamienisko miasta.
Strop nieba uciek w gr, ponad ognie pieka.
Przywalona, przybita, pod brok ziemia ucieka.
Krzykiem syren, ogniami, gorczk zawi
Ziemia niebu grozia, niebo ziemi grozio.
W dzie si ziemi wyparli, w nocy nieba wyrzekli
Czarni ludzi, zdyszani, zaziajani, zaciekli Chcieli wie zbudowa, wznie kamienne bary
Nad wszystkie wysokoci, ponad wszystkie miary.
Wbili pierwszy belk w ziemi, pierwszego dnia wiosny,
Dugi pal, prosty, biay. Pie zwalonej sosny.
Wbili w bruk, jakby w rodek umarego ona W to miejsce, skd wyrosa ongi sosna zielona.
O smutne przywitanie! Spotkanie aosne!
Poznaa sosna ziemi - matka ziemia sosn.
Domaca si pie lepy, zheblowany, gadki,
Zapomnianej pieszczoty zapomnianej matki.
Na drugi dzie pakali, krzyczeli o cudzie
Zaciekli, zaziajani, zadyszani ludzie,
Bo ujrzeli, e w nocy, przez bruk, poprzez kamienie,
Nagi pie w martw ziemi zapuci korzenie.
(napisane dla p. Dory Kalinwny)
--------------

Kanegiryki i elegie o prawdziwych pieskach

Gwodzik
Gwodzik by sentymentalny po koce obwisych uszu.
By cienk czarn strun straszliwie napitej mioci.
Bezadnym szalestwem ogonka, spojrzeniem z czarnego
pluszu -

46

Na prno prbowa sprosta cudownej twej obecnoci.

Wszystek by tylko po to, eby przy tobie siedzie,
eby si patrze na ciebie, eby go braa na rce.
Gdyby umia rozmawia - nic by nie mg powiedzie,
Tylko, e ciebie kocha. Nic wicej, nic wicej.
Lecz ty go jako lubia nie bardzo. A on to rozumia
I gryz si - moe dlatego dzi po nim paczesz z mioci.
Gdyby to wiedzia, napisaby taki do ciebie list (gdyby
umia):
"Jakie to szczencie, rze mnie ukradli,
Z koro ho za to mnie kohasz Twuj
Gwodzik."

Jacu-Malutek
A Jacu znowu by hardy,
I aroganta kawa.
Nie, eby pastwa nie lubi.
Lubi.
Tylko si gaska nie dawa.
Gdy si go chciao pogaska,
To za kar ucieka.
Kiedy pani wracaa do domu
Troch tam zawsze poskaka
Z radoci.
Ale nie szczeka.
Czasem, gdymy siedzieli w kcie
I szeptali o swoich strapieniach,
Przybiega
Niby zupenie przypadkiem I kad si u twoich ng.
A mymy szept przerywali
I mrugali na siebie ukradkiem,
e tak przyszed. eby nie spostrzeg.
Boby zawstydzi si mg.
A pewnego dnia, od rana Jakby go odmienili!
Gramoli si sam na kolana,
Weseli si, czuli si, mili,
Pantofle artem obgryza,
Do lustra sztywnie si wdziczy,
A si okropnie zmczy

47

I nagle - pamitasz kochana'?

Po rku ci nawet poliza!
C to bya za rado!
Jaka w domu pociecha!
I tego dnia, wieczorem,
Samochd go przejecha.
Pochowae go w nocy,
Pod krzakiem w ogrdku.
Mao jest ludzi, o ktrych myl tak czsto,
Jak o Jacusiu - malutku.

Mickey
Czy poznaaby mnie jeszcze maa Miki?
Ja za wzr ci zawsze stawiam wszystkim psom!
W czarnych oczkach miaa zote pomyki
I biegaa, taka ruchliwa,
Zwinna, wcibska, zapobiegliwa,
Taka niezbdna, cho maa,
Jak gdyby pracowa musiaa.
Tym bieganiem na cay dom!
A czasami - nieruchomy niezgrabiasz,
miesznym zezem patrzaa z ukosa,
Sztywnoapa i ostrowosa Jak wygldasz teraz? Co porabiasz?
Po mierci Jacusia przyniosem ci, drc pod po paszcza Miaa cztery tygodnie, a moe i tyle nie I przed drzwiami zdja nas trwoga oboje, a zwaszcza
Mnie.
Jak nas przyjm? Czy zaczn znw po Jacusiu szlocha?
Baem si wicej ni ty, bo tak si jako zoyo,
e ciebie jednak nie mona byo nie kocha.
A mnie mona byo.
Jake ten wieczr jest wci niedaleki, jake jest bliski,
Kiedy picioro pierwszych urodzia dzieci!
Piszczay cieniutko lepe, aosne yski.
Chodzilimy wszyscy wzruszeni,
Tacy dumni, tacy twoim zmczeniem zmczeni,
Tacy krewni wszyscy...
Ach, jak czas leci!

48

Pierwszy twj synek nazywa si Snobi.

Snobi
Snobik by cakiem nieznony.
Ale kady najbardziej go lubi.
Nie byo w domu nikogo, co nie paka gono,
Kiedy Snobik si zgubi.
Wanie nie wiedzie jak - zawsze by taki niegrzeczny!
Moe gdzie pogna i sam ju nie umia wrci?
Moe uciek, bo zlk si, e znw co przeskroba?
Moe go zabra kto - bo wszystkim si przecie podoba...?
Dosy, e znikn. O mj Boe serdeczny!
Jakemy go szukali!
Na Wowce, na Kercelaku A nigdzie ani znaku!
Jak mymy si nalatali,
- o rakarza, do wszystkich handlarzy psw,
Zeby znale, eby odkupi, eby w domu by znw!
Wszyscymy potem po sobie patrzyli z wyrzutem,
Kady mia al do drugiego, e nie pilnowa Snobika.
kady siada do stou z sercem aoci strutem,
Ze zabrako nieznonego promyka.
Dalimy kilka ogosze w "Kurierze", potem coraz to jakie
kobiety dzwoniy,
Przyprowadzano nam rne pieski zgubione,
(Smutny ruch w domu si zrobi).
Niektre mie... waciwie kady piesek jest miy.
Ale co Snobi, to Snobi.
A dugo potem - ju nawet zacz przycicha al Znalaza Snobika jaka dobra wrka-staruszka.
Snobi by bardzo zndzniay. (Wasa si koo Hal).
By schudy i brudny.
Ach - nikt nie zna psiego serduszka Kiedy pierwszy raz znowu zobaczy pani Pani zblada ze wzruszenia - siedziaa na brzeku kanapy Piesk rzuci si ku niej, nie da si tkn, wtuli si w ni,
Wypry apy
I tylko dygota. I po tym pozna byo, e w ogle yje.
I tak jako mwi: Ju jestem! Ju jestem.
Ju jestem - bezpieczny.

49

Ju nie otworz oczu. Bo jeli to nie jest prawda,

To chyba mnie rozpacz zabije!
Ale na drugi dzie ju by znowu okropnie niegrzeczny.

John
John ma oczy brzowe,
Czyste jak ludzkie sumienie.
(W tej chwili przekrzywi gow
I opar o mnie spojrzenie,
Bo usysza, e piszc szepnem:
John).
Przecign si, liczny i duy,
pooy si na uboczu
I ze mnie, w ktrym wierszami
Wieczr wiosenny si burzy,
Uwanych nie spuszcza oczu.
Kochamy si, nie inaczej,
Lecz istot naszego stosunku
Jest ufno wzajemna raczej
I skarb wzajemnego szacunku.
Nie daj Bg, ebym go kiedy
Uderzy niesusznie Nawet nie z caej siy,
Ale gdy nie zasuy.
Podnisby na mnie z gbi dobroci
Czyste, zdziwione spojrzenie,
Ju bym oczu tej nocy ze wstydu
Nie zmruy.

Puma
Wierna starucha Puma
Chodzi po domu, duma.
Nie suy byle tam komu.
Wie, jaka wana jest w domu.
Kto by pomyla, e w nocy
Grzebie dziur pod parkanem
I wybiega na pole i zajczki dusi!
Potem wraca zziajana,
Pokrwawiona, nad ranem Tuk j. (Jak tuk!) Ale Puma musi.

50

Przykro wiszce rzemie ogrodnika!

Dobrzy ludzie! Przecie Puma nie psoci!
Moe musi by po nocy dzika,
eby moga w dzie wytrwa w dobroci?
Teraz kadzie si pasko na ziemi,
Patrzy w oczy oczami ciemnem i Ludzie dobrzy - powiada - na dusz!
Przecie mam ju jedenacie lat,
Kop dzieci wydaam na wiat,
Harowaam, suyam,
Swoje w yciu zrobiam,
Ju wnet posu Bogu,
Ju mi nie brocie naogu Skoro musz...

(Dla Aciusia i Bolka Rayzacherw),

Voss
Tak jak Voss - tak wanie powinien si rusza, tak wanie wyglda
Prawdziwy dentelmen pies: na ulicy, w parku, w pokoju.
Nikomu nie przyszoby na myl, jakiej sztuczki od Vossa zada,
Jakiego tam podawania apki, albo suenia. Voss jest psem innego pokroju.
Pan Vossa jest zakochany w nim nieszczliwie,
Bo Voss nie doznaje uczu gwatownych - jest wierny, lecz chodny.
A w panu mio si pali.
gryi si z nim, tarza. Chciaby przemc chd psa. Waciwie
s biedni. Obaj si nieodpowiednio dobrali.
Chodz na spacer, powani, czasem spojrz na siebie z ukosa
I w obu ciskaj si serca, i bezradnie id na obiad.
Voss cierpi - nie moe by inny. A pan ma kompleks yossa Pije, zabija si prac, szuka mioci niewiernych kobiet.

(Dla Mieczyslawa Grydzewskiego)

--------------

Melodia paryska
Na placu Vendme jakby mrok, jakby mga,

51

Jakby jesie - ach, co ja tu robi?

Pierwszy wieczr w Paryu - tak-em chcia tego dnia Teraz chodz i myl o tobie.
A tu niebo na grze, jak mleko.
A tam niej pas ru si pali.
Ode mnie do ciebie daleko jest,
Od ciebie do mnie jest dalej.
Ode mnie do ciebie jest jeden krok,
Jeden krzyk - dosyszaaby prawie!
Od ciebie do mnie - jakby mga, jakby mrok,
Jakby Pary... A ty w Warszawie.

--------------

Jaminowa altana
Jaminowa altana, a przez noc w altanie
Wysypa si kwiat biay na zielonej cianie.
Mga zapachu okrutna, drapiena, bezbona
Drczy serce i gow. A odej nie mona.
Wczoraj wieczr by z wiosny, a dzisiaj jest z lata.
Zmierzch w powietrzu naciga, jak zota herbata.
A w herbacie na stole, najskromniej, najprociej
Jest i sodycz tej chwili, i gorycz przyszoci.
Zdawao si, e szczcie jest z nami w altanie,
Lecz my std odejdziemy a ono zostanie.
Zostanie w tych jaminach, w tym zocie na niebie Ju nie dla nas, dla innych, dla samego siebie.
Ach, czemu nam za zawi gupie serca gmatwa?
Myl zdawaa si trudna, a taka jest atwa.
Jeli tu nie ma szczcia, ju opumy rce
Moe lepiej go nie chcie? I nie szuka wicej?

--------------

52

Gazka jaboni
Kwitnca gazka jaboni pachnie chodnym mlekiem.
Caa jest przesycona czym niezrozumiale dalekiem.
Z pozoru zielona i biaa, oblana ranym cieniem Im duej patrze, tym mocniej przejmuje dotkliwym cierpieniem.
Ciepy wiatr zwiewa z drzewa patki.
Kocha - nie kocha - kocha - nie kocha Za potem droga daleka.
atwo pomyle: Tak od nas biaymi chwilami Kocha - nie kocha - kocha - nie kocha ycie ucieka.
Pomyl jeszcze: To wszystko, ta bajka bolesna i biaa To bdzie kiedy dojrzaych jabek sodycz.
Niezrozumiaa.
Dla Oli
--------------

Zudzenie optyczne
Pyn po niebie chmury strzpione.
Ksiyc pynie w przeciwn stron.
Niebo wieje, chmurami leci,
Ksiyc samotny pynie naprzeciw.
Samotny, smutny, z lamp na czole
wieci tamtemu, co idzie w dole.
Szumem i tumem pynie ulica
A tamten idzie ladem ksiyca.
Biegnie przed siebie, w majowy wieczr,
wiatu naprzeciw, na wspak i na przekr.
Obaj znueni wdrwk swoj
Nie wiedz o tym, e w miejscu stoj.
Chmury opoc, niebo si zwija,
To wiat ich noc majow mija.

53

--------------

Zawd: literat
Wasza praca i moja praca To s dwie rne rzeczy.
Wasza praca koa obraca,
Gwiazd szuka i ludzi leczy.
wasza praca ramiona nuy,
Pola ziarnem obsiewa,
Domy dwiga i miasta burzy,
I czoa potem oblewa.
A moja praca
Serce odurza,
Mnie ycie skraca.
Wam nie przedua,
Pynie podziemna,
Wieje podniebna,
Zawsze tajemna,
Na nic potrzebna.
Wasze szczcie i moje Szczcie
To s dwie rne sprawy wasze szczcie to silne picie,
Dom wasny i szef askawy.
A w domu ona, wasna, jak sprzty,
A sprzty swoje, jak dzieci.
I portfel peny, i spokj wity
I lampa wieczorem wieci.
A moje szczcie
To jedna chwila,
Gdy wiat si stron
We mnie przesila.
Gdy wierszem drcym,
Sw czarnym rzdem
Raz jeszcze zdoam
Uj przed obdem.

--------------

Polowanie
Wiersze chodz po gowie,
Jak pochliwe sarny,

54

Przez las
Szumicy i czarny.
Byskaj spomidzy pni,
Na wp z cieniem stopione.
Ukryty
Marszczysz brwi.
Ku jednej, zbyt widocznej
W kniei zielono-mrocznej Ognia niteczka cienka
Pomkna, i rotem sw
Trafiona,
Upada sarenka.
O myliwcze okrutny!
Teraz j niesiesz, bezwadn,
Niesiesz smutny nieadn Zwoki sarenki.
Ale ju niepodobne do tamtej,
Lenej panienki.

--------------

Warszawa 1934
W poowie marca, w jeden z pierwszych dni wiosny,
Dostrzegem dba modej zieleni na skwerku, w zrudziaej trawie.
Ten fakt wyda mi si dziwnie aosny.
Zrozumiaem, jak bardzo jestem obcy w Warszawie.
We Lwowie byo inaczej. Tam czuem jej oddech na karku nieg topnia i chodem wiao, a ja ju o niej wiedziaem,
Gdym na spotkanie z ni w nocy bieg do Stryjskiego parku
Rzucaa mi si na usta pnagim pachncym ciaem.
Raz jeszcze by chopcem poncym, gow w wiosenny wiatr wpartym!
Marzy o tomie wierszy, kocha si w tamtej pani...
O wiosno w roku tysic dziewiset trzydziestym czwartym Jestemy oboje zbkani.

--------------

55

Cierpienia modego Wertera

Wiatr po deszczu jesiennym cieki przed domem wytar,
W oknach byszczy czerwony zachd z mokrego mahoniu,
Licie spadaj, jak drzazgi palisandrowych gitar.
Jutro odjad. Przed domem zatrbi pocztylion na koniu.
Nas w yciu to zczyo, co innych rozdziela.
mier i mio w nagwku maj jednakie motto.
Zrozumiaem dzi, patrzc w oczy przyjaciela,
e musimy si rozsta. Ach, bd zdrowa, Lotto!
Bd mna. Musz mierci ocali poet,
Ktry nam dwojgu ycie nieszczliwe da.
Jutro rano - ty jedna - kiedy padnie strza,
Zrozumiesz, e ju dobrze. e y bdzie Goethe.

--------------

Termos
Trudno to tak powiedzie
Po prostu, bez drenia w gosie,
e mio w sercu gorc
Schowaem, jakby w termosie.
Gdy wrcisz - (wiat jest okrgy,
Obiegnij go jak najchyej,
Im dalej bdziesz ode mnie,
Tym bliej bdziesz, tym bliej!)
Gdy wrcisz - (nie moesz nie wrci.
Co noc o tym myl bezsennie,
e jutro znw bd czeka
Na ciebie. Tak jak codziennie.) Gdy wrcisz - moe zzibnita,
Gdy wrcisz - moe zmczona,
Wosy twe bd caowa,
Oczy i twarz i ramiona,
Nie dam ci doj do gosu,
R na twych ustach rozma,
Mioci ci usta poparz,
Jak wrzc herbat z termosu.

56

--------------

Krzyk nad Wis

Kady dzie - coraz dalej od ciebie.
Kada noc - coraz dalej od ciebie.
A wieczorem wiosna nad Wis
W chmurach nadciga na niebie.
A za dzie
ju si nie spotkamy.
A za tydzie
ju nie pozdrowimy si.
A za miesic
ju si zapomnimy.
A za rok
ju si nie poznamy.
A dzi krzykiem noc nad czarn rzek
Podwayem, jakby trumny wieko.
Suchaj - ratuj mnie.
Suchaj - kocham ci.
Syszysz?!
Ju za daleko.

--------------

Pukownik i poeci*1
Spotykali si co dzie
Na ppitrze w Ziemiaskiej,
St by rezerwowany
Dla kompanii cygaskiej.
Zajmowali go co dzie
Od drugiej do trzeciej:
Elegancki pukownik
I szykowni poeci.
Stanowili codzienn
Malownicz grup,
Poeci byli w. m.
1
Wiersz ten powicony bywalcom kawiarni Ziemiaska w Warszawie plk/gen.bryg. Bolesawowi Wieniawie
Dugoszewskiemu i poetom Janowi Lechoniowi, Antoniemu Sonimskiemu, Julianowi Tuwimowi, Marianowi Hemarowi.

57

A pukownik W.P.,
Czulili si, klepali,
Komplementowali,
Oni jego - e zdolny,
On ich - e tacy miali.
Uwielbiali si wzajem,
Chocia na pozr drwicy,
Oni go - e romantyk,
On ich - e wojujcy.
Oni jego - e rbacz.
On ich - e artyci,
Oni jego - e pukownik,
On ich - e pacyfici.
Uczucia byy coraz
Czulsze i gortsze,
A przestali siadywa
Co dzie na ppitrze.
Zbyt wiele rnych rzeczy
Za ze sobie brali:
Oni jemu - e pisze,
On im - e tacy miali.
Oni jemu - e rbacz,
On im - e artyci,
Oni jemu - e genera,
On im - e pacyfici,
On im - e nie ze spiu,
Oni jemu - e z gips.u,
On przeszed do kasyna,
A oni do IPS-u.
Natury nie oszukasz.
Jest to kwestia czasu.
Owce cign do stada,
Wilka cignie do lasu.
I chociaby w najbardziej
Malownicz grup
Nie zczysz ognia z wod,
Ani w. m. z W. P.
Dzisiaj si czasem z dala,

58

Ujrz - ogie i woda...

Ogie westchnie: niestety.
woda zaszemrze: szkoda...
1935
--------------

Polska hagiografia
"witoci nie szarga!" Za nic
Niech si zatrzyma zawzito
(Sam to rozumiem) u granic,
Poza ktrymi: wito.
wite - niech wieci nie nisko
Nie blisko, szarganiem nie tknite.
C jednak robi, gdy w Polsce
Waciwie wszystko jest wite?
Na prno my, czarna mafia,
W bezsilnej pienimy si zoci,
Polska - to hagiografia.
Wielka inflacja witoci.
*
Wszystko jest wite, ujte
W kulty i wite obrzdki.
W urzdach, w okienkach, jak w ramkach,
Nie ludzie - drewniane witki.
Nie robi nic - dokonywaj
Czynw, z nadmiaro potencji.
Czyn znaczy: oficjalne
Minimum egzystencji.
Satyra nawet przedziwnie
Ma Midasowe zadanie:
Czego si tknie, co poruszy Uwica. Przez samo szarganie.
Gdzie indziej jest mdrze lub gupio,
To ze, tamto dobre i kwita.
A u nas wszystko skrcone
Tacem witego Wita.
Wszystko na witych kapach,
Przez wszystko przewieca: Duch.
Wszystko ma wity zapach -

59

Anneeleutegeruch.
*
Tatry s wite i Wisa wita i wita Gdynia i gdyski dorsz.
wite Okcie, wita Zachta i wity Sztompka z witego Morges.
wity Moniuszko i wita Waydowa i wita Spaa i Polski Fiat
I wita Poyczka Narodowa i wite Radio i wity PAT.
wity Berent, wici studenci, wite okrty i wity LOPP wity Otmar i ydzi wici, Kiepura wity i wity chop.
Kady referent to wity paski,
I kady sierant - wity jest.
O kraju pikny!
Kraju pogaski!
Kiedy nareszcie
Przyjmiesz chrzest?!
Napisze byle francuska migowa,
e pod Wawelem kurewki Ju grzmi z kopyta prezydent Krakowa!
Piersi nadstawia! Tonie przelewki!
Czego pan broni? Wawelu?
Przed kim ten gest Rejtana?
Przed pind z Francji?! Przyjacielu,
Przepraszam pana.
*
Zbysiowi Uniowskiemu
suyo si w wojsku nijako.
Kapral mwi "ty kpie" mu,
Kapitan mwi "pokrako".
Mwili na k liter,
Mwili na ch liter,
Mwili na d liter,
A zwaszcza na g liter,
e to wynosi z dwch zer ma.
Wynosi, lecz mia ekwiwalent:
W wojsku niestety - oferma.
W cywilu, niestety - talent.
Ju pan genera z wysoka
Zaszumia w chmurach,
Skrzydami ochrania, jak kwoka,
Bezradne pisklta w mundurach.
Dekrety, indeksy, alarmy Wszystko w zburzeniu takiem...
Czego pan broni? A r m i i?
Przed kim? Przed zdolnym szczeniakiem?
*

60

Niech hrabia Tonio wyzna,

Na zo ciotce hrabinie,
e Old England go wzrusza, a nudzi ojczyzna,
e rozczula si tylko w Londynie Ju grzmi szpak;owaty Mefisto,
Jupiter feljetonans,
Ju cierpi. Cierp, masochisto,
Ogromny znajdziesz rezonans!
Czy to Piotr Skarga w gr wznis donie?
Jaki wzrok! Jaki gniew! Jaka pompa!
Kogo miesz broni? Przed kim? Przed Toniem?
Panowie, n'exagerons pas.
*
Nie bdcie tacy draliwi!
Nie bdcie tacy surowi!
Pozwlcie czasami troch
Poszarga satyrykowi!
Pozwlcie mu troch pohula,
Gdy go zawierzbi jzr.
Do mamy jednej cenzury,
Nie rbcie prywatnych cenzur.
Nie mierzcie kadego artu
I felietonu p-serio
Swoj ekstaz codzienn,
Codzienn swoj histeri.
Nie tpcie drwicych na puszczy,
Nie mczcie satyrykw,
Bo sami ich, niechccy,
Zmieniacie w mczennikw.
Bo Tuwim umczony,
Po wierszu "Do generaw",
Ju chodzi, jakby wyszed
Z Plutarchowych rodakw...
Ju Sobaski ulic
Stpa - Epaminondas.
Przecie szkoda go na to.
To taki miy blondas...
Ju do "Gazety Polskiej"
Zby Uniowski, bosy,
Z popioem i na gowie

61

Zmuszony - jak do Canossy...

Ju Sonimski, gdy wchodzi
W "Ipsa " gwarny szecian,
Co ma w sobie czasami
Z dumy pierwszych chrzecijan...
Wy sami, draliwo wasza
Role odwraca powoli.
Ju wschodzi nad gow Boya
Srebrzysty sierp aureoli.
*
Lecz gdy si zdarzy jeden raz
Jeden prawdziwy wity By midzy nami i ponad nas
W chmury rs, niepojty Szargaa Jego najwitszy trud
witoszkw zawistna banda.
W yciu wspaniay dostrzegli: cud
Z aski - witego Weyganda.

--------------

Sprawiedliwo
Musi by jakie za ycia
Odszkodowanie
Dla tych, w ktrych po mierci
Nic nie zostanie.
Musz by dla nich nagrody,
Departamen ty,
Order jeden i drogi
U cycka przypity.
Musz by dla nich Pen-Cluby
I Akademie,
Aeby mia ich kto egna,
Skadajc w ziemi.
A inny - z dala od klubu.
Bo nie ma fraka.
Sawa przychodzi za pno Nie byle jaka.

62

Przychodzi i ju zostaje,
Ju nie odchodzi.
Myl, e umar, nie wiedz,
e on si rodzi.
Nagroda piknie si dzieli
Na rwne wierci.
Jednemu - wszystko za ycia.
Drogiemu - wicej. Po mierci.
1935
--------------

Recenzent
Wszystko jedno jaki jest podpis H. L. czy T. K., czy M. B. Przymykam oczy, od razu
Widz prostack gb.
Antypatyczny brodas,
Dzierawca banalnej twarzy,
yje na wiecie na mocy
Zniki dla dziennikarzy.
O marne znikowe ycie,
O ndzne codzienne opusty!
Z rabatu peznie na rabat
"Redaktor" leniwy i tusty.
Pisze wzmianeczki zza kulis,
Migawki z tramwaju i z kina.
Ma styl wyrobiony. Tak wanie
Pisaaby wazelina.
Jeli napisa "w zespole"
Wyrnia si Irka, czy "Muszka" Zakadam si - jeden na tysic e wzi j dzie przedtem do ka.
Niechby z nim gupia nie posza!
Ta bestia, za, umiechnita,
Do mierci jej nie zapomni!
Do mierci j popamita!
Bdzie j tpi w recenzjach,

63

Wychwali jej koleanki,

Nazwisko jej w nocy, w korekcie,
"Chochlik" wyrzuci ze wzmianki.
O wzmianko, bezczelna broni!
Na miasto wypeza od witu
Twj czarny terror plugawy,
Pluskwy twojego petitu!
Pod drzwiami, do skrzynek na listy,
Do strw, do kucht, do lufcikw
Rozazisz si w czarnej magmie
Kochanych czytelnikw.
A dojdziesz do swej ofiary,
Obleziesz j lepkim ciastem,
Ugryziesz j w samo serce,
Pohabisz przed caym miastem.
A krzyknie bezradna, bezradnie
zy z oczu puszcz si ciurkiem,
e tyle wstydu jej zrobi
Redaktor. Bydlak za biurkiem.

--------------

On
Jest au courant - waciwie yje po to tylko.
Mia pierwszy w Polsce Shaker, pierwsze w polsce Philco,
U niego staa w domu pierwsza frigidaira,
Pierwszy widzia w Paryu "Milion" Rene Claira.
To on pierwszy sprowadzi "Ulyssesa" Joyce'a
I wie, kto mia w Londynie pierwszego Rolls-Royce'a.
On przywiz do Warszawy pierwszy model jo-ja,
On pierwszy zauway zaciankowo Boya,
Pierwszy z Polski pojecha na wystaw W embley,
Potem przez tydzie wita znajomych oziblej.
Pierwszy taczy kariok, prc si jak boa,
I on jeden rozumie ca gbi Shawa.
Wie, co to Jeans, hormony, Freud, Russel, Chirico
I na Minderwertigkeitskomplex mwi "miko".
Chowa obraz picassa w ogniotrwaej kasie,
pokazuje go gwidc. Co gwide? "Harnasie".

64

Gra w brida Culbertsonem, czyta van de Velda,

Oraz "Sittengeschichte" Magnusa Hirschfelda.
"Popiow" nie mg skoczy, lecz wprawia go w trans Mann.
Dla niego tworzy Cocteau, Krzywicka i Tansman.
Nie zna Prusa, zna Prousta, zna Gide'a i Gypa,
By kuzynem Savoira, ma kompleks Edypa,
Pisudski spa noc jedn w domu jego dziadka,
Mwi o nim: "Komendant". By koleg Radka.
Daje do zrozumienia, e y z Annabell,
Gdy spotka Sobaskiego wita si per "hello"!
Gdy potrci Luftmana, przeprasza "I'm sorry..."
Po wyjedzie Lifara by przez trzy dni chory,
W Polsce si gorzko dusi. Marnuje ze szcztem.
Chciaby by cho pedekiem, choby impotentem Nie idzie. Wic jest kupcem, poet, kobit,
Czasami modym hrabi.

Zawsze Izraelit.

--------------

Antolek o psychoanalizie
Sonimski Antolek
Nie uwaa Freuda.
"Po prostu - powiada To jaka niedojda.
nia mi si szafa,
Zwyczajnie, dla hecy,
A ten Freud tumaczy,
e organ kobiecy.
Ale jak si we nie Ten organ zobaczy,
To si pytam Freuda,
Czy to szaf znaczy?"
Okropnie zoliwie
Powiedzia na Freuda,
Wszyscy si tak mieli
Jak z Harolda Lloyda.
Ja nauk - mwi -

65

Doceni potrafi.
Wellsa, na ten przykad - lubi.
A Freuda mam w szafie."

--------------

"Maestwo doskonae"
Czytam - myl: psiakrew, rety!
Jaka szkoda; e niestety
Ani Julia i Romeo,
Ni Pigmalion z Galate,
Ani Faust i Magorzatka,
Edyp ani jego matka,
Ani Rytygier i Wanda,
Pelleas i Melisanda,
Trzeci Jan i Marysieka,
Ani Kmicic i Oleka,
Napoleon i Walewska,
Ni Paolo ni Francesca,
Leonora ani Fiesco,
Ani de Grieux z Manon Lescaut,
Robert Browning ani Miss Ba,
Ani Piramos i Tisba,
Putyfara i Putyfar,
Ni Diagilew ani Lifar,
Ani Rodryg i Chimena.
Ani Lewis i Irena,
Ani Parys i Helena,
Hrabia ani Telimena,
Ani Zygmunt i Barbara,
Ani Abraham i Sara.
Ani Kropska ani Lenin.
lzadora i Jesienin.
Kichot ni Dulcynea,
Ani Jazon i Medea,
Lionardo, Mona Lisa,
Abelard ni Heloiza
Ani Dafnis ani Chloe,
Ani Chandon ani Moet,
Ani Herman i Dorota,
Ani Werter i Charlotta,
Ani Lot i crki Lota,
Henryk ani Anna Boleyn,
Cavalliera i Roi Soleil,

66

Ani Hamlet i Ofelia,

Ani Zbigniew i Amelia,
Ani starce i Zuzanna,
Ani Don Juan i Anna,
Ani Hoffman z pann Task,
Ani Balzac z pani Hask,
Rudolf Habsburg i Vetsera,
Budda ani Bajadera,
Ani Kamierz i Estera.
Ani Safo i Melika,
Ni Sowackj. i Ludwika,
Holofernes i Judyta,
Salomon i Sulamita,
Ani Eros ani Psyche,
Ani Piast ani Rzepicha,
Siedem on i Sinobrody,
Ani Cyryl i Metody,
Ani Pawe i Wirginia.
Ni Kwiatkowski ani Gdynia,
Ani pani Lou i Nietzsche,
Dante ani Beatrycze,
Desdemona w ou Maura,
Ni Petrarka ani Laura,
Klaudiusz ani Mesalina,
Patiomkin i Katarzyna,
Ni Litawor i Grayna.
Almaviva i Rozyna,
Ni Cyrano i Roksana,
Ni Oniegin i Tatiana,
Ani Wagner i Cosima,
Ni rodzestwo z Owicimia,
Sherlock Holmes z dr. Watsonem,
Ni Tytania z Oberonem,
Ani Judym i Joanna,
Ani sobl ani panna,.
Ni d'Annunzio ani Suse,
Ni Pitaszek ani Cruzoe,
Ni Don Carlos i Elbieta,
Ani Alfred i Violetta
Ani Caius ani Caja,
Pinkerton i Butterflaja,
Ani Gaja i Anteusz,
Zosia ani Pan Tadeusz,
Constant ani madame Stael,
Fornarina i Rafael,
Jadzia-Polka i Piotr Paksin,
Belle Otero i tout Maxime,
lzabella ani Rossi,

67

Tosca i Cavaradossi,
Hektor ani Andromacha,
Poaniecka u stp Stacha,
Lady Hamilton i Nelson,
Ani Lohengrin z sw Elz,
Caligula i westalka,
Ani Jontek ani Halka,
Ani Samson i Daila.
Ani Adam i Maryla,
Ani pyrra i Deukalion,
Ani Karol Moor z Amali.
Ani Trocky z pani Bronstein,
Ani Goethe z Frau von Stein,
Platon ani Alcybiades,
Ani Kora ani Hades,
August i hrabina Cosel,
Maria Stuart ani Bothwell,
Ani Baucis i Filemon,
Ni Tamara ani Demon,
Ni Krasiski i Delfina,
Neron ani Agrippina,
Ani Hero i Leander,
Bucefa ni Aleksander,
Ani Carmen ni Don Jose,
Ani Gandhi.. gdy sw koz,
Ani buhaj, gdy Europ,
Ani George Sand, ani Chopin,
Ni Eunice i Petroniusz,
Kleopatra i Antoniusz,
Ani Rudolf ani Mi mi,
Ani Ninon (ze wszystkimi),
Radames ani Aida,
Ani Troilus i Kressyda,
Ani Zygfryd i Brunhilda,
Ani Heine i Matylda,
Ani CI'eo CI'eopolda,
Ani Tristan i Izolda,
Ni Arminius i Thusnelda,
Ni Jarema, ni Gryzelda
Nie czytali van de Velda.
1935
--------------

68

Parafraza
Matko ydwko! Gdy u syna twego
W renicach byszczy pomie niepojty,
Jeli go bardziej, ni los Jozuego,
Wzruszy mier pikna pana Podbipity,
Jeli, rzuciwszy rwiennikw grono
Nad Mickiewicza usidzie wierszami,
Jeli, czytajc z gow rozponion,
zami stronice "Popiow" peplami:
O matko biedna! le si syn twj bawi!
Pacz nad wiecami! ono swe przeklinaj!
Wnet go ten pomie jak te wiece strawi!
Grzmi. Zamknij okno. To daleki Synaj.
Bo cho w pokoju zakwitnie kraj cay,
Cho si sprzymierz rzdy, nieba, pieka On wszed na drog niesawy - - niechway,
Ju obca Muza syna ci urzeka.
Kae mu wczeniej zamkn si w chederze,
Oddycha zgniym powietrzem Talmudu,
I czerwiem toczy w umarej literze
Rozkoszne plagi egipskiego ludu.
Niech si nauczy by obcym, by mar
Stchej przeszoci zbkanej w dzisiejszo,
Gosem niemiym, pokorn ofiar,
W cie si usuwa i w getto, i w mniejszo.
Wczenie go oducz myl hodowa hard,
Dum modziecz oczu zdradza byskiem,
By przed codzienn nie bladn pogard,
Ani si sponi przed urgowiskiem.
Bo on - nie ujdzie do zmarej ojczyzny,
Sadzi pomaracz gaj w Jeruzalemie.
Ju si mioci war w tej obcowizny
Soce, deszcz, drzewa, nieg, niebo i ziemi!
A tu - wyronie przed nim mur milczcy.
Serce modzieca murem mrok osaczy.
wiat si pooy wok w krg poncy,
I noc pochonie.wstyd lub krzyk rozpaczy.
Osaczonemu, gdy bem nie przebije

69

Muru na ziemi i muru na niebie Zostanie odwet, co pier tw przeszyje,

O biedna matko: nienawi do ciebie.

--------------

Apostrofa do ojczyzny
Ojczyzno! Przede mn gdy chroni Ci cenzor,
Gdy on, siepacz puent, twj primus defensor u stp Twych si kad!
Po nocy niech broni Ci Bg i za dnia
Od takich obrocw! Z wrogami, jak ja Dasz sobie rad.
1935
--------------

A chi la vittoria?
Tam w oknie! Tam w oknie stoi!
Wychyli si, krzykn: - Romani!
A chi la vittoria?!
- A noi! A noi!
- Odkrzyknli posuchem pijani.
Pyn okrty
Przez morza ugr niebieski.
Pyn okrty
Przez Kana Sueski.
Pyn okrty.
W Genewie radz eksperci.
mier woska pynie z wizyt
Do abisyskiej mierci.
Spotkaj si, przywitaj si
I zaczn kosi z chopska.
Czarnych Etiopw - biaa mier
A Wochw - mier etiopska.
W mgle iperytu sycha chrzst,
Kroki w kocistej zbroi.
Skocz robot, umiechn si
- A chi la vittoria? A noi.

70

--------------

Parademarsch
Ryk reflektorw pod nieba plafon.
But! But! Werbel i but!
Poar Walhalli. Ognisko. Kolisko.
Dudni grzmotem stugbny megafon.
But! But! Werbel i but!
Dzieci zapac za wszystko.
Eskadry ciarne jajami bomb.
But! But! Werbel i but!
Na d piorunem! Do gry rac!
I Schacht am Rhein! I wrzask trb!
But! But! Werbel i but!
Dzieci zapac za wszystko.
Milion mitraliez! Pan Goering schud.
But! But! Werbel i but!
Las Teutoburski ju bliej! Ju blisko!
W lesie gorzkich migdaw smrd.
But! But! Werbel i but!
Dzieci zapac za wszystko.
Masem za haso! Mlekiem za gaz!
Za drut kolczasty! Za pruski kwas!
Misem za czogw opasych igrzysko!
Krzywic! Blednic! Grulicz krwi
Za miga co wod i chmury dr!
Za sznury, za gwiazdy, za szlify szar,
Za werbel i but! Za werbel i marsz!
Dzieci zapac.
Dzieci zapac.
Kiedy. Zapac za wszystko.
1937
--------------

Co lepsze
To taka ju przekorna
Natura czowiecza,
e dementi potwierdza,
Potwierdzenie zaprzecza.

71

e optymizm przygnbia,
e pesymizm oywia,
Wyjanienie zaciemnia,
Sprostowanie - wykrzywia.
A czowiek sam ju nie wie,
Czym si ma kierowa Co lepsze? Czciej myle,
Czy rzadziej prostowa.
1937
--------------

Pirat eteru
Przez ca noc, bezsenna
Szumiaa radiostacja,
Pachniaa zielona antena
Chwiaa si dzika akacja.
Nadawaa, liciasta,
Lene szepty do miasta
Westchnienie krtkomajowe Pozdrowienie pachnce - Krople z drzew spadajce Szelesty ksiycowe - W sercu sucha sygnaw
Odbiorniczek z krysztau,
Sucha sygnaw z lasu
O przemijaniu czasu.
Prno je w sobie cisza
Sucha, wzdycha bolenie
Wczenie nad ranem usysza
Po na Jawie, p we nie Trzask - cichy, cichuteki I drugi - i jeszcze raz To trzy ostrone sarenki.
Przeszy przez mroczny las.
1937
--------------

72

Dyktator
eby nagle zaczli lew albo praw
Rk wyrzuca w gr, wszyscy bez wyjtku eby wszystkie goniki zakipiay wrzaw,
Zachysny si wrzaskiem, trzaskay od wrztku eby szli, a idcy rozalonym tumem
I tupicy butami, przez chwil nie czuli
miesznoci - tylko wznioso, wstydu - tylko dum
Ze swej brzowej, czerwonej, czy czarnej koszuli By na ich pokoleniu, jak na fal amaczu
Zama si pochd ducha, niby bryzgiem wody By si zrzekli odwagi umiechu i paczu,
Czytania i pisania, buntu i swobody eby wstecz przeskoczyli wszystkie zote wieki,
Nazad, w mrok troglodytw i w panik pogan By im za wszystkie biblie, wszystkie biblioteki
Wystarcza plakat, afisz, oklnik i slogan eby z prawa zrobili zbira swoich zbrodni A z wasnych swoich dzieci - swoich wasnych szpiclw,
By si karni i korni, obdarci i godni,
Do wrconych z mietnika umiechali sznyclw By tak, fuzlem wyszoci upici, olepli By tak wzi ich za mordy, tak im skrci szyj,
eby w wodzie tonli, w mrozach w kamie krzepli
I w powietrzu ponli - wci krzyczc "Niech yje!" Na to - nie do by tylko wielkim demagogiem.
Nie do by pcezarem, pbykiem, pbogiem.
Nie do by pkapanem, pwem, pwitym.
Trzeba by jeszcze - nadto - p-inteligentem.

Do przyjaci niemieckich
Jeeli cnoty niebieska moc
Gwiezdnej korony brylantem
Nie na stracone zabysa w t noc
Nad Immanuelem Kantem Jeli nie byli jak dde wsike w piach,
Jak zimne ogarki zwodnicze,
Nadziemski Goethe, nieziemski Bach

73

I Schopenhauer i Nietzsche
Jeli na prno nie przeszo przez wiat
To wojsko duchw niezmierne,
Rycerski Herwerg i Freiligrath,
Tragiczny Chamisso i Borne I Holderlin, biay Hyperion,
I Schlegel i wdziczny Wieland,
Novalis - lilia, i Schiller - dzwon,
I Heine - skrzcy jak brylant Jeli w powietrzu nie zgasa skra
Apolliskiego Lassalla,
I wszystkich, co ar kadli w siebie jak drwa,
By janiej pona Walhalla Jeli ostatni, za naszych dni
W niewoli zmiadony zdradzieckiej,
Na prno, na marne odda swej krwi
Szlachetny Karl von Ossietzky Jeli ich ycie, szalestwa i mgy,
Ich wzloty, natchnienia i mstwa,
I duma i wzgarda, ich ndze i zy,
I sawa i sawy zwycistwa,
I uczu kwiaty, i przdze sw,
I myli mrone swobody,
Nie byy przypadkiem, niewartym tych sow,
I marnotrawstwem przyrody Jeli nie byli w piach wsikym ddem,
Na marne rzucon jahnun Tedy, o bracia niemieccy - wIem,
e Hitler y bdzie na prno.
1939
--------------

Odpowied
Nikt z nas z Ojczyzn umw nie zawiera.
Z nikim J pacta nie wi conventa,
Jak mu y przyjdzie, jak bdzie umiera,
e go dostrzee w tumie, e spamita.
e - cho spnionej - nie cofnie buawy

74

Ochodzcemu. Niesytemu sawy.

Nie przyrzekaa oszczdza goryczy,
Ani e sodkim bdzie karmi chlebem,
Ani e zy, czy zasugi policzy
I krzyk dosyszy pod wysokim niebem.
Niczyje do Niej nie dotr pretensje
O "wolno", "rwno", o upy i pensje.
Jednakie wiano, aska Jej jednaka
Zoya w kadej koysce dziecicej
Municiem witych warg: miano Polaka,
By potem nie dba, nie pamita wicej
I samej, dalej, w mrozach i purpur.ach,
Skrzydami wiekw bijc - pyn w chmurach.
A potem nie ma ju takiego sdu,
Ani wadz takich, potg ani ocen,
Ani instancji takiej, ani rzdu,
Ani synodu, ktry byby mocen
Wymaza z czoa, jak w paszporcie kresk
Rubryk "Polak" - Jej ask niebiesk.
Kto raz ochrzczony niewidzialnym znakiem,
Bogosawiony potem, czy przeklty,
Bdzie Polakiem, nie wicej Polakiem
Ni byle ajdak, i nie mniej ni wity.
Ju nim zostanie, choby sam si burzy,
Chociaby nie chcia sam. Chociaby stchrzy.
Choby nie wiedzia. Bdzie ju, tak samo,
Jak bez zasugi kade dziecko, ktre
W pierwszym. swym sowie powiedziao "mamo"
I pomylao "niebo" patrzc w gr.
I dzi wie: "ziemia" - "chleb" - "woda i "drzewa
I polskie sowa w polskiej piosnce piewa.
A ci, co krzycz, e u nich w arendzie
Patenty zasug rnych kategorii,
Ze wedle zasug bd stawa w rzdzie,
Wyznacza dziaki na kartach historii Jeli ci lepsze przydzielili grunta,
Ciesz si. Kupie kolumn Zygmunta.
Moe ci inni Polacy wypdz,.
Wzgard zaszczuj, zel jeszcze w groble,
Godem zamorz, zakatrupi ndz Nie wi Jej o to - Jej nie ma przy tobie.

75

Ale cios kady, ktry w ciebie zmierza,

W Jej piersi trafia! W Jej serce uderza!
Gdy miecz i piro z rki ci wytrc,
Gdy ci przemoc osacz bezprawn,
Gdy ci "odprawi", jak z domu suc,
By tylko mier ci zostawi niesawn Odpowiedz wzgard. Ale w zach nie miknij!
Im trudniej by Polakiem - tym bd pikniej.
Wytrynie czasem tumu wrzask zwyciski,
Bywaj wielkie, byszczce wiktorie,
Od ktrych potem czarny cie, cie klski
Upada tak plam na histori,
e tylko klsk mona zmy te lady.
Nasza historia zna takie przykady.
Zna i ordery i wiece wawrzynw,
Ktre umarym na nic - czoa pal
I s po wiekach jeszcze hab synw,
I zna, miotane nienawici fal
Kltwy, co tylko mocy archanielskiej
Przydaj potem trumnie - ju wawelskiej.
Dulce, decorum es t pro patria mori!
Ale te wszdzie, gdzie walczcy pada
Twarz do wroga - jest pole Cecory.
I tam si Polska nad nim chyli, blada,
Choby w swym boju sam jeden by caem
Wojskiem i sam by wojska generaem.
Niech tyle wskra twoje biedne mstwo,
e z takich setek i z setek tysicy
Klsk bezimiennych - Jej wielkie zwycistwo
Powstanie kiedy. Nie potrzeba wicej
W godzinie mierci i w obliczu trumny.
To do - by wnuk twj mg by z ciebie dumny.
Nie trzeba wicej. Nie trzeba nadziei.
Potrzebny tylko jeden krzyk Rejtana.
Czasem potrzebna jedna mier Okrzei.
Chociaby bitwa bya ju przegrana
I sztandar w prochu, choby go deptali.
Kto jeszcze zgin. Wic wojna trwa dalej!
1938

76

--------------

Do generaa
Do ostatniego mczyzny! Do ostatniej kobiety! Miae broni Ojczyzny.
Miae broni Warszawy Generale!
Ju twe kukucze portrety
W jutrzejszej janiay chwale,
Chrypo radio od, twej przyszej sawy,
Jak koguty piay ci gazety,
e do ostatniej kobiety!
Do ostatniego mczyzny! O, spadkobierco buawy...
O polska tragedio plew
Ktre ziarnami udz,
Jak atwo powiedzie "krew
Gdy chodzi o cudz.
Jak atwo przywoa mier
Gdy chodLi o ycia
Owych mczyzn ostatnich,
Owych kobiet ostatnich,
Ktrym pan da sowo bez pokrycia.
Wicher targa rumusk noc.
Prno oczy i uszy zakryjesz Te upiory do okien omoc Generale! My polegli. Ty yjesz?
Niech pan oczy i uszy zasoni,
Niech pan w oknach zacignie firanki,
Bo tam stoj onierze bez broni.
Tak jak wyszli na niemieckie tanki.
Bo tam stoi tum rozgotyczony,
Ktry panu dawa, z gorzkiej biedy
Grosz ostatni - na "Fundusz obrony"...
Ciaa liche - na "ywe torpedy".
Bo tam stoj warszawscy cywile,
Ktrzy z szarej warszawskiej ulicy
Uczynili polskie Termopile,
Gdy pan unis gow ze stolicy.

77

Wiosna w okna jak ptak czarny bije.

Kt to pacze opodal w alkowie?
Niech pan uszy i oczy zakryje.
Co pan nocnym upiorom odpowie?
Oni panu wierzyli. Jak jeszcze
Nigdy w polskich nie umieli dziejach.
Pan te krzyki pamita? Te dreszcze
Uniesienia? Te kwiaty w Alejach?
Jakby chcieli naraz - w jednej chwili
Silni, zwarci, cudowni, gotowi Panu odda to wszystko, co byli
Umaremu winni Marszakowi.
Jakby naraz, w jednym serca wstrzsie,
Panu chcieli hojnie, tysickrotnie,
Wynagrodzi to wszystko, czym On si
Gryz po nocach, gorzko i samotnie.
Na to w polsce stulecia czekay,
Wieki w Polsce modliy si o to,
eby nard sta za wodzem - cay
Wiar, zgod, natchnieniem, ochot!
To by taki kapita niezmierny
Przyszej mocy. A pan go roztrwoni.
Sd nad panem? - Boe miosierny!
Gowa paska? - Gow pan obroni.
Puki paskie tak, czy owak zbrojne?
Plany tajne, ktre pan gotowa? Ach, pan przegra co wicej ni wojn.
I co wicej, ni wojsko - zmarnowa.
Kiedy pan przejeda granic Po raz wtry tej nocy, kulawy
Staruszek, jenera Sowiski,
Pad na Woli, bronic Warszawy.
Gdy przed panem, na rumuskim mocie
Stranik szlaban szeroko otworzy,
Po raz wtry w t noc, siw gow
Pod Cecor kiewski pooy.
W deszcz wrzeniowy nagle powiao
Gorzkim majem paczcym w niemocy.

78

To chmurny Marszaek Pisudski

Po raz wtry umar tej nocy.
Marzec 1940
--------------

Inwokacja*2
O Poezjo, aski pena,
Mdl si za nami.
Twoja dzisiaj godzina
Bije z nieba gromami.
Twoja godzina spywa
Jak paszczem, ognia ulew.
Podnie ku grze twarz
Zot i czarnobrew.
Boga karzcy gniew
Idzie ku nam w poodze,
Ty - rozpacz - jak lew
Po si Bogu na drodze.
Do chwy, co na nas miecz
Potrzsa wzniesiony,
O Poezjo! Ostatnia
Linio polskicj obrony!
O Zbarau! O szacu
Kamieniecki, ktry
Niezdobyty ulatasz!
O wieo Jasnej Gry!
Hel padnie i Westerplatte
Ukradn zbjcy Ty przetrwasz, wity okopie
Poetw Trjcy!
Dani rosy pknij nad gow,
Co ley w prochu,
Ustom zamilkym
Daj ask szlochu.
Klsk obmyj i rany
witymi zami O Poezjo! Uklknij i pacz
I mdl si za nami!
Gdy pomie jak blach lich
2

Inny tytu Do Poezji polskiej

79

Sowa poskrca i pognie Ty znasz tajemnic sw,

Ktrych nie tkny ogme.
Ktre si rodz z pomieni
Sw - ez, sw - soli, sw - chleba,
Co wyrastaj - jak z ziemi
I powracaj - jak z nieba.
Gr nad nami wiej!
Smug biaego aru
I drug - czerwonej krwi!
Poeto - a ty u sztandaru!
Tobie nie wawrzyn na skro Ju laur si gowy nie ima Sztandar jest wany. Nie do,
Co drzewce trzyma.
Marzec 1940
--------------

Modlitwa do Matki Boskiej Krlowej Korony Polskiej

Matko Boska, Krlowo agodna,
Jak Ci prosi? Kade sowo boli.
Nie myl o nas. Warszawa jest godna.
Nie dbaj o nas. Warszawa w niewoli.
mier jastrzbiem nad Warszaw lata,
W gruzach groza si czai, bezprawie
Stoi w oknach, jak elazna krata.
Nie myl o nas. Niemcy s w Warszawie.
Nie dbaj o nas bdnych i zbkanych.
Kade tchnienie litoci i aski
Dla nich oszczd i zachowaj dla nich Dla ulicy, dla ndzy warszawskiej.
Ty, co w mroku oczyma ciemnymi
Z ostrobramskich spogldaa zoce Nie myl o nas - bd przy nich, bd z nimi Im wynagrd wszystko, wszystko oce.
Oni za nas, na gruzach kamienic,
Ju dla samej dumy trwania - trwali,
Za nas patrzc, za strach naszych renic,
Jak stolica w stos ruin si wali.

80

Oni za nas na mier wznieli twarze,

Nie w nadziei i nie ku zwycistwu,
Lecz by speni ow pie, co kae
Wszcz rozpaczy i dokona mstwu.
Ach, z warszawskiej beztroski, z tej blagi,
Z tej pochoci i kpiarskiej swawoli Nagle w niebo blask takiej powagi
poszed un - takiej aureoli.
Tak nagle byso tajemnic
Nad ulic podart i krwaw!
Mymy ciebie nie znali - Orlico!
Mymy ciebie nie znali - Warszawo!
Trzeba byo tych ognia jzykw,
Trzeba byo, aby zosta cmentarz
I stos gruzw - nie! - to rzd pomnikw!
Matko Boska - Ty im to spamitasz.
Ty ich zzibych oso po nieba,
Krew obetrzyj co wci z ruin dymi.
Dzieciom mleka daj i godnym chleba A polegym - bd przy nich. Bd z nimi.
Policz wszystkich na cmentarzach skwerw.
Tam krzy kady kwiatem Ci si schyli.
Na schylone krzye bohaterw
Zawie order - Virtuti Civili.
Marzec 1940
--------------

Bukareszt
Pytaj mnie, jakie mam wizy?
Jakie projekty i plany?
W rowych i biaych kwiatkach
Stoj zielone kasztany.
Wiatr si po deszczu wasa,
Wiosenny, a nie od Wisy.
I jakie mi wizy pomog?
I jakie mnie zbawi pomysy?

81

Nie mog sprosta tej wionie,

Co kwitnie tak wieo, tak miao,
Jak gdyby szo tylko o to,
Jak gdyby nic si nie stao,
Jak gdyby wszystek sens wiata
By w tym, by na strada Rosetti
Spaday z zielonych kasztanw
Rowe i biae confetti.
Ach, nie mam adnych projektw.
Nie trzeba mi wiz, ni pienidzy.
Chc nie y, chc nie by, chc umrze,
Od razu, ju, jak najprdzej.
A nagle sam sobie si dziwi,
e tak si tej myli naparem.
Bo mier mi ju pomc nie moe.
Bo dawno ju przecie umarem.
Kwiecie 1940
--------------

Do ssiadw
Ju zblia si dzie, gdy zapaci si wam.
Ju si dobrzy ssiedzi nie bjta.
Za Warszaw, za Belgrad, za Rotterdam Nie bdziemy chodzili do wjta.
Nie bdziemy po sdach rozjemczych si wlec.
Spr zaatwi si da po ssiedzku.
Co ma by powiedziane - twarz w twarz da si rzec:
My po polsku, a wy po niemiecku.
Za kad kropelk polskiej krwi, polskiej krwi
W jakim grobku warszawskim na skwerze,
Za krzy kady drewniany, co w bruku tak tkwi Po oniersku zapac onierze.
Kade gniazdo bocianie, kad strzech i prg,
Kady dom, kad mier, kade ycie
Policzymy sumiennie, i wypaci si dug,
Jak si onierz wypaca bandycie -

82

Bagnetem na bro! Bagnetem na bro!

Ach, ponie, ach, blednie kompania!
Na granacie zaciska, zaciska si do!
Ach, furia ju oczy przesania!
Nie wymyli wiat jeszcze takich schronw ni twierdz,
Sztuk ludzk, anielsk, ni diabl,
By do waszych nie dao si dobra nam serc
Tym bagnetem! T kul! T szabl!
Czarna mier ronie borem od ziemi do chmur
Na polsko-niemieckiej granicy o czym szumi na wichrze, o czym piewa ten br Dla nas nie ma ta pie tajemnicy.
My ju wiemy. I Niemcy to wiedz. I wie
Bg - i z nieba nam boju nie broni e ju sprawa - nie, jakie granice i gdzie?
Ale sprawa jest: my albo oni.
Albo Niemcy si w zgliszcza rozpadn, i dym
Wiatr rozniesie i podrze i przetrze Albo Polski nie bdzie. Albo nam, albo im
Ziemia, niebo i wiat i powietrze!
Nie ma miejsca na ziemi dla nas obu i brak
Dla nas obu powietrza i soca.
Nie zwyciey - to znaczy ju nie by. I tak
Niech ju bdzie. Niech bj pjdzie do koca.
A ty ksie kapelanie, co dzie i co noc
Boga pro - niechaj o nas pamita.
Niech gniewowi da si, a zemcie da moc
Dotrzymania. Bo ta mciwo j'est wita.
onierz polski nie umia do koca si mci Ale dzi ju nie mona inaczej.
Pan Bg ciko nas kara. Snad musiao tak by.
Moe jeden ten grzech nam przebaczy.
Palestyna. maj 1941
--------------

Piosenki warszawskie
Dawnych dni, tamtych dni
Ciga, codzienna aska -

83

Gdzie szuka dzi

Czasu, co by i pierzch - ?
Przychodzi zmierzch,
Cichy, ciepy, majowy zmierzch.
I w powietrzu, na skrzypcach ka
Piosenka ta
Warszawska:
"Co nam zostalo z tych lat
Mioci pierwszej?
Zeschnite licie i kwiat
W tomiku wierszy,
Wspomnienie czule i szept
I jasne zy co nie schn.
I aniol smutku, co wszedl
I tylko westchn.
O strapienia miosne, o zmartwienia wiosenne
O sentymentalne troski O piosenki, udrki, smutki przedwojenne...
Niemcy chodz po Marszakowskiej.
Buty - buty po bruku. Ale uszy nie sysz.
Butne gby przed okiem. Oczy nie dostrzegaj.
Chodzimy po innym miecie. Odgrodzeni cisz,
W ktrej butw nie sycha. Tylko skrzypce graj:

"W Alejach zakwity kasztany,

W azienkach koysz si bzy.
Kto drugi jest tak zakochany,
Tak szczciem pijany - jak my?!
W azienkach lni woda na stawie,
W Alejach zieleni si gaj.
To wiosna jest w Warszawie To wiosna, mj miy - to maj -"
Maj si smutkowi dziwi.
O, maju w podmiejskim ogrdku Mymy byli szczliwi,
Nie przeszkadzaj nam w smutku.
Serce si nie roztkliwi
Zieleni, bkitem, zotem Mymy byli szczliwi,
Nie wiedzielimy o tem.

84

Maj si mieje - po co twoje zy?

Patrzaj - kwitn! Bzw kici obdn!
Niemcy patrz w azienkach na bzy.
Bzy si wstydz na wietrze. I widn.
Butne twarze naprzeciw pyn po ulicy.
Buty dudni po bruku. Ale uszy nie sysz.
Chodzimy, wymijamy ich, jak lunatycy,
yjemy w innym miecie. Odgrodzeni cisz,
W ktrej - ach, to nie skrzypce - inny wiat si sroy To szlifierz ostrzy noe. Milion dugich noy.
Nienawi noe ostrzy - tak straszna - tak sroga Kiedy bd gotowe? Ach ciszej - na Boga "Kiedy znw zakwitn biae bzy z brylantowej rosy, z srebrnej mgy. w parku, pod platanem,
Pani sidzie z panem,
Da mu sodkie usta rozkochane -"
Pikne byy warszawskie panie!
Jakie stroje, jakie malowanie,
Jak umiay si w swych sukniach nosi Wzrokiem wzbrania, a ustami prosi Och, zalotne, aksamitne, wietne,
w Europejskiej, w Adrii, Cafe-Clubie Nogi miay jak odygi kwietne Zatacz, wypij, pocauj - ach, lubi! Ach, poczoszki z pajczyny tkane,
Na wiat sawne warszawskie pantofle Stuku puku stukaj podeszwy drewniane.
witem z miasta na Prag, co dzie po kartofle.
Na podeszwach drewnianych - to nie to I e w chustkach wenianych - to nic I e suknia znoszona - to nie to I e r dawno starty z lic -

"Maj si dziwi urody twej szkoda!

I po twarzy ciepym zlotem gaska.
Ach, nie auj mnie, maju - to moda!
To jest nasza, dumna moda warszawska!
Mymy stay na dachach domw wiat si pali i wali w gb -

85

Mymy stay w ulewie gromw

I zapalajcych bomb.
Oczy lepy od dymu i blasku,
W uszach trzaski, pacz dzieci, wrzask i ryk i huk Kiedy w wiadrze zabrako piasku Koniuszkiem pantofelka
Bomb strciam na bruk.
Pantofle od Leszczyskiego. Szkoda. Kosztoway
Sto osiemdziesit zotych... pamitasz Irenko,
Jakemy po trzech nocach na dachu pieway
Rano - eby nie zasn - piosenk za piosenk -:

"Kiedy znw zakwitn biae bzy Bzw alej pary bd szy Pojm to najprociej,
e jest czas mioci - -"
Jest czas nienawici. Lecz twarz umiechnita.
yjemy w innym miecie - odgrodzeni cisz Lecz oczy wszystko widz. Uszy wszystko sysz.
I wszystko si dostrzega. I wszystko pamita.
Czarna buka w koszyku w papier zawinita
A na papierze szyfry. To z radia, z piwnicy.
Kroki bliskie - to moe - ju tu, na ulicy
Szpicel z gestapo za mn - czy le, e si piesz?
Wic wolniej. A mrz w plecach. Lecz twarz umiechnita Wczoraj w nocy pomidzy depesze (Londyn teraz coraz trudniej zapa -)
Zabkaa si nagle piosenka,
I zaczo piewa znienacka:

"Co nam zostao z tych lat

Mioci pierwszej?
Zeschnite licie i -"
Ach - i zamknymy radio.
zy zaczy na papier kapa.
Przysza kartka od ciebie.
Piszesz do mnie: "Mia Jak wyglda Warszawa?"
Warszawa si nie zmienia.
Tysic domw zwalonych.
Skwery - jedna mogia.

86

Tylu nas pogino.

Warszawa si nie zmienia.
Nie znajdziesz ju gdzie twoja
Sie, schody, okno, brama Warszawa si nie zmienia!
Warszawa jest wci ta sama!
Warszawa jest pod gruzami!
Warszawa czeka na ciebie!
Warszawa wie, e wrcisz!
e wrcisz - jak Bg na niebie!
Warszawa przyjmie ci w kwiatach Socem, zieleni, ros Jak ju nie starczy podeszwy
Drewnianej - to nic! to boso!
To nie szkodzi! W achmanach!
O godzie! O suchym chlebie - Warszawa si nie zmienia!!
Warszawa czeka na ciebie!!
Przyjmie ci sol, chlebem,
Byszczcymi oczyma,
Majem, Wis i niebem Bo Warszawa dotrzyma!!!
A ty - dotrzymasz?! - na Boga Dotrzymaj - Ach, kto dosyszy
Twj gos z daleka?
Jak cicho
Skrzypce graj w tej ciszy -

"Co nam zostanie z tych lat

ez i cierpienia?"
Tu - gdzie jest ez wszystkich zdrj,
Jest co co Si nie zmienia.
Zostanie - najdroszy mj Ach - do widzenia 1942
--------------

87

Defilada
Przegnali mnie w defiladzie,
W niedziel, za wszystkie czasy.
Cia komenda "baczno"!
Strzelay o szos obcasy.
Chamsin wia. Soce si wcieko.
Puca wdychay poog.
Serce pod gardem - i pieko
Strachu, e zgubi nog.
I w prawo patrzc, w marsow
Twarz pana pukownika,
Mylaem sobie - bo czasem
Myl rnie, jak chce, tak bryka Mylaem - bo myl si czasem
Wypsnie jak z palcw pestka Ach, szkoda, e w tym miesicu
Stukna mi ju czterdziestka...
Z o ile mniejszym wysikiem,
Z o ile wikszym haasem
Stukabym teraz o szos
Podeszw i obcasem. Mj krok jake byby sprysty,
A trud i mniejszy i sodszy,
Karabin - o ile lejszy Gdybym by jednak modszy...
Gdybym mia lat dwadziecia,
Jak wikszo moich kolegw,
I gow mniej siw i lini
Brzucha nie psu szeregw Marsz ten - o mj dowdco Nie wyczyn, ale przechadzka...
I nagle myl inna, myl dziwna
Przez gow mi przesza znienacka Myl a bolesna, a straszna
W swojej cudownej prostocie Wydao mi si, e szedem
Ju dugo, po piachu, po bocie,

88

To drog - jakby znajom To k - koloru trawy

Jakby poznan - i e to
Ju blisko - blisko Warszawy I e to ju zaraz - Grochowsk?
Wolsk wejdziemy? Grjeck?
My - wojsko, ktre wygrao
Wojn polsko-niemieck!
My - onierz - wzruszeniem straszliwem
Sprony - poncy i blady I ju - w Krlewskie Przedmiecie
Skrcamy do defilady!
A tum na ulicach! Sztandary
Na bliznach domw - i kwiaty
Pod nogi - garciami - i donie
Nad gow - i pacz - i wiwaty I w burzy twarzy i kwiatw,
Nad rk i szlochw zawiej
Ach - niebo nad nami skacze
Ach - domy dokoa si chwiej To zy. To oczy olepy.
Lecz nam nie wstyd, e paczemy.
Ach - dudni pod nami ziemia
- Idziemy - idziemy - idziemy Rozumiesz? Nijak. I nagle
Gos jaki - z bliska czy z dala Tam - ten kapral - to Hemar! - bo chyba
Ju wtedy mie bd kaprala...
Jak domek z kart - nieopatrznie
Westchniesz - a ju si obsunie I ju si ocknem w swej czwrce
Na defiladzie w Latrunie.
Soce kark potem oblewa,
Cie krtki pod stop kreli.
Myl pierzcha. Ju - odtrbione.
Lecz co si zostao z tej myli...
O mj dowdco - gdybym
Naprawd mia doy tej chwili w niedziel na defiladzie

89

Za mao mnie umczyli!

Za mao soce mnie grzao!
Za mao bolay mnie nogi!
Trzeba mnie gania na przeaj
Po polach bez ladu drogi!
Za mao mi ciy karabin!
Za mao mi pot z czoa chlusta Trzeba mnie gania a gania Aebym wtedy nie usta!
Bym wtedy kroku nie. zmyli,
Lecz umia wszystko I abym
Wstydu nie przynis i nawet
Ze szczcia nie by zbyt sabym Gdy jako kapral z cenzusem
W batalionowej sawie
Bd szed w swojej czwrce
Na defiladzie w Warszawie.
Latrun (Palestyna), kwiecie 1941
--------------

Strzelec i genera
W historii, ktr powiem
Nie ma ani ladu
Morau, czy kawau,
Lub jakiego przykadu,
Puenty, lub nauki,
Lub jakiej alegorii zdarzya si. To wszystko.
To cay sens tej historii.
*
Sta raz na warcie strzelec
I przed siebie spoziera
I zobaczy znienacka
e idzie pan genera.
Broni siepn z ramienia,
Wyprony jak lina
Spojrza na prawo - zastyg.
Ju nie czowiek - maszyna.
Pan genera, idcy

90

Zamylonym krokiem,
Odda ukon, wzrok podnis
I musn strzelca wzrokiem.
Na chwil - ktra krcej
Ni ten opis trwaa spotkay si spojrzenia
Strzelca i generaa.
Oczy rangi najwyszej,
Wojskowego Jehowy z oczyma pierwotniaka,
Ameby wojskowej,
Spirochety z cenzusem Brak mi okrelenia,
Aby odda znikomo
Strzeleckiego spojrzenia.
Ju genera odbiea Jak obok po niebie A strzelec sta, i z wolna
Przychodzi do siebie. I myla - machinalnie Psiako... w wojsku caem
Najtrudniej jest by strzelcem.
Najatwiej generaem.
Generaowi dobrze.
Nie ma nad nim przymusu.
Nikt mu nagle, z kaprysu
Nie wypruje cenzusu.
Jak chodzi - to spacerem...
Jak go sen rano kusi,
To pi. Jak chce, to wstanie
O pitej - ale nie musi.
Nie ni mu si, e w lufie
Czarnej mazi skorupa.
Nie pachnie mu w menace
Przedwczorajsza zupa.
Nikt przed nim o dziesitej
Nie zamyka Naafi...
Kiedy chce na strzelnicy
Postrzela - zawsze trafi...

91

Wszystko dokoa niego

I pod nim przewidziane
Z gry, regulaminem.
Wszystko ju wykonane.
I gdzie skinie, gdzie spojrzy,
Gdzie obrci gow Zanim usta otworzy Wszystko ju gotowe.
Ju wszystko wykonali
Dowdcy kompanii,
Szefowie zachrypnici,
Strzelcy zaganiani.
A on - czasem si zjawia
W powiacie uwielbienia,
Umiechw sympatycznych,
Nabonego skupienia,
A on ju z tak wysoka,
Z tak daleka, z tak sroga,
e jest ju transpozycj
Waciwie - Pana Boga:
wiat ju jest, ludzie, gwiazdy,
Fizyka, grzech i cnota
I wszystko ju si samo
Toczy, wika i miota
Na prawach grawitacji,
Regulaminem chemii,
Energii i entropii
Na niebie i na ziemi
A ON - gdzie tak daleko,
e ju co gupszy mniema,
e waciwie w ogle
Nie wiedzie - jest, czy go nie ma?
Ach, myla sobie strzelec
W nagym zrywie zuchwaym Ile lat ycia dabym,
eby by generaem! - W tej chwili pan genera
Obejrza si - jako skono -

92

Strzelec struchla, jak gdyby

Myla by nazbyt gono.
Mylenie zdao mu si
Nagle czym tak dziecinnym,
e przesta myle o tym
I zacz o czym innym.
-----------------Pan genera, musnwszy
Strzelca wzroku przelotem,
Szed dalej i te myla,
(Nic nie wiedzc o tem) Bezwiednie myla sobie:
Psiako... w wojsku caem
Najatwiej by tym strzelcem.
Najtrudniej generaem.
Jake jest atwo w yciu
Mie co do zrobienia,
Do czego nie trza zaraz
Gowy, serca, sumienia...
Co, co mona wykona Nogami, rk, doni,
Chwytem ju wyuczonym,
Sprztem, narzdziem, broni
I wiedzie, e to potrwa
Kwadrans, dob, godzin A innym zostawi trosk
O sens, o cel, o przyczyn...
A innym zostawi udrki
Zwtpie, wrae, niemocy,
Wahania, rozmyliwania
W mroku bezsennej nocy...
Jak to atwo - czyjego
Mc posucha rozkazu,
"Tak jest!" - krzykn i zrobi.
I pozby si od razu.
A za swoje pomyki,
Za bd byle jaki Jak tanio: mc zapaci

93

Kilkoma dniami paki.

I zamkn ca trosk
O sens onierskiego czynu
W tej warcie, w marszu, w mustrze,
W czyszczeniu karabinu.
A kiedy do ataku
aw trza biec szerok,
Gdy onierz jest ze sw mierci
Sam na sam, oko w oko Jak atwo ryzykowa
Swoje ycie. Nic wicej.
Nie by tym, co prowadzi
Tysic y, sto tysicy,
Za w sercu tysickrotny Strach tucze si gboko,
Dlatego, e nie o siebie e z Polsk oko w oko.
C bym da dzisiaj za to,
Jak bym ponis ofiar,
By mie - pomyla genera Tych lat dwadziecia par
I zamieni otoki,
Gwiazdy, szlify, lampasy
Na ten pas i karabin
I mc strzela w obcasy,
I by tym licznym strzelcem
Na warcie o mj Boe Przed ktrym jeszcze wszystko
Jest, co w wojsku by moe:
Szare, rangi, buawy,
Triumfw co niemiar Bo ma lat osiemnacie,
Dwadziecia, dwadziecia par Gdyby dzi by tym strzelcem!..."
I myl taka dziwna
Nagle generaowi
Zdaa si tak naiwna,
I tak rzewnie zuchwaa -

94

e wanie wtedy, tak skono

Obejrza si - jak gdyby
Myla by nazbyt gono
I rzuciwszy za siebie
Tym spojrzeniem niewinnym
Przesta ju myle o tym
I zacz o czym innym.
Oto caa historia.
Nie byo w niej ladu
Kawau, czy morau,
Nauki, czy przykadu.
Nawet nie wiem w ogle Mog to przyzna teraz Czy si kiedy zdarzya?
Przypuszczam, e nie raz.
1942
--------------

Modlitwa
Nie sprowadzaj nas cudem na Ojczyzny ono,
Ni przyjani angielsk, ni ask anielsk.
Jeli chcesz nam przywrci ziemi rodzicielsk,
Nie wracaj darowanej. Przywr zasuon.
Nasza to wielka wina, emy z Twoich cudw
Nic si nie nauczyli. Na aski bezbrzene
Liczylimy, tak pewni, jakby nam nalene,
Aby nas wyrczay z Jej nalenych trudw.
Za bardzomy Ojczyzn kochali witami.
Za bardzomy wierzyli, e zawsze nad Wis
Cud bdzie czeka na nas i gromy wytrysn
Z niebieskiej maginockiej linii ponad nami.
I co dzie szlimy w pobok Niej - tak jak przechodzie
Mija drzewo, a Boga w drzewie nie pamita.
A Ojczyzna codziennie przecie bya wita,
A Ona wanie bya tym cudem na co dzie.
Spraw, by wstaa o wasny wielki trud oparta,
Biaa z naszego aru, z naszej krwi czerwona,

95

By drogo kosztowaa, drogo zapacona,

ebymy ju wiedzieli, jak wiele jest warta.
By ju na zawsze bya w kadej naszej trosce
I ju w kadej czuoci, w lku i rozpaczy,
By wnuk, zrodzon w wolnoci, wiedzia, co to znaczy
By wolnym, by u siebie - By Polakiem w Polsce.
Aleksandria, sierpie 1941
--------------

Ostatni wiersz
Jeszcze nie dosy prosto pisz,
Jeszcze nie umiem prociej.
Wci jeszcze wasne sowa sysz,
Gdy serce umiera z mioci.
Sowami ci prosz: ty za mnie zdzier!...
Ach, w jakim olepn natchnieniu,
By twj karabin, o cay mj wiersz
By lejszy na twoim ramieniu?
Jakim si odda sowom i zom,
Jak doj do takiej prostoty,
By bliszy by tobie daleki dom
O cay wiat mojej tsknoty?
Jak ciebie znale za mrokiem i mg,
W ten zmierzch majowy i srebrny?
I znw pomidzy tob a mn,
Mj wiersz - mnie tylko potrzebny.
Londyn, w maju 1942
--------------

Lizus czy warcho

Polonus est omnis divisus
In viros duos:
Jak kto jest u nas lizus To ju wirtuoz.
Jak wazi, to koniec kocw,
Braknie na mydo pointsw,

96

Gdy w askach - to ju fanatyk.

Gdy za biurkiem - lunatyk.
Kataleptyk nadziei,
Antyseptyk idei,
Aposto dyscypliny,
Ju wszystkie witaminy
Pobiera z wazeliny.
Byszczy od cnt jak brylant.
Czuwa u wrt - inwigilant.
"Stj! - krzyczy - Hola! Werda?!
Kto idzie, a nie merda?!
Nie merda z pobonym strachem
Przed paciem monomachem?!
Zara go na t Rothesay!" Krzyczy w luboci najsodszej.
Podnosi rozmodlone
Oczy na ikon.
Nie rozumie czowieka
Z krwi, koci, z serca i brzucha Wci widzi Krla-Ducha
Z dou - z tyu, z daleka.
Z kadej miny i gestu,
Od rana, do breakfastu,
Na seri cudw czeka.
*
Altera pars, oczywista:
Jak kto opozycjonista
Ju dla ta opozycja
Pozycja osobista.
Grzech grzechem, cnota cnot Zalenie od sytuacji.
On yje tylko po to,
Aby rzd nie mia racji.
By si zgubio zoto,
Aby wojsko zmarniao,
Aeby co nie wyszo,
By si co nie udao.
lepy na wszystkie wysiki,
Trudnoci, przeszkody, postrachy Wyczekuje pomyki,
Jakby on z rzdem gra w szachy
I mg co wygra na tem,
e bd zapaci si matem.

97

Czyta ju tylko "Dziennik"

(Swoj drog, mczennik)
I tylko, by zowi lad bzdury
Do "Camery obscury".
A swoj drog znowu
Nie miewa trudnego poowu.
Czytelniku rozumny,
Bracie inteligentny Chciabym, by jeden i drugi
Jednako by nam wstrtny.
w lizus, co si asi,
Ten warcho, co si wcieka
Jednako, psim obyczajem,
Obraaj czowieka.
Jednako nas krpuj
W prostym, szczerym stosunku
Do spraw mioci lub alu,
Niechci albo szacunku.
w lizus sprawi, e w Polsce
Niejedna wielko nam zbrzyda,
Gdy nam si krztusi kazano
W mdlcym fosgenie kadzida.
On, pachciarz wielkoci natrtny,
Porednik witoci uprzykrz on Na barykady mnie wpdza
Przez spirit of contradiction.
On we mnie nawet przyjemno
Pisania truje, bo jaka
Przyjemno - wymiewa nikczemno
Wart tylko kopniaka?
*
A ten, liberumweciarz,
Ten ryzykant straszliwy,
Tym dufniejszy, im mniej ma
Rzd nasz egzekutywy On, uporem polskiego
Pierworodnego grzechu
Zohydza mi wolno sowa,
artu, alu i miechu -

98

To on mi gb zamyka,
Bo groza mnie na myl bierze,
e w roli satyryka
Z nim si moe sprzymierz!
e tak szargajc troch Jemu uatwiam drog!
A kto on? Co za nim? Kto przy nim?
I nie miem ju. Ju nie mog.
To on mnie przemoc zagania
Pomidzy faszystw hord,
Tak chciabym, po faszystowsku,
Potrzyma go czasem za mord.
*
Nie ma w Polsce trudniejszej
I mdrzejszej ambicji,
Ni - pozby si lizusw,
Dorobi si opozycji.
Jak powszechna to prawda,
Lecz gdzie ley przyczyna,
e kto j w dole gosi
Na grze jej zapomina?...

--------------

Spotkanie
Niespodzianie spotkali si na Piccadilly.
Jake si ucieszyli! Zaczli skwapliwie
Gada, pyta, co sycha? - i zgodnie stwierdzili,
e Londyn taki may, Dua wie, waciwie.
Zaczli si umawia na lunch do Claridge'a,
e si zdzwoni na drinksy, e zagraj w bridge'a,
e znaj rdo ginu, e maj kupony,
azienki, frigidairki, radio, telefony,
Kuchenki, konta, czeki, e ju lubi porridge,
e s rozgoryczeni, e wielka ich gorycz,
e tak mio si gada, e nie ma nadziei,
e pi gwinei tanio, e siedem gwinei,
e bd robi wsplne w Hyde Parku przechadzki,
I ju "bye, bye" mwili gdy nagle, z przecznicy
Wyszed cieniem i przeszed obok nich - Mochnacki.

99

Zaraz. Ktry Mochnacki? Maurycy? Maurycy.

Tak, wida, zamylony, e gow nie skin.
A byliby dla wietn wydali kolacj.
Ale za nagle wyszed, za nagle ich min.
I w tamten wiat si wrci. W tamt emigracj.
1942
--------------

Personalia
Dla innych pobaliwy, a dla siebie twardy,
Abnegat w subie ludu, nie czu nic, prcz wzgardy,
Gdy go krzywdy czy aski potrca rykoszet Szed dalej. Wiedzia dokd. Szed naprzd. A doszed.
Ju z romantyka prezes. Z bojowca dygnitarz.
Ju nie pytaj o przeszo - ju si nie dopytasz.
Ju si musi odegra za stracone lata.
Ju spryn wszystkiego: odwet abnegata.
Jak sztywny pkoszulek nakrochmali min.
Jeszcze biurka nie dosta, ju ma limuzyn.
Jeszcze sekretw nie zna, ju ma sekretarza.
Mwisz - mruga. Nie sucha. Syszy. Nie uwaa.
Zmczony.
Telefony. Konferencje. Mowy.
Audiencje. Fundusz. Akta. Podpisy.
Nerwowy.
Ju w poczuciu potgi zoliwym i mciwem
Dla innych nieugity, dla siebie - z podziwem.
Ju narzuca, wymaga, ustanawia normy.
Ju ambicj wszystkiego - reformy! Reformy!
Ju w krgu przytakiwa, pochlebstw i synekur
Wszystko co byo - skreli! Na zo i na przekr!
Ju totalny, globalny, drczy grafomani,
Mczy mow, chaosem, pretensj, tyrani - Do tego! Skonfiskowa wszystko od pocztku!!
Ja o Jdrzejewiczu... - Aha. To w porzdku.
Dziennikarz z opozycji. Machiavel cytaty,
Z pamici leksykonu, z gow dyplomaty podrywa. Podkopywa. Warchow rozgrzesza.
pomniejsza autorytet. Psy wiesza. Omiesza.

100

Przemyka si przez oka konfiskat i cenzur,

Dufny w piro Mefista, w Metternicha jzor
I w ow konstytucj, ktra w owym czasIe
Warowaa ustaw wolno wzgldn w prasie.
Ale zosta ministrem - odmieni natur.
Uwierzy w fundamentum regnorum - cenzur.
Ju si w mkach Tantala miota w krgu biura,
Cytujc sowa... zdania... godne jego pira...
Mistrz da, demon sztychu, Machiavel cytaty Nie umia by ministrem bez praw konfiskaty - Milcz! O kim te aluzje!? Bezczelny - wolnego!
- 0 Miedziskim, rzecz jasna.
Ach... to co innego...
Demokrata z natchnienia, z programu, z tradycji Dyktator mimo woli... Na skutek pozycji Dyktator demokracji. Jeszcze demokrata,
Ju dyktator - czasami tak si wanie splata.
W dziejowej sytuacji, wrd zawika tylu,
Pierwsza osoba w wojsku i pierwszy w cywilu,
Druga osoba w pastwie w znaczeniu przyjtem:
Zaraz po Panu Bogu, tu przed Prezydentem - Naraasz si, zuchwalcze! Od Boga wszak wadza!!
- Przecie ja to o Rydzu.
Aha. To si zgadza.
Ewolucje moralne. Ducha bitwy walne w wyniku, naturalnie, zmiany personalne.
W zmienia usk skry, a nard - nazwiska.
Z daleka duo mniej si dostrzega ni z bliska.

--------------

Sense of Humour*3
Lubimy stwierdza z dum
I zgadza si, bez sporu,
e sprawdzianem kultury
Jest poczucie humoru.
I e my - jak nikt inny,
od wiekw, od Reja przecie Naszym poczuciem humoru
3

Inny tytu Kartki z pamitnika. Wstp do serii drugiej

101

Przodujemy na wiecie.
e w naszej literaturze z tego nas nie obedr! Tam Sowacki, tu Rodo,
Tam Trembecki, tu Fredro!
Jakiekolwiek nazwisko
Na chybi trafi wyskub,
Spjrz - Morsztyn! Patrz - Krasicki!
(Dzi by si zda taki biskup).
Tu Prus, tam Makuszyski,
Nawet Boy, tu Nowaczyski,
Nawet w najnowszych czasach
Mody Ignacy Balijtski Wspaniay zastp kpiarzy,
Satyrykw, sowizdrzaw,
Ich fraszek i dowcipw,
Pamfletw i kawaw.
Byszczca literatury
miechem kwitnca poa!
Nasze poczucie humoru Jest si na co powoa.
Jestemy drwicy, kpiarscy,
Kawaiarscy, zoliwi,
Z natury ostrzy, cici,
Dowcipni i artobliwi.
W docinkach, fraszkach, artach,
Bon-motach icie paryskich,
Jak nikt inny umiemy
Drwi z wszystkiego i z wszystkich.
Umiemy kpi z Anglikw,
Z Moskali i ze Szwabw,
Z Litwinw, z Ukraicw,
Z Czechw, z ydw, z Arabw,
Z wad, cnt, zalet, zwyczajw,
Z jzyka i z ubioru Kto by si na nas obrazi,
Nie ma poczucia humoru.
Tylko - niech Pan Bg broni,

102

By ktokolwiek na wiecie,
artem, fraszk, uwag,
Swkiem, maczkiem w gazecie,
Nas wykpi, z nas zaartowa,
Nas tkn - pomyle groza!
Ju poczucie humoru
Stula si jak mimoza.
Ju umiech z warg nam ucieka,
Ju gniew nas trzsie srogi,
Ju pier wzbiera rozkosz
Strasznej martyrologii!
Ju krew oczy zalewa,
Rycerska do ju na kordzie!
Nasze poczucie humoru
Ju kae "wali po mordzie".
*
Okrutne mnie drczy pytanie,
Obawy mam wcale nieponne Czy nasze poczucie humoru
Nie jest zbyt jednostronne?
Bo caa ta w humor zabawa
Ma jedno prawido gwne:
Jeeli humor ma prawa Niech bd dla wszystkich rwne.
1942
--------------

Marchewka
By kiedy taki wierszyk,
By moe, e piewka,
Historyjka, pod skromnym
Tytuem "Marchewka".
Kopi grzdki w ogrdku,
Kiedy wykopali,
Dubi, sadz czy siej,
Piel i tak dalej.
Nawz, grabki, motyka,
opata, konewka,

103

Dubanina, deszcz, susza,

Chwast, liszki - marchewka.
Wreszcie wzesza. Wyrosa.
Dalej j sposobi:
Kopi, wo, kupuj,
Pucz, myj, skrobi.
Kraj w plastry, gotuj.
Sol, cukrz, cedz.
Ju gotowa. Stawiaj
Na st - i nie jedz.
Zostaa na talerzu.
Bez alu lub gniewu
Wyrzucaj z talerza
Do kuba lub zlewu.
I id do ogrdka
Ran nucc piewk,
Aby szykowa grzdki
Pod now marchewk.
*
Pan dygnitarz zajty.
W poczekalni tuszcza.
Sekretarka, jak cerber ,
Nikogo nie wpuszcza.
Zakaza. Nie przyjmuje.
Chce mie woln gow.
Mczy si. Myli. Dzisiaj
Ma przez radio mow.
Do Ojczyzny. Do Kraju.
Do ludu. Do narodu.
Z okazji. Celem. W wito.
W rocznic. Z powodu.
Obmyli. Skoczy wreszcie.
I z wezbranym onem
Uda si limuzyn.
Ju jest przed mikrofonem.
Mwi. Wspaniaa mowa.
Grzmica, rzewna, krewka.
Nikt nie sucha. Nikt nie by
Ciekawy. Marchewka.
*

104

Pan prezes zapowiedzia:

"Dla nikogo w wiecie
Nie ma mnie. Wyjechaem."
Zamkn si w gabinecie.
Siedzi. Rozmyla. Wstaje.
Chodzi. W palce prztyka.
Siada. Pisze. Artyku.
O czym? Do "Dziennika".
Gwide. Rysuje kreski
Na bibule, pieski,
Goy biust narysowa.
Kwiatki. Arabeski.
Mczy si. Ale musi.
Tematw ma bez liku.
Rzecz w tym, e od miesica
Nie byo go w "Dzienniku".
Pali. Pisze. Rozmyla.
Mzg twrczo si biedzi.
Mikoajczyk by. Znowu.
I Seyda (w odpowiedzi).
By artyku Popiela
(Szkic prawnego zarysu).
I Stro ski wci co pisze,
(Chocia bez podpisu).
Bya mowa Schwarcbarta.
I ordzie Grabskiego.
ona ciska si w domu:
"Znw nie ma nic twojego!"
Wic pisze. Ju. Napisa.
Nie mona wspanialej.
Bardzo zadowolony
Posa. Wydrukowali!
Jakby pere, przed winie,
Upada sakiewka:
Nikt nie czyta. Nikt zgoa.
Wcale nikt. Marchewka.
*
Pan minister, co wszystkie
Przej kompetencje,
Odbywa w gabinecie

105

Wan konferencj.
Z kierownikami dziaw
I z szefami sekcji Dla omwienia planu
I wymiany obiekcji.
Siedz, wani, dokoa
I z uszanowaniem
Mwi: "Aczkolwiek". Mwi:
"Moim skromnym zdaniem".
Mwi: "Reasumujc".
Wtrcaj "Atoli".
"Pan minister wybaczy".
"Pan radca pozwoli".
"Zwaywszy - mwi - mniemam".
"Ja - chrzkaj - sdz".
I referuj ludzi,
Planuj pienidze.
I z krytyk rzeczow,
Peni twrczej troski,
Ustalaj konkluzje,
Dyskutuj wnioski.
A z gry, wszyscy, wiedz,
Niczym nie zmyleni:
e nic z tego nie bdzie e nic si nie zmieniam.
e referat "si zgubi".
e wniosek si znudzi.
e nie starczy pienidzy.
e nie bdzie ludzi.
e projekt utknie w biurku,
Na spodzie szuflady.
e nie ma adnej siy.
Nie ma adnej rady.
adna sesja nie zmieni
Gbi ludzkich natur.
Lecz siedz - ut aliquid
Fieri videatur.
Rada, swada, dyskusja,

106

Praca nie przelewki.

Wnioski, troski, konkluzje:
Pielenie marchewki.
*
Satyryczny poeta,
W natchnieniu jasnowidza,
Wady smaga, grzech gromi,
Karci, drwi, wyszydza.
W swym posannictwie wieszcza
Ostrza puent wypieszcza.
Moralizuje. Karze.
Mowa jest o Hemarze.
Po kadej zwrotce mniema:
"Teraz ju rady nie ma:
Jeszcze raz im dopieprz Ju si zmieni na lepsze!
Trza miechem apelowa
Do sumienia czowieka Od razu limuzyny
Oddadz na P. C. K.!
Poechtam ich ambicj,
Przeczyszcz ich jak Morsztyn
Moe odnajd w sobie
Jaki sense of proportion...
I moe, wiersz stukajc
Na starej swej maszynie Jednak, do jakiej drobnej
Poprawy si przyczyni?"...
I wzmaga si natchnienie!
I rymy biegn rwno!
I oto wiersz. Przeczytali.
I co? I, przepraszam...
Kady si troch umia
I pomyla bystrze,
e mowa jest nie o nim.
O innym ministrze.
O cudzym artykule.
O cudzej przemowie.
O cudzej limuzynie.
Niech im Bg da zdrowie.

107

A ja, psem oblany

I jak ten gupi stoj,
Gdy chwal me wierszyki
I dalej robi swoje.
A ta moja "satyra" Ryk dworskiego lewka.
Lewka w klatce. Niestety:
Marchewka. Marchewka...

