Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

Á¯ËÝà XI. ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍà ÁÝËÒÃÝÕ ÀÐÃÀ ǯÉ

ÕÝÑÝà À. ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍà ÄÀÕÈÍ ÁÝËÒÃÝÕ ÀÐÃÀ ǯÉ

Ìýäýæ áàéõ øààðäëàãàòàé ¿íäñýí àñóóäëóóä

• Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ àæèëëàãààíû äàðààëàë

• Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òàéëáàð òîäðóóëãûí à÷ õîëáîãäîë, ò¿¿íèéã õèéõ
àðãóóä
• Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãî

Àæ Àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýæ, ãàðãàõ àðãà÷ëàëûã

Ñàíãèéí ñàéäûí 1999 îíû 215 òîîò òóøààëààð áàòàëæ ãàðãàñàí. Íÿãòëàí áîäîõ
á¿ðòãýëýý øèíý÷èëæ áàéãàà àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà
áýëòãýæ òàíèëöóóëàõäàà þóí ò¿ð¿¿íä Ýíý àðãà÷ëàëûã ìºðäºõ ¸ñòîé. Ýíý ãàðûí
àâëàãûí XII äóãààð á¿ëýãò òóñãàñàí Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãûã
áîëîâñðóóëàõ òàëààðõ çºâëºìæèéã áàéãóóëëàãûíõàà íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí
áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéã áîëîâñðóóëàõäàà àøèãëàæ áîëíî. Ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàíãèéí òîäðóóëãà áýëòãýõ ¿ëãýð÷èëñýí çààâðûã Ñàíãèéí ñàéäûí 2000 îíû
64 òîîò òóøààëààð áàòàëæ ãàðãàñíûã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òîäðóóëãà õèéõäýý
ìºðäºíº.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõòýé õîëáîîòîé òóëãàð÷ áîëîõ áýðõøýýë

äîãîëäëóóä

Äîãîëäîë Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëä ¿ç¿¿ëýõ íºëºº

Åðºíõèé äýâòýð õºòëºõã¿éãýýð Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí íàéäâàðòàé
ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàñàí áàéõ áàéäàë àëäàãäàíà.
Åðºíõèé äýâòýð õºòºëñºí õýäèé ÷ Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí íàéäâàðòàé
òóñãàãäñàí ¿ëäýãäë¿¿ä íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë àëäàãäàíà.
òàéëàí äàõü ä¿íòýéãýý á¿ðýí
òîõèðîõã¿é áàéõ
Îðëîãûí òàéëàíä çàðäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí íàéäâàðòàé,
òóñãàõäàà ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí ¿íýí çºâ áàéäàë àëäàãäàíà.
çîðèëãûã áèø òàòâàðûí òàéëàíãèéí Çàðäàë áóðóó òàéëàãíàãäàíà.
¿ç¿¿ëýëòèéã ìºðäºõ õàíäëàãà
äàâàìãàéëñàí áàéõ
̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí çîðèëãî, Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí íàéäâàðòàé
à÷ õîëáîãäëûã á¿ðýí îéëãîîã¿é, áàéäàë àëäàãäàíà.
òàéëàíã çºâ àðãààð áýëòãýýã¿é áàéõ.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã äàõèí áýëòãýõ àæëûí äàðààëàë

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àæèëëàãààíû ¿íäñýí äàðààëëûí òàëààð áèä

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàòíû òóõàé IV ä¿ãýýð á¿ëýãò ¿çñýí áèëýý.
Áàòëàãäñàí çààâàð àðãà÷ëàëûã á¿ðýí íýâòð¿¿ëñýí áàéãóóëëàãà ýíý á¿ëýãò
ºã¿¿ëñýí äýñ äàðààëëûã áàðèìòëàíà.

ÀÀÍ áàéãóóëëàãà ÍÁÁÎÓÑ-ûí çàð÷èìä íèéöýæ, áàòëàãäñàí çààâàð àðãà÷ëàëûã

ìºðäºõèéí òóëä ºìíº áýëòãýñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà äàõèí òàéëàãíàõûã
õ¿ñâýë ýíý ¿éë àæèëëàãààíäàà äàðààõ àæëûí äàðààëàë àðãà ç¿éã áàðèìòàëæ
áîëîõ þì. ªºðººð õýëáýë ºìíº áýëòãýñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà äàðààõ àðãà
ç¿éã áàðèìòàëæ áýëòãýñíýýð ýíý òàéëàíò ¿åýñ áàéãóóëëàãà íÿãòëàí áîäîõ
á¿ðòãýëýý øèíý÷èëæ áàéãàà õýðýã þì.

