Bir Binanin Isitma Ve Sogutma Sistemleri PDF

T.C.
SAKARYA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
BR BNANIN ISITMA VE SOUTMA

SSTEMLERNN ENERJ ETD
YKSEK LSANS TEZ

Mak. Mh. M. Sabri AMDAN
Enstit Anabilim Dal
MAKNA MHENDSL
Enstit Bilim Dal
ENERJ
Tez Danman
Prof. Dr. H. Rza GVEN
Eyll 2007
T.C.
SAKARYA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
BR BNANIN ISITMA VE SOUTMA

SSTEMLERNN ENERJ ETD
YKSEK LSANS TEZ

Mak. Mh. M. Sabri AMDAN
Enstit Anabilim Dal
MAKNA MHENDSL
Enstit Bilim Dal
ENERJ
Bu tez 17 / 09 /2007 tarihinde aadaki jri tarafndan Oybirlii ile kabul

edilmitir.
Prof. Dr. H. Rza GVEN
Prof. Dr. smail EKMEK
Yrd. Do. Dr. Kemal AKIR
Jri Bakan
ye
ye
NSZ
Kresel snmann gndeme oturduu ve doal enerji kaynaklarnn hzla tketildii

bir zamanda enerjinin verimli kullanlmas daha byk nem kazanmaktadr. Ayn
zamanda rekabet artlar baz firmalar tm gn kesintisiz almaya itmektedir.
Enerji istikrar ve verimli kullanm byk binalarn vazgeilmezleri arasna
girmitir.
Teknolojideki gelimelerden bina enerji otomasyonu da nasibini almtr. Bu alanda

zm reten birok firmalarn en uygununun seimi ciddi mhendislik almalar
gerektirmektedir. Sisteminin bakm ve arza takibi, kullanmnn basitlii, kurulum
maliyetlerinin dkl, evre kriterlerine uyumu, farkl enerji kaynaklarndan
beslenebilirlii, nihai olarak uzun vadeli efektif kullanm ihtiyalarn karlamas
zme kavuturulacak ana kriterler olarak karmza kmaktadr.
Tez almalarmda her trl katk ve teviklerini esirgemeyen bata deerli hocam
Prof. Dr. H. Rza GVENe, yine proje boyunca yardmlarndan faydalandm
Prof. Dr. smail EKMEKye, tezin ierik ve hazrlanmas ile ilgili Yk. Mak. Mh.
Ecvet ELKe ile tasarm ve katklarndan istifade ettiim Mak. Mh. Erhan
COARDERELye teekkr ederim.
NDEKLER
NSZ.........................................................................................................
ii
NDEKLER ................................................................................................
iii
EKLLER LSTES .......................................................................................
ix
TABLOLAR LSTES ......................................................................................
ZET.................................................................................................................
xi
SUMMARY......................................................................................................
xii
BLM 1.
GR.................................................................................................................
1.1. Akll Bina Nedir..............................................................................
1.2. nsan Konforu...............................................................................
1.3. Isl Konfor................................................................................
1.4. Konfora Etki Eden Faktrler...........................................................
1.4.1. Aktivite...............................................................................
1.4.2. Giyim..............................................................................
1.5. Akll Bina Sistem Tanmlar............................................................
1.5.1. Istma sistemi.........................................................................
1.5.1.1. Kazan dairesi bilgileri..................................................
1.5.1.2. Is merkezlerinin atda kurulmasnn avantajlar
1.5.2. Statik Istma........................................................................
10
1.5.2.1. Radyatr Istma
10
1.6. Hava Kalitesi............................................................
10
1.6.1. Hava kalitesinin gelitirilmesi iin yntemler........................
11
BLM 2.
HAVALANDIRMA SSTEMLER..................................................................
12
2.1. Tanmlar........
12
2.2. Test ve Dengelemenin nemi......
13
2.3. n Test,Ayar ve Balanslama........
13
2.3.1. HVAC cihazlar performans deerleri.
13
2.3.2. Elektriksel bilgiler...................................................................
13
2.3.3. Hava datm cihazlar.............................................................
13
2.3.4. HVAC niteleri...............................................................
14
2.3.5. Hava ak................................................................
15
2.3.6. Elektrik............................................................
15
2.3.7. Damperler................................................................
15
2.3.8. Filtreler................................................................
16
2.4. Kanal Sistemi Kontrol........
16
2.4.1. Saha kontrol...............................................................
16
2.4.2. Hava terminal sistemleri......................................................
16
2.4.3. Szdrmazlk.................................................................
17
2.4.4. Hidrolik boru sistemi kontrol.........................................
17
2.4.4.1. Saha kontrolleri
17
2.4.5. Pompalar..........................................
17
2.4.5.1. Pompa kontrol
17
2.4.5.2. Elektrik balantlar.
18
2.4.6. Soutma cihazlar................................................
18
2.5. Sistemde Kullanlan Baz Tanmlar ve Aklamalar........
19
2.5.1. Direk genlemeli sistemler..............................................
19
2.5.2. Tamamen sulu sistemler..................................................
20
2.5.3. Tamamen haval sistemler...................................................
20
2.5.4. Haval ve sulu sistemler...................................................
20
2.6. Hava Sistemlerinde Test, Dengeleme Yntemi........
20
2.6.1. Havalandrma sistemi test yntemleri.....................................
20
2.7. Sistemin Hava Ak.........
22
2.7.1. Sistem koordinasyonu..............................................
22
2.7.2. Kanal lmleri...................................................
22
2.7.3. Hava ak lm................................................
22
2.7.4. lm noktasnn yerleimi................................................
22
2.7.5. Yaplan lmlerin analizi..............................................
23
2.7.6. Sistemin iletmeye alnmas................................................
23
2.7.6.1. Fan kontrol.
23
2.7.6.2. Damper kontrol..
23
2.7.6.3. Ak ve basn kontrol...
23
2.7.7. Fan testi................................................
23
2.7.7.1. Fan hava debisi
23
2.7.7.2. Fan amperaj....
24
2.7.7.3. Egzost fan.:.
24
2.7.7.4. Fan kasnak ayar..
24
2.7.7.5. Zon ve terminal dengeleme.
24
2.7.7.6. Toplam hava debisi..
24
2.7.7.7. Kanal kaaklar.
25
2.7.8. Kademeli metod..................................................
25
2.7.8.1. Statik basn lmleri
25
2.7.8.2. Sistem dengeleme
25
2.7.8.3. Fan ayar..
25
2.7.8.4. Islak serpantin artlar..
26
2.7.8.5. %100 D hava.
26
2.8. Hidrolik Sistemleri T.A.B. Prosedr..........
26
2.8.1. Kaak testleri...................................................
26
2.8.2. Boru testleri.....................................................
26
BLM 3.
ISI KAZANCI HESABI....................................................................
28
3.1. D Is Kazanc.........
28
3.1.1. Gneten radyasyonla olan s kazanc................................
28
3.1.2. atdan gelen ykler................................................
33
3.1.3. Duvar ve pencerelerden konveksiyonla olan s kazanc.....
34
3.1.4. Havalandrmadan dolay gelen soutma yk.....
36
3.2. Is Kazanc............
38
3.2.1. nsanlardan gelen s kazanc...............................................
42
3.2.2. Aydnlatmadan oluan s kazanc...........................................
42
3.2.3. Cihazlardan gelen s kazanc..............................................
43
3.3. Pratik Soutma Yk Deerleri........
46
3.4. N18 Toplant Odas in Is Kazanc Hesab ...
46
3.5. D Is Kazanc Hesab..........
47
BLM 4.
BNA OTOMASYONU VE KLMLENDRME PROJE SREC.................
51
4.1. Klima Sistemleri...........
52
4.2. Tm Haval Sistemler..........
53
4.2.1. Tek kanall sistemler................................................
53
4.2.1.1. Sabit hava debili sistemler...
54
4.2.1.2. Deiken hava debili (DHD) sistemler....
54
4.2.1.3. DHD sistemi avantajlar..
56
4.2.1.4. DHD sistemi dezavantajlar.
57
4.2.1.5. ift kanall (dual-duct) sistemler.
57
4.3. Fan-Coil Sistemleri...........
57
4.3.1. ki borulu fan-coil sistemi................................................
58
4.3.2. Drt borulu fan-coil sistemi.................................................
58
4.3.3. oklu zon otomasyonlu fan-coil sistemi.............
59
4.3.3.1. Drt borulu fan-coil sisteminin avantajlar..
60
4.3.3.2. Drt borulu fan-coil sisteminin dezavantajlar
60
4.4. Deiken Soutucu Debili (VRV) Sistemler.......
60
4.4.1. VRV sistemleri karlatrma sonular...................................
61
4.4.2. Kendinden kartrmal stma,havalandrma,klima sistemleri
63
4.4.3. oklu zon otomasyonlu fan-coil sistemi.................................
63
4.5. klimlendirme Cihazlar...........
64
4.6. Klima Santrali...........
64
4.7. Karm Haval Klima Santrali.........
65
4.8. Is Geri Kazanml Klima Santrali........
66
4.9. Taze Haval Klima Santrali..............
67
4.10. Klima Santrallerinde Otomasyon.......
68
4.10.1. Klasik otomasyon..................................................
68
4.11. Kanall Klima Sistemleri....
69
4.11.1. Kanall sistemlerin tantm....................................
70
4.11.2. Konfor artlar ve cihaz seimi..............................................
70
4.11.3. Kanall klima cihazlar eitleri.............................................
71
4.11.3.1. Split tip kanall klimalar
71
4.11.3.2. Pakaet tip klimalar.
71
4.11.4. Kanall sistem ile stma................................................
71
4.11.4.1. Heat-Pump cihaz kullanm...
71
4.11.4.2. Heat-Pump+elektrik rezistans kullanm..
72
4.11.4.3. Istc serpantin kullanm..
72
4.12. Kanall Sistemler ile Taze Hava Alma mkan...
72
4.13. Kanall Sistemler ile Homojen Hava Dalm...
73
4.14. Kanall Klima Sistemlerinin Uygulama Alanlar...
73
BLM 5.
SOUTMA SSTEMLER...................
75
5.1. Soutma Gruplar.............
75
5.2. Soutma Grubu eitleri..............
75
5.2.1. Soutma gruplar konderserlerine gre..................................
75
5.2.2. Komprosrleirne gore..................................................
76
5.2.3. Hava ve su soutmal konderserli grup...................................
76
5.2.4. Soutma grubu cihazlarnn enerji tketimlerinin hesaplanmas
78
5.2.5 Cihaz verimlerinin(COP) Soutma grubu seimine etkisi.........
79
5.2.6. Soutucu akkanlar..................................................
80
5.2.7. R410A soutucu akkan ve sl zellikleri............................
82
5.3. VRV Sistemlerinin Tanm ...........
82
5.4. KX-4 klimlendirme Sistemi.............
85
5.4.1. R410A gaz kullanm ile maksimum performans.................
85
5.4.2. Genel zellikler.................................................
86
5.4.3. Airfex KX-4 FDC28 klima...................................
87
5.4.4. rn teknik zellikleri..................................................
88
5.4.5. VRV control sistemleri otomasyonu.........................................
89
BLM 6.
SONU VE NERLER...................
91
KAYNAKLAR..
95
EKLER..
96
ZGEM...
129
EKLLER LSTES
ekil 3.1. Mimari plan.
29
ekil 3.2.
mimari plan.
31
ekil 3.3. Hesaplamalarn yapld N18 mahali.
46
ekil 4.1.
Klima santrali genel emas
65
ekil 4.2. Hava karm santrali...
66
ekil 4.3.
Is geri kazanml klima santral emas...
66
ekil 4.4. Klima santrali genel grnm...
67
ekil 4.5. Taze hava salayan klima santrali alm..
67
ekil 4.6. Scada sistem emas
69
ekil 5.1. VRV soutma evrimi.
83
ekil 5.2. VRV soutma evrim diyagram
84
ekil 5.3. DC-KX2 ve KX4 d nite karlatrmas..
85
ekil 5.4. DC inverter kompresr ile yksek verim
86
ekil 5.5. VRV niteleri borulama mesafeleri
86
ekil 5.6. VRV i ve d nite balantlar..
87
ekil 5.7. VRV otomasyon sistem genel balant emas...
89
ekil 5.8. VRV kat plan yazlm ekran.
90
ekil 6.1. Doalgaz tketim deerleri.
92
ekil 6.2. Elektrik tketim deerleri...
93
ekil 6.3. stanbul iin aylk scaklk dalm
93
TABLOLAR LSTES
Tablo 3.1.
Gne radyanyla eitli yndeki dey pencerelere gelen s

aks 40 C kuzey enlemi......
30
Tablo 3.2.
ve d hava tarafndaki s tanm katsaylar............................
35
Tablo 3.3.
Pencere ve kaplarn s geirme katsays.
37
Tablo 3.4.
llere bal proje scaklklar......................................................
38
Tablo 3.5.
Konfor klimasnda d hava scaklklarna bal oda i

scaklklar verim oranlar .
40
Tablo 3.6.
Klimatize edilmeyen mahaller ile olan scaklk farklar................
41
Tablo 3.7.
Tablo 3.7 Mahaller ile olan scaklk farklar.................................
41
Tablo 3.8.
Kii bana taze hava miktarlar.....................................................
42
Tablo 3.9.
Global s kazanc deerleri (havalandrma kazanlar hari)........
45
Tablo 3.10.
Binann toplam s kazanc hesab..........................................
50
Tablo 5.1.
R410A gaz performans deerleri...................................................
85
ZET
Anahtar kelimeler: Istma Soutma, Enerji Etd, Otomasyon, VRV