--------------

"Porzundek"
Pan B. owiadczy - (nazwisko
Niewane mi, nie wymieni.
Nazwisko mnie nie obchodzi,
Obchodzi mnie owiadczenie.
Co std, e nazwisko. e imi
Stasiek, Felu czy Kundek?)
Owiadczy: Do Polski si wrci
Zrobi wreszcie porzundek.
W Polsce si zrobi - powiedzia
Z moc i konsekwencj Porzundek z arystokracj,
Z ydami i z inteligencj.
*
Szanuj ideologi.
Powaam patriot.
Rozumiem, e mwic "porzundek",
Na myli mia mokr robot.
Nie bardzo rozumiem, po co
Owiadcza to na gos? Dlaczego?
Panowie prawdopodobnie
Wrcicie do gotowego.
Szkoda czasu. Nie trzeba
Ow.iadcze, projektw, planw.
Niemcy s w Polsce. Niemcy
Robi "porzundek" - za panw.

108

--------------

Polskie Radio
yjemy pord Anglikw,
Warto tedy czasami
Zestawi siebie z nimi,
Ich porwnywa z nami Zostawiajc na boku
Pochopniejsze i skorsze
Wnioski, co u nich lepsze,
Co podobne, co gorsze.
Ani kompleks niszoci,
Ani megalomania
Nie powinny zamca
Spokoju porwnywania.
*
Wemy np. radio Z miejsca rnice chwytasz
Gdy przemawia angielski
Albo polski dygnitarz.
Bez wzgldu na odmiellno
Osoby, treci, jzyka,
Polskiego i angielskiego
Rozrnisz dostojnika.
*
Anglik zaczyna "Good evening".
Polak w natchnieniu dysze:
"Rodacy!", "Obywatele!",
Co najmniej: " Towarzysze!"
Anglik mwi do ciebie.
Jeste dla wart zachodu.
Polak od razu si zwraca
Do caego narodu.
Anglik - z zaenowaniem,
Jakby tumaczy ukradkiem:
"Forgive me my being too clever,
Mwi co wiem. Wiem przypadkiem"...
Polak, gdy przed mikrofon
Na dziesi minut go bior Rzecz dziwna - momentalnie

109

Poczuwa si Wernyhor.
Suchajc go, zaenowaniu
Jako si oprze nie mog,
e mi tak wszystko tumaczy,
Jak pijanemu drog.
Krzykn: "Bracia!" - a mwi
Jak ekonom do chopw,
Jak felczer w kasie chorych,
Jak belfer do nas, jeopw.
*
Anglik, gdy nie ma tematu,
Po prostu - nie miewa speechu.
Polak w takim wypadku
Mwi o Duchu. O Zniczu.
O rubiey, o chramie,
O Chrobrym, o Jagiellonach,
O Kociuszce, Grunwaldzie,
Lub (rzadziej) o legionach.
O, sowa biao-czerwone!
O, sowa we krwi i w mleku,
Co nic nie znacz - mwione
Czciej, ni raz na wier wieku!
*
Anglik koczy, powiedzia:
"Good night". Najuprzejmiej jak mg.
Polak nie umie zakoczy
Bez "Tak nam dopom Bg".
*
Rnica stylu przemwie
Inny te efekt oznacza
U angielskiego, a inny
U polskiego suchacza.
Gdy w programie radiowym
Przemowa dostojnika Anglik nastawia odbiornik.
Polak odbiornik zamyka.

Wielka obrona Warszawy

110

Wielka obrona Warszawy

Zacza si tego dnia,
Kiedy umilky dziaa
I wycie wiszczcych bomb Niemiecka bomba ostatnia
Spada piorunem w gb
Obkanego pieka,
Ostatnia salwa armatnia
Podniosa ostatni sup
Dymu i rudej kurzawy
Z cia ludzkich, darni i cegy,
chmur nad miastem wisiaa
una, czerwona mga
I oskot bitewnej wrzawy I nagle - bitwa ustaa.
Cisza Warszaw zawleka.
Lea na bruku trup Cywil w bitwie polegy.
Leaa dziewczyna z Brackiej,
Pod szstym - to ta, to ona...
Jak achman wrd gruzw i szka.
Lea zabity ko,
Biedny ko magistracki,
Szkielet z misa odarty.
W zgliszczach leay domy
I drzewa.
I tego dnia W tej ciszy porannej - w tej chwili
Zacza si wielka obrona Wielka obrona Warszawy.
Niemcy Warszaw zdobyli.
***
Patrzay oczy tpe,
Patrzay z martw uwag.
Czogi niemieckie pancerne,
Wojska niemieckie niezmierne,
Wozy i roty piechoty
Na skwerach, u bram, u wylotw - .
Niemcy zdobyli Warszaw.

111

Zdobyli soneczny Mokotw,

oliborz i Sask Kp,
Z oskotem walili Prag,
W brzku, w szczku, w szelecie,
Przez Krakowskie Przedmiecie,
Od Brdna do Ochoty,
Kolumn przeszli przez Wol,
Kolumn stali na Kole,
Tupaa elazna armada,
Tupa but ciko podkuty,
Zgrzytay niemieckie buty
Na bruku z gruzw i szka W Alejach Ujazdowskich
Pakaa warszawska jesie,
Niemiecka defilada
Paczc Alej sza.
Paka warszawski wrzesie Sza armia rozpomieniona
Tryumfem zwyciskiej sawy
Niemieckiej.
I tego dnia
Zacza si wielka obrona.
Wielka obrona Warszawy.
***
Cztery lata - to znaczy,
Ptora tysica dni
I ptora tysica nocy.
A kady dzie - gwat przemocy,
Gardo prusk dawione ap.
Noc kada - strach, czy do drzwi
Zaomota kolbami gestapo.
A dzie kady - dzie rozpaczy
I ez nowych i wieej krwi.
A noc kada - zmora duszca,
Czyhajca w ciemnoci.
To znaczy:
Cztery lata, ptora tysica
Warszawskich nocy i dni.
Z kad tak noc, z kadym dniem,
Z kad zbrodni, co si w miecie ici,
Z kadym w strzpy poszarpanym snem,
Z kadym wzrokiem szpicla, co jak szczur

112

Wszy trupy przechodzce ulic,

I z niemieck kad szubienic
Ronie, ronie w Warszawie - mur.
Wyej - wyej, ni mury getta.
Jeszcze wyej, ni gdzie gwiazdy migoc.
Wyrasta mur nienawici
Dokoa Niemcw w Warszawie.
Z kadym dniem, z kad noc,
Gbiej pod nimi zapada
Ten bruk, po ktrym sza
Niemiecka defilada.
Gin ludzie w obawie,
W wiziennych cel tajemnicach.
Pacz po dzieciach matki,
I dzieci po rodzicach.
Dr si butw ostatki,
Dr si resztki bielizny.
z ndzy, godu i chodu,
Sabn ciaa obrocw Warszawskich obrocw ojczyzny.
W pobladych, zapadych licach
Powieki kryj bysk
Oczu Ulicami biednymi chodz zbiedniae kobiety,
I broni rodzin, jak lwice walczce o yk strawy.
Dzieci czujne, odwane, sprzedaj tajne gazety.
Mczyni, bladzi i chudzi
Cienie - upiory ludzi Walcz o dzie i o noc, trzepoc w sieciach obawy.
Tylko pod ziemi - grzmi Tylko pod ziemi - warczy Wsz - szukaj - szpiclw
Do szukania nie starczy Pod brukiem wzbiera grzmot
Daleki - guchy - gboki Niemiec z czoa ciera zimny pot.
Kroki - za nim przed nim - kroki
Szepty - przed nim - za nim - z boku Armia mciwa ukrywa si w mroku
Armia mciwa - mczyzn kobiet - dzieci Generaw polskich
pukownikw -

113

Szeregowcw polskich - buntownikw Niewidzialny tylko w mroku wieci

Oczami - oczami wilczymi I bysk oczu mwi Niemcom prawd I staje ta prawda przed nimi:
Aeby nas zwyciy Nie do nad nami rozsroy
Ogie i miecz. Ni gwatem,
Ni godem nie do nas morzy.
Nie do rozpacz osaczy,
Nie do nas ndz ograbi -Aeby nas zwyciy,
Trzeba nas przedtem zabi.
Aeby z nami wieczny
Niemiecki porzdek zrobi Nie do nas pobi w polu,
Trzeba nas jeszcze dobi.
Nie do na ziemi powali
I powalonych si nie ba,
Trzeba jeszcze trupy spali,
Do kupy rzucone razem,
Popioy w ziemi pogrzeba Popioy zakopa do grobu,
Gboko - i przygnie gazem.
Nie ma innego sposobu.
Nie ma innego sposobu.
Bo jeli jeden z nas
Jeszcze zostanie ywy z jednego odrodzi si wraz
Legion zemsty, straszliwy,
Tysic mciwych - z tysica.
Sto tysicy - a jutro
Z bram, z piwnic, z lasw, schronw
Wyjdzie trzydzieci milionw
Sdziw - na wasze winy.
Z ostatniej ywej dziewczyny,
Co ledwie si sania na nogach Spjrz - byle przewrci j wiatr Odrodzi si wszystka kara,
I wszystek nasz odwet na wrogach.
I w rkach tych ulicznikw Sprzedawcw gazet w tramwaju -

114

Odrodzi si piorun i grom

Odwetu za krzywdy Kraju.
Z nich - z tych ulicznych kadr;
Z suteren, z rynsztokw, z placykw,
z zakazanych zaukw
Podnios si z szumem chorgwie
Nieprzebaganych pukw.
lon ten tum niezwalczony Ta ludzka zawzita ma,
Dokoczy wielkiej obrony,
Wielkiej obrony Warszawy Ktra zacza si dnia
Dwudziestego smego wrzenia,
W trzydziestym dziewitym roku,
Kiedy umilky dziaa
I bomb obkane wisty W tej ciszy porannej, w tej chwili,
Kiedy Niemcy Warszaw zdobyli,
Na swoj zgub
I na pohybel wieczysty.
1943
--------------

Das OKW gibt bekannt

Das OKW gibt bekannt:
Die Bevlkerung hatte Verluste.
Das Land - w ruinach, die Stadt - verbrannt.
Ziemia w czarn zapieka si krust.
W miejsce fabryk, ogrodw i domw Leje w ziemi wyarte i puste,
Nawanica pomieni i gromw Die Bevlkerung hatte Verluste.
Woda ryczy z Pknitych tam,
Ogie sprzysig si z wody chlustem.
Hamburg! Frankfurt! Ludwigshafen! Hamm!
Die Bevlkerung hatte Verluste.
Die Bevlkerung hatte Verluste.
Die Bevlkerung - jak nam jej al.
Gra orkiestra tysica Lancastrw-

115

Ueber Darmstadt! Ueber Wuppertal!

Gra orkiestra tysica Lancastrw
"Hitlerdmmerung"! "Poar Walhalli"!
Podpieraj niebo reflektory
Pajczyn dygoccych pilastrw Herrgott! Herrgott! Der Himmel si wali!
To astralna wali si ulewa
Na Abdery, Sodomy, Gomory!
W reflektorach - byszczca Syrena
Pynie niebem i piewa - i piewa
Ueber Dsseldorf! Ueber Jena!
To warszawska - warszawska Syrena!
Ueber Stuttgart! Ueber Kln! Ueber Essen!
To za Siedlce, za Garwolin, za Pruszkw.
To za trupy przepirek-pastuszkw,
Posiekanych kul wistem i byskiem
Rykn messerschmitt ponad pastwiskiem wir haben es n ich t vergessen.
Wir haben es n ich t vergessen.
Die Bevlkerung, gierig und geil,
Ogldaa "Feuertaufe in Polen".
Die Bevlkerung krzyczaa: Heil!
Gdy widziaa, jak Drfer verkohlen,
Gdy patrzaa na zerfetzte Leiber Na te weinende polnische Weiber Na te niedergemeltzlete Pferde Gdy widziaa die pQlnische Erde
In Schutt und in Brand und in Asche Ognia! Ognia! Zemsty ze wszystkich spustw!
Jeszcze za mao, za mao Verlustw!
Teraz nasze bomby! Teraz nasze!
Die Bevolkerung wielkiej Abdery Teraz wy. Und wir werden euch finden,
A warszawskie cmentarne skwery
Odnajdziemy na Unter den Linden.
Teraz wy - po nocy - bez zmysw, bez tchu z poncych domw - z poncego snu Jak szczury bure i tuste w bezadnej ucieczce - to tam, to tu Das Oberkommando der Wehrmacht gibt zu:
"Die Bevolkerung hatte Verluste".

116

--------------

Nieprzyjemnoci
Przyjaciel mi powiedzia, yczliwie nie w zoci:
Bacz, co piszesz, bo moesz mie nieprzyjemnocl.
Jecha pocigiem ojciec z dwoma niesfornymi
Niezmiernie dzieciakami, ktre dokuczay
Sp-jadcym na wszystkie moliwe sposoby.
A jeden z pasaerw powiedzia surowo:
"Moe pan z aski swojej poskromi synalkw,
Bo bdzie pan, uprzedzam, mia nieprzyjemnoci".
"Panie - rzek ojciec synw grzecznie - jad z dziemi
Na pogrzeb ony, ktra zmara, notabene,
Na wiadomo, e sklep mj si spali. Nie byem
Ubezpieczony. Dzisiaj na stacji, przed kas,
Ukradziono mi portfel z pienidzmi. W rozpaczy
Wsiadem do niewaciwego pocigu. A dzieci Tu umiechn si blado - zgubiy bilety.
A pan mi grozi - doda - nieprzyjemnociami?"
Grzeb w starej anegdotce, morau si dogrzeb.
Przyjacielu, to wanie ja - jad na pogrzeb.
W niewaciwym pocigu i w z jad stron,
Szlakiem obcych przystankw i zmylonych stacji.
To wanie mj dom w zgliszczach, ja straciem on,
Mnie okradli z pienidzy i legitymacji
I paszportu. Pomyle - myl kraje jak sztylet.
A dzieci, straszne dzieci, zgubiy mj bilet.
Wic wybacz, e si blado umiecham czasami,
Gdy mnie kto chce nastraszy nieprzyjemnociami.

--------------

Stru i konsekwencje
Na rozstajach marzenia i rzeczywistoci Stru, kiedy pragnie wybrn z psychicznych trudnoci,
Komplikacji uczucia i myli niesnasek,
Z logiczn konsekwencj wsadza gow w piasek.

117

Wsadzajc gow w piasek, stale zapomina,

e PUP odruchowo tym samym wypina.
W takich chwilach krajowcw nieyczliwe grupy
Logiki nie szanuj, pira rw mu z PUPY.
Wysza si sprawiedliwo w tym fakcie objawia:
Kto chce gowy oszczdza, ten PUPY nadstawia,
I wsplna to tragedia i ludzi, i strusi
e za wszystko w tym yciu czym paci si musi.
Kady z nas musi wybra, co te bardziej woli:
Czy gdy go boli serce, czy gdy PUPA boli?
Bo znw tak dobrze nie ma, by chroni ukryciem
I dusz przed rozterk, i PUP przed biciem.

--------------

Silni, zwarci, gotowi

Silni byli - udzielni panowie
Na Berezie i Goldzinowie.
Na tajniakach, rugach i represjach
Konfiskatach, konszachtach, koncesjach,
Na cenzurze i wiernym Woodii
I na rzewnej wgierskiej melodii,
Ktrej refren, "My pierwsza brygada",
Ju si wyzby modzieczej goryczy,
Romantycznej i hardej pogardy,
Ju brzmia tylko jak nakaz patniczy,
Ktry dzi si Ojczynie przedkada,
Jak rachunek lichwiarski i twardy
Za natchnienie modoci. Za los,
W tej piosence rzucony na stos Cho ze stosu zszed i siad w packardy.
Zwarci byli - jak gdyby w narodzie
Saski ogrd - a oni w ogrodzie. "
A u wejcia tablica: "Legiony.
Posad nie ma. Obcym wstp wzbroniony".
Ci, za bram - to obcy, nie nasi.
Nasi wszyscy w swym ogrodzie - Sasi.
Zwarci byli - elita dostawcw.
"Dzwo na Foksal - pogotowie zbawcw",
Wadcw, radcw, ministrw, prezesw.
Kapitua zasug i awansw,

118

Amatorski zesp udziaowcw

Wszystkich pensyj, wszystkich interesw,
Rang, orderw, zaszczytw, wakansw,
w zawikany popltanych zamt Ochotniczy narodu Panteon,
Ponad ktrym, niby szyldu neon:
Umarego Marszaka testament.
Zwarci byli przy tym testamencie.
Kto ze czarne mgby zdj pieczcie?
Pan Miedziski - gdyby sprawie sprosta.
I trup Sawka - gdyby z grobu powsta.
I gotowi byli kadej chwili
Tamt modo sw amortyzowa.
Murem, twardo, sta przy przywilejach
Monopolskiej, elitarnej szlachty!
Z chuliganem pj w pakt i w konszachty,
Ze smarkaczem z byle Oeneru Byle krzycze zechcia "Wodzu, prowad!',
Jak niedawno w tych samych Alejach "Precz z wariatem - krzycza - z Belwederu!"
I ju byli gotowi - przebaczy,
Przemalowa, zmaza, przeinaczy,
Przemianowa kompromis uliczny
Na "podozmian ideologiczny",
Jak podatek - entuzjazm wyciska,
Ozonow zgod w oczy byska.
Zgoda! Zgoda! Ryby w mtnej zgodzie,
W czarnej wodzie, w bezdennej topieli.
Chmury czarn nadcigaj matni.
Nad samotn trumn, na lawecie,
Na ogromnym Mokotowskim Polu,
Gra orkiestra "My, pierwsza brygada!"
Dudni, dudni, dudni defilada
Silny, zwarty, gotowy narodzie,
Patrz, jak id - przeszli. Nie wiedzieli,
e tak szli defilad ostatni.
Jak Czarniecki egnany buaw,
Wy, buaw witani - bolenie
Powiecie kiedy: "Sawo,
Przysza za wczenie"...

119

Dzisiaj, po trzech latach, zrobiem dopisek:

Ja nie lecych kopi. Niech
Bg spem pynie nad grzechami.
Nam dzisiaj strach, nam dzisiaj miech,
e wy bdziecie tacy sami.
Nas mczy miech, nas drczy strach,
e na nic klska, czy zwycistwo.
B:o w Polsce wszystko wsika w piach Krew - miech - zy - cnota - rozpacz - mstwo Bo w Polsce wszystko idzie w las
Niepamitania i nieuctwa.
I wci na nowo kady z nas
Wasnego uczy si bankructwa.
Daremne ale, prny trud,
Wiatr dzie wczorajszy w puch rozniesie.
A partyzantka polskich cnt
Wci po staremu - w lesie, w lesie.
Na marne za, na marne art,
Obojga jutro zapominasz.
O, Hannibalu - ce wart,
Jeli od Kapui zaczynasz?
1943
--------------

Kawa i mora
Wezwali spadochroniarza Chop, jak z obrazu Kossaka "Cze - powiedzieli - spocznij!
Suchajcie. Rzecz jest taka.
Wylecicie dzi w nocy,
Maszyn przygotowan.
Wyskoczycie z maszyny
Dokadnie o szstej rano.
W obrbie dziesiciu krokw
Od miejsca wyldowania
Znajdziecie rower. Na nim

120

Dokonacie zadania.
Zadanie - jest w tej kopercie.
Otworzy - tu przed skokiem.
Cze!" - "Rozkaz!" - rzek spadochroniarz
Z zadowoleniem gbokiem.
Wylecia o pnocy.
Gdy dochodzia szsta
Otworzy kopert z instrukcj.
Koperta bya pusta.
(Kto widocznie instrukcji
W roztargnieniu nie woy).
Skoczy. Pocign za sznurek.
Spadochron si nie otworzy.
Szarpn raz, drugi - na nic.
Wtedy, w rosncym pdzie,
Pomyla z alem: "Psiakrew,
Roweru te pewno nie bdzie".
*
Taki syszaem kawa.
Gdym sens kawau przeora,
Objawi mi si w kawale
Melancholijny mora:
Mwi mi: Wylecicie
Po ciemku! Rozkaz, wylec, wylec!
Skoczycie! - Rozkaz, skocz.
Niech Bg mnie ma w swej opiece.
Tam - mwi - bdzie na miejscu,
Odrodzenie moralne,
Wsplnota ideaw,
Bezpieczestwo totalne.
Globalne planowanie.
Zupena demokracja.
Age of Plenty. Idea
Plus elektryfikacja.
Motoryzacja. Praca
Dla wszystkich. And moreover:
Wspaniay start dla kadego,
Dla kadego - ten rower.
*
Wylec o kadej porze.

121

Gdzie ka - wyskocz wszdzie.

Lecz boj si, e roweru...
e tego roweru nie bdzie.
1943
--------------

Rozmowa z onierzem
"I po cocie si bili?" - potrzsali gow.
A onierz odpowiedzia: "Bomy dali sowo.
A jestemy z takiego narodu, co sowa Choby zdycha - nie zamie. Sczenie, a dochowa".
- "A o cocie si bili?" A onierz powiedzia:
"eby wiat si nauczy, eby o tym wiedzia,
By sobie wspomnia kiedy - moe za lat tysic e umiaem dotrzyma, com umia poprzysic" .
*
I jak tu nam tumaczy, co honor kupiecki,
Co kupiecki rozsdek, co upr "szlachecki",
Gdy lepsza ustpliwo wobec koniecznoci,
Ktra sowa przekrca i podpisy mota Gdy jestemy z narodu, ktry myli prociej.
Myli: sowo si rzeko - mogika u pota.
U nas - sowo si rzeko, ju my zniewoleni.
Bo mymy barbarzycy, a nie dentelmeni.
Nie mymy wynaleli "gentleman's agreement".
U nas, jedno - rachunek, wiara i sentyment.
I kady, kto si uprze, w pole nas wywiedzie
I zabaczy w nieszczciu, i wyszydzi w biedzie.
*
Ha, wywiedli nas w pole, w pole gorzkiej chway,
A nie wiedz, e wiksza dla nich samych strata Te rce, ktre dla nas mogiy kopay,
Pogrzebay w mogile wszystek honor wiata.
Sowo nie dotrzymane - strzp marnego wistka.
Pociecha dla nas - maa. Duma dla nas - wszystka.

122

1945
--------------

Judym w Regents-Parku
Na jedwabnych trawnikach rozigrane pieski, .
Wabi si w zwinnych plsach. Nieziemsko rowe
W karmelkach kwiatw stoj drzewka migdaowe
A w biaym niegu winie.
Jak fajans niebieski
Kaprynie popkany w kreski, smuki, kaczki Niebo byszczy. onierze le na murawie
Przytuleni do dziewczt.
Opodal, na stawie,
Czarne abdzie, chye kurki, dzikie kaczki
Zaplataj si w hafty na wody atasie,
Naraz, tumem na brzegu, barw ogniami sypi,
Czapi za dziemi, szyje podnosz, chleb szczypi
Z rczek bardziej niemiaych ni te dzioby ptasie.
***
nie technikolorowy, o, wiecie zbyt atwy,
O, czasie zbyt pogodny, obrazku za adny?
Szukam w twych labiryntach niteczki Ariadny,
By mnie od tego szczcia, tych pieskw i dziatwy,
Kochankw niewstydliwych, ptakw niepochliwych
I kwiatw niezrywanych wywioda czym prdzej
W mj wiat mrozu i mroku, przestrachu i ndzy,
w mj wiat ludzi zdziczaych, ludzi nieszczliwych.
***
Ju wieczr w bursztynowym roztapia si dymie
I najmocniej czerwone wiec tulipany.
A ty, jak nieobecny tu, jak zabkany
Upir z innego wiata Judymie! Judymie!
Krokiem lepca, spojrzeniem oczu p-przytomnych
alem bez pocieszenia, tsknot bez kresu
Szukasz cieki-niteczki i wrt do Hadesu.
Do domu bezludnego.
Do ludzi bezdomnych.
1945
--------------

123

Propaganda
C uzyskaj zrczne Talleyrandy?
I co my jeszcze do wygrania mamy?
O smutny celu naszej propagandy:
Niechaj. nas, Panie, widz, gdy konamy".
Jeszcze krzyczymy, ale nie pomocy.
Niechaj nas sysz - to wszystko, to jedno.
I niech si wstydz wiata, wiata, nocy,
I naszej mierci. Niech. im twarze bledn.
I niech nad sob pacz, nie nad nami.
Paczko gorliwa, nie zasaniaj grobu,
Bo nie wyciniesz ez, nie ma sposobu,
Pki nam w oczy nie popatrz sami.
Zwide papiery szeleszcz nad trumn.
Po co te targi o kt honorowy
Na samobjcw cmentarzu, o mowy
Wzniose i wiece, i orkiestr szumn?
A gdyby ciszej byo nad tym grobem
Choby na chwil, to by moe ponad
Ryk dzia, i lament twj, i grzmot kanonad
zami zalan twarz podniosa Niobe
Ku niemu. Moe, zaamaniem doni,
Cisz posgu staaby paczca,
T cisz straszn, ktra serce strca
W ld, kiedy w uszach z zawiatw zadzwoni.

--------------

Kamie
Nieprzytomny w tym wiecie i w tym kalendarzu,
Nieobecny w tuaczce, w biedzie, w poniewierce,
Wszystkim, co mam na myli, kiedy mwi "serce",
Zostaem w tamtym wiecie - jakby na cmentarzu
Kamie, z dat dawnego dnia, dawnego roku
I wiadectwem: Tu ley Nieodaowane
I bdzie tu, dopki ja tutaj zostan,
Jeli nie we wspomnieniu, to cho na widoku.

124

Nieprzystpny nadziei, wierze, lub rozterce

I ju nawet tsknocie, i nawet aobie Wszystkim, co mam na myli, kiedy mwi "serce",
Tam jestem, tam przywarem do ziemi, na grobie.
A tamto - chodem, szumem, gosami, podziemnie,
Cieniami ktre - ledwie oczy przymkn - tacz,
Przenika mnie, przepywa, przemienia si we mnie
W blisko prawdziwsz ponad prawdziwo wygnacz.
Jakbym tu chodzi, patrza, y - a jednoczenie
Wci, prawdziwiej, najywiej tam. A tamto wszystko
Nieprawda, e umaro - musi gdzie by blisko,
Bo skdby przychodzio przychodzce we nie?
Niby wod zaszumi, niby snami dymi,
Niby jak gwiazda w wtej zabynie iskierce.
To znaczy: yem z nimi i zostaem z nimi.
Wszystkiem, co mam na myli, kiedy szepc "serce".

--------------

Aparat
Staa nasza bolczka,
Nieustanne kopoty:
Nie ma ludzi. I nie ma
Nic dla nich do roboty.
Jak stworzy - oto zmora,
Co nas po nocach budzi Niepotrzebn robot
Dla niepotrzebnych ludzi?
Jak zatrudni rodakw?
Tych zwaszcza, ktrzy w bidzie
Ideowo s z nami,
A karta im nie idzie.
*
Jest lokal. Kartoteki,
Powielacze i kalka.
Spinacze, telefony
I wewntrzna centralka.
S biurka, sekretarki,
Woni, sala do narad.

125

Klozety w korytarzach.
Dyury. Jest aparat.
Jest budet, owszem, forsa.
Teraz, mylisz, dopiero
Pokaemy wyniki.
Jakie wyniki? Zero.
Gdy do sprawnej maszyny
Do robienia kiebasek,
Zamiast misa i czosnku
Bdziesz napycha piasek Nie udawaj zgorszenia
I nie wi wynalazku Maszyna robi swoje,
Ale kiebaski z piasku.
*
P.S.
Powysze si odnosi,
W ramach dotychczasowych,
Wycznie do cywilnych
Rodakw. I wojskowych.
1946
--------------

Fonetyka
Nie mog w prostocie wieniaczej
Nadziwi si temu do syta,
Dlaczego Anglik inaczej
Pisze - Inaczej czyta?
Z ironi, cho przyjacielsk,
Bawi si wci na nowo
Rozdwikiem pomidzy angielsk
Pisowni a ich wymow.
Nie miejsce tutaj na wykad,
Lecz par trudnoci policz:
Knowledge pisz np.,
A wymawiaj to "nolicz".
Dziwne to "strejnd" - (piszesz Strange) Ale sam popatrz i porcz:

126

Napis brzmi Gin and orange

A czyta si to "dyn'norcz".
W puapkach takich zotousty zgubi si nawet Perykles,
Gdy pisz ridicoulos
A ka czyta "ridykles".
I na nic wszystkie pokusy
Regu i jakiej precyzji,
Bo bu s czytasz "bas". Ale busy,
Nie czytasz "basy", lecz "byzii".
Im dalej w ten las gstopienny.
Tym orientacyjnych mniej pni,
Bo czemu pisa halfpenny,
eby wymawia to "hej pni"?
Nie dziw, e obcy przybysze
Maml ich sowa jak sznycle,
Gdy czek mwi "sajkI", a pisze,
Za przeproszeniem, cycle.
Dziwade cay rejester,
wyjtkw caa rozpusta.
Piszesz sauce worcester
A mwisz po prostu "sos w usta".
Na prno monstra niektre
Oko niemiae przymierza Jak zgadn, e pleasure
Wymwi naley "plea"?
Jaki wymyli to macher?
Skd wzi si dziwaczny ten nag,
e "ticza" pisz teacher ,
A "laf" zamiast laf, pisz laugh?
Mw "wed'bl", pisz vegetable.
Pisz privilege, mw "prywlecz".
A c to za sztuczki diable!
Tysice podobnych im wywlecz.
Na czole rzsiste krople
I gowa Pka jak fajans,
Bo skoro "pi pI" to people Jak posi t science? (mw "sajans").

127

Lecz zniknie "rejd", (piszesz rage),

I wszyscy z umiechem ucichniem
Wspomniawszy, jak wielk przewag
Ma nasze pisanie nad ichniem.
Bo u nas w tej dziedzinie
Prostota niepospolita.
Napiszesz chrzszcz brzmi w trzcinie,
I kade dziecko przeczyta.

--------------

Mazowsze
Pytasz mnie o tutejsze atrakcje najnowsze?
Z wszystkich nowin londyskich najmilsze - Mazowsze.
W "Albert Hallu", olbrzymiej sklepionej rotundzie,
W tumie piciu tysicy widzw, oklaskami
Witaem ich po latach - i w pierwszej sekundzie,
Kiedy si na estradzie zjawili przed nami,
Ledwie si wysypali z aksamitnych kotar,
Ledwie dwik pierwszych taktw do mych uszu dotar,
Gardo mi si cisno, a bolao prawie
I powietrza mi brako, tchu nie mogem zapa.
Reflektory zaczy kolorami kapa
I w powietrzu latay dugie pira pawie,
Jak opalizujce kwiaty albo kosy.
Wiroway w zakrtach witojaskiej magii
Parzenice, spdnice, korale, ciupagi
I wstki, i we wstkach warkocz zotowosy,
I chusty rozwijay mi si przed oczyma,
Jakby zaczarowane mapy Barwistanu Krainy, ktr kiedy odkry wiersz Tuwima.
On zna klucz do tej mapy, szyfr tajnego planu,
ciek krt do skarbu w zasypanej studni.
Ale umar i ju nam sekretu nie wyda.
Wzi go ze sob do trumny w swych zamilkych ustach
I Barwistan z nim znikn niby Atlantyda.
I tylko dziwne mapy zostay w tych chustach
Tak wzorzystych, aeby zgadn byo trudniej I nikt ich nie odczyta, i nikt nie zrozumie I nagle dreszcz westchnieniem przelecia po tumie,
Bo kujawiak w orkiestrze jak ptaszek zakwili

128

Nad skrzypcami - niestety, skrzypkowie Anglicy,

Z nut graj - tak jak w nutach - bez tej tajemnicy,
Ktra mgiek pomidzy nutkami si bka
I szepce atonalnym wiergotem skowronka.
Jak to w nutach zapisa? Ty im, Tadziu, ujaw
Sekrety tego rytmu i melodii z Kujaw...
Poznaj go po latach - Tadzio Sygietyski
Przylecia tu na chwil, na wystp londyski,
Jak zawsze, gdy przejty, na twarzy si mieni
I wtedy chudy nos mu sterczy jeszcze cieniej.
Znw konierzyk frakowy ma za ciasny, szyj
Krci i cay a si nad orkiestr kadzie,
Tak pomaga tancerzom, ktrzy na estradzie
Korowodem kujawskim plot si i wij.
Kto si od nich nauczy, kto po nich spamita,
eby tak wanie taczy t polsk pawan,
Jak w karczmie pod Wocawkiem tacz krlewita
I ksiniczki - za chopki i chopw przebrane?
Ach, Maryki i Zoki, Hanki, Kaki, Magdy I przy nich Kuby, Staki, Jaki i Michay Te niebieskie turkusy, zielone szmaragdy,
Granatowe czerwienie - kiedy tak byszczay?
Gdzie tak miy mi w oczach wirujce blaski?
Ju pamitam. Wracalimy w nocy od Trzaski Odprowadzalimy j do domu nad ranem.
Ksiyc posrebrzy dachy w caym Zakopanem.
Potok szumia i szepta. W mroku na zegarze
Bia trzecia. Ju blady nad Giewontem gwiazdy.
Wstpcie, rzeka Stryjeska, to wam co poka.
Mieli na cae lato mieszkanie u gazdy,
Na pitrze. Karol lamp naftow zawieci.
Na sztalugach ujrzaem trzy due karrony
Ziele nieziemsk, fiolet grzeszny i czerwony
Amarant, i jaskraw to - zapltane
W ruch, w taniec, w wir, w przegicie, co byo zarazem
Kolorem i muzyk, tacem i obrazem,
Z kartonw przeskakuje na bielon cian
I cieniami trzepoce i m w oczy leci...
Nagle zaczy wierka przebudzone dzieci
Ucieklimy na palcach z Zosinej pracowni.

129

Zosiu, gdzie dzi te gwiazdy, te barwy i blaski?

W Londynie, w Albert Hallu, w tumie na widowni
Przebudziy mnie nagle wasne me oklaski.
Zbudzia mnie melodia wawa i wesoa
I pasy watykaskie Michaa Anioa
I zaraz mi si droga na mapie wytycza.
Jutro rano jedziemy autem do owicza.
Jedziemy na procesj. Jutro - Boe Ciao.
A rano? Nie pamitam, co si wtedy stao.
Czy wstalimy za pno, po nocy w "Oazie"?
Czy deszcz pada? - Odmy t jazd na razie...
Czy byo za gorco? Czy zniechci kto si?
Czy byo za daleko trz si po zej szosie
Kurz... i py... i furmanki setkami si wlek...
Za daleko... Ach, Panie Boe! Za daleko.
Z Warszawy do owicza. I niedobra droga...
Jak przeprosi, przebaga dzisiaj Pana Boga,
By ju si przesta gniewa i przebaczy wszystko?
Std, z Londynu, piechot dzi byoby blisko.
Id wem koronek, falbanek, krynolin,
Kontuszw... starocicw modych i podstolin.
podkomorzy tak piknie poloneza wodzi,
Tacy s wszyscy zgrabni i liczni i modzi,
Melodia Ogiskiego szczerozotolita
Tak si mieni, tak dwiczy, tak za serce chwyta Nie, ja si ju nie wstydz. No wic trudno, pacz.
Z alu, e ju tej licznej Polski nie zobacz,
e jej si nie nasucham ani nie napatrz,
Tylko jakby w muzeum, w Londynie, w teatrze,
Gdzie dokoa angielskie twarze rozbawione,
A mnie taka zabawa, e zy ykam sone,
Gdy na trzeci cz ycia z domu mnie wygnali
A tej krzywdy nie pokn, co si we mnie pali,
I skazali na wieczne pretensje i kwasy
I al i tylko czasem, od wielkie-go wita,
Raz na pi lat mi wolno patrze na frykasy Na takich chopcw polskich i takie dziewczta,
Na takie tacowanie, na te liczne stroje,
wiecideka, korale, kolory - to wszystko
Co kiedy byo moje -

130

wci przecie jest moje

A tak strasznie daleko, a w tej chwili blisko
Na chwilk...
Nie, ja tego wam nie wytumacz.
Krzycz: bis! Bij brawo. I dlatego pacz.
Pytasz mnie o tutejsze atrakcje najnowsze?
Z wszystkich nowin tutejszych najmilsze - Mazowsze...

Dla Miry Zimiskiej. przyjaciki najmilszej.

bez ktrej nie byoby Sygietyskiego, ani Mazowsza.
Ani mnie.

--------------

Etiuda na dzi
Dla Jana Rostworowskiego
Opisa cisym wierszem, do rymu,
Zapach jaowcowego dymu,
Gdy pastuchy w mroku nad rzek
Rzep wie w popiele piek
I gsty dym mokrego jaowca
Wczy si k jak bura owca
Tam i sam, i na kolcach bodiakw
Zostawia strzpy wenistych kakw.
Opisa woni niezapomniano,
Siwo, leniwo i kadzidlano
Rozwczon ciemnym bkitem
I ani sowem nie wspomnie przytem,
Gdzie jest ta rzeka i gdzie ta ka,
Po ktrej dym jaowca si bka?
Na jakim wiecie i w jakiej stronie
Takie jesienie, cienie i wonie,
Ktre to mroki i jakie dale,
Ani sowem nie wspomnie - ale

131

eby z opisu, eby z obrazu

Kto przeczyta, wiedzia od razu.

--------------

Piosenka
"Leci licie z drzewa, co wyroso wolne"
A pod drzewem mogia.
Ta lipa rosochata
Co rok, przez dugie lata
Bdzie si zielenia.
"Nad mogi piewa jakie ptasz polne"
O, przyjacielu drogi,
Suchaj piosnki ptaszcej,
Z niej si nauczysz wicej
Ni z wszystkich mogi.
"Nie byo, nie byo, Polsko, szczcia Tobie"
Ale si los odmieni.
Bogosawieni, ktrzy
Smutni s i w aobie,
Bo bd pocieszeni.
"Wszystko si przenio, Twoje dzieci w grobie"
O, Matko Dolorosa!
Nowe sny wrc z wiosn,
Nowe listki wyrosn
I zakwitniesz jak brzoza.

--------------

Lekcja rybowstwa
(KARTKA Z PAMITNIKA)
Wytrawnemu si ze mn przyjrzyj wdkarzowi,
Moe si nauczymy, jak on ryby owi.
Widzisz - siedzi na brzegu, lub na starej krypie
Bez ruchu. Tylko okiem od niechcenia ypie -

132

Gdzie ywiej gadka woda chlupnie albo plunie,

Tam on wdk niedba nad powierzchni munie,
Przeleci tu nad wod byskotliw much,
Zalenie od pogody, mokr albo such.
Na stalowym haczyku, u cienkiego wosia,
Drani much szczupaka i kusi ososia
Albo karpia, co w mule nieruchomo duma,
Lub leniwego lina, samotnego suma,
Albo pstrga - najbardziej pstrgiem si zachwyci Chocia mizerna potka te mia, gdy chyci.
Widzisz - w wysokich butach brodzi po kolana
W strumyku, krok za krokiem. Woda oowiana
Byska drzazgafni soca, mchami si zieleni,
Beta si i bekoce wrd liskich kamieni.
Mistrz stpa pomalutku, by pochliwej ryby
ywszym ruchem nie speszy. Znw przystan niby,
e on wierzba nadrzeczna nieruchoma. Gdzieby
Rybie, choby najmdrszej, ba si - czego? Wierzby?
Nie zdradzi go nerwowo ani zbytnia ywo Widzisz? Najwiksza cnota wdkarza - cierpliwo.
Ma czas. Nie liczy godzin, nie marnuje chwili.
Sam siebie nie przynagla i ryby nie pili.
Ma czas. Ma duo czasu. I w tym jego sia.
I wie, e ryba chwyci. Uwaaj! Chwycia!
Pywak drgn, szarpn w wodzie, skacze, pluska - wdka
Caa zgia si w kabk - jak ciciwa gitka
Wyprya si linka. Wic teraz zobaczem,
Jaka rnica pomidzy mistrzem a partaczem?
Partacz link na si ku sobie przyciga
I w mgnieniu oka straci i wdk, i pstrga.
Gdy pstrg zwinie si, skrci w stalow sprynk
I wyrwie z siebie haczyk, albo zerwie link!

133

oso czy szczupak, spazmem blu i przestrachu

Siepnie sob i chlust! od jednego zamachu,
Stony w kadym wknie i miniu i nerwie,
Raczej sam si w p przetnie a z linki si zerwie!
Partaczowi znienacka wdk w rku zamie,
Albo wyrwie j, albo wykrci mu rami!
Ale mistrz rybowca tym si wanie szczyci,
e wie, co robi w chwili, kiedy ryba chyci.
Nie cignie jej ku sobie, jak partaczw tuszcza przeciwnie - on jej linki popuszcza - popuszcza Popuszcza. A wic ryba, jak gniewna torpeda,
Smyk! I ju cakiem pewna, e si zowi nie da,
Pomkna bystrym szpurtem bez adnej przeszkody odsapna - nabraa w skrzela wieej wody Czuje si ju bezpieczna. Wtedy tylko pstrga
Wytrawny wdkarz z lekka ku sobie pociga.
Pstrg poczu pocignicie - znowu wpaw si rzuci.
Mistrz znw linki popuci. Potem znw przykrci.
Ma do czasu. Jest pewny swojego poowu.
Wyczuwa kiedy puszcza, kiedy cign znowu.
To wolnoci tumani, to z link oswaja,
Folguje, a do haka z wolna przyzwyczaja.
Tak gra ze sw ofiar. To j uaskawi,
To j bliej przytroczy. Tak si z ryb bawi.
Umiejtnie, cierpliwie, nierychliwie, zgrabnie.
A ryba po godzinie czy po dwch - osabnie.
A ta ryba po jednej i drugiej godzinie,
Ogupiaa, ju nie wie, w ktr stron pynie,
Po ktrej stronie linka, po ktrej swoboda,
Gdzie brzeg, gdzie wrg, gdzie krypa, gdzie gboka woda?
Na tym polega znawstwo rybiej psychologii,
e wreszcie skoowany, ufny i bez trwogi

134

Pstrg myli: Juem wolny! I w tej chwili, w sieci,

bem w d, ogonem w gr, na dno krypy leci.
Chocia prdzej czy pniej wszyscymy miertelni,
Ale przykro gdy kogo sma na patelni,
Lub nadziewaj farszem, z czosnkiem, lub bez czosnku,
By potem zje po polsku, albo po ydowsku.
*
Wytrawnemu si ze mn przyjrzyj wdkarzowi,
Moe si nauczymy, jak on ryby owi?
I wniosek wycigniemy z tej nauki szybki:
Drodzy moi koledzy! Literaci! Rybki!
Pstrgi, karpie, ososie, jesiotry, sztokfisze,
Liny, sumy, sandacze, potki! Towarzysze!
Gdy ja tak obserwuj z daleka, dzie po dniu,
Cierpliwie, rok po roku, tydzie po tygodniu,
Jak si od PADZIERNIKA a do KURYLUKA
Rozwija w naszym kraju kultura i sztuka,
Jak "Po prostu" si wije wawy, krty, gibki
Strumie "nowej kutury" - ach, kochane rybki Wy z bliska, nie widzicie moe... ja z daleka,
Wic wyraniej to widz - jest krypa... jest rzeka...
I linka... ona krtka-... Wdka - ona gitka-...
I on... ten wasz Gomuka... Ba!... co to za wdkarz...
1958
--------------

argonauci
w cigu jednego tygodnia
Sysz przez radio z Warszawy:
"Na plenum komitetu
Zapostulowano sprawy
Aktywizacji remanentw,
Usztywnienie pynnoci,
Upynnienie sztywnoci
Wachlarza asortymentw.

135

Wzrost wartoci wytwrczoci

Nie neguje kwestii
Wyczerpania moliwoci
Podstawowego rzutowania
Kalkulacji normatyww
W ramach kompleksowej
Dyskusji nad powizaniami
Central terenowo eksportowych
Z centralami branowymi, "
Ktre powinny pomau
Rozwija si w kierunku
Zwikszonego potencjau".

Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest,
Ta zawia i drtwa mowa?
Kto sens pojmie i tre,
Kiedy zaczn mu ple
Te cudaczne, pokraczne sowa?
To parodia i miech,
Czy zbrodnia i grzech?
Tpy klejnot tej sieczki i mcki Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest?
To nie polski jzyk!
Nie ludzki!!
"Postulat likwidacji
Antybodcw produkcji
I konkretnych dyrektyw
Integralnych instrukcji Docelowo uproci
Usztywnianie pynnoci,
Upynnianie sztywnoci
W planowaniu rzutowym
Kompleksw spdzielczoci Do ewo-luo-wania
Nadwyek konsumpcyjnych
W bilansie balansu
Terenowego rezonansu".

Jaki zbir, jaki kat,

W kcie w mroku gdzie siad
I wymyla te straszne wyrazy.
I przez radio co chwila

136

Te bakcyle rozpyla,
Te wirusy jzykowej zarazy .
Chrobot szczurzy i skrzyp,
Pype kurzy i grzyb Za co wy tak mczycie suchaczy?
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest?
Kto tak mwi?
I co to znaczy?
"Dopyw kadr kontrolno
Rewizyjnych wymaga
Wzmocnienia sabszych ogniw
Ingerencji odgrnej.
Wzrost globalnej inicjatywy
Wypracowany intensyfikacj
Koordynacji zaoe
Urbanistyczno- komunikacyjnych,
Niezalenie od sezonowej
Strukturalnej fluktuacji
Montau i staego
Usztywniania pynnoci,
Upynniania sztywnoci,
Pogbiania szerokoci
I poszerzania gbi
W terenowym wachlarzu".
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest? .
Jeden z drugim jazgotasz, bekotasz.
W uszach bezsens i zgrzyt,
Ludzie, jak wam nie wstyd?!
To to mowy ojczystej sabota!
Kochanowski, Mickiewicz,
Rej, Trembecki, Sienkiewicz Ju nie mwic o innych osobach Boy, Krasicki, Mochnacki Ksidz Wujek i Sowacki Przewracaj si przecie w swych grobach!
"Sygnalizowa naley
Now pozycj na marginesie
Studiw w zakresie
Laicyzacji modziey,
Celem rozadowania
Remanentw sakralnych
Z kadr intelektualnych

137

Do punktw katechetalnych,
Aby w kompensacie uchwyci
Akces ekonomiczny
Postpu planowanego
Usztywniania pynnoci,
Upynniania sztywnoci,
Cementowania spjni
I spajania cementu,
Aeby opacalno
Koniunkturalnego procesu
Nie rozwaa w skali zakadu
A gospodarki narodowo
Kompleksowej, skompensowanej
Rozpitoci efektw
Kalkulacji. W normatywnych
Referatach nawietlono
Tentatywnie rozmaite
Aspekty kampanii
Zapostulowanej".
Ani jednego zdania
Nie wymyliem z gowy.
Tego nikt nie wymyli,
Tylko diabe radiowy.
Diabe obcokrajowy,
Co polskie tumani tumy,
Diabe drtwy,
Diabe mtny,
Diabe wierinteligentny,
Rozsadnik dumy.
Czowiek sucha dwa dni,
Czowiek sucha trzy dni,
potem mruga zaczyna oczyma.
Sucha wzrok mu si szkli Sucha w doku go mdli
I tak nudzi - i duje - i wzdyma.
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest?
Prno pyta w okropnym frasunku.
Gonik sam nagle - pstryk Gos w nim trzask! w pacz i w krzyk:

138

Jzyk polski morduj!!

Ratunku!!
1961
--------------

Pucizna
Tak mi po gowie chodzi,
Moe nie bardzo skromnie,
e gdyby jednak - gdyby
Co mogo zosta po mnie
Z wszystkiego, com napisa To brzmi zarozuniiale,
Nie gniewajcie si na mnie,
Kochani moi - ale
Czowiek, bd co bd, pisa
Przez lat z gr czterdzieci,
Bez wytchnienia, waciwie,
Za wyjtkiem powieci,
Wszystko - co mona, wiersze,
Piosenki, felietony,
Krytyki, artykuy,
Kartki, kajety, strony,
Tomy, ksigi, zeszyty,
Notatniki, arkusze,
Sztuki, skecze, libretta,
Satyry, scenariusze,
Korespondencje, fraszki,
Elegie, nekrologi Lawina pisaniny!
Boe mj, Boe drogi,
Nic dziwnego, tak dumam
Bez alu i bez goryczy,
e tego nikt nie pozbiera,
Nikt tego si nie doliczy.
Dobrze, jeli czsteczka,
Uamek co niektry,
Ocaleje i utkwi

139

W pamici literatury Kos jeden z tego anu.,.

Kropelka z tej powodzi...
Wanie, tak myl: Ktra?
O to mi tylko chodzi.
Gdy zway cae moje
Czterdziestoletnie pisanie,
Gdyby miao ze zosta Dumam: Co pozostanie?
Szukam w myli. Znalazem,
Co wybra. Ale niestety,
Ta pomiertna selekcja
Naley nie do poety.
Na nic jego marzenia,
Wola, pycha czy skromno.
Co warte spamitania,
To wybiera potomno Redaktor bezlitosny,
Korektor obojtny,
Cenzor nieubagany,
Czytelnik beznamitny.
Ach, jak do niej zawoa,
Aby sowo po sowie
Spamitaa to tylko,
Co pisaem o Lwowie?
Jak j dzi prosi, na kraju
Nieodgadej czeluci Niech wszystkie dziea moje
W czarn niepami puci,
Niech wszystkie moje rymy
Zdmuchnie z drzewa pamici
I rdz listopadow
W jesienny wir zakrci,
Wszystkie jej podaruj,
Niech mi tylko zachowa
Te, ktrymi szukaem
Powrotnej drogi do Lwowa.
I nie dla mojej sawy

140

Niech twarz obrci ku mnie,

Mnie sawa nie bawia
Za ycia, tym mniej w trumnie
Ubawi mnie. Nie dla mnie
Niech mi nad grobem wyrasta,
Ale na saw Lwowa,
Na saw mojego miasta.
By w szepcie moich wierszy,
W rymw moich szelecie,
Zostaa iskr w popiele
Pami o moim miecie.
Aby strzpkiem melodii
Zostay w powietrzu dwiki
Caej pucizny Jednej mojej piosenki.
Jednej lwowskiej piosenki,
Co idzie we mgle przed siebie
I piewa cienkim gosem
O kulikowskim chlebie.

--------------

Do Artura Rubinsteina
Jak tobie gratulowa zotego medalu,
Arturze?
Ty rzucie deszcz zotych medali
Na ludzi wniebowzitych w Sali Festiwalu.
Nie dzikuj im, to oni tobie dzikowali.
*
Ziele lauru, blask zota i okrzyk wiwatu Wrd wszystkich nagrd wiata, te s najaskawsze
Nagrody dla takiego artysty.
I zawsze
wiat jemu wicej winien, ni on winien wiatu.
*
Podnis w gr rce - i kto yw , ucicha
I zasuchany widzi wasnymi oczyma:
Czowiekowi Bg rce podniesione trzyma,
Jak kiedy Aaronowi u murw Jerycha.
1961

141

--------------

Rozmowa z psem
Szedem spacerem z moim psem,
Tak jak kadego wieczoru. Wtem
W niebie nad nami przemkna skra,
Przelecia Sputnik, numer dwa.
Stanem jak wryty, patrzaem bez
Ruchu, a obok Cziki, mj pies,
Oczami za mn wodzi po brzeg
Czarnego nieba. A potem rzek (Rzek po swojemu, jzykiem psim,
Ale my rozumiemy si z nim
Od dawna. Od jedenastu lat,
Nierozczeni i za pan brat,
Jak przyjaciele dwaj, on i ja,
Nie w charakterze "pana i psa".)
Powiedzia - lecz to nieatwo tu
Przeoy na nasz jzyk, bo psu
Wielu wyrae, rzecz jasna, brak.
Ale powiedzia, mniej wicej, tak:
*
Nigdy nie zapomnijcie tej licznej legendy.
Kiedy przemin wieki, gdy humanum genus
w pitki bdzie jedzio z miasta na week-endy
Na czerwonego Marsa i row Wenus Gdy poza radio krgi mgawicowych wstyc
Wyruszy nowy Kolumb i nowy Magellan,
A w maju, po poudniu, z Warszawy na ksiyc
Bd szy omnibusy, jak dzisiaj do Bielan Cho dialektyka wszystkie zastpi legendy
I dawno ju nie bdzie bajek ani wierszy Wrd planet migajcych tdy i owdy,
Zapamitajcie jednak to, e pies by pierwszy.
e go w skorupkach celuloidowych bonbonier
Wystrzelili rakiet - wywiadowc - skauta -

142

I midzyplanetarny polecia pionier,

Pies - od pocztku wiata pierwszy astronauta.
W stratosferyczny Sybir czowiek psin wygna
I potem sucha z ziemi, czy w meteorycie
Blip blip - wci bije serce - blip blip - bzyka sygna Blip blip - meteor skamle - wic yje. Syszycie W ciemnoci mokrym pyskiem ludzkiej apy szuka,
By j jeszcze poliza nim samotnie zdechnie.
I taki wielki tryumf odniesie Nauka.
I Pawow si ucieszy, Einstein si umiechnie,
A trup pieska, w trumience, nad ziemi z daleka.
Umar gwiazdk miga eliptyczna jazda.
Czasem tylko ku niemu po nocy zaszczeka,
Mijajc go z daleka - brat Syriusz, Psia Gwiazda.
*
Tempus, jak mwi, fugit, amor, mwi, manet.
Mio trwa, czas ucieka. Wasz wiat coraz szerszy.
Wrd gwiazd, ksiycw, mgawic, drg mlecznych i planet,
Po wiekach - pamitajcie, e to pies by pierwszy.
*
Tak do mnie gosem nabrzmiaym od ez
powiedzia Cziki, Pekiczyk. Mj pies.

--------------

Na cze Wiewirki i Strzaki

(sonet klasyczny)

Kiedy si wreszcie zici sen pierwszego miaka,

Gdy jak nurek zapity w skafandrowy akiet
Susem skoczy z rysunkw, modeli i makiet
W mietan mlecznej drogi, w mgawic skrzepe biaka,
Zanim w czarnej czeluci zganie jak zapaka
Zapiszesz tu na miedzi pamitkowych plakiet,
e przed nim, na ognistych piropuszach rakiet
Pojechay dwa pieski: Wiewirka i Strzaka.
Zapiszcie tak, by nigdy w niepami nie zapad
Pierwszy tryumf zaziemskich okrnych eskapad,

143

Wytyczony wrd planet, w elips arabeskach.

Geniusz ludzki wymyli machin, co frunie
Z Ziemi pomidzy gwiazdy, na ognia piorunie,
Lecz honor pierwszej jazdy zostanie przy pieskach.
1960
--------------

propos
Dla Jzefa Grussa. przyjaciela ze Lwowa
Widz to tak wyranie, tak ywo - cho blisko
Pidziesit lat mino - zielone boisko
Lwowskiej "Pogoni" czarne od narodu. Prawie
Cay Lww dzi si chyba wyroi ciekawie,
Kto yw - tramwajem albo lwowskim "einszprennerem",
Lub na piechot, zgrzany, lub kto mia, rowerem
Przybiea tu, na pole za stryjsk rogatk,
Na wielkie widowisko, na okazj rzadk,
Ktrej od trzech tygodni fam bezustann
Robi " Wiek Nowy" razem z "Gazet Porann"
I "Sowo Polskie" - rade, e w letnim sezonie
Mogy tak sensacj mie na pierwszej stronie.
Wic tum ju od poudnia, w coraz gstszym cisku
Falowa, rs i zgiekiem pcznia na boisku.
Syszaem, jak mj ojciec mwi, e mniej wicej,
Na oko, musi by tu z pitnacie tysicy...
Jeeli nie dwadziecia tysicy!... A matka
Mwia: "Niemoliwe!" A stryjska rogatka
Niby luza szumiaa przyborem haasu
I ludu, co wci pyn gocicem. Od czasu,
Gdy miociwie peen apostolskiej chway
Cesarz Franz Joseph jecha przez Hetmaskie Way,
Takich tumw we Lwowie jeszcze nie widzieli,
Jak wtenczas, popoudnia tego, tej niedzieli,
Gdy publicznie, na trawie sportowego anu
Mia by demonstrowany lot aeroplanu.
Po raz pierwszy we Lwowie.
Cho rok temu Bleriot
Przelecia nad kanaem La Manche, nikt na serio
Nie bra tej hecy, ale przybiegli gromadnie.
Kto wie? - moe poleci? Kto wie - moe -padnie?..
Stalimy za drewnian barier, w pkolu,

144

Ojciec i ja. Przed sob, daleko, na polu

Widziaem aeroplan. Po raz pierwszy w yciu.
Kuca na krtkich kkach, jak krlik w ukryciu,
W fadzie trawy. Mia skrzyda pcienne, napite
Na drewniane paki czy bambusy gite
I by odrutowany jakby - chude migo
Z przodu mu nieruchomo, na ukos zastygo.
Patrz, ledwie przytomny za drewnian ramp.
A wtem szed przez boisko on - Scipio del Campo.
Hrabia Scipio del Campo - awiator. Jeeli
Mona tak si nazywa, jak z jakiej noweli,
Jak z powieci Dumasa, lub z kotar teatru To trzeba by zdobywc chmur - pogromc wiatru Hrabi gwiazd! A z zachwytu dreszcz si w piersi zrywa,
Hrabia Scipio del Campo... W sam raz si nazywa.
W sztylpach, w ciasnych bryczesach, ze szpicrut w doni,
W rozmowie z dwojgiem osb szed polem "Pogoni",
Idc cina szpicrut osty i burzany.
Moja mama szepna: "On zdenerwowany"...
Hrabia skoni si pani, do potrzsn panu
I wspi si, jak na koniu, do aeroplanu.
Ju siedzia tu za migem. Doni komu skin.
Naoy okulary. Na szyi zawin
Gruby szalik. Rkami drki jakie maca.
A tymczasem na przedzie kto migem obraca,
Pyk-pyk - dymkiem bkitnym wybucho - i zgaso.
miech polecia po tumie, lecz zanim ucichn,
Motor znw zakaszla - par razy kichn I nagle - kreska miga zmienia si w krek
Migoccych poyskw, furkoccych wstek Motor szed - ju pomocnIk sprzed smiga uskoczy Pcienny aeroplan po ziemi si toczy.
Kutyka po wybojach, potyka si w trawie,
I ze skrzyda na skrzydo kiwa si kulawie Wtem - wida e machina potyka si rzadziej Jakby szybciej suna - jakby biega gadziej Trawa si za ni kadzie od wiatru i szumu I nagle krzyki jakie zrywaj si z tumu Wszyscy dokoa krzycz gosami rnemi Sysz gos mojej matki ponad ludzk wrzaw "Patrz! Uwaaj! - jak on si odrywa od ziemi!"
Oderwa si ju wisia o metr nad muraw -

145

Ju si wznosi - ju wyej by, ni ludzkie czoa Ju od dou patrzono na skrzyda i koa Ju ku grze podniosy si zdumione twarze.
I nagle si zicia bajka o Ikarze,
Bajka z mojej aciny, z mego Owidiusza,
Sprawdza si na mych oczach. I serce i dusza
Wyrywa mi si do niej chciwymi oczyma Leci! Leci!
A ojciec za rk mnie trzyma,
Aebym si nie zgubi razem z Owidiuszem,
A drug rk - widz - macha kapeluszem!
Mama woalem macha! Ludzie w koo, zgraj,
Brawo bij - i krzycz - chustkami machaj A on - w niebieskim niebie, w malutkiej maszynie,
Jak ptak jak waka muszka ju w bkicie ginie,
Ju z dali ledwie furczy - niebieski samotnik,
Hrabia Scipio del Campo. Wszechwiatowy Lotnik.
Po raz pierwszy we Lwowie.
Ja krzycz ku niemu,
Macham studenck czapk. Pidziesit lat temu.
Patrz z dali na chopca z czarnymi oczyma,
W tym tumie lwowskim. Ojciec za rk go trzyma,
Wkoo nich taka rado, okrzyki, oklaski,
A chopiec na konierzu ma dwa srebrne paski.
Mam zy w oczach, a oczy mam w niego wpatrzone.
On te wtedy, pamitam, patrza w moj stron.
Z tomu wierszy "Im dalej w las"; 1962
--------------

Akademia warszawska
Nie odwrc si lata, nie odstan groby,
Nie wrcisz ludzi ywych z prchna i popiow.
o co wolno si modli na gruzach kociow?
Ach, ju tylko o nasze prawo do aoby.
Kiedy na nas si amie, jak na fal amaczu,
Pochd dziesiciu wiekw, Boe wielki, o co
Pozwolisz nam si modli przed ostatni noc?
Ju tylko o to jedno - o prawo do paczu.

146

*
Cemy rozumieli z tamtej emigracji?
I kto kiedy z nas si domyla, jaka bya cena
Mickiewiczowskich wierszy i etiud Szopena
I listw, ktre pisa do matki Mochnacki?
A owe dugie, nocne rozmowy Polakw,
Szeptane na ubogich poddaszach paryskich - .
o czyme byy? O kim? - O nas. O nas wszystkIch.
O naszym pokoleniu szczliwych Polakw.
To mymy mieli drzewem rosn na ich grobie,
Korzeniami z tej mierzwy ich serc, ich poezji,
Ich klski, ich obdu mesjaskiej herezji Drzewem w niebo wolnoci. Popatrzmy po sobie To my? My z ich marzenia? Mciciele z ich koci?
My - drugi brzeg nadziei za przepaci guch w aniow przerobieni - pamitasz? - ich skruch
Ju zbawieni od grzechw, obmyci z podoci To w nas miao si zici, za czym oni marli
Z tsknoty donkichockiej, ndzarze, wygnace,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szace Ale si nie godzili, ale nie wyparli,
By w nas mogo si zici. A ono si ziszcza.
A oto nad Warszawy trupem panichida,
Bez krzyku Sowackiego, bez skargi Norwida.
I straszniej ni mogiy, i gorzej ni zgliszcza.
*
Ci, ktrzy po nas przyjd - jakim cudem pojm,
Jak odgadn t klski naszej tajemnic e bya poza map bitew, poza wojn,
Poza wojskiem i wodzem, i nie w polityce,
Ale tam bya, gdzie na sd stawa boski,
Na rozpraw ostatni - krwawy cie pieniacza,
Ktry jeszcze za grobem Bogu nie przebacza
I wadzi si - bezgowy Samuel Zborowski Ju nie o t czerwono Polski, albo biao,
O wadz nad duszami, lub o sup graniczny,
Ale prowadzi z Bogiem spr lucyferyczny
O wielko, albo podo - o wznioso lub mao.
*
Chmury wiej nad ziemi jak chorgwie czarne.
O co wolno si modli po przegranej bitwie?

147

By znowu - nasza klska - nie posza na marne.

Ale al, zamiast pomc, przeszkadza w modlitwie.
Zanim sponiesz na stosie, o warszawska chwao,
Zwi twoje usta, rce bd pta.
Przyjaciele - to wszystko, co nam pozostao aowa. Paka? - paka. Pamita? - pamita.

--------------

Trzy sonety*4
I
Pogd si, mwi Staro, z kamieniem przy drodze,
Z posterunkiem granicznym, co zawoa: Kto tu?!
I przeszede granic i nie ma powrotu.
Pogd si, mwi Staro. Ja si nie pogodz.
Rozsypay si wojska i pomarli wodze,
Zanim jeszcze zabrako kul do kulomiotu.
Na niebie cichy echa szumu i oskotu.
Pogd si, mwi Staro. Ja si nie pogodz.
Pogd si, mwi Staro, z sercem ktre sabnie z krzywd ktrej nie sposb bez koca dochodzi
Z alami co ju dzisiaj nie twoje - niczyje.
Pogd si, mwi Staro. Gdy mnie tak zagabnie,
Odpowiadam jej: Pani, jake mi si godzi,
Kiedym jeszcze nie umar - kiedy jeszcze yj?

II
Kazimierzowi Wierzyskiemu
Wci jeszcze przed oczami mam wieczr niatyski.
Wci przede mn graniczny most w mroku majaczy.
Koo mnie, w samochodzie, poeta Wierzyski
Z twarz w doniach. Wci jeszcze nie wiem, co to znaczy?
Wci prbuj rozwika tamt tajemnic
Co mnie ciemnoci ciga i po nocy budzi.
Co to znaczy: z ojczyzny uciec za granic
I za mostem granicznym zmieni si w dwch ludzi?

Inny tytu Trzy sonety na 17 wrzenia

148

W jednego, ktry miasta swojego poniecha

Aby gow ocali, i strachom nie sprosta,
I tej nocy na zawsze z ojczyzny odjecha I w drugiego, co wtedy w niej na zawsze zosta.
Teraz oni obydwaj, po ziemi i w niebie
Wierszami si zwouj i szukaj siebie.

III
Nie ma si czego wstydzi ani smuci.
Nadzieja gow siw mi rozmarza.
Id przez wszystkie kartki z kalendarza.
Po to uciekem, aby mc powrci.
Nie dam si cudzym mapom baamuci Gwiazdami sobie na manowcach "wiec A most odnajd na szumicej rzece.
T d y m ucieka - tdy musz wrci.
Staro powiada: Zuda ci tumani!
Nadzieja bielmem oczy ci zawleka,
Zamiast by wierzy mej trzewej nauce!
A ja Staroci odpowiadam: Pani,
W yciu mnie jeno jedno z dwojga czeka:
e wczeniej umr - albo wczeniej wrc.
1960
--------------

Sonet Leonarda
Ty, co ptaki wymyli i dziw, e ptak piewa;
Ty, co kwiaty wynalaz i kwiatw perfumy
I uoy harmonie gwiazd i morza szumy
I katedr zbudowa z zielonego drzewa;
Ty, co sprawi tej samej fantazji alchemi,
e wrd kwiatw przelata ywy kwiatek - motyl,
A gr pyn duchy archanielskich flotyll
Midzy niebieskim niebem a zielon ziemi;
Ty, co cud wiata w cudy kolorw rozszczepi;
Ty, co z prochu i rosy Czowieka ulepi,
Daj mi wier Twej mdroci, wier Twej mocy, Boe,
I daj mi jedn chwil witu - powrciwszy

149

W poranek Dnia Szstego. Ja Czowieka stworz

Lepiej ni Ty. I prociej. I bdzie szczliwszy.

--------------

Parafraza z Karowicza
Pamitam jasne, zote, liczne dni,
Co im si dzisiaj zdaj bajk snw.
Dawna Warszawa moja mi si ni
I moja modo powraca znw.
I czarnoksiska mnie przenosi moc
W bkitn chmur dwikw, barw i lnie
I wtem rozchyla si londyska noc
W jeden warszawski dzie.
W jeden warszawski dziwny dzie, bo w nim
Jakby si naraz zamkn cay rok
Jesieni wszystkich, wiosen, lat i zim,
I deszcz i soce i wit i mrok Ja wiem, e to jest niemoliwa rzecz,
Ale mi pozwl zosta ju w tym nie,
Bo znowu widz do i w doni miecz
I szczyt kolumny na nieba tle.
Teraz ju tylko mi przed siebie i
I wita wszystko szeptem niemych warg w Alejach z drzew czerwonych leci li
A w niegu pi Skaryszewski Park o krok, azienki, cae w biaych bzach.
Na Saskiej Kpie ksiycowa mga.
Wiatr wieje wiosn od winiowych ach,
Pod Trzecim Mostem kra.
Pod Trzecim Mostem trwa bezsenny szum,
Przypywa z dali i odpywa w dal.
Na Teatralnym Placu - jaki tum!
W Oazie tacz, w Operze bal.
Dziedzicu - sprzedam - zmity, zwidy kwiat.
Na deszczu czapie dorokarski ko.
Do Kolombiny jedzie Polski Fiat.
A tu te fioki - wcinite w do A w Belwederze gorzki starszy pan Ju mrok pasjansa mu wytrca z rk Nad Starym Miastem czuwa wity Jan,

150

I tych niebieskich gobi krg.

Za nimi leci gobiarza wzrok Wysoko - wyej - na sam nieba szczyt.
Na Starym Miecie jeszcze czarny mrok
A na gobiach - wit.
Pamitam twarze - jeno oczy zmru
A zaraz tumem zaczn mi si snu I umiechnite wszystkie, przy mnie, tu,
Woaj: Czemu nie wracasz? Wr!
Za siedem gr i siedem rzek i mrz,
Ktrdy wraca w wiat daleki ten?
Kiedy to wszystko - sam nie wiem ju Kiedy to moe by tylko sen?
I jak mi wraca? Mrok mi drog skry.
Ktrdy wraca w wiat daleki ten'?
Gdy czasem myl, e to tylko by
Szczliwy - krtki sen.

--------------

Papuka
Przychodzi na rozlege
podwrze kamienicy
Kataryniarz, pan Szymon.
Siwy, czerwonolicy,
Z biaym i sutym wsem.
Na duej katarynce
Mia skrzynk, jakby pudeko
Od cygar. Na tej skrzynce
Siedziaa w kapelusiku
Z dugimi pirkami - papuka
Zielona - na uwizi
Niklowego acuszka.
Na znak pana Szymona,
Czarny dziobek papuki
Wydobywa ze skrzynki
Karteczki, karteluszki
Biae albo niebieskie,
te albo rowe

151

A na nich - nie do wiary! Wp zoone, gotowe

yczenia i przepowiednie,
Bezcenne dokumenty
Wydrukowane czarno
Na biaym! Za trzy centy
Kady mia swoje wrby,
Mskie, damskie, dziecinne,
Horoskopy, na kadej
Kartce zupenie inne.
Po nocy dumaem, w gbi
Dziecicego serduszka,
Jak to byo moliwe?
Skd ta maa papuka
Wie, co dla kogo wybra
Tak, aeby dokadnie
Zgadzao si kademu
Z osobna, jak popadnie?
Bo sam kiedy syszaem,
Jak nasza kucharka Frania
Czytaa ze swojej kartki
Mistyczne wrebne zdania,
e ona w gruncie marzy
O dalekiej podry,
eby si strzega bruneta,
e po yciowej burzy
Moe w cichym klasztorze
Odpocznie, eby si strzega,
eby za drug raz
Tak atwo nie ulega Waciwie, ja jej czytaem
To wszystko, zdanie po zdaniu spytaem przestraszony:
Dlaczego paczesz, Franiu?
A jej wanie do oka
Co wpado, jaka sadza.
potem do mojej mamy
Mwia: Wszystko si zgadza!

152

Prosz wielmonej pani,

Niestety, mwia, ali
Wszystko si zgadza. Mwia,
Co o mnie wydrukowali!
A ja suchaem ze strachem,
Mylaem e ta papuka
To jaka przemieniona
W ma papuk wrka,
A pan Szymon to chyba
Czarnoksinik - czarodziej Kadej soboty do nas
Na podwrze przychodzi,
Jedn rk ws siwy
A drug korb krci,
A lnica katarynka
Gra - wci sysz w pamici
Walc z "Ksiniczki dolarw" Bas, trbki, klarnety, flety Raz mnie pozwoli korb
Obrci, ale niestety,
Brzko co tylko, stuko,
Jakby stuko talerze,
Zgrzytno. " Widzisz, powiedzia
Pan Szymon, kawalerze?"
"Tak atwo, mir niks dir niks,
Nie idzi" - wzi korb, krci,
Ju usta milcz, dusza
piewa... Muzyka nci,
Upaja znw, jak wtedy,
Tak sobie przypominam,
Tak nieraz dzisiaj myl,
Tak rozumie zaczynam,
e ja waciwie jestem
T papuk na skrzynce,
Na skrzynce ze wistkami
Papieru, na katarynce.
Muzyka gra, a ja kartki
Wycigam - i jaka wadza
W tej muzyce z daleka!

153

Patrzcie, wszystko si zgadza.

Wr wam, e list w drodze
I rowa depesza
I pocaunki i podpis
Co mioci pociesza,
I eby si wystrzega
Uwodzicieli skrytych,
Fanfaronw faszywych,
Doradcw jadowitych.
I cho si zdaje, e wszystko
Zawiodo po kolei,
eby contra spem, jeszcze
Ufa - samej nadziei.
I cho si wszystko wydaje
Za smutne i za szare,
Nie podda si smutkowi
I wierzy - w sam wiar.
Tak ja wam z kartki czytam,
A za czyta przeszkadza.
I patrzcie, ludzie kochani,
Jak to si wszystko zgadza.

--------------

Dla Polskiej Fundacji Kulturalnej

Nauczyciel, co stokro nauk powtrzy
I jeszcze cierpliwego spokoju nie straci,
Wierzyciel niepamitny, kto mu dug odpaci,
Przewodnik wszystkich przygd i kadej podry.
Przyjaciel twej modoci i szkolny kolega,
Wrbita, ktry prawdy nieprzekupne wry
I Siostra Miosierdzia, gdy ci co dolega,
Zawsze czujna, na kade skinienie gotowa
Czy noc gucha, czy gorzka samotno poranka Ostatnia mio twoja i pierwsza kochanka,
I towarzyszka ycia. Ksika. O niej mowa.
1964
--------------

154

Refleksja
Z wyspy, z play, z wiraw, z obery, z motelu,
Z urlopu - jak przyjemnie wrci ju do domu
I o zmierzchu, przy deszczu, pod lamp, w fotelu
Rozchyla pierwsze kartki kuszcego tomu
Nowej ksiki... Ju w morskiej wodzie nie zakisa,
Ju si w socu nie uszczy, pod gr nie drapa,
W muzeach z ng nie pada, pocztwek nie pisa,
Widokw nie odrabia, moskitw nie apa,
Sownikw nie wertowa, o drog nie pyta,
Tylko siedzie i czyta. Czyta. Czyta. Czyta.
A propos - Trzecia seria - wyjdzie ju niedugo,
Pierwsza na wyczerpaniu. Czy ju kupi drug?
1964
--------------

Sonet
(NA UKAZANIE SI SERII TRZECIEJ)
Rzecz to bardzo ciekawa, pomyl dla przykadu:
Zjade obiad - nie akniesz drugiego obiadu.
Nie cignie ci kieliszek, gdy si napi w miar.
Noc ca grae w bryda - do masz na dni par.
Zapalie - poczue, e zaspokojony.
Oenie si - drugiej nie podasz ony...
A ksik ledwie skoczy, krtk albo dug Ju ci si druga marzy, ju sigasz po drug.
Ledwie drug przeczytasz, ju tsknisz do trzeciej,
Co ci okadk zwabi, tytuem podnieci.
Ju czwarta a do witu sen z twych oczu sposzy.
Pomyl tylko, wrd wszystkich na wiecie rozkoszy,
T jedn coraz mocniej z wiekiem si upajasz,
A ona wzrasta w miar, jak j zaspakajasz.
1964
--------------

155

Muezzin
(DLA BRACI LWOWSKICH)
Wybia na zegarze
Nostalgiczna godzina,
Listopad piewa gosem
Lwowskiego muezzina.
Po caym wiecie nas woa
Z jesiennych minaretw,
Sowami lwowskich piosenek,
Wierszami lwowskich poetw.
*
Dzie budzi si tak pno,
O sidmej rano jeszcze
Ciemno na dworze, okna
Ukonym pocite deszczem,
Zaspany jestem, rce
Lataj mi, tak si piesz,
W popiechu si umyj,
Ubior i uczesz.
Ksiki na dzi poskadam,
Herbat usta parz,
Bije za kwadrans sma
Na dalekim zegarze.
I paszcz jeszcze na schodach
Zapinam i z ciemnej sieni
Wylatam na ulic
Jagielloskiej jesieni.
Tu i tam na balkonach
I w oknach wietrz bety,
Musiaowicz podnosi
Z trzaskiem elazne rolety.
Ko na rogu Rejtana
eb schowa w worku siana,
uje pierwsze niadanie.
Biegn przez Pasa Hausmana,
Przed sklepem Zotnickiego
Musz stan na chwil,
Na wystawie prbwki,

156

Rurki, modele, motyle,

Przyrzdy, mineray,
Kwarc, aun, potas, boron,
I elektryczna maszynka Marzenie za dziesi koron.
Przez Sykstusk zgrzytaj
Tramwaje - na wystawie
Zegarmistrza Kindera
Za siedem sma - prawie
Zd - na Kopernika
Dmuchno mokrym niegiem
Przez Pasa Mikolascha,
Koo apteki, biegiem.
Ponad muszl fontanny
Wenus chyli si goa,
W kinie "Pasa" "Tragedia
Upadego anioa"
Z Ast Nielsenn.
Wypadam
Na ulic Sokoa.
Jeszcze sto krokw - jeszcze
Pidziesit - hulaj dusza,
Zdyem! w tej sekundzie
BAM BAM BAM BAM - z Ratusza
Bije sma - nim jeszcze
Wybia - ja w przedsionku
C.k. Sidmego Gimnazjum.
Tercjan dopiero przy dzwonku Dzwoni - ja hyc, po schodach,
Ju w awce - obok Bolka
Zawadowskiego. I wchodzi
Profesor Franciszek Smolka.
I teraz si zaczyna
Pierwsza duga godzina.
Geografia, historia,
Zoologia, acina,
A kwadrat plus b kwadrat.
Gallia est omnis divisa

157

In partes tres. Prawo Boyla

Mariotta. Analiza
Konrada Wallenroda.
Eneida. Odyssea.
Das Lied der Nibelungen,
Herman und Dorothea.
Andra moj ennepe M uza
Politropon, stuka greka
I Archimedes goy
W wannie krzyczy "eureka!"
I wojsko Ksenofonta
Krzyczy "talassa, talassa!"
I trzecia klasa i czwarta
Klasa i pita klasa.
I Litwo, ojczyzno moja,
I Anhelli i LilIi
Weneda - ju wszystko umiem,
Wszystkiego mnie nauczyli,
Tyle mi w gow wbili,
Encyklopedi ca,
Wszystkiego zapomniaem.
Jedno, co w niej zostao,
e dzi budz si rano,
Zimnym oblany potem,
Okna s ciemne, serce
Wali we mnie jak motem.
Powtarzam gorczkowo
"Andra moj ennepe Muza
Politropon" - po omacku
Szukam, gdzie moja bluza
Munduru? - gdzie tornister
I ksiki i zeszyty? I ledwie uczesany,
Ubrany i umyty,
Biegn przez te ulice,
Przez te znajome skrty,
Przez te pasae - jeszcze
Pi minut - cztery minuty.

158

Jeszcze sto krokw - czemu

W miejscu dokoa kr?
Dajcie mi biec - bo nie zd.
Nie zd - ju- nie zd.
Ju za pno, ju bije
Godzina - Boe, a mnie tu
Nogi wrosy w kamienie
Bruku. - A z minaretu
Listopad czyta list
Obecnych. Ju jest w poowie,
Przeczyta moje nazwisko
I nikt mu nie odpowie.
Deszcz ze niegiem zacina
I dokd mi i na wagary,
I c zrobi ze sob?
Stoj mieszny i stary.
Ju zapomniaem wszystkich
Lekcji i wszystkiej wiedzy.
Gdzie moi profesorzy?
Gdzie modo? Gdzie koledzy?
Gdzie gimnazjum? Gdzie miasto?
Poza widnokrg daleki
Patrz - jak muzumanin,
Wieczorem w stron Mekki.
1964
--------------

Waszkaski
Dla dr Czesawa Szolina
Dzi, W pitek, W dniu 8 grudnia,
Pisz te sowa. W tej chwili
Nadawali przez radio Komunikat. Mwili z zapartym tchem suchaem
e on jest jeszcze przy yciu.
I cay wiat sucha ze mn,
Przysuchiwa si biciu
Jego serca - miarowo,

159

Spokojnym ttnem bije

I z kad godzin ronie
Szansa, e on wyyje.
I ju mu pozwolili
Na chwil, przez szyb szklan
Umiechn si do ony I nawet dzisiaj rano
Mikrofon mu podsunito,
Powiedzia, e si czuje
Bardzo dobrze - i wszystkim
Z caego serca dzikuje.
A tydzie temu umiera.
By stygncy i siny,
A teraz w piersi mu bije
Serce umarej dziewczyny
I ono mu rumiece
Przywrcio na licach
I na wargach umiechy
I blask nadziei w renicach.
***
yjemy w okresie przemian,
Ktre swoim rozmachem
Przejmuj nas podziwem
I dum i przestrachem.
Wczoraj jeszcze fantazja
Poia si skrzydlata
Podr w "osiemdziesit
Dni naokoo wiata",
Wczoraj jeszcze - a moe
To byo ubiegej rody? Przyszli na Jagiellosk
I rozpinali przewody
Elektryczne na cianach O, boski wynalazku!
I nagle cay pokj
Stan w jaskrawym blasku,
Gdy pierwszy raz zabysa
Wglowa, rozjarzona
Dwudziestopiciowiecowa
arwka Edisona!

160

A dzi - dumam - od kiedy,

Od jakiego odkrycia
Jakiej Ameryki nowej,
Od jakiego przeycia,
Od jakiego Kolumba,
W Golfsztromie stratosfery,
Bdziecie kiedy liczyli
Pocztek nowej Ery?
Co bdzie t rewelacj
W mikro- czy w teleskopie
Co zmieni bieg Historii?
Ju wiem. Ju jestem na tropie.
Dzi serce modej dziewczyny
Genialny chirurg przeszczepi
Staremu umarlakowi,
A jutro - jeszcze lepiej,
A jutro pacjentowi
Zaoy sztuczne serce,
Protez serca, zrobion
W najlonie i w gutaperce,
Z napdem elektronowym,
Z niklow czy plastyczn
Komor i zastawk
I pompk elektryczn.
Podczy je do arterii,
Zeszyje, cieg po ciegu Nazajutrz po zawale,
W godzin po zabiegu,
Pacjent zdrw, rzeki, krzepki To pomylcie najprociej:
To jest ten punkt przeomowy
W dziejach caej ludzkoci.
***
Kiedy si zastanowi,
e czowiek zwyczajnie moe
Pj do doktora, idzie,
powiada: Panie doktorze,
Przepraszam, e czas zabieram.
Niech si pan doktor nie gniewa,

161

Serce mnie - mwi - boli.

mi - mwi - pobolewa.
Kuje mnie. Walerian
Umierzy si nie daje.
Dwadziecia pi lat z gr
Dokucza, nie przestaje.
Bior t koramin,
Czy nitrogliceryn
I wszystko nic. Boli.
Co ja wspomn rodzin,
Co wspomn swoj matk,
Co wspomn swego brata
I siostry i Mczestwo
Mego piknego wiata,
Co wspomn gorycz krzywdy
I tragedi niewoli,
Co wspomn ojczyzn moj,
Bardzo mnie serce boli.
Na nic mi koramina
Czy nitrogliceryna,
Mwi sercu - zapomnij.
A ono nie zapomina.
Miejsca sobie nie znajd,
wiata sobie nie zo
Z dawnych gruzw. Co na to
Robi, panie doktorze?
A doktor mwi: "Gupstwo.
To zwyczajne wypadki.
Znieczul pana lokalnie
I jakby ptaka z klatki
Wyjm ci z piersi serce,
I ju po twojej mce Zamieni je na nowe,
Niewinne i dziewczce.
Zamieni je na mocne,
Z kauczuku, niklu, chromu,
Niepamitne mioci,
Rodziny, kraju, domu,

162

Przysig adnych, adresw,

Twarzy, ulic, miast, granic A twoje precz wyrzucimy,
Twoje serce ju na nic.
Damy ci zdrowe, nierdzewne
I niesentymentalne,
Niestrudzone, nieczue,
Szczliwe - funkcjonalne.
W godzin po operacji
Przestanie pana bole".
Tak mwi doktor. Czowieku,
Marzeniem w przyszo pole!
Jeli miar postpu,
Co niesie nam swoje dary
Jest ludzkie SZCZCIE - to nie ma
Lepszej ni milszej miary!
Oto ten pierwszy czowiek,
Co pierwsze postawi kroki
W Krain Wiecznego Szczcia!
Pionier Nowej Epoki Siedz w tej chwili - dumam eb siwy zwiesiem nisko To dziwna rzecz - Waszkansky Nasze jakby nazwisko...
***
Post Scriptum.
W dziesi dni potem
Umar po raz drugi.
Kolumb, co nie powrci
Ze swej eglugi.
Amundsen zagubiony
W polarnym niegu.
Lindberg, ktry zaton
O mil od brzegu.
Ale ju si w tej chwili
Zarowiy oboki,
Ju w nich wida wit pierwszy
Nowej Epoki.

163

Nowy wiat ku wam idzie.

Nowy wiat wam przyrzekam.
Jakie to szczcie - tak dumam
e ja go nie doczekam.

--------------

Temat i wariacje
dla Zosi S. z odzi

TEMAT
"Niechaj. mnie Zoka o wiersze nie prosi,
Bo kiedy Zoka do ojczyzny wrci,
To kady kwiatek powie wierszyk Zosi,
Kada jej gwiazdka piosenk zanuci.
Nim kwiat przekwitnie, nim gwiazdeczka zleci,
Suchaj - bo to s najlepsi poeci."
Juliusz Sowacki
"W pamitniku Zofii Bobrwny"

WARIACJE
1.
Niechaj mnie Zoka o wiersze nie prosi.
Bo Zoka teraz chodzi po Warszawie
A tam, w Alejach, kady wrbel Zosi
Wierszem zawierka - a tu sysz prawie,
Jak wiatr od Wisy wierszem si zanosi
I w Juliuszowej rozparty oktawie
Z fantazj chmurn, ptasi i pierzast,
W trzy pary rymw cwauje przez miasto.

2.
W tej chwili, w grze, ponad witym Janem,
Gobie na tle rowego dymu
Wiankiem kouj na niebie wietlanem.
Ja je std widz, e lec do rymu.
Codziennie sonet przeliczny nad ranem
W czternacie ptakw zaplot - a ty mu
Przyjrzyj si lepiej - czytaj go, kochanie,
Zamiast o moje prosi wierszowanie.

164

3.
Ja adnych innych wierszy ci nie przyl,
Te jedne tylko chodz mi po gowie,
Co na Wysokim Zamku, albo w Wile,
W twojej Warszawie, albo w moim Lwowie
Same si rodz - milszych nie wymyl,
Ta sama gwiazda rymy mi podpowie,
Ten sam wiersz znajdzie w tym samym pokosiu A ty ode mnie chcesz wierszyka, Zosiu?

4.
Niechaj mnie Zoka o wiersze nie prosi,
Bo gdy ja kiedy do ojczyzny wrc Takim marzeniem serce si zanosi,
e ja pisanie wszystkich wierszy rzuc
I piro zami - ani sowa Zosi
Ju nie napisz, ani nie zanuc
I tylko bd milcze - wzrokiem wodzi Palce na ustach ka - patrze i chodzi I ju do mierci, jakby po raz pierwszy
Uczy si ptasich - gwiezdnych - polskich wierszy.

--------------

Lampa
Kady kolejny dzie coraz krtszy, okruch dnia.
Kada noc coraz dusza i dusza, trwa i trwa.
Dzie zaledwie rozjarzy si, ledwie rozejrze si, ju go nie ma.
Coraz wsz szczelina wiata, pomidzy nocami dwiema.
Jakby w naftowej lampie motyl pomyczka. .
Pega i zrywa si, jeszcze raz, jeszcze raz, jeszcze ten jeden raz,
A z wszystkich ktw pokoju ciemno peznie ku niemu.
To Kasia znw zapomniaa nafty dola do lampy w czas.
C ty mwisz. Kasia umara.
Pidziesit lat temu.

--------------

165

Ona
Dopki jest, p wieku mona y poza ni
I jeszcze w godzinie mierci nie pomyle o niej.
I wadzi si z ni, gdy chce by zbyt natrtn pani.
I mona jej zorzeczy, gorzkie ale mie do niej.
I jak pies na ni szczeka i do oczu jej skaka.
Prno w niej chleba szuka, i tylko cierpie przez ni
I wstydzi si jej przed wiatem i ze wstydu paka.
Gdy j rodzime chamy splugawi i zbereni.
I mona j przeklina wierszem jak anatema,
Wiersz nad ni jak gromnic kruszy i ama w doni
I nawet jej nienawidzi. Nawet zapomnie o niej.
I nigdy jej nie przebaczy. Dopki jest. Gdy jej nie ma,
Ziemia jest gusz daremn, niebo jest ciemn otchani
Bez gwiazd i bez Boga. W oczach nie ma ez, jeno po niej
I w gowie nie ma myli, prcz tej, co wraca do niej
I nie ma na wiecie szczcia, bo go nie ma poza ni.

--------------

Wielki sekret
for Caja
Oczywicie: kocha. Kochania
Nie zapodzia nigdzie, nie zgubi.
Ale kocha potrafi kady Trzeba si jeszcze lubi.
Trzeba si jeszcze lubi wzajem
Czuoci nigdy nie zakrzep.
Co pomyli jedno o drugim,
To mu na sercu ciepo.
I o krok dalej mnie zaprowad
W szepty sekretu, co powiada,
e jeszcze trzeba si szanowa.
To bardzo wana rada.
Choby w objciu, w pocaunku,
Choby w niezgodzie, w ktni, w sporze,
Pilnowa w sobie, strzec szacunku.
To najtrudniejsze moe.