129
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

1. Äàõèí òàéëàãíàõ ãýæ áàéãàà óëèðëûí äàíñäûí ýõíèé ¿ëäýãäëèéí ¿íýí

çºâ áàéäëûã øàëãàæ, åðºíõèé äýâòýðò òóñãàõàä áýëòãýõ. ªìíºõ ¿å¿äèéí
àæèë ã¿éëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ìýäýýëýëä øèíæèëãýý õèéæ, òóõàéí
óëèðëûí àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýõ ÿâöàä ýõíèé ¿ëäýãäýëòýé õîëáîîòîé
çàëðóóëàõ æóðíàëûí áè÷èëò¿¿äèéã òà áýëòãýñýí áàéõ áà îäîî òýäãýýð
çàëðóóëãóóäûã äàíñíû ýõíèé ¿ëäýãäëèéã çàëðóóëàõ õ¿ñíýãòýíä òóñãàæ,
äàíñäûí ýõíèé øèíý÷ëýãäñýí, ¿íýí çºâ ¿ëäýãäë¿¿äèéã òîîöíî. Èéì
õ¿ñíýãòèéã òóñãàéëàí áýëòãýæ áîëíî ýñâýë òóõàéí òàéëàíò ¿åèéí ÿéëãýý
áàëàíñàä ýõíèé ¿ëäýãäëèéí çàëðóóëãûã íýãòãýæ òóñãàñàí áàéæ áîëíî. Á
áîëîí Ä êîìïàíèé èéì çàëðóóëãûã òóñãàñàí ÿéëãýý áàëàíñûã õýðõýí
áýëòãýñýí æèøýýã XIII äóãààð á¿ëãýýñ ¿çíý ¿¿.
2. Äýýð òîäîðõîéëñîí ¿íýí çºâ ýõíèé ¿ëäýãäë¿¿äèéã Åðºíõèé äýâòðèéí
äàíñàíä òóñãàæ, äàðàà òàéëàíò ¿åèéí àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýõýä áýëýí
áîëãîíî. ªºðººð õýëáýë çàëðóóëñàí ýõíèé ¿ëäýãäë¿¿äèéã Åðºíõèé
äýâòýðò òóñãàíà ãýñýí ¿ã.
3. ̺íãº, áàðàà ìàòåðèàë, öàëèí, ¿íäñýí õºðºí㺠ãýõ ìýò á¿ðòãýëèéí áóñàä
ñèñòåìä òàéëàíò ¿åä ãàðñàí àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýñýí æóðíàëóóäûã
¿íäýñëýí, òýäãýýð äàíñíû áè÷èëò¿¿äèéã Åðºíõèé äýâòýðò øèëæ¿¿ëýí
á¿ðòãýíý.
4. Äýëãýðýíã¿é àæëûí õ¿ñíýãò áýëòãýíý. Àæëûí õ¿ñíýãòèéã äýëãýðýíã¿é
áàéäëààð (10 áàãàíàòàé) áýëòãýõã¿é ãýæ ¿çâýë ÿéëãýý áàëàíñ(6
áàãàíàòàé) áýëòãýíý. Àæëûí äýëãýðýíã¿é õ¿ñíýãò íü òîõèðóóëàõ
áè÷èëòèéã òóñãàõ 2 áàãàíòàé áàéäãààðàà ÿëãààòàé.
5. Åðºíõèé äýâòðýýñ çàëðóóëñàí ¿íýí çºâ ýõíèé ¿ëäýãäýë, òóõàéí äàíñíû
äåáåò, êðåäèò ã¿éëãýýíèé íèéò ä¿íã àâ÷, ÿéëãýý áàëàíñàä òóñãàíà.
ÿéëãýý áàëàíñ äýýð á¿õ äàíñäûí ýöñèéí ¿ëäýãäëèéã òîîöíî. Èíãýõäýý
òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò òîîöîîëæ òóñãàäàã ºãëºã, àâëàãà, çàðäàë,
îðëîãûí òîõèðóóëãóóä á¿ãä õàìðàãäñàí áàéõ íºõöëèéã õàíãàõ ¸ñòîé.
6. ÿéëãýý áàëàíñàä òîîöñîí äàíñäûí ýöñèéí ¿ëäýãäë¿¿äèéã Åðºíõèé
äýâòðèéí äàíñàíä òóñãàíà. Èíãýõäýý ÿéëãýý áàëàíñ áýëòãýæ áàéõ ¿åä
äàíñíû äåáåò, êðåäèò ã¿éëãýýíèé ä¿íä ÿìàðâàà áàéäëààð òîõèðóóëæ,
çàëðóóëñàí áîë òîõèðóóëæ çàëðóóëñàí ä¿íãýýð åðºíõèé äýâòðèéí
ìýäýýëëèéã øèíý÷èëñýí áàéõ øààðäëàãûã õàíãàõ ¸ñòîé.
7. Ñàíõ¿¿ãèéí ¿íäñýí äºðâºí òàéëàíãèéí ìàÿãòûã áºãëºíº.
8. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãûí áàðèìòûã áîëîâñðóóëæ äóóñãàõ