Bina otomasyonu ve verimlilik analizi tek boyutlu bir kavram olmayp uzun ve
detayl hesaplamalar gerektiren ve bunlarn uygulamalarn ieren bir mhendislik
srecidir. Gitgide yaygnlaan akll binalarda mhendislerin bu zahmetli ie
soyunmalar ise enerjinin ve insan konforunu birinci nem srasna tayan
dnyamzda zorunluluk halini almaktadr. Otomasyon projenin hesaplanan deerleri
ile uygulamada ortaya kan sonularn doru ett edilmesi ile iletme maliyetlerinin
asgariye indirilmesi bu tezin konusu olarak ele alnmtr.
Otomasyon sistemimizde ele alnan VRV Sistemleri gn getike yaygnlaan
uygulama sreci kolay, kurulum maliyetleri dk, iletme maliyetleri orta seviyede
bir sistemdir.
BULDNG HEATNG AND COOLNG SYSTEMS ENERGY

STUDY
SUMMARY
Keywords are: Heating, cooling, Energy study, automation, VRV.

Building automation and efficiency analysis is not a single concept, but is an
engineering process that requires long and detailed calculations and includes their
applications. It becomes an essentiality for engineers in our world placing energy and
humans comfort in first priority to get busy with such a hard work for gradually
increasing intelligent buildings. To minimize operating costs with a correct study of
estimated automation project values and resulting values in the application is a
subject of this thesis.
The VRV system in our automation system is a system that has low installation costs
and easy application process.
BLM 1. GR
Klima sistemlerinin amac; artlandrlan mahalin havalandrma ve soutma

ihtiyacnn karlanmasdr. Bu nedenle havalandrmann ilk uygulamas madenler de
olmutur. lk iklimlendirme tesisi ise 1836 senesinde ngiltere Millet Meclisinde
uygulanmtr. Bu uygulamada soutma taze hava du altndan geirilerek
ykanmakta ve istenildii zamanda buz kullanlarak soutma ilemi yaplmaktayd.
Klimann geliimi tekstil sanayinin geliimi ile olmutur. nk kullanlacak olan

sistemin belli scaklk ve nem deerini salamas iplik zerindeki ilemeyi
kolaylatrd grldnden, bu ynde byk almalar ve fikirler ileri
srlmtr. Bylece zelden genele doru uygu lamalar eitlenmitir.
Akll binalarda otomasyon sistemleri dnyada olduu gibi Trkiyede gelien

teknoloji ile birlikte yaygnlamaya balamtr. zellikle konfor artlarnn
salanmas, ofis dzeninde stma, soutma ve havalandrma sistemlerinin kontrol
yannda iletme maliyetlerinin drlmesi birok ynl verimlilik etdn de
beraberinde getirmektedir.
ncelemeye konu olan bina stma sistemi olarak at katna yerletirilmi kazan
dairesi, her katta iki ayr bloa hitap eden taze hava santralleri ve ofis sistemine
uygun VRV soutma sistemi olarak tasarlanm tm bunlar merkezi bir BMS
(building management system) bina ynetim sistemine aktarlmtr.
1.1. Akll Bina Nedir

D giydirme cam cepheli, en az 10-15 katl, giriinde kartl gei turnikeleri
bulunan, resepsiyona kimlik brakarak girdiiniz; merkezi klima sistemiyle scakl
kontrol edilen, kapsnda son zamanlardaki moda deyimleriyle "i merkezi", "plaza"
ya da "center" yazan her bina, yine son zamanlardaki moda deyimle "akll bina"
olarak kabul edilebilir mi?
Bunun cevabn vermek iin ncelikle bu binalarda alanlara, yaayanlara, bu

binalar ynetenlere baz sorular sormak gerekiyor. rnein pencerelerin
almasnn pek de mmkn olmad bu binalarda ar scaktan, havaszlktan ya da
ar serinlikten ikyet ediliyor mu? Klima sistemleri gereksiz saatlerde alp
gereksiz enerji tketimine yol aarken, gerekli olduu saatlerde duruyor mu? Yazdan
ka, ktan yaza geerken dardan bir mdahaleye ihtiya duyuluyor mu? Bu
binalar ynetenler her gn nedenini bilmedikleri ikyetleri cevaplamakla, arzalar
ve aksaklklar ortaya kartmakla m urayorlar? Yangn ve gvenlik sistemleri
tehlike durumlarnda ne gibi nlemler alabiliyor?
te bu tr sorulara verilen yantlar, bir binann "akll" olup olmadn belirliyor.

nk ncelikle iinde yaayanlarn konforunu artran, gvenliini salayan ve
enerji maliyetlerini nemli lde dren binalar, "akll bina" olarak kabul ediliyor.
rnein HVAC (Heating, Vantilating, Air Conditioning) olarak adlandrlan stma,
havalandrma, iklimlendirme sistemlerinde binann scakl eitli blgelere
yerletirilen klima santralleriyle kontrol ediliyor. Kk binalarda scaklk her klima
santralinin zerine takl basit bir termostatla ayarlanrken, byk hacimli binalarda
bu klima santrallerinin merkezi bir bilgisayardan kontrol edilmesi gerekiyor. Ancak
merkezi kontrol de binann her tarafnn scaklnn eit dzeyde olmasn
salayamyor. Scaklk tek noktadan kontrol edilmeye allp; rnein 21 derecede
tutulmak istendiinde binann her tarafnn ayn derecede tutulmas mmkn
olmuyor. Bir taraf daha fazla gne aldnda, bir katta alan insan says daha fazla
olduunda ya da bir blmdeki bilgisayar says farkl olduunda, gnein, insanlarn
ve bilgisayarlarn yayd s nedeniyle scaklk ykseliyor. Bu nedenle merkezden
kontrol edilen her klimann, ayn zamanda stt ya da souttuu blgenin

scaklna gre kendini ayarlamas gerekiyor. Bu ayarlama da her klimann stt
blgeye ayr ayr konulan kontrolrlerle salanyor. Eer o blgenin scakl
camlardan giren gne nlar, insan, ya da bilgisayar says nedeniyle istenilen
dzeye geliyorsa klima santralinin daha az almas, scaklk dk dzeyde
kalyorsa daha ok almas gerekiyor. Tabii her klimay scaklk dzeyine gre
altrp durduran her kontrol cihaznn da yine merkezi bilgisayara bal olmas
gerekiyor. Bylece her noktann scakl tek merkezden izlenebildii gibi her
noktann scakl da istenilen dzeye ayarlanabiliyor. Bu sayede rnein ayn katta
bir ke 22oC, bir baka ke ise 15oCde tutulabiliyor. Bu sistemlerde elbette yazk ayar da yine merkezi bilgisayar tarafndan kontrol diliyor.
Programa girilen verilerle i meknlar iin yaz ve k scaklklar belirleniyor, d

hava scaklna gre, klimalarn stma ya da soutma yapmas salanyor.
Akll binalarda klima santrallerinin alma saatleri de yine merkezi bilgisayar

araclyla denetleniyor. rnein binann bir katnda ie sabah 9.00da balanyorsa,
o kattaki klima saat 8:00'de almaya balyor ve insanlar gelene kadar ortamn
scakl istenilen dzeye getiriliyor. Akam i k saatine ya da gece alma
dzenine gre de her katn hatta her blmn scakl istenilen dzeyde tutuluyor,
insanlarn bulunmad saatlerde klimalar devre d braklarak enerjinin boa
harcanmas nleniyor. Tabii bu arada stma ya da soutma yaplrken binada iyi bir
havalandrma salanabilmesi iin havalandrma kanallarnda dolaan havann belirli
oranlarda dardan alnan taze havayla kartrlmas, bu karmn ortamdan alnan
toz, sigara duman, koku vb. kirleticilerden arndrlmas iin filtrelerden geirilmesi,
son aamada da istenilen scakla getirilip katlara datlmas gerekiyor. Tm bu
ilemleri yaparken en yksek konforu ve tasarrufu sunan, buna karlk kontrol
edilmesi, ayarlarnn deitirilmesi en kolay olan sistemler "akll sistemler" olarak
adlandrlyor.
Bir binann "akll bina" olarak nitelendirilebilmesi iin yalnzca "stma,

havalandrma, iklimlendirme" sisteminin akll olmas yetmiyor. Kartl gei
sisteminin, yangn alglama ve alarm sisteminin, gvenlik sisteminin, aydnlatma
sisteminin hatta asansrlerinin bile "akll" olmas, ayrca bu sistemlerin tmnn

birbiriyle entegre edilerek tek merkezden kontrol edilebilmesi gerekiyor. rnein
yangn alglama ve alarm sistemlerinin "adressiz", "adresli" ve "Akll dedektrl"
eitleri bulunuyor. Adressiz sistemler yalnzca binada yangn kt alarmnn verip
bunun yerini bildirmezken adresli sistemler yangnn balad noktay gvenlik
merkezindeki ekranda gsterebiliyor. Akll dedektrl sistemlerde ise dedektrn
kendisi yangn olduuna karar verip, adresiyle birlikte ok ksa bir zaman dilimi
iinde bunu merkezi bilgisayara bildirebiliyor. Bir binann gerekten akll olup
olmad, baka bir deyile tm bu kontrol sistemlerinin birbirleriyle entegre olarak
alp almad da ite bu noktada ortaya kyor. Entegre kontrol sistemiyle
donatlm bir binada bir tehlike annda, rnein yangn alglayclardan yangn
sinyali alndnda olayn tam yeri gvenlik merkezine bildirilirken otomatik olarak
yangn kan katta anonslar yaplabiliyor, kilitli yangn kaplar kendiliinden
alabiliyor, asansrler kendiliinden zemin kata inip iinde kimseyi hapsetmeden
durabiliyor, ilgili kattaki elektrikli cihazlarn devre d kalmas salanabiliyor;
ksaca tehlike an iin belirlenen senaryolar, merkezi bilgisayar tarafndan yerine
getirilerek olas tehlikelerin en az zararla atlatlmas salanyor.[5]
Akll bir binada klima, kartl gei-gvenlik ve yangn sistemleri birbiriyle entegre
edilebildii gibi deiik firmalar tarafndan gelitirilen; aydnlatmadan, stmaya
kadar birbirinden ayr alan kontrol sistemlerinin birbirleriyle haberlemesi de
mmkn olabiliyor. "Echelon Bus" ad verilen ve tm byk reticiler tarafndan
desteklenen bir protokol sayesinde deiik reticilerin otomatik kontrol sistemleri ya
da otomatik kontrol rnleri birbirleriyle uyumlu olarak alabiliyor. "Ak sistem"
ad verilen bu tr uygulamalarn, nmzdeki gnlerde "Akll binalar" daha da
"akl" hale getireceine hi kuku yok. Akll bir binay oluturan sistemlerin
birbiriyle entegre edilebilmesi ve tek merkezden ynetilebilir bir bina otomasyon
sisteminin oluturulabilmesi gnmzde bina sahiplerine sanld kadar byk bir
maliyet de getirmiyor. Klima sistemini, yangn sistemini, gvenlik ve kartl gei
sistemini, gelitirilen zel yazlmlarla, bir PC stnde, Windows NT iletim
sistemiyle ynetmek, istenen sayda terminalden sistemin izlenmesini kontrol
edilmesini salamak mmkn. Bu olanaklar sayesinde hem kullanclarn kolayca
ynetebilecekleri bina kontrol sistemleri kurulabiliyor, hem de bu sistemlerin
salad konfor ve enerji tasarrufu kurulan sistemin ksa srede kendini amorti
edebilmesini salyor.
1.2. nsan Konforu
nsann doasndan gelen zelliinden dolay ok souk, ok nemli veya ok kuru