166

Jak potem wszystko si uproci,

Jakie zmartwienie, jakie troski,
Frasunki, smutki, przeciwnoci Okae si: drobnostki.
Ju poznikaj niepokoje.
W zasadzkach zbytku, w trudnej biedzie.
Do mierci pewnimy oboje,
e sama mier nas nie rozwiedzie.
1970
--------------

Dzie
Dla Juliusza Sakowskiego
Obudziem si ze snu i oczy przetarem
I czuj ciepo szczcia, ostro tej rozkoszy,
A mi strach o niej myle, a nu mi j sposzy? e jeszcze jestem ywy, jeszcze nie umarem.
W pierzchliwych cieniach lici soce na suficie
Zielonym, jakbym sysza, przemyka szelestem.
Sysz, widz, oddycham, czuj, myl, jestem.
Komu, jak wdzicznoci dzikowa za ycie?
Znw mi dzie, grosz brzczcy, spad, mwi, jak z nieba.
Kupi za piewu ptakw, rosy, miodu, kwiatw,
Muzyki i mioci, rymw i tematw
Do wierszy, chodu wody i zapachu chleba.
Kupi za wiata, cienia, koloru, szelestu
I marzenia, ktrego z serca nie wydarem.
Pomyle, jakie szczcie! - zbudziem si ze snu
I jeszcze jestem ywy, jeszcze nie umarem.
Gdy si soce przechyli dzisiaj jeszcze, noc
Bd w tym samym ku oczy wbija w ciemno,
Znowu bdzie mnie drczy gorzka nadaremno
Wszystkich moich pomyek. Bd myla: Po co
I na co w yciu czekam? Czego si naparem?
Gdzie to wszystko, com kocha, czegom nienawidzi?
Poszukam proszkw na sen, tak si bd wstydzi
e jeszcze jestem ywy, jeszcze nie umarem.

167

--------------

Moja ojczyzna
dla Karin Tiche Falenckiej
Moja ojczyzna jest bardzo pikna,
Dumna i moda,
Soce w niej wieci kadego dnia
I wieczna w niej trwa pogoda.
Kadej wiosny zielona
I kadej zimy biaa,
Moja ojczyzna jest caa muzyk
I piewem jest caa.
Woda w niej szemrze i szumi las
I pachn polne kwiatki.
Pocaowaa mnie pierwszy raz
Ustami ydowskiej matki.
Zaczarowaa mnie pierwszy raz
Koysank matczyn,
Odtd zostaa po wieczny czas
Moj, jedn, jedyn.
Paszport w niej bezpastwowy mam,
Taki, jaki przystoi,
Taki, jaki naley si nam
W wolnej ojczynie mojej.
Moj ojczyzn jest polska mowa,
Sowa wierszem wizane.
Gdy umr, wszystko mi jedno gdzie,
Gdy umr, w niej pochowaj mnie
I w niej zostan.
1967
--------------

Monte Cassino 1969

dla Generaa Wadysawa Andersa

168

Kogo pyta, jeli nie tych trumien,

Gdzie rzdami pokadli si pic?
Za nich nikt odpowiedzie nie umie,
Ani wiersz, ani wdz, ani ksidz.
Oni jedni wiedz, co to znaczy.
Oni jedni maj prawo rzec,
e nie mona byo inaczej,
Tylko trupem na tym szczycie lec.
Na tej grze, na tej skale, skd
Syzyfowy gaz znw si w d toczy.
Ale ci, co tu wstan na Sd,
Bd mogli Bogu spojrze w oczy.
W kirach, w chmurach armatniego dymu,
On t drog Sam wyznaczy im:
Zawsze wioda przez Polsk do Rzymu.
Zawsze wiedzie do Polski przez Rzym.
1969
--------------

Alte Geschichte
Czasem mnie tak co poruszy,
Rozrzewni niemal do ez.
Jako lej mi na duszy
Na wiadomo, e Hess
Odwoa luby niezbite
I przemg wizienny spleen
I zgodzi si na wizyt,
By ona do przysza i syn.
Wszystkim tak robi si mio,
Ju dosy patrzeni- wstecz.
Co byo, trudno, to byo,
Rodzina to wita rzecz.
Zielony przynieli chojar
I pudo kremowych pty
I ycz mu "glkliches Neujahr!"
I "sto lat, sto lat, od dzi!"
Ich weiss nicht soll es bedeuten
Dass ich so frolich bin...

169

Die guten alten Zeiten

Wspomina ona i syn...
Rodzice patrz na Wolfa...
I jak nie pamita tu
Dawnego kuma... Adolfa...
Jak Wolfa trzyma do chrztu?..
za rado rodzinn przesania...
To wielka szkoda... a wstyd,
e kum si ze zdenerwowania
Spali... pochopnie zbyt...
Dzisiaj, w ssiedniej celi
Siedziaby z Ew Braun...
Z wizyt by do nich zajrzeli
Herman, jowialny faun,
I Himmler i Goebbels z Baldurem...
I Rosenberg, Streicher i Schacht...
I wszyscy piewaliby chrem
"Stille Nacht, sieg-heil'ge Nacht"...
Jakbym ich widzia... z kuflami
Miinchener Lowenbriiu...
Es ist eine ate Geschichte,
Doch bleibt sie immer neu.
1970
--------------

Wiersz z Naupli
Noc iskrami migoce.
W dole, w wodzie, w zatoce,
Wiatr ciepy westchn. Nagle
Tumnie na czarnej wodzie
Smuke roj si odzie,
Ponad odziami agle Biae, a co niektry,
Krlewski agiel, z purpury I na odziach wiolarze
Muskularni i modzi,
Pnadzy - ku jednej odzi
Zwracaj twarze.

170

Ku jednemu statkowi,
Gdzie blask pochodni rowi
Jedn posta rycerza.
Na dziobie statku stoi
W poyskujcej zbroi
Wyniosy niby wiea.
W ramionach rozoysty
Jak bg Ares - barczysty,
Z twarz dumn i ciemn,
Stoi w odzi - na ku
Z buaw zot w rku,
Krl krlw - Agamemnon.
Wtem zakoysa flot
Okrzyk ogromnej wrzawy.
Krl podnis buaw zot!
Za nim podnieli bua wy
Krlowie miast i krajw,
Spartan, Teban, Achaj w,
Koryntu, Argosu, Tessalii.
Gwiazdy bledn na niebie,
Las pochodni si pali
eglarze krzycz: Chwaa!
eglarze krzycz: Sawa!
Sawa serca napawa,
Tacz czerwone pomienie,
Migoc w krlewskiej zbroi.
Skrzypi wiose rzemienie,
Pr si liny i bloki,
Tysic statkw wyrusza
Ku Troi dalekiej, ku Troi!
Std, z Naupli. Z tej zatoki!
Pyn na morze, przed siebie,
W pierwsze zorze na niebie,
Na wschd! Na sawy zdobycie
Ktr swe rody uwietni!...
Std, z Naupli, z tej zatoki
Na wojn dziesicioletni.
Na drog bezpowrotn
Jad, po mier samotn,
Co ludzi pornie jak woy,
I garciami penymi
Daleko, na obcej ziemi
Rozsypie ich popioy.

171

Moe by si zdziwili,
Gdyby im rzec w tej chwili,
e na tuacze koleje,
e na mier i zagad
pyn std - po Iliad,
e jad - po Odyssej.
Ale oni nie wiedz o tym.
Nad nimi rowe oboki,
Jad na Wojn Trojask
Std, z Naupli, z tej zatoki.

--------------

Przypowie starochiska
Siedzia na dole, na skraju mulistej rzeki,
Mogo si zdawa, e drzema
z wdk w leniwej doni,
Ale czasem otwiera powieki,
ledzi spod oka
Hieroglify pywaka
na niebieskiej fali.
Przyjechali dwaj jedcy, zsiedli z koni,
Trzeciego wiedli luzaka,
Szli w jedwabiach i pirach z wysoka,
Zeszli na sam skraj wody.
"O, Najmdrszy!" - ukoni si
starszy, siwobrody. "Zabieraj, co masz pod rk
najpotrzebniejszych rzeczy,
zaraz pojedziesz z nami, w naszej pieczy,
Do stolicy, do Ksicia.
Ksi ci zaprasza
Chce ci zrobi premierem
Ministrw i miast Majorem,
Nie prno mdro twoj cay kraj rozgasza,
Ruszajmy dzi, przed wieczorem!"
Pywak u wdki drgn. Mdry Cha Ts u
Pooy palec na ustach.
Ale ryba nie braa.
Po chwili spyta: "Czy w ksicym paacu
Jest jeszcze,

172

jak j dzieckiem, pamitam, widziaem,

W kaplicy wyzacanej, za grubym krysztaem,
Mumia witego wia, ktremu
Umaro si dwiecie lat temu,
A ktry przey jedenacie wiekw,
Cztery dynastie ksice,
i krlw szedziesiciu?"
"Jest" - odpowiedzia modszy pose "Za szkem krysztaowej szyby
odbiera hody pielgrzymw.
Ma oczy byszczce z czerwonych rubinw,
W szylkret skorupy wprawione klejnoty,
Kady innego koloru:
Malachity, jaspisy, garnety, korale,
Beryle, korneliany, perioty" "Ale" Zapytal Cha Tsu - "gdyby
w wity mia do wyboru,
Gdyby mg wyj zza szyby
I znw zacz przerwane ycie,
Zamruga wasnymi oczami,
Wle do sadzawki i macha
W bocie ogonem co by wybra?
Jak szanowni panowie mylicie?"
Obaj posowie odrzekli: "W istocie,
Zdaje si, e by wola
macha ogonem w bocie."
Pywak drgn. Cha Tsu milcza.
Obaj posowie milczeli.
Suchali, jak woda szemrze i szeleci.
Skonili si. Odjechali.
Koniec przypowieci.

--------------

Z mistyki chiskiej
dla Aleksandra Janty
nio mu si,
e by motylem. W roju motyli
Frun wrd kwiatw,

173

na ciepym socu, na wietrze lekkim.

Zbudzi si ze snu,
myla w ciemnoci: Moe w tej chwili
Mnie, motylowi, ni si,
e jestem czowiekiem?

--------------

Na krasomwstwo
Na pogrzebie, na lubie,
Na komitecie, w klubie,
Na bankiecie, na radzie,
Za stoem, na estradzie,
Na herbatce, na lampce wina,
Wstaje. Chrzka. Zaczyna.
Z majestatem aoby,
Lub z humorem Zagoby,
Po ludziach wodzi wzrokiem
I yczy sobie, oby
By faszywym prorokiem.
I mwi, e na wzgldzie
Ma nadziej, e bdzie
Wyrazicielem wszystkich
Obecnych tu i bliskich.
Iskry prawd nowych krzesa,
Mwi, e miecz Damoklesa,
e syzyfowe prace
I pita Achillesa.
Mskie powciga ble z
Przejciem, jak krl Amfortas,
Caveant - mwi consules!
I Hannibal ante portas!
Mwi: powrotna fala.
Mwi: Mki Tantala.
I mwi, e zy ptak to,
Co wasne gniazdo kala.
Mwi: Non omnis moriar.
I mwi: Carpe diem.
I mwi e Historia r-

174

ozumie, o co si bijem.
W gosie pomienny ar ma,
lin toczy jak luz,
I mwi, e inter arma
Silent - tak mwi - M usae.
e mdry Polak po szkodzie-
I w ramach swego wywodu
Sugeruje, e modzie
Jest przyszoci narodu.
za mu na oku zawisa,
Mwi, e Wz Tespisa,
e Pobg Kielanowski
I e Odra i Nysa.
De gustibus non disputandum
I domi wspar si o biodra
I mwi: Nil desperandum!
I mwi: Sursum kodra!
Z oryginalnych dewiz
Wnioski wiee wyciga
I mwi e vita brevis,
Lecz ars - mwi z moc - longa.
Sub specie aeternitatis
Kreli wytyczne wieczne
I mwi: Sapienti satis
I komentarze zbyteczne.
Najbardziej z wszystkich lubi
T cytat zowieszcz,
Gdy to be or not to be,
That is - mwi - the question!
Na t atwo uczucia,
Ten frazes gotowy, w lot ma,
Te sowa jak gum do ucia,
Te frozen food of thought ma.
Ta oratorska konfekcja,
Te zdaka ubraka z koka,
Czy to aobna prelekcja,
Czy pierdoka wesoka.
A w koo, przed nim - oni

175

Siedz w strasznej agonii,

Spoceni i znudzeni,
W okropnej neurastenii,
Suchaj, pi jak zajce
Z otwartymi oczyma.
I tylko myl, pice:
Cholery na niego nima.

--------------

Sen
Dla Jadwigi Beckowej, z czu przyjani
Starym ludziom potrzeba mniej snu.
nio mi si, em lata - jak gdyby
Nie na skrzydach - powietrze mnie nioso
Elastyczne niby woda w rzece.
W pucach czuem pd wieego tchu,
Do napina w jaki sposb minie
Ramion, karku i barkw - ju lec pyn raczej, zwinnoci ryby
To ukami, to susem, to koem
Przez chd nieba, co wiao, roso,
Rowiao gbiami bkitu.
O, rozkoszy nadziemska! O, szczcie
Niebiaskiego zaiste zachwytu,
Gdy ju byem, z gwiazdami nad czoem,
wier czowiekiem, trzy wierci Anioem!
Noc zbudzia mnie jakim szelestem,
Moe ma opotaa u szyby,
Albo zastukay krople ddu.
Nagle na wznak leaem po ciemku,
Nie wiedziaem przez chwil, gdzie jestem?
Zmiarkowaem, e wci jeszcze tu.
Potem baem si, e zasn znw,
Nie mogem si odegna od lku
Przed tym szczciem i przed tym lotem,
e si mgbym nie obroni mu,

176

Nie przylecie zza dalek-. z -owrotem

I gdzie indziej si zbudzlC, me tu.
Starym ludziom potrzeba mniej snu.
Potem lamp paliem do witu.

--------------

Ksi
Moe tak wcale nie krzykn,
kiedy spina do skoku
Rannego konia, potem,
ze stop w strzemieniu
Pyn za koskim trupem
ku Przeznaczeniu,
Co si speniao w wirach czarnych
i w purpurowym mroku.
Moe tak wcale nie krzykn?
Nieznany strzelec
Nie wiedzia, kogo zabi
kul naolepn.
Panny wodne, nimfy elsterskie
Chodnymi piersiami do si przytul,
Strugami doni ochodz
czoo onierskie,
Sowa miosne do uszu guchych mu szepn,
A on ju nie wdz, nie pikny
Ksi - topielec.
Moe wcale nie krzykn w tej chwili
O tym honorze cudzym
ktry Bg mu powierzy,
A on go Bogu zwrci tym, e ju nie y.
My nie krzyczymy tak adnie, gdy umieramy
Po raz ostatni, naprawd.
Niekiedy tylko zakwili
Na ustach starego czowieka
westchnienie do mamy,
Do mamy dawno umarej,
co znowu nad nim si schyli.
mier dla wolnych askawsza,
Bg bohaterom yczliwszy.

177

Nikomu cudzym honorem

sumienia nie obarczy,
Dla nas to tylko za mao,
dla nas to nie wystarczy,
By tak odszed, kilku sw wzniosych
po sobie nie zostawiwszy.
1970
--------------

Buchalteria
Odpisa na straty:
Przyjaci zobojtniaych,
Niedosze kochanki,
Noce przegrane w karty,
Przespane poranki,
Wieczory zmarnowane
Na kawiarniane arty,
Nie napisane wiersze,
Zaprzepaszczone tematy.
Odpisa na straty:
Wiosenny Lww, Zakopane
W niegach niebieskich i biaych,
Sosny Juraty,
wiaty, ktrymi si wcz
Nostalgi zapamita,
Jzyki, ktrych
Ju si nie naucz,
Urojone tragedie,
Nieprawdziwe dramaty,
Czas, z ktrego zostao
Tak mao ju, tak mao,
A koniec taki bliski.
Zapisa na zyski c mog?
Szczcia krtkie przebyski,
Troch muzyki,
Smutki wierne, wierszyki,
Ksiki moje - na drog
Spakowane walizki.
Zaczynam si lka,
e zamkn ycie
Na b. znacznym

178

Deficycie.
1970
--------------

Ksiyc
Widziaem tak w telewizji - mietnik
Gazw i gruzu, i jaowych kamieni.
Kociotrup, nigdy przedtem
nie obleczony w ciao,
Upir, co nie zna ycia.
Martword Panetnik
Na wyschym dnie nieruchomego Czasu,
Co ju do koca wiata nic tu nie odmieni.
Dwiecie milionw ludzi ze mn tak widziao.
A teraz on si podnosi zza lasu
Miedzianym blaskiem polerowanej czerwieni.
Ju wspi si ponad drzewa.
Ju nad wiatem
wieci zielonym i zotym dukatem
A na dukacie gowa picassowska,
Z profilu jednoczenie i z "en face'a".
I wtem poznaj - to Anadiomene z mrokw i mgie zrodzona bogini Selene,
Patronka lunatykw,
przewodniczka boska
Somnambulicznych kotw i poetw,
Pijakw, nocnych markw i mitrgw,
I karciarzy w spelunkach,
ndzarzy w przytukach,
I wczgw po Tamkach,
po schodkach kamiennych,
Po szynkach, Trzecich Mostach,
lwowskich Rynkach.
Po rymach liskich, po wierszach bezsennych,
Po nadaremnych wspominkach,
po lepych od ez zaukach.
Selene! Moja patronka! Moja boginka!
Zachwytem mnie przenika i apie za serce,
Janiejsza mi ni soce i milsza ni ziemia.
Znw ca dusz wierz jej, hipnotyzerce.
A tamto, co widziaem, to bya blasfemia.

179

--------------

Duchy
Spotykamy si z nimi tak rzadko ledwie w mroku cie zobaczymy Pierzchaj nam z drogi,
zza wgw ciemnoci
Byszczcymi oczami nas ledz.
Bo oni nas bardziej si boj,
ni my ich si boimy.
Bo my jeszcze nie wiemy, ale
oni ju wiedz.

--------------

Niebo
Niebo... pontna bardzo rzecz,
Tusz, e wstydu tam nie zrobi.
Ju dzi si ciesz na nie. Lecz
Ziemia jest te niczego sobie.
Tam pewnie bd cho niektrzy z nas
Wiecznie szczliwi z aski Boej,
Lecz tu bywao te niejeden raz,
e si miewaem nie najgorzej.
Kt jestem, bym si spiera mg,
Gdy zapewniaj mnie eksperci,
e szczcie jest to co, co dla nas Bg
Chowa dopiero na po mierci.
Jakby na trumn order kad ci kto,
Komandori z szarfy szkaratem,
I salutujc mwi: No
Na tamtym wiecie, co zasuy na tym.
Czy tam te czasem pada deszcz, i grad
Wysiecze kwiat dopiero co zakwity?
Czy tamten niczym nie skaony wiat
Niewysuchane zna modlitwy?
*

180

Czy tam te zginie ukochany pies?

Czy tam wspomnienie z drogi wykoleja
A oczy nieraz puchn nam od ez,
Kiedy zawiedzie je nadzieja?
Czy zazdro gnbi, piecze wstyd,
Czy mio krzyczy spoza grobu?
Czy noc bezsenna a po wit
Szuka wrd gwiazd Srebrnego Globu?
Bo jeli nie, to skd i jak i gdzie
Wiedzie, co prawd zdaje si, co zud
I skoro nigdy nie jest le,
Co jeszcze szczciem jest, co ju jest nud?
*
Powtarzam w dawnych wierszach gorzk tre,
e N ich ts is schwerer zu ertragen (To Goethe mwi tak) - nic trudniej znie,
AIs eine Reihe von schnen Tagen.
Gdy nie ma innych prcz sonecznych dni,
Gdy nic nie mija i nie grozi,
Gdy w krzyku wiecznej ry wieczny sowik mi,
A wrd harfiarzy sami wirtuozi,
Niebo jest bardzo piknym snem,
W boskiej sonacie mozartowskim scherzem.
Gdy mi si przyjdzie do przenosi, wiem,
e rzuc Ziemi z cikim sercem.
1970
--------------

Hafiz
Aach skinieniem nakaza cisz.
Pst- mwi do Mahometa Nie przeszkadzaj mi.
Sucham, co pisze
Pijany poeta,
Zatrzyma soce.
Niech si zmierzch opni.
Nie piewajcie na wieach.
Wicej jest wiary w jego wierszach,
gdy bluni,
Ni w waszych pacierzach.

181

--------------

Naladowanie z Hafiza
Przez cae ycie szukaem mdroci
A mieli j ludzie cisi i proci.
Anim nie znalaz jej w bibliotece,
Naszedem w lesie, na ce, na rzece.
Szukaem wiary w meczecie pobonym
A ona sama mnie odnalaza w rowie przydronym.
I siebie dopiero znalazem w tej dobie,
Kiedy si do cna zgubiem w tobie.

--------------

Pszczoa
Pszczoa opia si winnej mazi,
Teraz po kartce papieru azi
I z czarnych liter wierszopisa
Miody wysysa.
Melancholii sodko, i sono
ez i nadziei nienasycono,
Smutek serca i alu lament
I t trucizn moj, atrament.
Jake w twym ulu, siostrzan zgraj,
Z tymi miodami ci przywitaj?
Pszczoo pijana,
pszczoo niemdra,
Na mier zakuj ci
siostrzane da.

--------------

Na pisanie wierszy
To wszystko, o czym

182

wierszem pisa warto,

Dzieje si poza sowami.
wiatem i zmierzchem,
Kolorem, na p zatart
melodyjk, co w uszach gra mi.
Jak pachn po deszczu, w mroku
mokre licie orzecha?
Jak pozna szczcie, nim minie?
Nie znam waniejszych zapyta.
Jak si porodku aoby
zaczyna pociecha?
Jak to zapisa, na zawsze,
Na zawsze, dla wszystkich
pniejszych odczyta?
A co sowo, to nie tak.
A co sowo, to nie to.
Poza siebie nie wyjdzie,
samo siebie nie przebrnie.
Pomyl tylko
jak trudno by poet.
I jak niepotrzebnie.
1971
--------------

Na podzikowanie
Coraz mnie dokuczliwiej mczy,
ywiej mnie przeladuje
Potrzeba dzikowania, wiem za co,
nie bardzo wiem komu.
Ale nie mgbym zamkn za sob
drzwi mego domu
I odej w ciemno i w deszcz,
nie powiedziawszy: dzikuj.
Nic mi to nie wybaga, nikogo
dla mnie nie zjedna,
Nikomu si nie przymili.
Mnie samemu, najprociej,
Po wszystkich latach ycia
zostaa ta jedna
Nieodparta potrzeba
ostatniej przyzwoitoci.

183

1971
--------------

Euterpe
Przyrzeka mi, e nie umr, zanim
Nie napisz ostatniego wiersza.
To dlatego ocigam si z pisaniem
I coraz mi trudniej przychodzi.
Ale Ona ode mnie silniejsza.
Sama pirem w moim rku wodzi,
Rytm do ucha skanduje mi piewem,
Rymem nagym wabi do swej matni.
Musz wiersza dokoczy, a nie wiem
Czy to ju
nie ten ostatni.

--------------

Do widzenia
Jak go ktry z wizyt
Zasiedzia si a gdyby
Kwadrans temu wsta z krzesa,
Tak mile prosiliby:
Niech pan jeszcze nie idzie!
Godzina taka wczesna Niech pan troch zostanie!
Jeszcze napijemy si wina Tak by moe mwili
Na poegnanie!
Ale nie wyszed w por,
Zasiedzia si.
a teraz
Wie, e go maj do.
I oni wiedz, e on wie,
e maj go do od kwadransa Od p godziny tym bardziej
Nie wie, jak si poegna,
By nie okaza zbyt jawnie,
e wie, e go maj do.

184

Mina ostatnia szansa,

Ostatni moment dla dobrze
Uoonego czowieka.
A teraz, chwila po chwili,
Trudniej i niezabawniej.
Wic wanie - jak w go No, do widzenia, mili I dziwi si: Ju pan ucieka?
I jakbym sysza, w progu
Myl: No, chwaa Bogu.

--------------

Do przyjaci
Tak mio z wami gwarzy, na serio i artem,
kochani przyjaciele.
Skrzypce i wiolonczele graj i ptasie flety.
Kobiety byy tak pikne wrd kwiatw
Jeden pachnia najbardziej odurzajco - Mitsuko O czym mwilimy? Wanie! Tematw
Byo tak wiele
A jeszcze zostao ich tyle O, muzyko, o, poezjo, o, sztuko!
Wiem e si zbudz za chwil.
Kiedy zamkn przed sob ksik z wami wszystkimi,
jakby liczn Trylogi,
Jakby Iliad szumic, jakby klasyczn Eneid,
Czy wy w niej zostaniecie sowa dwiczce, postacie mnogie,
A tylko ja jeden odejd?
Czy to si w ksice zamknitej rozwieje,
Jak melodyjki w p taktu przerwane,
Jak barwy zmierzchem zatarte? Czy to stopnieje
Niby na szybach mrozu srebrny las niezakrzepy A tylko ja jeden bd pamita
jeszcze przez chwil,
Zanim i ja zapomn, zanim zostan
w mroku olepy?
O, nieba ciemny bkicie. lasw zieleni.
niebieskich gr panoramo

185

W bieli nienego kremu Moe si kiedy wszystkie przynicie

tak samo, tak samo
Komu innemu -

--------------

Poegnanie
Jeli jakim sposobem
Jest jakie ycie za grobem,
To nic si, mia, nie bjmy.
To na moje odjezdne
W podre pozagwiezdne
Nie pacz u mojej trumny.
Jeli tam tylko jest z kim,
To kadym wierszem niebieskim
Bd o tobie rozmawia,
Jeli jest tylko u kogo,
To skruch, mioci, trwog
Bd za tob si wstawia.
Na ziemi, na kadym kroku
Bd ci mia na oku,
Nie zostawi ci samej.
Bdziesz pod moj dalek
Czuoci i opiek,
A si znowu spotkamy.
Jeeli tam nic nie ma,
Noc jeno, gucha i niema,
To trudno, tomy przegrali.
To nie jest nasza wina Kto rychlej pozapomina,
Ten si pierwej ocali.
Gdy wierzy, albo nie wierzy,
Znaczy y, albo nie y,
porzuci ci, lub nie porzuci.
Przemin, albo nie min.
Zgin, lub nie zagin,
Nie wrci, albo powrci al si wiar zalepia,

186

Mio wiary si czepia,

W nadziej zmienia si trwoga
I nie ma dla mnie zagadek!
Alena wszelki wypadek egnaj mi, droga.

--------------

Fraszki
Na jednego naczelnika
Rada, swada, elokwencja,
Temu kad, tamtymi trz,
Niby - szara eminencja.
W gruncie rzeczy - szara g.

Na tego samego dygnitarza

Dwie s rzeczy, ktre czyni z pana
Typ spoeczny o wartoci wzoru:
Brak poczucia wasnego komizmu,
Brak poczucia cudzego humoru.

Na modego polityka
Koniunktura - jak pyn to z fal.
Polityka - sloganw raniec.
Przyszo do tych naley, co pal
Bogu wieczk i diabu kaganiec.
Oto przykad piknego owoca
Zgody, ktra sumienie porusza:
W jednym rku bukiecik dla Koca,
W drugim kwiatki na grb Eligiusza.

Guwernantce
Pty ya, a zmara,
Teraz jest ju w niebie.
Tak zmara, jak i ya:
Pan j wzi do siebie.

Na pisark
Tak pisze, jakby znaa jakie nowe
Piguki przeciw zachodzeniu w gow.

187

Byo cakiem inaczej

Byo cakiem inaczej, nie widzicie gupcy?
Chrystusa ze wityni wypdzili kupcy.

Na ateusza
Polski ateusz z logik beztrosk
Nie wierzy w Boga. Tylko w Matk Bosk.

Na Bazylik w. Piotra
Ten koci najwspanialszy, ten prymas kociow Te posadzki z porfirw, ta kopua dumna,
Ta lasem marmurowym rozrosa kolumna,
To natchnienie Berinich, Michaw Aniow,
Donatellw, Urbanw, Juliuszw Bramantw
Poow katolikw zmieni w protestantw.

Wariant
Chrzecijaska zasada
Dla dobrych katoliczek:
Gdy ciebie pocauj,
Nadstaw drugi policzek.

Zagadka
Co mi si z pamici wyania...
Kto to powiedzia, mili moi;
Gdy wszyscy s jednego zdania,
Snad, e si wielkie gupstwo kroi?

Do modego
Zapamitaj sobie, pki jeszcze mody:
Tylko zdecha ryba pynie z prdem wody.

Na p serio
P prawdy - najgorsze kamstwo,
P ochoty - najgorsze nierbstwo.
P grzecznoci - najgorsze chamstwo,
P wiedzy - najgorsze gupstwo.'
P przyjani - najgorsza obuda,
P talentu - najgorsza szmira.
P zabawy najgorsza nuda,
P dziewica najwiksza zdzira.

Na przymilniaka
Merda umiechem, merda min,
Merda gitkim gosem i grzbietem.
Mgby by bardzo mi psin,
Gdyby nie by wstrtnym facetem.

188

Nasze zgorszenie
Gorszy nas modzie dzisiejsza.
Coraz bardziej zuchwali si.
Robi to wszystko, co mymy
Chcieli robi, lecz bali si.

Mimochodem
Pomyle, ile trudu, troski i pienidzy
I z jak gorliwoci eksperci
oymy, eby tylko zabi Czas, pomidzy
Urodzinami a mierci.

A ycie to nie bajka

Andersenowska bajka, czarodziejska przdka:
liczny abd si rodzi z brzydkiego kacztka.
A ycie to nie bajka. Patrzcie, nieboraczki:
Z przelicznych abdzitek - same brzydkie kaczki.

Na Hask
Nienawidzi bliniego
Jak siebie samego.
Jan Rostworowski
Nikt by mu pochwa szczerych nie aowa,
Ja bym go pierwszy na onie koysa,
Gdyby pisa poow tego, co drukowa,
A drukowa poow tego, co napisa.

St. Baliski
On najmdrszy poeta - jeeli mnie spyta.
Bo przesta pisa, zanim przestali go czyta.

Terlecki
On jest jednym z takich ludzi,
Ktrzy susznie tym si chlubi,
e nie maj wrogw. Tylko
Przyjaciele ich nie lubi.

K. Wierzyski
To nasz najlepszy poeta, Emilko.
Nie mamy ode lepszego poety.
Nie mwi, e on taki dobry. Tylko
Powiadam, e on najlepszy. Niestety.

W. A. Zbyszewski
Mg by erudyt, co a w oczy byska
Zasigiem erudycji, wiedz i ambicj,
Gdyby mu si cytaty, daty i nazwiska

189

Cho czasem chciay zgadza z erudycj.

Na Jana Bielatowicza
Amicus Plato,
Sed magis amica
"Veritas" - polski
Idea krytyka.

Na Antoniego Bogusawskiego
Poeta-onierz,
Anto Bogusawski.
Poeta z zacigu,
onierz z Boej aski.

Krzywicka
Bya grzesznic, lecz nie do szcztu.
Wszystkim grzeszya, oprcz talentu.

Na przyjaciela skpego
W ycie pozagrobowe
Uwierzy tak wicie,
e wszystko, co ma, zapisa
Sam sobie w testamencie.

Na mio idealn
Mioci idealn
Kocha pikn Jzk.
Tylko duszy w niej szuka
Sigajc za bluzk.

Refleksje
1.
Ile zmarnotrawiem papieru. tamy i kalki.
Ile straciem czasu najbaamutniej.
Marzyo mi si. e bd poet walki.
Wychodzi na to, e byem pisarzem ktni.

2.
Czy warto byo ycie na marne strzpi?
Nikogo nie przekonaem. Nic nie zdoaem odmieni.
Lecz jake dobrym pomaga, jeeli lichych nie tpi?
Jak ceni kwiaty, jeli chwastw nie pleni?

Na wieczk
Paliem j z obu kocw,
To szkoda, e ju ganie.
Stopniaa dwa razy prdzej,

190

Byszczaa dwa razy janiej.

Historia magistra vitae

Pociecha niemaa
Wypywa z tych sw:
Sekcja wykazaa.
e pacjent by zdrw.

Nowe przysowie
Werset w nowej formie
Bardziej mnie zachwyca:
Niech nie wie dziewica.
Co robi prawica.

Na tragedi idei
Tragedia idei:
Kiedy gladiatorzy
Schodz z areny
I siadaj w loy.

Odwil
Wychodcie z katakumb. czcigodni biskupi.
Neron zgodliwszy. Krew na arenie obsycha.
I tylko Chilon Chilonides, jak gupi
Na krzyu zdycha.
Daj, bym nie baga nadaremnie.
Napraw ten wiat!
Zacznij ode mnie.

Na mier
Taki gsty cie od niej pada.
Tak tu nieprzenikniony.
Jakby jakie ogromne wiato
wiecio
z tamtej strony.

--------------

Pierwsza piosenka o Lwowie

Serce si z dala trudzi,
Szuka ci w dali znw,
O miasto beztroskich ludzi,
Rozpiewanych, pogodnych sw -

191

To przecie ta piosenka twa Jeli kocha si, to we Lwowie.

Wszdzie jest dosy bezcennej okazji
Do umiechw, do ez, do bezsennej fantazji.
Tyle jest gwiazd,
Tyle jest miast,
Wszdzie dobrze i le po poowie,
Id w wiat, gdzie chcesz,
Rb co umiesz, jak wiesz Lecz jak kocha si - to we Lwowie.
Przed ratuszow bram
Le kamienne lwy,
Wiedz, e zawsze tak samo
Marzy modo i kwitn bzy.

Z zielonych drzew
Pynie ten piew Jeli modym by - to we Lwowie.
Wszdzie jest dosy wiosennej okazji
Do umiechw, do ez, do bezsennej fantazji.
Tyle jest gwiazd,
Tyle jest miast,
Wszdzie znajd ci piosnki tej sowa,
Id w wiat, gdzie chcesz,
Rb co umiesz, jak wiesz Chcesz by modym znw - wr do Lwowa.
Muzyka gra,
al w sercu ka,
Chcesz szczliwym by - wr do Lwowa.
Wszdzie jest dosy bezcennej okazji
Do umiechw, do ez, do bezsennej fantazji.
Tyle jest miast,
Tyle jest gwiazd,
Lata pyn i srebrzy si gowa.
Id w wiat, gdzie chcesz,
Rb co umiesz, jak wiesz.
Chcesz znw modym by wr do Lwowa.

Marian Hemar
(na melodi walca angielskiego)
muz. Nacio Herbert Brown
Qui Pro Quo 1927

192

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Zofi Terne w "Qui pro Quo" w Warszawie (1927), a po
wojnie wykonywana przez ni w Londynie.

Akrobata Mucha
(do popularnej lwowskiej melodii "Kamie na kamieniu")

Przyjecha do Lwowa akrobata Mucha,

Spad z dachu na ziemi i wyzion ducha.
Chcia pokaza ludziom jak on umie zwinnie
Drapa si po gzymsie i chodzi po rynnie.
Chcia pokaza ludziom, e trudnoci ni ma
I na gadkim murze jak mucha si trzyma.
Chcia si popisywa za bilety wstpu
I najad si wstydu i narobi sztempu.
Wlaz na Teliczkow bez poczucia strachu,
Min drugie pitro... ju by bliski dachu...
Wszyscy dech zaparli, cisza bya gucha,
Bo on rzeczywici istny czowiek mucha.
Czy on si polizgn, czy si tynk obruszy?
Czy si chwyci gzymsu, a gzyms si wykruszy Nagle z krzykiem lecia w d, na eb na szyj Ratujcie mnie ludzie - ta ja si zabij!
Krzycza przeraliwie i w poowie krzyku
Trachn w bruk - i zosta lee, na chodniku.
Tak si zakoczyo straszne widowisko.
Nie drap si za wysoko, to nie spadniesz nisko.

--------------

193

Kiedy znw zakwitn biae bzy

1
Wiosna! Wiosna! Wiosna!
Wiosenny pierwszy wiew!
Wiosna! Wiosna! Wiosna! i ciepy wiatr wrd drzew.
I blade nieyczki wychyl na wiat
Do soca caunkw i lnie
I w sercu tajemny rozchyli si kwiat
I potem nadejdzie ten dzie:

Kiedy znw zakwitn biae bzy

Z brylantowej rosy, z wonnej mgy,
W parku pod platanem
Pani sidzie z panem,
Da mu sodkie usta rozkochane
Kiedy znw zakwitn biae bzy,
Bzw alej parki bd szy,
Pojm to najprociej,
e jest czas mioci,
Bo zakwity przecie biae bzy!

2.
Wicher noc szepce
Kroplami ciepych ddw,
Cudn bia bajk o kiciach biaych bzw.
Jak trudno po nocy uwierzy tym snom,
Gdy nieg chodem skrzy si i lni,
e soce w wiat wejdzie, jak w jasny swj dom,
e przyjd cudowne te dni.

Kiedy znw zakwitn biae bzy

Z brylantowej rosy, z wonnej mgy,
W parku pod platanem
Pani sidzie z panem,
Da mu sodkie usta rozkochane
Kiedy znw zakwitn biae bzy,
Bzw alej parki bd szy,
Pojm to najprociej,
e jest czas mioci,
Bo zakwity przecie biae bzy!

Marian Hemar

194

(slow-fox)
muz. F. Doelle

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Zofi Terne w rewii Gabinet figur wojskowych w "Qui pro
Quo" w Warszawie (1929). Drug zwrotk dopisa autor dla tej samej wykonawczyni 30 lat pniej, w
Londynie.

Czy pani Marta...

Jeli kto ju jest idiota, to prna robota,
Kobieta go omota, omota, omota.
Stracony duch i ciao, i ciao, i ciao.
Sam nie wiem, jak to si stao,
Lecz mnie mczy jedna rzecz:

Czy pani Marta jest grzechu warta Ta myl uparta zabija mnie.
Bo dla mnie Marta zakryta karta,
By moe warta... by moe nie...
To niby nic, a zawsze pewna praca,
Czy to z Mart si opaca?
To rzecz otwarta, bo gdyby Marta
Nie bya warta, byoby le...
To strasznie mnie nata, nata, nata,
Spytaem wprost jej ma, jej ma, jej ma.
Jej m jest ze mn blisko,
Porzdne chopisko,
On zwykle mwi wszystko nam,
Niech teraz powie sam:

Czy pani Marta jest grzechu warta Ta myl uparta zabija mnie.
Bo dla mnie Marta zakryta karta,
By moe warta... by moe nie...
To niby nic, a zawsze pewna praca,
Czy to z Mart si opaca?
To rzecz otwarta, bo gdyby Marta
Nie bya warta, byoby le...
M, kiedy oprzytomnia, przytomnia, przytomnia,
Powiedzia, e zapomnia, zapomnia, zapomnia...
Udzieli jednak rady,
By posa na zwiady,

195

Takiego, co by zbada sam

I zreferowa nam:

Czy pani Marta jest grzechu warta Ta myl uparta zabija mnie.
Bo dla mnie Marta zakryta karta,
By moe warta... by moe nie...
To niby nic, a zawsze pewna praca,
Czy to z Mart si opaca?
To rzecz otwarta, bo gdyby Marta
Nie bya warta, byoby le...

Marian Hemar
(fokstrot)
muz. Fred Raymon

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Stefci Grsk w rewii Czy pani Marta... w "Qui pro Quo"
w Warszawie (1928).

May gigolo
Nie umie mwi nic o literaturze,
W teatrze nie by przez cay boy rok
I tylko oczy zmczone ma i due
I zrobi z wdzikiem kady trudny krok.
Dyskretny maitre go skierowa do stolika
I pikna dama zaszczyca tacem go Gra czue tango muzyka,
Wic taczy gigolo.
Refren
May gigolo, liczny gigolo,
Taczy co noc na dancingu May gigolo, liczny gigolo,
Biedny wiotki pa w smokingu,
Milczy ca noc,
Taczy ca noc,
Wicej przecie nic nie umie.
Taki los, taki mus,
Gdy si skoczy rzewny blues
On kania si i znika w tumie.
Niech pan uwaa, niech pan mnie tak nie przyciska,
Niech pan uwaa - tu wszyscy widz nas,

196

A pan mi w oczy zaglda nazbyt z bliska

I pan umiechn si ju drugi raz.
Przepraszam pani, to ta melodia rzewna Przepraszam pani, mnie rozmarzyo to,
e taczy pani - krlewna I ja, may gigolo...
Refren - jak poprzednio
Siedziaem dzi z fordanserk tam przy barze
I pani przysza - zabio serce mi...
Przestan mwi, gdy pani mi zakae.
Przestan mwi, gdy pani zmarszczy brwi.
Przez jedwab czuj, jak bije twe serduszko...
Niech pan uwaa, niech pan spamita to,
Co panu powiem na uszko:
Ja kocham ci, gigolo.
Refren
May gigolo, liczny gigolo
Taczy co noc na dancingu,
May gigolo, liczny gigolo,
Biedny wiotki pa w smokingu.
Milczy ca noc,
Taczy ca noc,
Wicej przecie nic nie umie.
Pki saksofon gra
Robi z wdzikiem swoje pas,
Potem kania si i znika w tumie.

--------------

Czarne oczy*5
Oczy czarne, oczy twe
Wci nade mn dawn maj moc,
Kadej nocy widz je,
Lni nade mn, w kad ciemn noc.
Daleki sen kouje, niby ma,
Wieki trudna noc bezsenna trwa.
al znw mi dusz mroczy,
Dal caa ma twe oczy,
Noc caa oczy twoje ma.

Oczy czarne

197

Refren
Oczy czarne, rozwarte i ogromne,
Oczy czarne, uparte, nieprzytomne,
Oczy czarne przymglone,
Najaskawsze, szalone
Ju na zawsze stracone oczy twe!
Nadaremnie si broni im w rozterce,
Patrz we mnie i ponie biedne serce
I miuje i czeka
I cauje z daleka
Czarne oczy, najdrosze oczy twe.
wit przychodzi peen dre,
Znw na chwil al w mej duszy cich.
Prno patrz w nieny dzie Nie ma ju przede mn ciemnych oczu twych.
I wiem, e ju nie bd mg
Znale ci na adnej z moich drg.
Wiem, e mi ju nie wrc,
Snem jeno mnie zasmuc,
Snem mi zakc serca stuk -

Refren
Oczy czarne, rozwarte i ogromne,
Oczy czarne, uparte, nieprzytomne,
Oczy czarne przymglone,
Najaskawsze, szalone,
Ju na zawsze stracone oczy twe?
Ju mi was nie miowa, caowanych!
Ju mi was nie caowa ukochanych!
Nim ode mnie ucieky,
Ju na mier mnie urzeky
Czarne oczy, najdrosze oczy twe!

Marian Hemar
(tango)
muz. Artur Gold

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mariana Wawrzkiewicza w rewii M. S. Z. czyli pamitaj o
mnie!" w "Qui pro Quo" w Warszawie (1929).

198

Maryla
Gos ma Maryla - tyle razy opiewana przez naszego wieszcza Adama. Maryla - nie Janie
Wielmona Pani Pultkamerowa.
Zakochany by nieprzytomnie,
Do Tuchanowicz przyjeda do mnie.
Kudaty by, jak litewski o.
Ale ju wtedy w oczach mia co.
A nie wyglda jak z bajki krlewicz,
Ktry pannom po nocach si ni Nazywa si Adam Mickiewicz
I swoje wiersze deklamowa mi:
"witeziank" i "Powrt taty",
Bardzo pikne poematy.
I napisa mi do sztambucha:
"Suchaj, dzieweczko - ona nie sucha"...
Lecz gdy o rk poprosi mnie,
Usysza: "Nie. Co to, to nie!"
Kiedy w altanie dosta rekuz
Poegna mnie, a przywita muz.
C to si stao w tej jednej chwili?
Ju jaki Adam nie ma jakiej Maryli Dlatego, e j kto inny dopieszcza,
Literatura zyskaa wieszcza.
Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn - "nie"!
Kiedy o tym tak myl dzisiaj
To tylko ja i niadecka Ludwisia
Mymy sprawiy to we dwie,
Chocia jej atwiej przyszo ni mnie...
Lecz ona take umkna z zasadzki,
Kiedy poecie przyszo sprawi bl:
Jej dzieem jest Juliusz Sowacki
A bez niej byby maminsynek Jul.
Tego ju dzisiaj ukry si nie da:
Moje "Dziady", jej "LilIa Weneda",
Mj "Pan Tadeusz", jej "Krl-Duch",
To wszystko wyszo od nas dwch.

199

Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn: "nie"!
Siu Krasiski - ach, przykry dreszcz Te duy talent, a mniejszy wieszcz.
Lecz to, niestety, nie jego wina,
Przysigabym - to ta Delfina Od rana "tak", w poudnie "tak",
Wieczorem "tak" bez szczeglnych perswazji.
W ojczynie "tak", na emigracji "tak" I czowiek nie mia do blu okazji.
Sam przyzna, e przez Delfiny czary
Bg mu odmwi tej anielskiej miary.
Szczciem dla niego wiat go umieszcza
Wprost dla symetrii te jako wieszcza.
Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn: "nie"!
Tote kiedy znw jest posucha
Na nowe "Dziady" czy te "Krla-Ducha",
Kiedy nard to odczuwa tak,
e tej wielkiej poezji mu brak,
Kiedy do nowej tskni Dejaniry
Zrozpaczony czytelnik i widz,
A prcz rzekomej satyry
Nie czyta nic, nie oglda nic Moe talenta s tu niewinne,
Moe przyczyny s cakiem inne?
Jak wielka jest tu, bez dwch zda,
Odpowiedzialno polskich pa...
Moe... Nie, nie... to za okropne...
Moe dziewice s zbyt pochopne...
Niechaj pamita dziewicza skromno,
e na jej cnot liczy potomno...
Niechaj za cen jednego dreszcza
Literatura nie traci wieszcza.

200

Literatura tak si upiera:

Id, panno, za m za Puttkamera,
A gdy poeta u stp ka,
Szepnij mu: "Nigdy!" - tak jak ja.

--------------

Moja ona
Ja si musz wypowiedzie, nie wiem po co mianowicie.
Si poprawi, co si zmieni, si odkrci co na wspak,
Te przed lubem zbankrutowa i z posagu wyszy nici.
Oeniem si z mioci. Mnie po prostu trafia szlag!
Ja si czoem bij w picie,
To ju nawet nie nieszczcie,
To ju nie jest katastrofa,
To jest - sam ju nie wiem co.
Potop przy tym to sadzawka,
Huk pioruna to jest czkawka,
Ja ju nie mam porwnania,
Takie wyszo qui pro quo.
e akuratnie ona posza by moja ona
I nikt inny tylko ona, wanie ona, tylko ta.
Jest kobiet p miliona, to akuratnie ona,
Jest ta ona, a ten m, to jestem akuratnie ja!
Ja nie jestem donuan, Casanova czy uan.
Wprost przeciwnie, z wasn on ja si zadowalnia chc.
To akuratnie ona idzie by moja ona Ta chodzca propaganda, co do pe, aeby nie!
Gdzie si czowiek nie popatrzy i gdzie czowiek obserwuje,
Zaraz widzi, e w maestwie nie najgorzej musi by.
Jeden z or; si rozwodzi, tamten znw konkubinuje,
Temu onka znw umiera, jednym sowem mona y!
Ale eby moja zmora,
Cho raz jeden bya chora,
Jak nie lekko, no to ciko,
Jak nie jutro, no to dzi.
Ale niech ja mam nadziej,
Niech zasabnie, niech zemdleje.
Ja nie dam zaraz umrze,

201

Niech si mczy troch ty!

To akuratnie ona posza by moja ona,
Ten wyjtek z kobiet grona, ktra koskie zdrowie ma.
Czy to lato, czy to zima, jej choroba si nie ima,
Nie zakaszle, nie zakichnie, jak to mwi, szafa gra!
Latajca wtroba, kamienica ciowa,
Nawet kiszka niewidoma, to jest dla niej co faux pas.
A do tego jest, co gorsza, z roku na rok coraz zdrowsza,
Wic eby wyrwna bilans, coraz chorszy jestem ja!

--------------

Zdemaskowane piosenki
"Je me sens dans tes bras si petite,
Si petite aupres de toi" Czy pan widzi t drc kobit?
Jej bezbronno, co w tych sowach ka?
Cae serce masz przed sob odkryte,
Wszystek lk w sercu jej cich...
"Je me sens dans tes bras si petite:
Jestem maa w ramionach twych".
Uera si z kucht, na schodach od rana
Sycha jej wrzask Potem si wymalowaa jak ciana
I drzwiami trzask Do Ipsu, do Litki i Ziutki na plotki
I ciastka r,
Zatacz z ni w Adrii - jej umiech tak sodki Wargi jej dr:
Jaka jestem w twych ramionach taka mala...
Mgby wzi mnie na rce i nie...
Taka jestem zmcona, niemiala,
Tylko pie mnie, a pie, a pie...
Nie ciskala... musia patrzala...
Pan jest mocny... za mocny... a ja?
W twych ramionach czuj si taka mala...
Si petite aupres de toi...
Gdy widzi, e Litka ma nowe rebaki
Zalewa j krew Przy brydu szachruje, na wprost daje znaki,
eby wyj w trefl!

202

Mowi wymyla: psiakrew! do cholery!!

Palto mi kup!
O pitej przychodzi do twej garsoniery
I ka u twych stp Jaka jestem przy tobie taka mala...
Taka mala... to jej trick. To jej lep.
Prosz pana, niech si pan nie rozpala:
Niech pan wemie co cikiego i w eb!
Ona dua, prosz pana, ona krowa,
Czy pan syszy, co w gosie mym ka?
Jeli panu si jaka mala podoba...
Taka mala... psz pana - to moe ja?

--------------

Du bist zu schn, um treu zu sein!

Cho ry zapach nas odurza,
Cho cudnie jej kolory lni,
Lecz zwidn musi kada ra,
Dzi zerwiesz, jutro stracisz j!
Bo nie ma pikna bez utraty,
Na prno marzy o tym wiat.
Nie widn tylko sztuczne kwiaty Lecz krtko trwa prawdziwy kwiat.
Daremne zy! Daremny al!
To ju mioci naszej grb!
Rzucia mnie, odesza w dal,
Cho ja klczaem u twych stp...
Wic egnaj mi czarowny nie,
Ju duej mi nie wolno ni!
Musiaa wszak porzuci mnie zbyt pikna jest... by wiern by...
O szarej siedz sam godzinie
I patrz w mrok jak niemy widz...
I ciebie, cho bym chcia, nie wini...
Bo ty nie winna temu nic!
Sowika milknie piew natchniony,
Gdy jesie wiat otuli w mrok Odlecia!... Tylko czarne wrony
Zostaj z nami cay rok...
Daremne zy, daremny al!

203

To ju mioci naszej grb.

Musiaa pj ode mnie w dal,
Cho ja klczaem u twych stp!
Zdradzia mnie... lecz w sercu mem
Cho alu nie potrafi skry
Przebaczam ci...
bo ja to wiem
Zbyt pikn jest, by wiern by!...

--------------

Ten wsik, ach, ten wsik

(CHARLIE CHAPLIN)
achmany, ale tyle gracji,
Melonik ten, melodia ta,
Bez niepotrzebnej prezentacji
Wiadomo zaraz: Tak, to ja.
Na twarzy umiech niby lampa
wiecca poprzez wiata mrok
I buty, zdarte buty trampa,
I taki niepokany krok.
I wsik, luksus mj i szyk,
Podkrcam go, a wszyscy w ryk.

Ten wsik, ach ten wsik,

Ten wzrok. ten lok, ten plsik,
I wdzik, i lk, i mina,
I miech - tak jest, to ja.
Ach panie, ach panowie,
Tak trzeba, miech to zdrowie,
Titina, ach Titina, to jedyna piosnka ma.
Pamitasz, bya raz sobota,
Gdy smutny, biedny sam jak pies
By w kinie na "Gorczce zota",
A jednak miae si do ez.
A pani sobie przypomina,
Po swej aobie pierwszy raz
Gdy przysza na mj "Cyrk" do kina Dostrzegem w mroku twoj twarz,
Zrobiem tylko tak, a ty
Zacza mia si ju przez zy.

204

Ten wsik, ach ten wsik,

Ten wzrok, ten lok, ten plsik,
I wdzik, i lk, i mina,
Gdy mnie policja gna.
Ach panie, ach panowie,
Ten miech, ten miech to zdrowie,
Titina, ach Titina, to caa piosnka ma.
Niestety, konkurencja czuwa.
Ostatnio na mj skromny tron
Zazdrosny rywal si wysuwa,
Kandydat nowy, grony ON.
Milczenie me zastpi wrzaskiem,
Mj miech przemieni pragnie w strach,
Melonik mj mianowa kaskiem,
Policja take za nim, ach...
Mj ws, rekwizyt mj, mj trik,
Wzi, wypi go, a wszyscy w ryk.

Ten wsik, ach ten wsik,

Ten wzrok, ten lok, ten dsik,
I wdzik, i lk, i mina,
I miech, tak jest, to to ja,
Ten krzyk nad ludu mrowie',
e krew, e gniew to zdrowie,
Titina, ach Titina, to smutna piosnka ma.
Ten wsik, ach ten wsik,
Ten wzrok, ten lok, ten dsik
To jego czy Chaplina
Kto wicej wiatu da?
wiat z niego si, panowie,
Dzi mieje, miech to zdrowie,
Titina, ach Titina, to caa piosnka ma.
(na melodia "Titiny")

Piosenka wykonywana przez Ludwika Sempoliskiego w rewii Orze czy reszka, ktrej premiera
odbya si 31 V 1939 w teatrzyku "Ali-Baba" w Warszawie.

205

Piosenka niedokoczona
L.
Od miesicy sysz w radio niemal co dnia,
T irlandzk piosenk graj wci i znw A si gowy uczepia ta melodia
I sama sobie polskich szuka sw.
Jakie wiersze dla niej dobra - dla zabawy?
Nagle rym z melodi si poczy sam:
"Jeli kiedy jeszcze wrc do Warszawy" I jake teraz piosnk skoczy mam?

2.
Ju za oknem wilanowskie szumi drzewa.
Ju za bram, w mrok, na prawo - Nowy wiat.
Ju w azienkach zabkana kwili mewa.
I wiosna znowu - sprzed trzynastu lat.
W grze ksiyc pynie cichy i jaskrawy
I sw piosnki szuka pord gwiazd i mgy,
"Jeli kiedy jeszcze wrc do Warszawy"...
A gwiazdy umiechaj si przez zy.

3.
Tymi zami i umiechem tym bezwiednym,
T melodi, ktra polskich szuka sw,
O tym myl, o tym piewam, o tym jednym A ono mi ucieka wci i znw.
W sercu dry sodycz piewu i obawy,
Jakby wiersz si sam dalszego cigu zlk...
Jeli kiedy jeszcze wrc do Warszawy odnajd tej piosenki dalszy cig.

--------------

Narzeczony
atwo dzisiaj mwi mamie, e jak bya w moim wieku,
Miaa tuzin narzeczonych do wyboru.
Przebieraa dwa trzy lata, a j wreszcie zdoby tata,
Za pomoc romantyzmu i uporu.
By i dziedzic i fabrykant i wojskowy absztyfikant,

206

Jeden malarz by, i ksi - ale Gruzin.

Swoj drog, jeli tato by najlepszy, dajmy na to,
No to jaki nieszczeglny by ten tuzin.
Mnie niepotrzebnie mama tym tuzinem w oczy kuje,
Ja to wiem najlepiej sama, jak ja strasznie potrzebuj
Narzeczonego, jednego, ale ju.
Narzeczonego mi trzeba, ale ju.
Narzeczonego, do kina, czy na spacer czasem, czy na
Jaki dans nie ma sans, ani rusz.
Narzeczonego potrzeba mi na gwat!
Narzeczonego na randk, czy na raut!
Narzeczonego - po pracy figle migle, cacy cacy eby by, by si krci about.
A mama miaa absztyfikantw...
Przebieraa... Niechby sprbowaa dzi
Poszuka ma pord emigrantw,
Czy flirtowa z tym i owym
W Polskim Domu Narodowym
A mnie chwyta czasami gorzki miech.
Ja nie chc omiu, ani piciu, ani trzech.
Narzeczonego jednego mi potrzeba - I co z tego.
Skd go wzi? Skd go wzi? Ot, i pech!
atwo dzisiaj mwi mamie, e jak panna chce, to znajdzie...
Wic ja nie chc... i marnuj mode lata...
A ja przecie tak szalenie chc, e daam ogoszenie,
Cae tustym drukiem - do "Nowego wiata.
Jeden list dostaam wierszem. Od kolegi mego taty.
w drugim pyta kto, pod pseudonimem "Mcibr",
Czy by mi nie przeszkadzao, e jest biedny i onaty.
I to ju. To mj tuzin i mj wybr.
To jest wybr polskiej panny na wygnaniu, na wydan.iu,
Ktra nie dla siebie tylko widnie w zapo-trzebo-wamu.
A w naszym rzdzie nie pomyleli,
e w tym planowej gospodarki gwny cel:
Ja przecie mam by matk tych mcicieli,
Co podejm po nas trud Lecz to na dalsz met, wprzd,
Narzeczonego mi trzeba, ale ju.

207

Narzeczonego, bez niego ani rusz.

Narzeczonego, no, ju by do tej patriotycznej suby No, bo jak? No, bo tak, bo c?
Jako "matce tych mcicieli" moe rzd mi co przydzieli?
Ale ju! Ale ju! Ale ju!

--------------

Pani si nic nie zmienia...

(WALCZYK WARSZAWSKI)

1.
Niezapomniana uroda,
Podniecajca i mia!
Pani si nic nie zmienia Wci taka adna i moda!
Pani si nic nie zmienia Patrz i serce mi dry.
w oczach mam zy - moja mia,
Czy to mj sen, czy to ty?

Warszawo moich wspomnie,

Warszawo tamtych lat,
Co tumem biegn do mnie
Przez dawny Nowy wiat!
I marze, i umiechw,
Piosenek, artw, kpin
I czarujcych grzechw,
I wad, i licznych win...

2.
W szalu bkitnym, w woalu,
W srebrnym welonie i w gazie,
Widz ci w Adrii, w Oazie,
Widz w Operze na balu Pani si nic nie zmienia!
Myl tak - dziwna to myl Czy to jest prawda, e bya,
Jak pamitam ci dzi?

208

Warszawo srebrnowilna,
Od nieba a do gwiazd
Najbardziej lekkomylna
Ze wszystkich wiata miast!
Niewinna i bezsenna,
P-panna i p-w...
Warszawo przedwojenna,
Kocham si w pani wci.

3.
W uchu mam piew twj syreni,
Ten sam w nim urok i sia.
Pani si nic nie zmienia,
Pani si nigdy nie zmieni!
Pani ju taka zostanie,
Jak pamita ci dal,
Moje modziecze kochanie
I niewygasy al -

Warszawo moich wspomnie,

Warszawo tamtych lat,
Co tumem biegn do mnie
Przez dawny Nowy wiat!
Przymykam oczy mia,
Najmilsza moja wiesz Pani si nic nie zmienia.
Ja si nie zmieni te.

--------------

Piosenka o przychodni lekarskiej w Londynie

1.
Czowiek w Londynie chodzi i kwka
amie go noga, boli go rka,
To w boku strzyka, to w krzyach kuje.
I tak w ogle - le si czuje.
Czowiek w Londynie co dwa tygodni
azi na nowo do tej Przychodni.
Doktr w Przychodni opuka, sapn,
Powiedzia "fosfor", powiedzia "wapno".

209

Siostra mnie ig wbija - za nog e potem tydzie siedzie nie mog.

Nic nie pomaga, bo w tej chorobie,
Ja wiem, co ja bym zapisa sam sobie:

Jeden szlug lwowskiego powietrza Jeden gboki yk.

I ju nic by wicej mi nie trza,
ebym znw by zdrw jak byk.
Jeden spacer po lwowskim niegu Jeszcze w uszach mam wci ten skrzyp.
Jeden ks chleba kulikowskiego.
Panie Boe, co to by za chlib!

2.
Doktr si pyta: Jak z apetytem?
- ja mu mwi, wzdychajc przytem,
Ze mam apetyt nie bardzo wielki
Na te fish'n chips i te brukselki.
Ale na przykad, u Teliczkowej,
Zjadbym kiebasy poldwicowej,
Tej, e wisiaa tam u sufitu,
Ze dwa trzy kilo - bez apetytu.
Ale na przykad lwowskie pirogi Rano czy w nocy - owszem. To mogi.
Bo na apetyt, oj mamciu sodka,
Mnie nie potrzeba adnego sirodka,

Ino yk lwowskiego powietrza,

Kiedy owieje skro.
I ju nic by wicej mi nie trza,
ebym godny by jak ko.
ebym znowu poczu si mody,
Jeden rodek znam, jeden cud,
Jeden yk dobrostaskiej wody!
Bya czysta i zimna jak ld!
3.
Doktr w Przychodni na mnie si zoci:
Czemu pan nie ma jakiej mioci?
Mio jest lepsza od waleriany.
Czowiek zdrowszy, gdy zakochay.
Niech si pan kocha, niech pan prbuje!
Nie mog. Serce nie reaguje.

210

Przejdzie koo mnie panna w ogrodzie Patrz si - obca. Co mnie obchodzi?

Pcha si koo mnie do autobusu.
I nic. Nie czuj do niej przymusu.
Chodz samotny. Wiatr do mnie szepta:
Wiesz, jaka tobie potrzebna recepta?
Jeden yk lwowskiego powietrza Jeden gboki szlug
I ju nic by wicej mi nie trza,
Bym si znw zakocha mg.
Ani wapna ani fosforu,
Ni witaminy B Jeden umiech lwowskiego wieczoru
Munie serce i co w sercu drgnie I ju zdrowa dusza i ciao,
Znik wszelkich cierpie lad.
To tak duo - patrz, a tak mao Tak niewiele, a patrz - cay wiat,
Tak daleko - patrz - a tak blisko.
Czemu zy ciekn z lic?
Bo kiedy, kiedy miaem to wszystko,
To mylaem - psiakrew - e to nic.

--------------

Valse Brune
Za dawnych dni, modopolskich i lwowskich.
Gdy jeszcze radia nie byo i kin.
Cygan-poeta. pan Henryk Zbierzchowski.
Przywiz z Parya melodi "Valse Brune".
Usiad w kawiarni i machn od rki.
Przy czarnej kawie, swj tekst "polskich sw."
I w tydzie nut tej nowej piosenki
Szumia i brzmia cay Lww.

"Gdy ciemno zapada

I wiata latar zapon,
Do naszych serc si zakrada
Jaka tajemna moc.

211

Hej, serce nam bije,

W winie niech troski zatonSzerzej i pikniej si yje
Cudna, ach, cudna jest noc..."
Piosnk zatacza si batiar zawiany,
Straak j gwizda, gdy na poar gna,
Wika w jej rytmie trzepaa dywany
I student na mandolinie j gra.
A gdy si wieczr we Lwowie zawleka.
Bia dziesita i w bramie sta str
Kto yw przed szperk do domu ucieka
piewa na schodach ju

"Hej, serce nam bije,

W winie niech troski zaton,
Szerzej i pikniej si yje.
Cudna. ach. cudna jest noc!..."
Dzieckiem syszaem t piosnk we Lwowie.
Po tylu latach pamitam j dzi
I tak mi chodzi czasami po gowie
I taka czasem dokucza mi myl,
Takie sam sobie zadaj pytanie Gdy si p wieku rozwieje jak mga Czy z moich piosnek cho ta jedna zostanie
W czyjej pamici. jak ta

"Gdy ciemno zapada

I wiata latar zapon.
Do naszych serc si zakrada
Jaka tajemna moc" Ach, serce mi bije Piosnki w ciemnoci uton
Moje nie moje niczyje
Kiedy zapadnie noc.

--------------

Chlib kulikowski
Ja nie wiem skd si nagle przypomniao to mi Moe mi si w nocy przynio podwiadomi?

212

Moe. jak ja koo grosera przechodz,

Ten kminek zapachem zajecha mnie po drodze
I ju ja nieprzytomna i w nosi mi si krci
I cigle przed oczyma stoi mi w pamici
Chlib - ten chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski.
Chlib. chlib. chlib Pjd tu do sklepu, kupi jaki "Hovis"
Nie wiem, czy to glina, czy yto, czy to owis
Nie, ja nie obraam chleba powszedniego!
Na chleb si nie powinno mwi w ogli nic zego,
Tylko - jak ugryz, czuj w zbach skrzyp,
Bo to jest tylko chleb. A tamto to by chlib.
Chlib ten chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski,
Chlib, chlib, chlib.
Kto jest z Warszawy, z Poznania, albo z odzi Nie szkodzi, ale przecie on nie wie, o co chodzi,
Tak skd on moe wiedzie, nawet - jak si dowie,
e mil od Lwowa, w miasteczku Kulikowie,
Bya cechowa piekarska osada
I piekli tam piekarze, z dziada pra-pradziada,
Chlib - ten chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski,
Chlib, chlib, chlib.
Taki duy bochen - na bochnie skorupka
Jak z winiowego drzewa - ale krucha, ale chrupka!
Po szesnastu latach ja pamitam jeszczy Jak wici, jak byszczy si, jak chrzci i jak trzeszczy
I pachnie - jak tylko si wejdzie do kuchni!
To ja wam wicej powiem - jak czasem wiatr dmuchni
Na Rynku, od straganw, to naraz, caym Rynkiem
Zajedzie tym zapachem, t skrk i tym kminkiem
Chlib - ten chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,

213

Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski,
Chlib, chlib, chlib.
A jak go przekraja - nim mama go przekraje,
Przeegna jego zawsze, takie miaa obyczaje A jak go przekraja - to pod mosidzem skrki
Takie due oka, takie due dziurki!
Bo on lekki jak pczek! (Ale nasz, nie tutejszy,
Ze jak zjesz go to kamie w odku jest lejszy)
Bo on lekki jak pianka, a dotkn si frajda
I ju w rku pachnca, gorca jeszcze pajda,
Jak ywa - ta zdaje si, e nagle tobie powie:
Ta zjedz mnie i niech tobie wyjdzie na zdrowie:
Chlib - ten chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski,
Chlib, chlib, chlib.
C ja wygaduj! Boe Ty mj, Boe-!
Zlituj si nad nami, zrb co tylko moesz!
Przecie, ja nie prosz z samego akomstwa eby to zostao! Dla Lwowa, dla potomstwa,
Dla tych lwowskich dzieci co rosn wrd Anglikw Moe kto z piekarzy, ktry z czeladnikw,
Jeszcze gdzie pamita, jaka to recepta?
Niech on j zapisze! Niech on j wyszepta
Dzieciom, umierajc, tak by jego synek
Wiedzia, ile mki... jakie drode... jaki kminek Niech to ocaleje, niech to si uchowa.
Ta maa czsteczka prawdziwego Lwowa!
Bo Lww to nie jest tylko okolica na mapach To ludzie - to piosenka - to ta mowa to ten zapach Czujesz? Chlib kulikowski.
Chlib kulikowski.
Chlib kulikowski.
Czujesz?
Chlib kulikowski Chlib, chlib. chlib -

--------------

214

Piosenka dla niegrzecznego chopca

Wiatr uoy si do snu,
Ziewn - ziewn - potem cich.
Tylko ty w eczku tu
Nie mru jeszcze oczu swych.
Mruczek pi i zasn Mi,
Burek cay wlaz pod koc.
Tylko ty uwaaj, by
Nie spa dzi przez ca noc Nie spa, nie, przez ca noc!
Zasn w stajni siwy ko,
pi w swej norce myszki dwie.
Tylko ty przed snem si bro,
Nie pij, nie pij. Nie, nie, nie.
Wszyscy zasn - tylko ty
Spa nie bdziesz. Syszysz? Sysz!
No, i kto uwierzyby,
e ju pisz, e jednak pisz.
Nie do wiary - e ty pisz.

--------------

O kobiecie w rozterce
Jeden ma kucharza i stangreta
I lokajw p tuzina, najmniej.
Drugi mody, na razie, poeta...
Moe przyszy nasz Racine czy Corneille...
C ma robi rozsdna kobieta?
Czy mona dziwi si jej?
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
Czy wyj za Adama?
Czy przej si za Stacha?
Maestwo to jednak
Jest rzecz nie tak baha.
Nie mona jej gani Kobieta si waha.

215

Bo sowo si rzeknie...
Kobyka u potu...
Klamka zapada...
I nie ma powrotu.
Kobieta rozsdna
Dlatego si stracha.
Kobieta porzdna
Dlatego si waha.
Jeden prosi do pozocistych kolas,
Na kolana sobolowy ciele bam.
Drugi golas... lecz, ba... jaki golas!...
Jakby Hektor, albo Adonis sam...
Nawet Diana, gdy Adonis ku niej polaz...
Zawahaa si... jak dziwi si nam?
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
Czy da si skusi
Na tron padyszacha?
Czy lepsza z Hektorem
Co noc Andromacha?'
Kobieta si waha...
Kobieta si waha.
Czy lepszy ten starszy...
Ale zamony?
Czy lepszy ten modszy...
I ochdony?
Jeden ma paac,
Klejnoty i woci...
Drugi bogatszy
W zasoby mioci...
Ktry dobry na ma?
Ktry lepszy na gacha?
Czy mona si dziwi?
Kobieta si waha.
Czy pj do otarza,
Jak rozum uwaa...
Czy sucha serduszka
I wskoczy do ka?
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
A czas uchodzi.
Nogami macha...
Gdy ona wreszcie

216

zdecydowana.
Ju nie ma Jzefa
Ni Kajetana.
Czy mona si dziwi?
Nie mona narzeka.
Ale nie mogli
Tak dugo czeka.
Ju nie ma Stacha.
Nie ma Adama.
Co jej powiedzie'?
Wahaj si sama.
Jak stary zegar
W kcie, w salonie.
Wahaj si. wahaj si.
Ja ci nie broni.

--------------

Dieta
Mczyni, prosz pani - samoluby.
Dla ma babsztyl dobry, jak jest gruby.
A kobieta kocha diet,
Bo ubstwia mie sylwet,
Jak bluszcz.
Po choler mi ten tuszcz.
Z natury mam figur Venus z Milo plus minus, znaczy plus lS kilo.
I nie pjd midzy ludzi,
A mi znowu si odchudzi
Tu i tam To co wicej od niej mam.
Przez pierwszy miesic czuje pani gd.
Potem te.
Lecz za to w lustrze co dzie nowy cud.
Wzdu i wszerz Jak zaczn chudn biodra i ramiona,
Ju czujesz si jak nowo narodzona.
Proteiny, biaka, skrobie,
Kiedy tego mam na sobie

217

Coraz mniej,
No to jasne, e mi lej.
Z t myl co dzie budz si,
e znowu dzi odchudz si,
e tu mi zniknie gram,
A kilo tam.
T prosz pani, kwestia silnej woli.
Bez cukru tylko trzeba i bez soli.
Jak saata nie solona
I herbata nie sodzona,
To jest grunt.
Zaraz traci pani funt.
Niech pani w domu nic a nic nie pieprzy.
Bo pieprz na jgorszy , ocet za to lepszy.
Na niadanie przepis prosty:
Pomidorek, dwa trzy tosty,
Orange juice.
I ju, prosz pani, szlus.
Lunch. Wtedy wanie strasznie je si chce.
Mmm - ot nie.
Jedna pastylka witaminy B
Jak entree.
Oliwka, liwka, p jabuszka,
Cytryna, aspirynka i pietruszka,
Margaryny jedna kulka
I marchewka i cebulka
I ten sos.
I ju syta pani wprost.
A potem idealny podwieczorek:
Kapusta na surowo, pomidorek,
Marcheweczka czasem dla odmiany,
Tocik i marynowany
Rydz.
Wicej, prosz pani, nic.
Kolacja byle tylko bez kalorii, . . ..
Bo kaloria jedna - mier caej hlstom.
Galaretk sobie zrobi,
Niech si trzsie, jak w chorobie.
No i c.
I to, prosz pani, ju.
Odchudzi si to wielki trud

218

Lecz jeli kiszki skrca gd,

To na to te dla pani przepis mam:
Niech pani w nocy, na wszelki wypadek,
Do ozka wemie pudo czekoladek
Buk z szynk i z rolmopsem,
Albo pajd chleba z klopsem,
Albo dwie.
I niech pani re!
No nie?...

--------------

Piosenka o marzeniu ostatnim*6

1.
Noc majow, w tych lwowskich ogrodach
Wzdychao, woao lwowskiego studenta,
piewao o burzach, podrach, przygodach
Na wiecie dalekim, gdzie droga wytknita
Przez miasta i kraje w zieleni i w socu,
Przez morza, pustynie i gaje oliwne.
Zaczo si w lwowskim ogrodzie, a w kocu Ach, jakie to dziwne -

Z wszystkich marze, co nienasycenie

W sercu kwity i przdy si w gowie,
Pozostao to jedno marzenie,
Aby kiedy umiera we Lwowie.
By si gbi rozwary tajemn,
Gdy ju wszystkie si skocz podre,
Lwowska ziemia na dole pode mn,
Lwowskie niebo nade mn, na grze.

2.
Sawa z ciemnoci woaa go: Synu!
Czy widzisz te licie zielone w mej doni?
Czy widzisz, jak byszcz? To licie wawrzynu!
Przymierzaj do czoa, przymierzaj do skroni
I id! Jeli i, to na szczyty, gdzie zotem
I moc twe czoo uwiecz, i chwa!
Tak w lwowskim ogrodzie szumiao, a potem 6

Inne tytuy Piosenka, - Piosenka lwowska

219

Ach, jak to si stao?

Z wszystkich tsknot do wiata. do zota.

Do tryumfw, i wiecw na gowie.
Pozostaa ta jedna tsknota.
Aby kiedy umiera we Lwowie.
Pozostaa tsknota jedyna,
Wszystkie inne tsknoty zagusza:
Gdy ostatnia wybije godzina,
By z lwowskiego wybia ratusza.

3.
Mio woaa nocami ciemnemi,
Wierszami poety i piosnk sowicz:
Ach, nie masz poza mn rozkoszy na ziemi
I adne si inne kochania nie licz!
Ach, niebo i pieko - w ramionach kobiety!
Ach, niebo uniesie i pieko udrki!
Tak w lwowskim ogrodzie piewao. Niestety,
I co z tej piosenki?

Srebrnych bajek i snw pajczyna

Przed oczami si snua jak w kinie.
Co zostao z nich? Bajka jedyna
Ktra piewa po nocy w Londynie,
e si mrok jak kurtyna rozchyli
I wtem - Kopiec! I Gra Piaskowa!
I e mier szepnie cicho w tej chwili:
Widzisz, synku? Wrcie do Lwowa.
Potem rk pooy na czole,
Potem gbi si zamknie tajemn
Lwowska ziemia pode mn, na dole.
Lwowskie niebo na grze nade mn.
1946
--------------

Trzy powody
Nie id, z biegiem mody,
Na adne jakie ugody
Z adnymi reymieszkami.
Mam trzy wane powody:

220

Raz, e jestem ze Lwowa.

Lww - tak wmwiem sobie Polega na mnie e mu
Do mierci wistwa nie zrobi,
e si nie bd brata
Z adn rodzinn szuj,
Z tych co si Lwowa wypary
I jes= zbjom dzikuj
Za to, e nam go ukradli.
Czas mija, wiat si krci
Lww jak "Titanic" tonie
W ciemnociach niepamici
A cie zdaje si rosn,
Nie male lecz ogromnie.
Im nie wolno pamita.
Nam nie wolno zapomnie.
Tak mao nas zostao.
Kady dzie nas wytraca,
Kada noc nas prazerzedza.
Ostatnia moja praca,
Ostatnie obowizki
I ostatnie posugi
Nie przynie Lwowi wstydu.
To powd pierwszy. A drugi,
e niezalenie od tego
Z jakiego jestem miasta,
Ja w ogle nie jestem
Polakiem od krla Piasta,
Z krwi lechickiej, z przypadku
I z metrykalnych przyczyn,
Moja ambicja, e jestem
Polakiem ochotniczym,
Z zacigu, nie z poboru.
Nie pamitam od kiedy Od "Ojca zadumionych",
Czy od "Lilli Wenedy"?
Czy od tej Alpuhary,
z ktrej Almanzor ocala?

221

Od walki Ursusa z bykiem,

Gdy "amfiteatr oszala"?
Od mego pojedynku
Z Bohunem? Czy byem zaczty
Od mojej mierci w ciele
Longina Podbipity?
Mogem narodzi si w Pisku,
W Radomiu, czy w Leajsku,
Mgbym dzi Horacjusza
Przekada po hebrajsku,
Mgbym by w Izraelu
Satyrycznym gwiazdorem w tym sk, e bym nie mg, bo jestem
Polakiem amatorem,
Z mioci od pierwszego
Wejrzenia, a nie z przymusu,
Tym bardziej musz strzec mego
Amatorskiego statusu.
Mnie sucha nie wolno na to
Z lekcewaeniem beztroskim
Pozwoli, aby w moim
Paszporcie nansenowskim.
Aby w moim uchodczym
Podrnym dokumencie
Ubeccy milicjanci
Przybijali pieczcie.
Gdy mi ubecki stempel
Twarz w paszporcie poplami Jake ja stan, kiedy
Przed mymi pradziadami,
Co powiem, gdy pyta bd
Z ironi i zgryzot:
To na tos ty od nas odszed?
By tak da si, strefni? To po to?
Co ja o tym pomyl.
I ju dzi mnic strach obleci
I ju mj drugi powd.
Ale mam jeszcze trzeci:

222

Jestem z zawodu poet.

Koleg nie byle duchw
Nie komiwojaerem
I handeesem ciuchw.
Ja nikomu nie broni
Patriotycznej fantazji.
ycie ludzkie jest krtkie.
Korzystajcie z okazji.
Pki jeszcze wymienny
Kurs funta korzystny taki,
Jedcie na tani wd,
Na pdarmowe kociaki,
Na gocinne przyjcia,
Oni was tam zabawi.
Sobie od gb odejm
A przed wami postawi.
Jedn, jeeli mog,
Dam wam tylko przestrog:
Nie zabierajcie z sob
Moich ksiek na drog.
One tam same pojad,
One tam trafi same Poprzez rce celnikw
Za mur, za krat, za bram,
Poza plecy cenzorw,
Nie ostatnie, nie pierwsze
Rymy, sonety, ody,
Fraszki moje i wiersze A ja ju tu zostan.
Ja ju si std nie rusz.
Wasze ycie jest krtkie.
Moje ycie jest dusze.
1971
--------------

223

Ostatni tren
Jan Kochanowski wyda XIX trenw na mier Urszuli, cho ich umyli XX. Dwudziesty tren,
ostatni, zacz ju pisa, ale go po kilku strofach nie dokoczy i nie zachowa rkopisu. Oto historia
ostatniego trenu.

DOROTA
Janie -

JAN
Spaem? - niedugo chyba -

DOROTA
Przyniosam ci miodu.
Soce ju si nad lip chyli do zachodu,
I chd cignie od stawu. Tam, na trawie, biaa
Ley kartka papieru -

JAN
Z kolan mi zleciaa
I z wiatrem pofruna na wieczorn ros.

DOROTA
Widz wiersze - nie wstawaj, ja ci je podnios.

JAN
Wiersz pisaem, dzi jeszcze przeczytam ci moe.
Umyliem wczorajszej nocy, e uo
Po dziewitnastu trenach, dwudziesty, ostatni.
Bdzie dwadziecia trenw, i na tym przestan.
Patrz, teraz piro na nic - na ziemi, zamane,
Z palcw pewnie wypado, gdy tu niespodzianie
Sen mnie zdj... id, Doroto, i nowe mi zatnij,
Bo mnie wiersz mczy.

DOROTA
Id -

JAN
To w liciach pszcz granie
Tak mnie upio. Teraz, po spnionej wionie,
Podochocone brzcz tak pilnie, tak gonie Syszysz? - jak czasem jedna struna w teorbanie
Brzczy, palcami dziecka przelotnie dotkniona Jezu Chryste!

DOROTA
Co tobie? Zblade i drysz -

224

JAN
Ona Nagle pamitam! - ona bya tu - przed chwilk!

DOROTA
Janie, przesta -

JAN
Prawdziwa, ywa znw - e tylko
Zatrzyma j - przebiega tam - za ywopotem Zadyszana - pieszca si do mnie z powrotem Migna mi - ju do niej rozwarem ramiona Ona prosto w nie leci socem wyzocona A ty z takiego snu mnie zbudzia! Kobieto,
Jeszcze ci w dobie mierci tego nie przebacz!
Teraz siedzisz i paczesz. To jedno co umiesz.
Tyle z mej troski, z alu mojego rozumiesz.
Teraz siedzisz i paczesz.

DOROTA
Tak, siedz i pacz.
Tobie si zdaje, e ty cierpisz wicej,
e ty aujesz wicej tej mierci dziecicej,
Bo umiesz pisa wiersze i ukada rymy,
Ktre za ciebie pacz.

JAN
Wiersze moje winisz?

DOROTA
Mylisz, e sobie wicej aoby przyczynisz,
Kiedy kropla inkaustu spynie z twego pira -

JAN
Zamilcz!

DOROTA
Mylisz, e cierpisz wicej ni ja, ktra
W onie, pod sercem, moj dziecin nosiam,
Czuam jej pierwsze ruchy w onie mego ciaa Potem j mlekiem wasnym z mej piersi karmiam
I uczyam sw pierwszych "lala", "mama", "tata" I nagle mi umara - nagle odleciaa,
Jak ptaszek, co z klateczki niebacznie wylata
I ju nie wie, jak wrci i aroczna paszcza
Ciemnoci go porywa - i noc go pochania -

225

A mnie nic nie zostao prcz mego pakania Tak jest - siedz i pacz i po ciemku zwaszcza,
Gdy poeta znuony sztuk rymw zanie,
Wtedy ja spa nie mog - wtedy pacz wanie,
Ciszej ni twoje pszczoy brzcz wrd twych lici.

JAN
I pomyle - gdy mwisz takie gorzkie sowa,
e nasz smutek podobny jest do nienawici,
e stoi wielki, czarny, zy pomidzy nami.
Doni nam nie poczy, i serc nie przytuli,
Wic bardziej rozczeni jestemy i sami.
Bo jaka dzisiaj w domu moe by rozmowa
Midzy ojcem i matk umarej Orszuli?

***
JAN
Co tam?

DOROTA
Psi ujadaj na skraju dziedzica Jedzie kto -

JAN
W biaej chmurze pyu wzdu gocica
Raz po raz ywym ogniem lni co i poyska To kolasa wspaniaa i caa zocista!

DOROTA
Ju nasz topolow przemyka alej Cztery siwe araby w zaprzgu janiej!

JAN
Na koniach purpurowe mieni si czapraki Czy krl sam do nas jedzie? Czy karmazyn jaki Czy to ksicia kanclerza, czy ksidza prymasa
Rzdy takie byszczce i zota kolasa?

DOROTA
Ju z alei skrcili w stron naszych wierzej Ju im pachoki bram otwieraj szerzej Stanli - Janie! - Widzisz? Kto wysiada - kto to?

JAN
Nie poznaj - postawny - w bkitnym kontuszu
I kopaku - nad gow jakby szczyre zoto

226

wieci mu promieniami w rajskim piropuszu I mody - jaki mody - czy widzisz, Doroto?

DOROTA
To z Krakowa do ciebie posaniec krlewski!
Przynosi ci starostwo - to ci si naley! -

JAN
Idzie tu -

DOROTA
To ja umkn na tyach ogrodu Ogarn si - zastawi stoy do wieczerzy Ty tutaj przyjmuj gocia - ja wam przyl miodu -

JAN
Ju tutaj idzie - mody - pikny i niebieski -

***
GO
Witam ci, gospodarzu, panie czarnoleski.
Pozwl, e ukon zo tak zacnej osobie.

JAN
Gociu, sid pod tym drzewem i odpocznij sobie.
My tutaj w Czarnolesie odcici od wiata,
Droga do nas nieprosta, dostp uciliwy Niejeden tu pobdzi - trudno si dopyta -

GO
Warta ta droga trudu, by ciebie przywita.

JAN
Zaszczytne twoje sowa.

GO
Zaszczyt jest mj.

JAN
Panie,
Zdrade mi, kogo witam? Kogo w moje progi
yczliwe i przychylne sprowadziy bogi?
Umiechasz si. Czy moje dziwi ci pytanie?
Patrz na ci i nie wiem - czymy si ju moe
Spotkali gdzie? W Krakowie? Na krlewskim dworze?
W Krlewcu? W Sandomierzu? Na warszawskim sejmie?
Wybacz mi, gociu miy, prosz ci uprzejmie,
Jelim nie pozna moe tak wietnej osoby.

227

Przyjechae tu do nas w czas wielkiej aoby,

Ktra myli mi miesza i przytomno truje.

GO
Wiem ja o niej i z serca wielce ci wspczuj.

JAN
Crk straciem bardziej kochan nad
inne,
Dzieci, nieletnie jeszcze, jagnitko niewinne,
Tyle w niej byo szczcia i pociecha taka Miaa oczy niebieskie i zociste wosy.
Bg, ktry n zatrzyma nad gow Izaaka,
Nad mym dzieckiem miertelnej nie powstrzyma kosy,
Umaro - mae, liczne, piewne i taneczne -

GO
Wiem- "teraz wszystko szczcie stao si zbyteczne Wszystkie radoci bahe, wszystkie sprawy pone,
Wszystkie nadzieje naraz wniwecz obrcone"...

JAN
Czowieku - co ty mwisz? Skd ty znasz te sowa?!

GO
"Panie, przed Tob w prochu moja siwa gowa.
Wr mi j, Panie Boe, na tronie z obokw!
Odmie czarne litery srogich swych wyrokw!
Wr mi j, a ja Tobie wszystkie mienie zwrc,
Wszystkie skarby odtrc, wszystkie sprawy rzuc,
I wszystkiej si wyrzekn szczliwoci innej,
Za jej ycie - za powrt ptaszynki dziecinnej,
Mojej Orszulki"...

JAN
Przebg! Co ty mwisz?! Przebg!
Czym ja zmysy postrada? Kim ty jeste? Ty nie mg
Tych sw teraz wymyli - ja, ojciec sierocy,
Do rymu ukadaem je wczorajszej nocy A dzisiaj tu pisaem - pod drzewem, na awie Gdzie ta karta? Wiatr unis j - leaa na trawie...

GO
Niby klejnot najczystszy i najwikszej ceny.
Niby koncha szumica z gbiny dobyta,
Byszczy twj wiersz, piewaj twoje rzewne treny,
A w nich twoja Orszulka - tak wanie ukryta
Jak w muszli morskiej pera, co z upywem czasu
Coraz ronie, miast male, miast brzydn, piknieje -

228

JAN
Na rany Chrystusowe! Co si ze mn dzieje?!
Skd wiesz o moich trenach? Ja jeszcze nikomu
Nie wspomniaem o nich? Jeno jednej onie
Czytaem - lecz nie wyszy zza cian tego domu A si za gow chwytam i przyciskam skronie Jak wiesz o moich trenach? Ce za wdrowiec?
Skd przybywasz, a imi taisz? Kto zacz? Powiedz!

GO
Odpowiem ci kim jestem i skd si tu wziem.
Janie, ja jestem polskiej poezji anioem.
Pan Bg mi piecz nad ni powierzywszy w niebie,
Kaza jak oczu w gowie strzec was - jej i ciebie.
Bo ona si zacza tak licznie, tak janie,
W tym domu, na tej awie, pod tym drzewem wanie,
W ktrym pszczoy tak brzcz jakby w teorbanie
Struny - a ty w nie pierwszy uderzye, Janie.
I mymy dech wstrzymali, syszcy w tej chwili,
e strojny to instrument i Mistrz si nie myli.
Ona, poezja polska, teraz si zaczyna
W twoich, po mierci crki rozpakanych trenach.
Chwilo niepowtarzalna, cudowna, jedyna,
Raz tylko jeden w caej historii narodu
Moesz si zdarzy - w kcie starego ogrodu,
Pod szumem starej lipy potem w jakich ksigach w jakich strofach i tomach i na jakich scenach w jakich ona kolorach, pirach pawich, wstgach,
Bdzie sza od tej lipy przez wiat coraz gadsza,
Patrzysz - coraz pikniejsza i coraz bogatsza.
I w wyszukanych rymw akordami pyszna
I chopskiej koysanki rzewnoci uciszna.
I w gwiazdy zapatrzona zote, i kwitnca
Zboami i trawami, a ludmi byszczca.
Ona wawrzynem wodza przystroi zwycizc,
Ona podwignie nard po najgorszej klsce.
Ona byskawicami potrafi zotemi
Z ziemi uderza w niebo - i z nieba do ziemi
Spada rojem gwiazd. Ona onierzowi rany
Jak wierny pies bdzie liza, ona, gdy wygnany
Na obcej ziemi stanie nagi i bez broni,
Ramieniem go obejmie, przed hab uchroni.
W usta go ucauje, z rk mu zdejmie Pta Ona, poezja polska - od ciebie zaczta.

229

JAN
Sucham co mi powiadasz, lecz sercem nie hardem,
Wrysz mi tak saw, ktrej sam si boj.
Prawda-li to co mwisz?

GO
Jako tutaj stoj
Przed Petrark Polakw, przed polskim Ronsardem.
Po tobie - spadkobiercy przyjd twojej sztuki.
Bd si piknie w Polsce rodzili poeci
Wszyscy z twego natchnienia, wszyscy twoje wnuki.
Wszyscy prawnuki twoje, twych prawnukw dzieci,
Dumni z ciebie, pamitni Czarnoleskiej Rzeczy,
Co na lutni gra uczy i dusz uleczy,
A bd nazywali tomy swoich wierszy
T "Rzecz Czarnolesk" bo ty jeste pierwszy,
Ktry wdar si na ska piknej Kalijopy,
Gdzie przed tob nie byo ladu polskiej stopy,

JAN
O, Aniele zocisty, paniczu niebieski,
Twoje sowa nade mn jak organw granie
U fary

GO
Wstawaj z kolan, Janie Czarnoleski,
I suchaj, ja ci wane przynosz posanie.
Pan nasz, Bg nasz w niebiesiech, auje twej mki.
Za wstawiennictwem naszej Najwitszej Panienki
Lituje si nad tob, e ojcowskie w tobie
Serce sprosta nie moe okropnej aobie
I ju na to przyzwala, aby dzieci twoje
Z mrokw mierci wrcio ywe w twe podwoje.

JAN
Prawda-li to - Aniele?