Ýíý àæèëëàãààíû äàðààëëûã áàðèìòëàõäàà äàõèí òàéëàãíàæ áàéãàà õóãàöàà íü

óëèðàë ýñâýë æèëèéí àëü íü áîëîõûã õàðãàëçàõ õýðýãòýé. Õýðâýý óëèðàë áîë
îðëîãî áà çàðäëûí ò¿ð äàíñóóä, ìºí îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñûã Åðºíõèé
äýâòýðò õààõã¿é ººðººð õýëáýë ýäãýýð äàíñóóä á¿ðòãýãäñýí íèéò îðëîãî, ýñâýë
çàðäëûí õýìæýýãýýð ¿ëäýãäýëòýé áàéõ áà Åðºíõèé äýâòýðò Îðëîãî çàðëàãûí
íýãäñýí äàíñûã õààõ áè÷èëò òóñãàãäàõã¿é. Õàðèí æèëèéí ýöñèéí ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàí áîë á¿õ ò¿ð äàíñûã õààõ áè÷èëòèéã Åðºíõèé äýâòýðò òóñãàõ ¸ñòîé.

Àæèë ã¿éëãýýã àíõ á¿ðòãýõýýñ ýõëýýä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëýí áîëãîõ õ¿ðòýë
õºòëºãäºõ ÍÁÁ-ûí ìàÿãòûí äàðààëëóóäûã äîîðõ Çóðàãò õàðóóëëàà. Ýíý çóðàã
íü íºãºº òàëààðàà ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ ïðîññûã òîâ÷ õàðóóëæ áàéíà. Ýíä
îíöëîæ äóðäàõ íýã ç¿éë íü Æóðíàëûã ¿íäýñëýí Åðºíõèé äýâòýðò øèëæ¿¿ëýõ
áè÷èëò õèéõ àðãà ç¿é þì. Æóðíàëààñ Åðºíõèé äýâòýðò øèëæ¿¿ëýõ áè÷èëòèéã
õèéõäýý äîîðõ 2 õóâèëáàðûí àëü íýãèéã õýðýãëýõ áîëîìæòîé:
1. Æóðíàëààñ äàíñäûí õàðèëöààã Åðºíõèé äýâòýð ë¿¿ øóóä íýãòãýæ
øèëæ¿¿ëæ òóñãàíà.
2. Æóðíàë äàõü äàíñíû áè÷èëò¿¿äèéã íýãòãýæ Æóðíàëûí òîâ÷îîíä òóñãààä
äàðàà íü Æóðíàëûí òîâ÷îîí äàõü äàíñíû áè÷èëò¿¿äèéã Åðºíõèé äýâòýðò
øèëæ¿¿ëæ áè÷íý. Íýã äàíñíû õàðèöàà îëîí äàâòàãäñàí òîõèîëäîëä
ýõëýýä Æóðíàëûí òîâ÷îîíä äàíñíû õàðèöààã íýãòãýæ òóñãàñíû äàðàà
Åðºíõèé äýâòýð õºòëºõ íü èë¿¿ ýìõ öýãöòýé áºãººä øèëæ¿¿ëýõ áè÷èëò

130
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

õèéõ ¿åä àëäàà ãàðãàõ áîëîìæèéã áàãàñãàõ à÷ õîëáîãäîëòîé áºãººä õàðèí

íºãºº òàëààðàà èë¿¿ èõ öàã øààðäñàí àæèëëàãàà áàéæ áîëîõ òàëòàé.