olmayan bir ortamda yaamak ister. Fakat bu koullan salamak kolay deildir.
nk insan vcudunun rahat edebilecei koullarla, iklim koullan genellikle
birbiriyle uyumaz. nsan vcudunun rahat edebilecei koullarn, ksaca "konforun"
salanmas, scaklk ve nem gibi baz deikenleri srekli denetim altnda tutmay
gerektirir.
nsann vcut rahatl veya konforu temel olarak etkene badr. Bunlar, kuru
termometre scakl (scaklk), bal nem ve hava dolamdr. Ortam scakl
konforun en nemli kstasdr. nsanlarn ou 22 C ile 27 C scaklklar arasnda
rahat hisseder. Bal nem de konforu nemli lde etkiler, nk vcudun
buharlama yoluyla ne kadar s atabilecei ortamn bal nemiyle ilikilidir. Bal
nem havann ne kadar nem alabileceinin bir lsdr. Yksek bal nem, terleme
yoluyla s geiini yavalatr, dk bal nem ise hzlandrr, nsanlarn ou %40 %60 arasnda bal nem tercih eder. Hava dolam da vcut rahatlnda nemli bir
rol oynar. Hava akm lk ve nemli havay uzaklatracak kadar kuvvetli, fakat
hissedilmeyecek kadar yumuak olmaldr. Hava akm iin uygun hz 15 m/dk 'dr.
Vcut rahatln etkileyen: dier faktrler hava temizlii, koku, grlt ve nm
etkisidir.
1.3. Isl Konfor
Eer bir mekann hava scakl, nemi ve hz optimum deerlerde ise ve buradaki
insanlar oda scaklnn daha scak veya souk olmasn veya nemin daha fazla veya
az olmas gereksinmiyorlarsa bu mekanda sl konfora ulalm demektir.
1.4. Konfora Etki Eden Faktrler
1.4.1. Aktivite
Bir insan tarafndan yaylan toplam s kiinin aktivite seviyesine baldr. Aktivite,
statik zihinsel faaliyet (okuma, yazma), ok hafif bedensel faaliyet (ayakta durma),
hafif fiziksel faaliyet, orta veya ar fiziksel faaliyet olarak snflandrlr. Bu
aktivitelere gre insanlardan yaylan s miktarlar vardr.
1.4.2. Giyim
Vcuttan olan s transferi giyilen giysilerin cinsinden etkilenir.
1.Oda Operasyon Scakl: Bir hacimde bulunanlarn %90'nn kabul edilebilir

bulduu scaklk konfor scakln belirler. Sakin aktivite dzeyinde ve tipik i
ortam giysileriyle tavsiye edilen operasyon scaklk farklar kn 20-24 oC ve
yazn 23-26 C deerindedir.
2.Hava Scaklnm Tabakalamas: Hava scaklndaki dey dorultudaki scaklk

gradyan imi oda ykseklii basma 2C deerini amamaldr. Baka bir deyile
insan ba ile ya arasndaki scaklk fark 3 C deerini amamaldr. Deme
dzeyinden itibaren 0,1 m. ykseklikte hava scakl 21 C' nin altnda
olmamaldr.
3.Hava Hz: Isl konfor asndan zel neme sahip olan bir faktr de yaam
blgesindeki hava hzdr. Hava hzn snrlayan deerler hava scaklnn ve
havann trblans dzeyinin bir fonksiyonudur.
4.Nem: Konfor artlar iin havadaki nem miktarnn st limiti 11,5 grm3/kgm3 hava
ve %65 bal nem eklinde tarif edilebilir. Bal nem %30 deeri, alt limit olarak
kabul edilir.
1.5. Akll Bina Sistem Tanmlar
1.5.1. Istma sistemi
Istma sisteminde kazanlar %96 verimli ift sarnl ekilde binann at katnda
konularak emsiye tesisat tanzim edilmitir. at katna s merkezinin kurulmasnn
avantajlarn u ekilde sralayabiliriz.
1.5.1.1. Kazan dairesi bilgileri
1.Kazan dairelerinde binann dier katlarna ait aspiratr, klima santral gibi
cihazlarn olmamas daha iyidir. Vakum etkisi yapp, kazan ekiini etkiler ve
brlr arzas oluturabilir.
2.Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi grnse de pratik yararlar

salamaktadr. (Servis kalitesinin artmas, yneticilerin kazan dairesiyle
ilgilenmeleri gibi.) Ancak kalorifer kazan, pompa vb. cihazlarn beton kaidelerinin
st kesinlikle fayans/seramik gibi malzeme ile kaplanmamaldr. (Beton daha
salam zemin oluturur.) te yandan grltnn azaltlmas iin tavan akustik
yaltm malzemesiyle kaplanmaldr. Akustik yaltm malzemesinin yangna
dayankl olmas gerekir.
3.Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka katta, at katnda vb.) gibi
hacimlerde ses ve titreim ile ilgili nlemler konfor tesislerinde nem
kazanmaktadr.
a.Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar seilmelidir (kaliteli marka, dk
devirli motor, gaz yaktta atmosferik brlr vb.)
b.Oluan sesin binaya iletilmemesi iin nlemler alnmaldr (cihazlarn konaca
yerin seilmesi, duvarlarda kaln ve dolu malzeme kullanlmas, tavann akustik
yaplmas ift cidarl sac kap kullanlmas vb.)
c.Akustik nlemler alnmaldr. Makine dairesine akustik tavan yaplmaldr. Pompa
ve cihazlarn altna titreim nleyiciler eklenmelidir. Strafor vb. malzeme
kesinlikle kullanlmamaldr. Klima cihazlar kna susturucu veya akustik
izolasyon yaplmaldr.
4.LPG kullanlan kazan dairelerinde;

d.Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek gerekir.
e.Lambay dardan ap kapamak imkn yaratlmaldr.
f.Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar monte etmek gerekir.
g.eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas tavsiye edilmektedir.
5.Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme monte edilmelidir ve bu hacim iin
doal havalandrma salanmaldr.
6.Hermetik duvar tipi kazanlarn kullanld kazan dairelerinde, yanma iin gerekli
olan d hava girii olmad iin; kazan dairesinin soumas azald gibi, havayla
birlikte toz girii de nlenir. Yanma odasna srklenen tozun yaratt olumsuz
etki de ortadan kalkar. st kat ve yan komu dairelere s kayb olmaz.
1.51.2. Is merkezlerinin atda kurulmasnn avantajlar
1.Kazan dairesi asndan;
a.Bodrum kat yaplmas mmkn olmayan yerlerde ideal zm getirir.

b.Kymetli bodrum katlarn kazanmak mmkn olur.
c.Doal gaz iin gerekli pahal havalandrma ve emniyet nlemlerinden ekonomi
salanr. Herhangi bir gaz sznts riski ve bunun yaratt patlama tehlikesi at
katnda bulunmayacaktr. Olas bir gaz sznts, gaz havadan hafif olduundan
ykselerek atdaki havalandrma bacasndan dar kaaca iin binada tehlike
yaratmayacaktr. Ayrca herhangi bir patlama halinde, atnn kolayca yrtlarak
basnc yok etmesi sonucu, binada oturma mahallerinde herhangi bir hasar
yaratmayacaktr.
d.Doal gaz halinde depolama gerekmediinden, kazan dairesinde fazla yere gerek
yoktur.
e.Yakt depolama iin depo yatrmna ihtiya yoktur. Sadece bir boru ile doal gazn
atya tanmas gerekir. Doal gaz havadan hafif olduundan, bir basn
kullanmna bile gerek kalmakszn kendiliinden ykselir.
2.Baca Asndan;
a.Kazanlarn doal gaza dnmnde en byk problem kmre gre gelii gzel
projelendirilmi ve kt yaplm bacalardan kaynaklanmaktadr. Doalgazda
dumandaki yksek su buhar oran dolays ile bacada youma olmaktadr. Bu
youan sular bacaya komu duvarlardan isli kara bir leke olarak yaam
mahallerine szmakta ve istenilmeyen bir durum yaratmaktadr. Bunun nne
geilmesi iin ok pahal nlemler gerekir. Byle bir durumda bacann iptal
edilerek, kazan dairesinin atda dzenlenmesi basit ve pratik bir nlemdir.
b.Yeni yaplacak binalarda baca olmayacak, gerek yapm masraf, gerekse kazanlan
inaat alan olarak nemli bir avantaj salayacaktr.
c.Baca ekiindeki deimeler ve bodrumda kazan dairelerindeki havalandrma
cihazlarnn yanmaya etkileri (vakum etkisi) ortadan kalkacaktr. Bylece kazanda
iletme kolayl ve verim art elde edilecektir. ekiteki deimeler dolays ile
ortaya kan kt yanma ve kurum problemleri olmayacaktr.
d.Durma srasnda baca ekii olmadndan kazanda souma olmaz.
e.Bacann temizlik ve iletme giderleri azalr.
3.Kazan asndan;
a.Kazanda statik basn olmayaca iin btn uygulamalarda (yksek bloklarda

bile) normal tip kazan kullanlabilir.
b.Bacada youma problemi olmadndan baca gaz scakl drlebilir ve
kazanda en yksek verim deerlerine kabilir.
c.Atmosferik brlrl kazanlar bu uygulama iin idealdir. Bu kazanlarda salanmas
gerekli baca ekii ok kktr. Ayn ekilde flemeli brlr kullanlmas halinde
yine fazla baca ekii gereksinmeyen yksek basnl brlrler kullanlmaldr. Bu
her iki tip kazan da greceli olarak kk kazan tipleridir. Ayrca dilimli dkm
kazanlarn tama avantaj da vardr. Bunlarn atya tanmas problem yaratmaz.
4.Boru tesisat asndan;
a.Ak genleme kab kullanan sistemlerdeki emniyet gidi ve dn borular haberci

borular ve bu borularn btn katlarda kaplad kayp alandan ekonomi
salanacaktr. Bunlardan oluan s kayb ve ak genleme kabndan emilen hava
problemleri ortadan kalkar. at katndaki merkezlerde kapal genleme kab
kullanlr. Genleme deposu sistemin susuz kalmamas iin kazann st
seviyesinden daha yukarya monte edilir.
b.Sistemin havasn almak kolaylar.
c.Kazanla birlikte pompa ve dier armatrler de dk basn altnda alrlar.
Ayrca sistemde at katnda klima ve havalandrma santralleri de varsa bu
cihazlara olan balant daha ksalacaktr.
1.5.2. Statik stma
1.5.2.1. Radyatr stma
Radyatr stma binann tm katlarnda bulunmaktadr. Radyatr olarak alminyum

radyatr, boru balantlar ve klflar iin PEX borular ve klflar kullanlmtr.
1.6. Hava Kalitesi
Hava kalitesi yaanan hacimlerde solunan havann temizlii ile ilgilidir. Temiz hava,
yetkili otoriteler tarafndan belirlenen zararl deriiklik seviyelerinin stnde bilinen
hibir kirletici madde iermeyen ve bu havay soluyan insanlarn %80'i veya daha
zerindeki orann havann kalitesiyle ilgili herhangi bir tatminsizlik hissetmedii
hava olarak tarif edilebilir. Konutlar, iyerleri, okullar v.s. gibi endstriyel olmayan
ortamlardaki i hacimlerde de son yllarda giderek artan lde i havann temizlii
ile ilgili endieler gelimektedir.
1.6.1. Hava kalitesinin gelitirilmesi iin yntemler
Kirlilik kaynaklarnn kontrol ve azaltlmas gerekir. Sigara iiminin yasaklanmas,

zararl gazlar karan malzemelerin i hacimlerde kullanlmamas bu nlemler
arasndadr.
Zararl maddelerin kaynanda yakalanmas, ortama kartrmadan dar atlmas

prensibi, endstriyel havalandrma ve mutfak havalandrmas gibi alanlarda yaygn
olarak kullanlan prensiplerdir.
- ortamdaki havann filtre edilmesi ve temizlenmesi: Bu yntem kirletici

maddelerin
ok
fazla
cinste
ve
sayda
olas
nedeniyle
tam
baaryla
kullanlmamaktadr. Ancak gelien bir sektrdr. zellikle d havann da temiz