GO
Jak przed tob stoj
Pan nasz, Bg nasz, przyzwala na powrt Urszuli,
Cho j w niebie Pan Jezus sam do piersi tuli,
Chocia j wita Anna po gowinie gadzi,
I cho jej aniokowie jak siostrzyczce radzi Twj al jest taki rzewny i way tak wiele,

230

e przemg prawa mierci.

JAN
Aniele! Aniele!
Jaka to wie szczliwa! Jakie to wesele!
Jak Gdybym dzwony sysza! Jakby dzwony biy
Wiosenne, wielkanocne - jakby dzwonw zoto
Grao z nieba! Orszulka powraca z mogiy!
Orszulka wraca do nas! Doroto! Doroto!
Bywaj tu! - Pozwl, panie, e si z ni podziel,
Jakom si zami dzieli w aobnej niemocy Doroto! Gdzie ty?!

GO
Janie, dzisiaj, o pnocy
Wrci twoja Urszula, znowu si oywi
W eczku swym dziecinnym. Lecz nikt si nie zdziwi,
Bo nikt nie bdzie o tym pamita, e ona
Kiedy bya umara i ju pogrzebiona.
ecie po niej pakali susznym alem zdjci To na zawsze wam wszystkim zniknie ju z pamici Tobie take.

JAN
O Boe! Boe miosierny!
Oto mi dzi nowina! Oto dar bezmierny!
Otom uszczliwiony pord wszystkich ludzi!
Nie pycha, lecz pokora w mym sercu si budzi!
Szczcie staje si trwog, a zaczyna drczy Czym ja za tyle aski mgbym si odwdziczy?
e po takiej rozpaczy chwila tak wesoa Jak mgbym si odpaci? Co mam da?

GO
Nic zgoa.

JAN
Nic - za tyle dobroci? Za ask bez ceny?

GO
Jeno tych dziewitnacie kart papieru - treny.

JAN
Treny moje?

GO
Tak. A to po ywej Urszuli
Nie bdziecie w tym domu adnych alw czuli.
Niepotrzebna aoba ani nieprawdziwa,

231

Na nic te pikne wiersze, gdy Urszula ywa.

JAN
A ty - co z nimi poczniesz?

GO
Ja dzisiaj wieczorem
Lecc, koo zatocz tu nad twoim dworem
I tym drzewem raz jeszcze - i poegnam ciebie,
A twoje kartki podr, rozrzuc po niebie.
Sfrun wiosennym niegiem, gdzie je wiatr poniesie,
Po caym polskim kraju - i co moe gdzie si
Z tego poetyckiego siewu potajemnie
Znw od pocztku zacznie - gdzie indziej.

JAN
Beze mnie?

GO
Kto inny wemie lutni, i palm. A potem,
Kiedy ju crk swoj odzyskasz z powrotem,
Piknie tutaj podronie w czarnoleskim dworze Potem j za m wydasz w ssiedztwie - i moe
Wnukw si z niej doczekasz, a oni po dziadku
Kochanowskim, majtek wezm w spadku.
Nic mi nie odpowiadasz? Czemu milczysz, Janie?
Dawaj mi twoje treny. Przecie czekam na nie.
Jak wybierzesz, tak przyszo twoja si potoczy.
Wybieraj.
A ty milczysz i zamkne oczy.

JAN
Ja wdarem si na ska piknej Kalijopy,
Gdzie przede mn nie byo ladu polskiej stopy.
Ja tu sam - z gow w chmurach - w dole przepa w koo.

GO
Wybieraj. A ty stoisz bez ruchu i czoo
Obje i rkami przyciskasz obiema,
A trenw mi nie dajesz...

JAN
To nie mj gos krzykn:
" Wybraem" - Gdzie ty jeste? Patrz - a on znikn.
Chciaem mu rzec, com wybra - a jego ju nie ma.
Jak cicho. Jeno w liciach pszcz brzkliwe granie.
A on znikn i nie wiem, co uczyni?

232

***
DOROTA
Janie -

JAN
Spaem?

DOROTA
Niedugo chyba. Przyniosam ci miodu.
Soce si ju nad lip chyli do zachodu
I chd cignie od stawu. Wydawao mi si,
e tu szum jaki gony usyszaam e pod
Chmurami jakby skrzyde usyszaam trzepot,
Jakby dzikie abdzie przebiegy po stawie
I wzbiy si w powietrze i w czerwone zoto
Zachodu odleciay.

JAN
Ja spaem. Doroto.
Zasnem od pszcz brzku i od lici szmeru.
Co mi si nio - nie wiem -

DOROTA
Ta kartka papieru -

JAN
Wiersz pisaem

DOROTA
Sfruna na wieczorn ros -

JAN
Wiersz pisaem

DOROTA
Nie wstawaj - ja ci go podnios.

JAN
Wiersz pisaem - wtem czyje go mwiy usta -

DOROTA
Musiao ci si przyni. Kartka przecie pusta.

KONIEC

233

--------------

Umowa
Jeden akt wierszem

KATARZYNA
Pan dzwoni?

FRYDERYK
Wybacz, pani Katarzyno,
e ciebie trudz -

KATARZYNA
Niech pan trudzi, ino
Moe nareszcie ju pan Frycek zje co?

FRYDERYK
Nie o tom dzwoni -

KATARZYNA
Mam krupniku nieco?
Jak ksina pani kazaa, na koci I z Pocka przyszy -

FRYDERYK
Gdybym przy jejmoci
Mg si do sowa czasem dosta -

KATARZYNA
Grzyby!
Grzyby suszone! A na kuchni ca
Jakby mi naraz lasem zapachniao!
To samo zdrowie z takich grzybw -

FRYDERYK
Gdyby
Mona rzec wreszcie -

KATARZYNA
Woyam do masa
I dusz, dusz - o! o! jak pan kasa!
Jezusie Mario! Chustk pan zakrwawi!

FRYDERYK
Ju - ju mi przeszo -

234

KATARZYNA
Przynios konfitur -

FRYDERYK
Nic tu nie przyno.

KATARZYNA
Mam polskie maliny Na kaszel lepsze ni lipowe kwiaty -

FRYDERYK
Nie mcz mnie, serce -

KATARZYNA
Niech pan zje troszeczk.
Ja mam rozkazy ksiny Marceliny,
By pana mczy. Prosz! Cho yeczk -

FRYDERYK
Suchaj mnie. serce - jak mj go si zjawi,
To nam tu podasz angielskiej herbaty
I tych angielskich biskwitw garnitur
I twoich malin... zjem troch, przyrzekam.

KATARZYNA
Go? Jaki?

FRYDERYK
Przecie wiesz na kogo czekam?
Nie pomyliem chyba dnia i pory?

KATARZYNA
Mwi pan o tym malarzu... te "go" mi...

FRYDERYK
Nie drocz si ze mn i nie mw na zo mi...
Wiesz jak go lubi... a e teraz w biedzie,
To ty si nie pusz.

KATARZYNA
Ale on nie chory!
To na co jemu herbata? Niech przyjdzie
Do kuchni, zamiast na paskie salony,
Dam mu krupniku... nie bdzie si broni!

FRYDERYK
Przesta terkota. Suchaj, o com dzwoni.
Poprosz, eby zdj z siebie na chwil
Ten swj spencerek

235

KATARZYNA
Ten niby zielony e tylko strzpy wisz u rkawa I bez guzikw!

FRYDERYK
Bdziesz tak askawa,
W kuchni przyszyjesz co trzeba i tyle,
To nie odmwisz biednemu sierocie?

KATARZYNA
Jak pan kae.

FRYDERYK
A przy tej robocie O, t kopert we - niepostrzeenie
Wsad w jak kiesze - nie, nic nie mw, nie, nie,
Nie sucham. Wracaj do grzybowych wiankw.

KATARZYNA
Jezusie Mario!

FRYDERYK
Id z Bogiem.

KATARZYNA
Sto frankw!
Jak powiem ksinej -

FRYDERYK
Nie powiesz nikomu!
adnych mi plotek nie wyniesiesz z domu!

KATARZYNA
Pan ledwie zipie! Nie dopi, nie doje,
Tylko te brzdka kompozycje swoje,
Mao w tych nutach na nos nie upadnie,
Po to by jaki obdartus z ulicy -

FRYDERYK
Bardzo mnie opisujesz adnie!

KATARZYNA
Bra po sto frankw z tej paskiej krwawicy!

FRYDERYK
Jeden mi wierszyk stoi przed oczyma:
"Kto daje, niechaj si, dajc, ukoni..."
To on tak kiedy napisa!...

236

(dzwonek u drzwi wejciowych )

KATARZYNA
Kto dzwoni.

FRYDERYK
Jeli kto inny, to mnie w domu nie ma.

***
FRYDERYK
Bywaj, Cyprianie, serdecznie ci witam.

CYPRIAN
Kaniam si nisko, pozwl, e zapytam,
Jak pan si czujesz?

FRYDERYK
Przy pomocy Boej
Kwkam z dnia na dzie.

CYPRIAN
Nie wygldasz gorzej.
Jak wiosna przyjdzie, bdzie czas ozdrowie.

FRYDERYK
Bardzo mnie twojej Wizyty zapowied
Uradowaa.

CYPRIAN
Od razu wyjawi.
e dzisiaj biegem tu w szczeglnej sprawie.
Z prob... szczegln -

FRYDERYK
Jeeli w potrzebie,
Nic si nie enuj, mw -

CYPRIAN
Nie, nie dla siebie
Chc czego prosi. Przyznam, em poniekd
Nie mg doliczy minut, nawet sekund
Do tej dzisiejszej wizyty przed panem.

FRYDERYK
Ju mnie zrobie zaintrygowanem...
Teraz, co powiesz, moe skoczy tak si,
e pozostawisz mnie w antyklimaksie!

237

CYPRIAN
Nie, nie - mnie naraz trzy si zbiegy znaki,
Jakbym wyranie mia TRJNAKAZ taki,
A w nim ukryta TRJTRE - taka sama!
Najprzd onegdaj, u pana Adama
Byem -

FRYDERYK
Jak Adam, to ju wiem, e seria
Cudw nastpi i same misteria...

CYPRIAN
Rozmowa zesza na ciebie -

FRYDERYK
(naladujc wileski akcent Mickiewicza)
"Gagatkom
Nerwy askoce i arystokratkom!
I salonowym lwicom pieci uszy!
Miast siga dusz, przez dusz, do duszy".
- A co? Nie zgadem? "Jeniusz boski traci,
Miast pisa hymny do towiaskich braci!"
- Jakbym sucha tego Demokraty!
Czy nie tak mwi?

CYPRIAN
Nie miej si. Nie cakiem w tym sensie.

FRYDERYK
Chciabym, lecz mnie kaszel trzsie.

KATARZYNA
O! Znw pan kaszle! Przyniosam herbaty Niech pan cho przeknie!

FRYDERYK
Pozwolisz, Cyprianie To jest pan Norwid - to moja niebieska
Piastunka - pani Kasia Matuszewska,
Ostatni prezent ksiny Marceliny,
A z ni wianuszek grzybw i maliny
I konfitury i pijawki w sojach -

CYPRIAN
Juem si z pani pozna w przedpokojach.

KATARZYNA
Niech pan nie sucha, co pan Frycek judzi.
Tak natur ma, e zy dla ludzi,

238

Co go kochaj...

FRYDERYK
Kasiu, duszo moja,
Wiesz, e to arty.

KATARZYNA
(do Cypriana)
Niech pan spencer zdejma.

CYPRIAN
Co? Co mam zrobi?

KATARZYNA
Przyszyj guziki Te strzpy skrc - i tu wstawi at,
A pan tymczasem wypije herbat.

CYPRIAN
Nie! Jake mog!!

FRYDERYK
Posuchaj podwiki,
Z ni prny opr.

KATARZYNA
Prny. Niech pan zdejma.

CYPRIAN
Co robi?

FRYDERYK
Kasiu, bd pani uprzejma
I podaj panu robdeszan - Cyprianie,
Usid wygodnie, w ciepym robdeszanie Skosztuj tych malin - herbaty mi nalej -

CYPRIAN
Ju - ju -

FRYDERYK
I sobie. I sucham - mw dalej.

CYPRIAN
Mwi - lecz wiesz sam, jak trudno powtarza
Co mwi Adam - chociaby uwaa Chocia by pilnie kade sowo owi,
Nawet zapisa - lecz trudno jedyna
Nie w tym CO mwi, lecz w tym, JAK on

239

mwi.

FRYDERYK
Wiem.

CYPRIAN
Mwi, e si d ciebie zaczyna
Muzyka polska.

FRYDERYK
Ba.....

CYPRIAN
Ktrej nie byo
Przed tob.

FRYDERYK
Bya. Nigdy mi nie mio
Sucha pochway, gdy jest zbyt przesadna.

CYPRIAN
Lecz... e muzyka twoja jest za adna
I nazbyt gadka... pieciwa i pynna...
I nazbyt atwo przylega do uszu...
Ale powinna by zupenie inna!

FRYDERYK
Nie mwi jaka?

CYPRIAN
Na miar geniuszu
Ktry jest w tobie - i wie tajemnice
Jakich nikt w Polsce przed tob nie wiedzia!
Lecz w tobie NARD ma Prometeusza,
Ktry pioruny zamienia w byskawice,
A byskawice w sztuczki wirtuoza,
Co fajerwerkiem olepia renice
I mogc budzi - usypia... i wzrusza,
Zamiast jak sztandar prowadzi na wroga...
Nie w tym CO mwi lecz JAK to powiedzia...

FRYDERYK
Jak gdybym sysza pakanie Juliusza
Gdy on go nazwa "kocioem bez Boga"...
Teraz z kolei ja - koci bezpaski
I opuszczony przez Ducha Akropol...
Oni dwaj tylko, Adam i Towiaski,

240

Na Pana Boga dostali monopol.

CYPRIAN
Nie, mj kochany! Ja Adama broni.
On nie nagany szuka przez krytyk!
On marzy, aby ty swoj muzyk
Da NARODOWI, na wieczyste WIANO!
By w rok po tobie jej nie zapomniano!
By w niej synteza bya i symbioza
Wszystkich artyzmw polskich i talentw.
I wszystkich sztuk i wszystkich instrumentw!
Aby z niej polska wyrosa OPERA!
Chce mie polskiego w tobie

FRYDERYK
Meyerbera Czy nie tak mwi? Powiedz, e nie zgadem.
Jedze tych malin. Powiem, e ja zjadem
I Katarzynie zrobimy przyjemno.

CYPRIAN
Jaki poytek jest z wirtuozerii?
Jaka biegoci twojej nadaremno,
Kiedy utrwali jej nie masz sposobu
I z wirtuozem musi zej do grobu?
Dwiki kunsztowne, co spod palcw pyn,
Gdy w palcach yj -wraz w palcami gin.
Sztuka w OPERZE, jak chora peanu
Wyleci ponad pudo fortepianu,
Niby korona diamentowa, ktr
Na czoo swemu narodowi wkadam
I jakbym pic w nim zanurzy dusz...

FRYDERYK
Ty to ju mwisz? Czy jeszcze twj Adam?

CYPRIAN
artem mnie zbywasz, ale ja z uporem
Prosz, by sucha, bo dokoczy musz.

FRYDERYK
Sucham, kochany Cyprianie.

CYPRIAN
Wieczorem
Tego samego dnia, siedziaem w bistrze,
Gdzie na Montmartrze schodz si sztukmistrze

241

Z caej dzielnicy, malarze, muzycy,

Poeci - zszedem w d, do ppiwnicy,
Jeszcze przejty sowami Adama
Siedz i myl nad swym Calvadosem wtem sysz - obok, podniesionym gosem
Rozmowa toczy si - znw ta sama Lecz po niemiecku. Ja sucham - rozumiem I podnieceniu oprze l nie umiem.
Obok mnie - mody do jeszcze mczyzna Twarz ostra, ptasia - nad ni aksamitem
Beret artysty - peroruje - przytem
Rkami macha, jakby dyrygowa
Koem suchaczw - a oni z zachwytem
ykali sowa. Mwi im: "Ojczyzna!
Nard" - powiada

FRYDERYK
Niemiecki?

CYPRIAN
To do kadego narodu odniesie "Nard odnajdzie syntez swej sztuki,
Gdy signie w zoa pra-dawnego MITU,
Ktry jest starszy ni najstarsze druki.
Jest jeszcze NOC - ju przeczuciem WITU Tam gdzie pomroki pierwsze i pomruki
Tworz IDE plemiennego bytu,
Co ramionami sw obejmie ziemi Nie trzeba myli NARODU Z PLEMIENIEM...
Nard jest kwiatem, plemi jest korzeniem Nard odrodzi si tylko przez PLEMI,
Przez MIT PLEMIENNY - a tylko muzyka
Tam sign zdoa - poza dal i za to
Przeszoci - w CIEMNO, z ktrej zrobi
WIATO!
I tak jak pryzmat na siedem kolorw
Tczowych wiato soneczne rozszczepi,
Tak ONA - blaskiem sonecznym olepi
Sczepiajc siedem kolorw sztuk siedem w jedn syntez SZTUKI, w utwr jeden.
Uwaaj - mwi sowami Adama Lecz dalej siga i bardziej by miay:
" W syntez sztuki" - lecz nie w melodrama
Woskiej opery i konwencjonay
Arii, duetu, recitativa Chce siga wyej, ponad styl przebrzmiay
W DRAMAT MUZYCZNY!! tak on to
nazywa

242

Gdzie od pocztku do koca jedyna

Jedna melodia jak most si rozpina
Ponad harmonii orkiestraln strug,
Co wsp-aktorem sceny jest! Nie sug!
Gdzie SOWO - z DWIKIEM spaja si wic piewa!
A dekoracja jest akcji symbolem
I WIA TO ca rozjarzon scen
Barwy oywia i oczy olniewa
Gazowych lamp nowoczesnym pkolem!
Tak on wykada - jakby w myli czyta
Sowa Adama i moje sekreta.
Gdym na ulicy z wrae oprzytomnia,
Pomiarkowaem, em nawet nie spyta
Garsona - kim by w go, co tak blisko
Siedzia koo mnie - muzyk, czy poeta -

FRYDERYK
To pewnie Wagner.

CYPRIAN
Znasz jego nazwisko?

FRYDERYK
Tak. Ryszard Wagner. Liszt mi o nim wspomnia,
e tu przyjecha z kocem listopada,
e bardzo zdolny, ale duo gada.

CYPRIAN
Pan dzi drwi ze mnie - moe ja le robi Moe za duo mwi i za szczerze?

FRYDERYK
Zmiuj si, ja tak nie rzekem o tobie...
To Liszt tak mwi o twoim Wagnerze...
A ty ju na mnie nadsany taki!
Fe, wstyd. Mwie, e miae trzy znaki?
Jaki by trzeci?

CYPRIAN
Przed paroma laty
Wpady mi na myl dwa dziwne tematy
Z naszych plemiennych mitw - i w przymusie
Nagego - chciaem powiedzie NATCHNIENIA,
Lecz mi to sowo przychodzi z oporem Przez cay piszc dzie i noc do witu,
I dzie nastpny - skoczyem wieczorem
Pierwszy z trylogii dramat - o KRAKUSIE...

243

Czuem, e mi si ba barwnego mitu

W misterium polskiej tragedii przemienia,
Ktra si w ca HISTORI rozwidni I zaraz potem, w dwa dni, albo w trzy dni,
Zaczem pisa rzecz o crce KRAKA,
O W ANDZIE - ty wiesz lepiej ni kto inny,
Jak si zaczyna inspiracja taka.
Jakby by tylko pirem w czyim rku.
A ona tob wodzi po papierze
I zmienia ciebie w R YTM zmienny i pynny.
W akordy rymu, lub w harmonie dwiku Lecz komu o tym mwi?...
Cakiem szczerze
Wyznam. e oba rkopisy owe
Marzyem kiedy. e w twe rce zo.
Tak mi po gowie chodzio - e moe
Gdy ty o polskiej pomylisz OPERZE
Znajdziesz w nich w sam raz libretto gotowe
I godne ciebie - tak marzyo mi si...

FRYDERYK
I c si z nimi stao?

CYPRIAN
W rkopisie
Bohdan Zaleski obie sztuki czyta.
Listy mi pisa... e w "Krakusie" wita
CZYN, ktry wcieli si w Narodu ZBA WC...
e "Wand" niby kochank polubi...
e mi dla obu dzie znajdzie wydawc...
A potem oba rkopisy zgubi...

FRYDERYK
Zgubi?

CYPRIAN
Bez ladu. Jake si z Bohdanem
Gniewa?.. To zote serce... lecz nie pierwszy
Rkopis cudzy zawieruszy mu si.
Ju zapomniaem o swoim Krakusie
I biednej Wandzie. I wczoraj nad ranem,
Na dnie kuferka szukam jakich wierszy wtem - nad kajetem staj zapomnianem A w nim notatki - skrty dawne tropi w AND A i KRAKUS! Jakby w skrtach kopie
Dialogw, pieni i scen - wielki Boe! I pie znalazem na dnie tego puda
Mam j w kieszeni - pie, polskiego rda -

244

w tydzie obydwa fragmenty odtworz!

FRYDERYK
Bardzo si ciesz!

CYPRIAN
Uprzytomnij sobie:
Wszystkie TRZY ZNAKI zaszy w jednej dobie!

FRYDERYK
Bardzo si ciesz, e odnalaz straty

CYPRIAN
(podniecony)
To to COS ZNACZY!

FRYDERYK
Nalej mi herbaty.

CYPRIAN
To z palcam tego sobie nie wyssa!

FRYDERYK
To znaczy, ebym ja wreszcie napisa
Oper na narodowe tematy.
Do "Dziadw", albo do "Lilly Wenedy",
Albo do twego podwjnego mitu ,
Bym ju posucha prb i ez Elsnera...
e niepotrzebne nam nic, jak opera...
ebym nareszcie ju dosign szczytu
Mojej muzycznej kariery... i wtedy
Umr spokojnie. Ja bym co rok pisa
Polskie opery dla polskich suchaczy,
Gdybym ja wiedzia pierwej, co to znaczy
Ta "narodowa muzyka"?

CYPRIAN
Czy sysz
Dobrze, co mwisz?

FRYDERYK
Gdyby kto jak dziecku
Umia pokaza mi - ktre klawisze
Graj po polsku? Ktre po niemiecku
Zagraj Bacha? A ktre Mozarta
Po austryjacku? Czy ta w cis-moll kwarta Czy kwinta w as-dur - czy ta maa lerca w ktrym jzyku przemwi do serca?

245

Co ludzie sysz w muzyce? Tytuy?

Prawda? Daj tytu polonezikowi
"al po straconej Ojczynie"... w tej nucie
Suchacz od razu sobie uzmysowi
Ojczyzn biedn... z aoci prawdziw
Siedzi i wzdycha... patriotycznie czuy.
"al po straconej kochanej Maryni"...
Ju sentymentw innych mu przyczyni.
Swoj Maryni widzi w niej jak yw.
Znawca muzyki ile wrae dozna,
Kiedy plusk wody w lewej rce pozna,
Albo mu powiedz tytu "Ave Maria"...
Od razu klka, kocielnie wzruszony.
w "Marszu aobnym" niech rozpozna dzwony! Lub do zudzenia - w preludium deszcz pada!
Albo armatnia w basach kanonada,
Albo triolki graj - syszy konnic!
To narodowe! To nasza husaria!
Lub na kanapie ju podrygiwamy!
Lub zgrzytnie struna - pozna Targowic...
Wiesz, co ja tobie powiem o muzyce?
Ona nie znaczy nic. Prcz siebie samej.
Kiedy ty piszesz "nard", to w tym sowie
Jest dwik, co znaczy nard - sowo "mio"
Oznacza mio, a sowo "rozstanie"
Znaczy rozstanie. Ja na fortepianie
Gdy wezm akord - to caa muzyki
Prostota w tym i zarazem zawio,
e ten mj akord tyle tylko znaczy,
Co kady zechce sam... co sobie powie...
Ma tyle znacze, ilu jest suchaczy.
Kademu znaczy jakie inne teksty
A sobie tylko - kwinty - kwarty - seksty I modulacje - wariacje i gamy Mdro ukryt w sobie potajemnie,
Co nic nie znaczy. Oprcz siebie samej.

CYPRIAN
Zmiuj si, powiedz, e artujesz ze mnie,
Bo kiedy sucham, serce mi si kraje.

FRYDERYK
(po chwili)
artuj.
(pauza)
Troch.

246

(pauza)
Mniej, ni ci si zdaje.
(Chwila ciszy. Fryderyk zaczynna gra na fortepianie, podczas tego mwi)
Troch mi gorzko, e wszystkie pochway,
wszystkie aplauzy, brawa i wiwaty,
Jakby si ze mn na wiecie mijay,
I coraz gbszy midzy nami przedzia.
Troch mi dziwno - jakby nikt nie wiedzia,
Za co mnie chwali... jakby nikt nie wiedzia,
Jakie opery i jakie dramaty
Mioci, alu, gniewu, nienawici I jakie chry i jacy solici Od spiw basu do pere sopranu S tu, w tej skrzyni mego fortepianu.
Troch mi dziwno, e nikt o tym nie wie.
Id za melodi - i oddechu nie gub Melodia piewa, wic oddycha. Przegub
Doni oddycha! Syszysz - kad raz
Do tchu nabiera przed nastpn fraz.
Jenny Lind wszystko wiedziaa o piewie...
Jak bierzesz oddech - potem lecisz - dugo
Melodi, ktra jak most si rozpina,
Jedn melodi bez koca - nad strug
Orkiestry w lewej rce - to jedyna
Sztuka oddycha (zanosi si kaszlem, urywa granie)

CYPRIAN
Fryderyku! Wody<
Napij si - pozwl - krew ci otr z brody!

KATARZYNA
O! znw pan kaszle tak, a panem rzuca!
Po co pan sobie wygaduje puca,
Zamiast da gada panu Norwidowi!
I nic pan nie zjad znw!
(do Cypriana)
Niech pan sam powie
To taka z pana dusza katolicka,
e nie uwaa pan na pana Frycka!
Niech pan ubiera ten spencer!

FRYDERYK
No! Widzisz!

247

Taki wytworny, a si pewnie wstydzisz!

CYPRIAN
Jak mam dzikowa pani?

KATARZYNA
Nie wiem za co.
Nie moe Polak chodzi jak ladaco,
Wrd obcych. Nawet, jak on malarz.

FRYDERYK
Brawo!
Pan Cyprian tak si tu uwin wawo,
Ju mnie namwi, bym pisa oper
Do jego sztuki -

KATARZYNA
Dobrze pan uczyni!

FRYDERYK
Tylko, e jeszcze nie zaczta sztuka...

CYPRIAN
Dzi ju zapraszam pani na premier!
I ty mi pozwl, mj polski Bellini,
e ci przeczytam ten wiersz - t pie RDA Ktr znalazem dzisiaj na dnie puda Mam gdzie w kieszeni

KATARZYNA
Nie- niech pan nie
szuka -

CYPRIAN
Moe z niej zrobisz pie godn Schuberta!

FRYDERYK
Nie, nie - nie szukaj

CYPRIAN
To nie ta koperta?
Co w niej? Ach - Boe! - ach, wstyd mi bez
granic!

FRYDERYK
Cyprianie drogi -

CYPRIAN
Nie! Od ciebie - za nic!

248

FRYDERYK
No, Katarzyno! Co z nim zrobi?

KATARZYNA
Sysz,
e paskie sztuczki wcale nie gotowe!
Kto nam zarczy, e pan je napisze?
Jak z pana taki ambitny gagatek,
Niech pan pienidze wemie na zadatek!

FRYDERYK
A wiesz, Cyprianie, e trafia w sedno!
Chcesz mie oper - to rbmy umow!
We t zaliczk, by mia woln gow
I mg wykoczy, co masz na wokandzie!

CYPRIAN
Mylisz tak? Mylisz serio, Fryderyku?

FRYDERYK
Przynie mi swoje misterium o Wandzie
I o Krakusie -

KATARZYNA
Ju po caym krzyku.

FRYDERYK
Nie bdzie w wiecie pikniejszej opery Tylko

CYPRIAN
Co? Powiedz!

FRYDERYK
Tylko mi potrzeba -

KATARZYNA
Czego, paniczu?

CYPRIAN
Przychyl ci nieba!
Ziemi w ogrody rajskie ci zamieni!

FRYDERYK
(po chwili)
Dajcie mi tylko pi lat ycia - cztery Trzy lata tylko - jeszcze dwie jesienie Dwie zimy jeszcze -

249

CYPRIAN
Fryderyku miy,
Nadejdzie wiosna i wrc ci siy.
Rumiecem bynie twoja twarz wychuda
I minie febra i kaszel i dreszcze
I wszystek twego cierpienia gra vamen Zobaczysz, wszystkich nas przeyjesz jeszcze!

KATARZYNA
W dobrym znaczeniu tego sowa - amen.

FRYDERYK
Nim pjdziesz, powiedz ten wiersz - twego rda.

CYPRIAN
(czyta wiersz)
"w miedziany kask
Ksiyca blask
Nie tak upada niedbale Jak wd mych ni
Perowa - lni
Schodzi pomidzy korale.
Nakonem chmur
Zza siedmiu gr
Rosn - lecz w niebie si rodz.
Rb-e, jak chcesz,
Czy tam mnie bierz,
Czy tu, gdzie sam przychodz.
Nie jestem nic,
Ni rk, ni lic.
Wydwik mam tylko perowy
Rzemioso moje
Ochadza znoje
C chcesz od wody rdowej? Dochodzi - trud,
A doj - jest cud Mniejsza czy konno, czy pieszo,
Bo jedni z was
Mijaj czas Drudzy mu ledwie wypiesz?
Rycerzu, wiedz,
e przyszed lec,
Gdzie ludzie progw nie krel,
Lecz ludziom - Bg

250

Zakada prg
Nie wszystko
penic jak myl..."

(chwila ciszy)
Muzyka

CYPRIAN
Tak fale rda nuc, kiedy pyn.
Fryderyk
To bardzo adne. Nie pacz, Katarzyno.

KONIEC

--------------

Na obchd lwowski 1962

ZAMIAST PRZEDMOWY
Pornio si raptem dwch takich zacnych goci:
Czy o Lwowie pamita przy kade sposobnoci,
Czy tylko przy niektrych?.. Czy si o Lww handryczy,
Czy protestowa, aowa, upomina si, krzycze,
Duma, gniewa si, piewa, napomyka, narzeka
Przy kadej sposobnoci - czy przeciwnie, czeka
A si nawinie jaka szczeglnie tego warta
Okazja - moe co druga, co trzecia, lub co czwarta?
Niekoniecznie za czsto - co szsta - co dwunasta
Sposobno przypomnienia utraconego miasta I wtedy - wemy, w rocznic obrony Lwiego Grodu,
Przez bite trzy godziny uroczystego obchodu
Niech sobie kady uly, kto chce niech si wygada,
I znowu do przyszego czekajmy Listopada.
Jak lepiej? Czy codziennie tak samo i ab ovo,
Czy raz na rok, ale dobrze? Co za duo - niezdrowo.
Przy kadej sposobnoci takie same programy...
Nie wszyscy s ze Lwowa... Poza Lwowem mamy
Moc innych trosk i zada, zagadnie, interesw...
O to si powanio dwch szanownych prezesw.

251

*
Godnemu chleb na myli. Godnemu chleb na myli.
Przez cay dzie za nim chodzi i w nocy mu si przyni.
Trudno mu perswadowa - czowieku, prosz ja ciebie,
Mylisz tylko o chlebie, gadasz tylko o chlebie.
Przy kadej sposobnoci znowu by jad - aroku
Nigdy nienasycony! To jade w zeszym roku?!
A wci masz gorczk woku - chudy-, skra i koci!
Godnemu chleb na myli. Przy kadej sposobnoci.
Spragnionemu na myli - bez chwili przerwy - woda.
Zakochanemu na myli najmilsza sercu uroda.
Pokrzywdzonemu na myli - krzywda, co go rozdara.
A sierocie na myli - matka, matka umara.

*
Mnie samemu a czasem nieswojo, jak gdyby nowy
Jaki lwowski towianizm uczepi mi si gowy,
Miasto jakby przestao by spachetkiem ziemi
I kompleksem kamienic i pomidzy niemi
Sieci ulic i placw - ja je moj tsknot,
Egzaltacj mioci i krzywdy i wspomnienia
Zantropomorfizowarem, w oczach mi si przemienia
Po towiasku - i jakby Lww by kim, by istot
Jedn, ludzk, nadludzk, yw wci, chocia w trumnie,
Ja zwracam si ku niemu, on si zwraca ku mnie.
Patrzy na mnie wiatami, oknami kamienic,
Wyciga do mnie rce jak strumienie ulic,
Ma tysic rnych gosw, setki rnych renic,
Jakby w kalejdoskopie tumnych, zmiennych stu lic,
Ma twarze mych przyjaci i przechodniw znajomych
Profesorw z gimnazjum, pomnikw nieruchomych
I aktorw w teatrze lwowskim, bohaterw
Przey mych na galerii, i twarze kelnerw
Z kawiarni, i twarz pierwszej kochanki, tak tragicznej,
Jak tylko pierwsza mio bywa - i tak przelicznej,
I pianistw i skrzypkw na estradzie w Apollu,
I one wszystkie w jednym stapiaj si symbolu,
W twarzy jednej kobiety siwa, stara, maa,
Jam ze Lwowa uciek, ona tam zostaa,
egnajc mnie ostatnim bogosawionym sowem,
Skamieniaa, jak w posg przemieniona Niobe
I ona ju mi do mierci pozostaa Lwowem
I Lww mi si przemieni w jej wit osob.
I teraz wszystkie twarze, wszystkie rce, do mnie.

252

Wyciga tu i wszystkimi gosami woa: Bro mnie!

Woa: Ratuj mnie! Bro mnie! Ta co Sl z tob stao?
Gdzie jeste? Czy co rano walk o mnie zaczynasz?
Ile by mnie wspomina - za mao wspominasz!
Ile by mnie pamita - pamitasz za mao!
O, Lwowie, mnie tu radz, eby na twoim grobie
Przy kadej sposobnoci nie mwi o tobie.

*
Dla nas, dla lwowskich dzieci, rzecz w tym, e obrona
Naszego miasta jeszcze - ho, ho! - nie dokoczona.
Co wszcza twoja rozpacz, yczakowska mogio,
Nasze mstwo, niestety, jeszcze nie dokoczyo.

*
Chmury na obcym niebie obcy rozgarnia wicher
I z drzew spadaj licie niby strzaskane skrzypce.
My, ostatni obrocy, po klsce, w rozsypce.
Gdyby chocia mie w rku austriackl manlicher
Sznurkami obwizany - tamte patrontasze
Przewieszone przez rami - ostatnie naboje
Mam wojowa z przerwami? Niedoczekanie moje.
Bo Lww mgby nas nudzi? Niedoczekanie nasze.

*
Pogdcie si, panowie, za spraw poety.
My przychylimy ucha waszej roztropnej radzie:
Bdziemy wspominali Lww tylko w listopadzie.
Ale wy nam przebaczcie take, e niestety,
Kalendarz lwowski innych trzyma si ukadw:
e my mamy dwanacie w roku listopadw.

--------------

Bajka Andersena
Co tylko mieli
najgadszej pocieli
W caym paacu
Pierzynka na pierzynce,

253

Kada w jedwabnej zapince,

Materac na materacu Atasowe poduszki,
W atasach puch z kaczuszki,
Z piersi gsiej i pelikaniej
Jakie jaki pod gow,
Podszewki koronkowe
To wszystko dla niej.
Sama krlowa kada
Jedwabne przecierada
Na kaszmirowy koc,
eby ci si, panienko,
Bogo spao i mikko,
Przez ca noc.
Aeby ci si mio
Spao i licznie nio,
Mg ran, cieniami bkitu,
Blaskami wiecideek,
Kwiatkw, pirek, pereek Do witu.
w tej wygodzie, w tej bieli,
W chodzie wieej pocieli A wanie...
Na paacowej wiey
Zegar pnoc uderzy
A ksiniczka nie zanie.
Z boku na bok i sucha,
jak dzwonem bije gucha
Godzina - pierwsza - druga Z boku na bok przewraca si.
Noc rozwleka, nie skraca si,
Taka druga - za duga - Strachy jakie nachodz j.
Zmory jakie uwodz j.
Prno im si opiera.
Ksiyc firank munie
A ksiniczka nie unie.
Co j
w ku
uwiera.
Poprzez siedem poduszek.

254

Poprzez pierze, przez puszek,

Przez materace, spryny,
Poprzez niene pociele,
Przez weny i flanele,
Atasy i satyny C po takiej wygodzie?
Na dole, na samym spodzie Co si zdrzemnie po trochu,
Spod sidmego piernata
Co j uwiera...
ugniata...
Ziarenko grochu.
Taka ju jej natura,
e krew niebieska - skra
Delikatna, wraliwa.
Taki by jej rodowd,
Taki by w bajce dowd,
e ksiniczka prawdziwa.
Pord chmur ksiyc leci,
W oczy przez okna wieci.
jak wygodnie, jak mikko
Mona by w bajce - niby Zasn. Spa - spa - spa. Gdyby
Nie to ziarenko.
Jedno ziarenko grochu,
Jedno ziarenko szlochu,
Jeden okruch koralu:
Jedno ziarenko pamici,
Co si w gowie zakrci,
Jedno ziarenko alu.
Gdyby nie jedno sowo
Co przemknie senn gow
I ju straszy i wzrusza..
Imi - - czy nazwa miasta
W oczach wie wyrasta Dzwonem bije z Ratusza.
Ziarenkiem z tamtego wiata
Ach, uwiera... ugniata...
Dokucza...
w tym caa bieda.
A ksiniczka bezradna.

255

A to mi bajka adna
Co zasn nie da.

--------------

Alan P. Herbert You Ungrateful Poles

(Przekad sonetu napisanego w T. 1945)
Wy niewdziczni Polacy! Narodzie landlordw!
I jake wam surowej nagany nie skpi... !
Dobrowolnie nie chcecie Sowietom ustpi
Swych wileskich Cambridge'w i lwowskich Oksfordw!
Ach, niewdziczny narodzie faszystowskich panw!
Co w nagrod za mstwo, za wierno, w podarku
Nie chce nosi na rkach rosyjskich kajdanw,
Nie chce nosi czerwonej obroy na karku!
My, tak namitnie wszelkiej tyranii niechtni,
Tak zazdroni o wolno we wasnym zarzdzie,
My tutaj, od dziewiciu wiekw niepamitni
Co znaczy stopa wroga na brytyjskim ldzie,
My tutaj nie moemy wyj z podziwu - jacy
Niewdziczni wy, niewdziczni... niewdziczni... Polacy...

--------------

Wspomnienie na czasie
Pidziesit kilka lat temu,
Mniej wicej o tym czasie,
W maju, byem we Lwowie
Studentem w trzeciej klasie
Cesarsko krlewskiego
Gimnazjum, przy ulicy
Sokoa. Pewnego ranka,
W okropnej tajemnicy,
Kolega Staszek Bielski
Zwierzy mi, e w niedziel
Ojciec jemu obieca,
e wemie go po kociele

256

Na wiec socjalistyczny.
Zamarem. A on dumnie
ledzi wraenie na mojej
Twarzy. Schyli si ku mnie
I szepta: "Naturalnie,
e gdyby mnie tam wykryli
Nawet z rodzonym ojcem,
Wyleciabym w tej chwili
Z wszystkich gimnazjw Monarchii
Austriacko-wgierskiej... "
Mwic te sowa, mia wyraz
Pospny i bohaterski
Na twarzy granitowej.
Przeknem buk z salami
I szepnem: " Ty... Staszek...
Czy ja bym mg pj z wami?"
Drogo odpowied way,
A bajronicznym obliczem
Skin. Rzek: "Punkt dwunasta
Bd przed Musiaowiczem".
Wiec by przy jagielloskiej
jedenacie, w drewnianym
Letnim Teatrze ydowskim.
Z sercem rozdygotanym
Buntem, mstwem i dz
Rewolucyjnych zada,
Sterczaem od jedenastej
Przed "pokojem do niada"
Musiaowicza, na rogu
Trzeciego Maja. Licie
Majowych drzew migotay
Ku rewolucjonicie
Co w czarnej pelerynie
Czeka. A ju si pchaj
W bram pod jedenastym,
Gwarn gstniej zgraj,
Ju na ulicy piewaj
"Krew ludu lej katy! "
Ju krzycz "precz!" i "niech yje!"

257

I nosz czerwone krawaty

I wtem kto konspiracyjnie
Z tyu mnie stukn w rami,
To Staszek. I po chwili
Toczylimy si w bramie,
Krok w krok za ojcem Staszka,
Minlimy podwrze
Skrylimy si w awach,
Z tyu, na samej grze,
I wtem przeleciay tumem
Pomienie, podniecenie,
Oklaski i okrzyki.
Przed nami sta na scenie
Wysoki Trybun Ludu.
Twarz mia orl, hetmask,
Szczki suche, wos jasny,
Podstaw yw i pask
I mwi niby hetman
Do niesfornej czeredy.
"To jest" - szepn mi Staszek "Ignacy Daszyski". Wtedy
Pierwszy raz go ujrzaem,
Na scenie, na mwnicy,
W lwowskim Teatrze ydowskim
Przy jagielloskiej ulicy.
I gdyby Los w tej chwili
Wywry mi z oddali,
e kiedy bd siedzia
W Warszawie, w sejmowej sali
I srocha jego, co bdzie
Polskiego Sejmu Marszakiem Gdyby sam Los tak szepta,
Nie uwierzybym cakiem.
Wtedy mi si objawi
Jak bohaterski amant
Socjalizmu. A drugim
Mwc by Herman Diamand.
Ignacy by posgowy,

258

Herman krpy i gruby.

Ignacy mia gos puzonu,
Herman chrapliwej tuby.
Herman by sarkastyczny,
Ignacy - jak poemat
sowackiego wygasza.
A obaj na ten sam temat
Mwili - o wyborach.
Zapewne owej pory
Szo o jakie sejmowe
Galicyjskie wybory.
Ignacy - jakby miota
Z mwnicy piorunami:
Chcecie wolnych wyborw?
Bdcie socjalistami !
Tylko socjalizm niesie
Wolne wybory wszdzie!
A bez wolnych wyborw
Socjalizmu nie bdzie!
Socjalizm i wybory
To jeden wzajemny kanon!
To jest jedna wzajemna
Conditio sine qua non!...
*
W p wieku - jaka zmiana
Socjalistycznej warty!
"Wolne wybory?" - mwi "To - mwi - wolne arty.
Oni wiedz, e da wam
Wolne wybory - ano,
Okupacyjny socjalizm
Znikby na drugi dzie rano.
Oni z oczu nie mog
Odpdzi strasznej zmory,
e albo ichni socjalizm,
Albo wolne wybory.
Dawnego socjalizmu
Reymowe bkarty
Szydz: "Wolne wybory?
To - szydz - wolne zarty!"

259

Ja tak wspominam, i dumam,

Gdy myl w przeszo patrz e gdyby wtedy, we Lwowie,
W tym ydowskim teatrze
Los szepn Daszyskiemu,
e kiedy taki slogan
Zjawi si w ustach polskich
Socjalistycznych pogan Dumam tak - spogldajc
Poza p wieku predzia Czy on byby uwierzy?
I co by odpowicdzia?
I jak byhy zapaka
Nad zdrajc swojej schedy
I jakby donie podnis
I jakby go przekl wtedy.

--------------

Dekada kultury polskiej

Nagle sysz w Londynie
O radosnej nowinie:
O "IX kadzie Kultury
Polskiej na Ukrainie"!
Przez dziesi dni Ukraina
W zasigu i w obrbie
Kultury polskiej! To znaczy
e z nieba jak gobie
Lec na Ukrain
Rozwiegotane sztafety,
Artyci i artystki,
Teatry i balety,
Hop dzi dzi, w sto par tacz
Kujawiaka w Kijowie,
"Wesele" Wyspiaskiego
Wystawili w Charkowie
I nawet wam si nie ni

260

e "Wieczr Polskiej Pieni"

Urzdzili - gdzie? Nigdy
Nie zgadniecie - we Lwowie!
*
We Lwowie letni wieczr
Gwiazdami si zapala
! nagle brzmi po polsku
Spiew - "Barkarola" Galla!
Ksiyc na lwowskim niebie
Zdumiony flkn myca,
Pamita tego Galla,
Starego Ukraica,
Znaczy si, lwowianina!
Czy ty zapomnia, synku,
Ta ty t Barkarol
Skomponowa na Rynku?!
Po drodze do Naftuy
Szed przez Plac Bernardyski
W sierpniowy wieczr lwowski
Znaczy si, ukraiski,
I na Rynku ci wpada
Melodia gondoliera
I zagrae j potem
U Naftuy Toepfera,
Pierwszy raz u Naftuy,
Na rozbitej pianoli
Zagrae swoj now
Pie "Ach, zejd do gondoli" Naftua oczy zamkn,
Twarz w tuste donie schowa,
Paka. A ramionami
Koysa - dyrygowa Potem krzykn w przystpie
Wzruszonego porywu:
Jasiu! Do koca ycia
Masz u mnie za darmo piwu!
Ile ja potem wypi
Piwa z Lwowskich Browarw!
O, nocy piewnych wspomnie,
O, nocy rzewnych czarw!

261

Gondola pena duchw

Po Pehwi letejskiej pynie
W t Dekad Kultury
Polskiej na Ukrainie" Pynie gondola po Pehwi,
Po lwowskim Canale Grande.
Niebo gwiazdami mruga
Na tak propagand.
Struchlay domy i dachy,
Latarnie, wiee i drzewa Co to jest? Co si stao
e Lww po polsku piewa?!
I nagle si pomiszay
Melodie, teksty, dwiki,
Soprany i tenory
I pieni i piosenki,
Koloratura i gitkie
Belcanta woskich arii
I bas Adama Didura
Z trylami Ady Sari!
Ignacy Mann z siw brod
Nad "sztosem" swej Racheli
I Bronisaw Bronowski
Na scenie w "Bagateli"
I Solnicki i lwowska
Ukochana Miowska
Z Kuligowskim! I sowik
Lwowa, Ewunia Bandrowska!
Stanisaw Niewiadomski,
Muzyczna kariatyda,
Co tydzie pie uoy,
Co kwarta album wyda!
I w "Ulu" mody Kiwdul
Talajner! A tam, panowie,
To Ludwik Ludwikowski
Z ogrdka na Lyczakowie!
Z ogrdka, z tingeltanglu,
Z estradki w kawiarence,

262

Ojciec lwowskiej piosenki,

Piosenki o "Magdalence"
Ktra bya bya bya
Taka mia mia mia *
W tej samej chwili, w "Romie"
Henryk Zbierzchowski ukada
Od rki, przy czarnej kawie,
Walc "Gdy ciemno zapada
I wiata latar zapon"...
Pospna pie apasza...
I w tej samej minucie,
Przez Pasa Mikolascha
Idzie student z gimnazjum
Przy ulicy Sokoa,
May bkart, na niego
Kiedy Muza zawoa:
"Ty, Maniek! Stj" - i rozkae
Maemu bkartowi:
"Pisz do mierci piosenki!
A szczeglni o Lwowi!
Piosenki proste, jakby
Sama lwowska ulica
Pisaa sowa mroku
Do muzyki ksiyca
I piewaa je potem,
Grajc na mandolinie,
W jezuickim Ogrodzie,
We Lwowi. Na Ukrainie".
Tak Muza na zawoa,
Wic on do mierci si stara
I pisze - pisze piosenki "sowa Mariana Hemara"
I inni, modsi, pisz,
Szlechter, Hollender, Budzyski,
Nowy narybek lwowski,
Znaczy si, ukraiski,
"Wesoa lwowska Fala"
piewa - syszysz z oddali

263

Znajome gosy Szczepcia

I Tocia, na lwowskiej fali?
Nagle, kwitn kasztany,
Za oknem noc niebieska,
A w goniku radiowym
Kwili Wada Majewska
I radca Stro baaka I ju nikt si nie dziwi
e niewiadomo ktrzy
Umarli, ktrzy ywi?
Kto t rzek otworzy
I w gwiazdy porozwleka?
e te Lww tego doy!
e Lww tego doczeka!
Ludzie, co to si dzieje?
Ludzie, co wam si stao!
Dziesi dni nie wystarcza!
Dziesi dni to za mao!
Niech trwa nut po nucie,
Niech trwa sowem po sowie
Nieustajcy Koncert
Polskiej Pieni we Lwowie!
Kadym snem nocy letniej
Niech z ciemnoci wychynie
Wieczna Dekada Polskiej
Kultury na Ukrainie!
*
Ja, jak tylko co w kraju
Do krytykowania znajd,
Odczuwam, jak to si mwi,
Gbok szadenfrajd.
Owszem to prawda. Stale
Szargam co mog. Ale
Czasem co mi si trafi
Co gorco pochwal.

--------------

264

Fantazja
Dla Stanisawa Kozioa
W drodze do Budapesztu,
Dwadziecia cztery godziny
Zatrzyma si w stolicy
Zachodniej Ukrainy,
We Lwiwie Tak ja tu czytam.
Tak zwie si ta stolica:
Lwiw Patrz w okno Na tarczy
Nieruchomego ksiyca
Widz - jak na ekranie,
W dodatku Pata w kinie Minuta po minucie,
Godzina po godzinie Przez ksiycowy telstar
(Mbity migotliwie
Przebieg caej wizyty
W tej stolicy. We Lwiwie.
Widz - na Dworcu Gwnym
Na frontowym peronie
Ley czerwony dywan
Wzdu toru, na betonie,
Tam mniej wicej, gdzie ma si
Zatrzyma lnicy wagon
Salonki, przed dywanem
Ustawione w paragon
Byszczce pkoszulki,
Odwitne garnitury
I togi profesorskie,
I oficerskie mundury,
I robotniczy kaszkiet
Przy barankowej czapie,
A ju puf-puf- nadjeda,
ju puf-puf - Par sapie
Lokomotywa, iskrami
Byska i dymem chrzka,
A za ni - wiwat! wiwat!
Sto lat! Sto lat! - salonka

265

I we wasnej osobie
Ta posta - maa, jak ywa,
Ruchliwa, umiechnita To on przyjecha do Lwiwa!
Orkiestra gra, grzmi wiwaty,
Lokomotywa dymi
Wychodz z dworca On pierwszy,
Tum za nim. ja za nimi.
Oni limuzynami
Dworcow - i w Sapiehy,
A w szpalerach dokoa
Oklaski, krzyki, umiechy A ja za nimi. Oni
Kawalkad sowieck
Wkoo kocioa Elbiety
I ju sun Grdeck
Na d - I Kamierzowsk
I dokoa teatru
Skrcili - a ja w grze,
jakby mn podmuch wiatru
Obrci niby listkiem
Z lwowskich topl czy klonw
Za nimi - i ju jad
Przez ulic Legionw.
Mijaj plac Mariacki,
Objedaj dokoa Mickiewicz nic nie widzi
Bo patrzy na Anioa,
Z Anioem co rozmawia.
Przelotem tylko, przytomnie,
Kiedy ja go w powietrzu
Mijaem - mrugn do mnie.
W hotelu George'a, w hallu,
Rojnie, gwarno jak w ulu.
Zajechali przed hotel,
Wchodz do westybulu,
On pierwszy, a po bokach,
Dokoa, z kadej strony
jego wita. A z tyu

266

ja - niezauwaony.
Na pierwszym pitrze pokoje
Z balkonem przez p frontu,
Z row tapet w sypialni,
Z zielon azienk. On tu
Wytchnie po trudach drogi,
W tej wannie si wymoczy,
W tej pocieli, w tym ku
Zmruy znuone oczy.
Pamitam t sypialk
I w rowej tapecie
Pamitam drzwi do azienki,
Pokrowiec na bidecie
I nad zielon wann
Porcz ze szka i chromu.
Ja znam ten apartament.
Ja tu jestem jak w domu.
Kiedy Ratusz zadzwoni
Z bliska, przez plac Mariacki,
Kiedy po kilku wdkach
I po tustej kolacji
Miy go, przybysz luby,
Drogi ruski batiuszka,
Zdj buty i skarpetki
I spodnie... i do ka
Pooy si... i ziewn...
Poczu, e zaraz zanie.
Przecign si. I czeka.
I nie mg zasn. Wanie
Przewraca si z boku na bok
I co jakby go gnioto,
jakby mu si na szyi
Ptl cik zaploto.
Jakby mu co skrzeczao
Czy szeptao mu do uszu
Nie spa. Wanie wybia
Dwunasta na Ratuszu.
jakby zmora nie zmora,

267

jakby zgaga nie zgaga,

Zrobi wiato i zay
Magnezji. Nie pomaga.
Zgasi wiato. Wybia
Pierwsza. Wybia druga.
Ley w gorcym ku,
Oczami w ciemno mruga.
jakby pies sapa z bliska,
W ciemnoci. Co u czarta?
Zrobi wiato. adnego
Psa nie ma. Wybia czwarta.
W mroku przebyskiway
Zielonkawym fosforem
jakie sowa okropne.
Prbowa je z uporem
Desperackim odczyta Wsikay w czarne ciany.
ko jechao w gr
I w d. Nie by pijany Trzewy by - przestraszony.
Co si skradao z kta
Ku ku - miao renice
Skone. Wybia pita.
wit, malarz pokojowy,
W zmtniae okna chlusta
I chlapie sin farbk
Z Ratusza wybia szsta.
Ley i patrzy w sufit
Spojrzeniem osowiaem.
Nie wie dlaczego nie spa?
To ja mu spa nie daem.
Jam mu do ucha szepta
I krta mu ciskaem nag.
Ja byem jego zmor.
Ja byem jego zgag.
Ja byem jego strachem,
Kotem i psem i biesem.
Fosforem go straszyem,
Mane-Tekel-Faresem.

268

To ja si napracowaem
Jak diabe w rumuskiej dojnie,
By on nie mg spa smacznie,
By nie mg spa spokojnie
W tym pokoju, w tym ku
I na tym materacu,
I w tym hotelu starym
U Mariackiego placu,
Aeby on nie mg zasn
Ani na p godziny
W tym Lwiwie... W tej stolicy
Zachodniej Ukrainy.

--------------

Kolda lwowska
dla Andrzeja Chciuka
autora licznej ksiki "Atlantyda"
Na Lewandwce,
W cichej koyscy
Dziecko malekie
Jak ptaszyna kwili.
Chodci na palcach,
Patrzci si wszyscy,
Lwowski Pan Jezus
Narodzi si w tej chwili.
Matka bledziutka,
Matka szczliwa
Gaska dziecin
I do serca tuli,
Gosem cieniutkim
Cicho mu piwa
Luli, ta luli,
Ta lulaj mi, ta luli.
A On a oczki
Mruy z rozkoszy.
Luli, ta lulaj mi,
Synku najdroszy.
*

269

Matka bledziutka
Nuci i paczy,
Synku najdroszy,
Ja si myle boim,
Ile cierpienia,
Ile rozpaczy
Bedzi przed tob
I przed miastem twoim.
Jak ciebie strzec
Na ziemi i w niebie?
Kto ci uchroni,
Kto ci uchowa
Przed tym nieszczciem
Co porwie ciebie
Z ramion matczynych
I tego miasta Lwowa?
Troska okropna
Serce mi poszy
Luli, ach, lulaj mi,
Synku najdroszy.
*
Nad Lewandwk
W niebie si jarzy
Gwiazda ogromna
jak miejska latarnia.
Widz j oczy
Lwowskich baciarzy,
Po caym wieci
Nadzieja ich ogarnia.
nieg mokry pada,
W gistej zamieci
Skrzydami w mroku
Szumi jakie echa
Zewszd si zlata
Tum lwowskich dzieci,
Lwowski Pan jezus
Do nich si umiecha.
Chodci tu wszyscy,
Klkajci wszyscy!
Ta On we Lwowie znw,
W swojej koyscy!
Siwe oczta
Mruy z rozkoszy.

270

Luli, ach, lulaj-e,

Synku najdroszy.
1969
--------------

Plotka hrubieszowska
A tu w Londynie sysz
Jak si Radio Warszawa
Z ciemnej masy namiewa,
Z prostaczkw naigrawa,
Z naiwnych drwi, z pogard
I bez adnej litoci,
Dlatego, e oni ludzie
Skoowani i proci.
Sucham bardzo ciekawie,
Z czego tak drwi w Warszawie?
Podobno w Hrubieszowie,
Podobno w Krasnym Stawie
I we Wodawie, caa
Ludno ostatnio yje
W panice i w popochu...
Na gwat, na eb na szyj,
Za bezcen, wyprzedaj
Chaupy, chlewy, obory,
Dziaki, ziemi kawaki,
Krowy, kozy, maciory,
Wszystko czego na wasno
Dochrapaa si bieda,
Co si przez noc spakowa
I na wz zabra nie da,
Przeraone ludziska
Sprzedaj byle frantom,
Podstpnym wydrwigroszom,
Poktnym spekulantom,
Bo nagle po okolicy
Rozbiegy si pogoski,
jak ogie obleciay
Miasteczka, osiedla, wioski,

271

e te powiaty wschodnie
Maj by okrojone
Od Polski, przeniesione
Na bolszewick stron,
e w dowd trwaej przyjani
I polsko sowieckiej spki
Moskwa tak zadaa
Od wiernego Gomuki,
A on - po staropolsku Zastaw si a si wystaw!
Czym chata bogata! Bierzcie
Hrubieszw, Chem, Krasnystaw!
Ziemie, chaupy, ki,
Plka, mokrada, laski,
Brzzki, ugory , bota,
Poty i paskie piaski,
Mczyzn, kobiety, dzieci
Wszystko, het, do Prypeci Lada dzie, ino patrze,
A tam bd Sowieci.
Wic ta ludno ssiedzka,
wociasko robotnicza,
Zapatrzona w portrety
Wodzimierza Iljicza,
Wic ta ludno graniczna,
Wic ta ludno ssiedzka,
Od dziecka prosowiecka
Czarowana od dziecka
Mekk Moskwy i rajem
Radzieckiego obrazka,
Ta ludno hrubieszowska,
Wodawska i krasnystawska Jak okazuje rado
Pontnej niespodzianki?
Co moe to pakuje
W toboki i na furmanki
I pacze i zawodzi,
Taka to im nowina,

272

I wosy sobie wyrywa

I jczy i przeklina,
I wieje owczym pdem,
W zaraliwej obawie
Na zachd! Do rozpuku
miej si z nich w Warszawie
I przez radio, publicznie,
Bez adnych ceregieli,
Drwi z nich, aj ich: Ludzie!
Czy wycie zbaranieli?
Kto Sowietom nie ufa,
Ten si do szcztu bani!
To oni nasi bracia!
To my z nimi w przyjani!
Hrubieszowskie duraki,
Krasnystawskie idiotki,
jak moglicie uwierzy
W tak bezsensowne plotki?
Jak moglicie da ucho
Tym bredniom, gdy na uwadze
Macie radzieckie czogi
W Oomucu i w Pradze?
Jak moglicie to dopuci
Na serio, nie na arty,
Widzc Wilno skradzione.
I Lww od Polski oddarty,
Widzc p polskiej mapy
Co teraz przynaley
Do Rosji, prawem gwatu,
Rozboju i kradziey?
Jak moglicie uwierzy
W groteskowe pogoski,
Ze zodziej mgby sign
Po powiat hrubieszowski,
e Moskal, polegajc
Na wiernym polskim sudze,
Mgby wzi co nie jego?
Mgby ukra co cudze?

273

Jak moglicie powtpiewa

e si nie znajdzie Polak.
Radziecki rkodajny,
Bolszewicki pikolak,
Ktremu z Moskwy krzykn:
Ty, garson, dawaj Hrubieszw,
Czy Krasnystaw! Czy Brody,
Czy Drohobycz, czy Rzeszw!
A on rozpromieniony
Nie cmoknie ruskiej apy,
Nie wykona yczenia,
Nie zmieni polskiej mapy.
Nie kae pia przez radio,
Nie kae wy w gazetach,
Jacy Polacy szczliwi,
Ze Wodawa w Sowietach,
e w radzieckim kochozie
Hrubieszowska stodka!
Kto powie NIE?! Moskalowi?
jak mylicie? Gomuka?
*
Co wy tak wyszydzacie,
Pismaki rozmieszone?
Ostatni polsk rad
I jedyn obron?
Strach lepy - strach co adnej
Perswazji nie da ucha:
Sparzy si na gorcym,
Teraz na zimne dmucha.

--------------

Proces rehabilitacyjny
W tym roku, w poowie kwietnia,
Tak czytam tu w gazecie,
W Arezzo, we Woszech, zasiad
Wysoki Sd, w komplecie,
Z prezesem, z aw obrocw,
Z prokuratorem z ramienia

274

Republiki, ze wiadkami
Obrony i oskarenia,
Z rzeczoznawcami, jak to
Zazwyczaj na rozprawie
I tylko oskaronego
Nie byo tam na awie.
Uroczysta rozprawa
Zdawaa si widocznie
Z wielkim nakadem trudu
Sdzi kogo zaocznie.
Czemu go tam nie byo?
Nie zdziwicie si, czemu:
Umar, okrgo szeset
Czterdzieci pi lat temu.
jaka to sprawa, spytacie,
Tak dawna i tak odlega
A dotd przedawnieniu
jak wida nie ulega?
Przeciwnie, tak si ludzie
Zainteresowali,
e szpilki nie mona wetkn
Na tej sdowej sali.
Tromem, gowa przy gowie,
Tocz si na galerii.
Kto jest tym oskaronym?
Poeta Alighieri,
Znany z imienia Dante,
Autor "Komedii Boskiej",
On wanie, nieobecny,
Wielki poeta woski,
On to wanie, wsawiony
Na caym wiecie najszerszym,
Umary w roku tysic
Trzechsetnym dwudziestym pierwszym,
To on jest bohaterem
Dzisiejszej jurysprudencji.
Szeset pidziesit lat temu
Wygnali go z Florencji,

275

Z Florencji, z ojczystego
Miasta, jako banita
Musia uciec po nocy.
Florencka Rzeczpospolita
Grozia mu wizieniem
Za zuchwa poezj,
Za ukryte w poezji
Blunierstwa i herezje,
Za niesubordynacj
Pogldw politycznych,
Za zoliwe aluzje
Paszkwilw alegorycznych,
Za grzechy w tym rodzaju,
Za jakie w owej.dobie
jak nic mg spon na stosie,
Lub zgni w wiziennym grobie
I mie na wrotach elaznych
Napis ostatni: "Lasciate
Ogni speranza, o, voi
Ch'entrate" za t krat!
Gdy taka groza zawisa
Nad przeraonym Dantem,
Uciek ze swego miasta.
Potem by emigrantem.
By emigrantem w Arezzo,
W Weronie, w Padwie, w Sienie.
(To si wydaje blisko,
Lecz wwczas oddalenie
Owych miast byo takie,
jakby dzi samolotem
Z Londynu lecie np.
Do Lwowa, i z powrotem)
By emigrantem, a w szeset
Czterdzieci pi lat po mierci,
Sdziowie, prokuratorzy,
Obrocy i eksperci,
wiadkowie, rzeczoznawcy
Historii, literatury ,
Polityki i prawa,

276

Przewertowawszy gry
Pergaminw, notatek,
Dokumentw, kartotek,
Zapiskw, listw, wistkw,
Aktw, ksig, tomw, bibliotek,
Przebrnwszy przez archiwa
Tajne i familijne,
Wszczli postpowanie
Rehabilitacyjne.
Zgodzili si jednomylnie
I orzekli niezbicie
e staa si wielka krzywda
emigrantowi banicie.
I ogosili wyrok,
e oskarenie dawne
Byo zgoa niesuszne,
Bezprawne i bezpodstawne,
e byo podyktowane
Gupot mciwej histerii,
I stwierdzili na pimie
e Dante Alighieri
jest niewinny Na mocy
Zgodnej jurysprudencji,
Gdyby y - miaby prawo
Powrci do Florencji
Wolnyod wszelkich zarzutw,
I miaby prawo stale
I na zawsze przebywa
W swym miecie rodzinnym. Ale
jemu ju wszystko jedno.
On lat krzywdy nie liczy.
jemu ten wyrok miy
Ani nie odj goryczy,
Ani mu serca sodycz
Nie napoi do gbi.
Nie cieszy go, nie martwi,
Nie grzeje go, nie zibi,
Nie przej go, nie wzruszy,

277

Nie obszed, nie zasmuci,

On ju dawno, w tryumfie
Do swej Florencji wrci.
Ucieka z niej po nocy,
Wygnacem, potpiecem,
Wrci do niej pomnikiem,
Z laurowym na czole wiecem.
Przeszed za ycia przez pieko,
Wrci ksiciem udzielnym,
Niemiertelnym poet
W swym miecie niemiertelnym.
Banit by zaledwie
Przez dwadziecia dwa lata
A pozostanie Chlub
Florencji - do koca wiata.
*
P.S. ycz kademu
Poecie na emigracji,
Choby po szeciuset latach
Takiej rehabilitacji.

--------------

Na wasne urodziny
Wybaczcie, e wzruszeniem
Gos mi si zakatarza.
W tej chwili wan kartk
Zerwaem z kalendarza.
Wybaczcie, e westchnem.
Wzdycham nie bez powodu.
Zerwaem z kalendarza
Rok swego ycia. Za modu,
W dziecistwie, rok miniony To jakby uby zb mleczny.
Po nim wyronie nowy ,
Mocniejszy, poyteczny,
Na staro, gdy zb czasu
Ubdzie - to wielka strata
I niepowetowany

278

Uszczerbek i przykra data.

Uby mi drogi rok, w ktrym Zastanwcie si przecie Mogem by chodzi sobie ,
w Warszawie, po Nowym wiecie,
Po Placu Teatralnym,
I mogem na premierze
Siadywa, dzi w Narodowym
Czy w Polskim, jutro w Operze
Albo w Letnim. I mogem
Na ppitrze, na grze,
W Ziemiaskiej si spotyka
Z kolegami po pirze
I po wieku. I mogem
W wiosenny wieczr wonny
Samochodem pojecha
Do Strugi, czy do Jabonny,
I mogem w Skaryszewskim
Parku, albo w azienkach,
Marzy o wierszach, ktre
Napisz, o piosenkach,
Ktre uo po to,
By mg je chopiec dziewczynie
piewa w moim imieniu
W Adrii, czy w Colombinie.
Z Adrii, czy z Colombiny,
Mogem wraca nad ranem
Piechot na Sask Kp,
Lub mogem w Zakopanem
Gra w bryda na werandzie
u Karpia, lub u Trzaski
Przez ca noc, a w oknach
Pierwsze rowe blaski
Zapal si na niegach
Giewontu smugami zota.
Mogem, gdyby mnie naga
Naskoczya tsknota,
By znw po szeciu miesicach

279

Zobaczy miasto moje,

Wsi w samochd i tuc si
Przez bota i wyboje
Na Zamo, na Krasnystaw,
W d, na zamanie karku,
W osiem godzin z Warszawy
Wprost do Stryjskiego Parku,
Do tej awki nad stawkiem,
Pod gr, w krzach zielonych,
Na ktrej si owiadczaem
Kadej z mych narzeczonych.
Mogem znw zaj do Romy
I z Romy dookoa
Przej koo mego gimnazjum
Przy ulicy Sokoa
I koo Filharmonii,
Pasaem Mikolascha.
Na Jagiellosk, pod numer
Jedenasty, gdzie nasza
Stara brama czekaa,
Bym przeszed na podwrze
Rozlege i spojrza w gr,
Na drugie pitro. W grze
Na ganku, pod samym dachem,
Nad dawnym oknem mojem
Jaskki miay gniazdko.
Czy jeszcze jest? Z niepokojem
Patrz w gr - s jeszcze
Jaskki! Tam i z powrotem
migaj nad naszym gankiem
Ze wirem i wiergotem
Tym samym, prosto znad okna
W niebo wysok wiec.
Znw przyleciay, za rok
Znw trafi tu, znw przylec.
Ja tak mogem w tym roku
Przylecie tam - najprociej
Prawem mojej polskoci,
Prawem ludzkiej wolnoci,

280

Mogem y w miecie wasnym

W tvrn roku, ktry min
I beze mnie w mrok, w przeszo,
Jak pusty prom odpyn,
A mnie zostawi na brzegu
Jak muszl na mielinie
I ju mi dni nie zwrci
Straconych na obczynie
I nocy, ktrych zbyt wiele
Nie mam ju na stracenie.
Nie, nie, moi kochani,
Nie roztkliwiam si nie, nie,
Jeszcze si nie poddaj
Rezygnacjom aoby
Poeci w takich wypadkach
Miewaj swoje sposoby.
Skoro mi wraca nie wolno,
Ja z obczyzny dalekiej
Wierszami si przekradam
Przez kolczaste zasieki.
Wierszami si musz broni
Rozczula i umiecha,
Wierszami musz do was
Codziennie na nowo jecha,

Codziennie na nowo lecie,

Co dzie si wami rozmarza
Codziennie wkoo siebie
Wierszami na nowo stwarza
liczn Warszaw dawnych
Przyjaci i przyjaciek
I cay Lww - a po jedno
Mae gniazdko jaskki.
I kiedy o tym pomyl,
CO mnie cichutkim gosem
Pociesza Serce moje
Jakby podciga nosem,
Jakby mi szepce: " Trudno,

281

Rok min, to przykra strata.

Lecz jeszcze nie koniec czasu
Jeszcze nie koniec wiata...
Szedziesit pi lat skoczye
No" - mwi serce poche "Duo ci ju nie zostao,
Lecz moe... jeszcze troch..."
Zacieram rce i myl
Z odwag Potajemn:
Rok wierszy mam za sob.
Rok wierszy jest przede mn.

--------------

Rurocig
Wy jeden z drugim patrzcie
I od maego dziecka
Uczcie si, co to znaczy
Ta technika sowiecka!
Kto ma do takich rozwaa
Zamiowanie i pocig,
Niech wieym okiem spojrzy
Na gigantyczny rurocig,
Na wielk inwestycj
Techniki i przyjani
Ktra niemal rozsadza
Granice wyobrani,
Jak jaki smy cud wiata!
W rocznic Rewolucji
Uroczycie nastpi
Pocztek dystrybucji
Tej ropy. Odkrcili
Kurek gwnego czopa
I arteri tej rury
Popyna ta ropa.
Niczem Nil yciodajny,
Nowa rzeka potna
Pynie - taka daleka...

282

Taka duga... tak okrna...

Tak drogi nakadajca...
A dech mi zapiera. Wanie,
Wci nie wiesz o co chodzi?
Ja tobie to wyjani.
Tak jak kiedy, przez wieki
miaych podrnych tylu
Szukao rde Biaego
I Bkitnego Nilu,
Tak ja schylony nad map
Przy biurku mym, w Londynie,
Siedz ten strumie ropy Skd pynie? Dokd pynie?
Patrz przez lup na map,
Szpilka na mapie wytycza
rdo strumienia w Rosji.
Na zachd od Drohobycza.
W Borysawiu Tam ropa
Z ziemi tryska przez dziur,
Od razu z dziury przez lejek
Nalewaj j w rur,
W grub rur stalow To brzmi jak w jakiej bajce I ju ta ropa chlup chlup
Na Zoczw, na Podhajce,
I ju ta ruska ropa
Co w Borysawiu tryska
Pynie wprost na Tarnopol
I na Podwooczyska
I prosto na Poskirw
I przez Zmerynk pask,
Jak sierpem rzuci, ta rura
Z t rop borysawsk
Ponad rzeki i jary,
Przez rozogi i stepy,
Przez rwniny i any
I trawy i wertepy
Do Winnicy Z Winnicy

283

Do Kijowa zamierza
I hen, skrca na Charkw,
I w d do Woronea,
I dalej, na Saratw,
I het, do Kujbyszewa
I zaraz za Kujbyszewem
Lukiem si trzyma, z lewa,
Koem, jakby na Gorki,
I Moskw obchodzi gr
i znw na d, na Smolesk,
Chlup chlup ta ropa t rur
I na Misk - i botami
I olszynami Prypeci
Kilometr za kilometrem
Stal na bocie wieci
I znw po suchym si czoga
Jak w o pancernej skrze
I omija Warszaw,
Chlup chlup ta ropa w tej rurze,
Trzechsetny dzionek jej min,
Trzechsetna mina nocka,
Zadyszana, zbehana,
Dopyna do Pocka.
A w Pocku jaka rado!
Jaki ruch! jakie wito!
Dwie orkiestry bez przerwy,
Dta na zmian z rnit,
Rnita na zmian z dt!
I mowy fal namitn,
Mtna na zmian z drtw,
Drtwa na zmian z mtn.
Modzie szkolna szpalerem,
Goci stoecznych kopa,
Niech yje ten rurocig!
Niech nam yje ta ropa
Ktra jak Odysseusz
Odbya takie podre,
Zanim do Pocka chlup chlup
W tej gigantycznej rurze

284

Ktrej na imi PRZYJA!

Sto lat, sto lat, niech yje!
Teraz Polska tej ropy
Oywczej si napije,
Zaraz jej si przybdzie,
Energii i paliwa
I przemysowych witamin!
Entuzjazm j podrywa,
Jakby w ojczysty zadek
Dostaa tg szpilk
Pobudzajcy radziecki
Zastrzyk hormonw!...I tylko
Kto - jeden, drugi, trzeci,
Czwarty, w Pocku, w tym tumie
Mimo woli nie umie
Opdzi si zadumie.
Co go tak zastanawia,
Tak mu wpada niebacznie...
Ta rura z Borysawia
Mogaby by krtsza znacznie...?
Mimo woli myl trwona
Prbuje si cichcem przekra:
To polska ropa... mona
Jej byo wcale nam nie kra...
Z Drohobycza do Pocka
Zdyaby w dwa trzy dni...
Ach, wy zuchwali ludzie,
Niewdziczni i bezwstydni!
Ta rura do was z sercem,
Z przyjacielskim wytryskiem! A wy do niej z takimi
Mylami, z takim pyskiem!
Zamiast w rk caowa
I uczy si od dziecka
I rozumie - co to znaczy
Ta technika sowiecka!

285

--------------

Jan bez ziemi

Pewnego ranka. w rnaju,
suchaem radia z kraju,
Usyszaem wiadomo
Szczeglnego rodzaju.
Pobienie, w kilku sowach
Wspomnieli tego rana,
wrd innych drobnych wydarze,
e pomnik krla Jana,
Przeniesiony niedawno
Do Warszawy ze Lwowa Rzetelnie, jak syszano,
Powtarzam co do sowa e pomnik krla Jana
Od najbliszej niedzieli
Ma by usytuowany
W Gdasku - tak powiedzieli Wedug zgodnej opinii
Fachowych projektodawcw,
Plastykw, urbanistw,
Planistw, rzeczoznawcw...
Co jeszcze w tym przedmiocie
Brzczeli, baakali Ja zamknem odbiornik,
eby nie sucha dalej.
*
Konik niewielki, krpy,
Z okrgym tgim brzuchem,
Przysiada na tylnych apach,
A przednie dziarskim ruchem
Wspi do skoku - na grzbiecie,
Niby w fotelu, w kulbace
Siedzia tusty zaywny
Krl. Jak zielone race
Strzelay w pobok krla
Lwowskie woskie topole
W niebo, a on mia kopak
Z czaplim pirem na czole,

286

Szumiasty ws z marmuru,
I by w marmurowej delii,
Co spywaa na koski
Zad, i przy karabeli,
A w prawicy buaw
Podnosi i buaw
Naprzd! Za mn! - wskazywa
A za nim, pancern aw,
Jezus Maria! Husaria!
Pomie serca ogarnia!
Przed nim wiedeska wyprawa,
Za nim "Wiedeska Kawiarnia".
Pod kopytami konika,
Na przestrza, na samym kocu
Alei wida Teatr
Lwowski. W majowym socu,
Wzdu alei, na awkach
Dokoa krla randki,
Studenci, podporucznicy
Studentki, guwernantki,
I defilada wiosenna
Dziecicych wzkw mamek
I preclarzy. A z tyu
Nad krlem - Wysoki Zamek.
*
A z Wysokiego Zamku,
Ach, zielone przestrzenie!
Widok - het, na Podhajce,
Na kiew, na Zniesienie,
Na wschd ziele daleka,
Na phloc ziele szeroka,
Jakby pod Zamkiem krlewskim
Zielona chorgiew Proroka
Na ziemi rozpostarta
Przed zwycizc krlewskim,
Przed jedcem marmurowym,
Przed Janem, przed Sobieskim,
Co prosto spod swego Zamku,
Ze swych Waw Hetmaskich
Ma by usytuowany

287

Na jednym z placykw gdaskich,

Tak zadecydowaa
Najwysza uroczysta
Rada naszych planistw,
Stalin, nasz urbanista
Nasz architekt, Mootw,
I Ribbentrop, jego spka
I nasi dekoratorzy
Wntrz, Bierut i Gomuka.
O, krlu wysiedlony!
O, krlu Janie bez Ziemi,
Na emigracji, tym gorszej,
e pomidzy swojemi!
*
Ludzie, co go bdziecie
Na koniu, na cokole
Stawia w Gdasku - posadcie
Wkoo niego topole
Tak sam strzelist
I wysmuk alej,
Niech si w maju zieleni,
Niech si na wietrze chwiej,
Niech im szum znad Batyku
W listkach z rusiska maje,
Niech po lwowsku zaciga,
Niech krlowi zdaje,
e on jeszcze u siebie,
e on uzd eb koski
Kieruje prosto w wylot
Ulicy Jagielloskiej.
Miejcie wy Boga w sercu,
Jake z wami rozmawia?
Kiedy bdziecie krla
W Gdasku usytuawia
Ja wam chyba t prob
Roboty nie utrudni Ustawcie go, niech jedzie
Z pnocy - na poudnie.
Niech marmurowa buawa,

288

Niechaj do marmurowa
Z drugiego kraca Polski
Wskazuje w stron Lwowa,
Woajc: Naprzd, za mn!
My ludzie z ziemskiego prochu,
My si w proch rozsypiemy
W przygodnym grobowym lochu,
Ale on jest z marmuru.
Niech trwa w marmurze z daleka.
Nas ani was nie bdzie,
A on moe doczeka,
A on moe w marmurze
Przeczeka i przetrzyma
I patrzcy przed siebie
Marmurowymi oczyma,
Ponad ziemi rozogi,
Wzdu niebieskiego stropu,
Moe kiedy, ttentem
Tryumfalnego galopu.
Z jednego kraca Polski
Wrci na drugi kraniec,
Na swoje Way Hetmaskie,
Na swj zamkowy szaniec.
Kiedy we Lwowie postanie
Emigrant co wrci z podry,
Zcie mu wtedy u stp
Ten wiersz
co ju dzi mu tak wry.

--------------

List do pana prokuratora w Szczecinie

Pi lat wizienia, i piset
Tysicy zotych grzywny.
Wyrok surowy, ale
Nie wydaje si dziwny.
Nie czsto podobna gratka
Prokuraturze si zdarza,

289

e w swe rce dostanie

Wszechstronnego zbrodniarza,
Godnego tak surowej,
Lecz sprawiedliwej kary.
Bo raz, e on do kraju
Przemyca zote dolary,
Dwa, gdy polski marynarz
Przyjeda do Stockholmu,
To on go cign do baru
I mwi po szwedzku "skol!" mu
I po ilu tam wdkach
I piwach tylu a tylu
Namawia, eby on w Szwecji
Prosi o prawo azylu,
I z ludowego raju
Do pieka kapitalizmu
Wciga ofiar swego
Rozbestwionego sadyzmu.
Ju za to samo - przyzna
Kady kto nie naiwny Zasuy na pi lat pierdla
I p miliona grzywny.
Ale to jeszcze nie wszystko,
Bo jego gwna wina,
Nie uwierzycie, ale
Dopiero si zaczyna:
Takiego marynarza
Zaprasza do mieszkanka,
I tam si odbywaa
Drastyczna niespodzianka Ogldnie, tylko pokrtce
My jej rbka uchylmy Wywietla dla marynarzy
Pornograficzne filmy.
W trakcie takiego seansu,
Za pornografi w tropy,
On nastawia dla gocia
Radio Wolnej Europy.

290

Marynarz ze zgorszeniem
Oglda goe dziwki,
A przy tym on we wscza
Ideowe podrywki.
Marynarz oglda scenki
Jak z filmw Polaskiego,
A on propagand wra
Zaamuje i gnie go.
Marynarz jeszcze si broni
Ostatnim woli wysikiem,
A wtem czuje po ciemku,
e co mu wtykaj chykiem Patrzy, oczom nie wierzy Chwyta go przeraenie To" Wiadomoci" londyskie
Z dodatkiem "Na Antenie"!
"Dziennik Polski"! W "Dzienniku"
Emigracyjne zarazki!
I ksiki! Wiersze Hemara!
Nowelki Marka Haski!
I paszkwil Piotra Guzego
Wraz z "Kultur " parysk!
I abadiu - Lobodowski!
I to te jeszcze nie wszystko.
Bo gdy w wyniku takiej
Prowokacyjnej udrki
Ostatnie, jak mwi, liny
Majtkom wyrway si z rki,
Wtedy on ich prowadzi
W d Stockholmu - tam w dole
Jest najgorsza spelunka:
KOLO LWOWIAN. W tym kole
Schodz si potajemnie
Najgorsze szumowiny,
BYLI LWOWIACY. Po nocy
Puk puk, do drzwi meliny Otwiera si jakie okienko
I szeptem schrypej drczki
Pyta. "Kto idzie?" - "Swj". - "Haso?.

291

- "Baciarz". - "Wejd". - "Cajirczki".

Siedz mty ludzkoci
W spelunce "Lwowskiego Koa",
Udaj e u Atlasa.
Udaj eu Kozioa.
Kiedy pnoc w Stockholmie
Kurantem blisko gra tu,
Udaj, e to bije
Ich dawny lwowski ratusz.
I piewaj chralnie,
e na Wysokim Zamku
W deszczowy i ponury
Dzie siedzi uan z mamk
I spjrz na tego, powiada,
Manlichera, niestety,
Z dala ju wida, piewaj,
Wiee kocioa Elbiety Wzmocniwszy w sobie tym piewem
Zbrodnicze samopoczucie,
Morduj komunistw,
Tak jak maj w statucie.
A potem robi plany,
e od radzieckiej macierzy
Lww ma by oderwany,
Bo on do Polski naley.
A kto w nich podtrzymuje
Zbrodnicz schizofreni?
No, jake? Niemcy zachodnie Bo maj w tym wyliczenie,
Bo w zamian za grabie Lwowa,
Ta mordercza melina
Na rzecz Niemcw si zrzeka
Wrocawia i Szczecina
I naturalnie Gdaska
I oczywicie Poznania,
Takie maj Lwowiacy
Z Niemcami rozrachowania.
Te wszystkie "Koa" w ktrych

292

Lwowiacy knuj przy piwie w Londynie, w Montrealu,

W Chicago, w Tel-Avivie,
W San Paulo, czy w Stockholmie A myle o tym strach tu Dostaj grube subwencje
Z Bonn Z Niemiec Od Wehrmachtu.
Pi lat wizienia... i piset
T}"Sicy zotych grzywny...
Za wszystko razem... to wyrok
Tak agodny... a dziwny.
Panie Prokuratorze,
Nie jestem czowiekiem wcibskim,
Nie moja rzecz sd sprawowa
Nad oskaronym Lipskim.
Czy winien, czego winien,
Jak win wyrok wycenia? To rzecz waszego prawa
I waszego sumienia.
Ja chciabym si przyczepi
W tych swoich epistoach
Do tego, co pan powiedzia
O nas. O lwowskich "Koach",
I o naszych pretensjach
Finansowych konszachtem
Lwowiakw - z rewizjonizmem
Niemieckim i z Wehrmachtem.
Jeli wy sekret krzywdy
I alu i aoby
Tak sobie tumaczycie
Na tak brzydkie sposoby,
Jeli wy w to wierzycie
Tak ndznie i tak obskurnie Tocie wiksi, ni nawet
Ja sam sdziem - durnie.
Jeli mwicie nie wierzc Wspczu wam sercem calem.
Bocie wiksze obuzy
Ni nawet ja sam mylaem.

293

--------------

Strofy lwowskie
Jeden zapomnia Trudno si jemu
Dziwi, jest mody.
Nim si przeszoci
Nachon, ju si
Odwrci od niej.
Drugi zapomnia Sam sobie przyzna,
e dla wygody.
Byby pamita,
Ale zapomnie
Byo wygodniej.
Trzeci zapomnia Trosk mia za duo,
Dol tak pod.
Czwarty zapomnia,
Bo mu si w yciu
Za dobrze wiodo.
Pity zapomnia Gdzie si zakopa
Na farmie, w Walii.
Szsty zanglicza Mwi si "sorry",
Idzie si dalej.
Jeden po drugim,
Trudno si dziwi,
Pozapominali.
Sidmy, niech tylko
Troch wypije,
Ju - kuma dryja!
I "w dzie deszczowy!"
I "Bernardyski
Plac w nocy mija!"
I w ten cylinder

294

Paf! Rozczulony,
e Teliczkowa!
Ju si pakuje!
Siada na pocig!
Wraca do Lwowa!
I ju si mieje,
I ju mu dobrze,
Ju si weseli!
A on najgorzej
Zapomnia, z wszystkich
Co zapomnieli.
*
My jestemy z polskiej Florencji.
Z miasta siedmiu
pagrkw fiesolskich,
Z miasta muzyki, inteligencji
I najpikniejszych kobiet polskich.
Z miasta talentw, ideaw,
Temperamentw i byskawic
I teatru i gwiazd i zapaw
I tej "panoramy Racawic" O, liczny oleodruku!
My jestemy z miasta poezji
Co si u nas rodzia na hruku,
Jakhy kamie si zmienia
W natchnienie,
A natchnienie wsikao w kamienie
I pomnikiem
W sercu miasta stoi.
My jestemy z tej jedynej Troi,
Z tej jedynej na cay wiat,
Ktr kiedy, w miertelnej potrLebie,
Hektor
zdoa przed wrogiem obroni,
A mia wtedy
Pitnacie lat.
A by wtedy w gimnazjalnym mundurku,
W surducinie ulicznego baciarza,
A mia wtedy pitnacie lat
Gdy w kul hzyku i w franatw huku
Na kamieniu si urodzi,
Na bruku,
I na kamie sw mierci si kad.
Ale miasto ohroni swoje,

295

Ale swoj ocali Troj,

A mia wtedy pitnacie lat.
*
mier na obczynie nas wymiata
Jak pajczyny w kcie.
Coraz nas mniej z naszego wiata
Co si oddala i odlata
I tylko po nim dzwony dzwocie.
Coraz tu kto upada obok.
Coraz topniej nasze rzdy
I dawniej sycha krzyk komendy
"Szlusuj!"
I cienia si czworobok
I zamykaj si szeregi,
Bez przyjaciela,
Bez kolegi.
Nasz front,
Na wszystkich wiata mapach
T sam wykrelony kresk.
Ale porodku czworoboku
Jeszcze chorgiew wieje w mroku
A na niej krzy
Z czarno-niebiesk
Wstk i Lew
Na tylnych apach.
Do czyich rk ostatni z nas
Odda chorgwi drzewce? Komu
Przekae, gdy nadejdzie czas,
Aby j caro nis do domu?
Gdzie s te rce, w ktre my
Oddamy nasze gwiazdy, szay,
Pieni, marzenia, struny, hay,
Przysigi, krzye, wiersze,
Lwy?
*
Po wszystkich nocach, wiatach, ranach,
Po wszystkim alu i tsknocie,
Pamitaj, mylc o powrocie,
e wraca trzeba na kolanach.
Ludzie prawuj si i kc
Z losem co w drodze ich wytraca.
Ludziom si zdarza, e nie wrc.
Ale ich nard zawsze wraca.

296

Po wszystkich dolach i odmianach,

Ucieczka koczy si powrotem.
Synu,
pamitaj tylko o tem,
e mio wraca na kolanach.

--------------

Zdrada
Obiektywnie, bez zbytniej
Emocjonalnej przesady,
Zastanwmy si wsplnie
Nad definicj zdrady.
Chciabym zasign opinii
Kraju i emigracji:
Onegdaj, przed mikrofonem
Warszawskiej radiostacji,
Mody cwaniak, pisarczuk,
Rozradowany szalenie,
Wyraa w waszyrn imieniu
Powszechne zadowolenie,
Wyraa ulg ojczyzny
I caego narodu,
e ju w granicach Polski
Nie ma ziemi od wschodu.
Wyraa satysfakcj.
e nowa Polska Ludowa
Jest bez naleciaoci
Obcych, w rodzaju Lwowa,
Wilna Czy Nowogrdka,
Czy Zbaraa czy Kowla.
e ju za nami Halicz,
Podhajce, Misk, Trembowla,
Jaki Zoczw, nie Zoczw,
Krzemieniec, nie Krzemieniec To bardzo dobrze si stao.
Tak mwi ten modzieniec.
Mymy byli za Bugiem -

297

Taka jego nauka Na prawach kolonistw,

Znaczy, prawem kaduka.
Jak Anglia w Pakistanie,
W Gujanie, czy na Cejlonie,
Tak Polska miaa na wschodzie
Nie swj kraj, lecz kolonie.
Jak Francuzi w Marokku,
W Tunisie, czy w Wietnamie,
Tak-e Polacy mieli
Koloni w Ostrej Bramie.
Drohobycz - to tak, mniej wicej,
jak dla Holandii Celebes,
Czy Borneo - kolonia.
Tak przemawia ten hebes.
Polak we Lwowie, jak jaki
Murawiew, czy Nowosilcw,
Zawsze czu si nieswojo
Pord obcych tubylcw,
Bardzo mu byro przykro.
Przez szeset lat, z uporem
Marzy tylko, jak przesta
By kolonizatorem.
Due szczcie dla Polski,
e nasi hracia czerwoni
Zdjli z nas ciar i hab
Zagranicznych kolonii,
e nie szczdzc wysikw,
Ani ofiar, ni trudu,
Spenili skryte marzenie
Cakgo polskiego ludu.
Oni nas wybawili,
Nasi niscy kamraci,
Od tej kuli u nogi,
Od tych wschodnich poaci.
Baba z wozu i koniom
Lej - jak mwi przysowie.
Tak Polsce lej bez Lwowa.
Rosja teraz we Lwowie.