Çóðàã : Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àæèëëàãààíä àøèãëàãäàõ áàðèìòóóäûí

äàðààëàë

Òóñãàé æóðíàë Åðºíõèé æóðíàë

• ºäºð á¿ð ã¿éëãýýã • ºäºð á¿ð ã¿éëãýýã äàíñíû õàðèëöààãààð
• äàíñíû õàðèëöààãààð íü (Òóñãàé æóðíàëä òóñãàãäñàíààñ áóñàä)
ººð õààíà ÷ á¿ðòãýãäýýã¿é äàíñíû õàðèëöàà

Æóðíàëûí òîâ÷îî: Äàíñíû õàðèëöààíû íýãòãýë ãýñýí ¿ã

Åðºíõèé æóðíàë
• Öàëèí, Ýëýãäëèéí çàðäàë

ÅЪÍÕÈÉ ÄÀÍÑ ÁÓÞÓ ÅЪÍÕÈÉ ÄÝÂÒÝÐ

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÌÀßÃÒ

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àæèëëàãààã øèíý÷èëñíèé ¿ð ä¿í.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ ¿éë àæèëëàãààã øèíý÷èëñíýýð áàéãóóëëàãà äàðààõ

¿ð ä¿íä õ¿ðñýí áàéõ ¸ñòîé:
• Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ ¿éë àæèëëàãààíû äàðààëàë, ãîðèì õýâøèæ
òîãòñîí áàéõ
• Åðºíõèé äýâòýð, æóðíàë áè÷èëòèéã çºâ õºòºëäºã áîëñîí áàéõ
• Åðºíõèé áà òóñãàé æóðíàëààñ åðºíõèé äàíñàíä øèëæ¿¿ëýõ áè÷èëòèéã
öýãöòýé, çºâ õèéäýã áîëñîí áàéõ
• ÿéëãýý áàëàíñ ýñâýë àæëûí õ¿ñíýãòèéã çºâ õýðýãëýæ õýâøñýí áàéõ
• Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí áàòëàãäñàí ìàÿãòûã çààâðûí äàãóó õºòºëæ
õýâøñýí áàéõ.
• Áàéãóóëëàãûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéã
áîëîâñðóóëñàí áàéõ.

131
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

ÕÝÑÝà Á. ̪ÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝÍÈÉ ÒÀÉËÀÍ

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíã áýëòãýõ àðãà ç¿éí òàëààð íÿãòëàí áîäîã÷ íàð ìýäëýã
äóòìàã áàéäãèéã õàðãàëçàí ̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí òàëààð ýíä òóñãàé
õýñýã áîëãîí àâ÷ ¿çýæ áàéíà.

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí çîðèëãî

Õºðºí㺠îðóóëàã÷, çýýëä¿¿ëýã÷ ãýõ ìýò ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí õýðýãëýã÷èä

õºðºí㺠îðóóëàëò, ºðãºòãºë, øèíýòãýëèéã ÿìàð ýõ ¿¿ñâýðýýð /òóõàéëáàë: çýýëèéí
õºðºíãº, õóâüöàà ãàðãàæ, ¿éë àæèëëàãààíèé öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýýãýýð/
ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí áý ãýõ ìýò àñóóëò òàâüæ õàðèóëòûã ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãààñ
îëæ àâäàã.

Áàéãóóëëàãûí öýâýð õºðºíãèéí ººð÷ëºëò, ñàíõ¿¿ãèéí á¿òýö (õºðâºõ ÷àäâàð,

òºëáºðèéí ÷àäâàðûã îðîëöóóëàí), ìºíãºí ã¿éëãýýíèé õóãàöàà áîëîí ä¿í
õýìæýýã çîõèöóóëàõ áàéãóóëëàãûí ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ìýäýýëëýýð ̺íãºí
ã¿éëãýýíèé òàéëàí õàíãàäàã.

ÍÁÁÎÓÑ 7-èéí ñóóðü çàð÷ìóóä

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã þì.

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí íü òóõàéí òàéëàíò õóãàöààí äàõü ìºíãº, ò¿¿íòýé

àäèëòãàõ ç¿éëèéí ººð÷ëºëòèéã òàéëàãíàäàã. ¯¿íýýñ ìºíãºòýé àäèëòãàõ ç¿éë
ãýäýã íü áîãèíî õóãàöààò, ºíäºð õºðâºõ ÷àäâàðòàé, òîäîðõîé ìºíãºí ä¿íä
÷ºëººòýé õºðâºõ, ¿íèéí ººð÷ëºëòèéí ìàø áàãà ýðñäýëä ºðòºõ õºðºíãº
îðóóëàëòûã õàìàðäàã. Àâñàí ºäðººñºº õîéø 3 ñàð áîëîí ò¿¿íýýñ áàãà äóóñàõ
õóãàöààòàé áîë õºðºí㺠îðóóëàëòûã ìºíãºòýé àäèëòãàõ ç¿éëä õàìààðóóëíà.
̺íãºòýé àäèëòãàõ ç¿éë íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí áèø õàðèí áîãèíî õóãàöààíû
ìºíãºíèé àìëàëò õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð ýçýìøñýí õºðºí㺠áàéõ ¸ñòîé.