olarak nitelenmesinin mmkn olmad pek ok blgede tek etkin yntem
temizleme olmaktadr. hava kalitesinin salanmasnda gnmzde hala en yaygn
kullanlan ve en etkin yntem havalandrmadr. Yeterli miktarda taze havann i
meknlara verilmesiyle ierideki hava kalitesi tatmin edici bir dzeye getirilebilir.
-Kirletici Madde Kaynann Ortadan Kaldrlmas veya Deiimi: Bu yntem

kirlilik kaynandan bilindii ve kontrolnn mmkn olduu durumlarda i hava
kalitesiyle ilgili sorunlarn zmlenmesinde olduka etkilidir. Filtrelerin periyodik
olarak temizlenmesi veya deitirilmesi gerekir. Binann elik tavan kaplamasnn
deitirilmesi, sigara odalarnn izolasyonu, kirletici madde kaynann dardan
hava alacak ekilde yerletirilmesi, boyalarn, yaptrc, solvent ve bcek
zehirlerinin iyi havalandrlan alanlarda depolanmas ve bu zararl maddelerin bina
sakinlerinin binada olmad zaman dilimlerinde kullanlmas konu ile ilgili
saylabilecek dier nlemlerdir.
-Havalandrma Orann Arttrmak: Bir binadaki kirlilik orann drmek iin

havalandrma oranlarn ve hava datmn arttrmak genellikle maliyeti ok yksek
bir ilemdir. Ancak gerektiinde standartlarn zerinde havalandrma yaplmas
uygun grlebilir. Binada yksek kirletici madde kayna, ok kuvvetli olduu
hallerde, yerel egzoz sistemi kirli havann atlmas iin ok nemlidir.
BLM 2. HAVALANDIRMA SSTEMLER
Test, ayar ve balanslama (T.A.B) ilerinin yaplmas bykl ne olursa olsun

mekanik tesisat sistemlerinin uyguland yaplarda istenilen konfor artlarnn ve
minimum enerji, iletme giderlerinin salanmas iin en nemli n koullardan
biridir. Proje safhasnda detayl olarak ele alnan bu konularn sistemin uygulanmas
neticesinde gerekleip gereklemediinin kontrol amacyla yaplan muayene
deney srecinin tamam test, ayarlama, balanslama ve devreye alma bal altnda
ele alnr.
2.1. Tanmlar
Mekanik tesisat sistemlerinde, tasarm koullarn temin etmek zere seilen ve

uygulanan, tm makine ve ekipmanlarn test edilmesi, ayarlanmas ve dengelenmesi
(TAB) proseslerinde aadaki tabirler kullanlr.
Test: Belirli bir ekipmann saysal veya miktarsal performansnn deerlendirilmesi

ilemidir.
Ayar: Terminal nitelerinde tasarm deerlerine ulamak iin yaplan mekanik ksma
ve ayarlama ilemleridir.
Balanslama: Spesifik tasarm byklklerine bal olarak, bir sistemin belirli bir
blmnde (ana hatta alt branmanda veya terminallerde) istenen deerlere
ulalmasdr. Blm blm yaplan bu ayarlamalar sistemin tamamnda proje

deerlerinin tutturulmasn temin eder.
2.2. Test ve Dengeleminin nemi
Her stma ve klima tasarlanrken vazgeilmez kstas, i mekanda istenen konfor

koullarn temin ederken, maliyeti ve iletme gider ve problemlerini minumum
deerde tutabilmektedir.
Gnmzde, insanlarn retimindeki performanslarnn nasl daha iyiletirecei

konusunda yaplan aratrmalar, bu konuda i mekn hava kalitesinin ok etken
olduu sonucunu ortaya kartmtr. Bu olgu ile birlikte reticiler cesaretlenmi,
daha yetenekli daha becerikli kontrol ve optimizasyon ilevine sahip ekipmanlar
gelitirilmilerdir.
2.3. n Test, Ayar ve Balanslama
2.3.1. HVAC cihazlar performans deerleri
Fan performans verileri iin sahadaki tatbikatna uygun olmaldr, fan giri ayar
veynleri, ykseklik ve scaklk etkileri gibi.
2.3.2. Elektriksel bilgiler
Mevcut cihaz yerine yeni bir cihaz yerletiriliyor ise deitiren cihaz motor gc
(HP) kontrol edilmelidir. Ayrca enerji beslemesinin ka fazl olduu, voltaj kontrol
edilmeli ve sahada motor verileri tespit edilmelidir. Motor starteri, ebad ve konumu,
termik ayarlar motor gcne gre gzden geirilmelidir.
2.3.3. Hava datm cihazlar
Hava
datm
cihazlarnn
testleri
ile
ilgili
olarak
imalat
tavsiyeleri
derlendirilmelidir. Menfezler iin efektif alan (k-deeri), hava datm profili, ayar
ekli, ses gc ve basnc deerleri teknik kataloglardan alnmaldr.
2.3.4. HVAC niteleri
Tm HVAC fanlarnn kontrol edildii tespit edilerek aada belirtilen hususlar teyit
edilmelidir.
-Cihaz isim plakas zerinde bulunan bilgilerin test raporunda belirtilen bilgilerle
ayn olduu (model no, imalat vs. gibi)
-Test rapor formlarna girilen bilgilerin sahada yaplan okumalarla ayn olduu
-Tm yataklarn yalanm olduu
-Fan rotoru ile salyangoz arasnda yeterli toleransn bulunduu (Uygun olmayan
tolerans geriye eik kanatl fanlarn performansn nemli lde etkiler)
-Btn yabanc malzemelerin, nakliye takozlar, koruyucu kaplamalar v.s. gibi,

sklm olduu
-Motor ve asesinin gvdeye iyice balanm ve somunlarn sklm olduu
-Kasnak ayarlamasnn yapld
-Btn kasnak elemanlarnn set-screwlarnn iyice skld
-Kay gerginliinin uygun olduu
-Fan dn ynn doru olduu
-Cihaz-kanal aras esnek balantnn eksenel olarak uygun olduu
-Vibrasyon nleyici takozlar veya yaylarn doru seilmi ve doru monte edilmi
olduu. Cihazn terazisinin doru olmas ve titreim engelleyici yaylarnn tam
skmam olmas nemlidir.
-Statik basn kontrolnn msait bir konumda yerletirildii ve alr durumda

olduu
-Cihaz drenaj hatt boru ve sifon balantlarnn yaplm olduu
-Cihaz ilerinin temizlenmi ve btn yabanc maddelerden arndrlm olduu
-Kay koruyucu muhafazasnn yerine monte edilmi olduu
2.3.5. Hava ak
Hava
akn,
hava
panjurundan/damperinden
ve
dn/egzost
hava
damperlerinde, besleme havas fannn at ksmna kadar kontrol edilmelidir.
2.3.6. Elektrik
Start-stop switchi arza alteri motor starterleri ve elektriksel kitleme devrelerinin

monte edildii grlmelidir.
Motor starterleri uygun ebattaki termik rlelerle korunmu olmaldr.
2.3.7. Damperler
a.Btn nitelerin ve bunlarla irtibatl damperlerin (yangn ve duman) bir uyum

iinde altklar tespit edilmelidir.
b.Damperleri doru pozisyonda olmas havasnn istenen debilerde istenen kanallarda
akmasna temin edilmelidir.
c.Dn hava damperi ak olmaldr.
d.Egzost hava damperi genelde kapal olmaldr.
e.Multizon damperler havann soutma serpantini zerinden gemesini temin edecek
ekilde konumlandrlmaldr.
2.3.8. Filtreler
-T.A.B. almalar iin doru ebat ve tipte filtreler yerletirilmi olduu tespit
edilmelidir.
-Yanltc diren uygulayarak kirli filtre denemesi uygulanmaldr.
-Filtrelerin temiz olup olmad kontrol edilmelidir.
-Filtre ve erevelerinin yerlerine kuralna uygun monte edildii kontrol edilmeli,

istenmeyen hava kaaklar var ise giderilmelidir.
2.4. Kanal Sistemi Kontrol
2.4.1. Saha kontrol
Fan kndan en uzak terminal nitesine kadar kanal sistemi tmyle gzden
geirilerek aada belirtilen hususlar kontrol edilmelidir.
a.Kanal sisteminin projelere uygun olarak monte edildii, ak bir sonlama paras
olmad, btn mdahale kapaklar kapal olduu tespit edilmelidir.
b.Terminal kutular ve reheat cihazlarnn monte edilmi olduu grlmelidir.
c.Btn mimar elerin, kap, blme duvar, asma tavan ve pencerelerin, monte
edilmi olduu tespit edilmelidir.
d.Gerekli ayarlama damperinin hepsinin yerine konulduu, yangn ve duman
damperlerinin montajlarnn yapld tespit edilmelidir.
2.4.2. Hava terminal cihazlar
VAV kutular, karm kutular gibi hava terminal cihazlarnn montajnn yapld
ve bu cihazlara kolay ulaabildii tespit edilmelidir.
2.4.3. Szdrmazlk
a.Hava kanal szdrmalk asndan kontrol edilmelidir. zellikle kontrol kapaklar,

kanal tipi serpantin ve nemlendirici balantlar, esnek kanal ve terminal
nitelerinin balantlar hava kaa olmayacak ekilde yaptrlmaldr.
b.Eer asma tavan plenyum olarak kullanlyor ise mmkn olduu kadar szdrmaz
olduu gzlenmelidir.
c.Boru vb. geilerde szdrmazln salandndan emin olunmaldr.
2.4.4. Hidrolik boru sistemi kontrol
2.4.4.1. Saha kontrolleri
Boru basn testlerinin artnamelere uygun olarak yapld ve hibir kaak olmad
tespit edilmelidir. Boru sistemi batan sona takip edilerek aada belirtilen hususlara
teyit edilmelidir.
a.Tm sistemin balantlarnn yapld ve projeye uygun olduu
b.Dizayn projeleri ile uygulama arasnda farkllk olmad
c.Btn sistem vanalarnn ak olduu
d.Tm ayar vanalarna ulamn kolay olduu kontrol ve teyit edilmelidir.
2.4.4.2. Sistem akkan
Sistemin temizlendii, ykand ve havalarn alnd tespit edilmelidir. Pislik

tutucularn temizlendiinden emin olunmaldr.
2.4.5. Pompalar
2.4.5.1. Pompa kontrol
Pompalarn tamamnn kontrol edildii ve aadaki hususlarn tespiti gereklidir.
a.Pompalarn cihaz test raporlarnda belirtilen model no, tip, rpm ve hangi markaya
sahip olduu tespit edilmelidir.
b.Test raporunda girilen tm verilerin saha lmleri ile ayn olduu grlmelidir.
c.Btn yataklar yalanm olmaldr.
d.Pompa milinin rahat ve doru ynde dnd grlmelidir.
e.Pompa kaplin ayarnn iyi bir ekilde yapld ve sistemin sabitlendii tespit
edilmelidir.
f. Pompa kaide beton yzeyinin dzgn olduu grlmelidir.
g.Pompa gvdesindeki hava iyice boaltlm olmaldr.
h.Set-screw iyice sklmaldr.
i.Vibrasyon izolatrleri ve esnek boru balantlarnn doru apta ve tipte olduu
tespit edilmelidir.
j.Btn cihazlarn yabanc cisimlerden temizlendii grlmelidir.
k.aft koruma kapann yerinde olduu grlmelidir.
l.Basn ve scaklk okumas iin bu cihazlarda ve hizmet ettii sistemlerde gerekli
azlarn brakld tespit edilmelidir.
2.4.5.2. Elektrik balantlar
altrma, durdurma, mdahale anahtar, elektrii kilitleme, motor starterlerinin

termik alterlerin yerinde olduu ve sistemin buna gre alt grlmelidir.
2.4.6. Soutma cihazlar
-Krank ya stclarnn devrede olduu kontrol edilmelidir. Cihaz altrmadan

nce ya stclarnn en az 24 saat devrede olduu teyit edilmelidir.
-n test raporu bilgilerinin cihaz zerindeki plakada yazanlar ile ayn olduu kontrol
edilmelidir.
-Yksek basn, alak basn, ya arza anahtarlarnn ilk alma iin yapld
kontrol edilmelidir.
-Cihaz yann konulduu kontrol edilmelidir.
-Kaplin ayarlar, szdrmazlk keeleri gzden geirilmelidir.
-Vibrasyon izolatrleri kontrol edilerek cihazn terazide olduundan emin

olunmaldr.
-Boru hareketli balantlar ve bunlarn ekseninde olduu kontrol edilmelidir.
-Soutucu gazn uygun miktarda cihaza doldurulduu, dryer ve gzetleme camlar

bulunduu gzlenmelidir.
-Cihaz boru balantlarnn doru olduu, hava ve su ak ynlerinin uygun olduu

izlenmelidir.
-Flow switch ve emniyet kontrol cihazlarnn ayarlarnn doru ve alr durumda

olduklar izlenmelidir.
-Boru tesisatnda basn, scaklk ve ak lmek iin gerekli rezervasyonlarn

brakld tespit edilmelidir.
2.5. Sistemde Kullanlan Baz Tanmlar ve Aklamalar
2.5.1. Direk genlemeli sistemler
Bu sistemde soutucu akkan havay soutmak amac ile kullanlan bataryada