298

Niech nam wyjdzie na zdrowie

Dobry interes, kokos.
Tak z Warszawy, po polsku,
Mwi bezczelny mokos.
*
Wynajli Polaka,
Pisarczuka psubrata,
Agenciaka, Zbigniewa
Florczaka, literata.
Dali mu Par zotych,
Koszul, buty i palto.
Nu, powiedzieli, teraz
Ty sam, po polsku chwal to.
Mw. I uwaaj, bymy
Mordy tobie nie skuli
I forsy nie odebrali
I butw i koszuli.
Nie wiem czy nad Florczakiem
Stoi ubecki dozorczak
W radio, przy mikrofonie.
Wiem tylko, e ten Florczak
Polsk bez Lwowa zachwala
Z dzikczynn fanfaronad.
Jeli to nie jest zdrada,
C jest - was pytam - zdrad?
Sucham z bolesnym wstydem
Florczaka taatajca,
Jeli on nie jest zdrajc Kto - odpowiedzcie - zdrajc?
Moe ja nie mam racji
I mj sd si nie liczy,
Bo ja, moe, lwowianin,
Bo ja, moe, stronniczy.
Wy to sami osdcie,
Spokojnie, bez patosu,
Plebiscytem prywatnym,
Wikszoci sumie i gosw.
A jeli demokratycznie,
Obiektywnie i cile

299

Osdzicie Florczaka
Tak jak ja o nim myl Moe kto z pastwa bdzie
Tak grzeczny i tej swooczy
Przy sposobnoci, splunie
W moim imieniu, w oczy.

--------------

Okrzyk i aprobata
A mi wyrazi trudno,
lak ja si ciesz na to,
Ze podobno, z wizyt,
Zanim si skoczy lato
Ma do was przyby jedna
Z pierwszych na wiecie figur,
Wdz ktrego cechuje,
Temperament i wigr
I polityczny polot
I historyczna rola,
Na myli mam, rzecz jasna,
Generaa de Gaulla,
T posta podniecajc
I w zalety bogat A mi trudno wyrazi,
Jak ja si ciesz na to,
e on, niezmordowany,
Chocia w podeszym wieku,
Teraz na wschd si wybiera
W tur - prosto z Kwebeku,
Gdzie - wiadomo wam przecie Jako persona grata
Wzbudzi ogromn sensacj.
Wobec caego wiata.
Wznis jeden pikny okrzyk
Z balkonu, z Montrealu.
I zaraz od Gr Skalistych
Do Alp... i het, do Uralu

300

Rozleg si echem dononym

Jego krzyk dookolny,
Grzmic "Vive le Quebec Libre!" Niech yje Kwebek wolny!...
Jaki entuzjazm tumu,
Jaka radosna wrzawa
Odpowiedziaa mu! Jakie
Zatrzepotay brawa!
W kadym czrowieku w tumie
Rozedrga kad fibr,
Gdy donie wznis i z gry
Vive - woa - le Quebec Libre!
Od tego jednego gestu,
Od tego jednego zdania,
Zatrzsa si w posadach
Anglosaska tyrania.
Zachwiaa si Kanada
Ameryka zadraa.
Lecz rzecz jeszcze waniejsza,
e okrzyk Generaa
Spotka si z byskawiczn
Sowieck aprobat.
A mi wyrazi trudno,
Jak ja si ciesz na to,
e on prosto z Kwebeku,
Nie tracc ani chwili,
Za tydzie ju moe w Kownie
Na balkonie... ach, mili! Podnosi w gr donie
Z gestykulacj wymown
I na cay wiat woa:
Niech yje Wolne Kowno!
Jaki entuzjazm w dole
Pod balkonem si czyni!
Zupenie, jak w Montrealu.
Tyle, e tu Litwini Wznosz gowy jak stado
Zurawi albo czapel

301

I bij brawo! A z Moskwy

Ten wolnociowy apel
Spotyka si z oficjaln
Sowieck aprobat!
Nie mog wam powiedzie,
Jak ja si ciesz na to.
Ju go oczami duszy
W grze nad tumem widz Jak woa na balkonie
Do wdzicznych otyszw, w Rydze,
Niech yje Wolna otwa!
A z Sowietw dolata
Oficjalna odpowied:
Gorca aprobata.
A on ktremu wstrtna
Jest wszelka hegemonia,
Ju w Talinie - Niech yje
Wolna - woa - Estonia!
Co w Moskwie si spotyka
Z zupen aprobat.
A mi trudno wyrazi,
Jak ja si ciesz na to.
Co pomyl, to wpadam
W sza jaki, icie wariacki:
Balkon "Hotelu George'a"
Wychodzi na Plac Mariacki Na balkonie Genera,
Natchnienie mu lni z oblicza,
Patrzy przed siebie, na pomnik
Adama Mickiewicza Na stopniach tego pomnika Kto pamita? Kto powie? P wieku temu, genera
Foch sta tutaj, we Lwowie!
Genera Foch, marszaek
Tej samej Francji siostrzycy,
Odbiera defllad
Tutaj - na tej ulicy!

302

A teraz nad t ulic

Francuski hetman polny
Rce wznosi - i sysz Niech yje - krzyczy - Lww Wolny!
Ten okrzyk grzmi piorunem,
Ten okrzyk huczy annat
I spotyka si z pen
Sowieck aprobat!
A ona serca okrzykiem
jakby ostrog spina:
Niech yje wolna Biaoru!
I wolna Ukraina!
I wolna Czechosowacja!!
I wolne Wgry! A na to
Sowieci przytakuj
Z zupen aprobat.
A teraz on w Warszawie Ku niemu, na balkonie,
Obracaj si oczy,
Wycigaj donie,
Generale! - woaj Ciebie Polska nasza
Czekaa dugo, dugo,
Niby ydzi Mesjasza,
Aby tu sta przed nami,
Aby rzuci na szal
Swj okrzyk: Niech yje wolna
Warszawa! - Generale,
Poka nam, poka wiatu,
e mona w kadym calu
I wszdzie i kadej chwili,
Nie tylko w Montrealu,
By szampionem Wolnoci,
Naczelnym Demokrat,
I cieszy si zupen
Sowieck aprobat!
Szanowny Generale!
Niech ci ta podr suy.
Jed czym prdzej do Polski

303

I szczliwej podry!

--------------

Haussa
Na emigracj, do nas,
Przedostaj si z kraju
Wiadomoci, niekiedy
B. dziwnego rodzaju.
Napiszcie mi ogldnie,
Doniecie mi z ostrona,
Czy to prawda co sysz
Coraz czciej, e mona
W Krakowie, czy w Wrocawiu,
Za pi czy sze tysicy
Kupi dom? Tak sum
Wymieniaj mniej wicej,
Dom solidny, to znaczy
Przedwojenny, czynszowy,
W rdmieciu, w dobrym stanie,
Trzy czy cztero-pitrowy,
W parterze par sklepw,
Na pitrach po dwa mieszkania
Trzy pokojowe - cena,
Wanie - dlatego tak tania,
A to si podejrzane
Mogo by wydawa komu,
e przed kupnem, na razie,
Nie mona obejrze domu.
Kupujesz na niewidziane,
Na lepo, lecz ostatecznie
Kupujesz tytu wasnoci
Sprawdzony hipotecznie,
Kupujesz jawnie, prawnie,
Legalnie, rejentalnie,
Dom za bezcen Za kilka
Tysicy. Naturalnie,

304

Czym prdzej trzeba doda,

By nikt nie sdzi mylnie Te domy stoj we Lwowie,
Lub w Brodach, albo w Wilnie,
Lub, wemy, w Nowogrdku,
Czy w Tarnopolu... najprociej,
Kto tam mia dom tam przed wojn,
Sprzedaje tytu wasnoci
A nabywca rozumie
Gdzie dom kupuje, lecz mniema
e w tej transakcji ryzyka
Nazbyt wielkiego nie ma.
Gdy Lww wrci do Polski Bo przecie nie bezpowrotnie
Odszed, prawda? - ryzyko
Opaci si stokrotnie.
Ale to jeszcze nie wszystko.
W cigu ostatnich miesicy
Te domy skoczyy w cenie
O sto procent, mniej wicej,
Podobno - to najciekawsze Ostatnio, tj. od czasw
Sowiecko-chiskich pyskwek,
Przekomarza i kwasw,
W miar jak coraz ostrzej
Besztaj si nawzajem
Mao Tse z Kosyginem
I Breniew z Czou En Lajem,
W miar jak ronie chisko
Sowieckie naprenie,
O sto zotych, o dwiecie,
Taki dom skacze w cenie.
Kamienica we Lwowie
Na rogu Trzeciego Maja,
Podobno, po ostatniej
Przemowie Czou En Laja,
Gdy on powiedzia e Breniew
Jest tpym samojedem Przez godzin skoczya

305

Z szeciu tysicy na siedem.

Te drgania na giedzie domw,
Wprost nie macie pojcia
Do jakiego mnie tutaj
Doprowadzaj napicia,
Jak mnie to zaciekawia
I mieszy i rozrzewnia.
Jeli to prawda o czym
Ten i w mnie zapewnia,
e ludzie w kraju patrz
W niebo - i widz chmur
Sowiecko chisk - - i domy
We Lwowie id w gr - To tylko w Polsce moe
CO takiego si zdarzy.
Marzenie gra na giedzie
A gieda uczy marzy.

--------------

Ziemia lwowska
W padzierniku dostaem krtki list od Koa
Lwowian, zapraszajcy mnie, bym w dzie rocznicy
Listopadowej, przyszed do jakiej tam sali
Jakiego londyskiego gmachu czy kocioa Podali dzie, godzin i adres ulicy I ebym im przeczyta Par moich wierszy.
Oczywicie, zgodziem si. Nie po raz pierwszy
Czytam wiersze na takich obchodach tutejszych.
Ponad Lww, nie ma dla mnie tematw waniejszych
I droszych mi suchaczw nie znam, ni lwowianie,
Na podwjne bolesne skazani wygnanie,
Bo nawet w kraju, w Polsce, uchodcy - wygnani
Ze Lwowa.
C dopiero tu, w W. Brytanii.
Dzie by bardzo angielski Mglisty i niechtny
Obcokrajowcom, zwaszcza mwicym do rymu.
Patrza na mnie spode ba. Drobny deszcz natrtny
Na szybach i na szkiekach okularw potnia,

306

Nawet papier z wierszami w kieszeni zwilgotnia.

Gdym przyszed tam, ju tumem siedzieli na sali,
Ktrej mga, pomieszana z pajczyn dymu,
Dawaa jakie dziwne, rozchwiane wymiary .
w tysic twarzy wzniesionych ku grze, suchali Na estradzie sta czowiek zmczony i stary
I przemawia - zarazem z lwowska i z patosem O historii obrony Lwowa. Sala czasem
Odpowiadaa gstych oklaskw haasem,
Jak gdyby echem dawnych salw i kanonady,
Kiedy sowa znajome paday z estrady,
Znieksztacone akustyki guchym pogosem:
Poczta Gwna - Gmach Sejmu - yczakw - Kleparw
Politechnika - Grdek i Rogatka Stryjska Jakby si rozstpia fadami kotary
Ta mgieka i ta plucha i ta noc brytyjska
I dziwem teatralnych konwencji i czarw
Znw si toczya wielka lwowska bitwa z Losem.
Wtedy Lww j wygrywa. Dzisiaj jest przegrany
I zosta niedobitkiem rocznicowej daty
Zakrelonej w umarych dawno kalendarzach.
Tum starych ludzi zaleg cztery goe ciany
Tej przykocielnej hali. Po wzniesionych twarzach
Wzrokiem wzruszonym wodz - poznaj je - patrz Widywakm je kiedy - przed iloma laty? Na Rynku - i w ogrodach miejskich - i w Teatrze!
To moje rwienice! Moi rwienicy
Z przechadzek i z kawiarni, ze szkoy, z ulicy,
Z Waw Hetmaskich, z Corsa, z uniwersytetu.
Co im powiem? I po co zaprosili mnie tu?
Co ja im mwi mog, o czym oni sami
Nie wiedz ju, takimi samymi sowami?
"A teraz pan" - powiedzia mi kto z komitetu.
Zaczem czyta z kartek rzewny wiersz o Lwowie,
Jeden z dziesitkw takich wierszy. I w poowie
Wiedziaem, e dzi na nic, e wiersz ich nie chwyci,
e si pomidzy nami sowa rw jak nici,
Zamiast nam serca wiza.
Moe ten dzie zimny

307

Winien temu... w tej sali za maro intymnej...

W ktrej wiersz cho najlepszy brzmiaby niestosownie?
Moe to ja po prostu zawiodem widowni?
Nim skoczyem, wiedziaem, e ich dzi nie przejm
I nie wzrusz. Niestety, zbity z pantayku,
Uprzejmie dzikowaem za brawa uprzejme,
Ktrymi mnie egnali, raczej zawiedzeni.
Pord papierw, z ktrych koczyem czytanie,
Miaem w rku kopert z grubego plastyku Wydobyem j, razem z wierszami, z kieszeni.
Przy niej kartka papieru przypita na szpilk.
Podniosem j do gry "Panowie i panie"
Powiedziaem - "Przepraszam was jeszcze na chwilk.
T kopert z plastyku, z t kart papieru,
Przed tygodniem dostaem w paczce, z Manchesteru,
Przyczytam wam t kartk, jak jest napisana:
"Szanowny panie Hemar! Przesyam dla pana
T kopert, w imieniu siostry mojej, Mieci,
Z Wrocawia. W tej kopercie jest ziemia z cmentarza
Orlt na yczakowie, Z mogi Lwowskich Dzieci.
Ona j miaa z sob w Rosji. Z Kazachstanu
Przywioza j nietknit. A teraz j panu
Przysya - niech pan robi z ni co pan uwaa.
Nie podaj nazwiska jej, mojego te nie,
Bo nigdy nie wiadomo, cakiem niezalenie
Mogoby si to wyda i niech Pan Bg broni.
Pozostaj Z szacunkiem, Lwowianin, Antoni".
Przeczytaem t kartk - spojrzaem po sali.
A wtem widz, e wszyscy naraz - w krzesach - wstali
Wstali - i milcz - wstali - i patrz - i stoj
Przed t garsteczk ziemi. Przed t ziemi swoj.
Przed odrobin wirku - i piasku - i krzemu Co przysza ku lwowskiemu narodowi swemu.
Zszedem ze stopni - ale -Iedwiem widzia stopnie Bo mi szka okularw mg zaszy okropnie.

--------------

Pomnik
Co tylko polskich miast, na gwnym skwerze
Kadego miasta, jak gdyby na stray

308

Bogini grecka, kiedy - ja tak wierz Stanie jej pomnik z biaego marmuru
Z napisem "MATRI PATRIAE".
Niechaj stoi
Bez onierskiego pasa i munduru,
Bez oficerskich gwiazdek, i nie w zbroi,
I nie z antycznym szyszakiem na gowie,
I nie spiowej wczni wznoszc ostrze,
Ale niech bdzie z biaego marmuru
Naga - jak z tym jej najbardziej do twarzy.
Dokoa bujne miasto si rozpostrze
W nieystej bieli, w zieleni wionianej,
W szumie i gwarze zabawy i pracy.
A ona bdzie w Warszawie, we Lwowie,
W Wilnie, w Toruniu, w Krzemiecu, w Lublinie,
Pomnikiem Polskiej Kobiety Nieznanej
Z napisem: Matce - onie - crce - siostrze Kochance - wdowie - sierocie - Polacy,
Ktrzy, jak aden inny nard w wiecie,
Najwicej winni s swojej kobiecie.
*
Co tylko mstwa w nas i co ogady,
Co tylko wiary, pociechy, porady,
Nadziei, ktra czuwa nad czowiekiem,
Mioci wiernej, co mu ycie zoci,
Co w nas skromnoci i co w nas dobroci,
To wszystko od niej, wyssane z jej mlekiem,
To z jej nauki, z jej troski...
A za to,
Czym odpacaa jej duma i moc twa?
Domu ruina, i marze utrat,
alem wdowiestwa i smutkiem sieroctwa.
Za wszystkie prby i wszystkie wysiki,
Za swary, klski, zudzenia, pomyki,
Ona pacia najboleniej - ona
Najgorzej zawsze bya pokrzywdzona,
Gdy wszystkie nasze opakaa losy
I wszystkie nasze zy wzia na wosy.
Zoty hem wieje chway piropuszem,
A ona w nocy pacze po kryjomu.
O ile pikniej by Odyseuszem,
Ni Penelop, ktra czeka w domu.

309

[Za uny krwawe, co przed wzrokiem gasn,

Za uel domu, co do nieba dymi,
Najatwiej paci krwi- a zwaszcza wasn.
Najtrudniej zami - a zwaszcza cudzymi.
atwiej samemu zgin, ni po sobie
Serce najdrosze zostawi w aobie.
*
My, jak nikt w wiecie od wiekw skazani
Na wieczn wojn, co najgorzej zrani
Najdrosze serce, najblisz istot Jakie znajdziemy pocieszenie dla niej?]
Czym jej odpaci za gorzk samotno
Czekania na nasz powrt z pola bitwy?
I jak zapaci jej za bezpowrotno
Szczcia? Za nie wysuchane modlitwy?
Za nie spenion, daremn tsknot?
Jak zy scaowa z ukochanej twarzy?
Gdy o tym myl, pomnik mi si marzy
Z napisem "MATRI PATRIAE".
Niechaj stoi
Bez onierskiego pasa i munduru.
Niech nam zostawi gwiazdki, epolety
I akselbanty, orzeki na gowie
I szamerunki pozocistej zbroi.
Niech bdzie naga z biaego marmuru W Warszawie, w Wilnie, w Poznaniu, we Lwowie Pomnikiem Polskiej Nieznanej Kobiety.
Niech nasza wdziczno i nasze kochanie
Przeliczne kwiaty pod jej pomnik znosi
I klka tam i przebaczenia prosi
U naszych kobiet - dziewczt - on - sistr - matek.
A zanim pomnik marmurowy stanie,
Ja ju ten wierszyk skadam na zadatek,
Jakby na stopniach pierwszy lichy kwiatek.

1967

310

Heksametry
Dla Wady Majewskiej
Dokd, cieniu, odjedasz na lawecie armatniej,
Otoczony przez wiernych marynarzy czworokt?
Bbny krp spowite rytm wybijaj im. Dokd
Oni ciebie uwo na tej drodze ostatniej?
Milion ludzi szpalerem rozstpi si przed zaprzgiem,
Na nim trumna dbowa, jakby na greckiej tarczy.
wiata dla twojej chway zdawao si, e nie starczy.
Ona najwiksza w tej chwili, gdy poza ycia zasigiem.
Id przed tob, po omiu w rzdzie, rodkiem ulicy.
Jedna orkiestra drugiej podaje aobne marsze.
Id bkitni lotnicy, id gwardie monarsze
I grenadierzy krlewscy, bermyca obok bermycy,
Rami obok ramienia, ramion rytmiczne wahada.
Chwiej si koskie ogony na huzarskich szyszakach,
Konie kare i biae tacz w czarnych czaprakach.
Flaga nad witym Pawem do p masztu opada.
A w katedrze, na trumn czekaj w awach krlowie.
On im trony ocali i korony na gowie.
Znowu si jarzy gromnica, pierwszy raz zapalona
Od dnia, kiedy do grobu kadli tu Wellingtona.
Korowodem byszczcych karet i samochodw
Przyjechali wodzowie stu czterdziestu narodw,
stu czterdziestu narodw w aobie wsplnej i bratniej.
Eskadrami kurantw dzwony lec ku niebu.
Jak wiat wiatem, nie byo jeszcze takiego pogrzebu.
Jak wiat wiatem, nie bdzie ju takiego pogrzebu.
Dokd, cieniu, odjedasz na lawecie armatniej?
Zostawie za sob podziemia westminsterskie,
Sarkofagi kamienne, grobowce bohaterskie, ,
Krypty panteonowe, gdzie moge mie na cokole
Posg z napisem PATRI PATRIAE - i z wiecem na czole,
Z mieczem w droni, wzniesiony nad pokonanym smokiem
Moge tam sta, uwicony kadzidem i pmrokiem
I organw muzyk.
Ju to za tob daleko Ju przed tob letejska woda, rzeka zielona Na niej dzikie abdzie bia sun kolumn Mewy bij skrzydami i kwil nad twoj trumn.

311

Teraz trumn z lawety armatniej zdjli nad rzek Dokd, cieniu, odjedasz w odzi - w odzi Charona?
*
Na cmentarzyk nieduy, na cmentarzyk wiejski.
Tam bdzie kres podry po tej wodzie letejskiej.
Tam, obok grobu ojca i obok grobu matki
Niechaj bdzie grb syna. Niech z wan pierwsze kwiatki.
Ze wsi przynosz ludzie na grb ssiada, ktry
Tutaj chcia lee - tak sobie wymarzy i wybra z gry,
e po najduszym yciu, gdy ju zganie i zanie
I snem wiecznym spa bdzie, to tu - to tutaj wanie,
Jak przystao dobremu synowi - koro mogiy
Ojca i matki I nieba to yczenie speniy
Szczliwcowi - jak gdyby przyrzeky mu ju w powiciu,
e speni mu najwaniejsze, ostatnie marzenie w yciu.
*
Wtem si podnis do nieba lament szkockich dudziay.
Bben gucho uderzy i larmo graj trbacze.
Obok mnie, moda pani patrzy, widz, i pacze.
Dlaczego paczesz? - pytam. A jej zy pyn po twarzy.
Dwicz szkockie piosenki, a ona zom si nie broni
Czemu tak paczesz? - pytam. Czemu ty paczesz po nim?
Ja, powiedziaa, pacz, bo ja mam jedno marzenie.
Coraz gorzej mnie drczy i wci mi chodzi po gowie,
To mi alem dokucza, to mnie tsknot enie,
Ja, powiedziaa, gdy umr, chciaabym lee we Lwowie.
Ja chc mie grb za murem yczakowskiego ogrojca,
W bocznej alejce, na prawo, przy grobie mojego ojca.
Szumi woda letejska i fal zielon toczy.
Dokd, cieniu, odpywasz? Ju ledwie ci ludzie dostrzeg.
Ja, powiedziaa, nie po nim pacz. Ja pacz przez niego.

--------------

Gdyby...
Sta na estradzie w Pradze
Piciami, zaperzony,

312

Wali w pulpit przed sob

I przez trzy mikrofony
Wrzeszcza: "To jest nieprawda
Co puchnie jak jakie drode!
To jest ohydne kamstwo!
Ja je tutaj przygwod!
To oszczerstwo, e u nas,
W naszej wschodniej Jewropie,
Narody nie s na wolnej
I niepodlegej stopie!
e jakikolwiek nard
Nosi nasz obro
To jest (krzycza) nieprawda!
Ja jej tu koniec poo!
e jakikolwiek nard
Poczuwa si uciskany
I pragnie jakiej spoecznej
Czy politycznej zmiany,
To jest (krzycza) nieprawda,
Ze nasi krasnoarmiejce
Trzymaj kogokolwiek
Za mord, wzgl. za lejce,
e jakikolwiek nard
Ma rzd, ktry nie w smak mu,
I wadz, ktrej nie kocha,
I e wolnoci brak mu!
I e komu dolega
Nadmiar sowieckiej kontroli,
To jest nieprawda! Kady
Nard po dobrawoli
Sam sobie wybra wasny
Ludowo-demokratyczny,
Na naszym wzorowany,
Ustrj socjalistyczny!
Kady nard sam z siebie
Z pogard i z ohyd
Zerwa wizy ze zgniym
Zachodem - i pod egid

313

Sowieck jest wolnym czonkiem

W naszej wsplnej rodzinie!
Kto mwi o niewoli,
O elaznej kurtynie
Co jakie marzenia tumi,
Krzyk guszy i opr amie
I wolnoci zabrania Ten kamie! Syszycie? Kamie!
Kamie (tak wrzeszcza Chruszczow)
Sabota sieje i zdrad!
Kamie! Ja temu kamstwu
Koniec na zawsze kad!"
Tak on krzycza. I w pulpit
Pici do taktu wali
I tak si, wiecie, unis,
Tak si, wiecie, zapali,
Tak sugestywnie wygasza
Te mskie, szczere zdania,
Z takim ogniem i z moc
Takiego przekonania Tak wiarygodnie miota
sowa swojej diatryby
wiatu caemu w oczy e sowo wam daj, gdyby Gdyby - kochani moi,
Ja sam otwarcie te tu
Przyznam - e gdyby nigdy
Nie byo Budapesztu
I czogw z czerwon gwiazd,
Z ktrych radzieccy kamraci
Strzelali w twarze swoich
Wgierskich sistr i braci,
Gdyby w pamici przebrzmiaa
Ta wgierska rapsodia
Nad bezimiennym grobem
Maletera i Nagy'a,
I gdyby w tej Pradze czeskiej
Jeszcze w bruk czeski nie wmoka
Krew Jana Masaryka

314

Wyrzuconego z okna,
I gdyby nie miliony
Uchodcw, dusz niczyich,
Emigrantw co z domu
Ucieka musieli, by ich
Do koca ycia nie zaku
W monopartyjne dyby
Ten e-socjalistyczny
Ustrj wschodni, i gdyby
Socjalizm samozwaczy,
Ich socjalizm na niby,
Mia co wsplnego z ide
Socjalizmu, i gdyby
Proletariusze wszystkich
Narodw nie ginli
W bratnich agrach, w serdecznych
Czystych, w rodzinnej celi,
Tak jak Ehrlich i Alter
Zapani w mordercze tryby
Tego bolszewickiego
Socjalizmu, i gdyby
Nie trzeba byo wznosi
Chiskiego muru w Berlinie,
Aby krewniakw na si
Zatrzymywa w rodzinie,
I gdyby moich wierszykw
W mym kraju, na granicy
Nie konfiskowa celnik,
I gdyby bolszewicy
Nie zdradzili powstania
Warszawskiego, i gdyby
Nie Lww i Wilno, i gdyby
Nie borysawskie szyby,
Gdyby nie kumoterstwo
Partyjne i brakorbstwo
I afery zodziejskie
I wieczne drtwe gupstwo,
I gdyby nie przez cae

315

Straszne dwudziestolecie
Jedna rozpacz sowieckiej
Okupacji - to wiecie,
Tak si unis chopisko
I rkami tak macha
e gdyby nie to wszystko,
Ja sam bym si zawaha
W oczy mwi tak blisko,
Tak zby w umiechu szczerzy,
e gdyby nie to wszystko Ja sam bym jemu uwierzy...

--------------

Telepatia
Po co w takim sekrecie,
Znienacka, ciemn noc
Zjechali si - bo przecie
Po co? A wanie - po co?
Ten z Sachalinu, ten z Miska,
Jak jakie pogotowie,
Jak stra poarna - dlaczego?
Nikt nie wie, nikt wam nie powie,
Mnie pytajcie, ja powiem:
W nocy, w milczeniu, w piciu,
Z Aristowem, nieg chlapa,
Czekali na Okciu.
Pierwszy przylecia Breniew.
Czapali z nim po bocie.
Potem sfrun Kosygin,
W nastpnym samolocie.
W ciemnociach pojechali
Z lotniska wprost na obrady,
Usiedli w gabinecie
Sowieckiej ambasady.
Pierwszy powiedzia Breniew:
"Towarzysze Paljaki,
Nasz obecny stosunek

316

Z kitajcami jest taki,

e kadego wieczora
Kiedy kadziemy spa si,
Nie wiemy, czy jutro rano
Nie przyjdzie z nimi pra si.
Napicie wci si zwiksza,
Pacyfizm wci si zmniejsza,
My z nimi w zimnej wojnie,
A ona co raz cieplejsza!"
"Owszem" - odrzek towarzysz
Gomuka - "przyznaj, e nie
Uszo naszej uwagi
To wasze naprenie,
Wy chwalebnie cierpliwi,
Pacyfistycznie wytrwali,
Ale - powiedzia - "wy chyba
Nie z tem dzi przyjechali?"
"W samej rzeczy" - powiedzia
Towarzysz Kosygin - "nie z tem.
Ja innym zagadnieniem
Zaciekawiony jestem
Nie, ebym ja bynajmniej
CO podejrzewa cile,
Ale" - powiedzia - "pozwlcie,
Ja tylko gono myl Wy te tak wyobraajcie,
Cay wytcie mzg wy Gdyby kitajce z nami
Chcieli poszuka pluskwy
I gdyby nas napadli
W swoim braterskim szale Nie, ebymy si bali...
Nie boimy si... ale
Historia daje przykad
Nie pierwszy, nie dziesity,
e najryzykowniejsza
Jest wojna na dwa fronty...
Strategiczne teorie

317

Zawsze tego uczyy,

W zimnej wojnie, czy w ciepej,
Grunt mie spokojne tyy..."
Tak gono pomyla
I umilk. W nagym zaciszu,
Towarzysz Ochab drcym
Gosem rzek: "Towarzyszu,
Do czego wy pijecie?"
"My bymy tylko - chcieli" Odrzek Kosygin - "wiedzie".
"Co?" - spyta Ochab. Jeeli
Tam by si co zaczo...
Z Chiczykami... na wschodzie...
Czy u was, w waszym polskim
Lekkomylnym narodzie
Jakie fantazje ludziom
Nie lgyby si w gowie?
Dajmy na to, o Wilnie...
Dajmy na to, o Lwowie...
Czy bycie skrytym mrzonkom
Nie dawali si kusi,
e wtedy jakim szantaem
Co mona na nas wymusi?"
Patrza w sufit. Z rkawa
Strzepn drobin pyu.
"My frontem do Pekinu,
A wy" - powiedzia - "z tyu..
No, co wic ja musz przyzna,
e nasze ludowe chopce
Znalazy si bez puda,
Jak to si mwi, w kropce.
Ochab z Cyrankiewiczem
I Gomuka z Rapackim
Obu radzieckim gociom
Do ng buchnli plackiem,
Szloch rwa im piersi, z oczu
zy lay si obficie "Towarzyszu!" - woali "C wy o nas mylicie?"

318

"Do nas" - krzycza Gomuka "Takie zachcianki gupie?

Lww?" krzycza, "Wilno?" krzycza,
"Po moim" krzycza "trupie!
Czy zdrajce, czy mije,
Aeby ksa donie,
Co nas wyhodoway
Na swym radzieckim onie?!"
A Rapacki z Ochabem
Dalej-e na wycigi
Rce z paczem caowa
Towarzyszowi Kosyginowi. A on ich podnis
Osabych i bez siy,
"Teraz" - powiedzia - "widz,
e wy w sam raz dla nas-tyy.
Dzikuj wam!" - powiedzia.
I Breniew im dzikowa,
Cyrankiewicza tuli
I Gomuk caowa.
I wszyscy gromkim gosem,
A w oknach zadray szyby,
Zakrzyknli: "Na Pekin!
Na Pekin! Na Pekin!!"

Gdyby kto wtpi, nie dowierza,

Skd ja wiem, co w Warszawie
Cichcem, skrycie radzili Chtnie wam to wyjawi:
Raz, e ja telepata
I wcale mnie to nie trudzi.
Dwa, e ja znam te sprawy.
Trzy, e ja znam tych ludzi.

--------------

319

Rocznica
To ju dwudziesta rocznica
Konferencji jataskiej.
To wtedy umierajcy
Prezydent amerykaski
Co by ju tylko cieniem
Swej mocy, chway i wiedzy
I piro jemu w rku
Wodzili sowieccy szpiedzy,
A on wychudy i zgasy
Siedzia wrd sowieciarzy
I ju mia pustk w gowie
I ju mia mier na twarzy A z nim brytyjski premier
Ktry mia tylko w duszy
jeden strach, jedn groz,
Ze si w ka waki kruszy
Imperium wyniszczone
Daremnym wojennym trudem,
e skarb ma pusty i w dugach,
e Londyn w gruzach, e cudem
Jeszcze si wszystko nie wali,
Jeszcze si kupy trzyma,
Ale ju trzeszczy, co tylko
Jedno mia przed oczyma,
e Indie, e Australia e Afryka Poudniowa e deficyt - e Suez Gdzie spojrze, pka gowa
I w oczach si roza
Szwy odwiecznego ustroju,
O tym myla, o niczym
Innym - w takim nastroju
Oni dwaj, wtedy, w Jacie
Usiedli do pokera.
A za partnera mieli
Zawodowego szulera.
A on by trzewy i krzepki

320

I zimny, jak z kamienia,

I wszystko mia do wygrania
A nie mia nic do stracenia,
Bo jakby nawet przegra,
To te nic by nie straci,
Bo by go na kolanach
Bagali, by im nie paci,
Ale wiedzia, e wygra
Bez adnej awantury,
A oni mu, jeden z drugim,
Na si zapac, z gry.
Gra z nimi w znaczone karty,
Na pewniaka, bez lku,
Zanim si odezwali,
Wiedzia, co ktry ma w rku,
A oni nie wiedzieli,
e on nic w rku nie ma,
e bluffuje ich "streetem",
Albo parkami dwiema,
e ich w pole wywodzi,
e ich w kko tumani,
A z tyu za nimi stali
Jego kibice szczwani
I umwione sygnay
Mrugali do szachraja.
A on, patrzcie, fIluje
I ju stawki podwaja
I tylko si na dwie strony
Umiecha jak bazyliszek
I zagarnia te fiszki.
A Polska jest jedn z fiszek.
A jedn fiszk zielon
Co si na stole mieni
Jest Lww. Patrzcie! Przegrali.
Schowa j do kieszeni.
A jedn fiszk zielon
Na zielonym stoliku
Jest Wilno. Patrzcie! Przegrali.
I nie ma o to krzyku.

321

Graj jak dentelmeni,

Towarzysko niedbali.
A jedn fiszk t
Jest Borysaw - przegrali!
A jedna fiszka, ktra
Na suknie rowieje,
To polskie zaufanie,
To s polskie nadzieje,
To ofiara co jeszcze
W zgliszczach Warszawy si pali
I w nozdrzach wiata wierci
Dymem - patrzcie! - przegrali.
A ten Stalin, faktycznie,
Gra jak w natchnionym widzie,
Wprost nie do uwierzenia,
Jak jemu karta idzie!
A teraz kupka fiszek Kupka wszystkich wolnoci,
Wolno od strachu, wolno
Pogardy i mioci,
Wolno prawa i sowa
I wiary i sumienia
I wyborw do sejmu
I samostanowienia,
Wolno od obcych wpyww
I wasnych zdrajcw-kanalii,
I narzuconych rzdw Patrzcie! - znowu przegrali.
A ta fiszka - to Karta
Atlantyckiemu sowu
Powierzona na morzu Patrzcie - przegrali znowu!
Karta, kiedy si uprze,
Zawsze jednemu wali,
Krymski wit wieci w oknach,
Gdy od stolika wstali.
Wiatr w kolorowych flagach
Igra w morskiej przystani.

322

Oni grali w pokera,

A my gorzko przegrani.
Nie ma ju dzi adnego
Z tej jataskiej partyjki.
Zabrali z sob do grobu
Swe bluffy, licytacyjki,
Umizgi i umieszki,
Niedopite kieliszki,
Niedopalone cygara
I brudne karty i fiszki.
Zostawili po sobie
Pami nieszczsnej zimy
I przegran, za ktr
My wci jeszcze pacimy
I bdziemy dopty
Pacili, za cudz win,
A nam historia kiedy,
Zici marzenie jedyne,
Speni jedyn prob,
jedyne yczenie, ktre
Brzmi tak: Jeeli kiedy
Gra przyjdzie o wasn skr,
Jeeli my bdziemy
W grze stawk nie na zabawk,
Abymy mogli wtedy
Sami gra o t stawk.
Gra sami o wasn skr,
Gdy w ni ugryzie giez nas,
A nie, jak w Jacie, by obcy
Znw grali o nas - bez nas.

--------------

Dwanacie sekund
Raz dwa trzy cztery pi sze
Raz dwa trzy cztery pi sze
To jest dwanacie sekund

323

W jedn zamkniete chwil Raz dwa trzy cztery pi sze Dwanacie sekund. Tyle
Trwa spazm guchego grzmotu
I podziemnego ryku
I dreszczu co zadudni
Doem, dnem Atlantyku
I z wysokiego zenitu
Spad gromem w czarny nadir
I w stos gruzu zamieni
Pikne miasto Agadir,
W kup zgliszcz i czerepw,
Zwalonych stropw i supw,
W tysice zburzonych domw,
W dziesitki tysicy trupw.
Pierwsz sekund je zabi,
Dwunast sekund dobi,
Zostawi w pustyni cmentarz
Anonimowych mogi.
Pod caunem popiou
I pyu, kurzu i kiru,
Znikn z powierzchni ziemi
lad miasta Agadiru.
Ju tylko wapnem zala
Cuchnce rumowisko
Aeby si w zarazy
Nie zmienio siedlisko,
Aeby nnie wybucho
Ogniem dumy pustynnej.
Dla umarego miasta
Nie ma ju rady innej.
Nie ma innego ratunku,
Nie ma innej pomocy.
I mino dwanacie
Dni i dwanacie nocy.
I sza patrol wrd gruzw,
Wrd trupow stu tysicy.
I nagle stanli - w ciszy
Usyszeli dziecicy

324

Pacz - usyszeli nagle

e pod gruzami kwili
Pacz dziecka - i spod lawiny
Ceglanej wydobyli
Troje dzieci - a one
P ywe, lecz niedranite,
miertelnie przestraszone,
Ale ju umiechnite,
Gdy nieli je w ramionach,
W ciepym, czuym okryciu,
Aby je mierci wydrze,
By je przywrci yciu.
A niebo ju nad dziemi
Chyli si jak miosna
Twarz matki, a w powietrzu
Ju marokaska wiosna
Wzdycha, szumi i nuci
Koysank dla dzieci.
A oczy wp otwarte
Widz e w niebie wieci
Sznur gwiazd - i zanim si zamkn
Snu bezpieczn sodycz,
Upewnia si e to prawda,
Ze yj - i gwiazdy licz Raz dwa trzy cztery pi sze Raz dwa trzy cztery pi sze Zmierzch na niebie fiokowym
Gwiazdami mwi zotemi
e ycie jest silniejsze
Ni mier - ni trzsienie ziemi
Co grody w niwecz obraca,
W popi Sodom i Gomr,
e ycie jest silniejsze
Ni gd i grad i pomr,
e ycie jest silniejsze
Ni powd i pooga
I huragan na morzu,
I wojna, i furia wroga.

325

I zo ludzka, cho zbrodni

Najgorsz si wysili e ycie jest silniejsze
I e zawsze zakwili
Goniej, ni grom i burza
I pomienie i woda.
I jeli jedno dziecko
Ujdzie rzezi Heroda Jeli jedna dziecina
Z pogromu si ocali To znak dla wszystkich ludzi,
e nigdy nie przegrali
Ludzkiej wojny z rozpacz,
Ze strachem i z beznadziej e ycie jest silniejsze,
e cuda wci si dziej
I choby si zdawao
e nie ujdziemy pogromu,
e ju nie ma powrotu
Do miasta i do domu,
e nie ma wyjcia z krgu
Niewoli na wiat pusty,
A za nami mogia
Zamknita na cztery spusty
I na zawsze stracone,
Nieodzyskane raje Chod by si tak zdawao,
Nieprawda, gdy tak si zdaje
Wiosna zdejmuje z siebie
Krep czarnego kiru
Gwiazdami mnie prowadzi
W ruiny Agadiru Wonnym wichrem znajomym
piewa mi, szumi w gowie
O nigdy nie umarym
Miecie - o moim Lwowie Gdzie teraz noc ta sama.
I ten sam ksiyc wieci.

326

I pod gruzami -- syszysz? Pacz kwili Pacz Lwowskich Dzieci.

--------------

Przemwienie na balu
Jutro w Londynie mamy
Pierwszy w tym karnawale;
W naszym "Ognisku Polskim"
Wielki bal - ja na bale
Od wielu lat nie chodz.
Ju mi te chtki przeszy.
Frak zrobi mi si za ciasny
A mj wiek zbyt podeszy.
Lecz jutro si pokusz
O ten ostatni wyczyn
I na bal si wybior
Z paru powanych przyczyn.
Komitetowi balowi
zadali ode mnie,
Bym ja tam cos powiedzia
Wesoo i przyjemnie,
W rodzaju powitania,
Czy te wstpnego sowa
Bo przyj ma elegancka
I midzynarodowa
Elita towarzyska,
mietanka inteligencji,
Bo bal jest polski, ale.
Na pomoc dla Florencji.
Cel tak pikny, e przyjd
Gocie z wszystkich narodw,
Wic, powiedzieli, tym bardziej,
Dla przeamania lodw
Niech pan co powie - i tak mnie
Nagabywali z uporem,
Ze przyrzekem - i wanie,

327

Siedz dzisiaj wieczorem

I obmylam - co jutro
Powiedzie tam? To wcale
Nie takie atwe. Ludzie
Nie po to chodz na bale,
By sucha mw... Przychodz
Na zabaw, na picie,
Na tace - co ja im powiem?
Jeeli pozwolicie,
Chciabym si was poradzi suchajcie, co mam w planie:
"Ladies and gentlemen!" - powiem "Panowie, znaczy i panie!
Bya kiedy, tak powiem,
liczna piosenka ktr
piewaa Josephine Baker,
Gazela z czarn skr J'a deux arnours..." pamita
Kady kto nie tak znw stary- "Mam dwie mioci" - piewaa "Mj wasny kraj - i Pary!"
Te sowa stay si zaraz
Nowym jakby przysowiem...
"Ladies and Gentlemen!" - wanie,
Tak jutro na balu powiem "Kady z nas mgby podobnie
Rzec, e ojczyzny ma dwie:
Jedn swoj - a drug
We Woszech - w Weronie, w Padwie,
W Rzymie, w Bolonii, w Sienie,
W Assyu... we Florencji...
e w kadym z nas, dwie Florencje
W najmilszej ko-egzystencji
Mieszcz si w gbi serca,
Jakby dwa miasta blinie Jedna woska, a druga
Wasna, w naszej ojczynie!
I kiedy straszliwa burza

328

Rozbestwionych ywiow
Uderza w cudowne miasto
Muzew i kociow,
Gdy katastrofa powodzi
Zalewa ulice i place
I mukm cuchncym kala
Bramy, mury, paace
I marmury posgw
I starych obrazw ptna
I starych ksig pergaminy To ta klska okrutna
Jest nasz pospou klsk
w tej samej mierze co wosk,
I nasz zarazem strat
I nasz i wosk trosk.
Wic my, z wasnej ojczyzny
Uchodcy, chcemy, aeby
Naszej pomocy nie zbrako
W chwili waszej potrzeby,
Bycie o naszym wspczuciu
Wiedzieli cho, przyjaciele.
Niewiele wam da moemy,
Bo sami nie marny wiele,
Lecz jeli trzeba nawet
Zataczy... no, to i my
Te, trudno, zaciniemy
Zby... i zataczymy
Z warni, na polskim balu,
Serdecznie, towarzysko,
Pod polskim dachem. Ale
To jeszcze nie jest wszystko.
Ja jestem rodem z Polski,
Z pewnego miasta ktre
Byo polsk Florencj Przez sw architektur
wietnego renesansu,
Wspaniakgo baroku
Wie, katedr i kamienic,
I byo na kadym kroku

329

Podobne do Florencji,
Chocia pradawne, polskie Zieleniy si nad nim
Wzgrza niby fiesolskie
I nawet wroskie Corso
Biegro przez rodek miasta,
Na Corsie, w kade poudnie,
Gdy z wie bia dwunasta,
Ludzie woskim sposobem
Szli przez liczne rdmiecie
Spacerem - jakby na jakiej
Codziennej florenckiej fiecie.
Ja jestem z tego miasta
Ktre nam w Polsce zalaa
Powd straszliwa, powd
Okropna, wstrtna zakaa
Brudnego muu zalega
Place, ulice dawi,
Ksigi bezczeci, posgi
Znosi, kocioy plugawi.
My yjemy t myl,
Wci nam po gowie chodzi,
e kiedy z naszego miasta
Ustpi fala powodzi
I bagno iu i szlamu I trzeba si bdzie krzta,
By stare ksigi ratowa,
Aby gruzy uprzta,
By zmywa lady bota
Co mury kala i plami.
Kiedy przyjdzie ta chwila Wy wtedy bdcie z nami.
Wy wtedy nam pomagajcie
W trudnej, cikiej minucie,
Okazujcie nam serce,
Ochot i wspczucie.
Nawet, gdyby wam przyszo wspomnijcie moje sowa -

330

Zrobi bal we Florencji...

Na cel ocalenia Lwowa - Wspomnijcie moje sowa,
Ktre dzi na tym balu
Mwi do was, w tym polskim
Emigracyjnym lokalu A teraz, bawcie si dobrze.
"Enjoy yourself!"
Ach, mili Czy tak jutro powiedzie?
Czy tak bycie mi radzili?

--------------

Dumania artem
artobliwie... bo przecie
Humor mi jeszcze zosta,
Zastanawiam si, wiecie,
Ile lat ja bym dosta?
e ja na emigracji,
Bezpieczny, bo z daleka,
To wyroku nie zmienia,
Kar tylko odwleka.
Nowe prawa ojczyste Straszna to myl, zaiste z ideowego wygnaca
Robi kryminalist.
Nie dziwcie si, e jednak
Troch to mnie przeraa.
Co to znaczy, e pisarz
Oczernia, czy zniewaa,
Czv kala wasny NARD?
I e z tego powodu
Mona go ciga po sdach,
Jako zdrajc NARODU?
By moe, em niekiedy
Za bardzo pirem hula...
Ale ten cay problem

331

Mnie dotyczy... jak ula.

*
Gdy kto przez lata. z uporem,
Patosem lub humorem
Drani si z polsk komun
Co soboty wieczorem Niech si kto zastanowi,
Niech sobie uzmysowi Dlaczego to ma by zbrodnia
Przeciwko NARODOWI?
Sprawa jest zbyt powana,
Zeby obraca w art j To partia nie jest NARODEM
A NARD nie jest parti?
To dwa rne pojcia,
Czasem wprost z sob sprzeczne.
Partia;... pojcie przejciowe.
NARD... pojcie wieczne.
W demokratycznym pastwie
Z nowoczesnym wygldem,
To wolno obywatelom
Nie zgadza si ze swym rzdem
I bra mu za ze grzechy
Rozmaitego rodzaju?
Przecie wstrt do ustroju
Nie jest wstrtem do KRAJU?
Pan Gomuka, przed wojn,
Nie walczy z "pastwem swojem,
Tylko z rzdem, z sanacj,
Z sanacyjnym ustrojem,
Lecz nie walczy z NARODEM.
Przesiedzia si za sanacji,
Bo sanacja nie bya
Tym wzorem demokracji
Jakim s dzisiaj w Polsce
Komunistyczne przyczki,
Bolszewickie zdobycze,
Rzdy p. Gomuki.
Dzi ten sam p. Gomuka

332

Pisarza sdzi za to,

e pisarz jest w swym kraju
Tym samym demokrat
Jakim chcia by p. Gomuka,
Kiedy za demokracj
Cierpia w Polsce i siedza
Za to, e zwalcza sanacj.
Jeli si nic nie zmieniro,
No, to nie widz racji Po co bym odchodzi
Od "Adrii" i od "sanacji"?
*
Dumam - gdy kto si nie umie
Pogodzi z kradzie Lwowa
I alu nie ukrywa
I z gniewem si nie chowa
I wci go boli i zoci
Ze Lww rosyjska gubernia Jeeli pisze o tym,
Czy on swj NAROD oczernia?
Czy swj NARD szkaluje,
Gdy Lww w rymach wymienia?
Dla takiego pisarza
De? Pi lat wizienia?
*
Dumam - co winien pisarz,
Gdy zarzucaj mu e
Zohydza i zniesawia
Swych kolegw po pirze,
e on tym samym kala
Dobre imi NARODU?
Ludzie! P przyjemnoci
Pisarskiego zawodu,
Polowa literackiej
Rozrywki, e czrowiek moe
Czasem napisa co mysli
O koledze Melchiorze,
e moe o Miozu,
Tymonie, czy Antonim,
Napisa czasem, to co
Na prawd myli o nim,

333

Aeby przyjaciela
Doprowadzi do szau...
Za to - na mio Bosk! Dziesi lat kryminau!
Jeeli ja napisz
Np. o Putramencie,
e to jest literacka
Pluskwa i beztalencie,
To ja obraam NARD?!
Jeli kto wspomni czasem
Jakim ndznym pajacem,
Jakim marnym fagasem
Zrobi si Iwaszkiewicz
Z dobrego ongi pisarza,
Jeli kto tak napisze,
To on NARD obraa?
Jeli co bknie o maym
Leonku Pasternaku,
To moe ze trzy lata
Posiedzie na Pawiaku,
Bo on NARD obrazi?
W tej proporcji, w tej skali,
Dumam z rosncym strachem:
De lat mnie by dali?
Gdyby mnie mieli w rku.
Domylacie si, mili,
Jak mi od takich artw
Skra cierpa w tej chwili.

--------------

Pucizna
Tak mi po gowie chodzi,
Moe nie bardzo skromnie,
e gdyby jednak - gdyby
Co mogo zosta po mnie Szukam w myli Co wybra?

334

Wiedziabym Ale niestety,

Taka pomiertna selekcja
Naley nie do poety.
Na nic jego marzenia,
Wola, pycha, czy skromno.
Co warte niezapomnienia,
To wybiera potomno,
Cenzor nieprzebagany,
Korektor obojtny,
Redaktor bezlitosny,
Metrampa beznamitny.
Jak j dzi prosi, na brzegu
Nieodgadej czeluci Niech wszystkie rymy moje
W czarn niepami puci,
Wszystkie jej podaruj,
Niech mi tylko uchowa
Te ktrymi szukaem
Powrotnej drogi do Lwowa.
By w szepcie moich wierszy,
w moich zwrotek szelecie,
Zostaa iskr w popiele
Pami o moim miecie.
Aby strzpkiem melodii
Zostay w powietrzu dwiki
Cakj mojej pucizny Jakiej jednej piosenki,
Jednej lwowskiej piosenki
Co idzie we mgle przed siebie
I piewa cienkim gosem
O kulikowskim chlebie
I moe komu przypomni
Nagle, pod obcym niebem,
Chleb co by caym miastem
I miasto co bym tym chlebem.
I moe tej piosence
Z daleka druga odpowie,
Ze jak by modym... i jeli
Kocha si... to we Lwowie.

335

Co ci obchodzi, kto to
Uoy, kto to napisa,
Kiedy piosenk bdziesz
Dziecko do snu koysa?
*
Dawno temu, pod jesie,
W kcie lwowskiego podwrza,
Ze zmitej kartki papieru
Czyta mi Staszek, syn stra.
Piosenk ktr sobie
Odpisa tego rania
Na Rynku - nagryzmoli
Popieszne pochye zdania,
Teraz je odczytuje
rrdko, sowa poyka Spiewa - i myli mu si
Rytm sw i ta muzyka "W dzie deszczowy i ponury,
z Cytadeli id gry" Niby sekret do ucha mi mruczy "Szeregami Lwowskie Dzieci,
Id tua si po wieci" Tak mi nuci i melodi mnie uczy.
Id tua si, mwi,
Po wieci. Na granicy
Czamogrza. Na pustym
Podwrzu kamienicy
Lwowskiej, sta may student
Z kartk papieru w rce
I czyta mi o Lwowskich
Dzieciach co w tej piosence
piewali e si moe
Uda im i e zdrowi
Wrc z wojny i znowu
Zobacz si we Lwowi.
Na Jagielloskiej ulicy,
Na podwrzu, w tej chwili,
Oni mi tak piewali.
Oni mnie nauczyli

336

Wiernej lwowskiej tsknoty,

Wiecznej lwowskiej nadziei,
Wiary w powrt do Lwowa
Z czarnogrskiej zawiei,
Oni mnie nauczyli,
To bya moja pierwsza
Szkoa lwowskiej piosenki,
Lekcja lwowskiego wiersza.
Chciabym im odpowiedzie,
Chciabym wycign rk,
Chciabym im podzikowa
Piosenk za piosenk.
Zostawi j we Lwowie
Na zawsze. Tak marz skromnie.
Tak sam bym wybra - gdyby
CO miaro zosta po mnie.
To mi marzenie mie,
To mi nadzieja caa.
Ach, potomnoci - jak woa,
Aby mnie dosyszaa?

--------------

Rozmowa z koleg
1.
Kolega, powiada: Ta dam sy na piec
I bryz! - do Tamizy si rzuc.
Albo co sobie zrobi - ta tu nie ma hec.
Ta ja ju do Lwowa nie wrc.
Kolega powiada: Tak skocz z tym raz,
Samobjstwo sy chyba odbiery!
A ja mu powiadam: Na to zawsze jest czas.
Denerwuj si tylko frajery.
Powiadam mu - owszem, ino nie piesz si z tym.
Bo widzisz - powiadem - ja wim.

Nie wim jak, i nie wim kiedy,

337

Nie wim jaka to sprawi moc,

Ale wim, e ja we Lwowi bedy.
Co mnie mwi w kad noc.
Nie wim kiedy, nie wim ktrdy
Bdzie droga do Lwowa sza,
Ale wim e ja tam jeszcze sidy
W Stryjskim Parku, ktrego dnia.
Bo mnie mwi co - mj "Jku,
Ino nie piesz si - i pomaluku".
I ju nic wicej nie powie,
Tylko cicho tak, blisko tak brzmi.
Mwi "Jku - ty bdziesz we Lwowie".
A jak mwi tak - to chyba wi?
2.
Kolega powiada: Ta popatrz si sam,
Ta sIedz we Lwowie Sowieci!
Ta jak ja si w yciu pogodzi z tym mam?
Ta to najwiksza putga na wieci!
Ta kto z nimi wygra? Ta strach na mnie pad,
Sam pomyl - kto Lww im odbierze?
A ja mu powiadam: A wiele to lat,
Jak mwie tak o Hitlerze?
A gdzie on jest dzisiaj? Co stao si z nim?
Ja nie chc nic myle - ja wim.

Nie wim jak, nie wim kiedy,

Nie wim jaka to sprawi moc,
Ale wim, e ja we Lwowie bedy.
Co mi mwi w kad noc.
Nie wim kiedy, nie wim ktrdy
Bdzie droga do Lwowa sza,
Ale wim e ja tam jeszcze sidy
U Atlasa, ktrego dnia.
Bo mnie mwi co - mwi - "Jku,
Tylko nie bj nic - i pomaluku".
I ju nic wicej nie powie,
Ale taki mam gorc we krwi I ju wim e ja bedy we Lwowie.
Bo jak mwi tak - to chyba wi?!
3.

338

Kolega powiada: Baakaj sy zdrw.

Ty sicher tak gadasz na grandy.
A ja ju mam dosy gadania i sw
I nadziei... i tej propagandy...
I na to dopiero zalaa mnie krew.
Bo ja jestem raptus i nerwus.
Bo ja jestem straszny, jak chyci mnie gniew.
Powiadam mu: Tak?! No, to serwus!
Powiadam mu: Tak?! To ty whisky pij sam.
A po mordzie we Lwowie ci dam.

Nie wim jak - i nie wim kiedy,

Nie wim jaka to sprawi moc,
Ale wim e we Lwowie bedy!
Mnie co mwi w kad noc.
Nie wim kiedy, nie wim ktrdy
Bdzie droga do Lwowa sza,
Ale wim e ja tam jeszcz sidy
Z tym koleg - - jakiego dnia.
Bo mnie mwi co - mwi "Jku,
Tylko trzymaj si. I pomaluku".
I to ju - caa rozmowa,
Ale wicej nie trzeba mi.
I ju wim, e ja wrc do Lwowa!
Bo jak mwi tak to chyba wi?!

--------------

Syn
l.
eby nie szuka daleku Tak myl dzi akurat* Moj tatu, jak by w moim wieku,
To ja mia ju z pitnacie lat
Tu kiedy mi si w nocy przyni,
e ulic my szli - on i ja I znajomym si kania
i przed kadym si pyszni
e syna duego ma...

339

Nagle we nie mnie spyta:

Czemu ty nie masz syna?
A mnie al taki chyci,
a mnie targn ze snu.
Jabym chcia... tylko z tym si
cay dramat zaczyna.
Dajmy na to, e mam...
e urodzi si tu Jak ja mu powiem, jak wytumacz
Zapomoc sw Co to jest Polska i co to znaczy,
e tam jest Lww?
Jak mog da od maego dziecka,
By zrozumiaro co to jest Grdecka?
I e jego tato
}je tylko na to,
By tam by znw?
Jak ja wyjani mojemu synowi,
Co jest Swity Jur Gdy zachd soca niebo rowi
A on wrd chmur?
Co to s precli na Hetmaskich Waach?
Spacer z dziewczyn po Czartowskich Skaach?
Ta on jak obcy bdzie mi rs,
Ta guzik zrozumie i szlus!
2.
Ani biciem nie wskram ni krzykiem.A zreszt - ta za c go bi?
Ze mj syn bdzie ju Londyczykiem?
Ta nie moe inaczej by.
Jak o Corsie bdziemy mwili,
Naturalnie, e bd zy Dziecko sobie pomyli,
e to jak Piccadilly.
Picadilly do Corsa! Kudy?!
I to cigle ju bdzie ta sama historia,
Ze my oba bdziemy z innych miast, z innych stron.
Jego wiat, jego miasto, bdzie Earls Court, Victoria,
Oxford Circus, Swiss Cottage i ten South Kensington...
Wemy na rozum - jak on ogarni
Najprostsz rzecz:
e dajmy na to "Pogo" i "Czarni" Co to by za mecz!
Jego sensacja - Chelsea z Arsenalem.
A ja mu tumacz co poza futbalem -

340

Ze Wacek Kuchar! Ze Garbie i Bacz!

A dziecko si zlknie i w pacz.
Jak mu zabronisz, jak mu nie pozwolisz Ronie jak db Ta don't speak english!
Ta speak to me polish
A on ani w zb.
jeszcze si ojca rodzonego wstydzi,
e po angielsku mnie niebardzo idzi.
A da mu w ucho - to to nie jest fair.
Bo on jest mod. A ja skwer.
3.
Znam bab co chce mnie dla siebie...
Angielka, tu, na Golders Green.
Po lubie chce zaraz mie baby.
Gwarantuje, e bdzie syn.
I powiada, e jak to si uda (Niby to taka sztuka, ejoj...) To ju mnie rzd angielski
nigdy std nie wysiuda,
Bo mj syn bdzie British boy.
Ja jej mwi uczciwi ja tu jestem chwilowu.
jeszcze dzie, moe miesic,
moe rok, moe trzy.
Jak ta droga jedyna
mnie otworzy si znowu,
Nic mnie tu nie zatrzyma,
ni twj rzd, ani ty.
Memu synowi tak wytumacz,
Bez wielu sw:
Nic nie istnieje i nic nie znaczy,
Jest tylko Lww.
Ju nie ma wiata, Anglii, ni Londynu,
Teraz do mierci ty ze mn, synu Albo niebo, nic nam nie pomoe good bye, bd zdrw.
Jak ja to powiem wasnemu synowi Ze to taki mus?
A on Brytyjczyk - obcy we Lwowi.
Jabym to znis?!
Niedoczekanie takiego szczeniaka,
ebym ja syna mia a nie Lwowiaka!
Ot, dusza rozdarta.
Nie mam bkarta.

341

I al mi. I nie chc. I szlus.

Ostatnia piosenka napisana dla Szczepcia.

Szczepcio nie zdy ju zapiewa jej w "Szstce", wyjecha do kraju, chory, z nadziej, e polskie
powietrze, chleb i woda go wylecz, i e wolno mu bdzie pojecha do Lwowa. Umar niedugo po
powrocie, piosenka nigdy nie bya wykonywana. Chciaem by zostaa jego wasnoci.

Wnuczka
Mam jeszcze w uchu piewny jego gos,
Co si zacina czasem niespodzianie.
Mia szare oczy i Cyranowski nos
I licznie grywa na fortepianie.
w kawiarni siedzia, czarn kaw pM
A wiersze pisa w fotelu fryzjera
Mwili o nim wszyscy, e to by
Ostatni cygan z Bohemy Murgera.
Kiedy umiera, ju nie by mody,
Ju nie czytano go, ju wyszed z mody.
I by czas wojny - i zgin po nim lad.
I przeleciao osiemnacie lat -

A dzisiaj kady kto mnie spotyka

Powiada: - Boe - wnuczka Henryka!
Powiada: Boe! - i kada twarz
Umiechem jasnym zoci si a.
Kto mnie poznaje, w oczach si zmienia,
Powiada: Boe - to wnuczka Henia!
I z caowaniem do mnie si pcha Nie, nie dlatego, e to ja Kady by ycie tu mi umili,
Wszystkie przede mn otwarte drzwi
I kady nieba by mi przychyli!
Ach - dziadziu kochany, dzikuj ci.
Babcia pakaa nie raz i nie dwa
Bo on j zdradza, niby od niechcenia
Ale powiada, e trudno e ma,
Prawa poezji, e to dla natchnienia...
Pamitam, kiedy, w domu taki strach! -

342

Na tydzie znikn - i szukaj wiatru w polu!

Potem telegram przyszed - po omiu dniach By go wykupi w Warszawie z Bristolu.
"W wojennych gromach, w wojennych dymach,
Nikt nie pamita O przebrzmiaych rymach.
I moze nawet nie zauway nikt,
Gdy on ze wiata i z pamici znik.

A dzisiaj kady kto mnie spotyka,

PowIada: Boe! Wnuczka Henryka!
I ten i tamten zaczyna: Ach - I nagle widz oczy we zach.
A dzisiaj cay wiat - jedna ka
A na niej, jakby kwiatw nasionka
Swymi wierszami rozrzuci on A ja po latach zbieram ten plon I kada dusza taka mi rada
I wszystkie przede mn otwarte drzwi Kady mi piewa "Gdy Ciemno Zapada..."
Ach, dziadziu - jak mam dzikowa ci...?

W "Kabarecie Hemara" piewaa t piosenk

rodzona wnuczka Henryka

25 lat
1.
Mwili e semper widelic
i e na grabieach Rzeczypospolitej
Mwili e geograficznie
Sebastian kultury w Europie.
Spiewali e pjdziem jak zabrzmi nam zoty
wrg i po wiekach niewoli tej
Powstanie jak Filip z popiow,
czy co w tym rodzaju, jak Feliks z konopi.
Jak zjazd legionistw by u Atlasa,
to rano o pitej godzinie,
Woali e nie ma Polski bez Lwowa!
piewali: "O, mj rozmarynie!"
"e tylko we Lwowie" piewali wojskowi
i z medalami cywili
Ta przyznajcie si sami - to wy tak piewali,

343

krzyczeli, pisali, mwili.

Ja tak myle dzi akurat Ta zlitujcie, zmiujcie si ludzie!

To dopiero dwadziecia pi lat
A ten Lww ju was duje i nudzi.
To dopiero dwadziecia pi lat Jedna chwila rozki czy przerwy Jeszcze po nim nie zatar si wiat,
A ten Lww ju wam idzi na nerwy?
Nie gniewajcie si, ludzie kochane,
Jak was drani tak, to ja przestan.
2.
Ja czytam gazety, przez radio co dzie
przysuchuj si tej propagandzie Ze wszystkim si wolna ojczyzna naley,
w Wietnamie czy w Kongo, czy w Ghanie.
I chce mi si paka i mia, e ten Lww
choleryczny nie ley w Ugandzie,
e my nie Zulusy, e my nie dzikusy,
e my wykiwani lwowianie.
Tak atwo zapiewa e "tyle jest miast",
Jak si kocha to tylko we Lwowie"
I "serce batiara" i "moja gitara"
i e cmentarz na Lyczakowie.
Tak atwo piosnkami rozczuli si w szynku,
przy wdce, przy winie, przy piwi.
A dzi w nocy ksiyc tam chodzi po Rynku
i on ty tak samo si dziwi.
I tak myli dzi akurat Czy wam serca zmczone zakrzepy?
To dopiero dwadziecia pi lat!
Ta co jest? Ta ten Lww jeszcze ciepy!
To dopiero dwadziecia pi lat A co bdzie za sto, czy za dwiecie,
Jak ju wy zapomniecie i wiat
O tym maym zdradzonym miecie?
Nie gniewajcie si za te wspomnienia.
Jak was drani,
to do widzenia.

344

--------------

Ballada o Biaoniu
(parafraza piosenki ulicznej)
Na Lewandwce, w cichym ustroniu,
Gdzie nie dosiga policji moc,
Tam twa kryjwka bya, Biaoniu,
Znaa j tylko milczca noc.
U swej kochanki, na Lewandwce,
W gaju, na skra.ju podmiejskich pl,
Tam si czaie w swojej kryjwce,
Ty - postrach Lwowa, bandytw krl.
Czyja to bya zdradziecka sprawa,
Kto ciebie wyda w godzin z,
Gdy andarmerii zbrojna obawa
W nocy oblega kryjwk tw...
A on w obliczu zdradzieckiej mierci,
W serce kochanki wbi krwawy n,
Potem powiada: Teraz mnie bierci,
Na yciu mnie, nie zaley ju!...
Potem go wzili, skuli w kajdany,
Widziaa caa uliczna bra Wiedli go miastem - Biao schwytany!
Teraz ju mona spokojnie spa.
Przyszed dzie sdu i pomsty pora
I szubienicy zazgrzyta hak,
Gdy na pytanie prokuratora
Sdziw dwunastu odrzeko: Tak.
Na Lewandwce, w cichym ustroniu,
Twj duch po nocy wczy si znw.
Czego ty tutaj szukasz, Biaoniu?
Czy na zbjecki wychodzisz w?
A on zaklty w ballad lwowsk
On zawizany w uliczny rym Czy jest upiorem, czy tylko piosnk Nie wiem, i jak mi rozmawia z nim?

Jeli tutaj kto w mroku spotka go,

Gdy si widmem wychyli z ustronia prdko pacierz mw za miniony Lww
I lwowskiego bandyt - Biaonia.

345

On najwikszy zbj, grony postrach twj,

Taka moc w nim, szalestwo i sia...
I jednego dnia pk jak okruch szka Gdy go jaka dziewczyna zdradzia.

--------------

Widzisz. Lewicki...
(parafraza ulicznej ballady anonimowej z r. 1912)
Widzisz, Lewicki, co mio moe.
W ciemnej mogile kochanki trup,
A ty w kajdanach, poal si Boe,
I szubienicy nad tob sup.
Do twojej celi w mroku si skrada
Smutna melodia i spoza krat
Tak ciebie egna lwowska ballada
I odprowadza na tamten wiat...

Dumne serce nie przebaczy,

Gdy zamaa wierno mi.
Wol zemst od rozpaczy,
Nie "chc ez - chc tylko krwi.
Ju w przysigi nie uwierz.
Gdy si mio zmienia w bl,
W bezlitosnym rewolwerze
Znajd sze miertelnych kul.
A na ulicy Akademickiej
Chopcy, dziewczta, chodz ze szk,
W tumie modziey, moe Lewicki
Kiedy tak chodzi, kiedy tak czu Tak zakochany - na tej ulicy
Pyki by zmiata sprzed drogich stp.
A dzi, kochanek na szubienicy
I w ciemnym grobie kochanki trup.

wiat przechodzi do porzdku

Nad dramatem dwojga dusz,
Kady czowiek bez wyjtku

346

Wkrtce zapomniany ju...

Tylko czasem z tej zawiei,
Z niepamici, z ciemnej mgy,
Kto - przypadkiem - ocaleji
Tak jak ocalae ty...
Dawno ju nie ma naszego Lwowa,
Najlepszych ludzi zasnua mga.
Jedna ballada anonimowa
Jeszcze trzepoce w mroku jak ma Ona pamita ciebie, niebo,
Z twoim nazwiskiem ju wzia lub.
Widzisz, Lewicki, co mio moe...
I kto silniejszy, ona, czy grb?..

(melodi do tej ballady ulica lwowska

wzia z piosenki rosyjskiej "Hajda trojka")

--------------

Rok uchodczy
Tak bliziutko czasami od miechu do ez "Wczoraj ze mn rozmawia mj groser e to takie ciekawe, e w Sunday Express
Znowu byo o tych Flajink Soser.
e podobno ju robi si takie rakiety,
Bdzie mona pojecha na rne planety Na Saturna - na Wenus - no, sam-e pan powidz A na ksiyc to wogli tak, jak do Brzuchowic -

A ja nic, tylko sucham jak durna,

A ja oczy mam nagle we zach,
e tak blisko jest std do Saturna,
A do Lwowa daleko - e strach.
A ja myl - to dramat czy farsa,
Czy to jaka pomyka bezbona,
e rakiet mona jecha na Marsa,
A pocigiem do Lwowa - nie mona.

347

Milion gwiazd lni na niebie, na tarczy,

Coraz bliej - od kresu po kres A do Lwowa std - ycia nie starczy,
Tyle lat, tyle mil, tyle ez.
Mnie znajome Anglicy namawiaj od lat Czemu ja si sumuj i gryzy Przecie mog by British - i otwarty mam wiat I mi nie trza paszportu ni wizy...
To przeszkody niewane, formalnoci niewielkie
Jak ze starej Lwowianki zrobi wie Angielk...
Ja zostan Angielk jak angielska krlowa
Mnie pozwoli - why not? - jed, kobito do Lwowa -

I ju nic - tylko czekam jak durna Tylko szukam pocigu express A byszczce piercienie Saturna
Zapalaj si w tcze mych ez Mleczna droga na niebie rozsnuta Kolejowym si mostem rozpina A na ksiyc std - jedna minuta A na Wenus std - jedna godzina Byski rakiet syczcych i gowic
Zapadaj si w niebo po skraj A ja dokd - a ja do Brzuchowic Na wakacje - Great British... good bye!..
C ja tu wygaduje, jak durna?
Zapomniaam, zgubiona w tych mgach,
Ze tak blisko jest std do Saturna A do Lwowa daleko - e strach.

--------------

Rozmowa z ksiycem
1.
Ksiyc w Londynie na niebie
Zaglda w okno me.
w milczeniu patrzymy na siebie
Przez chwil, albo dwie.
I nagle dreszcz wyobrani

348

Przenika mnie na wskro Bo sysz - sysz wyrani e on do mnie szepce co:

Ta ludzie kochane! Ta Matko Krlewska!

Ta oczom nie wierz - to panna Majewska!
A pani si patrzy, jak obca na obcego,
Jakby pani nie spoznaa ksiyca lwowskiego!
A jak pani na Corsie chodzia szpacerem
I na awce w Stryjskim Parku siedziaa z kawalerem
I w bramie na dobranoc, jak on pani caowa To kto wtedy w chmurach dyszkretnie si chowa?
Czy ja tak si zmieni, czy tak si postarza,
Zeby dziwczuk ze Lwowa mnie nie zauwaa?
Czy ja si tak posun, posiwia i zbrzyd?
Ach, pani Majewska - faktyczni, e to wstyd!
2.
Wstyd chwyci mnie niewymowny,
Poknam w gardle zy ,
I mwi - ksiycu szanowny Ta joj - to pan? To ty?
Powiedz mi - niech pan mi powie,
Co sycha? Czy pan zdrw?
Pan teraz tu? Nie we Lwowie?
Pan ty ju - opuci Lww?

Ta co pani gada? Ta pani Majewska!

To szczcie, e ja pani znam od oseska!
Ta ja tam Po Lwowie co nocy szpaceruj,
Od bramy do bramy, jak pies tak waruj,
Od Kopca do Corsa, od Corsa do Dworca,
Bez chwili urlopu, jak nocny dozorca.
Po rynnach si lizgam, po dachach si posuwam,
I srebrz i zoc, uwaam i czuwam,
I w kadym zauku i na kadym zakrcie
Pilnuj tego Lwowa - na wasze przyjcie!
Ja tylko tu na chwil - bo tam teraz wit A pani mnie posdza!... Faktycznie, e to wstyd!
3.
Wic ja wycigam ramiona A on na grze lni I woam jak jaka szalona:
Ksiycu!! Powiedz mi!
Powiedz mi tylko dwa sowa,
Ty mi to wyjaw sam Kiedy ja wrc do Lwowa?

349

Czy w ogle wrci mam?

Ta co za pytanie? Ta pani Majewska Ta jasne a wtem jaka chmurka niebieska

Zasnua go z boku i mrokiem go zawloka
I prno si patrz - wychylam si z okna I deszcz zacz sipi i byszczy si ulica
I niebo jest czarne i nie ma ksiyca.
A ja myl: Tym lepiej. A ja myl: Nie szkodzi!
On teraz we Lwowie po yczakowskiej chodzi.
I w kadym zauku i na kadym zakrcie
Pilnuje - sam powiedzia - na moje przyjcie.
Ju w oknie londyski zieleni si wit.
Aja pacz i miej si. Faktycznie, a mnie wstyd.

--------------

Piosenka o cmentarzu na yczakowie

A mnie tak piewem chudzi po gowie,
e lam si zosta - daleko std Na tym cmentarzu, na yczakowie,
Maych mogiek rwniuki rzd Rzd koo rzdu, drugi i trzeci,
Czwarty i pity - w oczach je mam.
Gdzie, dajmy na to. na caym wiecie
Jest drugi cmentarz taki, jak tam?

Listopad sypie garciami lici

Na grzdki, w ktrych pokotem pi
Mae batiary - gimnazjalici Pod czarn ziemi - za siw mg.
mier, co po drodze, to kos zetnie.
Po ziemi chodzi z gow wrd gwiazd.
Czternastoletnie... Pitnastoletnie...
I ju im groby zaguszy chwast.
Matka pakaa: Czy ty zwiarowa?!
Ojciec si gniewa: Czy ty si wcik?!
Zamkn go w domu, czapk mu schowa.

350

Kolega gwizdn - i chopiec znik.

Chopiec od szewca, chopiec od krawca,
Chudy gazeciarz, rowy skaut
Patrzcie si, jaki znalaz si zbawca!
Akurat ciebie trzeba na gwat!

Kto go tak uczy? Kto go tak skusi"

Jak muzyk:' Do jakich sw:'
Kto go opta:' Kto go przymusi,
Zby on gin? Za co? Za Lww Kto mu wyszepta sowo nadziei,
Ze on, na zawsze, na wszystkie dni,
Do polskie] mapy ten Lww przyklei
dum arabsk... kropelk krwi...?
No, moje dzieci - z Nim artw nima.
Spijcie spokojnie w gbokim nie.
Kto wam obieca, ten wam dotrzyma.
Kto was zawoa, len o was wie.
To, co jest teraz - to si odmieni.
To jest chwilowo To obok nas.
A my od dawna przyzwyczajeni
Czeka na jutro. A przyjdzie czas -

Ze Lwowa zczezn ruskie kacapy,

l wiatr kwietniowy zatarga mg l Lww zostanie do polskiej mapy
Ju. przyklejony - t wasz krwi.
Zakwitn drzewa na yczakowie.
Na grobach ra bdzie si pi.
Niebieskie niebo si zarowi
Chmurk, co sobie pynie - gdzie bd.
Znowu tam
Wysoki bam bkitu Znowu ten sam.
I te same u gry
Lwowskie gwiazdy - e je prawie palcami tkn
Tak mi to piewem chodzi po gowie.
Jakbym syszaa - z daleka skd.

351

--------------

Trawestacje
Adam Mickiewicz Z "Ballad i romansw"
Ktokolwiek bdziesz w nowogrodzkiej stronie,
Ujrzysz za miastem u drogi
Kurhan niewielki, a wok w koronie
Kwitnce re i gogi.
Ledwie najpierwszy zawita ranek,
Zanim skowronek zawoa,
Biey codziennie na ten kurhanek
Pasterz z bliskiego sioa.
I najprzd staje i pacze szczerze
I smutnie poziera dokoa,
A potem klka, mwi pacierze
I tymi sowy zawoa:
Marylo moja, czwarte ju lato,
Jak w zimnym leysz tu grobie!
w ci inn ziemia stroi si szat,
A ja wci pacz po tobie!
Czemu wicon r zerwaa
Z kurhanu owego wieczora?
Za to ci sroga wyrocznia kazaa
Przemieni si w posta upiora!
Ale mi zbrzydo ju ycie bez ciebie,
Podziel twj los, nieszczliwa,
Gdziekolwiek jeste - w piekle czy w niebie!
To mwic, kwiat ry zrywa.
A wtem si ziemia zatrzsie dokoa,
W kurhanie co jczy, co kwili
I na pasterza z grobu zawoa
Duch potpionej Maryli.
Dnia nastpnego kurhan rozwarty
wicon wod skrapiano,
I znikn pasterz z bliskiego sioa
I wicej go ju nie widziano...

352

Juliusz Sowacki Z poematu "Pan Beniowski"

Panna Aniela wysza przed prg chaty,
By si nasyci wieoci poranka,
Co si rozedrga w powietrzu, skrzydlaty,
Pryskajc ros ze srebrnego dzbanka
Na kolorowe, na wp senne kwiaty,
Co si saniay, jak gdyby kochanka
Warg czekajce usteczka, niemiae,
Trwone, a wit mioci - wspaniae!
Przez t noc jedn rozkwita na krzewie,
W ogrodzie ra purpurowa, wiea,
Zapachem w kadym dwiczca powiewie,
Pikna jak gest dziecicego pacierza,
Jak w sercach witej mioci zarzewie.
Na powitanie pana Kazimierza,
Ku czci kochankw, obsiady przez chwil
Krzew egzotyczne, czerwone motyle:
Wic si Aniela ku kwiatom zbliya,
Biae po r wycigajc donie,
A cho jej ra bya bardzo mia Milsz si zdaa na kochanka onie.
Wtem zblada - do si o ciernie zrania,
Co strzegy r w zazdronej koronie.
Ujrza pan Kamierz, jako si na doni
Biaej cenniejsza stokro ra poni...
A wic po szarpi sign w mig do kieski
Lecz ona, z blu jeszcze walczc echem
I w oczach srebrne jeszcze majc ezki,
Ju przypinaa mu r - z umiechem,
Ktry by wity i taki niebieski,
e mu si jego mio zdaa grzechem
Wobec kochania tego, co niepomne
Blw - ma w sobie symbole ogromne!
O, Polsko! Pki odstrasza ci bdzie
Cier, co do ry zamyka dostPY,
Pki zy srebrne bdziesz mie na wzgldzie
I krwi kropelki i bl cierpie tPY,
Pty si jutrznia Tobie nie rozprzdzie!
Choby do miaa zaszarga na strzPY.
Signij po wolno poprzez cierniw pta,
Jeli nie signiesz - Polsko! Bd przeklta!!

Stanisaw Wyspiaski Z "Wesela"

Poeta - Rachel

353

POETA:
Bowiem wiedz, bowiem wiedz,
e nie wolno kwiatw rwa.

RACHEL:
Kole krzew, kole krzew!

POETA:
Zapa tra, siy tra,
Bd zy, bdzie krew:

RACHEL:
Kole krzew, kole krzew!
Ale za to te u ona
Jedna ra jest czerwona,
Warta ez, warta krwi Jedna ra purpurowa.

POETA:
Serce tskni, dusza ni -

RACHEL:
Serce tskni, sen si snowa -

POETA:
Sowa, sowa, sowa, sowa -

Kazimierz Przerwa Tetmajer Z "Erotykw"

Lubi, kiedy kobieta, jak rozkwita ra,
raa wasnym zapachem, purpur pijana
Sania si u mej piersi i w szale si nurza,
A w oczach jej mga grzechu zachodzi Nirwana.
Gdy rozkosz krwawa cierniem przeszywa nam ciaa
I wytchnie wargom spiekym pocaunek wzbrania,
Ty prysz krge biodra naga i omdlaa,
A ja wci myle musz o zach - poegnania..
1925
--------------

Rymy zwierzce albo ogrd zoologiczny dla dzieci i dorosych

YRAFA
yrafa ma dugdugdugdug szyj.
Nie widziaem tak dugiej szyi

354

Jak dugo yj.

TCHRZ
Tchrz
Nasmrodzi, uciek, i ju,
I niby nie zawini!
Odwany by tak nie uczyni.
Odwanemu nasmrodzi take nie pierwszyzna,
Ale odwany si przyzna.

LEW
Lew
Wpada w gniew,
Gdy w pustyni kogo spotka.
Ryk wydaje niby grzmot.
Uczeni mwi, e to kot.
Dzikuj panom
Za takiego kotka.

W
Ma z wierzchu skorup
A pod skorup tuw.
Z tuowia robi zup
A ze skorupy grzebyki cellullojlilidoli Llilowe. Ludzie, ktrzy mu dobrze ycz,
Dziwi si, czemu chodzi tak powoli?
Wtedy w odpowiada z gorycz,
Wzruszajc skorup:
"Do czego mam si pieszy?
eby prdzej by zup?".

HIENA
Umwmy si, e do hieny nikt si nawet nie umiechnie.
Bo ona yje z tego, jak kto inny zdechnie.
Moe to bardzo niedobrze,
Gdy na polu kto zdechy zostanie si,
Ale co innego, czy kto jest poyteczny,
A co innego umiechanie si.

WILK
Wilk jest kudaty, kaprawy i zy.
Jest bury,
Ma pazury,
Kotuny i ky.
Chocia nie kady ma gust tak wymagajcy,
Np. owce twierdz, e wilk jest po prostu
Porywajcy.

355

HIPOPOTAM
Pynie! Pynie! Hipopotam!
Jaki duy! Wida go tam!
Wyglda jak krowa, ktrej w jak dziurk
Kto niegrzeczny wetkn rurk
I nadmucha nadmucha nadmucha.
Mwili mu: przesta dmucha!
Ale on nie posucha.

RAK
To nieadnie tak si nagle zmieni,
Panie raku!
eby si ze zoci zaczerwieni,
Panie raku!
Pan jest widocznie w gorcej wodzie kpany,
Panie raku
Kochany...

WIELBD
Wielbd ma garb
Taki duy jak arbuz.
Taki garb to skarb,
Chocia woaj na niego: o, garbus, garbus!
A za to on na nich napluje,
A jak na nich napluje, niech uwaa, bo to
s moi koledzy, wic poauje!

FLAMING
Flamingu, flamingu!
Wygldasz jak atrakcja z dancingu.
Taki jeste biay,
Taki jeste zgrabny,
Taki jeste rowy,
Taki jeste jedwabny,
Taki inny ni inne ptaki,
Taki - no wic ju sam nie wiem, jaki.

BOCIAN
Bocian bocian zawsze si zaperzy,
Gdy si w niego nie wierzy.
Ale ja ju nie wierz w bociany,
Bo ju wiem, e to nie bocian, tylko mj tatu
Ukochany.

ZEBRY
Zebry
S wymalowane w pasy z czarnej i tej febry.

356

Gdyby im dawa chinin

Dopki nie podrosy,
Febra moe by znika,
Zostayby biae osy.

SARENKA
Sarenka
Wiotka, delikatna, najgrzeczniejsza panienka,
Tylko strasznie pochliwa, czemu? - nie wie
Wyglda jak siostra Halama,
Nie pamitam ju ktra, bo jest kilka Halam,
W kadym razie sarenk
Bardzo a bardzo pochwalam.

MIJA
Chtnie si w nog wpija.
Wtedy trzeba natychmiast wypi duo, duo wdki,
eby udaremni skutki.
W ogle wypi duo wdki nie jest le,
Czy ugryza, czy nie.

GAZELA
Gazela
Jest powiewna jak dua ma
Na czterech nkach.
I jaka krucha, jak ze szka,
I taka lnica, jak haft na jedwabnych poduszkach.
Kiedy si do niej strzela,
Ma si potem wyrzuty sumienia
I kilka kilo misa do zjedzenia.

SO
w zooooologu so mnie czeka,
Trb kiwa ju z daleka.
Ten wiersz nie jest mj. Zabraem go jednemu poecie.
poniewa z pewnych powodw kiedy wydawa mi si
Najpikniejszy na wiecie.
1935
--------------

Wiosna warszawska
(z cyklu Wierszyki artobliwe)

357

O 11-ej wieczorem ogrody warszawskie

Zamykaj stranicy na klucz.
Od 11-ej do rana w klatce elaznych sztachet
Wiosna si tucze.
Krzyczy: "Otwrzcie mi!
Przelec przez ulic" Krzyczy: "Wypucie mnie.
Miasto wiatrem nasyc" Krzyczy: "Zlitujcie si!
Tylko si w okna wcisn!" Krzyczy: "Otwrzcie mi!.
Tylko zieleni bysn" Nie mona odemkn na noc
Majowej surowej otchani,
Boby po nocy w ogrodach
Wczyli si zakochani.
Caowaliby si,
Dotykaliby si,
W krzaki jaminowe
Zaszywaliby si.
Nie mona odemkn jeziora
Czarnych, szumicych lici,
Boby po nocy pod nimi
Szwendali si komunici.
Noc miazmatami zatruliby,
witoci wszystkie opluliby,
W alejach majowych,
W krzakach jaminowych
Knuliby.
Nie mona na wcie otworzy
Pachncej, wiosennej ogromni,
Boby po nocy na awkach
Kadli si do snu bezdomni.
Tkwiliby
Po wszystkich drkach,
niliby,
e pi w kach.
Poczekajcie wszyscy do rana.
Noc majowa nieduga.
Rano siedzi na drzewach wiosna niewyspana,

358

Jak zielona mizerna papuga.

1935
--------------

19 marca 1940*7
Cisza bya w kociele, przerywana jeno
Paczem kobiet. Rycerze stali nieruchomo.
Tylko im wsy drgay w szlochu. Na ambon
Wystpi ksidz Kamiski, blady jak opatek.
Przez rami przewieszony mia bben onierski,
W doniach paeczki trzyma. Milcza dugo. Nagle
Uderzy w bben werblem onierskim - i urwa.
I zdurnieli si wszyscy. Znowu donie unis
I znw zagra na larum - na trwog - a cisn
Paeczki na kamienn posadzk kocioa
I na katafalk zwrci oczy i zawoa:
Panie Woodyjowski!

Wtedy, z niewiastami,
Zapakali rycerze. A ksidz woa trupa panie Woodyjowski! - wrg w ojczynie stan
A ty pisz? A ty szabli nie dobywasz? Konia,
Rycerzu, nie dosiadasz?

O, Panie Marszaku!
O, Marszaku Pisudski,
O, daleki cieniu,
Bkitny, nieuchwytny,
Przeinaczony w wspomnieniu W tej najciszej, najsroszej przeprawie
Woay Ci krzyki werblw
Milkncych ju, rozpaczliwych.
A Ty miecza nie doby.
Konia nie dosiad.
Nie byo Ci pord ywych.
W trumnie pod wie Srebnych Dzwonw,
W kamiennym lochu ley On,
Co sam za ycia by jak dzwon,
Gdy w serce swoje wzi z milionw
Serc - wszystk gorycz, wszystek al
I wszystek hart samotnej mocy
7

Inne tytuy - Nakaz wielkoci, - O, Panie marszaku, - Rapsod 19 marca

359

I wszystk dum guchych nocy

I polskich marze wszystk dal.
I wszystko w sobie stopi urnia
W jednego spiu trudny ton.
Ale nikt w Polsce nie rozumia,
Dla kogo brzmi bezsenny dzwon,
Dlaczego lampa lni co noc,
Do witu, w oknie w Belwederze
I skd si bierze owa moc,
e pr si - jak modzi porucznicy I bledn- najstarsi onierze,
Gdy w oczy patrzc
Zmarszczy brwi.
O, Panie Marszaku,
O, Marszaku Pisudski.
Stertami kwiaty kadli
Na belwederskim dziedzicu Ziemi znosili, kopiec
Sypali Ci na Sowicu.
Serce zanieli na Ross.
A ciao, jak prn zbroj
Zoyli w krypcie Wawelu.
I wrcili - swj do swego, po swoje.
I robili wycieczki,
I biadali: Ojczyzna!
I stawiali pomniki,
I krzyczeli: pucizna!
I nagle ich byo tak wielu
Przy pucinie Twojego imienia.
T pucizn rozrywali w toku
Cay rok, dzie i noc, bez wytchnienia,
A dla Ciebie - tylko raz do roku Zostawiali minut milczenia.
I tylko tej minuty - jeden raz do roku Mona byo usysze bez niczyjej komendy,
Jak w grze - coraz dalej - skrzyda bij w mroku.
To odlata archanio umarej legendy.
Ale dzisiaj, w przeraliwym blasku
Nieszczcia, wstydu i klski,
Serca majc trzepocce w potrzasku
I szloch w gardle dawic niemski Gdy wydaje si w myli bezadzie,
W beznadziejnej, nikczemnej obawie,

360

e ju prysy polskie sny o szpadzie,

Sny o mocy i sny o sawie Gdy ju tylko szukamy - czyj bd?
Kto by winien? Jakiej komu kary?
Kto oszuka i kogo pod sd? Jakby do byo takiej ofiary Kiedy triumf przemocy diabelskiej,
Patrze kae zu twarz w twarz Gdy u tej krypty wawelskiej
Niemcy trzymaj stra! Przez zy nawise u rzs
Pytaj bezradne spojrzenia Jaki by w Polsce sens
Jego istnienia?
Odpowied surowa.
Ale brzmi najprociej.
Jego testament - dwa sowa:
Nakaz wielkoci.
Wielkoci - to znaczy:
Wiksze ni los - mie serce.
I by wielkim w rozpaczy.
w ndzy i w poniewierce.
Nauczy si - poprzez zo
I gwat dwugowego czarta,
Co znaczy wolno, i co
Jest, i co bdzie warta.
Dzisiaj nie czas na krte wysiki,
Na sd, kto winien - o, tamci, czy inni?
Kadego bdu i kadej pomyki
My wszyscy, wszyscymy winni!
Winien jest kamca, i kady co wierzy
Kamcy, bo wierzy byo najwygodniej.
I kady, co Polsk swoj miar mierzy
I mniej mia dla niej, a wicej chcia od niej.
Kto si dla siebie wymwki doprasza,
Niech jeno spojrzy prawdzie w twarz:
Kade zwycistwo jest nasze
I kada klska jest nasza.