̺íãºí ã¿éëãýýíèé àíãèëàë

ÍÁÁÎÓÑ 7 íü àæ àõóéí íýãæèéí ìºíãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ ç¿éëèéí ò¿¿õýí

ººð÷ëºëòèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã òàéëàíò õóãàöààíû òóðø äàõü ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãàà, õºðºí㺠îðóóëàëò, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ãýæ àíãèëàí
òàéëàãíàõûã øààðääàã.

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí áýëòãýõýä çîðèóëñàí ÍÁÁÎÓÑ 7-ä çààñàí ¿íäñýí

çàð÷ìóóä íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéäàã.
• ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà íü áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áîðëóóëàëò, áàðàà
ìàòåðèàëûí õóäàëäàí àâàëò áà áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷, àæèë÷äàä òºëñºí
ìºíãºí òºëáºð ãýõ ìýò öýâýð àøèã òîäîðõîéëîõîä îðîëöäîã àæèë ã¿éëãýýíèé
ìºíãºí íºëººã àãóóëäàã. ÍÁÁÎÓÑ 7.14-ä òîäîðõîéëñíîîð ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý íü àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãî îëîõ ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãààíààñ áèé áîëäîã. Èéìýýñ öýâýð àøèã ýñâýë àëäàãäëûã
òîäîðõîéëîõîä îðîëöäîã àæèë ã¿éëãýý áîëîí áóñàä ¿éë ÿâöûí ¿ð ä¿í
áàéäàã.
• Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà íü óðò õóãàöààò õºðºíãèéã õàìðàõ
áºãººä çýýë îëãîëò áà öóãëóóëàëò, õºðºí㺠îðóóëàëò áîëîí á¿òýýìæèò
ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãèéã îëæ áýëòãýõ, õóäàëäàõ àæèë ã¿éëãýýã õàìàðäàã.
ÍÁÁÎÓÑ 7.6-ä òîäîðõîéëñíîîð óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºí㺠áîëîí
ìºíãºòýé àäèëòãàõ õºðºíãºíä îðîîã¿é áóñàä õºðºí㺠îðóóëàëòûã îëæ
ýçýìøèõ áîëîí õóäàëäàõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

132
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

• Ñàíõ¿¿æèëòèéí ìºíãºí ã¿éëãýý íü óðò õóãàöààò ºð òºëáºð áà ýçýìøèã÷èéí

ºì÷èéí ç¿éëñèéã õàìàðäàã áºãººä çýýë àâàõ áà çýýë òºëºõ, ýçäýýñ ºì÷ àâàõ,
òýäýíä áóöààí îëãîõ, òýäíèé õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºãººæèéã ºãºõ àæèëëàãàà
áàãòàíà. ÍÁÁÎÓÑ 7.6-ä òîäîðõîéëñíîîð àæ àõóéí íýãæèéí ºð òºëáºð áîëîí
ýçýìøèã÷äèéí ºì÷èéí á¿òýö õýìæýýã ººð÷èëäºã ¿éë àæèëëàãàà þì.

• ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýýã òîäîðõîéëîõ

¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýýã áýëòãýõ øóóä áà øóóä áóñ àðãà
áàéäàã.

Øóóä àðãà íü ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû íèéò ìºíãºí îðëîãî, íèéò ìºíãºí
òºëáºðèéã àæèë ã¿éëãýýíèé ãîë òºð뺺ð àíãèëæ òàéëàãíàäàã. Æèøýýëáýë
äàðààõ õýëáýðýýð òàéëàãíàäàã:

Õóäàëäàí àâàã÷ààñ õ¿ëýýí àâñàí ìºíãºí îðëîãî õõõ

Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èä òºëñºí ìºí㺠õõõ
Àæèëëàã÷äàä òºëñºí ìºí㺠õõõ
Áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàëä òºëñºí ìºí㺠õõõ
Òºëñºí õ¿¿ õõõ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý õõ

Øóóä áóñ àðãà íü ìºíãºí áóñ ¿éë àæèë ã¿éëãýýíèé íºëººã àðèëãàõ çîðèëãîîð
àêêðóýë ñóóðüòàé öýâýð àøèã, àëäàãäëûã òîõèðóóëäàã.