(evaparatr) buharlatrlr. Buharlap ortamn ssn alarak gaz haline gelen
soutucu sv kompresr ile emilip sktrlarak kondensere verilerek tekrar
kullanlabilir hale getirilir. Bu sistemlere rnek olarak pencere tipi klima, paket
klima,salon tipi klima cihazlar gsterilebilir.
2.5.2. Tamamen sulu sistemler
ok odal binalarda zellikle otel,i merkezi ve byk yaplarda kullanlr.alma

prensibi olarak her odaya konulan fan coil cihazlar ile odalarn stlmas ve
soutulmas salanr Sistemde kullanlan scak ve souk su merkezi bir yerde
retilerek sisteme verilir ( souk hava retimi iin chiller scak su retimi kazanlar
vastasyla olur)
2.5.3. Tamamen haval sistemler
Byk hacimli binalarda kullanlr. Merkezi bir klima santralinden elde edilen hava
hava kanallar vastasyla ortama verilmesi. Klima santrali en komple ekilde
muhafaza altnda aspiratr, egzoz ve taze hava karm yapacak ekilde montaj
yaplmaktadr.
2.5.4. Hava ve sulu sistemler
Bir merkezde artlandrlan temiz havann ve merkezi soutma grubunda soutulan

veya stlan suyun fan-coillere gnderilerek yaplan sistemler.
2.6. Hava Sistemlerinde Test, Dengeleme Yntemi
2.6.1. Havalandrma sistemi test yntemleri
Bundan nceki blmlerde test, ayar, ayarlama ve dengeleme ileri balamadan nce
alnmas gereken tedbirler detayl olarak aklanmtr.[1]
Ksaca zetlersek;
a.zellikle ait uygulamaya ait proje ve artnameler temin edilmeli ve sistem iyice
anlalmaldr.
b.Sistemde uygulanan tm makina ve ekipmann zellikleri, izimleri varsa seime

esas bilgisayar ktlar temin edilmeli ve seilen ekipmann montaj yaplan ile
ayn olup olmad etd edilmelidir.
c.Tm sistemin kontrol cihazlar dhil, tamamlanp tamamlanmad kontrol
edilmeli, gerekli ayar damperlerinin projede belirtilen montajnn yaplp
yaplmad iyice aratrlmaldr.
d.Gerekli ayar test raporu formlar hazrlanmaldr.
e.Kanal sistemi ile ilgili olarak test sonularna yardmc olacak skeler
hazrlanmaldr.
f.Otomatik kontrol sisteminin TAB almalarn etkilemediinden emin olunmaldr.
g.Hava datm ve toplanmasn etkileyebilecek her trl etkenin nne geilmelidir.
Pencereler kapatlmal, asma tavanlar tamamlanm olmal, kaplar kapatlmaldr
ve buna benzer etkenlerin hava akmn etkilememsi temin edilmelidir.
h.Koullar maksimum hava akna imkn verecek ekilde gerekletirilmelidir.
i.Ekipmann emniyetli ve normal artlarda alt grlmelidir.
j.Btn mekanik ekipmann; Test ayar ve balanslama almasndan nce
altrlmal, bu altrma ilgili mhendisler tarafndan onaylanm olmaldr. Bu
listeler alma balangcnda kontrol iin hazr bulundurulmaldr.
k.Filtrelerin temiz ve yerlerinde olmas,
l.Geici ilk altrma filtrelerinin sklm olmas,
m.Kanal sistemlerinin temizlenmesi (toz partiklleri vs.)
n.Fan dnlerinin kontrol edilmesi,
o.Yangn duman ve debi ayar damperlerinin yerinde ve ak olmas
p.Istma/soutma serpantin kanatklarnn temiz olmas,
q.Bakm kapaklar ve kanal u kapaklarnn kapatlm ve szdrmaz olmas
r.Boru devresi zerinde normal ak ve kapal vanalarnn kontrol edilmesi
s.Boru devresi zerindeki pislik tutucularn temizlii kontrol edilmeli
t.Boru devresi zerinde hava alma, boaltma ve gsterge vana pozisyonlar kontrol
edilmeli
u.Boru ask ve desteklerinin genelde tamam olduu kontrol edilmeli, eksikleri
tamamlanmal ve altrma srasnda gerekenler ilave edilmelidir.
2.7. Sistemin Hava Ak
2.7.1. Sistem koordinasyonu
Ksa bir aratrma yaparak ve spot kontrollerle hacimlerdeki hava sirklasyonu tespit
edilir. Besleme, egzost ve dn havas fan debileri bilindiine gre dn veya
egzost havas sistemleri besleme hava sisteminden nce balanslanmaldr. Bunun
devam olarak besleme hava sistemi balanslamas dn ve egzost sisteminden
etkilenmez.
2.7.2. Kanal lmleri
Hava kanallarnda en hassas kabul edilebilir, debi lmleri pitot tube kullanlarak
yaplabilir. Anemometre serpantinler ve filitrelerdeki lmler ok iyi deerler
vermezler. Bu tip cihazlara sade baka imkn olmad artlarda kullanlmaldr.
2.7.3. Hava ak lm
Btn terminallerde yaplacak lmlerin toplamnn, pitot tube lm ile

kyaslanmas,
kanal
sisteminde
kaaklar
olduuna
inanld
durumlarda
yaplmaldr.
Bu gne kadar ki tecrbelere gre sahada okunan deerler genel de fan ve sistem
deerlerine oturtulamaz. Bu sebepten pitot tube okumalar yaplmal ve bu deerler
dier test deerleri fan ve sistem erileri ile kyaslanmaldr.
2.7.4. lm noktasnn yerleimi
lm hassasiyeti asndan kanal sisteminde pitot tube lm noktasnn yeri ok

iyi tespit edilmelidir. lme noktasnn dirsek, genleme ve daralma, yn deitirme
paralarna yakn olmamas salanmaldr.
2.7.5. Yaplan lmlerin analizi
Kanal sisteminde pitot tube lmleri uygun bir noktadan yaplabiliyor ve lm

deerleri belli bir kararlla ulam ise sahada alnabilecek en doru lme
ulalmtr.
2.7.6. Sistemin iletmeye alnmas
2.7.6.1. Fan kontrol
Tm damperler tam ak pozisyona getirilip fleme ve emme sistemlerine ait fanlar

altrlr. Fanlarn tasarm artlarndaki devir saysna gelmesi iin gerekli ayarlar
yaplr. Her fan alr almaz fan, motor, kasnak kontrol edilir ve motor amperaj
llr. Eer motorun ektii amper etiketinde belirtilen tam yk amperaj zerinde
ise, hemen fan durdurulur ve sebep aratrlp gerekli dzenlemeler yaplr.
2.7.6.2. Damper kontol
Sratle tm damperler kontrol edilir. Bloke olan ve balants kopan var ise bunlara
gerekli mdahaleler yaplp Bunlarn otomatik olarak kontrol edildiinden ve doru
pozisyonda olduundan emin olunmaldr.
2.7.6.3. Ak ve basn kontrol
Tekrar tm blmlere hizmet veren fanlarn serviste olduundan ve ayarlarnn

uygun ekilde yapldndan emin olunmaldr.
2.7.7. Fan testi
2.7.7.1. Fan hava debisi
Tasarm devir saysnda fann gerekli debiyi verdii, aada kabul edilebilir bir
yntem ile tesbit ve teyit edilmelidir.
a.Eer fan knda uygun bir blm var ise pitot-tube kullanlarak
b.Fan erilerini kullanarak, voltaj ve amperaj lmleri yaplarak fan performans
tesbit edilir.
c.Pitot-tube kullanlarak doru bir lme imkan yapabilecek bir blm mevcut
deilse menfezlerden ve terminallerden alnan havalarn toplam alnabilir.
d.Serpantin yzeyinden; filitre ve/veya fann emi taraf damperinden anemometre
ile lm yaplabilir.
2.7.7.2. Fan amperaj
Sistemdeki ana damperlerin her ayar edilmesinden sonra veya fan devir saysnn
deitirilmesinden sonra mutlaka fan motor amperaj llmelidir.
2.7.7.3. Egzost fan
Dn ve fleme havas iin daha evvel sz edilen test etme prosedr aynen bu fan
iinde uygulanmaldr.
2.7.7.4. Fan kasnak ayar
Eer llen hava debileri, besleme, dn ve egzost fanlarnda dizayn deerlerinden

%10 daha farkl ise, kasnak ebatlar deitirilerek istenen hava debisi elde edilebilir.
2.7.7.5. Zon ve terminal dengeleme
Bir zona gnderilen hava miktar, zon ana kanalnda ayarlandktan sonra, zon ii
dengeleme ilemleri her bir terminalden alnan hava debileri tesbit edilip zerindeki
damperlerin ayarlanmas ile salanr.
2.7.7.6. Toplam hava debisi
Tm terminal nitelerinin deerlerinin okunup kayt edilmesinden sonra bunlarn

toplam alnr ve tasarm deereleri ile kyaslanr.
2.7.7.7. Kanal kaaklar
Eer sistemlerdeki kaaklar %10 mertebesinin zerinde ise sistemden istenen

dengeleme salanamayabilir. Kanal balantlar, plenum balantlar ve difzr
balantlar mdahale kapaklarnn aok olup olmad veya kanalda delik vb.
hasarlar kontrol edilmelidir.
2.7.8. Kademeli metod
Pitod Tbe lm. Tm ana kanal ve branmanlarda pitod tube lmleri alnr ve
dk debi ile karlanan kanallarda herhangi bir blokaj olup olmad kontrol edilir.
2.7.8.1. Statik basn lmleri
Hava ak fazla olan herhangi bir branman
volm damper kullanlarak
ayarlanmaldr. Balansa damperlerinden sonraki bir noktada statik basn oluur.
2.7.8.2. Sistem dengeleme
TAB almalar sonucunda hava ak miktar (aksine bir art yok ise) tasarm
debilerine gre -10 +10 ierinde temin edilebilmi ise dengeleme yaplm
varsaylabilir. Hava ncelikle direncin en az olduu branmanlara gideceinden,
besleme fanna yakn terminallerde hava miktar daha fazla , u ksmlar da ise daha
az olacaktr. lk okumalara esnasnda sistemin davran ve problemlerin nerede
olduunu tesbit etmek mmkndr:
2.7.8.3. Fan ayar
Sistem dengelemesi temin edildikten ve tm nihai ayarlamalar tamamlandktan sonra

fann deerleri bir kez daha okunmal ve not edilmelidir.
2.7.8.4. Islak serpantin artlar
Eer sistem tasarmnda soutma almasnda nem alma olay var ve dengeleme
kuru serpantin ile yaylm ise toplam hava debisi slak serpantin almas ile
beraber irdelenmelidir. (Eer bu mmkn deil ise sistem ayarlarna %5 ila %15
ilave yaplamaldr.
2.7.8.5. %100 D hava
fleme, dn ve egzoz sistemleri tamamen uygun bir ekilde dengelendikten sonra

fleme fan kapasitesi (eer sistem bu alternatife gre tasarlanm ise) %100 d hava
iin tekrar ett edilmeli ve gerekirse damper ayarlamalar yaplmaldr.
2.8. Hidrolik Sistemleri T.A.B. Prosedr
2.8.1. Kaak testleri
Yaplan imalatlarn trne gre belirli aamalarnda yaplmas gereken testlerden en

nemlileri kaak testleridir. Bu testler yerine gre gzle muayene eklinde olabildii
gibi borulara nceden tespit edilen basn deerlerine gre hidrostatik basn testi
yntemine gre de yaplabilir.
2.8.2. Boru testleri
Dili ve kaynakl olarak imalat tamamlanm olan bu sre akkan olarak su