361

Nasz, wsplny, jest honor. I kady

Grzech, kady bd - jest nasz.
Oto jest nakaz wielkoci.
My ju nie mamy wyboru.
My ju musimy po wieczno wiecznoci
y wedug jednego wzoru.
Oto lub nasz, Panie Marszaku,
Dzi rozbitki miotani przez fale Jutro bdziemy wielcy Albo nie bdzie nas wcale!
Albo stanie na gruzach Warszawy
Pomnik sawy, uk zwycistwa promienny,
Albo niech zatkn tam krzy
Na grb.
Ale krzy bezimienny.
Aeby si nie dowiedzia
Do koca wiata wzrok ludzki,
e tu ley nard, ktrego wodzem,
Na prno By Jzef Pisudski.
1940
--------------

Pisudski*8
Nie pozostawi tutaj adnego dziedzica.
Wielka to nasza wina, nie do przebaczenia.
Imi jego tak przeszo jako byskawica
W chmurach, wysoko. W pobok polskiego sumienia.
O, mioci, co sercu kaesz jeno zhardzie,
I krzywdzonemu - krzywdzi, i trwa w gniewnej dumie,
e do koca, do mierci, po mierci - nie umie
Ani przesta miowa, ani przesta gardzi.
Zgrzytem na Zotej Bramie wyszczerbi si brzeszczot.
Na Bramie niezdobytej, Bramie triumfalnej.
O, trosko bez nadziei, czuoci bez pieszczot,
Wiedziaa, e nie zdziery - Tej Sile Fatalnej.

Inny tytu -Na 19 marca

362

Zostaa w nas ta sia fatalna, co w kocu

Wci nas aniow strca z wysokiego nieba,
I strconych przerabia na zjadaczy chleba Wci tsknicych do soca. Wci lepncych w socu.
(Londyn, 1943)
--------------

Wigilia
Dla Toli Korian
wiat midzy nami,
Noc midzy nami.
nieg.
W niegu zbkany,
W mroku cigany
Zbieg.
lica poblade,
Oczy bezradne
Wznis
W niebo nad gow,
W pustk lodow,
W mrz.
Noc midzy nami,
wiat midzy nami Drc Na wysokoci,
W czarnej ciemnoci Byso Niebiesk iskr,
Kropl ognist,
Lnic
Gwiazd. I syszy:
Noc szumi - w ciszy Wis.
*
Gdzie, za wiatem, za noc,
Pasterze w strachu dygoc,
Nawouj si, wstaj,

363

Blask dziwny widz, bredz,

Nie wiedz, nagle - wiedz!
piewaj!
I wtem anielskie chry
Chmur zlatuj z gry
I w doniach lilie nios.
Panna Dziecko utula
A ju Heroda Krla
ciga mier z kos.
Sponad lichej stajenki
Zorze, wietlane pki,
W ciemne niebo wytrysy.
A oto trzej Krlowie Ach, mci si w sercu i w gowie
Od szumu Od szumu Wisy.
*
Tutaj, naprzeciw siebie,
Zbieg samotny na ziemi,
Gwiazda samotna w niebie,
Oboje niemi.
A ta daleka rzeka
Tak blisko, tak blisko szumi.
I ju serce czowieka
Sprosta nie umie
Gwiedzie, rzece i niebu,
I wspomnieniu, co je rozdaro.
I umiera tej Nocy. Ach, ktry Ktry to raz ju umaro?
1944
--------------

Bazie
Tam, na wierzbowej witce kwitn srebrne bazie.
Niebo jest tak niebieskie jak na zym obrazie.
Nagle byska zaczyna siwy z dachu sopel
Siedmioma kolorami brylantowych kropel.
Z wywieszonym jzorem wiatr, Burek kosmaty
Lata jak oszalay od chaty do chaty.
A chmurki biaobure na niebie - jak bazie,

364

A niebo tak niebieskie jak na zym obrazie.

Ujrzysz je na obrazie i zdziwisz si: gdzie-bo
Moliwe jest naprawd tak niebieskie niebo?
*
Ach, w Polsce! Na Wielkanoc! Soce si rozjarza
I oczy tak cieplej i twarze si zoc I niewany si staje marzec z kalendarza,
Bo Wielkanoc jest wiosn, wiosna Wielkanoc.
Baziami kwitnie niebo i wierzba przydrona
I szczcia w jednym sercu pomieci nie mona
I ju ludzie do ludzi z yczeniami piesz,
Swoim szczciem si dziel i cudzym si ciesz.
*
Soce bynie - tak nagle przypomni si wszystko.
Wiatr dmuchnie - czowiek znowu wszystko tak pamita.
Bazie kwitn - umiechnij e si. Przecie wita.
Nie pacz. Dom jest daleko. Polska wci jest blisko.
(Londyn, marzec 1945)
--------------

Odpowied Brzechwie*9
Jan Brzechwa w "Szpilkach" z poowy lutego
Ogosi wiersz - "Gryps do Jana Lechonia".
Cho gryps nie do mnie, lecz mnie do ywego
Tak dopiek sarkazm wiersza i ironia,
Jak gdybym usiad na ponce gownie.
Zaraz - wprzd wierszyk przytocz dosownie:

Kochany Panie Janie, pisz potajemnie,

eby w por ten gryps Pan otrzyma ode mnie,
Albowiem Paskie dobro majc na uwadze,
Wraca Panu nie radz. Naprawd, nie radz.
Tu ycie nie dla Pana. Bo czy wiar Pan da,
e gorzej tu, ni gosi wasza propaganda?
W odzi nie ma nikogo. Wszyscy na zesaniu.
ja, z garstk literatw, na twardym posaniul
W achmanach i w kajdanach, Z "pepesz" przy mordach,
Za kar ogldamy nowe filmy Forda.
Gowy mamy golone. Nasz pokarm jedyny
To z ebkw emigranckich przysane trociny.
Milicjanci nas api i pod chloroformem
9

Inny tytu - Odpowied

365

Ka pisa do "Szpilek" i chwali reform.

wiato, wod - od dawna skasowano w odzi,
Do kocioa, rzecz prosta, nikt dzisiaj nie chodzi.
Bo tam andarm sowiecki, przebrany za ksidza,
Kadego, kto si zjawi, na Sybir wypdza.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
U nas, jeli do baru kto wejdzie na wd,
Od razu wpada konny oddzia NKWD,
By gocia, jego on i ojca i matk
Cakiem nagich traktorem wywie na Kamczatk.
W knajpach peno befsztykw, rumsztykw, kotletw,
Podaj je oprawcy na ostrzach bagnetw Nim si czowiek obejrzy, ma bagnet w odku.
A ryby? Po ydowsku!!! Od pitku do pitku!
Mikoajczyk przemawia, lecz podczas przemowy
Ma luf pistoletu przytknit do gowy,
Poczem go si pakuje za kolczaste druty,
Gdzie czeka na ju Kiernik w kajdany zakuty.
Takie to u nas ycie, drogi Panie Janie,
Zatem lepiej dla Pana, jeli Pan zostanie.
A gryps ten prosz spali! Tuwim jest uparty!
I na pewno pomyli, e to tylko arty.
A mnie... Pan sam rozumie: postawi "pod ciank" Rozstrzelaj, powiesz i zrobi rbank.

***
Lecho daleko. Ja bliej, po drodze.
Lecz Lecho zdy odpisa niebodze,
Niech mi pan Brzechwa za ze nie policzy,
e ja si wcz do tej konwersacji.
Gryps, acz nie do mnie, wszystkich nas dotyczy,
Wszystkich poetw polskiej emigracji,
Ktrym do kraju tskno - a nie pieszno,
Chocia pan Brzechwa z ironi przemieszn
Wykpiwa, szydzi, w parodi obraca,
e nasza "Greuel-propaganda" - bzdura,
Kiep, kto nie wraca, i tchrz, kto nie wraca,
eby pracowa w narodzie, z narodem,
Kiedy ju w kraju pena wolno pira,
Sumienia, prasy - najlepszym dowodem
"Szpilki"! Satyra, swoboda, odwaga,
Nieskrpowanie, z jakim tam si smaga
Sanacj, faszyzm, warszawskie powstanie,
Armi Krajow i W Brytani,

366

Turka nie Turka i Persa nie Persa,

Komorowskiego, Maczka i Andersa,
Arciszewskiego, starego landlorda,
Ba, nawet filmy pukownika Forda!...
A my tu w strachu. e w kraju tortury,
e NKWD, e ucisk cenzury,
e tam kocioa nie ma, ni befsztyka,
wiata, humoru, wdy ani wody,
A patrzcie - "Szpilki": Dowody swobody,
Bo nie krpuj Brzechwy satyryka!...
*
Panie poeto, co w kraju Traugutta,
Okrzei, Ziuka i ksidza Skorupki,
Stajesz w obronie jakiego Bieruta,
Wykpiwasz wrogw jakiego Osbki
I to ci starcza za wolno! I taka
Twoja poety duma i Polaka Drwisz z emigracji, e ~ was i sznycel,
I koci peny, i ju w szafie kiecki.
A nasza groza - e sowiecki szpicel
Wszy po kraju. e odak sowiecki
Butami depce krwawy bruk Warszawy,
I e to znaczy: " Triumf susznej sprawy".
Jeli tam wolno sumienia i sowa,
Jeeli taka odwaga cywilna,
Napisz - co mylisz o Polsce bez Lwowa?
Napisz- co mylisz o Polsce bez Wilna?
Ten tylko temat nas wszystkich obchodzi.
O tym bym pisa, gdybym te by w odzi.
Wolno sumienia? Niech pan nas przekona!
Wolno poezji, wrd wolnoci mnstwa?
Niech pan napisze, e linia Curzona
J es t lini zdrady i lini oszustwa,
Z ktrym si nigdy nikt ywy nie zgodzi!
Bo ja bym pisa tak, gdybym by w odzi.
Prawem poety, z poety swobod Jeli ci nikt tam swobody nie broni Napisz, e polskiej wiernoci nagrod
Jest krzywda taka, e gdy wspomnie o niej,
Piro rwie rk, samo rk wodzi Ja bym tak pisa. Dlategom nie w odzi.
Bo jednak - czujesz, jak kady z nas czuje,
Komu w rk los da pira ostrze?

367

Jeli nie czujesz - to ci gratuluj.

Jeli nie miesz - to ci nie zazdroszcz.
Lecz nie ku, by si kto wraca omieli
I z tob podo albo hab dzieli.
Rne bywaj w wiecie demokracje.
Nie wierzysz w nasz- to mi waszej dowied.
Twj wiersz, na ca polsk emigracj
Dzi ja rozgaszam - jeli m odpowied
Z kolei wasze przedrukuj "Szpilki",
Owiadczam: Wracam, nie czekajc chwilki.
Sowo si rzeko, stana umowa.
Lecz jeli wam si nie uda zamiana Pisz, dzk cieszc si wolnoci sowa,
"Satyry na prezydenta Trumana".
Ale si nie pchaj z ndzn sw ironi
Do tych, co ciebie - cho wbrew tobie - broni!
1946
--------------

Monte Cassino
W ciszy, w zotawym szkle
Nieruchomego wieczoru,
Zmierzchem majowym, na cle
Czarnych ruin klasztoru,
Przez rumowisko i gruz
Szed chopiec w mundurze,
Z orzekiem na czapce. I nis
Ksiki i re.
Oczy zapade mia w gb
W twarzy sczerniaej od kurzu.
Krzyk ludzi, wist kul, ryk bomb Ju spyny po wzgrzu.
Wieczr majowy rs
Bkitem i srebrem w grze.
Chopiec zmczony nis
Ksiki i re.
Kula zamaa krzew
Ledwie rozkwity.
Kwiaty, jak ywa krew,
Widy na polu bitwy.

368

Leay w pyle i szkle

Stare foliay.
Nis je, ratowa je,
By nie zmarniay.
Ach, idziesz ju tyleset lat.
Drogi si plot jak wstki.
Jue tylekro pad,
I wstawa, i znw szed przez wiat w twym rku re i ksiki.
ilekro ocalisz je One ciebie ocal.
Burza zagad tchnie,
Wicher poog dmie,
Gwiazdy na niebie si pal.
wiaty wal si w gruz.
A majow, wieczorn pogod Bg nad tob. I widzi, e nis
Ksig star i r mod.
1946
--------------

Chopin
Na skos, przez ciemne okno
Wawelskiej baszty, pajk
Rozpi jedwabne nici
Jak koronk melodii
Srebrem poyskujc
I drc w czarnym niebie
Kropelk wiata owi Gwiazd dalek.
Olchy nieruchome mokn
W czarnej zielonej wodzie,
Brzozy bielej w mroku
Nad pic stojc rzek.
Mgv si wlok wrd pni,
Mgy na polanie tacz,
piewaj koysank,
Donie bledziutkie kad
Na mogi powstacz,
Samotn.

369

Boe - kto Ciebie nie czu

W Ukrainy polach jad
Srebrni rycerze. Skrzyda
U ramion maj sokole.
Ko pod rycerzem biay,
Ko biay prowadzi w step,
Ko nurza si w zielono,
Jak dka biaa brodzi
Wrd fali traiw i bodiakw,
Pord kwiatw powodzi.
Ko biay pochyla eb
Nad drewnianym barogiem.
O, sawo, przysza za pno.
Patrz gasnce oczy,
mier stoi w drzwiach. Ode drzwi
Z buaw w rku kroczy,
Buaw egna. O, sawo,
Zawsze przychodzisz za pno.
Zawsze przychodzisz za pno.
A id pospni,
A graj im dzwony
Ze wszystkich kociow,
A graj im dzwony
aobne.
A graj im dzwony
Ze wszystkich kociow,
A szumi, opoc szarfami przyczow
Chorgwie, proporce
Pogrzebne.
liwo niedobra, wanie
Pora bya zgasn...
Teraz wiatr od ogrodu firanki rozchyla,
Zielono do ksiyca odbyska posadzka.
List przyszed dzisiaj rano,
A pani Sowacka
Ju go na pami umie,
Lecz raz jeszcze czyta.
Siedzi z listem po ciemku,

370

Do piersi przytula,
A list w doniach rozkwita
A list szumi w gowie.
List z Parya - od Jula Jake teraz gasn?
Zielono do ksiyca
Poyska posadzka,
Wiatr od gry zamkowej
Firanki rozchyla.
W kamienicy, we Lwowie,
Pacze pani Mochnacka.
Napisa jej Maurycy
O mierci Kamila.
Wiem, e wrceniem moim lat bym ci przysporzy.
Mw, matko, gdy spytaj, czy twj syn powraca e syn twj na sztandarach jak pies si pooy
I cho woasz - nie przyjdzie.
Oczy tylko zwraca.
wieco niedobra wanie
Pora bya gasn.
Chwiej, si, chyl si, wiec
Zote pomyki,
Jeszcze chwila - ulec
Na podmuchu muzyki Zawiruj, zakrc
Razem z muzyk twarze,
Ramiona obnaone,
Atasowe krawaty,
Te pomyki - i panie,
I panowie, i kwiaty Waki srebrne, bkitne Wspomnienie i przeczucie I dumka ukraiska I francuskie pasae Wszystko w jednej minucie
Walca - w jednej minucie Kto stan przy fortepianie,
Kto szepn:
"On vous adore"...
On vous adore.
Ach, czemu

371

To nie Marysia Wodziska?...

Na prno serce truciznami poim,
Kochanko pierwszych dniZnw jestem twoim.
Daj mi wstk bkitna,
Oddam ci j,
Bez opnienia.
Albo daj mi cie twj
Z gitk tw szyj Nie, nie chc cienia.
Bywaemja od Boga nagrodzonym
Rzecz mniej wielk:
Spadym listkiem
Do szyby przyklejonym,
Deszczu kropelk.
Sipi deszcz mazowiecki.
Szepce, pochlipuje,
Deszcz zgrzebny, kapuniaczek
Cichutki.
A malutki pastuszek,
W szarym worku na gowie,
Ociekajcy wod,
Podpiewuje
Pajczyn piosenki Oj, da dana, oj, dana Taki wicher, ulewa,
A to idzie i piewa Oj, dana Taka bieda na dworce
A ty piewasz niebog?
Ach, Delfino - Delfino Ju miesic zaszed, psy si upiy
I co tam klaszcze za borem.
To sowiki W leszczynie W leszczynie W Antoninie Wieczorem.

372

Gdzie to? Gdzie to?

Gdzie to wszystko?
Ksi pan tak askawy Ksiniczka taka liczna.
A on by
Nauczycielem muzyki.
Sucha krl piosnki sowiczej,
Sucha w Grdku, na chodzie, do rana.
Od tej nuty tajemniczej
W trzy dni, krlu, mier tobie pisana.
Tak si sama ukada ballada Kaszel rwie si z piersi suchotniczej Krl Polakw na piosnk sowicz zapada.
Krl Polakw umiera od piosnki sowiczej.
Gdzie to? Gdzie to wszystko?
W tej muzyce zostao
Na zawsze.
W niej mgy ciesze,
Noce zielesze, gwiazdy
Jaskrawsze.
W niej lilie bielsze,
Sowiki mielsze, oczy
Kobiet gortsze,
W niej rycerze prawdziwsi
I anioowie tkliwsi
I dziecice koldy witsze.
W niej Bg bliszy, step szerszy,
W niej czarnoksiskich wierszy
Rzewniej sza kantylena.
W niej ywsze zostao,
Nili za ycia, ciao
Szopena.
Czowiek spon jak wieca.
A pomie ulecia ptakiem,
A pomie frun anioem,
Ognia niebieskim supem,
Ognia srebrn kolumn,

373

Nad trupem, nad popioem,

Nad fortepianu trumn
W niebo I stoi w oknie
Wawelskiej baszty
Gwiazd wynios.
Leci licie z drzewa,
Co wyroso wolne.
Gwiazda nie zaganie.
Ponad smutnym drzewem
Wieczna - wieci w grze.
A to Polska wanie.
1949
--------------

Rozmowa
Od pocztku do koca
Byem przy tej rozmowie,
Wszystko pastwu powtrz,
Wiernie, sowo po sowie,
Nic nie ujm, nie dodam,
I nie zmieni porzdku,
Tylko powiem tak, jak si
Zaczo od pocztku,
Gdy w poczekalni - niby
Swobodnie i niedbale Siedzia pan Bierut, we fraku,
Z czarn krawatk - ale
Zdenerwowany - w rodzaju
Hamleta albo Fausta.
A wtem adiutant otworzy
Drzwi i szepn: "Paausta".
Pan Bierut frak obcign,
Troch mu zblada mina,
I wszed do gabinetu
Towarzysza Stalina.
*

374

Unis si wp za biurkiem
Stary yczliwy wite.
"A, wot ken aj du" - powiedzia "For ju? - powiedzia - Saditie".
Papierosy podsun,
Sam zapali. I czeka.
A pan Bierut nic. Milczy.
Wida jakby odwleka.
"Ot, durak ja - powiada Przez ca drog wewntrznie
Ukada ja, jak zacz A teraz mnie niezrcznie.
Sprawa - mwi - drastyczna.
Mam kopot. Z moj doni.
Z Polsk, znaczy. Powanie
Martwi si - mwi - o ni".
"To dla mnie - mwi Stalin Niespodzianka prawdziwa.
Kopot z Polsk? To ona
Notorycznie szczliwa?"
"Szczliwa jest, musowo, Rzek Bierut. - Tylko humor
Stracia, bo si nagle
Zakochaa na umor".
"Nu, tak co za tragedia?
To mio uszlachetnia, Mwi Stalin - a ona,
Przepraszam ci, penoletnia?
To miaby kopot z doni,
Gdyby bya frywolna,
Kokietka, do uczucia
Gbokiego niezdolna".
A e si zakochaa
W przyzwoitym chopaku Nie chc by niedyskretny W kim to?" - "W Rokossowszczaku".
Umilk. A Stalin siedzi
I nic. Papierosa pali.
I nic. Tylko w biurko bbni.

375

Wic Bierut mwi dalej:

"Do wczoraj tyle o nim
Wiedziaa, co z nazwiska.
e on podobno z polskiej
Familii. Znaczy, z bliska.
Raz tylko si spotkali,
eby powiedzie cile,
Gdy on na czele armii
Zatrzyma si na Wile,
A za Wis, w Warszawie,
O kilometr od niego,
Krwawio si powstanie
Faszyzmu warszawskiego.
Dogorywao w buru Azyjnej desperacji,
W zmaganiach z ariergard
Niemieckiej demokracji.
A on, z broni u nogi (On Polak) - sta za Prag.
I czeka a si ogie
Dopali. I z rozwag (On Polak) - przez lornet
Obserwowa zza Pragi,
A zobaczy wiatr w strzpach
Powstaczej biaej flagi
I wyczeka, a niebo
Ostatni salw byso
I zgaso. Wtedy zrobi
Radziecki cud nad Wis.
Ocali lud i miasto,
Ktre czekao cudu To znaczy, to co postao
Z miasta. I z tego ludu.
Tyle ich znajomoci.
I nagle, z jasnego nieba,
Po tylu latach - taki
Grom. Uczuciowa potrzeba.
Taki dur, taka mio -

376

e prosz, e si zymam,
Wprost perswaduj - a czuj,
e doki nie utrzymam".
A Stalin w biurko bbni.
"Ot mnie - mwi - nowina.
Rokossowski - powiada To on u mnie za syna".
"Ja te - powiada Bierut Przyszedem jak do ojca,
W swaty. I w pas si kaniam Odstpcie nam moojca.
On sok, on wataka,
A krasny jak gagodza.
A u mnie w sam raz wakans
Na naczelnego wodza.
Bo ten ymierski, faktycznie,
Gieniera do kochozu.
Rola, e z przeproszeniem
Szkoda na ni nawozu.
A Rokossowszczak - ataman.
Kraj ju radoci huczy.
A par sw komendy
Po polsku - to on si nauczy".
"Zaraz - powiada Stalin Straszny z ciebie zapaek.
On mnie wierno przysiga.
On sowiecki marszaek.
Mj gieniera. To jake
Ma wodzem by w suwerennym,
Znaczi si, niepodlegym
Wolnym pastwie ociennym?
Serce, sercem - powiada Sercem nie szukaj sensu,
Ale nie byo na wiecie
Takiego precedensu!
Nu, chwaa Bogu, e dotd
Polska i Zwizek Radziecki
yj w braterskiej zgodzie
I w przyjani ssiedzkiej -

377

Ale wypadki chodz

Po ludziach - nu, w przyjani
Bywaj zadranienia.
Nu, niech si co zadrani Nu, drobiazg, nu, incydent Co gdzie si moe zderzy Sam widzisz, e nikomu
Nigdy nie mona wierzy,
Sam popatrz - taki Tito.
Przyjaciel. Co przyja warta?
Chowa ja go na syna,
Dochowa si bkarta.
Niech zajdzie co takiego,
I nieszczcie gotowe.
Wasz wdz - bdzie zna moje
Tajemnice sztabowe,
Wywiad, plany, sekrety,
Fortyfikacje, budowle Od razu ja przed wami
Bezbronny jak niemowl...
Wasz wdz - a mj gieniera.
Od razu on w rozterce.
Pomyl - to chopcu moe
Pkn onierskie serce!
A jeszcze zagranica
Zapyta, o co chodzi?
Was kocha - a mnie wierny?...
Mnie sucha - wami dowodzi?...
I ty chcesz, bym ja na to
Naraa Rokossowszczaka?"
"Nie wiem - odrzek Bierut Czy trudno jest a taka.
W mynie historii wszystko
Ju byo, ju si przemeo.
Potrzeba precedensu Jest przecie krl Jagieo.
On te weni si w Polsk
I w sposb przyjacielski,

378

Przez uni personaln

Zrobi anszlus lubelski...
A co do zagranicy,
Take nie jestem pewien,
Czy to ich co obchodzi...
Zamy si, e pan Bevin
Na drugi dzie po fakcie,
Powie wyranie cakiem,
e to jest Polish biznes,
Kogo chc zrobi marszakiem".
Tu Stalin nie wytrzyma
I mwi zy i chmurny:
"Zmiuj si, co ty gadasz?
Pan Bevin nie taki durny!"
"Durny - rzek Bierut - nie durny,
Czy cwany, czy nie cwany,
Ale na Pimie witym
Praktycznie wychowany.
A Pismo wite powiada:
Jak mio przydusi moojca,
To jego prawo rzuci
Dom i matk i ojca.
A nie pisze tam nigdzie,
Nie ma takich podziaw,
e to si szeregowych
Dotyczy, nie gienieraw.
Przeciwnie, gienieralicja,
Z tak sam sielank
Rzuca wszystko - i wiata
Nie widzi za bogdank".
"Ach, kochliwe - rzek Stalin Kochliwe te Polaki.
Ot, romansowy nard.
I ty - mwi - take taki.
Jeszcze rok, dwa - powiada Posiedzisz w tej Warszawie,
To midzy Polakami
Sam mi si spolszczysz... prawie..."

379

I zmarszczy brwi. A Bierut

Jakby na wglach siedzi.
"Id - mwi Stalin - do Tassa.
Niech Tass da na zapowiedzi.
Ale stawiam warunek,
e musisz zrobi co, by
Wyranie Tass ogosi,
e to na wasze proby!
Zby to byo jasne
Jak dwa a dwa jest cztery.
Bo Anglia z Ameryk,
Podejrzliwe cholery Nie uwierz, a czarne
Przeczytaj na biaym,
e wy mnie uprosili
Romansowym zapaem.
Dopiero jak to w druku
Zobacz tak podane To uwierz, e zgodnie
Z prawd - bo drukowane".
*
Bierut zerwa si z krzesa,
W ukonach a si miota.
Ale Stalin wci chmurny.
"Ot, ja - mwi - despota.
Ot, ze mnie - mwi - tyran.
Ja z Ameryk, igram,
Na Angli sobie bimbam A z mioci nie wygram.
A przed tak mioci
Cudn, niepospolit Ja saby, jak Goofiernies
Ostrzyony Judyt...
Kochacie Rokossowskiego,
Nu, to wana przyczyna.
To go sobie zabierzcie.
Trudno - straciem syna".
A Bierut rzek wzruszony:
"Odpd z czoa t chmurk.
Stracie - mwi - syna.

380

Zyskae - mwi - crk".

*
I z umiechem mrugnli
Jak dwie gwiazdki na niebie.
I tak ich zostawiem Umiechnitych do siebie.
1950
--------------

Narada satyrykw
W Warszawie si odbywa, dzi wanie, w tej chwili,
Narada satyrykw. Mnie nie zaprosili.
Lecz cho nie zaproszony, ja w tej chwili, duchem,
Jestem na tej naradzie. Z nastawionym uchem
Siedz tam, nie poznany. Hemar incognito.
Satyryk zagraniczny. Satyryczny Tito.
To puste krzeso, ktre w kcie stoi skromnie,
To moje miejsce. Ja tam siedz. A koo mnie Co do, to ostrzejsze, mielsze, jadowitsze.
Co piro, to maczane w ci i w szampitrze.
W pierwszym rzdzie - Putrament. Cho poledni pisarz,
Lecz komunista przedni. Wic pisarz-komisarz.
Obok Leon Pasternak. Pisarz rwnie mierny,
Lecz w czerwonej chorgwi towarzysz pasterny.
A przy nich Iwaszkiewicz. Te si na satyrach
Mniej zna, lecz on radziecki Baldure von Schirach.
Amator pacyfizmu i modziey pilot.
Od dziecka kocha modzie. I zna j. Na wylot.
Dalej Tuwim. Niestety, zmieni si mistrz pira,
Bo kiedy mia na twarzy myszk. Dzi ma szczura.
Dalej Jan Yesman Brzechwa, satyryk pospny,
Obok Wayk, towarzyk jego nieodstpny
I Gaczyski, Konstanty7 z dusz Ildefonsa.
Co kiedy ksa, lie. Co liza, dzi ksa.
Minki ewicz - pikna jego pisarska kariera:
Zacz od pikolaka, wyrs na kelnera.
A tam, z tyu, Sonimski siedzi wrd czeladzi.
Od dawna nic nie pisze, tylko drugim radzi.
Gdy prosz: "Pisz wierszyki, fraszki i kaway!" yd wzbrania si. Powiada, e palce zgrubiay.
Na szczcie, charakterem, wiedz i wymow,

381

Reprezentuje dzisiaj mniejszo narodow.

Boby nard by w doli icie niebocej,
Gdyby takich Sonimskich byo troch wicej.
A dalej - wielu innych. Wielka ich tu poda.
Wtem kto wchodzi na sal. Sam prezes. Sam Wodarz.
*
Wstali wszyscy. On milczy. W krg spojrzeniem cisn,
Wzd policzki jak bania, w oczach krwi zabysn,
Czoo bardzo zachmurzy. Mwi: "Towarzysze!
Mnie po choler pisarz, jak on nic nie pisze!"
Na te sowa Sonimski zblad jak przecierado.
Spad z krzesa. Ale Bierut - jakby nic nie spado Mwi dalej: "Jak pisarz fraszkw nie dostarczy,
I humorem nie szczeka, i pirem nie warczy,
I satyr nie gryzie - to taki satyrak
W sam raz mnie jest potrzebny, jak na udzie czyrak!"
(Wspomnia inn cz ciaa, zazwyczaj nie chud.
Ja sobie pozwoliem zmieni j na "udo").
"A tu niebezpieczestwo, a wprost monomachia!
Dr si polskie szczekaczki z tego - no - Monachia!
Kaden radio nastawia, kaden w kraju sucha
I cieszy si, chichota od ucha do ucha,
Kiedy taka szczekaczka Rosj-Ma zniewaa,
zy reym i obraa nawet mnie, Wodarza!
Jak mog, tak zaguszam - guzik ich zagusz!
A jak si sam nasucham, jak si tak rozjusz,
Jak mnie ju tak rozbestwi jazgotem i wrzaskiem,
e chc co odpowiedzie im w radio warszawskiem,
Tak, eby szlag ich trafi - bo ju nie wytrzymam To guzik mnie wychodzi, bo ja sater ni mam!
To guzik odpowiadam i gadam na wiater,
Bo ja mam satyrakw, co nie pisz sater!"
(Inne sowo powtarza z pasj krasomwn.
Ja zmieniem na "guzik" brzydki wyrazw). "No,
Wic dam, by mnie kaden psiakrew inteligent
Dostarcza satyryczny miesiczny kontyngent!
Wy mnie tyle do kupy piszcie, towarzysze,
Ile tam jeden Hemar w jeden tydzie pisze.
Uradcie tak norm! Jak nie uradzicie,
To z gry wam powiadam: Gorzkie wasze ycie!"
Siad. Tum zblad. Wszyscy patrz w stron Pasternaka.
Wic on wstaje. I mwi: "Moja rada taka:
Ja mam pomys szataski. Niech od dzi ogasza
Nasze radio radzieckie, e odpowied nasza,

382

Naj straszniejsza odpowied, bolesna i harda,

To kompletne milczenie i wstrtna pogarda!
Zrobimy tym postrachiem, za jednym zamachiem,
Krtki koniec z Hemarem i z caym Monachiem".
Ju wszyscy chcieli brawo krzycze wielkim gosem,
Ale Bierut brwi marszczy. Bierut krci nosem.
"Ja - rzek sucho - rozumiem chytr rad wasz.
Oni si tak waszego milczenia przestrasz,
e ja wam bd dawa mieszkanie, odzienie
I sto zotych na miesic za samo milczenie?
To mnie taniej wypadnie, ty chytry bcwale,
Jak wy wszyscy bdziecie milcze - w kryminale!"
Wsta, trzasn drzwiami, wyszed. Miny towarzyszy
Zrzedy. Cisza zapada. I nagle, w tej ciszy Kto si podnis. To ja si z pustego podnosz
Krzesa. Stoj przed nimi. I powiadam: "Prosz
O gos!" I mwi: "Ludzie - nie bdcie dziecinni!
Ja satyryk nie lepszy, nie gorszy ni inni.
Gdy mj wiersz rwie z kopyta, a wasz na pysk pada To nie moja zasuga ani wasza wada.
Gdy mj wiersz wasze wiersze w puch i prach rozpieprza Ja nie lepszy poeta. Moja sprawa lepsza!
Moja sprawa jest spraw satyry od wiekw Od zarania poezji, od Rzymian, od Grekw,
Od pierwszych heksametrw i zwrotek i zwrotw,
Ktre zawsze godziy w przemoc i w despotw,
Ktre nigdy nie stay po Tyrana stronie
Przeciwko czowiekowi - lecz zawsze w obronie
Wolnoci! To nie talent, nie biego, nie zdolno
Rodzi trafn satyr, lecz wojna - o wolno.
Wolno sowa i wiary, artu i sumienia To jest sprawa, co w rku pisarza przemienia
Piro gsie - w miecz ostry. W tym jest jego biego,
Gdy ostrzem pira pisze sowo "niepodlego".
Ilekro ostrzem pira godzi w pier tyrana Nietrudna jego sztuka, triumfem rozgrzana,
Zwyciska, gdy tyrana a do krwi uboda!
Wasza satyra za - bo wasza sprawa poda.
Na nic talent poety, gdy on w takiej roli,
e jest obroc gwatu, lokajem niewoli.
Kiedy on barbarzycy pisze panegiryk Szubrawa jego sprawa. I aden satyryk
Nigdy na niej nie ronie i nigdy nie wyrs!
Nie dziw, e dzi z Tuwima satyryczny szmirus!
Gdy Sonimski padalec, gdy Tuwim sualec,

383

Nie dziwota, e w babie poezji - zakalec,

e wszyscy w rezultacie, cho palec wysysa,
Nie macie o czym gada ani o czym pisa,
e w was wysycha wiersza brylantowa aska!
To sam Apollo piro w waszym rku strzaska
I odbierze wam msko patosu i miechu,
Aby was impotencj - ocali od grzechu.
Syszycie?" Rzecz ciekawa - kady z nich, w tej ciszy Wie o tym, e tak mwi. I kady mnie syszy.
I wie o tym, e prawd mwi im w tej chwili.
Cho mnie tam nie ma. Chocia mnie nie zaprosili.
1953
-------------Kabareciarz
Nostalgia rozmaicie
W czowieku si wyraa.
Czasem tskni do kraju
Tsknota, kabareciarza.
Czasem, pod wieczr zwaszcza,
Koo smej godziny,
Kiedy po caym wiecie
Podnosz si kurtyny
Z aksamitu i z pluszu,
Z brokatu i z purpury Kurtyna moich marze
Take idzie do gry,
Sysz dawne piosenki,
Wraca tango po tangu
I arty, umiechy, rymy,
Jakby na bumerangu
Tsknoty, co polecia
W stoek wiata jaskrawy
I znowu do mnie, w ciemno
Wraca - z tamtej Warszawy.
Ta Warszawa, co z nami
Bawia si zabawa.
W kabaret, bya dawn
Faszystowsk Warszaw T. j., tak zwie j dzisiaj

384

Gradiuszczyj cham kamucki.

A za Kamukiem, pokornie
Lic chamskie onucki,
Tak dzisiaj o niej mwi
Poeta, co razem ze mn
Kiedy mia w tej Warszawie
Modo przyjemn,
Melodyjn, swobodn,
artobliw, zabawn Uwierzy trudno, e to
Tak dawno, a tak niedawno.
W tej Warszawie faszyzmu,
Reakcji i dyktatury,
Ciekawa rzecz - nie byo
Nad kabaretem cenzury.
Co prawda, formalnie biorc,
W Komisariacie Rzdu
By cenzor, safandua
Z urzdu i z wygldu.
On czasem, z przeraeniem
Znalaz w skrypcie premiery
Ostry art z Gowy Pastwa,
Lub co na cztery litery.
Wtedy blad - przeprasza I nieomal ze zami
Baga, abymy z tego
Zrezygnowali sami.
Kto w tej chwili nie widzia
Poety!... "Ja, prosz pana,
Zadzwoni! Do Belwederu!
Na Foksal! Do Rajchmana!
Do Waodi! Do Bocia!
Do Ignasia! Do Genia!
Pan jeszcze nie wie, panie,
Z kim pan ma do czynienia!"
Wic cenzor bra go na lito,
Zagryza wargi blade,
Mwi: "Dobrze, niech bdzie.
Niech ja strac posad".

385

Targ w targ, krakowskim targiem Mymy skrelali kawa

O d..., a za to tamten,
O Gowie Pastwa - zostawa.
*
Pisywalimy szopki
Polityczne, a mio Jak to si artowao!
Z kogo to si nie kpio!
Z Rzdu i z opozycji,
Z ydw i z generaw,
Z komunistw, z policji,
Z endekw i z socjaw,
A oni przychodzili
Tumem, hurm i aw,
Bawili si wraz z nami
I bili, ale brawo.
A obraa si tylko,
Kto bywa pomijany,
A wic niegodny artw,
Albo za mao znany (Takie mi si w tej chwili
Nasuno wspomnienie Kiedy, po jakiej szopce,
Czy po "Piknej Helenie",
Pukownik L. u Beckw
ali mi si ogromnie:
"O wszystkich napisae,
Psiakrew, tylko nie o mnie!")
Faszystowska Warszawa
Miaa to wielkomiejskie
Tolerancyjne poczucie
Humoru - europejskie,
To, co odrnia ludzi
Wolnych - od niewolnikw,
I odwanych - od tchrzw,
I ywych - od nieboszczykw.
W faszystowskiej Warszawie
Tak to byo najprociej:

386

art poety by cennym

Dyplomem popularnoci.
*
Teraz, kiedy ju nie ma
Faszyzmu, dyktatury,
Terroru, pukownikw,
andarmw i cenzury Teraz, gdy si ju rozwia
Bez echa i bez ladu
Smrd Ozonu i zaduch
Sanacyjnego czadu Gdy nasz bastion reakcji
Przeszed radziecki remont
I zmieni si w prawdziwy
Demokratyczny Piemont,
Gdy ju ta demokracja
Zwyciska, wniebowzita Teraz chyba jak nigdy
Tnie art, kuje puenta?
Teraz chyba jak brylant
W nowej, lepszej oprawie
Byszczy warszawski umiech?
I dwiczy miech w Warszawie?
Teraz kabaret wolny!
Szopka nieskrpowana!
W szopce widz - figurka
Bieruta! I Bermana!
Minca! Tyrankiewicza!
Zawadzkiego! Kolego,
e mymy wtedy nie mieli
Takiego Rokossowskiego!
Jaki to byby temat!
artw cay tasiemiec!
Pomyl tylko - naczelny
Polski wdz - cudzoziemiec!
Ach, nie wtpi, e takiej
Zabawy prawdziwe fety
wic, dzi polskie szopki
I polskie kabarety.

387

Koledzy kabareciarze,
Nawet nie wiecie sami,
Jak ja tskni do kraju,
Do takiej wsppracy z wami.
*
Chocia - tu na Zachodzie
Syszaem jakie plotki,
e los dowcipu w Warszawie
Podobno nie taki sodki?
Chocia - tu na Zachodzie
Kry taka pogoska,
e u was gorsza cenzura,
Ni tamta... faszystowska...
e piro wasze zoliw
Poraone anemi,
e sawny dowcip Warszawy
Musi si kry pod ziemi,
A co gow wychyli
Nieostronie z podziemi,
To go po mordzie bij
Piciami kamuckimi Chodzi plotka, e nawet
Niektrzy humoryci
Zrobili si sualczy,
Padalczy, uroczyci,
Pijani samogonk
Sowieckiej grafomanii
I wyprani z ironii
I z humoru wyprani
I takie rzeczy pisz
Zym wierszem i lich proz,
e widz ich - przed wojn Zdjtych wstrtem i groz,
Jak si za gowy api
I ledwie ze miechu dysz,
Czytajc to, co dzisiaj
Sami - na serio - pisz...
*
Ach, biedny przyjacielu,
Ach, nieszczsny kolego,
Jeli to prawda - poczekaj -

388

Jeszcze nic straconego.

My tu wiemy - ja pierwszy
Powiadczy za was gotw,
e wy tylko ze strachu
Udajecie idiotw.
Rok jeszcze udawajcie.
Potem ja wrc przecie.
I znw zrobi porzdek
W warszawskim kabarecie.
1953
--------------

Fraszkopis
HANNA
Przeczytaje...

IGNACY
Znasz przecie.

HANNA
Zapomniaam moe...

IGNACY
Lepiej ni ja pamitasz.

HANNA
Ja si tak nie dro,
Gdy mnie prosi...

IGNACY
To prawda. Wiadomo, e Jejmo
Nie droysz si.

HANNA
Dzikuj za dworsk uprzejmo...
Miast by prawdziwie wdzicznym, e posucha pragn.

IGNACY
Jam niewdzicznik.

HANNA
Wiesz, ksie, e jak parol zagn,
To na swoim postawi...

389

IGNACY
Pogrek si chwytasz?
Wic wanie nie przeczytam.

HANNA
Lubi, kiedy czytasz.
W oczach wtedy malutkie byszcz ci iskierki
I wiec ci si oczy, jak kotu do szperki,
Albo kiedy na wrbla do skoku si skupi.
A na ustach masz umiech... wcale nie biskupi...

IGNACY
Pomnij, do kogo mwisz, gdy osoba wiecka.

HANNA
Ty jest biskup Krasicki, jam pani Rajecka...

IGNACY
Bo te pochlebstwa - plewy. A wrbel za stary.

HANNA
Znam wrbla... Ju go wierzbi, eby okulary
Wyj... chuchn... obetrze... i na nos naoy...
Jeno prny - wic przody musi si podroy...

IGNACY
Jam jest biskup Krasicki, ty Rajecka z Rajec.
Trudno, to ju posuchaj... tej szperki si najedz.

HANNA
"Czytaj... i pozwl niech czytaj twoi.
Niech si z nich kady niewinnie rozmieje.
aden nagany sobie nie przyswoi,
Nikt si nie zgorszy. -

IGNACY
Mam pewn nadziej.
Prawdziwa cnota krytyk si nie boi.
Niechaj wystpek jczy i boleje.
Winien odwoa, kto zmyla zuchwale.
Przeczytam - osd. Nie pochwalisz - spal".

HANNA
Ja wszystko chwali bd.

IGNACY
To twj defekt wielki.

390

HANNA
Powiedz: defekt krytyka, cnota wielbicielki.

IGNACY
Wczoraj usn nie mogem. Zapaliem fajk,
Zamyliem si troch. Napisaem bajk.

HANNA
Nowa? To niespodzianka! Jakaem szczliwa!

IGNACY
Tytu: "Jagni i wilcy".

HANNA
Dobrze si nazywa.

IGNACY
"Zawsze znajdzie przyczyn, kto zdobyczy pragnie.
Dwch wilkw jedno w lesie nadybali jagni.
Ju mieli go rozerwa. Rzeko: "Jakim prawem?".
- "Smaczny, saby, i w lesie". - Zjedli niezabawem".

HANNA
Zjedli! Ach, liczne! Ale -

IGNACY
Jest wic jakie ale?

HANNA
Autor wida zapomnia -

IGNACY
O czym?

HANNA
O morale...
Zjedli... Z okrutnej bajki moralna pamitka?
e prawo tam gdzie wilcy?... Nie moge jagnitka
Ocali w bajce?

IGNACY
Mogem, miosierna damo.
- Wolaem strachem przestrzec. Ocali si samo.

HANNA
Domylam si, kto jagni... W srogim wilkw tumie...

IGNACY
Gdy Jejmo zrozumiaa, cay kraj zrozumie...

391

I bdzie w bajce mora, bdmy bez obawy.

Ja wierz w rozumienie - drog do poprawy.

HANNA
Masz moe o rozumie pojcie zbyt due...
Pomn jedn z twych bajek.

IGNACY
Ktr?

HANNA
"Nocni stre".
"Mie zego pocztki wzrastaj z uporu,
Zawsze ludzi omamia pochy punkt honoru.
Miasto jedno w ustawnej zostawao trwodze:
Jan i Piotr, nocni stre, kcili si srodze.
Piotra wjt utrzymywa, a Jana awnicy.
Wic rozruch w domach, w karczmach, na kadej ulicy,
Za mami szy ony, za starszymi dzieci,
Przenis si wreszcie rozruch od mieszczan do kmieci.
Wojna zatem - i oto przez lat kilkanacie
Jan krzycza: "Gacie ogie!". A Piotr: "0gie gacie!"".

IGNACY
Pamitasz doskonale.

HANNA
Kady j pamita.
A tre w bajce nietrudna, jasno rozwinita,
Po prostu przedstawiona, dawno napisana Nie przekonaa Piotra. Nie zmienia Jana.
Nad nimi, jak "Iliady", huf bogw i bogi Ci krzycz: "Ogie gacie!". A ci: "Gacie ogie!".
Nie mog si pogodzi. Cho miasto si spala,
Cho rozum nakazuje - c im nie pozwala?
Honor... Dawna to bajka, a zgody ni znaku.

IGNACY
To nie wina rozumu.

HANNA
Ale?

IGNACY
Jego braku.
Daj im czas. Za lat setk, sto pidziesit, dwiecie,
Zmdrzej nocni stre. Zgoda bdzie w miecie.
aden poar im wtenczas nie przekroczy progu -

392

HANNA
Warto na to wiek czeka?...

IGNACY
Warto.

HANNA
Chwaa Bogu...

IGNACY
Tymczasem - bajka inna. Zwie si "Lew - pokorny".

HANNA
Ha ha ha!

IGNACY
Ju si miejesz?

HANNA
Sam tytu - wyborny!

IGNACY
"Ze zmyla - le i prawd mwi w paskim dworze.
Lew, chcc wszystkich przewiadczy o swojej pokorze,
Kaza si jawnie gani. Rzek lis: "Jeste winny,
Bo zbyt dobry, zbyt askaw i zbyt dobroczynny"..
Owca, widzc, e kontent, gdy liszka gania,
Rzeka: "Okrutny, arok, tyran" - ju nie ya".

HANNA
Ju nie ya!

IGNACY
W p zdania.

HANNA
Widz j - przed tronem
Staje - ach, jaka gupia! - z czoem podniesionem,
By krla rozweseli... Prawdy mu nie kryje!...
Mwi: "Okrutny... tyran... arok"...

IGNACY
Ju nie yje.

HANNA
Bagam, musisz mi przyrzec, e w najbliszy czwartek
T bajk przy obiedzie znajdziesz rd swych kartek
I przeczytasz krlowi... a ja bd z boku
Patrzya, jak min robi przy "aroku"!...

393

IGNACY
Mam by t owc?!

HANNA
Musisz! Ledwie si doczekam
Obiadu czwartkowego - przyrzeknij!

IGNACY
Przyrzekam.
Jeli bajk przeyj, to go udobrucham
Bajeczk o furmanie i motylu...

HANNA
Sucham!

IGNACY
"Ugrzz wz. Ani ruszy ju si nie mg w bocie.
Usta furman, ustay i konie w robocie.
Motyl, ktry na wozie siedzia wtenczas prawie,
Sdzc, e by ciarem w takowej przeprawie,
Pomyli! sobie: "Lito nie jest zym naogiem".
Odlecia i rzek chopu: "Jede z Panem Bogiem"".

HANNA
Czytasz mi tak bajk, i a dziw mnie bierze.
Mwisz sowa te same, ktre na papierze
Napisae. A sucham, jak mwisz - i oto
Oywaj. I wida czarne, gste boto Wz pakowny, ugrzzy. I szkapy. Ustay Dymi, zgrzane. A furman klnie. A motyl - biay Odlatuje z litoci nad szkapami dwiema.
Wszystko to chwil yo. Byo tu - ju nie ma.

IGNACY
A Jejmo wszystko chwalisz. To twj defekt wielki.

HANNA
Powiedz - defekt krytyka, cnota wielbicielki.

IGNACY
Do bajek, wielbicielko.

HANNA
Jeszcze tylko par Powiedz mi o "Kulawym i lepym"!

IGNACY
To stare.

394

HANNA
Za sto lat bdzie nowe, w sam raz, jak na miar!

IGNACY
"Nis lepy kulawego, dobrze im si dziao.
Ale e to lepemu nieznone si zdao,
I zawdy musia sucha, co kulawy prawi,
Wzi kij w rk: "Ten - rzecze - z szwanku nas wybawi".
Id. A wtem kulawy krzyknie: "Umknij w lewo!".
lepy wprost - i cho z kijem, uderzy bem w drzewo.
Id dalej - kulawy przestrzega od wody lepy w brd! Sakwy zmacza, nie wyszli bez szkody.
Na koniec, przestrzeony, gdy nie min dou,
I lepy i kulawy zginli pospou.
I ten winien, co kijem bezpieczestwo mierzy,
I ten, co bezpieczestwo gupiemu powierzy"...

HANNA
Przyszo w bardzo okrutnej ukrye zagadce...

IGNACY
Mam bajk wyraniejsz- zwie si "Ptaszki w klatce".
"Czeg paczesz? - Staremu mwi czyyk mody. Masz teraz lepsze w klatce ni w polu wygody".
"Ty w niej zrodzon - rzek stary - przeto ci wybacz.
Jam by wolny. Dzi w klatce. I dlatego pacz".

HANNA
Ach - w czym kryjesz sekrety bajek twych, mj ksie,
Ze si dowcip wierszyka z sentymentem zwie.
Zacznie si artem... Nagle, z umiechu przeskoczy
Na sens tak patriotyczny...

IGNACY
Wytrzyj Jejmo oczy.

HANNA
Kraj cay oczy wytrze, czytajc ten opis
Ptaszkw w klatce...

IGNACY
I westchnie: "Ach, c za fraszkopis!".

HANNA
Bo nie byo takiego w ojczynie od czasu
Najpierwszego poety, Jana z Czarnolasu!

IGNACY
Jejmo jego pamitasz?

395

HANNA
Mj ksie biskupie!
Piszesz rzeczy tak mdre, a mwisz tak gupie!

IGNACY
Wczoraj usn nie mogem. Wypaliem fajk,
Mylaem - gdybym tak raz napisa bajk
Nie wierszem gadkim, jasnym, bystrym - nie do rymu
Okrgego, jak kka z fajczanego dymu Lecz proz, napuszon... i gdybym w ni wtrca
Wyrazy trudne, obce... i sens w niej tak zmaca,
By tre bya ta sama, w tym samym pojciu,
Lecz nie w dziesiciu sowach - na stronach dziesiciu!
By nikt zrozumie nie mg za jednym zamachem
I bajk nie z umiechem czyta, lecz z przestrachem,
Z pokor, e on gupi - bo poj nie umie,
Cho przecie drukiem czyta, nijak nie rozumie! Wtenczas bybym dla mdrcem w tej mitrze ksicej!
Moe mniej czytywanym - szanowanym wicej.
T sam bajk - ile bym posuchu budzi,
Gdybym jeno mniej bawi, ale bardziej nudzi.
Bo Polacy to maj przekonanie pon
e co zabawne - bahe. Co nudne - uczone.
Gdy bajka artobliwa - nim umiech wyszumia,
Kady powie: "To fraszka, bom jaw mig zrozumia".
A e czyta si atwo, do rytm rozkoysa Kady myli, e sam te mgby tak napisa.
Chocia w atwoci - trudno, dla kogo ten popis?
Chwalc mnie - pobaaj... Wyborny fraszkopis...
Dzi bawi, jutro bdzie niepamici upem.
Cae szczcie, e jestem poza tym biskupem.
Biskupem przede wszystkim.

HANNA
Gorzkim, zawsze z rana...
Ta jedyna kropla ci, to noc niedospana.
O prny! - a gdzie twoja poetycka skromno?
O kapryny! - poczekaj, co powie potomno?

IGNACY
Jejmo wiesz ju, co powie? Syszysz dwik jej rogu?
Warto na to wiek czeka?

HANNA
Warto.

396

IGNACY
Chwaa Bogu.

HANNA
"Chyba Jan Kochanowski za swojego czasu,
Gdy rann pie wypiewa od Czarnego Lasu,
Mia rwn saw w Polsce i tak wdziczne chci,
Jako Biskup Warmiski za dawnej pamici.
W kadym domu i w miecie i w kadym klasztorze,
I w najmniejszym zacianku i w najwikszym dworze
Znalaze jego ksik i kady j chwyta,
Gniewa si lub podziwia, ale kady czyta.
Ten przytacza satyry, a w bajki gada,
I nie byo czowieka, co by nie przepada
Za "nowali warmisk", bo tak wwczas zwano
Owe rytmy, co w kolej sobie podawano
Od Warmii, w caej Litwie i w caej Koronie,
A doszy w kocu nawet szlachty na zagonie.
I nie mona ju byo ni pikniej zawieci,
I na dworze, cho paskim, lepiej si poleci,
Jak gdy szlachcic potrafi poda wiersz stosownie,
Lub z okazji, przytoczy bajeczk wymownie".

IGNACY
Tak, mylisz, e mnie wspomn?

HANNA
A potem, z oddali,
Gdy ju wiek wszystkie ksiki niepotrzebne spali,
Gdy ju ci uroczyci, zawili, nadci,
Znikn z drewnianych pek i z ludzkiej pamici Jeszcze te twoje fraszki, po najduszym czasie,
Bd, jak zote nitki w spezym suckim pasie,
Tak byszczay - wiek cay nie zdoa ich zniszczy Jak tylko szczyre zoto potrafi si byszcze.
A zwaszcza jedna nitka, jedna z twego pira
Zwrotka, ktr sam wykpi prbowae...

IGNACY
Ktra?

HANNA
Bo si zawstydzi - e przebrae miar
Patosu... Powtrz j teraz. Za kar.

IGNACY
"wita mioci kochanej ojczyzny,

397

Czuj ci tylko umysy poczciwe.

Dla ciebie zjade smakuj trucizny,
Dla ciebie wizy, pta nie zelywe.
Ksztacisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gniedzisz w umyle rozkosze prawdziwie!
Byle ci mona wspomc, byle wspiera,
Nie al y w ndzy. Nie al i umiera".

HANNA
Za to bdziesz mia pikne wyroki potomne.

IGNACY
Spotkamy si po wieku - to si sam upomn.
Jam jest biskup Krasicki, ty pani Rajecka Gdzie, spytam, moja sawa? Wrbitko zdradziecka!

HANNA
Po wieku si nie znajdziem... ty mnie, ni ja ciebie.
Ja bd jeszcze w czycu. Ty, ju dawno, w niebie,
1953
--------------

Solski*10
Wszystkim si zdawao
e to Solski gra jeszcze. A to echo grao.
Jakby on znowu chwyci, zapaem przejty,
Arkusz swej roli, dugi, pokrelony, zmity,
W rozmodleniu oburcz do ust go przycisn,
Zachysn si sowami, w oczach ogniem bysn,
Zasun wp powieki, wcign w gb p brzucha
I do puc wysa z niego cay zapas ducha
I zagra.
I znw rola niewstrzymanym dechem
Oywa krzykiem, szeptem, szlochem i umiechem.
Umilkli wkoo wszyscy suchacze, zdziwieni
Moc, czystoci, dziwn harmonij pieni.
Starzec kunszt cay, ktrym sto lat w Polsce syn,
Jeszcze raz przed uszami naszymi rozwin.
Napeni wnet, zaroi scen i kulisy,
Jakby od nowa swoje zaczyna popisy,
Bo w graniu bya sztuki historyja duga.
10

Inny tytu - Parafraza

398

Krl, ebrak, mnich i rycerz, pan i chop i suga,

Z pnocy i zachodu, wschodu i poudnia On sam zmienia si w orszak i scen zaludnia.
W kontuszu i w surducie, w zbroi i w kierezji,
On jeden idzie tumem prozy i poezji,
Zawija si, zaplata, zapaem przejty,
W polonez ludzi - dugi, kolorowy, krty,
Jak w boa. I znika.
Wszystkim si zdawao
e to Solski gra jeszcze, a to echo grao.
Zagra znowu; myliby, e swe ksztaty zmienia,
Bo na oczach widowni to grubia, to cienia,
Udajc gosy rne i postacie mnogie,
Grone, mie, pocieszne, mieszne i zowrogie,
A kada za kulisy schodzi bez powrotu.
Oto w szarych achmanach Judasz z Iskariotu
Jak wulkan miota sowa i rozpacz dysze.
A oto pacze Papkin i testament pisze,
Ju gitar zapisa dla Klary-kochanki.
Oto wchodzi na scen Wiarus z "Warszawianki".
W^ida, e z pola bitwy przyszed wprost. I staje
Wyprony przed wodzem i papier podaje.
Milczy. A od milczenia zimne idzie mrowie.
On, milczc, mwi wicej ni gos wszelki powie.
I milczcym onierskim zszed ze sceny cieniem
I do skarbca teatru przeszed tym milczeniem.
A teraz noc wenecka i Szajlok brodaty
Krzyczy: "O, moja crko! O, moje dukaty!".
A wtem z weneckiej nocy nagle Noc Trzech Krli,
I rycerz Chudogba pijany si czuli
W zalotach do wesoych windsorskich kumoszek.
A wtem - atka! Zarazem Skpiec i witoszek A teraz na nim byszczy kopak generalski A wtem Fryderyk Wielki! A wtem - Pan Jowialski
Bajeczki wszystkim znane powtarza sto razy,
A wtem - patrzcie - Kociuszko! A wtem Pan Damazy!
Wtem przerwa. I dech wstrzyma. Wszystkim si zdawao,
e to Solski gra jeszcze.
A to echo grao.
Wysuchawszy stuletniej arcydzieo sztuki,
Powtarzay je syny synom, wnukom wnuki
I aktorzy aktorom. I sami z teatru
Odchodzili w mrok cieniw, popiou i wiatru -

399

Ju prawnuki obsiady na widowni rzdy.

Na scenie czowiek ywy, a jakby z legendy,
Ktrej i mier niegrona i czas j omija,
Bo ona z wiekiem ronie i staro jej sprzyja
I podziwu przydaje. Wic ona do gry
Ulata i triumfu hymnem bije w chmury Wtem przerwa i dech wstrzyma. Wszystkim si zdawao
Ze to Solski gra jeszcze, a to echo grao
I sza muzyka coraz szersza, coraz dalsza,
Coraz czystsza i milsza, coraz doskonalsza,
A znika gdzie daleko, gdzie na niebios progu.
A on, jak Wojski, rce od zotego rogu
Odj, opuci. Pierwszy raz zagra nie umie
W tej charakteryzacji, w tym dziwnym kostiumie.
Z oczami zamknitymi, jak gdyby w zadumie,
I z obliczem promiennym, jak gdyby natchniony,
owi uchem ostatnie znikajce tony,
Co jeszcze dr w powietrzu. Tysice oklaskw,
Tysice powinszowa i wiwatnych wrzaskw,
Nios mu wiece, szarfy i zote litery,
Szumi mu gratulacje i pochwalne szmery
I przez drzwi garderoby, falami, aplauzy
Przenikaj w t cisz ciemnej, dugiej pauzy,
Hucz, hucz jak dzwony.
Jemu si zdawao,
e te brawa brzmi jeszcze. A to echo grao.
1955
--------------

Pomnik
Na wysiedlenie Fredry ze Lwowa do Wrocawia
We Lwowie, na placyku swojego imienia,
Na spiowym fotelu, na zrbie kamienia,
Siedzia przez lata sawny galicyjski hrabia
W charakterze pomnika, co miasto ozdabia.
Pod ziemi wierna Petew, tameczny Skamander,
Pluskaa po cichutku. Z gry Cytadeli
Wiatr wiersze mu do ucha szepta. Aleksander
Fredro siedzia wrd swoich spobywateli

400

I patrza na ulic na pami znajom

I z ukosa, ukradkiem, na kobiet powaby.
Przy stolikach, na dworze, przed kawiarni "Rom"
Siedziay Podstoliny i lwowskie Geldhaby.
Krl kurkowy, pan Czenik, w drodze do Naftuy,
Wraca z parku Stryjskiego, z porannej przechadzki.
W "Szkockiej" redaktor Papkin pisa artykuy,
Co dzie pitnowa nowy skandal magistracki.
W poudnia, jak sypno si z gimnazjw eskich
Na Corso! - szy parami przeliczne dziewczyny,
Zwierzay si z tajemnych swych lubw panieskich.
Za nimi wawe Gucie i smtne Albiny.
I za Klar si skrada Wacaw, mody wilczek
W pelerynie uszytej z wiosennego wiatru.
U Zaleskiego suchy c. k. rejent Milczek
Studiowa "Sowo Polskie", recenzj z teatru.
W teatrze - "PanJowialski". Fiszer i Gostyska.
C za para! Przez cae miasto ubstwiana.
I mody Ja Nowacki i Niusia Zieliska
I Feldman - jaki komik! - w roli Szambelana.
Wieczorami, odbita od murw Katedry,
Ponad drzew konarami przylataa wrzawa To z teatru szumiay oklaski i brawa
I jak wrble kryy nad pomnikiem Fredry.
Znalimy si. Zna wszystkich na lwowskim podwrku.
Pamitam, e si do mnie umiecha niejako,
Gdy miaem pierwszy zoty pasek na mundurku
I na bakier woyem gimnazjalne czako.
Raz mnie widzia, gdy niosem w gb Romanowicza
Pod peleryn kwiaty... mj miosny aport.
Tam moja pierwsza mio mieszkaa dziewicza.
Nazywaa si Hala. Halina Rapaport.
Widzia mnie przed kawiarni, z blaskiem wkoo gowy,
I sysza, jak mi serce walio oskotem.
Czytaem po raz setny, w gazecie "Wiek Nowy".
Pierwszy wiersz podpisany "Maryan Hemar". Potem
Koo niego chodzilimy w nocy z Brunonem
Jasieskim. Noc, pamitam, e bya gwiadzista.
Bruno, z monokem w oku, z czerwonym plastronem,

401

Bardzo mi imponowa jako komunista.

Gadalimy o wierszach, o odkrywczej magii
Asonansu, co nowy styl w poezji stwarza.
Przyznaj, nie zwracalimy adnej uwagi
Na hrabiego z pomnika, starego nudziarza.
W oczach migota kubizm, w gowach ekspresjonizm,
Futurystyczny wschodzi nad Lwowem poranek.
A w spiowym fotelu siedzia anachronizm.
Prymityw dla modziey, dla szkolnych czytanek.
O, Boe mj, po wiecie rozgldam si wok Ktrdy i mi teraz, jak drogi nie zmyli.
Aby wrci na tamten plac i przed ten cok
I tam sta, zdj kapelusz i gow pochyli?
Ale jego ju nie ma na pustej ulicy,
Gdzie go gwiazdy szukaj oczami zotemi,
W nocy, w miecie struchlaym, przyszli bolszewicy
I wydarli go z bruku jakby drzewo z ziemi.
Noc przybiegli zbjcy, byo ich dwunastu,
I picego na swoim placu go opadli
I przemoc wydarli bezbronnemu miastu,
I jemu bezbronnemu jego Lww ukradli.
Wysiedlili zom spiu i milczcy kamie
I zaorali po nim plac i bruk uliczny.
Stj teraz za granic. W Wrocawiu si zamie
W tragiczny pomnik "Zemsty za ten mur graniczny".
Tylko w nocy, we Lwowie, na pustym placyku Patrzcie ludzie! - to jakie zjawy ksiycowe:
Kto w spiowym fotelu siedzi na pomniku.
Kto stoi przed pomnikiem i pochyla gow.
1956
--------------

Na 31 sierpnia
Przypadaj nam czasem nienazwane wita,
O ktrych nikt nie myli i nikt nie pamita.
Wrd wielu rocznic - sawnych, smtnych lub ponurych -

402

Zdarzaj si rocznice, dni i daty, ktrych

Nikt jako nie obchodzi i nie zauwaa,
Cho co rok je wspomina kartka z kalendarza.
Mnie dzi z kalendarzowych wyania si kartek
Pamitny dzie - trzydziesty pierwszy sierpnia, czwartek.
By to dzie tak pogodny, tak liczny, jak mao.
Nad Polem Mokotowskim soce rozgorzao
Na niebie, jakby jaka korona krlewska.
Dzisiaj, co przymkn oczy, to mi ta niebieska
Przestrze si przed oczami rozchyla jaskrawa,
A w niej oboczki biae, a pod ni - Warszawa
Byszczy - i w kamienicach nie szyby, brylanty!
I gobie nad witym Janem jak baanty",
Nie ptaki, lecz diamenty! Niej, na bkicie
Czarna kreska, sylwetka kolumny, na szczycie
Stoi krl z karabel w doni obnaon
I patrzy na Warszaw bia i zielon.
W ogrodach i w Alejach strumienie zieleni
Jeszcze nie poplamionej rdz bliskiej jesieni,
A w oknach kwiaty, jakby na barwnych rabatach,
Bo pan Starzyski marzy o Warszawie w kwiatach W kwiatach. - Otwieram oczy, a obraz wci wieci,
Zieleni si i zoci, z oczu nie uleci,
Zostaje, ku tamtemu zanosi mnie miastu,
W rocznic dnia tamtego sprzed lat siedemnastu.
Tak mi si przypomina w tej zjawie promiennej
Ostatni dzie wolnoci w Polsce przedwojennej.
Ostatni dzie, gdy bylimy w domu, u siebie,
Ostatni dzie pokoju. Gdy soce na niebie
Byso tak ulew zota i gorca,
Jakby chciao w ostatnim dniu tego miesica
Poegna nas umiechem, ktry pozostanie

403

W pamici, tym pikniejszy, e na poegnanie,

I ogrza nas, owieci na zapas, na wszystkie
Lata mroku i mrozu, tak ju wtedy bliskie,
Na wszystkie dni niewoli, ciemnoci i godu,
Co ju ku nam szy wtedy z zachodu i wschodu.
Jakby ono wiedziao, byszczce w bkicie,
e za dwanacie godzin, o nastpnym wicie,
Ju je dymem zasoni wichr powietrznej trby
I kurzem je splugawi wybuch pierwszej bomby
I niebem si przetoczy pierwszy strza armatni
I przyjdzie mrok niewoli. O, pikny, ostatni
Dniu miasta, w ktrym jeszcze nie postaa noga
Zachodniego najedcy i wschodniego wroga,
Dniu ludzi niepobitych, domw i kociow
Nie zamienionych jeszcze w gruz, w zgliszcza
popiow!
W zocie soca, w obokw biaych gronostaju,
O, dniu - kto ciebie wtenczas widzia w naszym kraju!
Kto pamita, czym bya Polska przedwojenna,
Umiechnita do ycia, nadziej brzemienna,
Jaka miodem i mlekiem pynca, kwitnca
Zboami i trawami, a ludmi byszczca!
Dniu pikny, dzi przypada wito twej rocznicy.
Zbkany w labiryncie londyskiej ulicy
Ja ciebie dotd widz na ojczystym niebie.
Szukam do ciebie drogi, bo tskni do ciebie.
1956
-------------Li
Siedzielimy tej nocy,
Pnej nocy, w niedziel,
W samochodzie, w picioro Dwaj moi przyjaciele,

404

Stefan Norblin i Kamierz

Wierzyski, i ich ony,
I ja. Noc bya chmurna
I mrok nieprzenikniony.
Gdzieniegdzie tliy nike
Ogniki papierosw
W tumie, co wkoo szemra
Tysicem sposzonych gosw,
Stumionych nawoywa
I bezadnych zapyta
I bezradnych poegna
I aosnych powita
I jak fala czarnego
Jeziora, szumia, wzdycha
I zanosi si szlochem
I znw milk i przycicha.
A o dach samochodu
Drobniutkimi kroplami
Deszcz szeleci i szepta
W drzewach, w liciach nad nami.
Ta caa scena bya
Tak dziwnie, tak bolenie
Nieprawdziwa, jak zmora
Ktra przeraa we nie,
Lecz nie zdarza si w yciu
Normalnych trzewych ludzi.
Kto rozsunie firanki Kto mnie zaraz obudzi Przetr oczy - dzie w oknach Soce - ach, straszna zmoro!
W dwuosobowym aucie
Stoczylimy si w picioro,
Przeraeni ciemnoci,
Nieruchomi i niemi,
W t czarn noc wrzeniow,
Ostatni na polskiej ziemi,
O sto krokw od mostu
Na rumuskiej granicy.

405

Tego dnia, rano, weszli

Do Polski bolszewicy.
Czy mi kalendarz kamie,
Czy tak si pami myli,
e to ju siedemnacie
Lat zeszo od tej chwili?
e to ju siedemnacie
Lat mojego wygnania,
Ktre mnie wiatem wodzi
I wraca mi zabrania
I zagradza mi drog
Ku rodzonemu miastu Od tej niedzielnej nocy,
Od tych lat siedemnastu.
Zator wozw i ludzi
W odmcie czarnych mrokw
Znowu popezn naprzd,
Znw zrobi kilka krokw.
Ju wiateka na wzgrzach
Rumuskich, niedaleko,
Pegay przed oczami,
Ju bylimy nad rzek.
Wyszedem z wozu. Obok,
Tu przy drodze, na lewo,
Zamajaczyo przede mn
Ciemne ogromne drzewo.
Zamajaczyo w mroku,
Zamajaczyo w tumie,
Deszcz w nim szepta, szeleci,
Poznaem je po szumie.
Dotknem doni kory,
Mokra bya u doni.
Chonem wo zieleni,
Poznaem j po woni.
Poznaem po zapachu
Jedynym, potajemnym,
Nie oddanym sowami,
Gorzkim jakby i ciemnym

406

I nasyconym ros
I jesieni oddechem.
Staem chwil w ciemnoci
Pod tym drzewem, orzechem,
Suchaem, jak w nim szepce
Drobnych kropel ulewa.
I zerwaem li jeden I zerwaem li z drzewa I zerwaem znad gowy,
Domi roztrzsionemi,
Li z ostatniego drzewa,
Co roso na mojej ziemi.
Ki omiolistn, jakby
Wycit z mokrej wstki,
I zaniosem do wozu
I woyem do ksiki,
Woyem do zielnika
Z nie skoczonymi wierszami,
Niech je przejdzie zapachem,
Niech je ros poplami.
I wziem li ze sob
Na sw drog dalek,
Co si wtedy zacza
Za tym mostem, za rzek,
I wioda przed oczami
Tuaczego przybdy
To tam, to sam, to tamtdy,
To tdy, to owdy.
Dzi, gdy pisz te sowa,
Rzewna to mi pociecha,
Otwieram dawn ksik
A w ksice li orzecha.
Jakby z przezroczystego
Szka, cieniutki i kruchy,
Lecz wci jeszcze zielony,
Cho przyblady i suchy
I pachnie wci - tym samym
Gorzkim jakby i ciemnym,
Nijak niewys owionym

407

Zapachem potajemnym,
A w nim - deszcz cichy pada
I czarna noc podolska
I wiatr, i szum, i chmury,
I tum, i al, i Polska.
I nie mog uwierzy
Wspomnieniu szepccemu
e w Polsce, u granicy,
Siedemnacie lat temu
Rs na drzewie, nade mn,
Ten Usteczek sierocy.
e sam go tam zerwaem
Tej niedzieli, tej nocy.
1956
--------------

Pean na powitanie skarbw wawelskich

Witajcie na Wawelu
Skarby Jagielloskie,
Zygmuntowskie arrasy,
Zbroje rycerskie,
Kulbaki i czapraki
I rzdy koskie
I zotem lite pasy
Tureckie i perskie,
Karabele zdobyczne
Na mnych rycerzach,
iluminacje liczne
W witych psaterzach,
Topazy i malachity,
Turkusy i chryzolity,
Akwamaryny, rubiny,
W aksamitw szkaracie,
I szarfy papieskie
te i niebieskie Kiedy, tu, w tej komnacie,
Widziay was oczy krlewskie,
Gadziy was donie krlewskie,

408

Wy, dotyk spojrze i rk,

Po wiekach pamitacie.
Klejnoty i ksigi,
Jedwabie i paasze,
Witajcie na swoim miejscu.
Tutaj jest miejsce wasze.

*
Przeszoci sawna,
Ktra jeste nadziej,
wietnoci dawna,
Ktrej wichry nie zwiej,
Ani ognie nie spal,
Ani deszcze nie spucz,
Niechaj si dzieci polskie
Twojej wymowy ucz.
Niech widz na wasne oczy,
Niech widz na polskie oczy,
e nic w narodzie nie ginie,
A jeno si koem toczy,
e si nic nie zatraca,
e nic w narodzie nie ginie,
Fal z przeszoci wraca,
Fal w przyszo wybiega,
Fal przed siebie pynie.
A pynna niezmienno fali,
Fali wieczysto pynna,
Kadego wieczora ta sama,
Kadego poranka inna.
Tutaj, w zamkowej komnacie,
Objawia si ksztatem stali,
Zagiciem rycerskiej zbroi,
Poyskiem jedwabnej nici,
Liter psaterskiej ksigi,
Spowiaym kolorem wstgi,
I krlom w krypcie podziemnej
Meldunek tajemny skada,
Powiada: Krlowie moi,
Otomy znowu tutaj,
Przy waszym majestacie,
Otomy znowu tutaj,
Na miejscach swoich.

409

*
Nie ma w dziejach narodu
Wygnania ani uchodstwa,
Tak jak nie ma ucieczki,
Wdowiestwa ani sieroctwa,
Jak nie ma zapomnienia,
Przerwy ani przestanku.
Rozka nic nie umierca,
Co z oczu, to nie z serca,
Wszystko co zniko, trwa,
Jak w chmurach zagubiona gwiazda,
Jak w serduszku jaskki
W ciemnoci, na oceanie,
Trwa prosta droga do gniazda,
Scieka przez niebo wytknita,
I kada chwila j skraca
I kady trzepot skrzydeek
Sam z siebie j pamita.
Wszystko, co zniko, wraca,
Wraca na swoje pki,
Na swoje miejsce na cianie,
W gablotce, czy w relikwiarzu,
W szufladzie, czy na kolumnie,
Czy w swojej chociaby trumnie,
Na swoim cmentarzu.

*
Witajcie na Wawelu
Skarby, klejnoty, blaski,
Ptaki z wyraju
Co dokoczyy lotu.
Niechajby kiedy - Boe,
Nastaw ucha wygnaczej pokorze! Niechby kiedy wrcio do Kraju
Wszystko, co godne Twej aski,
Wszystko, co warte powrotu.
1961
--------------

410

Point of No Return
NOTATKA AUTOBIOGRAFICZNA
Niedawno temu, cilej,
We czwartek, w dniu 6-m kwietnia,
Co zaszo w moim yciu,
Co mnie tak uszlachetnia,
A w kadym razie zmienia
Na lepsze, e moralnie,
Fizycznie i psychicznie
I intelektualnie
Jestem innym czowiekiem.
W dniu 6-m kwietnia, z rana,
Skoczyem lat szedziesit.
Jest to doniosa zmiana.
W gow zachod i dumaj
I z mylami si poraj,
Ju ty nie ten sam Hemar,
Co o tej porze - wczoraj.

*
Za moich lat mokosich,
Pierwolirycznych, lwowskich,
Za moich lat wesoych,
Warszawskich, quiproquoskich,
Kiedy ja byem zdolnym,
Obiecujcym wygupem Poeta w podobnym wieku
Waciwie by ywym trupem
Na wyrku zwidych laurw,
Na wawrzynowym zgliszczu,
I w najlepszym wypadku
Mwiem do niego: "Mistrzu".
Sdziwy mistrz, na wieczniku,
Pord innych obwiesit,
Ramola w oczach. Ja wanie Skoczyem lat szedziesit.

*
Skoczyem lat szedziesit
I myl: Boe zoty,
To nie zrobiem jeszcze

411

Poowy mojej roboty.

Ni jednej trzeciej, ani
Jednej mizernej wierci,
Taki wci niedorosy,
A tak ju blisko mierci.
Kalendarz mi si zepsu.
Okropnie mnie to peszy,
e coraz gorzej chodzi,
Coraz bardziej si pieszy.
Coraz bardziej si pieszy,
Coraz mniej mnie to bawi,
A gdzie ten kalendarmistrz,
Ktry mi go naprawi?
Wiersze nie napisane,
Jak kukucze pisklta
W gowie - kto je nakarmi?
Kto spisze? Kto spamita?
Tyle wci do nauki,
Wci jeszcze nic nie umiem.
Jakbym zaczyna umie.
Jakby przez mg rozumiem,
Co czu stuletni Tycjan,
Kiedy westchn gboko:
"O Boe, dopiero teraz
Wiem, jak malowa oko"...

*
Jeszcze mi trzeba piciu
Lat... jeszcze chyba dziesiciu,
By si lepiej wyrobi
W poetyckim zajciu,
W tym rzemiole tak trudnym.
Jeszcze choby pitnastu
Krtkich lat... Twarz strapion
Zwracam ku memu miastu.
Po gwiazdach, jak po kamieniach
W ciemnej rzece, do Lwowa
Brnie moja sentymentalna
Zaduma urodzinowa.

412

*
Nie szkoda mi dziecistwa,
Nie mino daremnie.
zy, strachy, miechy, bajki Wszystko zostao we mnie.
Nie szkoda mi modoci Bya trudna i chmurna
I melodramatyczna
I pewna siebie i durna,
Lepiej, e ju mnie nie mczy,
Wawrzynami nie udzi
I po nocach nie wtoczy
I romansami nie nudzi.
I nie al mi, e min
I ju mi si nie liczy
Mj wiek mski, wiek klski,
Wiek wiary i goryczy.
Ju mi aoby nie ujmie,
Pociechy mi nie doda.
Skoczyem lat szedziesit.
Jeli mi czego szkoda,
Jeli czego auj,
Jeli si o co boj Czy mi wystarczy czasu,
By ujrze znw miasto moje?
To jedno mam przed sob
Najwaniejsze zadanie
Niedokoczone. Czy mi
ycia wystarczy na nie?
Do kogo zwrci sowa
Strachu, nadziei, protestu?
Ilu mi lat jeszcze trzeba?
Dziesiciu? Pitnastu?...
Dwudziestu?...

*
Wierszyki jak pajczyn
Na niebie marze rozwlekam.
Jeeli ja nic wrc,
Jeli ja nie doczekam,

413

Moe mj wiersz co niektry,

Moe mj wiersz co dziesity
Odnajdzie drog do Lwowa,
Odszuka znajome kty
Nie zmienione w pamici,
I wszystkie je pozdrowi
I ode mnie do kolan
Ukoni si Lwowowi.
Moe jaka piosenka,
Jak ma midzy lwowskie latarnie
Poleci w wieczr wiosenny.
A gdy j Lww przygarnie
I pozna i przytuli
I bdzie jak swoj nuci To przecie wszystko jedno.
To tak, jakbym ja sam wrci.

*
Kto leci nad oceanem,
Ten, w trakcie swego lotu,
Mija punkt w pewnej chwili,
Z ktrego nie ma powrotu.
"Punkt bezpowrotny" - tak to
Technicznie si nazywa,
To znaczy, e wszystko jedno,
Czy do, czy nie do paliwa,
Czy stery, silniki, wiece
W porzdku, czy nie w porzdku Ju jest bliej do koca
Drogi ni do pocztku:
Nie ma powrotu. Wic nie ma
Paniki, alu, rozpaczy,
Bo to znaczy, e trzeba
Lecie dalej. To znaczy,
e pki lecisz dalej,
Na swoim kursie zwaszcza,
Dopty reszta ycia
Niezmiernie si upraszcza.

*
Skoczyem lat szedziesit

414

I lec w jedn stron

I cae ycie, nareszcie,
Mam bardzo uproszczone.
Chciabym wszystkich przyjaci
Zapewni, e niestety
Staro ma swoje wielkie
Powaby i zalety.
1961
--------------

Ksi
Ko kopytami przebiera,
Ko taczy jak baletnica.
A nad gow wiej siwe chmury,
W chmurach Sawa kracze,
Godna orlica.
A za tob modo askawa,
A za tob swywolna Warszawa,
W azienkach francuska Opera,
Stare Miasto przy blasku ksiyca,
I kompania w winiarni Fukiera.
Na Kanonii, z okna facjatki
Dziewczyna patrzy przez kwiatki,
Jeszcze causa rzuca z gry.
A przed tob noc i tajemnica,
Rzeka z czarnego onyksu Elstera?
A on konia spina do skoku,
Zaraz zniknie w czarnym szumie Styksu,
Zaraz zniknie w zaietejskim mroku.
Nie usysza ostatniej kuli,
Tylko gwiazda mu w oczach byska
I zgasa.
Teraz gow tuli
Obca rzeka.
Czemu nie Wisa?
*
Moe jemu w ostatniej chwili,
Na tym koniu i w tej na ramieniu
Zawadiacko wiejcej attyli,

415

Moe jemu w jednym okamgnieniu Tak jak mwi, e w jednej minucie

W chwili mierci, cae ycie w skrcie
Byskawic jeszcze raz si rozchyli Moe jemu na okamgnienie
Przeleciao przez gow wspomnienie
Jednej nocy
Na Saskim placu,
Gdy kompani szli z jakiego szynku
Czy z winiarni na Starym Rynku,
Z zabawy na Staromieciu
Rozbawieni szli do paacu
Pod Blach w piciu czy w szeciu Mody Tyzenhauz i Ja Koniecpolski
I kapitan Leszek Dobrowolski
I najgorszy pogromca dziewczyski,
Podchory
Longin Sowiski Ksiyc wieci, a oni zawiani
Szli w podochoconej kompanii,
A on nagle stan w mrok Ogrodu
Patrza Ciemno chodn wiaa woni I powiada, pokazujc doni:
"Tutaj - mwi - widziaoby mi si.
Tutaj - mwi - chciabym kiedy sta".
I w powietrzu kreli ruchem doni.
"Sta - powiada - na koniu spiowym,
Na cokole - powiada - z granitu,
Na kamiennym - powiada - cokole,
Jakby jaki - mwi - Colleoni,
I z laurowym wiecem na czole.
C jest warte cae - mwi - ycie,
Jeli ma si zakoczy ze szcztem
I po mierci znikn bez ladu?
Jeli warto by, to monumentem,
Dla pamici, dumy i przykadu.
Tu, w tym miejscu - powiada - widzicie?"
Pokazuje rkawiczk w doni,

416

Jakby ksztaty w powietrzu zaznacza,

Jakby rzebi posg swj a oni
W miech, a kolki ich ze miechu spary,
A si Longin Sowiski zatacza e ich kumpan, e swywone ksitko,
Bawidamek i salonw lwitko,
Postrach sodki Niemek guwernantek
I wodzirej ponocnych birbantek miechem reli na ca ulic,
Na Plac cay - e on tu w grze
Ze spiu - i w kusej tunice I z laurowym wiecem - na fryzurze
A la Titus - na koniu na oklep!
Bd tutaj panny przychodziy,
Panny szwaczki, nieboraczki z Kanonii,
Magorzatki, Anulki, kochanki,
Aby chlipa z alu pod pomnikiem,
Pod figur ksicia szaawiy,
Jaki tum tu bdzie co niedzieli!
Ach, mj Pepi - ach, Pepi, mj Pepi! Do strzemienia bd si tuliy,
A ty schyl si i Anulk poklep A ty siedzisz na rumaku boso,
Schyl si, pogad gwk czarnowos mieli si, mieli si, mieli I on mia si wraz z nimi.
Sto armat byska i dymi.
Wirem czarnym si krci
Rzeka wezbrana w biegu Rzeka rowa od krwi Co bdzie na tamtym brzegu?
Co bdzie na tamtym brzegu?
*
Przyszli w nocy studenci,
Z pochodni i wiecem szli.
Za spiowym pomnikiem
Na ziemi warszawskiej kad
Wieniec - pod kolumnad I pomie zapalili
I pooyli pyt
Kamienia, a na niej wyryte
Sowa: tu bdzie grobowiec
Nieznanego onierza.
A przed nim, na koniu ze spiu,

417

Na granitowym cokole,
Ksi z wiecem na czole,
Ksi na wiernej stray.
Kt by inny?
Modo jemu powierzy
Honor wszystkich Nieznanych onierzy,
Wszystkich Polakw.
*
Co rozwal bomby ekrazytu?
Co rozbije mot i kilof lepy?
Zom metalu tylko i czerepy
Poczerniaego granitu,
Nic wicej.
A on uszed przed noc, do witu
A on unis swj wieniec ksicy,
adn klsk nie tknity ulata,
A on adn nie dotknity plam,
Imi jego dawne bohatery.
Patrzcie ludzie, jaka pikna scena,
Stpa kary ko z tamtego wiata,
Wraca Jedziec zza czarnej Elstery,
Ksi Colleoni Thorwaldsena I buaw podnosi
T sam.
Jakby jaka triumfalna brama
Otworzya si przed tob - a ty
Jedziesz przed si, a dokoa kwiaty,
Tum i wrzawa i pacz i wiwaty To Warszawa, widzisz j?
Ta sama.
Widzisz, jak si marzenia
Speniaj, jak sen si przemienia
I jaka ze liczna jawa?
W zote jesienne rano,
Widzisz, Ksi? Twoja Warszawa
Do twojego tuli si strzemienia.
A ty schylasz si nad ni z konia,
Gadzisz gow
W tobie zakochan.
1965

418

--------------

Strofy trudne
Pami - ez zapomina i smutki upiksza.
Wierno - gorzkie pamitki sodycz nasyca.
Nie zostawi po sobie adnego dziedzica.
Jego to wina jest, czy nasza? Czyja wiksza?
I jaka jest w tym dziejw naszych tajemnica,
Ze wrd stu spadkobiercw umar bezpotomnie
I w chwili mierci wiedzia: Co zostanie po mnie?
Imi moje - tak przemknie jako byskawica.
Z jednej chmury na drug na niebie przeskoczy,
Z jednej chmury na drug zabynie elazem.
I kiedy mier mu siwe zamykaa oczy,
Wszystko, co w oczach byo moc i nakazem
I natchnieniem Wielkoci - umaro z nim razem.
I nie zostawi tutaj adnego dziedzica.
*
Nam nie trzeba historii, ale mitologii.
Nam Wdz po to potrzebny, aby by legend.
Gdy go wiersze owin i piosnki oprzd,
Bdzie nas wid na wszystkie bezdroa i drogi,
Pki cud jest strategi, a pie jest komend.
Nam najgorszym ciarem dni powszednie ci.
My zawsze swym hetmanom, na kad wypraw,
Jedn rk dajemy zwycisk buaw,
By drug im odebra j - ledwie zwyci.
O, mioci, co sercu kaesz jeno zhardzie,
I krzywdzonemu krzywdzi, i trwa w gniewnej dumie
e do koca, do mierci, po mierci nie umie
Ani przesta miowa, ani przesta gardzi.
Czas pynie po to, aby chway mu przyczyni.
Wtem, ulecia tak szybko, przemkn caym wiekienJak go teraz aowa i za co go wini?
e mymy byli ludmi, a on by czowiekiem?
*

419

Nie pozostawi tutaj adnego dziedzica.

Wielko si nie zmienia, mao si nie zmienia.
Raz na sto lat przychodzi powrotna rocznica
I bdziemy j czcili Stuleciem Milczenia.
Czy dzisiaj Srebrne Dzwony w podwawelskiej baszcie
Przypomn go podzwonnym srebrnej melacholii?
Lecz wy, cocie go znali, w podaniach przekacie,
e po wielkim marzeniu, po nocy niewoli,
Po ciemnoci, co zotym witem si przesila,
Gdzie jest w Historii polskiej taka jedna chwila Chwila, od ktrej id ognie, blaski, dreszcze
I krzyki i wiwaty - wci je sycha jeszcze Graj na zotych trbkach natchnieni trbacze,
Oszalaa ze szczcia warszawska ulica
Kwiaty rzuca i krzyczy - mieje si i pacze A on jedzie porodku krzyczcych szpalerw,
A on jedzie na czele swoich szwoleerw A wszystkie dzwony bij ze wszystkich kociow Amarantem i biel trzepoc sztandary "A on mwi nie moe. Mundur na nim szary".
Nie zostawi po sobie adnego dziedzica.
*
Lecz wy, cocie go znali, w podaniach przekacie,
Ponad al, ponad ciemno mogi i popiow,
Ow chwil - chorgiew wolnoci na maszcie.
*
Jeszcze wiernych poetw idzie za nim lament.
Oni jedni go zbawi od polskiej amnezji,
By mg, wprawiony w wiersze jak ognisty diament,
Pozosta tam, gdzie jego miejsce jest - w Poezji.
(1962-1967)
--------------

Towarzysz Tadeusz
Dziwna wiadomo z kraju

420

Bardzo mnie porusza Podobno skonfiskowali

"Pana Tadeusza".
Cenzor mia wtpliwoci.
Czyta, waha si, chwia si.
Spocony jak mysz pod miot,
Otwarcie mwic - ba si.
Wy si jemu nie dziwcie,
Nie miejcie si, mili moi,
Z biednego urzdnika,
e on si - trudno - boi.
Niech was to nie oburza,
Nie miejcie go za tchrza,
U niego pensja maa,
Odpowiedzialno dua.
Puci co nieopatrznie,
Z posady go wylej.
Nie puci, skonfiskuje,
Wszyscy si z niego miej.
Czyta. Ba si. Mia rne
Skrupuy i skrupuki.
Nareszcie poszed z tekstem
Do towarzysza Gomuki.
Gomuka bierze ksik
Do rki. Okadk czyta.
Gow krci. Brwi marszczy.
"Co to takiego? - pyta.
"Pan Tadeusz"? Sam tytu
Mnie razi od pierwszej chwili.
Nie trzeba adnych panw.
Panowie si skoczyli.
Wy - mwi do cenzora Ideowy sabeusz.
Zmiecie zara ten tytu
Na "Towarzysz Tadeusz".
A kto - pyta - wymyli
Tytu takiego chowu?"
"Mickiewicz" - powiada cenzor.
"Co? - rzek Gomuka - On? Znowu?