Öýâýð àøãèéã ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý áîëãîæ õóâèðãàõûí
òóëä äàðààõ òîõèðóóëãà õèéæ ã¿éöýòãýäýã:

Õ¿¿ òàòâàðûí ºìíºõ àøèã õõõ

Íýìýõ íü: Ýëýãäýë õõõ
Íýìýõ íü: Ãóäâèëëûí ýëýãä¿¿ëýëò õõõ
Àâëàãûí ºñºëò (õõõ)
Áàðàà ìàòåðèàëûí áóóðàëò õõõ
Õóäàëäààíû ºãëºãèéí ºñºëò õõõ
Õ¿¿ãèéí çàðäàë õõõ
Òºëñºí õ¿¿ (õõõ)
Òºëñºí îðëîãûí òàòâàð (õõõ)
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý õõõ

ÍÁÁÎÓÑ 8 –ä òóñãàãäñàí çàðèì çààëò :

•Îíöãîé øèíæòýé ç¿éëñòýé õîëáîîòîé ìºíãºí ã¿éëãýýã òîõèðîõ áàéäëààð íü
¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû, õºðºí㺠îðóóëàëòûí, ñàíõ¿¿æèëòûí ìºíãºí
ã¿éëãýýãýýð àíãèëàæ, òóñàä íü íýìæ òîäðóóëàõ ¸ñòîé. /ÍÁÁÎÓÑ 7.29/
•Ãàäààä âàëþòààð õèéãäñýí àæèë ã¿éëãýýã õºðâ¿¿ëýõýä àøèãëàñàí õàíø,
ãàäààä îõèí êîìïàíèéí ã¿éëãýý çýðýã íü ìºíãºí ã¿éëãýý ãàðñàí ºäðèéí
õàíø áàéõ ¸ñòîé. /ÍÁÁÎÓÑ 7.25/
•Ãàäààä îõèí êîìïàíèé ìºíãºí ã¿éëãýý íü ãàðñàí ºäðèéí õàíøààð
.õºðâ¿¿ëýãäýõ ¸ñòîé /ÍÁÁÎÓÑ 7.26/
•Õîëáîîòîé êîìïàíè ýñâýë ñàëáàð êîìïàíèä îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûã
ºì÷èéí àðãààð á¿ðòãýñýí áîë õºðºí㺠îðóóëàã÷ íü ìºíãºí ã¿éëãýýíèé
òàéëàíä õºðºí㺠îðóóëàã÷, ñàíõ¿¿æèã÷ õî¸ðûí õîîðîíäîõ ìºíãºí
ã¿éëãýýã(óðüä÷èëãàà, íîîãäîë àøèã) òàéëàãíàíà. /ÍÁÁÎÓÑ 7.37-38/
• Ñàëáàð êîìïàíè ýñâýë áóñàä áèçíåñèéí íýãæèéã õóäàëäàí àâàõ áîëîí
õóäàëäàõòàé õîëáîîòîé íèéò ìºíãºí ã¿éëãýýã õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë
àæèëëàãàà ãýæ òàéëàãíàõ ¸ñòîé. Òºëñºí áîëîí õ¿ëýýí àâñàí ìºí㺠íü

133
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

õ¿ëýýí àâñàí ýñâýë çàðöóóëñàí áýëýí ìºíãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ ç¿éëýýð

òàéëàãíàãäàõ ¸ñòîé. /ÍÁÁÎÓÑ 7.32/
• Äàðààõ ìºíãºí ã¿éëãýýã öýâýð ä¿íãýýð òàéëàãíàæ áîëíî :

1. ̺íãºí ã¿éëãýý íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí áèø õàðèí õóäàëäàí àâàã÷èéí

¿éë àæèëëàãààã òóñãàæ áàéãàà áîë õõóäàëäàí àâàã÷èéí ºìíººñ àâñàí
ìºíãº, òºëñºí ìºíãèéã (æèøýýëáýë áàíêíû õóãàöààã¿é õàäãàëàìæèéí
îðëîãî, õàäãàëàìæèéí îðëîãî, ºì÷ëºã÷èéí ºìíººñ òºëñºí áà õ¿ëýýí
àâñàí ò¿ðýýñèéí òºëáºð)
2. Ýðãýëò õóðäàí, ä¿í õýìæýý èõòýé, äóóñàõ õóãàöàà íü áîãèíî ç¿éëñèéí
ìºíãºí îðëîãî áà ìºíãºí òºëáºð (õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóäàëäàí àâàëò,
áîðëóóëàëò ýñâýë 3 ñàðààñ áàãà õóãàöààòàé àâñàí çýýë )

•Ìºí㺠ò¿¿íòýé àäèëòãàõ ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèé òàëààð íýìýëò òîäðóóëãà