kullanan PPR galvaniz veya siyah borularda bir test pompas vastas ile proje
basncnn 1,5 kat olan deerde basn uygulamas ve 6 saat bir sre zarfnda bu
basncn muhafaza edilerek test manometresinden basn dmnn kontrol
edilmesi ile yaplr. Bu sre zarfnda ek yerleri gzle muayene edilir. Kaak
durumunda bu kaaklar giderilerek test sonunda manometredeki basn dm sfra
indirilir. Test amac ile akkan olarak su kullanlr. Bu test stma hatlarnda buhar
hatlarnda kullanma suyu, soutulmu su vb. devrelerde uygulanr.
Byk isale hatlarnda ve yanc ve parlayc gazlarn proses akkan olarak

kullanld durumlarda kaynaklarda rntgen testi yaplmaktadr. malatn konumuna
gre ya %100 veya seilmi olan belirli kaynaklarda zel ekipmanlarla alna rntgen
filmleri vastasyla kaynan uygunluu test edilir.
Akkan olarak freon veya trevleri, yanc ve parlayc gazlarn kullanld boru
hatlarnda yaplan basn testlerinde azot gaz veya baka bir asal gaz kullanlr.
Basn dm kontrolnde kullanlan yntem hidro statik basn testi yntemi ile
ayndr, ancak gzle muayene imkn olmadndan dolay ek yerleri kpk
kullanlmak suretiyle muayene edilmelidir.
PVC veya pik dkm pis su tesisatnda boru i basnlandrma uygulanmaz. Kolon
testlerinde katlara ayrlan branmanlar ve rgar balants tapalanarak su doldurulur,
ek yerleri gzle muayene edilir. Yatay hatlarda hattn sonunda bol miktarda
aktlarak boru meyilinin dzgn olup olmad ve ek yerlerindeki kaaklar yine
gzle muayene edilir.
BLM 3. ISI KAZANCI HESABI
Bir yapnn mimari tasarmnda yer alacak cihazlarn saptanabilmesinin ilk etab,
proje n raporudur. Bu rapor mimar ve yatrmc (mal sahibi) ile tartlp yapda
uygulanacak sistem kesinletirilmelidir. Sistem seiminden sonra binada kullanlacak
cihazlarn kapasite tayini iin binann s kazanc hesab yaplmaldr. Aada bir
binann basit olarak elle yaplabilecek s kazanc hesab anlatlmtr.
3.1. D Is Kazanc
3.1.1. Gneten radyasyonla olan s kazanc
Gneten radyasyonla s kazanc pencerelerden meydana gelmektedir. Proje

zerinden pencere yn ve byklklerinin belirlenmesi gereklidir. Pencere detay
kartlrken binann i mimarisine dikkat edilmelidir. klimlendirilen mekn tek ak
ofis eklinde olabilir veya oda oda ayrlm da olabilir. Buna gre, pencere boyutlar,
pencerenin
yn
durumu
renilmelidir.
Mahallin
gne
radyasyonundan
kaynaklanan soutma ykn bulmak iin pik ykn olutuu saati bulmak gerekir.
rneklemeli zmler
ekil 3.1de tek hacimli bir mekn iin pencerelerden radyasyonla olan s kazanc
hesab rnei verilmitir.[2]
P1 = 2,5 m2
P3 = 4,0 m2
P2 = 1,8 m2
P4 = 2,5 m2
Dou cephesindeki X pencere alan :
P1 + P2 = 4,3 m2
Bat cephesindeki Z pencere alan
P4 = 2,5 m2
a) Pencere younluu Dou, KD ve GD cephelerinde fazla ise pik yk saat 8.00 de

oluur.
b) Pencere younluu Bat, KB ve GB cephelerinde fazla ise pik yk saat 16.00 da

oluur.
Pdou > Pbat olduu iin pik yk saat 08.00de oluur. Pencereden olan s
kazanc,
QR = F x QG olup burada F = (pencere alan) QG = (radyasyonla gelen s aks

Watt/ m2)
QR= 4,3 x 500 + 4x50 + 2,5x50 = 2475 Watt.
ekil 3.3de blntl mimarisi olan bir mekan iin pencerelerden radyasyonla s
kazanc hesab rnei verilmitir.
ekil 3.1 Mimari Plan
Tablo 3.1. Gne radyonuyla eitli yndeki dey pencerelere gelen s aks (Watt/m2) 40 C kuzey
enlemi)[2]
SAAT
SAAT
SAAT
08.00
12.00
16.00
BATI
50
50
500
DOU
500
50
50
GNEY
50
200
50
KUZEY
50
50
50
350
50
50
350
150
50
GNEY BATI 50
150
350
KUZEY BATI 50
50
350
YN
KUZEY
DOU
GNEY
DOU
a.Her mstakil alann pik yk saati ayr ayr hesaplanmal ve bu pik yk

karlayacak soutma gc her mahal iin salanmaldr.
b.Katn toplam soutma yknn bulunmas iin kat baznda ayrca pik ykn
olutuu saat belirlenmelidir.
Kat 1:
Pencere younluu KB, GB => pik yk 16.00da oluur.

Q1 = 3x350 + 4x350 = 2450 W
Kat 2:
P2 => KB
P3 => KD
P3 > P2 => pik yk 08.00de oluur.

Q2 = 3x50 + 4x350 = 1550 W
Kat 3:
P4 => KD pik yk 08.00de oluur.
Q3 = 5,2x350 = 1820 W
Kat 4 :
P5 => GD pik yk 08.00de oluur.

Q4 = 3x350 = 1050 W
Kat 6:
P6 => GD
P7 => GB P7> P6 => pik yk 16.00da oluur.
Q5 = 3x50 + 5,2x350 = 1970 W
Kat 6: Gne radyasyonundan gelen bir soutma yk yoktur.
ekil 3.2. Mimari Plan
Sonu: Pencerelerden gne radyasyonu vastasyla oluan soutma yk 1 ve 5 nolu

mahallerde saat 16.00 2, 3 ve 4 nolu mahallerde ise saat 08.00de olumaktadr.
b) Katn pik yk saatini bulmak iin:
PGB+KB = P7 + P8 + P1 + P2 = 15,2 m2
PGD+KD = P5 + P6 + P3 + P4 = 15,2 m2
Grld zere pik ykn saat 16.00da olutuu GD/KD cephelerinde toplam
pencere yzeyi ile pik ykn saat 08.00de olutuu GB/KB cephelerindeki toplam
pencere yzeyi eit kmtr. Bu durumda her iki saat iin soutma ykn hesap
etmek gerekir.
Qkat = (P1 + P2) qKB + (P3 + P4) qKD + (P5 + P6) qGD +(P7 + P8) qGB
Saat 16.00 iin = 6x350 + 9,2 x 50 + 6x50 + 9,2x350 = 6.080 W

Saat 08.00 iin = 6x50 + 9,2 x 350 + 6x350 + 9,2x50 = 6.080 W
Katn gne radyasyonu sonucu oluan pik soutma yk saat 08.00 ile saat 16.00 da
eittir. Eer pencere yzeyleri farkl veya eit pencere halinde soutma yk farkl
olsayd, byk olan deer ele alnacakt. Ele alnan rnekte bunlar eit olduundan,
katn gne radyasyonu nedeniyle oluan pik soutma yk, 6080 W deerindedir.
Soutma yk hesab yaplan yer en st kat ise atdan gelen s ykn hesaplamay
unutmamak gerekir. Radyasyonla olan s kazancn azaltmak iin ift cam veya
renkli cam kullanlmas ok faydaldr. Pencerelerden radyasyonla olan s kazanc
hesaplandktan sonra, Tablo 4.4 yardmyla camn zelliine ve glgeleme faktrne
bal olarak net radyasyonla olan s kazanc hesaplanr.
Qrn = K x QR
K : glgeleme faktr (Tablo 3.1den)
Pencereler srekli glgede kalyorsa K = 0,10 alnabilir.

QR : Radyasyonla olan s kazanc
QRN : Net radyasyonla olan s kazanc.
Pencereler devaml glgede kalyorsa K : 0,10 alnabilir.
3.1.2. atdan gelen ykler
atdan gelen s kazanc gn iinde deiim gsterir. atdan gelen s kazancn

Tablo 3.5deki veriler nda, aadaki forml yardmyla bulunabilir:[2]
Qat = K x F x te
K = Is geirgenlik katsays (W/m2K)
F = at veya teras alan (m2)
te = Edeer scaklk fark olup gn iinde zamana bal olarak deiir. (C)
Is geirgenlik katsays K deerinin at yap bileenlerine bal olarak hesaplanmas

gereklidir. Yap bileenleri bilinmiyorsa pratik olarak aadaki s geirgenlik
katsaylar kullanlabilir:
zolesiz dz at veya eimli atlarda; K = 2,20 (W/m2k)

zoleli (2,5 cm) dz veya eimli atlarda K = 1,0 (W/ m2k)
zoleli (5 cm) dz veya eimli atlarda K = 0,6 (W/ m2k)
ekil 3.1deki mahalin binann en st katnda olduunu ve at alann da 150 m2 ve

gnee maruz 5 cm betonarme +5 cm izoleli at olduunu kabul edelim. atdan
gelen toplam maksimum s kazanc saat 16.00 da oluacak ve deeri:
QaTI = K x F x te = 0,6 x 150 x 32 = 2880 Watt

ekil 3.1 de pencerelerden gne radyasyonu sonucu oluan pik ykn saat 08.00
gerekletiini saptamtk. Buna karn atdan gelen kazancn pik olduu saat 16.00
dr. Bu takdirde rnee tekrar geri dnerek pik saati kontrol etmek gerekir.
Saat 8.00 de Qrad = 2475 Watt

Qat = 0,6 x 150 x 3,3 = 297 Watt
Qrad + Qat = 2475 + 297 = 2772 Watt
Saat 16.00
Qrad = P4 x qB= 2,5 x 500 = 1250 Watt
Qat = 2880 Watt

Qrad + Qat = 1250 + 2880 = 4130 Watt
Grld zere saat 16.00 oluan Qrad + Qat deeri saat 08.00 den fazladr; o
halde rnek 1deki toplant salonunun en st katta olmas halinde mahaldeki pik yk
saat 16.00da olumaktadr.
3.1.3. Duvar ve pencerelerden konveksiyonla olan s kazanc
Duvarlardan konveksiyonla s kazanc Proje zerinden duvar yn ve byklklerinin

kartlmas gereklidir. Duvar detay kartlrken binann i mimarisine dikkat
edilmelidir. Klima edilen mekn tek ak ofis eklinde olabilir veya oda oda ayrlm
da olabilir. Duvardan konveksiyonla s kazanc aadaki forml yardmyla
yaplabilir.[2]
Qduv = K x F x te (W)
K : Toplam s gei katsays (W/m2K)
F : Duvar alan (m2)
te : edeer scaklk, gn ierisinde zamana bal olarak deiir. (C)
Is geirgenlik katsays, yap elemanlar biliniyorsa aada forml yardmyla

hesaplanabilir:
a : s tanm katsays (W/m2K)

d : duvar kalnl (m)
X : s iletkenlii hesap deeri (W/mK)
zoleli (3 cm. strophor veya camyn izoleli) 20 cm. delikli tula veya 20 cm.
zobims / Ytong duvarlarda: K = 0,75 W/m2k

zolesiz 20 cm delikli tula duvarlarda
: 1,60 W/m2k
zolesiz 20 cm dolu tula duvarlarda
: 2,3 W/m2k
zolesiz 20 cm betonarme duvarlarda
: 2,9 W/m2k
Pencerelerden konveksiyonla olan s kazanc:
Q = K x F x t
k = Pencere s iletim katsays (W/m2K) pencere zelliklerine bal olarak Tablo 4.3
den alnabilir.
Tablo 3.2. Ve D Hava Tarafndaki Is Tanm Katsaylar
Yzey ve s akm yn
Is tanm katsays
(kcal/m2hC)
1 Duvar yzeyleri i tarafnda
2 D pencere yzeyleri i tarafnda
10
3 Is akm aadan yukarya olan deme yzeyleri
4 Is akm yukardan aaya olan deme yzeyleri
5 D yzeylerde
20
F = Toplam pencere alan (m2)

t = i - d scaklk fark. Tablo 3.9 ve 3.10dan yararlanarak alnabilir. Pratikte bu
deer 8 C olarak kabul edilir.
Klimatize edilmeyen mahaller ile olan scaklk farklar; klimatize edilmeyen komu
meknlardan olan s kazanc aadaki forml yardmyla hesaplanabilir.
Q = K x F x t
K = s iletim katsays (Watt/m2k)
F = komu duvar alan (m2)
t = scaklk fark (Tablo 3.7den alnabilir.)
3.1.4. Havalandrmadan dolay gelen soutma yk
Yaam mahallerinde kullanlan hal, kt, elektronik eyalar, ter ve deri

dkntlerinden oluan kirlenme konfor artlarn etkilemektedir. Ortamn uygun
scaklklar arasnda tutulmas her zaman konfor artlarn salamaz. Bu bakmdan
havalandrma artnn 12 ay boyunca salanmas gereklidir. Taze hava miktarnn
belirlenmesinde mahallin amac (bro, konut, sinema, ar, restaurant, vb.) nemli
rol oynar.
Taze hava balantlarnn her zaman maksimumda tutulup ayarlanabilir olmas

idealdir. Bunu salamak iin kullanlacak taze hava vantilatr hz anahtar ile
ayarlanabilir olmas gerekmektedir. zellikle d hava scakllarnn dk olduu
gece ve bahar aylarnda daha fazla taze hava alarak soutma kapasitesini arttrmak
mmkndr. (free cooling)
23 cm boluklu tula yahut 20 cm briket
Tablo 3.3 Pencere ve kaplarn s geirme katsays.
Is geirme
Pencereler ve Kaplar
katsays
(kcal/hm2 C)
Ahap pencere ve kaplar