421

Ja zaczynam - powiada
Z chmur gronego oblicza Mie ju po uszy tego
Waszego Mickiewicza.
"Litwo, ojczyzno moja".
Jakie to ma znaczenie?
e on z paszportu Litwin?"
"Nie - odrzek cenzor - nie, nie,
To inwokacja... w rodzaju
Poetyckiej modlitwy" "Nie moe pj - rzek Gomuka.
Rce precz - rzek - od Litwy.
"Litwo, ojczyzna moja,
Ty jeste jak zdrowie Ile ci trzeba ceni
Ten tylko si dowie,
Kto ci straci" - nie moe
Pj. Nasza ssiedzka
Litwa nie jest stracona,
Przeciwnie, odkd radziecka,
Zyskana dla demokracji!
"Dzi ci w caej ozdobie
Widz i opisuj.
Bo tskni po tobie".
Widzi i opisuje?
Fotografuje moe?
I za granic wydaje?
Towarzyszu cenzorze,
Sprawdcie, czy jest u niego
Pimienne zezwolenie
Na swobodne zwiedzanie
Po radzieckim terenie
I na opisywanie...
Bo samo si nasuwa,
e wywiad zagraniczny
Nie pi... szpieg czyha, wrg czuwa...
"Panno wita, co Jasnej

422

Bronisz Czstochowy" A wot. I wiadomo, z czyjej

To pisane namowy!
"I w Ostrej wiecisz bramie" W Wilnie, co? Tu mi, bratku.
Skreli! Tego nie mona
Puci! W adnym wypadku!
Nie moem si narazi
Na ostr radzieck not,
e my propagujemy
Dywersyjn robot
I prby jakiej ponownej
Grabiey czy aneks j i!
Kosygin, jakby to czyta,
Dostaby apopleksji!
"Jak mnie, dziecko, do zdrowia
Przywrcia cudem" Nie moe pj! W medycynie
Nie ma cudw! My z trudem
Wyjaniamy ludowi,
By si wyzwoli ze szponw
Kleru i z religijnych
Bajek i zabobonw,
A on nam psuje robot
I tyle robi krzyku,
e jemu gorczka spada
Po proszku czy po zastrzyku "I zaraz mogem pieszo
Do twych wity progu
I, za wrcone ycie
Podzikowa Bogu Tak nas powrcisz cudem
Na ojczyzny ono" Nie moe pj!!! T ca
Propagand skrzywion
Skonfiskowa! To przecie
Wewntrzne emigranctwo!
Mocarstwowe zakusy!
Wyrane religianctwo!"

423

Tak on krzycza, nogami

Tupa, zbami zgrzyta
I oczy wybausza
I pici bi w st - a przeczyta:
"I z dziecinn radoci
Pocign za sznurek,
By stary Dbrowskiego
Usysze mazurek" Wszystko skreli! Poprawi!
Przepisa sowo w sowo!
Sam wam podsun - powiedzia Jak to zmieni na nowo:
"Rosjo, ojczyzno nasza!
Ty jeste jak ycie!
Ile ci trzeba ceni,
Tera wszyscy widzicie!
Dzi tw przyja i dobro
Widz w caej ozdobie,
Bo ty z nami jak matka,
My jak dziatki przy tobie!
Wodzimierzu Iliczu
Co czuwasz w szklanej trumnie,
Jak kiedy, gdy byem dzieckiem,
Swe oczy zwrcie ku mnie
I dialektyk Marxa
W dziecice wpoie grono,
Tak nas przygarniasz na naszej
Radzieckiej ojczyzny ono!
I z dziecinn radoci
Pocign za stryczek,
Aeby popularnych
Posucha muzyczek".
Tak mi ma zosta! l wtedy
Nikomu to nie zawadzi.
Z grubsza podsuwam - i niech to
Iwaszkiewicz wygadzi.
A Mickiewicza, autora
Tych wrogich nam poematw,

424

Wykluczamy pomiertnie
Ze Zwizku literatw!!!"
[Taka przysza wiadomo...
Wci mi chodzi po gowie:
Czy to prima aprilis?
Czy prawda?... kto mi powie?]
1968
--------------

Plama
Kto, w najmielszej fantazji,
Co przed niczym nie stchrzy,
Mg pomyle, e kiedy
W historii si powtrzy
Rze Pragi - i e wtedy
Polskie chorgwie bd
Na subie Suworowa
I pod jego komend?
Kto, w najdzikszej fantazji
Co si przed niczym nie wzdraga,
Mg pomyle, e kiedy
Znw padnie zdobyta Praga,
A wtedy onierz polski
Bdzie jej okupantem,
Nie jej obroc, ale
Janczarem i aliantem
Napastnika - z nim ruszy
Przeciw wolnoci czeskiej?
Jakby ci przed oczyma
Przemkn krl Jan Sobieski Jakby przeraonego
Zobaczy krla Jana
W subie Kary Mustafy,
W szeregach Solimana.
To tak, jakby przez jedn
Groteskow minut
Widzia Ordona, ktry
Szturmuje na sw redut,

425

Jakby zobaczy scenk,

A serce od niej boli,
Jak beznogi jenera,
Stary Sowiski, na Woli
Kutyka ze szpad w rku
I puk ruskiej szaraczy
Prowadzi do ataku
Na kociek powstaczy.
To tak, jakby ksi Jzef
Z czoem rozpomienionem
Skaka w nurty Elstery
W pocigu za Napoleonem.
Tak wanie, na Rze Pragi,
Ale po stronie rezuna,
Pchna polskiego onierza
Gomuczana komuna.
*
Nie rbcie jeden z drugim
Ironicznej uwagi,
Jak bardzo ja przesadzam
Mwic o "Rzezi Pragi",
Nie mwcie z przemiechami
Przemdrzaych wygupw Jaka to "rze"? Zaledwie
Trzydzieci, czterdzieci trupw...
Pacyfici beztroscy,
Demokraci pogodni,
Kada rze si zaczyna
Od jednej pierwszej zbrodni.
Czy jeden trup chopicy,
Czy trupw sto tysicy,
To ju tak samo si liczy,
Nie za mniej, nie za wicej.
Krew z ulicznego bruku
Zostaje na sztandarze
Plam, ktrej nikt dugo
Nie zetrze i nie wymae.
Krew jest zawsze ta sama,
Wolno wszdzie ta sama.

426

Im czystszy, bielszy by sztandar,

Tym jaskrawsza ta plama.
*
Ile to trzeba byo
Wiekw - przez wszystkie lata,
Ile krwi trzeba byo
Zmarnowa na oczach wiata,
Ile to trzeba byo
Legend, i "Snw o Szpadzie"
I mstwa, co si przemocy
Jak lew na drodze kadzie Ile potrzeba byo
Szalestwa i uporu
I mczestwa i buntu,
I dumy i honoru,
Ile ludzi - bojowcw,
Spiskowcw, marzycieli,
Poetw, wodzw - bymy
Na zawsze zrozumieli,
By z imieniem onierza
Na zawsze, nierozczenie
Zwiza w Polsce dwik sowa
Wolno - i uniesienie
Hasa, ktre powtarza,
Jakby byo pacierzem,
I niby gwiazda wieci
Na niebie, nad onierzem,
I ju mu adne mroki
W oczach jej nie zgasz,
e jeli bi si, to za
"Wasz wolno i nasz".
Za nasz i wasz wolno,
W jednej subie i roli,
Bo nikt nie moe by wolnym,
Gdy obok kto w niewoli.
Bo wolno jest niepodzielna
Wszdzie, pod kadym niebem,
I tylko jej przybywa,
Gdy dzieli si ni jak chlebem,

427

Jak ykiem wody, jak iskr

Ognia, jak ziarnkiem soli,
Bo nikt nie jest wolny - pki
Ktokolwiek jest w niewoli.
Ile trza byo wiekw,
Bymy w sobie zgbili
T prawd - i by j zdepta
I zhabi w jednej chwili,
Gdy ruszy na Rze Pragi
Z ruskiem rezunem w spce
Ten polski onierz - jak, kiedy
Przebaczy to Gomuce?
[Wyprowadzili onierza
Na to czeskie Psie Pole
Z nowym hasem: "Za wasz
I za nasz niewol",
By wikszy d wykopa
Midzy Zachodem a nami
T krwi z praskiego bruku
Co nam sztandar poplami].
Wspomnicie moje sowa,
Czytelnicy potomni:
Jeszcze po trzystu latach
Nard im nie zapomni.
Wy im popamitacie,
Wy ocenicie godnie
Jeszcze po trzystu latach
T bolsze-zbowidzk zbrodni,
T gomuczan hab,
Ten podstp najoczywistszy,
T plam - tym jaskrawsz
Im sztandar nasz by czystszy.
1968
--------------

Do widzenia
Z wielu stron sysz tutaj

428

ywe pretensje. Wielu

Wyrzuca mi, e ilekro
Mwi o Izraelu,
Jak przelotny turysta,
Jak jaki obcy goim,
Mwi o waszym kraju,
Nie naszym, czy zgoa moim
I o waszym narodzie,
Jak spoza niego kto cudzy,
Wic to mi tutaj za ze
Bior jedni i drudzy.
Gdy kto jest krwi z krwi naszej
I koci z naszej koci,
Czemu wrd nas podkrela
Separatyzm obcoci?
Wielu mi tak z gorycz
Przygania tu. Rzeczywicie,
To nie jest takie proste.
Nie byem z wami, gdycie
Z oczami krwi nabiegymi
I z pyem krzemiennym w pucach
Piaski martwe z kamieni
Karczowali w kibucach
I sonym potem zraszali
Kady jaowy dunam.
I nie syszaem waszego
Krzyku, kiedycie ku nam
Zwracali rce, ebrzc
O bro. Nie byem z wami,
Kiedycie w morzu wrogw
Opuszczeni i sami,
Wbrew arabskiej przemocy,
Wbrew angielskiej obudzie,
Marzyli o wolnoci,
O mesjaszowym cudzie
Co w dniach bezwodnych i godnych,
W dniach grozy, ndzy i biedy,
Gorza wam w snach malarycznych.

429

Nie byem z wami, kiedy

Budowalicie tutaj
Fantazji donkiszoteri
Kraj wasny, kraj, ktrego
Nikt prcz was nie bra na serio,
Gdycie ze statkw dziurawych
Wpaw brnli, padali w biegu
I mokr, i son wod
Caowali na brzegu.
Gdy z was na wiecie kpia
Bahych artw atwizna,
Ja byem wrd artujcych.
Gdy ja mwiem "ojczyzna",
Miaem na myli inn
Co mi serce uwioda,
Inne miaa chorgwie,
I hasa, gwiazdy i goda.
Kiedy wycie si bili
O kade piaszczyste wzgrze
I pustynn dolin,
Ja byem w innym mundurze,
Z inn pieni na ustach,
Wci echem w uchu gra mi.
Gdy wycie wygrali sw wojn,
Ja wtedy nie byem z wami.
Nie zarzynajcie cielaka
I nie stawiajcie wina
Na st rodzinny, na powrt
Marnotrawnego syna.
Ja ju nad Oceanem
Jak lotnik, pod koniec lotu
Minem ten punkt feralny,
Z ktrego nie ma powrotu.
Wol, gdy mnie ganicie,
Niby kto rzek: "Rega, rega!
Teraz pan do nas wsplnik?
Teraz pan nasz kolega?
Teraz do gotowego,

430

Pan do nas drogi szuka?

Teraz, gdy my na grze?
Teraz to nie jest sztuka".
Gdyby cho jeden czowiek
Tak tu rzek - rzeczywicie,
Jak by mi byo przykro.
Tylko sami pomylcie.
*
Co jest we mnie tsknoty,
Straciem nad ni wadz,
Wszystka zostaa w Polsce.
Nic na to nie poradz.
Ile jest we mnie ycze
Gorcych - wszystkie s dla was.
Ile we mnie zostao
Modlitwy - wszystka jest dla was.
Ile zostao nadziei
W moim sercu niemodem
Wszystka jest z wami - z waszym
Krajem. Z waszym narodem.
(2 listopada 1968)
--------------

Monte Cassino
dla Generaa Wadystawa Andersa
Kogo pyta, jeli nie tych trumien,
Gdzie rzdami pokadli si pic?
Za nich nikt odpowiedzie nie umie,
Ani wiersz, ani wdz, ani ksidz.
Oni jedni wiedz, co to znaczy.
Oni jedni maj prawo rzec,
e nie mona byo inaczej,
Tylko trupem na tym szczycie lec.
Na tej grze, na tej skale, skd
Syzyfowy gaz znw w d si toczy.
Ale ci, co tu wstan na Sd,
Bd mogli Bogu spojrze w oczy.
W kirach, w chmurach armatniego dymu,

431

On t drog Sam wyznaczy im:

Zawsze wioda przez Polsk do Rzymu.
Zawsze wiedzie do Polski przez Rzym.
1946
--------------

Ekshumacja
Przyszli witem opryszki
Od towarzysza Kliszki,
Rozbierali co siy
Cegy starej mogiy.
Pod sklepieniem, w mogile,
Trumny, nikt nie wie, ile,
Czy dwa, czy trzy tuziny?
Nikt nie pamita, czyje?
Kiedy, kto, jeden jedyny
Pamita. Te ju nic yje.
Nad zatch piwnic
Masowa piramida.
Szukali z latarkami
Jednej trumny: Norwida.
*
Kiedy j wydobd
Z obcego lochu,
Otworz, sprawdz z kosmyka
Wosw, z garsteczki prochu,
Z piszczel, z czaszki, e to
On wanie o, Poeto!
Ndzn trumienk twoj
W szarfy i wstgi przystroj,
Zawin w czerwone pachty
I wiecami zarzuc
I salonowym wagonem
Do kraju z tob wrc.
A tam przybysza powita
Gomuka przed mikrofonem
Mow z kartki przeczyta,
Wszystko ma napisane
Duymi literami

432

I sowa, ktre naley

Gestem albo akcentem
Podkrela, ma podkrelone
Czerwonym atramentem.
"Witajcie!" - tak bdzie prawi.
"Wieszczu!" - tak on wygosi.
"W Polsce klechy i szlachty
I sanatora i yda
Przez wiek nie byo miejsca
Dla poety Norwida.
A now ludow por
Lud Ciebie uaskawi,
Do powrotu zaprosi
Na nasze ojczyste ono!
Witaj w kraju!"
Tak wanie,
Tak spiow proz
Mow mia uoon
Na przywitanie Poety,
Gdy go tylko przywioz,
Gdy si tylko dobior
Do tej trumny - Niestety Na nic wiece i dzwony
I mowy zotouste.
Ekshumacji nie bdzie.
Tam, gdzie miaa by trumna,
Pod murem sklepienia, w rzdzie,
Miejsce wiecio puste.
Leaa kartka papieru,
Czytali po kryjomu:
Pan Norwid kaza powiedzie,
e nie ma go dla was w domu.
Pan Norwid kaza powiedzie,
ebycie poszli sobie,
Nie ma go dla was w domu,
Nie ma go dla was w grobie.
Nie zakcajcie spokoju
Tym, co tu le pod stra
Ludzkiego zapomnienia.
I jeli pi, to marz,
e zbudz si w ojczynie,

433

Z ktrej speza ohyda

Klski. Idcie std. Tutaj
Nie ma pana Norwida.
*
Musz by tacy poeci,
Dla ktrych ojczyzna znaczy
Raj utracony i powrt
Zamknity i kostur tuaczy
I gwiazda, co w grze wieci,
A nie liczy stuleci On by z takich poetw Musz by tacy poeci.
Musz by tacy poeci,
Poza mier jeszcze wygnani,
Niepogodzeni z przemoc
Nienawistnej tyranii
Oni dum swej sawy
I swej bidy gorycz
W oczy wiec wrogowi
A lat swej mierci nie licz,
A swj grzech, swoj win,
Swj gniew i wzgard swoj
Zamieni w wiersze triumfy jedyne,
Co im przystoj.
*
Tam jest ojczyzna moja
Skd wolno mi tskni da niej.
Tam jest moja ojczyzna,
Gdzie wolno mi piewa o niej.
Pan Norwid kaza powiedzie:
Wy z tego obcego dou
Nie ekshumujcie mej trumny,
Piszczel ni popiou.
Ten popi z obcej ziemi
Jeszcze si modli do Boga
O ekshumacj Polski
Z niewoli wroga.
J dobdcie na wiato
Zamknit w trumnie,
J odkopcie z mogiy masowej,
Z Ni idcie ku mnie.

434

Dla Niej niech bd szarfy

Dzwony, chorgwie, wiee Tam jest ojczyzna moja
w mogile le,
Gdzie wolny.
*
Po c by bya. Poezjo,
W ktr tak wierz Polacy,
Jeli nie po to, by z Ciebie
Gwiazdami rodzili si w niebie
Poeci tacy?
(15 wrzenia 1969)
--------------

Staruszek
Staruszek - mia lat pidziesit Krew omotaa w skroni,
Pot mu zalewa oczy Szpad w sabncej doni
Broni si jako fechmistrz
Ostatni w stopniaym kku
Swych onierzy - ju tylko
Po to, by w tym kociku
Polec, a broni swojej
Nie odda po chwil ostatki Po to, by dziatki polskie,
By polskie, mwi, dziatki,
Na godzinie historii,
Kiedy, znudzonym wzrokiem
Wodziy za muchami
Brzczcymi u okien,
Gdy bdzie im nauczyciel
Opowiada wzruszony,
Jak pad beznogi genera
Sowiski - dla obrony
Beznadziejnej pozycji,
Nadaremnej ofiary,
Jak broni si Rosjanom A jeden onierz stary

435

Pier przebi mu bagnetem

I krwi rowy krek
Zaczerwieni rozetk
Niebieskich i czarnych wstek
Orderu - i na kamienie
liskiej od krwi posadzki
Upada szabla i upad
Staruszek - (jak o nim Sowacki
Napisa) - ju po to tylko,
By sto czterdzieci lat potem
Jego nazwisko byo
artem niemal, przedmiotem
Przekliwego humoru,
Emigracyjnej ironii,
Co si na niego tak dsa,
Co si przed nim tak broni,
Gdy w brytyjskim paszporcie
Ma reymowe wizy
I ciuchami na sprzeda
Napakowane walizy,
A jakby jej na drodze
Sta staruszek beznogi
I krzycza: "Po moim trupie!"...
Jak trupa usun z drogi?
Krpujca to scena,
Gest taki i poza taka...
Mam w domu akwarelk,
Szkic Juliusza Kossaka,
Na niej on, z t samotn
Szpad przeciw nawale
Moskiewskiego sodactwa.
Szepc do: Generale - I nie wiem, co powiedzie,
W naszym pisarskim klanie,
Zdawaoby si, sw mamy
Zawsze na zawoanie.
Nie umiabym odpowiedzie,
Jak to si dzieje i czemu,

436

e nam, poetom, sw braknie

Czciej ni komu innemu.
(marzec 1970)
--------------

Przyczynek autobiograficzny
Trzy wierci mego nad wyraz
Pracowitego ycia
Schodz mi na to, e czego
Szukam.
Gazety, kartki,
Kwitu, cytaty, daty;
Kalki, kajetu, wiartki
Papieru z czyim nazwiskiem,
Notatki z wanym zapiskiem,
Ksiki, broszurki, sznurka,
Noyczek, listu, koperty,
Wycinka, spinacza.
Sterty
Papierzysk w pudach i pakach,
W starych walizkach i teczkach,
W szufladach szaf i biurka
Przerzucam, przetrzsam, rozrzucam,
Wywracam. Szukam.
Przed chwilk
Miaem w rku kopert
Z adresem z tyu. Tylko
Co pooyem j tutaj O, tu - przy maszynie, na prawo,
Rozmylnie zapamitaem,
Gdzie pooyem. Na gos
Powiedziaem dobitnie:
Uwaaj, eby mi potem
Nie byo adnych wymwek,
Tutaj ci kad, abym
Nie musia szuka.
A oni
Znw mi wisnli spod rki
Kopert i adresik,
Ksik, kartk, notesik,
Owek i piro biro.
Na dziesi sekund, nie wicej,
Odwrciem si tyem
Od stou - cap! - porwali
Wiersz przepisany na czysto,

437

Tu by, tu lea jak byk,

Pi sekund temu. I znik.
Umiecham si zimno. Tak
Jak tylko ja jeden potrafi.
I mwi: No, to dobrze.
To bd szuka. Mam czas
Dopiero jedenasta,
Do rana osiem godzin,
Zobaczymy, kto kogo przetrzyma,
Czy wy mnie, czy ja was.
Znalazem wiersz. O trzeciej
Nad ranem.
Gdzie by? W szafie,
W bocznej kieszeni spodni,
Ktrych nie miaem na sobie
Od dwch do trzech tygodni,
Razem z tuzinem spinaczy
I pirem biro, ktre
Kupiem przedwczoraj.
Nikt mi
Zagadki tej nie wytumaczy.
Trzy wierci mojego ycia
Schodz mi na to.
Kaja czasem
yczliwie bknie przy niadaniu
I ze wspczuciem oczywistem:
"Shouldn't you have a filing system?"
Zdarzaj si niestety
Chwile w yciu poety,
Gdy marzy o zamordowaniu
Ukochanej kobiety.
1971
--------------

Awangarda i ja
Pokornie si przyznaj,
Nie taj, nie taki-m hardy.
Jak bardzo zazdroszcz modym
Kolegom z awangardy.
Na poetyckiej bieni,
W morderczym maratonie,
Oni na przedzie, ja z tyu,
Nijak ich nie dogoni.

438

To odrobink odpadn,
To zbli si odrobink,
Oni na przedzie kup,
Ja z tyu, w pojedynk.
Otwarcie si przyznaj,
Nie robi tajemnicy,
Marz, eby by wrd nich
W awangardowej szpicy,
I pisa jak popadnie,
Chlup chlap chlup, padu padu,
I eby w tym nie byo
Formy, sensu i skadu,
I eby nie byo rymw,
To b. wana umowa,
Tak woli Giergielewicz
I Danilewiczowa.
I eby wiersz si obywa
Bez strofy i bez rytmu
I gramatyka eby
Nie zawadzaa zbyt mu.
A gdy ju co napisz,
By nikt nie mg zgadn, czy to
Napisa poeta Miosz,
Czy te poeta Sito?
Czy poeta Czerniawski,
Czy poeta Bujnowski,
Czy poetka Reszczyska,
Czy poeta Brzkowski?
Czy pod poet Dobka
Napisa poeta Sito?
Bo w tym smak, eby byo
Wszystko na jedno kopyto.
To ten styl nowoczesny,
To ta zdobycz przedziwna,
Dziki niej awangarda
Robi si kolektywna.
Przeuta przez wszystkie miosze,
Przesiana przez wszystkie sita,

439

Wszyscy naraz j pisz.

Potem nikt jej nie czyta.
Nie czyta, czy czyta, niewane Wane, e ona nowa
I chwali j Giergielewicz
I Danilewiczowa.
To mi pilna zachta!
To dla mnie nakaz twardy:
Do mego pascizmu!
Przechodz do awangardy!
Radonie podniecony,
Z dum nowego poety
Siadam do Smith-Corony,
Chlap chlap, chlup chlup!
Niestety Co pisz, to mi si samo
Skada w rytmy - znienacka
W magmie sw - bble rymw!
Ju rym z rymem si cacka
Jak w klatce omiozgoskowca
Dwa czule budgerigary l nagle - co za nieszczcie!
I nagle - nie, nie do wiary I nagle awangarda
Tego mi nie przebaczy Chciaem napisa bez sensu,
A wiersz znowu co znaczy.
*
Nie liczcie na mnie w szeregach
Awangardowej mody.
Czemu si nie nadaj?
Jestem jeszcze za mody.
Pisz wiersze dopiero
Pidziesit lat. Ot, czemu:
Pidziesit lat si ucz,
Jak pisa po staremu?
Skd mi do awangardy,
Chobym nie wiem jak kluczy,
Kiedy ja paseizmu
Jeszczem si nie nauczy.

440

1971
--------------

Przyczynek do autobiografii
Co nieraz ywo mnie obruszy,
Do czerwonoci mnie rozgniewa.
Ju biegn do maszyny. W duszy
Krwawej rozprawy tylko pragn.
Pisz na mier i ycie. Nagle
W poowie mi si odechciewa.
Stoj w tej stajni. Myl sobie,
Jak Herkules - (kto mu dorwna?) Jak ja poradz? Co ja zrobi,
Sam jeden tu na tyle mierzwy?
Rkawy - dumam tak - zaksz...
Zapa publiczny mnie rozgrzewa...
I nic nie bjcie si, Augiasze!
W oczach mi staj twarze wasze.
W poowie mi si odechciewa.
Co w sobie czasem mam z Errola
Flynna - sam jeden przeciw piciu W mej doni szpady aureola Szach mach! Sztych! Cicie lni po ciciu!
Mynkiem - i z maki - z prawa! Z lewa!
Twarze czerwonym znacz haftem!
Poowa wrogw w prochu! A wtem
W poowie mi si odechciewa.
Czasem urod mnie podnieci
liczna - wysmuka - czarnobrewa A drgno we mnie serce stare,
Takim je porazia wdzikiem.
Pachnie Chanelem, N0 cinque'm...
cigaj mnie jej oczy szare...
Ju zastawiem na ni sieci
I ju mam jej telefon - dzwoni Umawiam si - i w telefonie
W poowie mi si odechciewa.
I to jest - bd z wami szczery,
Nic ju tu nie mam do ukrycia Ciga tragedia mego ycia.

441

Jakie miny mnie kariery,

Jakie kobiety... i wawrzyny...
Teraz znw siedz u maszyny.
Od pidziesiciu lat tak pisz.
Przede mn papier i klawisze,
I gniew i zapa mnie pogania.
A w oknie ksiyc, noc i drzewa
I sw kwilenie z mroku sysz.
I tyle wci do napisania.
W poowie mi si odechciewa.
1971
--------------

Ballada wilanowska
l.
Ujrza krl Jan pewnego dnia,
Ze krlowa w swej komnacie ka.
"Skarbie mj ty, czemu te tzy"
"Smutno mi, e deszcz tu wiecznie my!
We Francji wiosna ju jest radosna,
A tutaj le mi, tu soca brak!..."
"Jutro skoro wit,
W parku tym bdzie kwit kady krzak,
Niech mj kraj ci da mioci mojej znak!"
Refren: Do Wilanowa wiatr z dalekich pl
Wiosn przynis przed jutrzenk,
Rano wszed do parku zakochany krl
Z pikn on, Marysieka.
Soce przedaro si przez szare mgy,
Scaowau Marysieki zy.
Taka bya moc
W miosnym krla sowie,
e przez noc zakwity bzy,
Wszdzie kwity bzy
I bya wiosna w Wilanowie!
2.
Pamita park krlewsk moc
Jeszcze dzisiaj, w pierwsz wiosny noc.
Paac we nie, drzewa we mgle,
W pierwsz noc wiosenn budz si.
Czy to si pali w naronej sali,
e przez rolety wiato drce lni?
Siwy stranik pi

442

I przez sen syszy trzask starych drzwi.

Kto po parku chodzi, dziwny nad nim blask!
Refren: Do Wilanowa wiatr z dalekich pl
Wiosn przynis przed jutrzenk,
Rano myli stranik - dzisiaj tdy krl
Szed z krlow Marysiek.
Soce zociste blaski rzuca w krg,
Z drzew tysiczny si wyrywa pk.
Taka to jest moc
W krlewskim jednym sowie,
e przez noc zakwity bzy,
Wszdzie kwitn bzy
I znw jest wiosna w Wilanowie!
(blues - gavotte)
muz. Henry Hussun

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mari Korsk w rewii Podwjny nelson w "Qui pro Quo"
w Warszawie (1927).

Pensylwania
l
. Zmierzch cichy co dzie przynosi mi
Echo twoich sw
Nik piosenk z tych dawnych dni...
Dal si skraca. Modo wraca. Znw...
Refren:
Pierwszy raz bylimy zakochani
W ten pikny czas, gdy kwity bzy w Pensylwanii!
Szumia wieczr i w drzew gaziach dra
piew daleki brzmia
W rzecznej przystani.
A gdziemy szli peni ez i zakochani,
Po dzi dzie kwitnie bez w Pensylwanii!
Tylko przed domem tu
Kwitnie krzak psowych r,
Gdzie mi rzek pierwszy raz,
e mnie kochasz!
2
.
Ach, ty dzi ju nie pamitasz sam!

443

Wszystko poszo w dal...

Ja te na prno to w sercu mam.
Myl o tym. Co mi po tym? al...
Refren:
Ze by czas, gdy kwity bzy w Pensylwanii.
Pierwszy raz bylimy zakochani!
Szumia wieczr i w drzew gaziach dra
piew daleki brzmia
W rzecznej przystani.
A gdziemy szli peni ez i zakochani,
Po dzi dzie kwitnie bez w Pensylwanii.
Tylko przed domem tu
Kwitnie krzak psowych r,
Gdzie mi rzek pierwszy raz,
e mnie kochasz!
(walc)
muz. R. A. King

Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mari Modzelewsk. w przedstawieniu Artyci Artura
Hopkinsa i Georgcsa Mankera Wattersa (w scenicznej adaptacji M. Hemara) w Teatrze Polskim w
Warszawie (1929).

Rumba
Rumba
To jest wanie ten radosny tan Kolumba,
Kiedy odkry Nowy wiat
Rumba,
Kto nie taczy, ten niech al ma do Kolumba,
Bo on pierwszy na to wpad.
Skok zrobi co si
Krok naprzd i w ty
Kajtek
Pewien znany, zaufany jego majtek,
Krzykn z gry: Widz ld!
I rumba
Powitalny, triumfalny tan Kolumba
Pochodzi std.
Hallo, tutaj radio Ameryka!
Zza gr, zza mrz
Suchajcie nas!
Hallo, oto jest dzisiejszego dnia
Odkryta ju
Na wieczny czas:

444

Rumba,
Powitalny, triumfalny tan Kolumba,
Kiedy odkry Nowy wiat,
Rumba,
Kto nie taczy, ten niech al ma do Kolumba,
Bo on pierwszy na to wpad.
A! szczliwy rok!
Raz-dwa i odkryto jednego dnia
I Nowy wiat i nowy krok!
(Fiesta)
muz. Walter G. Samuels
i Leonard Whitcup

Piosenka piewana po raz pierwszy przez Zul Pogorzelsk. w skadance kabaretowej jajko
Kolumba w teatrzyku "Banda" w Warszawie (1931).

Nie bdziesz ty, to bdzie inna...

l
.
Statystyka uczy, e mczyzn jest mniej.
Nie miej si! Chcesz, to si miej...
Ja mimo to znosz te humory i zo,
Ale nie miej si! Mgbym mie do!
Ja nie gro, bro Boe, powiedz: "Tak" albo "Nie",
Ale nie mw ju "moe", "jeszcze nie wiem", "kto wie?"
Bo ja licz do trzech, do napsua mi krwi
Raz, dwa i Refren:
Nie bdziesz ty - to bdzie inna,
To bdzie inna
I nie pomog ci zy.
Raz, dwa, trzy - I bdzie inna
I bdziesz winna ty sama, tylko ty!
al ci bdzie, ja wiem, jak nikomu!
Bdziesz gry si, ja wiem, czeka w domu
Na mj list, na telefon, na znak,
A ja bd inn tuli, wiesz jak...
Nie bd za - i tak dziecinna,
I tak dziecinna,
Bo nie pomog ci zy
Tego dnia, gdy bdzie inna,
Pierwsza lepsza, byle nie ty!
2.

445

W niedziel dam anons w kurierze przez front:

Gentleman mody i blond,
Przystojny, zamony, subtelny, to ja,
Szuka ony na rok albo dwa.
Przecie przyjd tysice,
Bd o mnie si rwa!
Przecie cae miesice
U mych drzwi bd spa!
Jeszcze licz do trzech, jeszcze wracam od drzwi
Raz, dwa i Refren:
Nie bdziesz ty - to bdzie inna,
To bdzie inna
I nie pomog ci zy.
Raz, dwa, trzy - I bdzie inna
I bdziesz winna ty sama, tylko ty!
Bdziesz tskni, ja wiem, potajemnie!
Kady dzie bdzie pusty beze mnie!
W kad noc bdzie czego ci brak
A ja bd inn tuli, wiesz jak...
Nie bd za - i tak dziecinna,
I tak dziecinna,
Bo nie pomog ci zy
Tego dnia - gdy bdzie inna
Pierwsza lepsza, czemu nie ty?
(walc)
muz. Marian Hemar

Piosenka piewana przez Andrzeja Boguckiego w teatrzyku "Banda" w Warszawie (1932) oraz
przez Len elichowsk i Fryderyka Jarosy'ego.

To ta pierwsza mio
Przez noc nagle w sercu co budzi si,
nagle w sercu co trudzi si,
ni to zy, ni to miech.
Przez noc - jakby w drzewach wiosenny deszcz
Jakby w piersi - tajemny dreszcz,
ni to strach - ni to grzech.
Zawirowao dokoa wszystko,
wiat jest daleko, a noc jest blisko.

Refren:

446

To ta pierwsza mio
tak si zaczyna.
To ta pierwsza mio,
to ta jedyna
Wierszem si odzywa,
muzyk gra To jest ta prawdziwa,
cudna, zudna, za...
To ta pierwsza mio,
to ta uparta,
Ta najboleniejsza,
najwicej warta,
Ktra trwa najduej,
a koczy si,
Albo bardzo dobrze,
albo bardzo dobrze,
albo bardzo le.
muz. Ralph Benatzky

Piosenka z komedii muzycznej Georgc'a Berra i Louisa Verneuila Moja siostra i ja wystawianej w
teatrzyku "Banda" w Warszawie (1933) w adaptacji M. Hemara i Juliana Tuwima.

Upi si warto
l.
Taka noc padziernikowa, niewierna
I w te okna tylko deszczu cigy plusk
I taka chandra si kadzie cholerna
Na gow i na serce i na mzg
Ju cay dzie taki by i cay tydzie
I bdzie drugi, bdzie trzeci taki sam
Ju nie mog, ju nie wiem, ju nie widz
Co z sob pocz, gdzie si podzia z sob mam?

Refren:
Kocha nie warto, lubi nic warto,
Znale nie warto i zgubi nie warto,
Przysic nie warto, uwierzy nie warto,
Chodzi nie warto i lee nie warto,
Pieci nie warto i bole nie warto,
Straci nie warto, zarobi nie warto,
Sprzeda nie warto, kupi nie warto,

447

Jedno co warto, to upi si warto.

2.
Przypomina si cholera, dziewczyna
No to co! I znowu bez niej ani rusz.
Ani ona bya jedna, jedyna
Ani drugiej mie nie bd takiej ju.
Podeprze gow rkami obiema,
Na siebie patrze chwil, tak jak obcy widz.
O co chodzi? e bya. e jej nie ma.
I co z tego? A wanie, e nic.

Refren:
Upi si warto, upi si warto,
W szynku na rogu wygupi si warto,
W dobrej kompanii popi, to warto,
Czyst kroplami zakropi, to warto,
Wdk do bw ponalewa, to warto,
Siedzie i paka, i piewa, to warto,
Z sercem cinitym, z dusza, otwart.
Upi si, upi - to jedno, co warto.
(tango)
muz. Pawe Asanowicz i Marian Hemar

Piosenka piewana pocztkowo przez Chr Dana (1934).

Karpacka Brygada*11
I Mymy tutaj szli z Narwiku!
My przez Wgry! A my z Czech!
Nas tu z Syrii jest bez liku!
A nas z Niemiec zwiao trzech!
My przez morza! A my z Flandrii!
My grami! My przez las!
Teraz wszyscy - do Aleksandrii!
Teraz my ju wszyscy wraz:

Karpacka Brygada!
Daleki jest wiat,
Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka jest droga
W zawiejach i mgach,
11

Inny tytu Marsz Brygady Karpackiej

448

Od niegw Narwiku
W libijski piach.
Maszeruje Brygada, maszeruje,
Maszeruje co tchu, co tchu!
Bo z daleka jej Polska wypatruje,
Wyczekuje dzie po dniu.

I wzrok na ni zwraca
Zza gr i zza mrz Czy idzie Brygada,
Czy wida ju?
Co noc such wyta
Przez dal i przez mrok Czy sycha Karpackiej
Brygady krok?...
II
Byem w Polsce inynierem.
Miaem w Wilnie domy dwa.
Byem krawcem. A ja szoferem.
A ja byem w BGK.
A ja malarz. A ja stolarz.
Miaem kino. A ja las.
A ja monter. A ja golarz.
Teraz my ju wszyscy wraz:

Karpacka Brygada Daleki jest wiat,

Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka jest droga
W zawiejach i mgach,
Od niegw Narwiku
W libijski piach.
Maszeruj onierze, maszeruj!
Maszerowa onierski fach!
A z daleka kadego wypatruj
Czyje oczy, we zach, we zach.

Gdy wieczr zapada

I dnia cichn ruch Karpacka Brygada
Wyta such.
I syszy niektry,

449

Jak z dala, do snu,

Szum sosny karpackiej
Dzikuje mu.
III
Byem w Polsce socjalista!
A ja endek penej krwi!
A ja tak... p-komunista...
Ale teraz przeszo mi!
Jam ludowiec by istotny!
Ja w Ozonie cay czas.
A ja byem bezrobotny.
Teraz my ju wszyscy wraz:

Karpacka Brygada!
Daleki jest wiat,
Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka ta droga
W zawiejach i mgach,
Od niegw Narwiku
W libijski piach.
Maszeruje Brygada, maszeruje!
Zachd! Pnoc! Poudnie! Wschd!
Ani ng, ani drogi nie auje!
Maszerowa onierski trud!

Karpacka Brygada Do domw, do chat,

Do Polski idziemy
Przez cay wiat!
Nie zbraknie na wiecie
Bezdroy ni drg Dojdziemy do Polski!
Tak daj nam Bg.
muz. Marian Hemar

Piosenka piewana po raz pierwszy przez Helen Kitajewicz podczas uroczystych obchodw wita
3 Maja w Latrun (Palestyna) w 1941.

450

Pamitaj o tym, wnuku, e dziadzio by w Tobruku!

Fragment prologu rewii, pod tym tytuem, przygotowanej przez Czowk Teatraln Sekcji
Propagandy, Owiaty i Kultury WP na r. Wschodzie - dla Obrocw Tobruku.

PROLOG
Kiedy, gdy z tej wojny wrc Za jakich kilkadziesit lat Plecak zo, buty zrzuc
I sid sobie - bardzo rad.
Wnukw zbierze si gromadka
U stp - i wnet szczebiotem swym
O bajk bd prosi dziadka.
A c ja wtedy powiem im?
Refren:
Pamitaj o tym, wnuku,
e dziadzio by w Tobruku
I myla sobie - oj, niedobrze, oj, niedobrze,
oj, niedobrze
Co za duo huku.
Szumiao morze w blasku,
Byszczao niebo w trzasku.
A dziadzio myla: co tu tyle
Nasypali, nasypali, nasypali piasku.
Wnuki si pytaj koem:
Po co, dziadziu, wzi si tam?
Po co si w Tobruku wziem?
Prawd mwic - nie wiem sam,
Czy dla wprawy, czy dla hecy Czy eby lepsz kontrol mie Posadzili nas w fortecy.
Tutaj - powiedzieli - sied.
(proz na tle przygrywki;
A przepustki dawali - owszem, dawali przepustki na patrol!)
Refren:
Pamitaj o tym, wnuku e dziadzio byt w Tobruku
I myla sobie rne rzeczy, rne rzeczy,
rne rzeczy Raczej nie do druku.
Aeby czek zmysowy

451

Nie czu si zbyt nerwowy Dostawa takie witaminy, witaminy e jak zjad, nie byo wicej mowy...
muz. Eldo di Lazzaro

Piosenka piewana po raz pierwszy przez Wojciecha Wojteckiego (Wojciecha Wasilewskiego) jako
prolog do rewii Czowki Karpackiej Pamitaj o tym, wnuku, ktrej premiera odbya si 17 X 1941.

Przechadzka
Piosenka Szczepcia - Kazimierza Waydy

Szedem wieczorem po Hyde Parku,

Nie baczc dokd ani gdzie.
Wrd drzew zaszedem w mrok i mg
Nieznajomego zakamarku.
A wtem kto do mnie szepn: Stj...
A wtem kto do mnie szepn: Stj...
A dreszcz mnie przeszed - Boe mj Jakbym przez sen ten szept zrozumia,
Jakby mi serce cisn mrz Stanem, jakbym w ziemi wrs,
A gos nieznany szepta, szumia.
Z ciemnoci woa do mnie: Stj Z ciemnoci woa do mnie: Stj To nie twj park, nie wieczr twj Co ty tu robisz, lwowskie dziecko?
Jaka ci tu zaniosa moc?
To twoje prawo, w tak noc,
Chodzi Zielon i Grdeck!
Przez Stryjski Park jak cie si snu Przez Stryjski Park jak cie si snu Nie tdy droga twoja! Wr...
To w tak noc, gdy lwowski wrzesie
Z kasztanw zoty strca li,
Wysokim Zamkiem tobie i
Przez lwowski zmierzch i lwowsk jesie
I z gry widzie wiate rj,
Brylantw sznurki, wiate rj Nie tdy droga twoja! Stj.

452

Takes w tej obcej mgle si zgubi Czego tu szukasz bdny, sam?

Tu nic nie znajdziesz ju. To tam
Wszystko, co kocha i co lubi Radoci - twoje, smutek - twj,
I miech i wiat, nie cudzy, twj...
Czego ty tutaj szukasz? Stj.
Chciaem zapyta: Kto mnie woa?
Nie mogem z garda doby tchu A jakbym zbudzi si ze snu Mrok by i cisza dookoa,
Wiatr tylko strca krople mgy Wiatr tylko strca krople mgy Spaday z drzew jak zy. Jak zy.
Jake mi znale moj drog,
Gdym sam jak li na ziemi spad,
A czarna mga zalaa wiat,
A w grze znale gwiazd nie mog?
Kto z mroku do mnie szepn: Stj - ?
Kto woa: Wr! Kto westchn: Stj!
Poszedem dalej... Boe mj...
1946
--------------

Madame Wasilewska
Towarzyszka Wasilewska,
Laval-liera kujbyszewska.
Od Uralu a po Soho
Pierwsza nasza Lady Haw-Haw.
Od Tamizy do Uralu
Ona pierwsza nasza Hacha,
Polska Leni Riefenstahl'u
Sowieckiego monomacha.
Od "Pomyczka" do rzemyczka,
Czort sam si rozczuli gotw,
Ona- teraz przewodniczka
W Zwizku Polskich Patryjotw.
Teraz frontem "Tass" ku Wandzie,
Wanda frontem ku "Tassowi",
Nie ustanie w propagandzie,

453

A si polski rzd odnowi.

Marzy jej si w gbi duszy
Rzd jednoci, that's the question,
Z socjalistw, agrariuszy ,
Pukownikw, drobnomieszcz'n.
Z narodowcw i kuakw,
I bundowcw te, a jake,
W Rosji wybr dla Polakw:
Albo w rzdzie, albo w agrze.
lczy Wanda w noc bezsenn
Ponad kart atlantyck,
jak tu zrobi suwerenn
Siln Polsk katolick?
Patryjotyzm j przenika,
ju ta Polska w snach urasta Pierwsza w wiecie republika...
A w Sowietach siedemnasta...
Z ni na czele... w charakterze
Patronichy i Egerii...
Z Kornijczuchem w Belwederze...
Z Polakami na Syberii...
Towarzyszko, liczna bajka!
Pomaleku, pomaleku.
A roztropna czrezwyczajka
Zaprowadzi was pod stienku.
Puszcz motor, i po balu.
Grb wykopi w szczerym polu.
Gucho bdzie na Uralu.
Cicho bdzie w Albert Hallu.
Co najwyej p. Mootow
Powie, e Madama Chairman
Zwizku Polskich Patryjotw
Okazaa si pro-german.

--------------

454

Projekt karykatury
P. Mikoajczyk zaasekurowa si na wszystkie strony.
Napisa w swoim Jutrze Polski.: "uznajemy siebie za
optymistw, realistw i - romantykw zarazem...
(z cyklu Kartki z pamitnika)
Jakby machn Czermaski albo Him i Lewitt:
Widz plko, na plku nasz boek - Swantewid
Dwoje lic ma, dwie twarze - od tym i z przodu.
Jedn na wschd zwrcony, drug do zachodu.
I chocia ten sam boek i ta sama g1ina,
Ale na jednym licu romantyczna mina,
A na drugim realizm, tak pokornie gorzki...
Jakby to nie dwie twarze, lecz dwa rozne boki.
Na zachd patrz oczy, romantycznie modre,
Poza Wrocaw i Szczecin, za Nys i Odr.
Ale twarz, z realizmem na wschd obrcona,
Nie mie sign spojrzeniem za lini Curzona.
Na zachd - buzia Chrobra. miaa. Krzywousta.
Na wschd - zmieniona gba: Stanisawaugusta.
*
Romantyzm i realizm - dobrze, gdy po troszku
W jeden alia si stopi w politycznym boku.
To mdre. Tak mdro pochwalam istotnie.
Tylko bym tego boka przestawi - odwrotnie.
Realizmem - do pokus, utopii, owacji,
Obiecanek, cacanek, pochwa, deklamacji.
Romantyzmem - ku stronie grozy i cierpienia,
Gdzie nic, prcz romantyzmu, nie ma do stracenia.
Ku gwatowi i habie, ku linii Curzona,
Romantyzmem - chociaby reduty Ordona.
*
A witoszek si pieni. "Zdrada! - krzyczy - Strata!"
Jeli co zmienia - krzyczy - zmiemy strony wiata!"
Mona. Ale na razie - przepraszam witoszka Troszk prociej, i pewniej, byo zmieni boka.

455

--------------

Anegdotka reklamowa
(Z CYKLU KARTKI Z PAMITNIKA)
Henryk Ford ogosi kiedy:
W tym sezonie kady moe
Bez dopaty kupi forda,
W jakim tylko chce kolorze.
Kady kolor, jak kto woli,
Elegancki czy wulgarny Do wyboru. Naturalnie
pod warunkiem: byle czarny".
W nowym, cudnym, rajskim wiecie,
Co rozwiera si przed nami,
Tak bdziemy suwerenni,
Jak yczymy sobie sami.
Jak zechcemy - pascy, chopscy,
Robotniczy lub endeccy.
(Pod warunkiem, naturalnie,
e bdziemy prosowieccy).
Politycznie - niepodlegli.
Ustrojowo - szmer podziww.
(Naturalnie pod warunkiem,
e w sowieckiej sferze wpyww).
Wolni, silni, katoliccy,
A si serca w nas wesel.
(Z tym warunkiem, e naturalnie
pod sowieck kuratel).
Wasne pastwo, wasna szkoa,
Wasna armia i komenda.
(Pod warunkiem, e naturalnie
Unconditional surrender).
*
ogoszenie reklamowe:
W tym sezonie Polska moe
Sama sobie wybra przyszo,
W jakim tylko chce kolorze.
Wielka przyszo - wedle woli,

456

Tryumfalna czy ofiarna.

Byle kolor by czerwony.
Byle dola bya czarna.

--------------

adna sytuacja
(Z CYKLU KARTKI Z PAMITNIKA)
Midzy Scyll niemieck
A Charybd sowieck
pyniemy w wtej dinghy,
Rodzimym obyczajem,
Jedni drugim nawzajem
Berlingi lub Quislingi.
la nami wrzask Goebbe1sa,
Koo nas bekot Wellsa,
Nad nami boska aska:
planowanie Globalne,
Bezpieczestwo Totalne,
Opinia Anglosaska.
Radosna Rekonstrukcja,
Sfery Wpyww, produkcja,
Age of Plenty, kres troski.
Bogosawiestwo czeskie,
Miosierdzie papieskie
I paszport nansenowski.

--------------

Piosenka o amnestii
I
Sodki jest owoc zwycistwa,
Niby dojrzaa jagoda.
I sodka nagroda mstwa
I wiernej suby nagroda.
Rozpacz minion masz za nic
I za nic wysiki ofiarne -

457

Cho mka bya bez granic,

Ale nie posza na marne.
Zwycistwo wszystkich nagradza,
Co sercem ufali mu caym,
Wic duma dzi ci rozsadza,
Gdy widzisz - czarno na biaym e si najmielsze speniaj
Marzenia, cele i plany:
"Amnestia. Wracaj do kraju.
Nie bdziesz przeladowany".
II
Za te przecze tatrzaskie,
Za te przemyty karpackie,
Za te Mirandy hiszpaskie,
Za te wizienia sowackie.
Za kryminay madziarskie,
Za twe nazwisko zmienione,
Za jakie wizy bugarskie,
Za wszystkie granice zielone.
Za pluskwy w kadym areszcie,
Za noce i sny niespokojne,
Za jedno marzenie - by wreszcie
Na wojn! Znowu na wojn!
Znowu do boju, do raju,
Po mier, po zemst, po rany "Amnestia! Wracaj do kraju.
Nie bdziesz przeladowany".
III
Za to, e szabli twej klinga
Zdrady rdz si nie kala,
Za to, e nie mia Quislinga,
Za to, e nie mia Lavala.
e nie zlk si krwi wasnej plusku,
Kajdanw, stryczkw ni kulek,
Nie podda si po francusku,
Ani po czesku nie uleg.
e nie mia Hachy, Petaina,
Lorda Haw-Haw ni Darlana Wysoka wdzicznoci cena,
Zapata nadspodziewana.

458

O to si bi - to ci daj,
By nie czu si oszukany:
"Amnestia! Wracaj do kraju.
Nie bdziesz przeladowany".
IV
Na grze Monte Cassino Grobw bez liku, bez liku Polski cmentarzyk. A inny
W Tobruku, a inny w Narwiku.
A inny w angielskim parku,
W Newarku. A inny w Normandii,
A inny, po drodze, w podarku
Szkocji, a inny Holandii.
A inne - jake spamitasz?
Na kadym leysz tak samo.
Od dzi kady polski cmentarz
Ma napis u wejcia nad bram.
W pustyni, w grach czy w gaju
Napis radosny, wietlany:
"Amnestia! Wracaj do kraju!
Nie bdziesz przeladowany".

--------------

Furmanka z powrotem
W wyniku "referendum",
Wrd wielu pogosek,
Kry w Londynie plotka,
A waciwie wniosek,
e si p. Mikoajczyk
Wybiera skwapliwie
Z powrotem do Londynu.
Sam si troch dziwi,
Czemu mi ta pogoska,
Gdy j usyszaem,
Skojarzya si w gowie
Z pewnym starym kawaem.
*
Bieg raz, w skwarne poudnie,
Biedny ydek szos,

459

Spocony i zziajany,
W achmanach i boso.
Spotka go drugi, spyta (Ciekawo rzecz ludzka):
"Dokd tak biegniesz, Srulku?"
Rzek Srulek: "Do ucka!"
"Co co nagle do ucka?" Spyta niedowiarek.
Srulek odrzek mu dyszc:
"Bo w ucku jarmarek!"
"Co tobie po jarmarku?
Biedny ty i gupi Nic nie masz do sprzedania,
Ani nic nie kupisz..."
"Lec - rzek biedny ydek
Cay zlany potem Bo moe mi si trafi
Furmanka z powrotem..."
*
Zdaje mi si, e jednak
W morale arcika
Jest zwizek z sytuacj
P. Mikoajczyka...

--------------

Leniuch
Pewnego dnia, raniutko,
Do Bezpieki, do celi,
przyprowadzono grzecznie
Dwch nowych obywateli.
jeden z nich zaraz sobie
Znalaz kcik na pryczy
I zasn. A drugi przysiad
I wzdycha - nie bez goryczy.
Starsi mieszkacy celi
Szeptem, chocia w zaciszu,
Zapytali przybysza:
"Wy za co tu, towarzyszu?"

460

Przybysz gow opuci

Wstydliwie i niemiao.
"Za lenistwo - powiedzia. Ot... spa mnie si zachciao".
"Przy pracy? - zapytali w sabotau?" - A przybysz
Westchn gono: "Niestety...
Nie przy pracy... ba... gdyby...
Ale mnie w domu, w nocy,
Nieszczsnemu lebiedze,
Zachciao si pooy,
Dlatego teraz siedz".
Jake to? Co te mwicie?" Zapytali biedaka.
"Uwaacie - powiedzia Rzecz bya - powiedzia - taka:
Wczoraj wieczorem do mnie
przychodzi w odwiedziny
Staszek - mj, znaczy, kolega
I przyjaciel jedyny,
I towarzysz partyjny,
I kompan towarzyski,
Chop jak zoto - no, czowiek,
jak to si mwi - bliski.
Miaem butelk wdki,
Nakrajaem kiebasy,
I zaczynamy sobie
Gada za wszystkie czasy.
Naprzd, niby - co sycha? -,
Bo rnie ostatnio syszem,
I w ogle, tak jak si
Rozmawia z towarzyszem Szczerze, znaczy, serdecznie,
eby powiedzie pokrtce,
Tak jak si mwi we dwjk
W domu, w nocy, przy wdce.
jak podyktuje serce,
jak tego zapragnie dusza,

461

Zwaszcza gdy przy kiebasie

Wdka jzyki rozrusza,
Znaczy, z tematu na temat,
Minuta po minucie o tym marksizmie... o naszym
Ukochanym Bierucie...
Kieliszek po kieliszku,
Kiebasa po kawaku o Bezpiece... o wojsku...
O Rokossowskim marszaku...
O Polsce przedwojennej...
O rublu i o zotym...
O emigracji w zgniej
Demokracji... i o tym
Monachium... i o Wilnie...
O Wrocawiu... o Lwowie...
C - z tematu na temat,
Jak w przyjacielskiej rozmowie.
A skoczya si wdka
I ta kiebasa z chrzanem,
I nagle si zrobia
Trzecia czy czwarta nad ranem.
No, wic Staszek si egna.
"Czas na mnie - mwi - dzikuj,
Bardzo byo przyjemnie".
I idzie. A ja czuj,
e teraz do Bezpieki
Naley pj, musowo,
I t ca rozmow
Powtrzy sowo w sowo.
Ale - spa mnie si chciao.
Stoj przed kiem posanym
I myl: I czy nie i?
A bya czwarta nad ranem.
Poo si na godzink Tak uoyem w myli I pierwsza rzecz, pjd rano.
A rano ju po mnie przyszli.

462

Bo Staszek od razu do nich

Polecia na jednej nodze.
Bo zapomniaem, widzicie,
e jemu byo po drodze".
*
Winiowie wysuchali
Opowiadania bez ruchu.
"Samicie sobie winni Powiedzieli - leniuchu!
A ten drugi? - spytali Ten picy - co to za ptaszek?
Nie wiecie?" "Wiem - rzek przybysz To mj przyjaciel. Ten Staszek".

--------------

Nowy adres
Pan Sonimski dokona
Bohaterskiego wyczynu:
Przenis si do Warszawy
Ze zgniego Londynu.
Z Russell Square'u pojecha
Lux-ex-Orient - ekspresem.
Ciao cigle to samo,
Duch pod nowym adresem.
A gdzie pan w Warszawie mieszka,
Byy panie kolego?
"W mieszkanku przy ulicy
Feliksa Dzieryskiego".
Nowa jaka ulica?
Nie pamitam w tej chwili Nie byo jej przed wojn.
A moe mnie pami myli?
A ktry to Dzieryski,
w rodak takiej sawy,
e si jego nazwiskiem
Chlubi ulica Warszawy?
"To ten... tamten..." Kolego,
C pan plecie za bajki?

463

On w Warszawie uczczony?
Rzenik czerezwyczajki?
Ford tamowego mordu,
Co by nad rusk ziemi
Czowiekiem-katastrof,
C1lowiekiem-epidemi,
Czowiekiem-zmor, co wiatu
przynia si na jawie?
Kto mia takie nazwisko
Uczci - nie przekl - w Warszawie?
*
Przywiedli z Moskwy tablic
I na rogu ulicy
Warszawskiej uroczycie
przybili. Na tablicy
Czarny napis: Ulica
Feliksa Dzieryskiego.
No, jake si panu przy niej
Mieszka, panie kolego?
A moe na tej ulicy
Rosn kasztany zielone Zmiuje si, czowieku przez Pana Boga sadzone?
Zmiuje si, czowieku,
Bo Pan Bg si rozgniewa.
jake tak wolno ludziom
Obraa jego drzewa?
Jake drzewa zniewaa?
A paczem si zaniosy.
Jake im kaza, eby
Na takiej ulicy rosy?
Bo ludzi mona obraa,
Niektrym to odpowiada.
Splu im w oczy. A oni
Pomyl, e deszczyk pada.
Zawiesz w oknach firanki,
Postawi w oknach doniczki,
Nowa arystokracja
Nowej warszawskiej uliczki.

464

Zamerdaj wierszykiem
Psim - na chwa Stalinu.
Nie na bunt pojechali
Do Warszawy z Londynu.
Nie na bunt pojechali
Orientacyjnym ekspresem,
Ale na pakajanje,
Ale za interesem.
Zamerdaj ogonkiem
Pokornie i radonie.
A w doniczce, miast kwiatu,
Zeschy badyl wyronie.
A drzewa uschn rzdem,
Licie z nich krwawe poleci.
Bo drzewa to jednak lepsi
Polacy - i poeci.

--------------

Zabawa w demokracj
Nie mog si domysle Po co im ta zabawa
W jakie "wybory do sejmu",
W jakie wyborcze prawa,
W jak demokratyczn
Reprezentacj narodu?
Po co im tyle kopotw?
Po co tyle zachodu?
*
Gdy grzeczne dzieci si bawi
W "andarma i bandyt",
Wyywaj si w dzieciach
Instynkty niewyyte.
Ale po jak choler Nieche mnie kto owieci Dorose czerwone zbiry
Bawi si w grzeczne dzieci?
Ale po jak chorob Kto mnie poinformuje? -

465

Stare sowieckie opryszki,

Sdziwe radzieckie zbje,
Penoletni bandyci,
Oprawcy i zodzieje
Bawi si w demokracj?
W prawa i przywileje
Krytyki, opozycji,
Dyskusji, parlamentu?
Po co tyle zachodu?
Po co tyle zamtu?
*
Cay kraj maj w garci.
Ukradli i dzier w apie.
Jak si ywnie spodoba
Bolszewickiemu satrapie Tak zrobi. Jak kae Kremlin Tak bdzie. Nie ma obawy,
eby Moskwa o zdanie
Pytaa si Warszawy.
W adnych sprawach, o adnych
Kwestiach, na adne tematy
Nie ma z Moskw dyskusji.
Nie ma z Moskw debaty.
Nie ma z Moskw polemik.
W ogle - nie ma rozmowy.
Masz inne zdanie? Nieszczsny!
Wybij ci je z gowy
Pici. Pi to ich pierwszy
I ostatni argument,
Dokument konstytucyjny,
Dialektyczny instrument
Masz swoje zdanie? Krytyczne?
Cie odmiennej opinii?
Nieszczsny! Odchylony
Od marksistowskiej 1inii!
Ju dokoa twej gowy
Oskarycielskie wrzaski!
Ju nad tw gow kltwa
Stalinowskiej nielaski!

466

Ju twoj dusz zgubion

Diaby z Bezpieki kupcz!
Ju oni ciebie zgomucz!
Ju oni ci zosubcz!
Bdziesz si mia z ymierska,
Zdrobnerska i z grubecka.
I taka twoja kariera
Demokratyczno-radziecka.
*
I naraz te diabelskie
Syny, kuzyny i szwagry
Po zabawach w procesy,
w rewizje, czystki, agry,
W egzekucje i zsyki,
W mier ludzk i ludzki lament Bawi si. W co? W demokracj.
W narodowy parlament,
W sejm polski - i jego polskie
przywileje i prawa...
Nie mog si domyle Po co im ta zabawa?
Nie mog si domyle Tak chcialliym dowiedzie si od nich:
Po co im tyle ZACHODU
Dla celw tak bardzo WSCHODNICH? ...

--------------

Rocznica
NOWA PIE NA ZNAN MELODI
Gdy nard warszawski si porwa do boju,
Gdy z broni powstali cywile Gdzie ty bye wtedy, sowiecki gieroju?
Za Wis, opodal, o mil.

O, cze wam, radzieccy kamraci!

O, cze, towarzysze przytomni!
Za pomoc w Powstaniu niech Bg wam zapaci,
A Polska wam jej nie zapomni.

467

Gdy ponad Warszaw wieciy si uny

Powstaczej, szaleczej batalii,
Za Wis czekali sodaci komuny,
A ogie si do cna wypali.

O, cze, sojuszniku askawy!

O, cze wam, radzieccy kamraci!
Za pomoc dla ludu walczcej Warszawy
Niech Bg wam stokrotnie zapaci!
Gdy trupem paday kobiety i dzieci
U miejskich barykad i szacw,
Za Wis spokojnie czekali Sowieci,
A Hitler dobije powstacw.

O, cze wam, o cze, w samej rzeczy!

O, cze wam, o cze, demokraci!
Za pomoc w Powstaniu, za popiech w odsieczy
Niech Bg wam stokrotnie zapaci!
Ten sam Rokossowski, nasz wdz-falsyfikat,
Widokiem si nie mg nacieszy
I mrucza: Dopki strzelaj z barykad Nu, ni ma do czego si pieszy.

O, cze ci, marszaku zwyciski!

Za odsiecz gincych twych braci,
Za pomoc Warszawie w tej dobie jej klski
Niech Bg ci stokrotnie zapaci!
A Bierut w Lublinie, a Bierut sobaka,
Rozkazy ju zacz powiela:
Kadego Paljaka, kto tylko by w AK
Od razu na miejscu rozstrzela!

O, cze wam, moskiewskie bieruty!

O, cze wam, ludowi kamraci!
Niech Bg wam stuleciem straszliwej pokuty
Za zdrad Warszawy zapaci!
A dzisiaj ta ciba moskiewskich zaprzacw,
A dzisiaj te same psubraty
Z butami si pchaj na groby powstacw

468

I wiece im nios i kwiaty -

Dzi oni te groby chc wzi w sw arend

I ukra im honor tej chwili,
I zwoa umarych pod swoj komend,
Gdy ywych ju sami dobili.
Ach, precz std, radzieccy kamraci!
Ach, precz std, zdradzieccy psubraci!

Czekalicie wtedy i dzi poczekajcie.

Nie bjcie si. Bg wam zapaci.

--------------

Ordzie o amnestii
Bierut na wcie otwarty
Nam, uchodcom, ogasza,
e gocinny - i wszystkich
Do powrotu zaprasza.
On ju, znaczy, nie mciwy,
On yczliwy. askawy.
Moecie, mwi, wraca
Bez najmniejszej obawy.
Zachodnim emigrantom
Oficjalnie zaznacza
e on im wszystkie winy
Daruje i przebacza.
Nawet jeli kto onierz
I ma na swoim koncie
Takie winy, e z wrogiem
Walczy na pierwszym froncie
W Narwiku czy w Tobruku,
Czy pod Monte Cassino Co samo przez si jest ju
Bardzo powan win,
Zwaywszy e Bierut kiedy
By z tym wrogiem w sojuszu -

469

To nic. Amnestia puci

Te grzechy mimo uszu.
Nawet jeli kto lotnik
I noc potajemn
Skaka na spadochronie
I z ojczyzn podziemn
Nawizywa konszachty Lub ku warszawskim szacom
Prbowa lecie, aby
Bro zrzuca braciom powstacom,
Tylko e Rokossowski,
Co sta za Prag, blisko,
Nie pozwala mu siada
Na rosyjskie lotnisko Nawet gdy on marynarz,
Co pywa do Murmaska,
Gdy Rosj ratowaa
Pomoc amerykaska
I - jaka w tym losw polskich
Tragikomiczna dziwno On wiz Sowietom czogi,
Amunicj i ywno,
Wiedzc, e milion jego
Matek, on, sistr i braci
Ginie tej samej zimy
W syberyjskiej pustaci Nawet gdy on bywalec
I judzi kadego rana Nawet jeeli mwca
W rodzaju, wiemy, Bregmana Nawet gdy on satyryk
I od lat, nierozumnie,
Przeciw Sowietom pisywa
Paszkwile i kalumnie
I z dala, dufny w swoj
Bezkarno emigranta,
Dotkliwe szpilki wbija
W tusty zad okupanta,

470

e czasem ledwie usi

Moga radziecka opa Nawet jeli kto szczekacz
Z Radia Wolna Europa
I pod nosem reymu,
Z gonika w drugim pokoju
Zohydza podwaliny
Radzieckiego ustroju Nie szkodzi. Dla kadego
Amnestia. Kady z nas tu,
Kto za granic bawi
Od wielu lat? Szesnastu Pjdzie do konsulatu,
Tylko zoy podanie,
Podpisze pakajanje
I zakoczy wygnanie
I bezpodn karier
Bezdomnego tuacza.
Wos mu z gowy nie spadnie.
Bierut jemu przebacza.
O adne uchodcze grzeszki
Nie bdzie robi kwestii.
Moecie, mwi, wraca.
Udzielam wam amnestii.
I ramiona rozkada.
I umiecha si mile.
Szukasz, powiada, szczcia,
Wstp, powiada, na chwil
Na ono demokracji.
Z faszystowskiego wygnania
Wracajcie - do Warszawy,
Do odzi, do Poznania,
Do Kielc, do Czstochowy,
Do Buska, do Jaworzna,
Do Lwowa - e jak, prosz?
Nie, do Lwowa nie mona.
Do Lwowa i do Wilna,
Do Zbaraa, do Brodw,
Do Krzemieca - nie mona.

471

Z bardzo prostych powodw To przecie zagranica.

To jake z zagranicy
Wraca wam za granic?
To dla was bez rnicy.
Lww drobiazg, Wilno szczeg Przesd autosugestii.
A grunt, a cud, e Bierut
Udziela wam amnestii.
*
Kto tu komu udziela
Tej amnestii? Kto - komu?
wamywacz - prawowitemu
wacicielowi domu?
Zodziej - okradzionemu?
Zbj - sdziom swym? Morderca Ofierze swojej, ktrej
Krwi noem utoczy z serca?
Bierut - nam? A w nas razem
Gniew i miech, i wspczucie
Krtko jemu i jasno
Powiadaj: Bierucie!
Gdy przyjdzie, jakiej wiosny,
Jesieni czy zimy,
Czas amnestii - my tobie
Jej nie udzielimy.
Dla najemnych Judaszw
Bolszewickiej bestii
Nie bdzie przebaczenia.
Nie bdzie amnestii.
Na nasz ask nie licz.
Pardonu nie bdzie.
Takie w kwestii amnestii
Jest nasze ordzie.

--------------

472

Wiersz do poety reymu

Sonimski sta przed mikrofonem
I namaszczonym barytonem,
Tym swoim uroczystym gosem,
W rodzaju melodeklamacji,
Powiedzia z ezk i z patosem
WIERSZ DO POETY EMIGRACJI.
Wiersz do Lechonia. Pyta Leszka,
Czemu w New Yorku Leszek mieszka?
Wiersz do Lechonia i Wittlina.
wracajcie! - tak ich napomina.
U nas - pytluje - jest idea
Na co wam Londyn czy Montrea?
Dlaczego odszed Lechom Wittlin?
Pyta patosem takich pytlin.
Czemu odeszli? Sonimskiemu
Nie sposb si domyle, czemu?
On, wieczny meches, neofita Nie wie. On dziwi si. On pyta.
Cierpi. Jak stary, ysy Werter.
Wic jego rada i przestroga:
przejdcie, jak ja, na stron wroga.
Kolegom radzi tak dezerter.
I z trosk woa w mrok londyski:
Gdzie jest Wierzyski i Baliski?
Co im si stao? O co chodzi?
Pytaj si tu o was modzi.
Pytaj si nie po raz pierwszy .
Nam trzeba dobrych polskich wierszy,
To prawda. Dobrych wierszy brak im.
Sonimski jest przykadem takim.
Wiec on z tej patriotycznej troski
Drog powrotu im wytycza.
To znw ta szelma Kuklinowski
Nawraca pana Babinicza.
Naiwna, mwi, ta tsknota
Do polskich ddw, polskiego bota.
"Nas polskie boto nie czaruje,
Bo u nas trzeba walczy z botem.

473

Sw nam potrzeba, co buduj Co dwicz sierpem, wal motem".

Sierpem i motem. C za szmata
Pod pozorami literata.
Popatrzcie na ten rzymski profil:
Byy frankofil i anglofil,
Mao anglofil - anglomaniak!
Wellsa wielbiciel i gaubczyk,
I byy sanacyjny cwaniak,
Pan-Europejczyk i Pen-klubczyk,
Byy esteta, skamandryta
I byy yd-antysemita,
Co ydoercz sw facecj
Prbowa jedna si z endecj.
Patrzcie na tego Sonimskiego To on, sympatyk lewicowiec
Od Saint-Simona i Steckiego,
Byy beckowiec i ludowiec,
Co "lubi lud, lecz w lemoniadzie"
Jak kiedy pisa w swej Paradzie),
I byy mikoajczykowiec,
Adiutant Kota i praporszczyk,
Byy kosynier i libera,
Byy pisudczyk. I sikorszczyk
(W pamici-m sobie to zachowa,
jak nam w Londynie imponowa,
jak tutaj z dum w krg spoziera,
Bkajc gosem swym niedbaym:
"Dzi jem niadanie z jeneraem"...
Mwi "jenera", nie "genera",
przez jot, bo brzmiaa mu ta jota
Z napoleoska i z Or-Ota) Wczoraj ziemiasko-cukierniczy,
Dzisiaj wociasko-robotniczy.
Przechrzta co tydzie, na wycigi,
Co z wszystkich sobie wzi religii
jedn religi: oportunizm Dzi si obrzeza na komunizm.
Dzi z reymowej radiostacji
Woa poetw emigracji
I melodeklamuje o tem,
jak dwika sierpem, wali motem.
Sierpem i motem. jaka szmata

474

Robi si czasem z literata.

Na koniec wiersza ze sodycz
Poegna ich sowami temi:
"Poetw miejsce na tej ziemi.
Poetom bdy si nie licz".
Tak rzek niewinny gos amorka
I nagle wyszo szydo z worka.
Caa nadzieja wierszopisa,
Jego postawa religijna,
Ideologia i polisa Polisa asekuracyjna.
Poecie wolno szkd przyczyni,
Wolno si zaga i zewini,
Merda ogonem i ucieka,
pod st wle i hau-hau, odszczeka,
Wolno ze sowa zrobi ajno Jak tylko wierszem, to ju fajno!
Wolno mu zdradza - jak do rymu,
To nie wemiemy za ze my mu,
To ju nie bd, to ju zaleta,
Bo pan poeta! Pan poeta!
Bo pan artysta! Bo artycie
Wolno tym kurrrkiem by na dachu!
Nie mg Sonimski, rzeczywicie,
Lepszego sobie dobra fachu.
Nie wie Sonimski, e niestety
Poety fach nie taki byczy.
Nie ma wyjtkw dla poety!
potomno bdy mu policzy.
Talent oceni na rozprawie,
jako obciajce wzgldy.
Im talent wikszy, tym ci bdy
Surowiej liczy. Nie askawiej.
Jej nie uwiedzie bysk talentu,
Ju ona wie, mj przyjacielu,
Kogo pochowa na Wawelu,
A komu nie da sakramentu.
potomno to cholera taka,
e tylko si rozejrzy wkoo,
Wie - kogo pocaowa w czoo

475

Za bd wygnania i tuactWa,
A komu w zadek da kopniaka
Za cnot zdrady i ajdactwa.
*
Do Leszka piszesz, byy mieszku.
Znasz kawa ten o Leszku? Le ku.

--------------

Dwie choinki
W te wita dla polskich dziatek,
Dla creczki i synka,
W Paacu Kultury i Sztuki Reymowa choinka.
Byskotkami od dou
Do gry zawieszona,
A na szczycie choinki
Gwiazda - ale czerwona.
Tam, w stajence ubogiej,
Bg si rodzi w tej chwili,
A ta gwiazda ponura
pasterzom drog myli.
A ta gwiazda oszustka
Sieje byski czerwone
I prowadzi pasterzy
W mrok - w noc
- w przeciwn stron.
Po to jest Po to przecie,
Na t sub jedyn,
Lucyfer bolszewicki
Zapali j mpod choin.
*
Pod gwiazd, na gazkach,
nieg tradycyjny, z waty,
I fotografia anioka.
A anioek - brodaty.
Patrzcie na niego, dziatki,
Napatrzcie si do syta,
To anioek szpicbrdka.
Anioek hipokryta.

476

To towarzysz Buganin.
On teraz wasz anioek.
A pod aniokiem szpicbrdk Widzicie? - W i osioek.
W i osie! - symbole
Radzieckiego ustroju.
jeden na bolszewika
Haruje w morderczym znoju,
Pod batem, w cikim jarzmie
Nieustannej roboty
Wyrcbia poczwrne normy,
A bij na sidme poty,
A ledwie dycha, a piana
U pyska mu si rowi.
A drugi - osie Znaczy,
Wierzy bolszewikowi.
*
A pod zielon choink Ach, prezenty witeczne!
Zaraz je zobaczycie,
jeli bdziecie wzeczne.
Ach, prezenty! Lecz wy ich
Nie poerajcie oczyma,
Bo prezenty nie dla was.
Skde, tak dobrze ni ma.
To prezenty, przeciwnie,
Od was dla bolszewika.
Patrzcie, ta dua paka,
Co si ledwie domyka,
To wgiel grnolski.
Wasz prezent dla Moskali,
PoJak wykopa. A Moskal
W piecu sobie napali.
A ta krpa beczuka
To nafta drohobycka.
Ha, ona ju nie polska.
Ona ju bolszewicka.
A ta tga paczuszka Widzisz, kochany synku?

477

To zote polskie zboe.

Dla Rosji. W upominku.
W tych pudach polskie jajka.
A te pkate skrzynki Indyki, kaczki, gsi,
Kury, wdlinki, szynki!
Twj prezent dla Moskala.
Nie bd tak nieuyty.
Nie skar si, e ty godny.
Moskal zje, bdzie syty.
A te kufry i bele,
Kada cika i peh1a To twj len, twoje ptna,
Twoje skry i wena.
Nie pacz, e sam obdarty.
przyjemnie ubra kog,
Moskal bdzie ubrany
Jak elegancki gogu.
Tak czy siak - czy im nie dasz,
Czy dasz - to bez rnicy.
Zabior. Bo ty niewolnik,
A oni - bolszewicy.
Zechc, no to zabior.
Wic adniej, e przy wicie
Pooysz pod choink
I dasz zodziejom w prezencie.
*
T choink bolszewik
W blunierczy znak przemienia,
Gdy ni zaszczyca wito
Boego Narodzenia.
My si spotkamy wszyscy,
Zbratani i wzruszeni,
U innej choinki - ktra
W sercach nam si zieleni.
A wkoo niej - umiechy
I kolda dziecinna.
Inny nad ni anioek
I gwiazda nad ni inna.

478

Inne od niej promienie

Bij i inne blaski Nadziei niezmoonej
I nieprzebranej laski.
A u jej stp - upominki
Zoone w tajemnicy:
yczenia dla was - od nas z daleka - z zagranicy...

--------------

Adam Mickiewicz Pies i wilk

(Naladowanie z Lafontaine'a z przypisami Hemara)
Jeden bardzo mizerny wilk - skra a koci (Wilk, znaczy si, wygnaniec. Tuacz. Na wolnoci
Bezprizornyj. Wic dola jego zaniedbana)
Myszkujc po zamrozkach, kiedy w apy dmucha,
Spotka przypadkiem pewnego brytana,
Buganiskiego karku, chruszczowskiego brzucha Sier na brytanie byszczy, gdyby szmelcowana,
A podgardle ma th1ste, zwise do kolana.
(Brytan, wyobra sobie - Florczak, Iwaszkiewicz,
Litauer czy Sonimski - no, ktry z tej psiarni,
Z tych, co obecnie w kraju bardzo popularni.
Takiego by na myli mia Adam Mickiewicz,
Gdyby dzi pisa bajk o spotkaniu, w ktrem
nusty bry tak rozmawia z mizernym wilczurem:)
"A, witaj, towarzyszu!" "Witaj, panie brychu!
ju od kopy lat o was ni widu, ni sychu.
C, kochany, porabiasz? jake shly zdrowie?"
"Niczego", brysio odpowie.
"Oj, oj... niczego! Wida ze wzrostu i z tuszy!
Co to za eb - mj Boe! cho wali obuchem A kark jaki! a brzuch jaki!
Brzuch! Niech mnie porw sobaki,
Jeeli, uczciwszy uszy,
Wieprza widziaem kiedy z takim brzuchem!"
"artuj zdrw, towarzyszu wilku, lecz bez artu,
jeli chcesz, moesz sobie rwnie wypcha boki".

479

"A to jak, jeli askaw?"

"Ot, bez chwili zwoki
Swoje nory i knieje, i br oddaj czartu,
I emigranckich w polu wyrzeknij si wista Id midzy naszych ludzi i na sub przysta!"
"Lecz co w tej subie robi?" - wilk mowu zapyta.
"Co robi? - dziecko jeste - suba wymienita Panu pochlebia ukonem,
Sugom wachlowa ogonem.
Ka szczeka czy si asi,
Co rozka - nie grymasi.
Merda grzecznie, buty liza,
pod st wazi, ko obgryza,
Biec, przynosi, siada, prosi,
WsZY, warkn, potarmosi,
Poda apk - ot i ju, ba Nie tak duo. Letka suba.
A za to, bracie, niczego nie braknie.
Sami przynosz do pyska.
Ciepy barg, pena miska,
Tylko wchasz, tylko mlaskasz,
Tyjesz, ledwo brzucho taskasz Sowem, czego dusza aknie!"
Pies mwi, a wilk sucha: uchem, gb, nosem,
Nie traci swka, Pokn wykad cay
I nad smacznej przyszoci medytujc losem,
Ju obiecane wietrzy specyjay.
Wtem patrzy... "A to co?" - "Gdzie?" ->
"Tu, na twoim karku!"
"Oto, widzisz, troszeczk
Przeczesano, bo na noc kad mi obrok,
Aebym lepiej pilnowa folwarku".
"A na pysku te prgi? One z czego, prosz?"
"Drobiazg. Znak od kagaca. Czasem we dnie nosz..."
"To mi pikn wiadomo schowa na ostatku!"
"I c, wilku, nie idziesz?"
"Nie. Nie id, bratku:
Lepszy w wolnoci ksek lada jaki
Nili w niewoli przysmaki!"
Tak, wedug Lafontena,

480

Czy w stylu bajek Ezopa,

Dzi by napisa Mickiewicz
Dla radia "Wolna Europa".

--------------

Moja przekora
A ja czowiek przekorny,
Nie szanujcy powag,
Byle wszystkim na przekr
Wszyscy tak, to ja owak.
Przekora pirem wodzi,
Przekora lutni stroi.
Ot, przykad: Kiedy w kraju
Pisarze, koledzy moi,
Przez lata z naboestwem
Ideowo maniackiem
Przed Stalinem leeli
Migdaowym plackiem,
Kiedy si do Stalina
Kruczkowski migdali,
Kiedy go Jastrun sawi,
Gdy go przybo chwali,
Kiedy miedzianym czoem
Iwaszkiewicz mu bi,
Kiedy go Mitzner kocha.
Gdy go Brzechwa lubi,
Gdy go Pasternak 1iza,
Putrament ubstwia,
Gdy mu Kott wonn chwalb
Z kadzidlanych ust wia,
Gdy Sonimski ogonkiem
Przed portretami merda,
Aby za to merdanie
Bierut jemu order - da,
Kiedy Broniewski pisa
Ze zami i do rymu
Jak dobrze, e na Kremlu

481

Pracuje Stalin!" - gdy mu

Osmaczyki odolskie
I arskie Brandysy
Wypisyway wiersze,
Pieni, yciorysy,
Eklogi, panegiryki,
Artykuliki, dzieka,
e Stalin geniusz, gwiazdka,
Soneczko, pereka,
e on dobry dla Polski,
Dla dzieci i dla modziey,
I e jak, i dlaczego
Kocha jego naley,
e cukier krzepi,
A Stalin jeszcze lepiej,
e Stalin grzeje, Stalin chodzi,
Stalin nigdy nie zaszkodzi Kiedy te rozbuchane
Najemne meamedy
Tak jazgotay, wyy
I piay - to ja wtedy
Krzyczaem na kraj cay
I na cay globus,
e to wszystko nieprawda!
e Stalin krwawy obuz!
"Przepraszam towarzyszw,
Prosz towarzyszek Tak krzyczaem - to kamstwo!
To jest kat i opryszek!
Zarozumiay durak,
Paranoik upiorny!"
Tak krzyczaem (Mam wiadkw),
Bo ja czowiek przekorny.
A Chruszczow moje sowa
Potwierdzi I kademu
Kaza tak mwi, jak ja
Mwiem pi lat temu.
Zaledwie przysza z Moskwy

482

Komenda, eby w try migi

Likwidowa Stalina,
Ju hurm, na wycigi,
Ruszyli moi koledzy.
Chruszczow kaza. Nu, znaczy,
Bi Stalina, jak w kuper,
Za przeproszeniem, kaczy.
Hej, kto pierwszy, ten lepszy!
Do ataku! Do wierszy!
Do satyr! Do dyskusji!
Patrzcie - Sonimski pierwszy.
I jastrun, Kott, Broniewski,
przybo, Mitzner, Osmaczyk Patrzcie, ktry gorliwszy,
Skwapliwszy waczyk-wstaczyk.
Z bohatersk odwag,
Z ryzykanckim zuchwalstwem
Krzycz: "Precz ze Stalinem!"
Krzycz: "Precz ze sualstwem!"
Krzycz: "Precz z lizusostwem!"
Bez adnych ceregieli
Krzycz. Bo Chruszczow kaza,
By teraz tak krzyczeli.
A ja czowiek przekorny,
Ja odchodz na stron
I myl: Czas przed nimi
Wzi Stalina w obron.
*
Nie byo w dziejach wiata
Takiego, jak on, kata
I nie byo gorszego
Despoty i wariata
Ni to diaba nasienie,
Ta sowiecka gadzina Stalin. Ale to jednak
Nie bya jego wina.
On by win ustroju,
Co w sobie logicznie mieci
Moliwo takiej zbrodni,
Bezkarnej przez lat trzydzieci.

483

Moga r tylko na gnoju

Komunistycznej Rosji,
Jej ludzi i jej ustroju.
Trzeba t mierzw rozrzuci,
Wtedy purcawka zniknie.
Krzyczcie: "Precz z tym ustrojem!"
Znam was. Nikt tak nie krzyknie.
Wy bojary nikczemne!
Wam Iwan w nos urga
I po pyskach was wali,
I za brody was ciga,
ywym ogniem przypieka
I ywcem pasy z was dar,
A wy jemu: "Soneczko!
Wiwat! Niech yje! Na zdar!"
A wy mu czoem bili,
A wy plackiem i prochem
Rozmodleni leeli
Przed kochanym molochem.
To nie wicie Iwana!
To nie wicie molocha!
Moloch nie winien. Winien
Ten, kto molocha kocha.
Zamiast od razu, w pierwszym
Dniu, takiego Iwaszk
Buch w zby! Co pod rk,
Tym upn! I rozbi czaszk!
Ty, jeden z drugim, co przed nim
Dra i truchla, jak womy Ty teraz na niego z pyskiem?
e car Iwan by Gromy?
Teraz "precz!" krzyczysz? Teraz
Za pno! Teraz nie sztuka!
Wam od Stalina wara.
To jest moja chazuka.
On by dla was jak u1a.
W sam raz. Dobry. Wyborny.
ja jego dzisiaj broni!

484

(Bo ja czowiek przekorny...)

--------------

Wierszyk okolicznociowy
W normalnym spoeczestwie,
Kiedy umrze dygnitarz "Co mu byo?" - to pierwsza
Rzecz, o ktr zapytasz.
Kiedy kto taki w Moskwie
Umiera, w pierwszej chwili
Pierwsze pytanie:
"Czemu jego zabili?"
Nie pytasz: "CZY zabili?"
Nie ma tego problemu.
e zabili, to jasne.
Pytanie tylko, czemu?
Jakie, znaczy, z zabjstwa
Wskazwki dla nas tajne?
Bo samo to, e zabili Nieciekawe. Zwyczajne.
Nu, zabili Bieruta.
Co dziwnego? Ta joj-e,
Ta to przecie Sowiety.
Na sowieckiej dintojrze
Obskoczyli go koem Opryszek, rzezimieszek,
Rzenik i zbj. utukli
jak laskowy orzeszek.
Zaprosili na kongres,
Da im si, znaczy, podej.
Towarzysz zrobi swoje,
Towarzysz moe odej.
Towarzysz czowiek Berii.
Towarzysz przeniewierca.
N bysn, spluwa trzasa.
Umar. Na atak serca.
*

485

A potem bior trumn

Na ramiona barczyste.
Potem kad na marach
Koleg komunist
I honorow wart,
Zwojem aobnych bluszczw,
Staj wkoo - Bulganin,
Surw, Saburw, Chruszczw Z czarnymi opaskami
Na rkawach bekieszek,
Ci sami - zbj i rzenik,
Opryszek i rzezimieszek.
Pochowaj koleg
W pastwowej ceremonii,
Niby, e dobrowolnie
Umar... e to nie oni...
Buganin jczy, Chruszczow
Jak mae dziecko kwili.
A ty furt tylko dumasz:
"Czemu jego zabili?"
*
Mnie tylko mieszy ta sztywno
Sowieckiego szablonu:
Pi lat temu Dymitrow,
Chop z elazobetonu,
Wstpi z wizyt do Moskwy,
W przyjaznej pogawerce
Ze Stalinem znienacka
Umar Na co? Na serce.
Potem z alem ogosi
Malenkow, spadkobierca,
e w Moskwie nagle Stalin
Umar na atak serca.
Potem, eby ju i tym
Kardiologicznym saldem,
Pamitacie, jak byo
Z nieboszczykiem Gottwaldem?
Chop jak byk. Jedzie na pogrzeb.
I wraca, jak w bombonierce,
Opakowany w trumnie.

486

Umar w Moskwie. Na serce.

Potem Bierut. Zdrw czowiek,
wawy Polakoerca,
Bawi w Moskwie. Umiera.
Na co? Na atak serca.
Wspczesna medycyna
Zna tak rne sposoby...
Nie mog tam wpa na pomys
Jakiej innej choroby?
Trudno si mimo woli
Oprze pewnej refleksji,
e Moskwa miasto dziwnie
Stosowne do apopleksji.
*
Kwiaty lec na trumn,
zy pyn, niby luza,
Pogrzeb si wlecze, na szczot
Sowieckiego Sojuza,
"egnaj nam, towarzyszu!"
przy dwikach dtej kapeli.
A wy tylko dumacie:
"Czemu jego zarnli?"
Poczekajcie, kochani,
Dowiecie si pokrtce,
Tylko Chruszczow nowego
Wyznaczy wam przywdc
I jego kae kocha
I przed nim kae skaka,
A Bieruta zapomnie,
Po Bierucie nie paka.
Ja mdry. Ja ju dzisiaj
Roztropnie radz: patrzcie,
Z ktrej strony wiatr wieje,
Zbyt gorliwie nie paczcie.
*
Umar Bierut. Dopki
y i porasta w pierze,
I kukuczym pisklciem
Gniedzi si w Belwedrze,
I by ruskim agentem

487

Na czele polskiego rzdu Dopty by w instancji

Naszego, ludzkiego sdu.
Gdy umar, dusz swoj
W inne rce zoywszy,
Poszed pod sd od naszego
Sroszy. Bo sprawiedliwszy.
I jeli to jest prawda,
e gdzie, na jakiej grze,
Na jakim Synaju grzmicym.
W jakiej wijcej chmurze,
Przed jakim sdem staj
Struchlae umarlaki Jeeli to jest prawda,
e Sd si odbywa taki
I Sdzia wyrok czyta
Czekowi umaremu To nam ju nic do Bieruta.
To biada, to biada jemu.

--------------

Odpowied
Na wszystkie zalecanki, na wszystkie pokusy, zaloty,
I na skryte tsknoty, i wszystkie wahania,
e moe mwi prawd? Moe im uwierzcie?
Moe jednak w ojczynie ta odwil? ... nareszcie
przysza prosta i szczera odpowied z Poznania.
I jakiej odpowiedzi jeszcze nam potrzeba,
Gdy salwa kulomiotw ca necz uproci Szli polscy robotnicy i krzyczeli: Chleba!
I le polskie trupy na placu Wolnoci.
Ju ty mi nic nie powiesz, ju ty nic mi nie mw,
e Socjalizm, Amnestia i Odwil, i aska!
Spada z sowieckiej mordy umiechnita maska,
Szczekna gba prawd: Salw z cekaemw!
I mao, e bezbronni czogami pobici.
Gba czerwona z furii, blada z nienawici,
O trupach jeszcze krzyczy: To byli faszyci!

488

Najemni dywersanci! To byli bandyci!

Niedobitkom wygraaj szubienicznym supem,
Zniewaaj ich obelg, stu zbrodni im dowied,
I mylisz, e tak wygrasz swj proces z tym tropem.
Odwil w Polsce; Amnestia! A ot nam odpowied.
Mymy tutaj na zdjciach widzieli te twarze
Bandytw - robotnikw, dziewczt i chopakw,
Natchnionych, wyndzniaych i godnych Polakw Te plakaty - i sztandar - i krew na sztandarze!
Ach, ofiaro cudowna, ach, smutna jamuno,
Zoona na otarzu wolnoci! Przez echa
Wystrzaw, pacze w uszach tragiczna pociecha,
e tej krwi adna kropla nie spada na prno.
Cay wiat wstrzyma oddech. wiatem byskawicy
Olnia go dogbna, jaskrawa nauka,
Zobaczy na wystawie Polsk.
Bolszewicy!
A ot! Udaa wam si poznaska Pewuka!
Marszaek Rokossowski wyle do Chruszczowa
Telegram pokorn, w jednym krtkim zdaniu,
I mw w historii wiata zostan te sowa:
"Melduj, e porzdek panuje w Poznaniu".