õèéõ ¸ñòîé. /ÍÁÁÎÓÑ 7.45/
•Òóõàéí àæ àõóéí íýãæèéí ýçýìøèëä áàéãàà áºãººä àøèãëàãäàõ áîëîìæã¿é
ìºí㺠ò¿¿íòýé àäèëòãàõ ç¿éëèéã óäèðäëàãûí òàéëáàðûí õàìò òîäðóóëñàí
áàéõ ¸ñòîé. /ÍÁÁÎÓÑ 7.48/

134
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí õýëáýð

Êîìïàíèéí íýð
̪ÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝÍÈÉ ÒÀÉËÀÍ
Õàìðàõ õóãàöàà

įÍ
¯Ç¯¯ËÝËÒ Õýñãèéí Á¿ëãèéí
1. ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý:
1.1 Öýâýð àøèã õõõ
1.2 Òîõèðóóëàõ áè÷èëò õõõ
•Ýëýãäëèéí çàðäàë õõõ
•Õóäàëäñàí ¿íä/õºðºíãº, õºðºí㺠îðóóëëòûí àøèã ,àëäàãäàë õõõ
•Àâëàãà,ÁÌ, ÓÒÇàðäàë ººð÷ëºëò /+,-/ õõõ
•ÁÕªÒ,ÓÎÎðëîãî ººð÷ëºëò/+,-/ õõõ
¯éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý ÕÕÕ

2.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿/à-íû ìºíãºí ã¿éëãýý

1. Õóäàëäñàí ¿íäñýí õºðºíãèéí îðëîãî õõõ
2. Õóäàëäàæ àâñàí ¿íäñýí õºðºí㺠õõõ
3. Õóäàëäñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí îðëîãî õõõ
4. Õóäàëäàæ àâñàí õºðºí㺠îðóóëàëò õõõ
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý ÕÕÕ

3.Ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý

1. Áàíêíààñ àâñàí çýýë õõõ
2. Óëñààñ ºãñºí ñàíõ¿¿æèëò õõõ
3. Òºðºë á¿ðèéí õàíäèâ õõõ
4. Çýýëèéí òºëºëò õõõ
5. Óðò õóãàöààò ºðèéí òàéëàíãèéí òºëºëò õõõ
6. Ãàðãàñàí õóâüöàà õõõ
7. ̺í㺺ð ýðã¿¿ëæ õóäàëäàæ àâñàí õóâüöàà õõõ
8. Íîãäîë àøãèéã ìºí㺺ð òºëñºí õõõ
Ñàíõ¿¿ãèéí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý ÕÕÕ
Á¿õ öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý ÕÕÕ

̺íãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãèéí ýõíèé ¿ëäýãäýë õõõ

̺í㺠,ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãèéí ýöñèéí ¿ëäýãäýë õõõ

135
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

̺íãºí ã¿éëãýýíèé ººð÷ëºëò íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíòàé óÿëäàõ áàéäàë

̺íãºí ã¿éëãýýíèé ÑÕÒ-èéí õºðºí㺠,ýõ ̺íãºí ã¿éëãýýíèé

Äó
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ¿¿ñâýðèéí ººð÷ëºëò òàéëàíä òóñãàãäàõ áàéäàë
íýìýãäýõ/+/ õàñàãäàõ/-/ íýìýãäýõ/+/ õàñàãäàõ/-/
1 öýâýð àøèã (+) (+)
(-) (-)
2 ýëýãäëèéí çàðäàë (+) (+)

3 õóäàëäñàí ¿íäñýí (+) (-)

õºðºíãº,õºðºí㺠(-) (+)
îðóóëàëòûí àøèã,
àëäàãäàë
4 àâëàãà,ÁÌ, ÓÒÇàðäàë (+) (-)
(-) (+)
5 ÁÕªÒ,ÓÎÎðëîãî (+) (+)
(-) (-)
6 õóäàëäñàí ¿íäñýí /õºð (-) (+)
Õóäàëäàæ àâñàí ¿í/ õº (+) (-)
7 õóäàëäñàí õº/îðóóëàëò (-) (+)
Õóäàëäàæ àâñàí õº /îð (+) (-)
8 çýýë,ñàíõ¿¿æèëò,õàíäèâ (+) (+)
àâñàí,õóâüöàà ãàðãàñàí
9 çýýë, óðò õóãàöààò (-) (-)
ºð,íîãäîë àøèã
òºëºõ, ýðã¿¿ëæ õóâüöàà
àâàõ

136
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

Öàõèóð ÕÕÊ-íèé 2003 îíû ¿éë àæèëëàãààíû 1 ä¿ãýýð óëèðëûí ìºíãºí

ã¿éëãýýíèé òàéëàíã øóóä áóñ àðãààð áýëòãýâ.