Basit tek caml pencere ve d kap
4.5
zel birletirilmi ift caml pencere ve d kap (iki cam aras 6
2.8
mm)
2.5
3.0
mm)
2.2
Camsz d kap
Kasal ift kanatl pencere ve d kap
Metal pencere ve kaplar
Basit tek caml pencere ve d kap
5.0
3.4
mm)
3.1
2.8
mm)
Kasal ift kanatl pencere ve d kap
Plastik (PVC) pencereler
Basit tek caml pencere
4.3
zel birletirilmi ift caml pencere
2.2
Havalandrmadan dolay gelen soutma yk:

Duyulur s kazanc Qd = 4 x n x v (Watt)
Gizli s kazanc
Qg= 3 x n x v (Watt)
QT = 7 x n x v (Watt)
n
: insan says
: insan bana gerekli hava miktar (m3/h)
3.2. Is Kazanc
s enerji kaynaklar, bir alann toplam s kazancn olduka arttrabilirler.

Tamamen izole, d ortamla herhangi bir iliii olmayan bir i alanda, btn s
kazanc i kaynaklardan olacaktr. s kaynaklarn insanlar, aydnlatma, piirme
cihazlar ve elektrikli makineler gibi genel kategoriler halinde ayrabiliriz. Btn i
s kaynaklarnn tam olarak tanmlanamamas s kazancnn olduka kk
olmasna, i s kaynaklarnn ok geni aralkl seilmesi ise olduka byk ykler
alnmasna sebep olabilir. Her iki durum da istenmemektedir. s kazanc
hesabndaki zorluk insanlarn, aydnlatma yknn ve donanm yknn ne zaman
olduunu tam bilememekten kaynaklanr. rnein, byk bir ofiste btn
alanlarn her an bulanacann, btn aydnlatmann ve ekipmanlarn hepsinin
ayn anda alacann varsaylmas doru olmayacaktr. Ama binadaki belirli bir
oda iin toplam insanlarn yerinde olduu, aydnlatma ve ekipmann tam ykle
alt varsaylarak odann toplam s kazanc hesab yaplr. zetle, her hangi bir
oda tam ykl olabilir ama btn bina hibir zaman tam ykl olmayacaktr. Buna
gre, hava soutma ve datma sistemleri alan yklerini tam karlayacak ekilde
dizayn edilmeli, ama merkezi soutma sistemi farkl zamanlarda kullanmlar gz
nne alarak, daha dk kapasiteli olarak dizayn edilmelidir. Btn binalarn i yk
dalm ve kullanlma zaman eldeki bilgiler, tecrbe ve yarg kullanlarak
belirlenmelidir.[2]
Tablo 3.4 llere bal proje scaklklar
KI
D hesap
ehirler
scakl
C
YAZ
Rzgar
Kuru
ter. Ya
durumu
Scakl C
Scakl C
Adana
38
26
Adapazar
-3
35
25
Afyon
-12
34
21
Ankara
-12
34
20
Antakya
37
28
ter.
Antalya
39
28
Aydn
-3
40
26
Balkesir
-3
37
25
Bandrma
-6
34
25
Bilecik
-9
34
23
Bolu
-15
33
23
Burdur
-9
36
21
Bursa
-6
37
25
anakkale
-3
34
25
ankr
-15
37
23
orum
-15
35
22
Denizli
-6
38
24
Diyarbakr
-9
43
23
Edirne
-9
37
25
Elaz
-12
38
21
Erzincan
-18
36
22
Erzurum
-21
30
19
Eskiehir
-12
34
22
G.Antep
-9
39
23
Giresun
-3
29
25
Idr
-18
36
25
Isparta
-9
34
21
skenderun
37
29
stanbul
-3
33
24
zmir
37
24
Kars
-27
30
20
Kastamonu
-12
34
22
Kayseri
-15
36
22
Krehir
-12
35
21
Kocaeli
-3
36
25
Konya
-12
34
21
Ktahya
-12
33
21
Malatya
-12
38
21
Manisa
-3
40
25
Mardin
-6
38
23
Mersin
35
29
Mula
-3
37
22
Nide
-15
34
20
Rize
-3
30
26
Samsun
-3
32
25
Siirt
-9
40
23
Sinop
-3
30
25
Sivas
-18
33
20
Tekirda
-6
33
25
Trabzon
-3
31
25
Urfa
-6
43
24
Uak
-9
35
22
Van
-15
33
20
Yozgat
-15
32
20
Zonguldak
-3
32
25
Tablo 3.5 Konfor klimasnda d hava scaklklarna bal oda i scaklklar verim oranlar
DI
HAVA ODA
ODA
SICAKLII C
SICAKLII C
NEM %
20
20
80
22
21
75
24
22
72
25
22,5
70
26
23
68
28
24
64
30
25
60
32
26
50
34
27
45
36
28
40-30
38
29
40-30
40
30
35-30
Tablo 3.6. Klimatize edilmeyen mahaller ile olan scaklk farklar
Scaklk fark
Cinsi
Klimatize edilmeyen mahallere bitiik duvarlar
5,5
Mutfak, kazan dairesi, amarhane gibi mahallere bitiik

duvarlar
14
Klimatize edilmeyen mahallerin stndeki demeler
5,5
Toprak stndeki demeler
Mutfak,
kazan
dairesi,
amarhane
gibi
mahallerin
stndeki demeler
19,5
stnde klimatize edilmeyen mahal bulunan tavanlar
5,5
stnde mutfak amarhane gibi ksmlar bulunan tavanlar
11
Tablo 3.7 Mahaller ile olan scaklk farklar
Mahaller
nsan
says Kii bana min.
Kii/100 m2
taze hava m3/h.
Restaurantlar
80-100
50-60
Barlar, kokteyl salonu
100
50-60
Konferans, toplant salonu
60
35
Ofisler
10-15
35
Kumarhaneler
120
50
Maazalar, showroomlar
20
20
Spermarket
20
25
Tiyatrolar, sinemalar
150
25
Ktphaneler
20
25
Snar (okullar)
50
25
Spor salonlar
40
50
Diskotekler, balo salonlar
100
50
Ocak ba
35
Koltuk
Sinema
50-60
saysna
bal
Berber, kuafr
25
25-50
50
3.2.1. nsanlardan gelen s kazanc
nsandan gelen s kazanc duyulur ve gizli s olarak iki ksma ayrlr. Duyulur ve
gizli snn toplam, yaplan aktivitenin trne gre deimektedir. Genel olarak,
duyulur snn oran aktivitenin miktarnn artmasyla artar. Klimatize edilen
meknlardaki insanlarn oluturduu s kazanc deerleri verilmitir.
Tablo 3.8 Kii bana taze hava miktarlar
MAHALLER
DUYULUR
GZL
TOPLAM
Okullar, tiyatro, sinema
70
40
110
Ofisler, konutlar, oteller
70
60
130
Maazalar, dkknlar
70
60
130
Bankalar
75
70
145
Yemekhaneler
80
80
160
Sergi salonlar
95
150
245
Spor salonlar
150
275
425
3.2.2. Aydnlatmadan oluan s kazanc
Aydnlatma genel olarak i s kazancnn en nemli eleman olduundan, doru bir

i s kazanc hesab iin aydnlatma yknn iyi hesaplanmas gerekmektedir.
Herhangi bir andaki s kazancnn oran, ortamdaki aydnlatmaya salanan o anki
gten olduka farkl olabilir. Lambalar gibi k kaynaklarnn yuvalaryla ilgili
elemanlardan ykl bir ilave geliyor olsa da, aydnlatmadan gelen snn ana kayna
k yayan elementler veya lambalardr. Klima yaplan hacimlerdeki aydnlatma
tesisatndan gelen s kazanc:
Qa = (Qta x k1 x k2)
QTA : Mahaldeki toplam aydnlatma gc (W)
k1 : Kullanma faktr
k2 : zel armatr faktr 1,0-1,2
Aydnlatmadan gelen s kazancnn hesabnda en nemli konu kullanma faktrnn

tayinidir. Ofis, maaza, dkkn, konferans ve toplant salonlar gibi ticari binalarda
k1 = 1 olarak alnacaktr. Konut ve otel odalarnda gne yknn maksimum
olduu saatlerde, genellikle ok dk aydnlatma yapld iin, aydnlatmadan
gelen ykler ar olmad srece ihmal edilebilir. Keza sinema ve tiyatrolarda da
sahne aydnlatmas hari genel aydnlatma ihmal edilebilir. Aydnlatmadan dolay
m2 ye gelen ykler iin aadaki tecrb deerler kullanlabilir.[2]
Konutlar, otel odalar
20 W/m2
Ofisler, konferans salonlar
30-50 W/m2
Maazalar, showroomlar
100-150 W/m2
Spermarketler (yiyecek blm)
60-80 W/m2
(spot blm)
600-900 W/m2
(elektronik eya)
300-500 W/m2
3.2.3. Cihazlardan gelen s kazanc
Klimatize edilen alann iindeki bir takm elektrik motoru ile altrlyorsa, s
edeeri aada gsterildii gibi hesaplanr:
qm = (P/Em). . Fu
qm = motor s edeeri, (kW)
P = motor gc (kW)
Em = motorun verimi, ondalk oran olarak < 1,0
Kontrol iin;
= motor-yk faktr
Fu
= motor-kullanma faktr
Motor kullanma faktr, motorun iletme saatleri arasnda kayda deer srelerce
almad biliniyorsa (rnein, kap ama cihaz gibi) kullanlabilir. Ticari
uygulamalar iin 1,0 olarak alnr. Motor yk faktr, soutma yk hesabnn
artlar altndaki verilen ykn orann verir. Yukardaki formlde motorun ve
cihazn ayn klimatize edilen alanda olduu varsaylmtr. Eer cihaz klimatize
alann iindeyken motor alann veya hava akmn dnda ise forml aadaki ekle
gelecektir:
qm = P. .Fu
Eer motor ieride, motorla alan ekipman klimatize edilen alann veya hava
akmnn dnda ise forml aadaki ekle gelecektir:
qm = P. [(1,0 - Em)/ Em]. . Fu
Bu forml, klimatize alandan dar hava veya sv atan, alan iindeki fan veya
pompa iin de geerlidir. Uygulama alanndaki voltaj, cihazlarn plakalarnda yazan
voltaj deerinden daha az veya yksek olabilir. Her iki durumda da verim decektir.
Eer elektrik motorunun yk, toplam soutma yknn belli bir ksmn
oluturuyorsa, verim deeri reticiye danlmaldr. Ayrca, tasarma bal olarak,
maksimum verim toplam ykn %75 ile %110u arasnda oluur; eer az veya ar
ykleme yaplrsa verim deeri reticinin listesindeki deerden fark edebilir. Bir
motorun oluturduu s genelde ar ykleme limitleri iindeyken motor ykyle
doru orantldr. Tipik yksz motorlarda, sabit kayplar ve dier sebeplerden dolay
bire eit olarak alnr. Durum sabitlenmediyse az veya ar ykleme durumlar iin
dzeltme yapmaya gerek yoktur. doru olarak belirlenebilir ve azaltlm yk
verimi verileri motor retici firmadan elde edilebilir. reticinin teknik verileri aksini
sylemedike, soutma yk hesaplar iin s kazancnn %70i radyasyon %30u
konveksiyon olarak blnr.
Tablo 3.9 Global s kazanc deerleri (havalandrma kazanlar hari)
KULLANIM
YAPI
ISI KAZANCI
ZELL
ZELL
HESABI
Ev
Yeni bina
Banka ubesi
Pencereler ift caml
Klimatize
Bro
zotula ve izoleli duvar
edilecek alann
Toplant salonu(kk)
zoleli at
m2'si bana
Maaza(kk)
zellikle girdirme cephe deil
100 kcal/h m2
Boydan boya cam deil ise