--------------

Ballada o jednym premierze

W Moskwie Jossip Dugaszwili
Dugo duma. W pewnej chwili
Wzywa on Cyrankiewicza
I wskazwki mu wytycza.
Mwi jemu: Cyrankiewicz,
Ty nam polski kraj zbolszewicz.
ja, cholera, w Polsce tera
Chc mie ciebie za premiera.
Inni, mwi, same dranie,
Do ciebie mam zaufanie,
e Pal jakom rad dasz.
Ty, powiada, czowiek nasz.

489

Cyrankiewicz stoi tam,

Ruki, znaczy si, pa szwam,
Rozkaz! - mwi. I od razu
Robi rzd, i w myl rozkazu
Widzi kraj z zachwytem szczerem:
CYRANKIEWICZ JEST PREMIEREM.
*
Nowy premier ideowy,
Ustrj nowy te - ludowy
I wociasko-robotniczy,
Tak jak Stalin sobie yczy.
Rekonstrukcja, konstytucja,
Nadprodukcja, rewolucja,
Paac Sztuki i Kultury Wszystko przewidziane z gry.
Pyn dni, mijaj lata,
Brzk kajdanw, wisty bata,
Trzeszcz koci, puchn szczki Znaczy, rzdy silnej rki.
ledztwa, sdy i obozy,
Kryminay i kochozy,
Dzie po dniu, o kadej dobie,
Tak jak Stalin yczy sobie.
Bierut trzsie Belwederem CYRANKIEWICZ JEST PREMIEREM.
*
Straszne mrozy, droga zima,
UB wci za mord trzyma.
Cela, krata, kolba, spluwa,
UB ledzi, UB czuwa.
Bat i knut, i stryk, i kula,
To Radkiewicz w kraju hula.
Feldmarszaek Rokossowski,
Zaufaniec stalinowski.
A gdzie jest Gomuka? Stale
przesiaduje w kryminale.
Za to, e on polski Tito,
Zdrowo oczki mu podbito.
Polski prymas, ksidz kardyna,

490

Pozna te, co to krymina.

Tak socjalizm nasz ustrzeem Precz z Kocioem, precz z papieem.
Wojna z Rzymem, walka z klerem!
CYRANKIEWICZ JEST PREMIEREM.
*
Wtem - nowina: mier Stalina.
Wielka heca si zaczyna.
Z cekaemu sycha seri,
To Malekow zatuk Beri.
Dzie po dniu sensacja nowa:
Chruszczow zzmiast Malekowa!
I od Baku a do Tyly
Wszyscy mwi o odwily.
Odwil! Odwil! Kra ju pka!
Mrz popuszcza, nieg rozmika,
Boto chlupie i w chahlpie
Coraz cieplej ludziom w kupie,
Wiatr wiosennym dmucha szmerem.
CYRANKIEWICZ JEST PREMIREM.
*
Odwil! Wiosna przed oczyma!
Bierut by, Biemta ni ma,
Pierwszy fioek, pierwszy krokus,
Znik Radkiewicz, hokus, pokus.
Berman na zielonej trawce
I Hilary Minc w odstawce.
Rokossowski, wdz i strateg,
Uciek, jak ostatni atek.
Wiosna ludw! licznie brzmi to,
Gdy Gomuka, polski Tito,
Wrd radoci i zapau
Ju wychodzi z kryminau,
By by polskim bohaterem.
CYRANKIEWICZ JFST PREMIEREM.
*
A w Poznaniu hucz strzay,
Tum wzburzony, tum zuchway,
Tum wociasko-robotniczy
Buntownicze sowa krzyczy.

491

Tum zwyciski, a Bezpieka

Przestraszya si, ucieka
Przed ludowym o-pe-erem.
CYRANKIEWICZ JEST PREMIEREM.
*
Dym kadzida w Czstochowie.
Co ksidz prymas ludziom powie?
Mga kadzidlanego dymu,
Jedzie polski ksidz do Rzymu,
Tum prowadzi go szpalerem.
CYRANKIEWICZ JFST PREMIEREM.
*
Suchajcie mnie, moi mi1i,
Bo ja wizj mam w tej chwili.
Kto mi wierzy, niech mnie sucha,
Widz ju - oczami ducha Widz ju, przysigam na to,
Po tej wionie idzie lato.
Wolno kraju i narodu!
Uciek wrg na wschd! Z zachodu
Z chorgwiami, z pieni szumem,
Emigracja wraca tumem!
Ach, te krzyki, te wiwaty,
Te oklaski i te kwiaty!
Ja ju wrd was, ja ju z wami.
Widz - na wawelskiem boniu Jedzie! Jedzie! patrzcie sami Anders! Wdz! Na biaym koniu!
W tumie, patrzcie, mili moi,
Toczy biaym swym ogierem.
Cay rzd go wita. No, i CYRANKIEWICZ JEST PREMIEREM.

--------------

100 000 000 ludzi

Nazajutrz po powrocie
Sta w Sejmie, na trybunie,
I skada sprawozdanie
Ze swej wizyty w UNIE.

492

"Towarzysze! - powiedzia Wy tu wcale nie wiecie,

e niewolnictwo bynajmniej
Nie zaniko na wiecie!
Gboko mnie to gryzie,
Dotkliwie mnie to boli,
e sto milionw ludzi
Wci jeszcze jczy w niewoli!
Sto milionw, plus minus,
W kolonialnej tyranii,
W kajdanach Portugalii,
Francji i w. Brytanii!
Sto milionw helotw
Depce francuski ucisk,
Brytyjski imperializm
I portugalski bucisk!
Zlitujcie si, towarzysze,
Sto milionw niebot
Nie wie, co to jest wolno.
Swoboda i samorzd!
To jak o tym pomyle,
Groza si jaka budzi Tak mwi pan Gomuka e sto milionw ludzi
W szponach W. Brytanii,
Francji i Portugalii,
Tak mwi pan Gomuka.
A na sejmowej sali
W Warszawie naga cisza
Zalega, jak zasia makiem.
Tum posw po raz pierwszy
Siedzia w milczeniu takiem Co jeden, rce zaplt
Lub za skronie si trzyma Oczy zamyka - sucha
Z zamknitymi oczyma Sam mwca zbity z tropu
A si dziwi tej scenie -

493

Nie myla, e wywoa

Takie wielkie wraenie.
Tum wkoo znieruchomia,
Zaspi si, spochmurnia.
Czy on nas ma za durniw,
Czy sam - myleli - zdurnia?
Kogo ty idziesz straszy
T niewol brytyjsk?
Nas - w rosyjskiej ciemnicy
I za krat rosyjsk?
We ostatni koszul,
Tylko rad, jak by rusk
Niewol w jednej chwili
Zamieni na francusk?
Portugali nam grozisz?
P ycia bymy dali,
eby by dalej Sowietw,
A bliej Portugalii.
Kogo ty chcesz poruszy
Cierpieniami niewoli
W Ugandzie czy w Urundzie,
W Somalii czy w Angoli Nas - za drutem sowieckim?
Nas - pod butem sowieckim?
Sowo honoru daj,
Gomuka, nie bdcie dzieckiem.
*
Gromy miota na Londyn,
Na Pary, na Lizbon.
Jota w jot jak z Moskw
Wszystko mia uzgodnione.
Nie wiedzia, nieboraczek,
e w polskim sejmowym gmachu
Nie budzi wrd swych suchaczy
Uczucia grozy ni strachu.
Nie budzi nienawici,
Chocia w tym celu judzi.
Nie budzi w nich litoci,
Tylko w nich zazdro budzi...

494

--------------

Szczypiorek
Warszawski autor, p.Andrzej
Szczypirski czy Szczypiorski,
Czyta niedawno przez radio,
Felietonik autorski,
W ktrym on si sowami
Bardzo dla mnie przykrymi
Wyraa o mnie. To znaczy
O mnie, midzy innymi
Nie o mnie ad personam,
Tylko w konfiguracji
Oglnej, mwic, znaczy,
O caej emigracji,
Do ktrej ja nale
Jako pionek i czonek.
Powiedzia obcesowo
I bez adnych obsonek,
e emigracja, jeli
Wzi j ca do kupy,
Dzieli si, tak powiedzia,
Na trzy, tak powiedzia, grupy,
Prosto z mostu powiedzia,
Bez adnych faramuszkw:
Na renegatw, bankrutw
I na aosnych staruszkw.
Jeeli w katalogu
Towarzysza Andrzeja
Nie ma adnych wyjtkw,
To jasne chyba, e ja Logicznie tak mi wynika
W konsekwencji ponurej Jako emigrant nale
Do jednej z trzech grup. Do ktrej?
Czym jestem? Dumam po nocy ,
Patrzc w mrok gsty nad kiem -

495

Renegatem? Bankrutem?
Czy aosnym staruszkiem?
Kim s ci "renegaci"
Pord nas? To zapewne
Wszyscy, co maj pretensje
Zadranione i gniewne
I nie godz si w sposb
Odszczepieczo warcholski,
e w Polsce nie ma Lwowa,
e Lww moe nie by polski,
I co tylko pomyl
O swoim zdradzonym Lwowi,
To jasna krew ich zalewa,
Nu... renegaci. Typowi.
I o krzywd Katynia
Uparli si jak wariaci,
eby pamita i eby
Gniewa si. Renegaci.
Prawda? I uczepieni
Kaprysw i humorw,
e nic tylko chc mie wasny
Rzd z wasnych swych wyborwRenegaci! - i takie
Knuj zakusy pode,
e chc by wolni w Polsce,
Na wasn, polsk mod.
A wszystkie obce miecie
Wymie ze swej chaupy.
Renegaci! Ja wanie
Nale do tej grupy.
Zgadza si, ani chybiA druga grupa - bankruci.
Wierz w zbankrutowan
Przeszo, ktra nie wrci.
Wierz w buruazyjne
Mrzonki - w ludzk serdeczno,
W dobre maniery, w sodycz
Charakteru i w grzeczno.

496

Wierz w czysto jzyka,

W uczciwo obyczaju,
I szukaj powrotu
I drogi do swego kraju,
W ktrym si rzeczywisto
Z marzeniami nie kci.
To jest ta druga grupa.
To wanie ci bankruci.
Zawszem do nich nalea
W cigu dwudziestolecia
Mej gorzkiej emigracji
W Londynie. A grupa trzecia Staruszkowie aoni,
Ktrym czasu ubywa...
Co kiedy zerkn w lustro,
To gowa bardziej siwa.
Mniej im bolszewik zagraa,
Mniej ich Moskal przeraa,
Bo przed nimi wrg gorszy w postaci KALENDARZA.
On im bro z rk wytrca,
Marzenie w sercu gasi.
Ach, aosna to grupka,
Ci staruszkowie nasi,
Do ktrych, naturalnie,
Musz si przyzna szczerze,
Z metryki i z wygldu
Ja, zgadza si, nale.
Ja, emigrant w potrjnej
Postaci zakamieniay,
I renegat, i bankrut,
I staruszek zgrzybiay,
Tyle tylko, e czasem,
Ot, dla starczej zabawy
I z dawnego nawyku,
I eby nie wyj z wprawy,
Wezm z kta jakiego
Poktnego autorka,
Jakiego Szczypirskiego,

497

Szczypirka czy Szczypiorka,

I dobrodusznie - bo chocoym
Zoliwie chcia, to nie mog Zamiatam nim par razy
Emigracyjn podog.

--------------

"J'ai deux amours..."

Pisz mi przyjaciele,
e niedawno w Warszawie
Odbya si sekretna
Odprawa... Na odprawie
Dla wyszych, rednich oraz
Niszych funkcjonariuszy
Pad rozkaz, e Rosj trzeba
Ubstwia z caej duszy.
W uczuciowych stosunkach
Musi nastpi zmiana,
Bo Rosja czuje si w Polsce
Jako niedokochana...
Jakby niedopieszczona...
Ona z natury pieszczocha,
Tym bardziej jej brakuje,
Jak kto nie do j kocha...
Wprost eby serce w tobie
Z mioci zamierao,
Tak musisz kocha Rosj.
Ale to jeszcze mao,
Gdy ty sam, jeden z drugim,
Kochasz j do szalestwa T mio trzeba jeszcze
Szerzy wrd spoeczestwa.
I now ARS AMANDI,
Znaczy, Sztuk Kochania,
Niech on w polskim narodzie
Krzewi i zaiwania,

498

By kto yw, od zarania,

Od zarannego dziecka,
Odczuwa i rozumia,
e ta Rosja sowiecka,
Ktra na niebie polskiem
Jak krasna gwiazdka mruga,
To jego druga ojczyzna.
Nie! Wr! Ona nie druga.
Ona pierwsza. A twoja
wasna ziemia ojczysta Druga. Po Rosji. Jeeli
Ty, znaczy, komunista.
Jeeli ty komunista
Dialektycznie wykluty,
Po Marksie oblatany,
Na Leninie obkuty,
To adnych wtpliwoci,
Wahania adnego nie masz,
e ty masz dwie ojczyzny
Na wiecie. Nie jedn - dwie masz.
Tak jak kiedy, przed wojn,
piewaa czarna zulejka,
Josephine - pisze si "Baker",
A wymawia si "Bejka" J'ai deux amours" - pamitasz
Ten szlagier?... nie taki on stary-...
"Mam dwie mioci", piewaa,
"Mj kraj - "mon pays" - i pary"...
Do tej melodii warto
Napisa nowe sowa,
Bdzie nowa radziecka
Pie midzynarodowa,
Po polsku, po angielsku,
Po francusku, po wosku,
J'ai deux amours" - mam mioci
Dwie: "Mon pays et Moscou"...
*
W Warszawie, na odprawie
Dla partyjnego kka,
Gdy taki rozkaz wyda

499

Sam towarzysz Gomuka,

Wszyscy, co do jednego,
Funkcjonariusze na sali
Zaamywali rce.
Jak to?.. Jak to? - pytali Jeszcze namitniej kocha?
Wicej ni do tej chwili?
Towarzyszu! - mwili Niemoliwe! - mwili Zmiujcie si! - bagali Jak dzieci zaczli szlocha Ju na sto dwa kochamy!
Nie mona bardziej kocha.
Serca nie wytrzymaj
Takiej miosnej kampanii.
To my funkcjonariusze,
Nie jacy nimfomani...
Stare ubeckie wygi,
Zimne wytrawne hycle,
partyjni weterani,
Zahartowani szpicle A szlochali na sali,
A si robio al tu.
lecz towarzysz Gomuka
Siedzia tam, jak z bazaltu.
Jak z granitu. Nie zmikrnl,
Cho w krg przed nim uklkli Nie ustpi. A oni
Ustpili. I zmikli.
I zanim si odprawa
Zakoczya na sali,
Zaczli kocha Rosj
Bardziej, ni dotd kochali.
Kochaj j na wycigi
Miosnego zapau,
Kochaj j na zabj,
Kochaj j do szau,
Kochaj j, kochaj,

500

Jak pracowite pszczki.

Czego si w Polsce nie robi
Dla towarzysza Gomuki...

--------------

"Pawiem narodw bya i papug"

Dzie mroczny, mokry. W sdzie
Okrgowym w Warszawie
Odbywa si rozprawa
Przy drzwiach zamknitych. Na awie
Oskaronych zasiada
Przed frontem gronego sdu
Mody czowiek, trzydziestoKilkoletni. Z wygldu
Jak gdyby inteligent,
Malarz moe czy aktor,
Albo powieciopisarz
Czy w ogle redaktor,
Moe nawet poeta,
Bo czoo ma wysokie,
Gadkie - szczupy na twarzy,
A wosy jasnolokie,
A oczy nieobecne,
Jakby zbudzone ze snu ma,
A w renicach zarazem
Pomienie i zaduma.
Zgadza si, oskarony
Istotnie, w swoim rodzaju,
Jest wybitnym Poet
Polskim, chocia on w kraju
Mniej znany, bo przewanie
Przebywa na emigrancji
I tak pisuje - w Szwajcarii,
W Anglii, gwnie we Francji.
I tam wydaje swe dzieka,
Ktre tylko przypadkiem
Docieraj do kraju

501

I rzadko, i ukradkiem,
Pord modziey zwaszcza,
Przelotnym kr dreszczem,
Lecz za granic jest niemal Sit venia verbo - "wieszczem".
Ogosi sporo dzieek,
Poematw, paszkwili,
Wierszy. Nazywa si Juliusz
Sowacki.
wanie w tej chwili
Siedzi bez ruchu. Wyrazu
Bladej twarzy nie zmienia.
Sucha, jak prokurator
Czyt akt oskarenia.
Sala sdowa jest pusta,
Pusta prasowa awa,
Galeria dla publicznoci
Pusta. Caa rozprawa
Tajna. Ja tylko, jako
Jedyny obserwator,
Siedz skulony w kcie
I sucham. A prokurator
Powiada: "Oskarony
Dopuci si zniewagi
Rzpltej Polskiej!
W sposb jawny i nagi,
Pirem, znaczy si, drukiem,
Z efronteri cyniczn
Obrazi Now Polsk
ludowo- Demokratyczn!
"POLSKO, LECZ CIEBIE BYSKOTKAMI, napisa, UDZ!
A TERAZ SUEBNIC
JESTE, napisa, CUDZ!A ja bym chcia zapyta,
Czytajc takie zwrotki,
Jakie to pan poeta
Na myli mia "byskotki",

502

Ktrymi jest obecnie

Nasza Polska ludowa
Tak udzona?.. Jeeli
pod up wzi te sowa Co to s te byskotki?
Czy to nasze zdobycze
Spoeczno. wychowawczo Wociasko. robotnicze?
Czy moe sprawozdania
Z plenum? Czy dyrektywy
Z KC? Czy marksistowska
Dialektyka? Czy kolektywy?
Czy twrczo planowana?
A moe pisma Lenina,
stalina, Cyrankiewicza,
Gomuki i Kosygina?
Niestety, nie wydostaem
Wyjanie od pana wieszcza.
Jakie to s "byskotki",
Ktre w wierszu zamieszcza?
I co to znaczy, e teraz Zwrmy tylko uwag
Na ten czas teraniejszy.
Na t bezczeln zniewag,
e TERAZ JESTE CUDZ
SUEBNIC... to znaczy
Czyj? Moe Wysoki
sd zastanowi si raczy Czyj? Czyj Ocienn?
Czyj, prawda, ssiedzk?
Czy wieszcz insynuuje,
e suebnic radzieck?!
Czy to takie aluzje?
Czy to takie poszlaki?!
I mao tego! W nastpnej
Zwrotce jest passus taki:
"ZRZU DO OSTATKA TE PACHTY
OHYDNE... T DEJANIRY
PALC KOSZUL! - - tak pisze.

503

Z tej emigranckiej satyry

Co wicej si wyania
Ni sama grafomania!
To jest, Wysoki Sdzie,
Wyrany akt podegania!
Co to jest za koszula,
Ktr pan Juliusz Sowacki
Tak nam doradza, ze swojej
Emigracyjnej zasadzki,
Zrzuci? Bo ona palca?
Ohydna, prawda? Ciasna?
Wic zrzuci?! Jak?! Wysoki
Sdzie, sprawa jest jasna.
Na wiadka oskarenia
Oraz na rzeczoznawc
Powouj" - powiedzia. Nim skoczy zdanie, w awce
Zerwa si duy, ysy,
Usuny, ju podbieg blisko,
Nogami szastn, imi
Jarosaw - szepn - nazwisko
Iwaszkiewicz. Zawiadczam,
e w charakterze poety
Znaem oskaronego
Od dziecka... i niestety
Uprawia buruazyjny
Mistycyzm... i religianctwo...
Zgniy zachodni romantyzm
I skrajne emigranctwo...
Sabota socrealizmu
Przez anty-socpanteizm
I kontrrewolucyjny
Sensrebrnysalomeizm...
eby powiedzie krtko,
Wedug mojego zdania,
Jest to pisarz niepewny...
Niegodny zaufania"...
Prokurator wsta znowu

504

I krtko rzek: "Ekspertyza

Naszego wiadka i jego
Wnikliwa analiza
Wszelkie wykrty przygwada
I wymwki przydusza.
Dla gronego przestpcy
Sowackiego Juliusza,
Za szkalowanie narodu
I akty kontrrewolucji,
dam kary doranej,
Publicznej egzekucji".
Usiad zadowolony.
obroca wsta z drugiej strony,
Rzek: "Wobec wyranej winy,
Zrzekamy si obrony".
Prezes sdu rzek gosem
Zachrypnitego upiora:
"Sd si przychyla do wniosku
Pana prokuratora.
Oskarony zostaje
W Ludowym Sdzie Warszawskim
Skazany na rozstrzelanie
publiczne, na placu Saskim".
*
Dzie mroczny. Niebo jakby
Z brudnego bohomazu.
Kilkoma takswkami
Z gmachu sdu od razu
Jediemy na rozlegy
Plac. Tam ju zowrogi
Pluton onierzy stoi
Z karabinami u nogi.
PODNIELI BRO DO OKA.
CHC ZAWIZA OCZY.
NIE POZWOLI OFICER
WYSTPI PO PRZEDZIE.
JU MA KOMENDEROWA.
CO MI SERCE TOCZY.
NAGLE KRZYK SYCHA W TMIE:
STJ! ADIUTANT JEDZIE!

505

OFICER GO NIE WIDZI

RK PODNIS W GR.
Zbudziem si. Sny, ostatnio,
Miewam dziwnie ponure.

--------------

Dosiego nasuchu
Noc po nocy, dzie po dniu,
przez siedem dni w tygodniu,
Godzina po godzinie,
Stuk stuk, stuk stuk na maszynie.
Teczki, szufladki, szafki,
Spinacze, stenografki,
wistki, stenotypistki,
Magnetofony, suchawki,
Nosami w heterodynach,
Stuk stuk, stuk stuk na maszynach.
Cay rok, na trzy zmiany,
Stuk stuk, stuk stuk, na wycigi.
A co oni tak pisz?
Psst - powiem wam na migi.
To taka tajemnica,
A w palcach si wzdryga piro,
To nie jest aden urzd,
To nie jest adne biuro,
Od witu do wieczora,
Od wieczora do witu,
To jest gorsza robota
Ni w fabryce dynamitu.
Te przeliczne panienki
Przy biurku, przy maszynie,
Kada jakby siedziaa
Na nitroglicerynie.
Ci gorliwi modziecy
Ze suchawkami na uchu To Tajna Warszawska Stacja
Radiowego Nasuchu.

506

Oni poduchiwaj,
Jakby w tajnym podkopie,
Wszystko, sowo po sowie,
W Radiu Wolnej Europie!
Oni wci przy nas... Oni
Wci z nami... kadej chwili,
Uchem i wyobrani
Ju tak si z nami 7iyli...
Znaj nas... w lot chwytaj...
Tak blisko s... cho w oddali...
sami nie wiedz o tym,
Jak nas ju pokochali...
*
"Wie pani - mwi szeptem
Marysia - panno Hanko,
e mi s wczoraj w nocy
Znw ni Wiktor Trocianko...
Pochyli si i przytuli...
wprost nie mogam si broni"...
"I co? I co?" - "I budzik,
Psia ndza, zacz dzwoni.
Trzeci raz w tym tygodniu,
Z p. Trociank... we nie...
Robi mi to, e dzwoni
O pi minut za wczenie"...
"Znam ten bl - mwi Hanka
I doradza jej trafnie:
- Budzik si pieszy... niech pani
O pi minut go cafnie".
*
"Czycie zauwayli,
e dzisiaj Karol Marek
Zachrypnity, jak gdyby
Mia, bro Boe, katarek?"
"Nie, to nie Karol Marek,
Nie prowokuj pan losu!
To Jzio paczek... wanie
przechodzi mutacj gosu".
*
A Zuzia, religiantka...
Z loczkami w rlocistych pcr.kach...
Co mwi ksidz Kirszke, ona
Stenografuje na klczkach.

507

*
A sobota najgorsza.
Harwki co niemiara.
Hemar czyta. Najtrudniej
przepisywa Hemara.
Gdzie przecinki, gdzie kropki?
Oj, trzepie jak koowrotek!
Jaki w tym rytm, gdzie rymy,
Pocztki i koce zwrotek?
A to trzeba w caoci,
Nie zmieni ani sowa,
Pan premier sam tak rozkaza,
Bo pani premierowa
Od lat jedyne w niedziel
Ma zainteresowanie,
Jak si z nowym Hemarem
pooy na otomanie.
*
Stuk stuk, stuk stuk, nad maszyn
lcz, garbi si, kurcz,
Szpule magnetofonw
Uwijaj si, furcz,
Ju goniec na motocyklu
Rozwozi tajne pliki,
Te ekrazytowe bomby,
Te dynamitowe sztyki,
Te granaty, te nitroGlicerynowe czopy,
Te dosowne nasuchy
Z Radia Wolnej Europy.
Pan Gomuka studiuje,
Pan cyrankiewicz czyta,
Pan Moczar sylabizuje,
Pan Ochab zbami zgrzyta,
Ambasador sowiecki
Tupie i KC sapie,
I premierowa z nowym
Hemarem ju na kanapie.
*
A wiecie, co w tym wszystkim
Najzabawniejsze? To, e my
Tak samo was suchamy
I stenografujemy,
Chocia nam znacznie atwiej
Robi te stenogramy,

508

Bo was wyraniej sycha,

Bo my nie zaguszamy.
Ale stukaj maszyny
I furcz powielacze,
I teczki, i korektorzy,
I szafki, i spinacze,
I suchawki na uszach,
I biurko, i szuflada,
Stenotypistki i wistki,
I stop! Co mi na myl wpada.
Zamiast marnowa oczy
I uszy, czas i ycie,
papier, kalk i modo Mam pomys!
Mianowicie,
Wy co dzie nam przysyajcie
Cay radiowy program,
Wasz, autoryzowany,
Oficjalny stenogram My wam przelemy gotowe
Dwadziecia cztery kopie Wszystko, co kto powiedzia
W Radiu Wolnej Europie,
Dwadziecia cztery kopie,
Wiernie, bez adnej zmiany,
Cay codzienny program
Na czysto przepisany,
Dwadziecia cztery kopie sto kopii!! Chcecie? - dwiecie!
Piset! Tysic! Im wicej,
Tym lepiej, tylko bierzcie!
Rozsyajcie gotowe,
Jeszcze ciepe i wiee!
lle zaoszczdzicie
Na czasie, na papierze,
Na pracy , kosztach, trudach Co wy na to?
Noc gucha.
Nikt mi nie odpowiada.
Lecz wiem, e kto mnie sucha.
Wy - najgorliwsi suchacze,
Wy wanie, wsppracownicy

509

Najwierniejsi - wy, ktrzy

W Warszawie, przy ulicy
Sobieskiego 101,
Suchacie mnie w tym momencie...
W imieniu Radia Wolnej
Europy - dzi - przy wicie przesyam wam najmilsze
I w jak najlepszym duchu
yczenia NAJWESELSZYCH
WIT!
I DOSIEGO NASUCHU!

--------------

Wizyta, nie-wizyta
Nie gniewajcie si na mnie,
Mili moi, jeeli
Szczerze poprosz, bycie
Szczerze mi powiedzieli Czy to fakt? Czy istotnie
On tu by? Ostatecznie
O wszystko mona pyta,
Jeli kto pyta grzecznie Ja grzecznie, z ciekawoci,
Dowiaduj si, badam
I nie mog wybada,
Jak byo? Czy wasz AdamMinister zagraniczny Rapacki - by w Londynie?
Czy on tu dyplomatycznie
Bawi przez tydzie, czy nie?
Bo to faktycznie troch
Dziwnie wychodzi - ja si
Dowiaduj z waszego
Radia... i w waszej prasie
Bardzo ciekawe rzeczy
Czytam o jego wizycie,
W Londynie - wy , naturalnie,
Te czytacie, syszycie

510

Peany... jak by witany,

Jakie on tutaj wszystkie
Sukcesy mia polityczne
publiczne, towarzyskie,
Jakich audiencji udziela,
Jakie problemy podnis,
Jakie wraenie wywar,
Jakie tryumfy odnis,
Jakie sprawy poruszy Wietnam... faszyzm... Euratom...
Jak on tu imponowa
Partnerom dyplomatom...
Nie dziw, e wy z niego dumni...
Nie chc wam psu zachwytu Nie wiem, jak to powiedzie
Delikatnie - e my tu Na miejscu, znaczy, w Londynie Nie gniewajcie si, mili z tego wszystkiego w ogle
Nic nie zauwayli.
Nikt w ogle nie wiedzia,
Czy on wizyty poniecha,
Czy by, czy go nie byo,
przyjecha czy pojecha?
Nawet wprost z ciekawoci,
przez jeden i drugi ranek,
szukaem po gazetach
Notatek, choby wzmianek,
Jakiej fotografijki,
Nagwka czy podpisu podobno byy. Podobno
On do Foreign Office'u
Wybra si i rozmawia
Z nimi o polityce Podobno bardzo suroWO
Przeciwko Ameryce Podobno bardzo grzecznie
Rzekli jemu po chwili:

511

"Paski szef ju by tutaj,

My to wprost z nim omwili..."
Podobno pyta, co zrobi
Przeciw Niemcom Zachodnim?
"My to wprost - rzekli - z panem
Kosyginem uzgodnim".
Podobno da, by zaraz
Ewakuowa Wietnam.
"Pan Kosygin - odrzekli Wprost to zaatwi wnet nam".
da neutralizacji
Adenu i Panamy.
"My z panem Kosyginem
To - rzekli - wprost zaatwiamy".
Zada atomowej
Kontroli nad Londynem.
"obgadamy to - rzekli Wprost z panem Kosyginem".
"Thank you! - rzek - omwiwszy
Wszystkie biece sprawy W imieniu pana Gomuki
Zapraszam was do Warszawy,
Przyjedcie z rewizyt,
Jeszcze przed kocem zimy!"
"My z panem Kosyginem
Wprost - rzekli - to uzgodnimy".
*
Nastpnego dnia, pono,
Z ma przyboczn wit
Pan minister pojecha
Poza Londyn, z wizyt
Na cmentarzyk lotniczy,
Gdzie le pochowani
Lotnicy polscy, polegli
W obronie W. Brytanii.
W walce z Goeringiem - gdy on
Na sowieckiej benzynie
Lecia na Londyn. A oni
Bronili Polski w Londynie.

512

Na cmentarzyku stoi
pomnik Polskiego Lotnika.
Na szczycie spiowy orze
W koronie. U stp pomnika
Pan minister Rapacki,
Radziecki poturczeniec,
Umyli, e pooy
Biao-czerwony wieniec.
Polacy emigranci
W zarzdzie tego cmentarza
Rzekli: "Bardzo prosimy!
Nikt sobie nie wyobraa,
Jaki to dobry pomys,
Jak chtnie powitamy
Towarzysza ministra
Z tym wiecem, u tej bramy.
Temu dwadziecia lat z gry,
Kiedy tu rzd angielski
Uzna wadz Bieruta
I Komitet Lubelski Ci lotnicy, rzdami
Uoeni przy sobie,
Jeden koo drugiego,
Przewrcili si w grobie.
Przewrcili si w grobie
I le odtd - niemi,
Cisi - twarz do ziemi.
Martwi - wstydem do ziemi.
Niech pan Rapacki w swojej
urzdowej osobie
Zoy ten wieniec - moe
Znw przewrc si w grobie
Na odwyrtk - i bd
Leeli ju, jak trzeba,
Jak im przystoi - twarzami
Do angielskiego nieba".
*
Pono pooy wieniec I przestraszony pono,
Cho sam nie wiedzia, czego -

513

Prdko - tak tu mwiono Pobieg do limuzyny Nerwowo si umiecha 1 nagle go nie byo.
Odjecha, nie odjecha?
Nikt jako nie zauway
Nie byo w adnej gazecie.
Czy on tu by w ogle?
Czy nie by? Wy te nie wiecie?
Z ciekawoci was pytam Ale to nic nie szkodzi.
Nawet ciekawo te mi
waciwie ju przechodzi.

--------------

O co chodzi?
Przeczytaem "Miesicznik
Literacki" z Warszawy,
Numer trzeci, marcowy,
A w nim niezmiernie ciekawy
Zasadniczy artyku
Naczelno-redaktorski,
Napisa go nie kto inny,
Sam Wodzimierz Sokorski.
Z dialektyczn maestri
Bojowej ideologii,
Jak Ursus w cyrku Nerona,
apie byka za rogi,
Jak Ursus na arenie,
Tak on w swym artykule
Osadza byka w miejscu
I od razu w tytule
Rzuca gniewne i dumne
pytanie: "O CO CHODZI?"
Wyuszcza. Gromi, szydzi,
Przekonywa, dowodzi,

514

To grob grzmi, to ironi

Dga, to faszywe wnioski
Wytrca wrogom z rki Istny Woodyjowski
Polemiki i stylu,
Piro jak szpadka wiszcze,
Bzyka, szach, mach, mi, furczy,
Migoce - ach, mistrz nad mistrze!
Moe to ju ostatni Czytajcie, patrzcie, modzi,
Moe ostatni, co tak
Pyta si: O CO CHODZI?
"Chodzi o to - powiada By nikt z t myl nie igra,
e socjalizm ju w Polsce
Z kapitalizmem wygra.
Nie! - powiada Wodzimierz
I cay a dry z przejcia Ta walka w Polsce jest jeszcze
Daleka od wyganicia!
Socjalizm jeszcze bynajmniej
Nie schodzi z pobojowisk!
przeciwnie - u pewnych osb...
Z pewnych twrczych rodowisk...
(Tak on dosownie pisze,
Niczyjego nazwiska
Nie podaje, wymienia
Bez nazwisk - rodowiska Twrcze... inteligenckie...
Zapewne dziennikarskie,
profesorskie, studenckie,
publicystyczne... pisarskie...)
U pewnych - pisze - osb
Spotykamy w tym boju
Totaln negacj roli
Partii w naszym ustroju!
A kto neguje, e Partia
Ma t naczeln rol
I sprawuje totaln

515

I wyczn kontrol,
Ten - powiada Sokorski PostaW swej negacji
Neguje elementarne
Zasady demokracji!
Bo demokracja to znaczy
Monopartyjny totalizm,
Jeeli tym totalizmem
Jest, naturalnie, socjalizm.
Pewne, mwi, osoby
Nie chc partyjnej cenzury!
Kwestionuj zdobycze
Socjalistycznej kultury!
Pewne, mwi, osoby
Z twrczego rodowiska
Kwestionuj, e Partia
Ma prawo, gdy naciska!
Pewne, pisze, osoby
Jzykiem miel i furcz,
Dsaj si, e Partia
Ukrca wolno twrcz!
O jak wolno chodzi?!"
W sposb genialnie prosty
Szermierz wspaniay przeszed
Z obrony, szach, mach, do riposty!
Ju teraz nie popuci,
Ostro naciera, srogo:
"O wolno chodzi? Dla czego?
O wolno, pyta, dla kogo?!
O wolno - przeciwko komu?
O wolno dla wybrykw
przeciwko nam? O wolno
Dla naszych przeciwnikw?!
Jeli o tak wolno,
To wiedzcie wszyscy wszdzie,
Takiej wolnoci istotnie
Nie moe by! I nie bdzie!
Wolno tak si wyraa

516

Sw moc dookoln,
e nikomu nie wolno,
Tylko nam jednym wolno.
Pki nam jednym wolno,
Pki my ca hord
Tych, co myl inaczej,
Trzymamy mocno za mord,
Dopty taka totalno
I taka monopolno
Defmiuje, co znaczy
Socjalistyczna wolno!
Wolno to sodki owoc,
Egzotyczny ananas,
Pod warunkiem, e ona
Nasza i tylko dla nas.
Gdyby pozwala innym
Na to samo co sobie
My sami pozwalamy,
Toby po jednej dobie
W ogle nas nie byo!
Zmiujcie si, moi zoci,
Ale my, komunici,
Nie tacy jednak idioci!
Komunizm ma takie wanie
Zalety dobroczynne:
Wolno jest planowana...
Podobnie jak wszystko inne.
Nard - w rodzaju bryczki.
Partia - w rodzaju furmana.
A wolno - w rodzaju szkapy.
Wolno jest kierowana...
Wtedy wszystkich pociga,
A nikomu nie szkodzi.
Teraz - pyta Sokorski Rozumiesz, O CO CHODZI?!"
*
Przeczytaem "Miesicznik"
Z tym paskim artykuem,
Wodzimierzu - od razu
Troch lepiej si czuem.

517

W sam raz pan to napisa

I przekona mnie pan tem:
Chodzi o to, e czasem
Dobrze by emigrantem.
Zwaszcza przy mikrofonie Niech si kto zastanowi Gdy mona miechem w nos parskn
Takiemu Wodzimierzowi...

--------------

Dwudziestopiciolecie
Przyjaciel emigrantw,
Kolega kombatantw,
Najserdeczniejszy sojusznik
Z wszystkich naszych aliantw,
Najbardziej nam oddany,
Jak nikt dla nas uczynny,
Jednym sowem, genera
Moczar - bo kt by inny? Na dwie strony uwany,
yczliwy na dwie strony,
I na wschd, i na zachd
Jak w dwie tcze wpatrzony,
Rzeczywicie, jak jaki
prasowiaski wiatowid,
Po to jest, po to yje,
Po to zrobi swj Zbowid,
Aeby rozpi pomost
Jedn serdeczn strun
Midzy komun a nami
I nami a komun.
I nie spocznie, a nasz
Gromadk rozprszon
Powrci na Ojczyzny
Komunistyczne ono,
Nie dopi i nie doje,

518

O to mu tylko idzie Genera Moczar, wanie,

Na plenum w swoim Zbowidzie,
Niedawno temu da dowd
Serca i charakteru,
W dwudziestopiciolecie
Powstania Pepeeru
Wygosi tak mow
Rozumn i podnios,
e nam na emigrncji
Serce na drodach roso.
Przypomnia nam, na owo
Dwudziestopiciolecie,
e wszyscymy - gdziekolwiek
Rozprszeni po wiecie e wszyscymy, jednako
Nieustraszeni i mscy,
Walczyli przeciw tyranii
Hitlerowskiego ciemizcy!
e wszyscymy kombatanci
W obronie rodzimej miedzy,
Zbratani wspln wojn
Ze wsplnym wrogiem - koledzy,
Czy walczylimy jawnie,
Czy pod ziemi, w sekrecie Dzisiaj nasze powszechne
Dwudziestopiciolecie!
Emigracja i Zbowid,
Pepeer, znaczy, i my,
Dwudziestopiciolecie
Razem dzi obchodzimy!
Podajmy sobie rce!
Dawajmy sobie pyska!
Rocznica koleeska,
Braterska, towarzyska,
Kombatancka, gromadzka,
onierska i swojacka!
Tak to piknie genera
Powiedzia. A znienacka

519

Wzruszony chciaem woa:

Generale! Kolego!
Jak ju mamy witowa,
witujmy na caego!
Rocznica to rocznica Zastanwcie si przecie Czemu obchodzi tylko
Dwudziestopiciolecie?
Nasza wojna przeciwko
Ciemizcy brutalnemu
Nie zacza si przecie
Dwadziecia pi lat temu?
Dwadziecia pi lat temu Obliczcie co do roku Nasza wojna z ciemizc
Bya ju w penym toku!
Dwadziecia pi lat temu Chyba zgadza si data? Nasza wojna z ciemizc
Ju trwaa dwa, trzy lata.
Dwadziecia pi lat temu,
przepraszam za sprostowanie,
Ju bylimy po Narwiku,
Po "Bitwie o W. Brytani",
W ktrej lataa polska
Eskadra Trzysta Trzecia Dlaczego nie obchodzi
Dwudziestoszeciolecia?
Chciabym zwrci pytanie
Do generaa Miecia:
Dlaczego nie obchodzi
Dwudziestosiedmiolecia?
Ciemizca ju by ciemizc,
Gwat gwatem, zbrodnia zbrodni,
Wrg wrogiem, przemoc przemoc,
Ju zdychalimy pod ni
Na barykadach z gruzu
I ula, i szkl, i miecia -

520

Dlaczego nie obchodzi

Dwudziestoomiolecia?
Generale serdeczny,
Kombatancki kolego,
Niech pan sucha, ja panu
Zaraz powiem, dlaczego:
Dwadziecia osiem lat temu Niech pan nie zatyka uszu Pan by z naszym ciemizc
Przeciwko nam w sojuszu.
Dwadziecia osiem lat temu Chyba dobrze rachujem? Z kim pan by kombatantem?
Nie z nami, ale z tym zbjem!?
Dwadziecia siedem lat temu,
Co do dnia, co do minuty,
Stalin wam kaza liza
SS-manowskie buty,
No, to nie dziw, e sama
Chronologia zabrania
Obchodzi wam rocznic Czego? Tego lizania?
Dwadziecia sze lat temu,
Gdy zbj da wam kopniaka,
Zbudzia si w was ta naga
Wierno i duma taka,
Od razu komunici
Taki zapa poczuli,
eby doczy do polskiej
Patriotycznej puli.
Ju nam dali AMNESTI!
I ju po caym krzyku.
Ju oni kombatanci
Do naszego Narwiku,
Do Falaise i do Arnhem.
Ju my jedna rodzina,
Ju spka do Tobruku
I do Monte Cassina!

521

Ju wszyscy jeden Zbowid,

Jedna dzielna komuna
Do Bardu i do Bredy,
Do "Ora" i do "Pioruna",
Ju oni akcjonariusze,
Ju oni wsplnicy mili
Do Warszawskiego Powstania,
Ktre sami zdradzili.
*
Szanowny generale,
Serdeczny kolego Mieciu,
Nie licz pan na nas w swoim
Dwudziestopicioleciu.
My mamy RNE ROCZNICE,
Bo mamy ROCZNE RNICE.
Dla tych rnic i rocznic
Uszlimy za granic.
Si duo faciunt idem,
Non est, jak mwi, idem.
Niech pan si odpepeerzy,
Razem ze swym Zbowidem.

--------------

Befsztyk dla ludu

Gupiemu si wydaje,
e pojad wszystkie rozumy.
A inteligent - skromnie
I bez faszywej dumy
Nieraz - tak jak ja wanie Sam sobie uwiadomi,
Jak bardzo on si nie zna
Np. na ekonomii.
Wszyscy si tutaj martwi,
Wszyscy gowami trzs
Na wiadomoci z kraju,
e podroao miso.
Gupiemu to wystarczy Ju krytykuje, ju sarka,

522

Ju krzyczy, e znw zawioda

Ludowa gospodarka!
Komunizm si zblamowa!
W komunimie przyczyna,
e podroaa pierwsza
Krzyowa i cielcina!
W gomuczanym chaosie,
pod Kliszk i pod Ochabem,
poegnajcie si ludzie
Z poldwic i schabem!
Komunizm winny, e ju
Befsztyka nikt nie kupi!
Takie pochopne wnioski
Wyciga - kto? - no, ten gupi.
A inteligent - nic, tylko
Naukowo ciekawy,
Sucha radia z Warszawy,
Czyta "ycie Warszawy",
Z rodzimego gonika,
Na rodzimym papierze,
U rda mu klaruj,
Wyjaniaj mu szczerze:
Czemu zdroao miso?
Sprawa jest bardzo doniosa Dlatego, e konsumpcja
Nareszcie w kraju wzrosa.
Rozumiesz? Nie? Nic nie szkodzi.
Inteligenta w thlmie
Po tym pozna, e on si
Nie wstydzi, jak nie rozumie.
Kto pyta, ten nie bdzi.
Kto si otwarcie przyzna,
e nie rozumie - niech pyta.
pytasz: Skd ta droyzna?
Na najbiedniejsz ludno
Nowym ciarem spada.
W socjalistycznym kraju
Wstyd, eby ceny jada

523

Szy w gr, nie? Wic tobie,

Jak inteligentowi,
Inteligentnie tumacz!
Niech pan si zastanowi.
Przed wojn, za faszyzmu,
Reakcji i sanacji,
Kto mg sobie pozwoli
Na befsztyk przy kolacji?
Dla partyjniakw z BeBeWuerw i Ozonw
Byy mety, kotlety,
Zrazy i boeuf Stroganoff.
Piecze wcina minister,
Obszarnik, hrabia, buruj,
A ludowi mwili:
Ty, ludu, z godu mur uj.
Z literatw jedyny
Iwaszkiewicz, co sobie
Mg pozwoli na misko,
Mia szacie... by przy obie.
Tak jak kady, kto wisia
U sanacyjnych klamek,
Znaczy, nie cay nard,
Tylko drobny uamek,
Tak niewielki uamek
Jada miso ukradkiem,
e wskutek tego w kraju
Byo go pod dostatkiem.
I tym samym - rozumiesz
Nasz zachwyt i nasz rado,
e EKONOMII CISEJ
Dzieje si w kraju zado.
Inteligenta - wanie Po tym rozpoznasz w tumie,
e jak mu inteligentnie
Wyjani... to on zrozumie.

--------------

524

Operetka
Wiadomo z kraju dla mnie
Osobicie ciekawa:
Pisarz Janusz Szpotaski (Jeli syn Stanisawa,
To jake! Znaem ojca!
I nazwisko, i data
Zgadzayby si - ma wanie
Trzydzieci cztery lata) Napisa operetk.
Mimochodem zaznacz,
e jej zoliwy tytu
Brzmi Cisi i Gbacze,
Jest to pono satyra
Na reymowe grono.
Mwi "pono", bo nigdzie
Dotd nie wystawiono
Tej nowej operetki.
Tych Cichych i Gbaczy
Nikt na scenie nie widzia,
W teatrze nie zobaczy,
Bo jake si naraa
Reymowemu gronu?
Tyle e bya nagrana
Na tamie magnetofonu.
Po domu, po kryjomu,
Po prywatnych mieszkankach,
Niegono, przy drzwiach zamknitych
I zacignitych firankach,
I w zaufanym kku
Czasami j puszczono
Dla prywatnej uciechy
Wtajemniczonych - i pono Mwi "pono", bo przecie
Wiem tylko z drugiej rki,
W tej operetce byy
Zabawne arty i scenki,

525

Piosenki i kuplety,
Bawiono si doskonale,
W tajemnicy, rzecz jasna,
I w zaufaniu - ale
Zaufanie rzecz wzgldna,
Tajemnica rzecz krucha.
Policja, nic si nie bjcie,
Zawsze wszystko wyniucha,
Wyniuchaa. Pewnego
Wieczora zadzwoni dzwonek.
przyszli. Skonfiskowali
Tam i magnetofonek.
Poprosili autora
W asycie do karetki,
Na milicji przegrali
Arietki z operetki,
Nawet sami si mieli,
Niestety, powiedzieli,
Na razie, do rozprawy,
Pan przenocuje w celi.
Kto, powiedzieli, rozsiewa
Faszywe informacje
I w sposb sarkastyczny
Znieksztaca sytuacj,
I wyraa ujemnie
W sardonicznych pogoskach
Humorystyczne docinki
O zasuonych jednostkach,
I z oszczercz ironi
Podwaa i lekceway
Autorytety ludowych
Wodzw i sekretarzy,
I przedstawiajc ich jako
"Cichych", wzgl. "Gbaczy",
Obraa cay NARD
I w umysach sluchaczy
Zamiast uszanowania
Kpiny szerzy i nieci,
Temu, w "Kodeksie Maym",

526

Artyku 23-ci
Za zniewag NARODU
I zdrad IDEAU
Wyznacza minimum kary:
Trzy lata kryminau.
*
Wysoki Sdzie! Ja, chocia
Nie w adwokackiej todze,
Mam niejak nadziej,
e sprawie nie zaszkodz,
Gdy co powiem publicznie,
Co zastanowi moe
Panw Sdziw i pana,
Panie Prokuratorze:
Akurat, rwno temu
Trzydzieci cztery lata (Ciekawa rzecz, jak si zgadza
Kalendarzowa data) Janusza Szpotaskiego
Nie byo jeszcze na wiecie,
Gdy w "Cyruliku Warszawskim",
Wczesnym kabarecie,
Sza operetka, pira
Tuwima i jego kolegi
H emara - tytu miaa
Kariera Alfa Omegi.
W tej operetce gwna
Satyra Tuwima i moja
Godzia w sanacyjnego
Generaa Sawoja,
wczesnego premiera.
W Komisariacie Rzdu
Cenzor, p. Jarosz, szaraczek
Z odwagi i z wygldu,
Prbowa nam wykreli
Z jednej i drugiej karty
Libretta co zoliwsze
Antyrzdowe arty.
Ja wtedy cae libretto

527

Posaem premierowi,
By sam skreli, co zechce,
Zrobimy, jak postanowi.
Odesa je nazajutrz
Z dopiskiem: "Od pocztku
Do koca puci wszystko.
Bez adnego wyjtku".
przyszed sam na premier.
Operetka przebojem
Sza w Warszawie p roku,
Z generaem Sawojem,
Ktrego gra Tadzio Olsza Mia twarz, nos, Wsy, figur
Zrobione do zudzenia
Na yw karykatur
Premiera - i sypa arty
O nim i caym rzdzie.
Tak byo w Polsce! W czasach
Sanacji.
Wysoki Sdzie!
Trybuna, co si porywa
Z kodeksowym rozmachem
Do sdu nad Leharem,
Ka1manem, Offenbachem Trybuna, ktry posiada
I trzyma sub iudice
Barona cygaskiego
I Hrabin Maritz Co peruki nakada
I wyroki ogasza
Na Cnotliw Zuzann
I Ksiniczk czardasza Trybuna, ktry sdzi
Tenora i subretk,
Sam na sdowej awie
Zmienia si w operetk!
*
A to wszystko - tak nagle
Zawitao mi w czaszce waciwie mona byo

528

Powiedzie w jednej fraszce:

I czemu tu si dziwi?
Taki kraj z takim rzdem:
Gdzie sd jest operetk,
Operetka jest sdem.

--------------

"Dziady"
Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?
Cyrankiewicz na premierze
Palce gryzie, strach go bierze.
Takie co na polskiej scenie!
Czyje to niedopatrzenie?
Cenzor, wida, nie uwaa,
Nie okreli egzemplarza!
Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?
Pan Gomuka blady siedzi,
Z przeraeniem Dziady ledzi.
Dotd jako ich nie czyta,
Teraz a zbami zgrzyta.
Kliszko z irytacji sapa,
Ochab si za gow apa,
Moczar truchla w pierwszym rzdzie.
Co to bdzie, co to bdzie?
Cay utwor jest wyranie
Nastawiony nieprzyjanie
Wobec naszych wschodnich braci
Oraz caej Rosji-Maci.
Ju podnosi si kurtyna,
Widowisko si zaczyna,

529

Stoi GULARZ i GROMADA

I na cay gos powiada:
"Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?"
I od razu miech na sali,
Wszyscy si rozchichotali.
Pierwszych dziesi sw wieczoru,
Pierwszych dziesi sw utworu,
Z pierwszej sceny i obrazu
I chwycio. I od razu
Ta satyra aktualna,
Jaka celna i genialna!
Ta synteza, ta formuka
W loy sykn pan Gomuka.
Co za geniusz ten Mickiewicz!
Z krzesa spad pan Cyrankiewicz.
Dziesi sw - od razu mknie pod
Strop teatru miechu trzepot
"Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?"
wietny kawa. Pierwsze sowa
I wiadomo - o nas mowa.
I w dosadnej kwintesencji
Sekret polskiej egzystencji.
Czego chichotacie, modzi?
Rozumiecie, o co chodzi.
Mwcie, komu czego braknie?
Kto z was pragnie, kto z was aknie?
Kto tu shlcha, kto tu siedzi,
Ma syntez odpowiedzi:
Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?

530

*
Patrzcie, ach, patrzcie do gry,
C tam pod sklepieniem wieci
W reflektorach - jakby szczury
Jakby duchy - jakby dzieci?
"Do mamy lecim, do mamy,
C to, mamo, nie znasz Jzia?
Ja to Jzio, ja ten samy!
Ta gruziska u mnie buzia,
To ja, Jzio, czarnobrewek,
A to mj koleka Lewek
Razem ze mn wci si bka
Lewek Trocki, prosz mamy C to, nie chcesz zna Leonka?
My tak sobie z nim latamy!"
Dusze potpione obie,
Pomykajcie std w tej dobie!
W imi Ojca, Syna, Ducha,
Widzicie Paski krzy?
Wy, sprawcy naszego ustroju,
Zostawcie nas w spokoju!
A kysz! A kysz!
Za Gularzem sala caa
Szeptem w duchu powtarzaa.
Teatr Narodowy sucha Odpowiada z mroku - sysz:
W Imi Ojca, Syna, Ducha,
Zostawcie nas w spokoju!
A kysz! A kysz!
A za oknem WIDMO - woa:
Hej, kruki, puchacze, wrony,
O, wy przeklte aroki,
Pucie mnie tu, do kocioa,
Pucie mnie, cho na dwa kroki!
Wszelki duch! Jaka potwora!
Widzicie w oknie upiora?
Wos rozczochrany na czele,
Oczy jak wgle w popiele,
achman na nim skrwawiony.

531

Ledwie si zjawi, na sali

Wszyscy ludzie go poznali!
Ta twarz wstrtna, ten wzrok winny,
To Dzieryski! Kt by inny?
Nie znae litoci panie,
I my nie znajmy litoci!
Hej, sowy, puchacze, kruki,
Szarpajmy ciao na sztuki!
Niechaj nagie wiec koci!
Musisz si drczy, wiek wiekiem,
Sprawiedliwe zrzdzenia hoe!
Bo kto nie by ni razu czowiekiem,
Temu czowiek nic nie pomoe.
A potem - cisza gucha
Cay Teatr w ciszy sucha:
Czy widzisz Paski krzy?
W imi Ojca, Syna, Ducha
Bronisz nam jada, napoju,
Zostawe nas w spokoju!
A kysz! A kysz!
Ziemi nam bronisz i nieba!
I wolnoci jak chleba!
Opamitaj si! Sysz!
Dosy twego podboju!
Zostawe nas w spokoju!
A kysz! A kysz!
Sala caa
ca aw
Chichotaa,
bia brawo.
Gdy ze sceny
grzmi te sowa,
Kady wie
To DO NICH MOWA!
Ale ONI z rzdw,
z l
Chykiem - cichcem -

532

znikli ju.
*
Potem mwi p. Gomuka
Do zaufanego kka:
Ten Mickiewicz... wieszcz narodu...
Duo zrobi nam zawodu!
e on umar, ja nie wiedzia.
Gdyby y, to ju by siedzia.
Nie ma wyjcia, nie ma rady
SKONFISKOWA CAE DZIADY!!

--------------

Wiwisekecja
Nie mwcie, e to drobiazg.
Dla bystrego lekarza
Nie ma drobiazgw.
Wszystko Wane, co zauwaa,
Kade mrugnicie oka,
Kada na nosie krostka,
Wszystko rwnie znamienne.
Nie mwcie, e to drobnostka.
Nie mwcie, bardzo was prosz,
e ja si zbyt zalepiam,
Wos rozszczepiam na czworo
I do sw si przyczepiam,
By znca si nad poczciwym
I Bogu ducha winnym
Wodzimierzkiem - ho mowa
O nim, nie o kim innym,
O Wodzimierzku Sokorskim.
Jeli ja w nim podubi,
To nie dlatego, e go
Lubi, albo nie lubi,
e mu jestem niechtny,
Lub mam na niego chrapk.
To tak, jakbym przed sob

533

Pooy zielon abk Biedna abka - niestety,

Gdy j lancetem zarn,
Dla abki to jest przykre,
Dla anatomii to wane.
Sucham czasem przez radio,
Co pan Wodzimierz Sokorski
Wygasza na swj sposb
miay i nowatorski.
Tym uwaniej go sucham,
e przecie to przedstawiciel
Radiowej reymologii,
Jej rzecznik i wyraziciel,
Arbitruk elegantiarum,
Co siebie za wzr wyznacza,
Jak przemawia przez radio
Do szarego shlchacza.
Kto tego chce si nauczy,
Ten pilnie ucha da mu.
Kiedy omawia listy,
Ktre w sprawach programu
Pisz rni shlchacze.
Powiedzia - cytuj w skrtach
"Suchacze nudz si proz
Ju po siedmiu minutach,
Natomiast - to jego zdanie
Powtarzam sowo w sowo:
WIDZOWIE POSTULUJ
MUZYK OPEROW".
Uwaacie, kochani,
On do was, do szarych obw,
Mg to samo powiedzie
Na dziesi prostszych sposobw.
Mg powiedzie w potocznej
Pogadance radiowej,
e "widzowie chc wicej
Muzyki operowej".
Nie powiedzia, na przykad,

534

e "jak z listw wynika,

Widzw bardziej pociga
Operowa muzyka".
Nie powiedzia, e pragn,
e si z yczeniem nosz,
e zgaszaj dania,
Nie powiedzia, e prosz,
e wikszo si dopomina,
Albo e si domaga
Muzyki operowej
To by bya uwaga
Zbyt atwa... zbyt wulgarna...
Powiedzia: POSTULUJ.
Politrucy tak mwi.
Tak wanie politruj.
Powiedzia: POSTULUJ,
I pstryk! - trzasa puapka,
Zapaa si w puapk
Maa zielona abka
I nadyma si - zaraz
Zwiwisekuj wam tu j...
Widzowie operow
Muzyk POSTULUJ.
Drobiazg, prawda? Nieprawda.
Myli si, kto tak mniema,
Pod mikroskopem satyry
adnych drobiazgw nie ma.
Widzowie POSTULUJ
Muzyk operow
To jest to rdo zatrute,
Co bije drtw mow
Na cay kraj przez radio,
Co std chlupie i duka,
I sika z pogadanek
Pierwszego politruka.
Std, z radia stoecznego,
Na bezbronn ojczyzn
Rozpylaj od rana
T gryp, t nosacizn,

535

T pryszczyc jzyka,
Ten pype politruczy,
Ktry ludzi po ludzku
Wysawia si oduczy.
To std Polsk zamula
Ten szlam - ta napuszono,
To forsowane Waniactwo
I ta pseudouczono
I ta mglista kwiecisto,
I ta kwiecista mglisto,
Ciga pretensjonalno
I dta uroczysto
Jednego i drugiego,
I trzeciego radioty.
Prostaka pozna po tym,
e boi si prostoty.
Prostaka po tym pozna,
e wci w nim panika taka,
e jak co powie po prostu,
To wezm go za prostaka.
Gdy on nie do zawiy,
Gdy on nie dosy mtny,
Pomyl, e mniej wany
I pinteligentny.
Kiedy go zrozumiej,
To, bro Boe, spostrzeg,
e on do powiedzenia
Nie mia nic ciekawego.
Wic dmucha do mikrofonu
Z t jedyn nadziej,
e jeszcze raz mu si uda
I znw go nie zrozumiej.
*
Przed skalpelem nauki
Nie ma adnej protekcji
Biedna zielona abka,
Ofiara wiwisekcji.

536

--------------

List do redakcji "Timesa"

Czytaem wczoraj w "Timesie",
W tej chyba na caym wiecie
Najbardziej opiniotwrczej
I miarodajnej gazecie,
Artyku wstpny - mylaem,
e piorun we mnie trzanie.
Jaka to szkoda - tak w "Timesie"
Napisali - e wanie
Ta Polska, co do niedawna
Za sowieckim kordonem
Zdawaa si jedyn
Redut i bastionem
Jakich takich wolnoci
Sumienia, sowa i prawa
Jaka to szkoda, e wanie
Ta Polska, ta Warszawa,
Ssiadka Czechosowacji
Taka bratnia i bliska,
Pierwsza na czeskiej szyi
Sowieck ptl zaciska!
e miast si wsplnie broni
Przeciw rosyjskiej przewadze,
Warszawa tak skwapliwie
Nog podstawia Pradze!
Rumunia Czechom biey
Z pomoc i Jugosawia
Po ich stronie, w obronie
Czechw gowy nadstawia,
A ten szlachetny Polak
Kto sobie uzmysowi,
e on - narzdzie szantau
Przeciw bratu Czechowi!
Jaki to al, rzeczywicie,
Jaka to myl niedobra,
Jakby nigdy nie byo
Tego polskiego Octobra!

537

Jakby si tak sromotnie

Zmieni Mr. Gomuka
Tak oni pisz - i jego
Ambicyjka i rlka!
Bo kiedy mogo si zdawa,
e on pierwszy otworzy
Zabite polskie okna
Na brzaski nowej zorzy,
Na powiew, ktrym wionie
Wymarzona swoboda
Poprzez Polsk - na cay
Zatchy Wschd... Jaka szkoda Tak oni pisz - i jaki
Wstyd pomieszany z alem,
e wanie Polak trzyma
Przeciw Czechom - z Moskalem".
Przyznaj, chocia nerwy
Mam jak stalowe przsa,
e mn, kiedym to czyta,
Jasna cholera trzsa.
Napisaem do "Timesa":
"Szanowny Redaktorze,
Wybacz pan, bardzo pana
Przepraszam, ale to, e
Polska przeciwko Czechom
Z holszewikami trzyma,
Tak jak pan wczoraj napisa,
To nie jest prawda. W tym ni ma
Cienia prawdy, dzba prawdy,
To z palca wyssana bajka.
To nie Polacy s przeciw
Czechom - to tylko szajka
Moskiewskich zausznikw,
Ktrych jedyna sia
I wadza, e ich Moskwa
Rzdem polskim zrobia,
To tylko moskiewska filia,
A w Moskwie ich centrala,

538

A oni robi w Warszawie,

Co im Moskwa pozwala,
Jak im Moskwa wytyczy,
Jakie zlecenia wyda
Na Czecha, to na Czecha,
Na yda, to na yda,
Na wroga, to na wroga,
A kto wrg w danej chwili?
Nie ich rzecz, nie ich gowa,
W Moskwie postanowili.
A Polak nie ma gosu.
Polaka nikt nie pyta,
Czy on jest antyczeski,
Czy on antysemita,
Czy on jest proarabski,
Czy antywatykaski,
Czy on fi1okacapski,
Czy antyamerykaski?
Z kim on trzyma naprawd?
W czyjej chce by obronie?
Naprawd, przeciw komu?
Naprawd, po jakiej stronie?
Bo gdyby go zapytali
I gdyby on odpowiedzia,
To ten Mr. Gomuka w rzdzie
Kwadransa by nie usiedzia.
W kwadrans by si rozwiaa
Ta bajka z palca wyssana.
Szanowny Redaktorze!
Bardzo przepraszam pana,
Niech pan si za nas nie wstydzi.
I niech pan nas nie wini,
I niech pan nam nie przysparza
Antyczeskiej opinii
Bo jeli szuka winy
I na sumieniu plamy
Za to, co dzi si dzieje
I jak dzi wygldamy,

539

I czemu tak si stao,

I czemu pan dzi grymasi,
e si rzdz w Warszawie
Bolszewiccy fagasi To gotw si pan doszuka
Winy i satysfakcji
By moe - w swoim kraju.
By moe - w swojej Redakcji".

--------------

Gierek i literatura
Wysoki inteligent,
Towarzysz Edward Gierek,
Zasuy sobie u mnie
Na maty opeerek.
Jak mi pisz koledzy
Z kraju - wiem o tym od nich W Katowicach, na zjedzie
Pisarzy Ziem Zachodnich,
Towarzysz Edward Gierek
Do polskich mistrzw pira
Wygosi zagajenie:
Czym jest literatura?
Czym nie jest? I czym by musi
Bez ideowych usterek?
Wielki znawca przedmiotu,
Towarzysz Edward Gierek,
Powiedzia: "Towarzysze,
Literatura zawdy
Ma mwi prawd. Ca
Prawd i nic oprcz prawdy!"
Tak rzek. Wszyscy na sali
Struchleli w pierwszej chwili.
Czy mikrofon niestrojny?
Czy moe si muzyk myli?
Czy on ju jest po stronie
Opozycyjnej klaki?

540

Czy on ju syjonista?
Nie myli si mwca taki.
Zawiesi gos niedbale,
Spojrzeniem obj sal.
"ca prawd! - powtrzy
Prowokujco - Ale
Co jest prawd? - zapyta
Znieruchomiaych suchaczy
Prawd jest to, co Partia
Literaturze wyznaczy.
My czarne, to prawda czarna,
My biae, to prawda biaa.
I to jej cae zadanie,
I jej ambicja caa.
Co z Moskwy w niedziel wieczr
Zatelefonowano,
To w Warszawie jest prawd
Od poniedziaku rano.
Co w Moskwie zdementuj
We wtorek, to we rod
W Warszawie nie jest prawd,
Tak macie wygod.
Gdzie indziej literatura
Musi si trapi, biedzi,
Myszkowa, wszy, maca,
Szpera, szuka i ledzi,
Nim si prawdy dochrapie
I pozna j, i polubi,
Dziesi razy zabdzi,
Krok zmyli, nog zgubi
Na jaowych manowcach,
W bezproduktywnym znoju.
A u nas, w patriotycznym
Socjalistycznym ustroju,
Rozumiesz, jeden z drugim
Literacki kolego,
Jakie masz uatwienie?
Przychodzisz do gotowego.

541

Piszcie prawd! A prawd

Jest to, co w Politbiurze
Partia, na rozkaz Moskwy,
Wskae literaturze!"
Powtarzam, co rzek ten Gierek,
Nie jak jaki jasnowidz,
Ale okrn drog
Dostaem list z Katowic.
Pisz mi dwaj koledzy:
"My tu nie mamy sposobu Moe pan temu Gierkowi
Odpowie za nas obu?"
Koledzy! Odkd istnieje
Pojcie literatury,
Towarzysz mu takie
Gierki i takie bzdury.
To tu, to tam, od stuleci,
W nieustajcym chrze
Tysice takich Gierkw
Gro literaturze.
Tysice takich Gierkw,
Tysice zuchwaych malcw,
Prbuj literaturze
Piro wytrci z palcw,
Chwytaj za do piszc,
To, wrzeszcz, nie jest twrcze!
To, krzycz, niecenzuralne!
To wrogie! To wiatoburcze.
To nieortodobyjne!
To antyfamilijne!
To rewizjonistyczne!
Szkodliwe! Niepartyjne!
Tysice takich Gierkw
Hau, hau, hau, gadu, gadu,
A potem po tych Gierkach,
Patrzcie no, ani ladu.
Byle wiatr na nich dmuchnie
I z piasku bicz ukrci
I biczem ich przegoni

542

W guch noc niepamici.

Jeden Gierek i drugi,
Dziesity i pitnasty
Mrok nazwiska zadepce
I wypleni jak chwasty.
Ani wieci ni cieni,
Ani ech, ani szmerkw
Nie zostanie na wiecie
Z tych jednodniowych Gierkw.
To jedno, co zostaje
W kocu z wszystkich stuleci
Kilka kartek papieru
Wiersz - jeden, drugi, trzeci Stronica - jedna i druga
A na nich byska znienacka
Iskierk zot - prawda
Nie adna partyjniacka.
Nie "obowizujca",
Z nikim nie "uzgodniona",
Nie lewa ani prawa,
Nie biaa, nie czerwona.
Ale po drogich wiekach
Ciekawa to rzecz - tym trwalsza,
Tym bardziej wci aktualna,
Im kiedy bya zuchwalsza,
Po wiekach wszystko zici,
Wszystko sprawi i wskra.
W niej jednej - patrzcie tylko
Prawdziwa literatura.
Wracajc do tego Gierka
Nie szukajmy z nim sprzeczki.
Nie przejmujmy si. To s
Gierki niewarte wieczki.

--------------

543

Hemar skonfiskowany
(HISTORYJKA AUTENTYCZNA)
Bya z wizyt w kraju,
Po miesicu bez maa
Wczoraj wrcia, od razu
Zatelefonowaa,
Umwia si ze mn
I z miejsca, na ulicy,
Powiedziaa mi, co j
Spotkao na granicy
Przy wjedzie do ojczyzny.
"Ma pani co do oclenia?"
Zapyta celnik. "Nie wiem
Odrzeka pani Genia. Prosz, niech pan sam sprawdzi".
Wskazaa walizki doni,
Ale on mwi dalej
Z sadystyczn ironi:
"Domylam si - tak mwi
e pani tu z sob wzia
Waszego wieszcza... Hemara...
Poezje i arcydziea?
Czy zgadem?" - "Tak! - odrzeka
Genia rozpromieniona.
Mam jego ksik Im dalej
W las. Patrz pan, oto ona!
Ja go znam osobicie
Dodaa z niewinn gracj.
Widzi pan? Mam egzemplarz
Z odrczn dedykacj".
Celnik, jak gdyby czeka
Na podobn odpowied,
Zacz z wolna, stopniowo
Na twarzy fioletowie.
"Ta ksika zabroniona
Powiedzia do pani Geni
Ja j - rzek - konfiskuj",
I schowa tom do kieszeni.

544

Moja znajoma zblada

Jak fajansowy talerz
I krzyczy: "Jakim prawem?!
Przepraszam pana! Ale -"
Celnik grony, sprony
Subowym majestatem,
Powiedzia: "Ciesz si pani,
e sprawa koczy si na tem".
Odprawi pani Geni
Skinieniem wadczej doni.
A mojej bice wjazdu
Do ojczyzny zabroni.
Skonfiskowa mnie. Dumam
Nie mog poj, dlaczego.
Ta ksika to zbir wierszy.
Co w wierszach moe by zego?
Niektre znacie z radia,
Sam je mwiem. Inne
W odpisach kr w kraju,
Wiecie, jak s niewinne.
To satyry, to fraszki,
arty, zadumy, rymy
W nowej Polsce Ludowej
My krytyk lubimy Tzn. - wy lubicie,
Chwalicie, popieracie
Dlaczego moja bieczka
Ulega konfiskacie?
Prosto, jasno pisana
I dla kadego dziecka
Zrozumiaa... Zabawna...
Troch antysowiecka...
Jak wszystko w kraju...
Troch Antyrzdowa...
Do rymu zgasza drobne pretensje
Pod adresem reymu,
Lecz takie jest jej prawo.
To to prawda nienowa:
Satyra wtedy co warta,

545

Gdy jest antyrzdowa.

"Prorzdowa satyra"
O, gupia CONTRADICTI0
IN ADIECTO... Bezpodna
Tandeto! - fikcjo!
Ze wiersze, liche rymy
Jakich moc w kraju macie
Te, rozumiem, powinny
Ulega konfiskacie.
Gryzmoy kadzidlane,
Pochlebcze mtne miecie
Konfiskujcie. Zrozumiem,
Gdy to skonfiskujecie.
Ale - zmiujcie wy si
I krzywdy mi nie rbcie
Moecie mnie nie lubi...
Trudno, to mnie nie lubcie,
Ale musicie - wbrew wszelkim
Rnicom ideologii Przyzna, e to, co ja pisz,
Jednak ma rce i nogi.
Ja nie jestem Krasickim,
Ja nie jestem Sowackim.
Lecz jednak pisz na pewnym
Poziomie literackim.
Z satyrycznym przeksem
Wykpiwacie Hemara,
Nazywajc go "wieszczem".
I miechu co niemiara.
Ale przyznajcie - czy wam
Przyjemnie, czy nieprzyjemnie
Ile wy macie w kraju
"Wieszczw" lepszych ode mnie?
Wic mojej ksiki zabrania
W ksigarni, na wystawie,
W Polsce - to jaka pomyka,
To wstyd... to to bezprawie.
A moe durak celnik

546

Przekroczy swe uprawnienia?

A moe caa historia
Zmylona? Pani Genia
Wyssaa j sobie z palca
I ja tu przez t pani
Nieprawd pisz moe
I plotki powtarzam za ni?
Jeeli to nieprawda,
Nie wtpi, e naleycie
Przez radio albo w prasie
Surowo mnie zgromicie.
Jam te, za kar, gotw
Do skruchy w tym rodzaju,
e skrzyni moich ksiek
Darmo pol do kraju,
Do ksigarni - kto zechce,
Za bezcen ksik kupi,
Bdzie mia atwy dowd,
Jaki ja byem gupi,
Gdy wierzyem oszczerstwu,
e nie ma wolnoci sowa
W nowej Polsce Ludowej,
e nowa Polska Ludowa
Tak si uchroni, tym si
Ostoi, tak si umocni,
Gdy tomik emigracyjnych
Wierszy Hemara ocli.
Ale - jeli to prawda,
Co rzeka mi pani Genia
Nic nie mwcie. Nie bdzie
Nic do odpowiedzenia.
Skwitujcie mnie milczeniem,
Jak gusi i jak lepi,
O sprawach tak haniebnych
Im mniej mwi, tym lepiej.

--------------

547

Plamy na mapie
Nie po to pytam, eby
Sierdzi si wzajem i zyma,
My tylko tutaj ciekawi,
Czego mamy si trzyma?
Zainteresowani,
Ciekawi, coraz ciekawsi
Rozchodzi si o t now
Ludow kultur na wsi,
Zagadnienie jest takie
Wane i poyteczne,
A wiadomoci z kraju
Zmienne niestety, sprzeczne.
Podobno pierwszy raz w dziejach
Dokonalimy cudu:
Ludowy rzd zacz w polsce
Er Kultury Ludu.
Ze suszn dum, radonie
Wr pisma i rozgonie,
A nam, na emigracji,
Serce z podziwu ronie.
Przed wojn - to pamitam
I zapomnie nie mog
Byo tak, e przed sob
Chop mia zamknit drog
Do udziau w kulturze.
W najlepszym razie, wiecie,
Mg tylko by profesorem
Na uniwersytecie,
Co najwyej - premierem,
Albo w Sejmie marszakiem,
Do tego stopnia w karierze
By hamowany cakiem.
To pamitam - przed wojn,
No jake - za sanacji
Mielimy problem, na wsi
Nie byo mechanizacji!
A dzi nam powiadaj

548

Z dum radosnej wrzawy,

e wie tak mechanicznie
Sucha radia z Warszawy,
Tak mechanicznie wszystko
Odbiera, przyjmuje, chwyta,
Tak mechanicznie gosuje,
Tak mechanicznie czyta
Kade sowo Gomuki,
Moczara czy Werblana,
e mona rzec - nareszcie
Wie jest zmechanizowana.
A jeszcze te wietlice,
W wietlicach potacwki,
Wieczorki, telewizorki,
Elektryczne arwki,
Autorskie pogadanki,
Dyskusje, teatry, prby,
Jakie klubokawiarnie,
Czy te kawiarniokluby Wieczorami, po pracy,
Przy kawce brydyk, warcaby,
A w leszczynie mi sowik,
A w stawie kumkaj aby Wsi cicha, wsi kultura1na!
Ja gono i jawnie chwal
Ten nowy ustrj ludowy,
Tzn. chwali bym, ale
Drcz mnie wtpliwoci...
Dokucza mi pytanie...
Par tygodni temu
Zapaem niespodziewanie
Radio Warszaw Pierwsz
Czasem j tutaj zapi
Nadawali z gorycz
Audycj "PLAMY NA MAPIE".
Przychodz pono do radia
Listy jawne i szczere:
"Zamiast wietlicy mamy
Rozwalon ruder,

549

Telewizor nie dziaa,

Od czterech lat zepsuty,
Nawet to maa szkoda,
Bo program by psu na buty.
Pi lat temu by u nas
Zesp piewaczy, ani
ladu ju z niego nie ma,
Dzi tylko chuligani
piewaj "Woga, Woga.
Pijan nocn gromad,
Jak komu si nie podoba,
To mu po mordzie nakad".
A z innej wsi, z Grabina,
Pisz: "U nas normalnie
Mielimy klubokawiarni,
Mamy klubopijalni.
Na ca wie to zupena
Kulturalna zakaa.
Telewizor zatkany,
Ubikacja nie dziaa,
Stoy i krzesa w drzazgach,
Rdza kapie z wodociga,
A pijaki arwk
Osram graj w ping-ponga".
(Bardzo prosz, kochani,
Niech nikt si na mnie nie sierdzi,
Nie ja tak twierdz, to Radio
Warszawa Pierwsza tak twierdzi).
A spod Wodawy pisz:
"U nas od czterech lat czeka
Nasza wypoyczalnia
Ksiek i biblioteka
Na naprawienie wiata,
Take samo w wietlicy
Ciemno, jak za przeproszeniem,
Bo zgaso na ulicy.
Mamy telewizorek
I radio z lampami dwiema,

550

One by gray, tylko

Nieczynne, ho prdu nie ma,
A Prdu nie ma, ho cztery
Lata temu, przy wicie
Urodzin Wiesawa Gomuki,
Zrobio si krtkie spicie
I nie mona naprawi
Od czterech lat, bo kto ma
Zapaci za nowy korek,
To jest rzecz niewiadoma".
Przepraszam was, najmilsi,
Proba moja najszczersza,
Nie gniewajcie si na mnie,
To Radio Warszawa Pierwsza
Par tygodni temu,
W czerwcu, w ostatni niedziel,
Cytowao te listy
Tych listw byo tak wiele,
Za wiele - zaczy mi si
Ukada w jaki ponury
Paradoks brakorbczej
Niedopieczonej kultury.
Przed rozmarzonym okiem
Jawi si polska wioska,
A w niej nowa kultura...
Kultura patiomkinowska...
Wic jak z tym jest naprawd?
Naprawd, al serce apie,
e takie brzydkie PLAMY
Na takiej licznej Mapie.

--------------

Dyskusja
Dyskusja to dziecinna,
Bo rzecz wzgldna i pynna,
Z ktrej strony popatrze,
Z kadej zdaje si inna.

551

Czy Polska jest, czy nie jest

Pod okupacj wrog?
Zaley - w jakim sensie,
W czyich oczach? Dla kogo?
Dla towarzysza Gomuki
I jego "Trybuny Ludu"?
Uwzgldnisz punkt widzenia
I odpowiesz bez trudu.
Dla generaa Moczara,
Zbowidzkiego trybuna?
Dla Tassa? Dla Pentagonu?
Dla Foreign Office'u? Dla Una?
Z ktrej strony popatrzysz,
Tak sobie pogldy urb
Dla FBI? Dla BBC?
Dla radiw status quo Europe?
Dla amerykaskiego
Ambasadora w Warszawie?
A on wanie z Moczarem
Przy koniaku i kawie Z rozpromienionym obliczem
Na lunchu z Cyrankiewiczem
Polska pod okupacj?
Nie wie o takiem niczem!
Jedynych dwch okupantw
Zna tu nasz druh jataski:
To ten koniak kaukaski
I kawior astrachaski.
*
I o co ta dyskusja?
I w czym szkopuy si kryj?
Dla kogo Polska "nie jest
Pod okupacj niczyj?"
Dla semantycznych purystw,
Dla kauzyperdw jurystw,
Wykrtnych szpicefindrw
I mtnych specjalistw,
Dla skrztnych naganiaczy
Na ideowe strip-teasy,

552

Dla traweldokumenciarzy
Z piecztk warszawskiej wizy,
Dla handeesw ciuchowych,
Dla szmuglowych wiarusw,
Co jeszcze skr zedr
Z krajowych obdartusw,
Dla pagartowych kumoszek,
Dla dwustokowych pisarkw,
Dla Panu Bogu wieczkarzy
I dla diabu ogarkw,
Dla nietoperza, dla Maki
Wstaki, dla Szmaty Hari,
Dla znikowych ptnikw
Na ojczyste safari,
I dla bywalcw darmowej
Wdy na Portland Plejsie,
Pod ten Komitet Lubelski
W rocznic przyjd i schlej si,
Chaim siulim! Ojczyzn,
Wolno - uszanowanie
Dla pana ambasadora
Racz nam zachowa, Panie...
Dla dyskusyjnych krtaczy,
Dla szczwaczy, dla poshlgaczy
Polska nie jest pod adn
Okupacj. To znaczy Dla nich rzdzi w Warszawie
Rzd normalny, legalny,
Prawny, konstytucyjny,
Narodowo-moralny.
Dla innych, dla nas, prawda
Inna jest Gorzka i sroga:
Polska na dnie nieszczcia,
Pod okupacj wroga,
Pobita, na ziemi ley,
Sztych szabli ma u krtani.
Stoj nad ni bezkarni,
przez cay wiat uznani

553

Gwaciciele bezwstydni,
Trupojady, hyjeny.
A j wiat zdradzi
I oczy Odwraca od tej sceny.
I o co tu dyskusja?
I o co si kcimy?
Kto wygra j? My czy oni?
Kto racj ma? Oni czy my?
Przecie niewana racja!
Rada wana i droga,
Jak by Polsk wybawi
Spod okupacji wroga?
Ja widz t jedn rad:
Ilu nas jest, mniej wicej
Czy jeszcze kilka setek,
Czy jeszcze kilka tysicy Abymy wszyscy - kruki,
Spy wtrobojedy
Aebymy wymarli
Co do jednego. Wtedy
Wy wygracie dyskusj.
Wy, zwyciscy puryci,
Niezwalczeni juryci
Tryumralni turyci,
Zostaniecie na placu
Z t Polsk, jako ywo
Semantycznie ju woln.
I semantycznie szczliw.

--------------

Scenariusz filmowy
We wsi koo Radomia
Sekretarz Partii z rana
Wybra si do chaupy
Rolnika Kajetana.
Otwiera jemu baba,
Dzie dobry, pani Tolu.

554

Wy do nas z czym? Pyta Tola.

Wasz w domu? Nie, on-e w polu.
Nie przyjdzie a w poudnie.
Chcecie poczeka? Nie, nie,
Chciaem jemu przypomnie,
e w pitek posiedzenie.
Kobita, jak to kobita,
O wszystkim musi wiedzie,
Od razu przestraszona.
A za c on ma posiedzie?
Podatki ma zapacone,
Dostawy wszystkie w porzdku,
Jak z czym zalega, to jeszcze
Moe zapaci do pitku?
Nie, nie - mwi sekretarz
Partia robi zebranie W pitek.
Chciaem przypomnie,
eby on przyszed na nie
O szstej. Powtrzcie jemu.
Kobita, jak to kobita
Zaciekawiona. Rce
Wyciera o fartuch, pyta,
Wycierajc - ho wanie
Pierogi robia z kasz
Ma przyj? Na jak parti?
Jak to na jak? Na nasz,
Pepeerowsk! Wy jemu
Powtrzcie - w pitek o szstej.
Kobita wyciera rce
Z tej kaszy czy kapusty,
Czy drody - wszystko jedno,
Co ona tam gniota w dziey
I mwi: Do adnej partii
Mj, mwi, m nie naley,
To po co jemu chodzi
I traci czas roboczy?
Obywatelko, powiada
Sekretarz, wy mnie w oczy

555

Nie pieprzcie tym podobnych,

Prosz was, powiedzonek,
e my w Partii nie wiemy,
Kto czonek, kto nie czonek!
Nie! - upiera si baba
Z typowo babskim jazgotem
On nie czonek! On nigdy
Mnie nic nie mwi o tem!
Jake! - krzyczy sekretarz
Ja jego mam na licie
Czonkw Partii! - popatrzcie,
Kajetan Grud Rzeczywicie,
Na licie Gruc, Kajetan,
Litera po literze,
Tera widzicie? Widz.
Tera wierzycie? Wierz.
Powtrzcie mu - w pitek, u mnie
W chaupie, znaczy si, w biurze.
Nic si nie bjta, odrzeka.
Ju ja jemu powtrze.
Cze, powiedzia sekretarz
I botem brnc, przez kupy,
Poszed sto krokw, opodal,
Do Kleofasa Krupy.
Wy z czym? - pyta w opotkach
Dua chuda niewiasta.
Krupa w domu? Nie, nie ma,
Pojecha na targ do miasta.
Powtrzcie, mwi sekretarz,
Towarzyszowi Krupie,
e w pitek jest zebranie
Partii, u mnie w chaupie,
eby on by, jak zwykle,
Bo spraw jest caa masa.
A co wam - mwi baba
Do mego Kleofasa?
I jaka to znowu partia?
C to - krzyczy sekretarz Czy wy
Z ksiyca spadli?

556

Wy dorosa kobieta-,
Nie wczoraj narodzona!
Co tak mrugacie oczyma?
Nie wiecie, jaka partia?
Jedna jest, innej ni ma,
Tylko nasza, ludowa,
Dla starszych i dla modziey!
Wiem, mwi baba, tylko
Przecie mj nie naley .
Jake on nie naley?! Naley!
Od zeszej zimy
To w ewidencji czonkw
My jego prowadzimy!
Nieprawda! - krzyczy baba
Od razu za i zuchwaa
To on by mnie si przyzna!
Ja bym przecie wiedziaa!
A nigdy pary nie puci!
A ja go mam na licie!
O, tu! - krzyczy sekretarz
Widzicie? Rzeczywicie,
Na licie, czarno na biaym,
Wyranie, bez obsonek Pisze:
Krupa Kleofas,
Rolnik, onaty, czonek.
No? Wic czy powtrzycie
Swojemu Kleofasu?
Pitek szsta wieczorem.
A teraz cze, nie mam czasu,
Innym te chc przypomnie
I jeszcze wpa do wjta.
Powtrz, rzeka baba.
Powtrz. Nic si nie bjta,
Ju on to zapamita.
Powtrz mu jak ula.
I przyjdzie. Chyba eby
Na obie nogi zakula.
A towarzysz sekretarz

557

Po drugiej stronie drogi

Ju puka do chaupy
Macieja Kuternogi.
A, Macieju! - powiada
Z urzdowym zapaem
Jestecie. To bardzo dobrze,
e was w domu zastaem,
Chciaem was zawiadomi,
e w pitek jest zebranie
W Partii, znaczy si, u mnie
A Maciej niespodziewanie
Psst! - mwi - ciszej! - mwi
Gow skuli w ramiona...
Co jest? - pyta sekretarz.
A Maciej szepce: ona...
ona w kuchni... sza! - mwi
Bagam was, mwcie ciszej...
Dlaczego? - pyta sekretarz.
Bo jak ona usyszy,
e ja partyjny czonek...
e ja do partii chodz...
Ja, wiecie, towarzyszu,
Nie mwiem niebodze...
Ona, wiecie, dewotka...
uwiadomiona nie cakiem...
Po mordzie by mi nakada
Lub w eb kuchennym wakiem...
Ja - pacze - parti kocham...
Tylko co za rnica?
Przed on... przed rodzin...
Psst - cicho - to tajemnica.
*
PPR w konspiracji...
Przychodzi mi do gowy,
C to byby za tytu
I scenariusz filmowy!
Tylko gdzie film nakrci?
O tym te myle naley
Tam-e nikt nie pozwoli...
Tutaj nikt nie uwierzy...

558

--------------

Pytanie bardzo aktualne

Gdyby kto mi wyjani wreszcie
W krtkich sowach, prostym jzykiem,
Jak to mona by jednoczenie
Komunist i katolikiem?
Jak to mona w kociele przy wicie
Na kolanach doprasza si cudu
I uwaa, w tym samym momencie,
e religia to opium dla ludu?
Kto marksista, to uwiadomiony,
Nie pjdzie na lep oszukastwa,
Nie da nabra si na zahohony
Buruazji i drobnomieszczastwa.
Jemu ycia poza grb nie trzeba.
Bogiem gowy mu nie baamutaj.
Czyca nie ma i nie ma Nieba.
Tylko pieko jest, wanie tutaj.
Tu partyjna legitymacja
To dla niego chrzestny sakrament,
Dialektyczna indoktrynacja
Zastpi mu Nowy Testament
Ma na Kremlu swego papiea,
W Kominternie swj episkopat,
Prosto nosa, dokd ka, zmierza,
Dopki w nieask nie popad.
Bo kiedy si aska odmienia,
To go zami jak badyl chrustu
I nie bdzie dla rozgrzeszenia,
Zmiowania ani odpustu.
Jego spowied - w wiziennej piwnicy
Pod arwk nag. Jego skrucha,
Gdy mu zby wybij stranicy,
A pokut - mier lepa i gh1cha.
Jak ziarenko piasku w maszynie

559

Ani zgrzytnie, nie usyszysz zgrzytu,

Kiedy sczenie i minie, i zginie
Na zesaniu, w wiecznociach niebytu.
Czowiek nie ma losu ni nadziei
Poza Pastwem, poza Ustrojem.
Jest tylko paliwem Idei,
Ceg, mierzw, nawozem. Gnojem.
Sam wie o tym, sam godzi si cile
Z t doktryn prost i przejrzyst.
Jak to mona by naraz - tak myl
Katolikiem i komunist?
*
Katolicyzm - cakiem inna lekcja.
Inna pono za trudy zapata.
Cakiem inna, zdaje si, protekcja,
Inna aska - nie z tego wiata.
Czowiek nagle taki wany, wiecie
Dusza w ciele czowieka zamknita,
To rzecz, mwi, na caym wiecie
Najwaniejsza, najbardziej wita.
On sam, wol sw i rozumem,
On, samotny, odpowiada za ni,
Nie przed Parti i nie przed tumem,
Nie przed tajnej policji tyrani Przed czym innym. A jeli zgrzeszy,
Jeli dusz win wypaczy,
Wie i wierzy, e kto go pocieszy,
Wie i wierzy, e kto mu przebaczy
I wysucha bagalnej wymwki,
Kto, kto gwiazd w mroku poyska.
Kto, przed ktrym los jednej mrwki
Waniejszy ni ustrj mrowiska.
*
Tak si czasem zadumam, a al, bo
W labiryncie sprzecznych rnych przynt
Wydawaoby si - albo, albo
Alkoholik - albo abstynent - A tu patrzcie - jakie wygibasy!
A tu patrzcie - jaka tragiheca!
Biegn truchtem od kasy do kasy!
Po chleb cwaem od pieca do pieca!

560

Wynalazcy sprytnego sposobu,

Ohojniackie chudopachoki,
Wycigowcy od obu do obu,
Jednym tykiem pn si na dwa stoki!
Katolicko-bolszewickie witki.
Ja w tym wrzasku-m si zgubi, w tym cisku-m!
Nasze polskie genialne wyjtki...
Co powiedzie im? "PAX" vobiscum.

-------------http://gim4.bci.net.pl/biblteka/autor079/text0276.html - ostatni

561