“Öàõèóð” ÕÕÊ
Áàëàíñ
2003.03.31
Ìÿíãàí òºãðºãººð
Õºðºí㺠2003.3.31 2002.12.31 ººð÷ëºëò
̺í㺠2,208.0 3,828.0 -1,620.0
Äàíñíû àâëàãà 3,520.0 1,817.0 +1,703.0
Áàðàà ìàòåðèàë 3,402.0 2,890.0 +512.0
Óðüä÷èëæ òºëñºí çàðäàë 345.0 300.0 +45.0
Ýðãýëòèéí õºðºíãèéí ä¿í 9,475.0 8,835.0 +640.0

Áàðèëãà 1,089.0 1,399.0 -310.0

Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë-áàðèëãà (117.0) (100.0) +17.0
Ìàøèí òîíîã /òºõ, òýýâðèéí õýðýãñýë 510.0 510.0
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë-Ìàøèí ÒÒ (64.0) (51.0) +13.0
Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãèéí ä¿í 1,418.0 1,758.0 -340
ÍÈÉÒ ÕªÐªÍê 10,893.0 10,593.0 +300

ªð òºëáºð áàÝçäèéí ºì÷

Äàíñíû ºãëºã 1,100.0 883.0 +217.0
Ýçäèéí ºì÷ 9,500.0 9,500.0
Õóðèìòëàãäñàí àøèã 293.0 210.0 +83.0
ÍÈÉÒ ªÐ áà ªÌ× 10,893.0 10,593.0 +300

“ Öàõèóð “ ÕÕÊ
ÎÐËÎÃÛÍ ÒÀÉËÀÍ
2003 îíû 3 ñàðûí 31
Ìÿíãàí òºãðºãººð
Îðëîãî 481.0
Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã 250.0
¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë 110.0
Îðëîãûí òàòâàðûí çàðäàë 25.0
Öýâýð àøèã 96.0

Íýìýëò ìýäýýëýë :Íîãäîë àøèã 13.0 ìÿíãàí òºãðºã òºëñºí áîëíî.

137
 Á¯ËÝà XI – Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

“Öàõèóð” ÕÕÊ
̪ÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝÍÈÉ ÒÀÉËÀÍ
2003.03.31
Ìÿíãàí òºãðºãººð
¯Ç¯¯ËÝËÒ Õýñãèéí Á¿ëãèéí
Ä¿í ä¿í
1.¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý:

1.1 Öýâýð àøèã 96.0

1.2 Òîõèðóóëãà (2,013.0)
•Ýëýãäëèéí çàðäàë 30.0
•Õóäàëäñàí ¿í/õº, õº/îð àøèã ,àëäàãäàë
•Àâëàãà,Áàðàà ìàòåðèàë, óðüä÷èëæ òºëñºí (2,260.0)
çàðäëûí ººð÷ëºëò /+,-/ 217.0
•ÁÕªÒ,ÓÎÎðëîãî ººð÷ëºëò/+,-/
(1,917.0)
¯éë àæèëëàãààíû öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý

2.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿/à-íû ìºíãºí ã¿éëãýý

5. Õóäàëäñàí ¿íäñýí õºðºíãèéí îðëîãî 310.0
6. Õóäàëäàæ àâñàí ¿íäñýí õºðºíãº
7. Õóäàëäñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí îðëîãî
8. Õóäàëäàæ àâñàí õºðºí㺠îðóóëàëò
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý 310.0

3.Ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý

9. Áàíêíààñ àâñàí çýýë
10. Óëñààñ ºãñºí ñàíõ¿¿æèëò
11. Òºðºë á¿ðèéí õàíäèâ
12. Çýýëèéí òºëºëò
13. Óðò õóãàöààò ºðèéí òàéëàíãèéí òºëºëò
14. Ãàðãàñàí õóâüöàà
15. ̺í㺺ð ýðã¿¿ëæ õóäàëäàæ àâñàí
õóâüöàà (13.0)
16. ̺í㺺ð òºëñºí íîãäîë àøèã (13.0)

Ñàíõ¿¿ãèéí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý

Á¿õ öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý (1,620.0)

̺íãºí õºðºíãèéí ýõíèé ¿ëäýãäýë 3,828.0
̺í㺠õºðºíãèéí ýöñèéí ¿ëäýãäýë 2,208.0

138