Ev
Eski bina
Banka ubesi
Tek caml pencere zolesiz duvar
Bro
zolesiz
at
Giydirme
cephe
Toplant salonu (byk) Boydan boya cam

Maaza (byk)
Restaurant
Klimatize
edilecek alann
m2'si bana
130 kcal/h m2
Kafeterya Yeni bina
Konferans salonu
Pencereler ift caml

zoleli at
80 kcal/h m2 +
(insan says x
100 kcal/h)

Sinema salonu
Yeni bina
Pencereler ift caml
nsan says x
zoleli at
100 kcal/h

Fuaye salonu
Yeni bina
nsan says x
Balo salonu
Pencereler ift caml
200 kcal/h
Bu mahallerde
zoleli at
ayrca elektrik
ve aydnlatma
yk
hesaba
alnmaldr.
3.3. Pratik Soutma Yk Deerleri
Klima edilen ortamda muhtelif s yayan elemanlar var ise verdikleri Tablo 4.5de
pratikte karlalan soutma yk deerleri karlalan s, rn kataloglardan tespit
edilerek toplam s kazancna ekletme iin bir arada verilmitir. Hesaplanan soutma
yklerinin normalidir. rnein, Bilgisayar 116 W/adet ve Fotokopi 290 W/adet
mahallerde bu tabloda verilen deerler arasnda olmas beklenir.
Elbette bu tablo snrlayc ve balayc deildir. Tablo 3.6de ise eitli tip yaplar
iin dnya apnda s kazanc deerleri verilmitir.[1]
N18
ekil 3.3 Hesaplamalarn yapld N18 Mahali
3.4. N18 Toplant Odas in Is Kazanc Hesab
Alan
50.16 m2
Ykseklik
3 m.
Hacim
160,2 m3
Personel Says
26 kii
Taze hava ihtiyac
940 m3/h
Deiim says
3,0
Dn Havas
750 m3/h
K kondenser giri scakl :
7 oC KT
Yaz scakl
24 oC BN : %50
FDTA 71
1 Adet Qd= 4.210 W. Qt=5.750 W.
3.5. D Is Kazanc Hesab
Gneten radyasyonla olan s kazanc :

Bat cephesindeki toplam pencere alan :
18,8 m2
Dou cephesindeki toplam pencere alan:
25,8 m2
Pencere younluu D, KD ve GD ynlerinde olduuna gre pik yk 8:00da oluur.
PDou < PBat olduundan,

QR = F x QG
F : Pencere alan
QG : Radyasyonla gelen s aks (W/m2)
QR = 18,6 x 50 + 25,8 x 50 = 2,20 KW
Pencelerden konveksiyonla olan s kazanc :

Qpencere = K x F x T = 1038,9
K : Pencere s iletim katsays
F : Toplam pencere alan
T : scaklk fark
Havalandrmadan dolay gelen soutma yk:

Qd = 4 x n x V (Watt) = 6370
Qt = 7 x n x V (Watt) =6370
Qg = 3 x n x V (watt)
n : personel says
V : personel bana gerekli hava hacmi (m3/h)
D s kazanc :
Gneten radyasyonla
QR= 2.220 W
Pencereden konveksiyon
QP=10.324 W
Havalandrmadan
QH=6.370 W
nsanlardan gelen
QT= 3.380 W
Aydnlatmadan gelen
QA=1.068 W
Cihazlarrdan gelen
QC =
s kazanc :
Is Kazanc :
nsanlardan gelen (tablo dan)
Qd = 70 W/kii
Qg = 60 W/kii
QT= 130 W/kii x 26 =3.380 W
Aydnlatmadan oluan s kazanc:

QA= (QTA x k1 x k2)
K2
: zel aydnlatma faktr
QTA : Maddelerdeki toplam aydnlatma yk

K1
: Ofis says
QA= 40 x 53,4 = 2136 W.
Cihazlardan gelen herhangi bir s kazanc yoktur.
Hesaplamalarn detaylar Ekler 1,2 ve 3te grlmektedir. Bu detay hesaplarn

meydana getirmek iin aadaki yazlmlardan istifade edilmitir.
-FelixCAD 4.01 Bilgisayar Destekli izim Program

-Carrier E20-II klimlendirme ve Havalandrma Program
-Duct Design v3.25
-DuctLINK v2.15
-Hourly Analysis Program v3.29
-Psychrometric Chart Program v1.13
-Psychrometric Utility v1.23
BLM 4. BNA OTOMASYONU VE KLMLENDRME PROJE

SREC
Klima, sistemleri kapal bir blmenin scaklnn,
nemliinin ve hava
hareketlerinin, dardaki koullardan bamsz olarak denetlemesinde kullanlr.

Klima sistemlerinin tasarmnda bir ok koulun gz nne alnmas gerekir. Sistem
seiminde gz nne alnmas gereken pek ok kriter vardr. Bunlar u ekilde
sralanabilir:[4]
-Konfor
-Servis bakm skl ve kolayl
-letme kolayl
-evre faktr
-Sistem maliyeti
-lk tesis maliyeti
-letme maliyeti
-Yatrmn geri dnm hesaplar
-Binann konumu
-Corafik durumu
1.Yn
2.ekli
-Binann kullanm
1.Ne maksatla kullanlaca
2.nsan says
3.Ekipmanlar
4.letme
-Binann tipi
1.Konstrksiyonu
2.ekli
3.Eski ve yeni oluu
4.Mevcut enerjiler
5.Fiyatlar
-Sistem tipleri
1.Hava l sistemler
2.Su lu sistemler
3.Paket cihazlar (haval-sulu)
4.Yukardakilerin kombinasyonu
5.Sistem kontrol
6.Zon kontrol
7.Her mahalin bamsz kontrol
Klima Sistemlerinin Zonlarda Salamas Gereken artlar ise yle Sralanabilir :

-Zon konfor scakl (kuru termometre)
-Bal nem
-Minimum sirklasyon hava deiimi
-Minimum taze hava miktar
-Zonlarn basnlandrlmas
-Konfor ses seviyesi
4.1. Klima Sistemleri
Bir mahalin stma ve/veya soutma yk ait olduu mahal iin ngrlm olan
konfor artlarnn salanmas ve bunu ve bunu takiben korunabilmesi iin mahale
birim zamanda verilmesi (stma) ve/veya mahalden ekilmesi (soutma) gereken s
enerjisidir.[1]
Mahalin stma ve/veya soutma fikri belirlendikten sonra, yk karl olan

enerjinin mahale ve/veya mahalden nasl transfer edilecei sorusu nem kazanr.
Gnmz teknolojisinde kullanlan balca sistemler unlardr:
-Tm Haval Sistemler
-Fan-coil Sistemleri
-Deiken Soutucu Debili (DSB) Sistemler
4.2. Tm Haval Sistemler
Tm haval sistemler ofis, okul, niversite, laboratuar, hastane, otel, temiz odalar,
bilgisayar odalar, hastane, ameliyat odalar, aratrma-gelitirme tesislerinde ve
endstriyel ticari tesislerinde kullanlmaktadr.
Tm haval sistemler, iki ana kategoride snflandrlr:
4.2.1. Tek kanall sistemler
Bu sistemlerde birer adet soutma ve stma serpantinleri bulunmaktadr. Hava

datmn gerekletiren bir ana kanal mevcuttur ve hava datm bu kanal
vastasyla yaplr. Bu basit kanal datmnda, tm terminal kutular ayn hava
scaklktaki hava ile beslenir.[3]
Tek kanall sistemler de kendi aralarnda gruplara ayrlr:
-Sabit hava debili sistemler
-Deiken hava debili sistemler
-ift kanall sistemler
Sabit debili sistemler

-Tek zonlu sistemler
-ok zonlu ve tekrar stmal sistemler (Reheat)
-Bypass l sistemler
Deiken hava debili (DHD) sistemler

-Tekrar stmal (Reheat)
-ndksiyon (Induction)
-Fan powered (Fanl kutulu)
ift kanall sistem kombinasyonlu (Dual conduit)

-Deiken pskrtmeli (Variable diffusers)
4.2.1.1. Sabit hava debili sistemler
Sabit hava debili sistemler, iklimlendirilen hacimlerin yk deiimlerine, ieriye

verdikleri havann scakln deitirmek suretiyle, uyum salarlar.
4.2.1.2.Deiken hava debili (DHD) sistemler
DHD sistemi kontrol kutular vastasyla, daha ziyade hava miktarlarn deitirerek
hitap ettii hacim stma, soutma dzenini salar ve dizayn artlarn korur. Veri
havas genelde sabit scaklkta olup mevsime gre bu sabitlik derecesi deiebilir.
Deiken hava debili sistemler, binann i blmlerine de uygulanabilir. Bu tatbikat

ayr ayr fanlarla yaplabildii gibi mterek fanlar ile de olabilir. Bu durumda
binann kabuk blmnde munzam olarak stc kullanlabilir. zellikle d kabuk
blmnde kullanlan DHD sistemi, solar yklerin ve d scakln deimesi
nedeniyle, verilen hava miktarnn deiimi iletmede byk enerji tasarrufu elde
edilmesini salar.[11]
DHD sistemlerinde, nem kontrol bir yeterlilik problemidir. Eer nemlilik, aratrma
ve gelitirme laboratuarlarnda olduu gibi kritik bir etkin ise bu takdirde, sabit hava
debili sistemleri kullanmakta yarar vardr. Konferans ve toplant salonlarnda,
restoranlarda olduu gibi duyulur s oran dk ise, ksmi yk durumlar iin DHD
kutular %50 minimumda kullanlmal ve tekrar stma dzeni eklenmelidir. Bu
suretle hava hareketleri de azalm olmaktadr.
DHD niteleri u ekilde gruplandrlabilir.
4.2.1.2.1. Tekrar stmal DHD sistemi
Bu sistemde terminal kutularnda bulunan stclar araclyla sistem i ve d

zonlarda gerektiinde stma ve soutma elde edebilme esnekliine sahip olmaktadr.
Tekrar stmak DHD sisteminde, kontrol nce havay ksar, ardndan kslm havay
str. Bu durum sabit hava debili-stcl sistemlere gre iletme masraf fazla gibi
grlebilir. nk burada primer hava soutulmu bir havadr.
4.2.1.2.2. ndksiyonlu sistemler
Bu sistem, hava miktarlar azaltlmaya baland zaman soutmay azaltmaya ve

scakl ykseltmeye balar. Yani tekrar stma serpantinine gerek brakmadan,
hacme sabit miktarda hava verir. Bu dzenek ters anlamda sabit hava debili
sistemlerde tarif edilen bypassl sistemlere benzemektedir.
4.2.1.2.3. Kendinden kartrmal klima terminalli sistem
Terminal nitesi sabit hava debisinde alr. Primer hava, merkezi klima santralinde
artlandrlr. artlandrlm primer havann hz terminal nitesinin ucundaki nozul
vastasyla artrlr, odadan dnen indksiyon havas ile kartrlarak ortamn taze
hava ihtiyac salanr. Terminal nite bataryas kn kazandan gelen (90-70 C, 7065 C) scak su ile, yazn ise soutma grubundan veya dier s kaynaklarndan gelen
(5-10 C, 6-11 C) souk su ile beslenmektedir.
4.2.1.2.4. Fan-Powered terminal sistemler
Bu sistemler havay paralel veya seri olarak mahale sevk eden DHD sistemleridir.
Paralel akl terminalde kutu iindeki fan birincil hava ak yolu dna konmutur.
Bu nedenle fan kesik olarak alabilmektedir. Seri akl terminalde fan, birincil
hava akmnn iine yerletirilmitir. Bu ekilde terminalin hitap ettii hacim devreye
girdiinde fan srekli alr. Seri ve paralel fan-powered sitemlerin seilmesinin
nedeni, sistemin zonlara ilettii havann, yk azalsa dahi, maksimum miktar

muhafaza etmesidir.
4.2.1.2.5. DHD+ sabit debili sistem
Bu sistemde iki adet verici kanal vardr. lk olarak sabit hacimli sistem faaliyete
geer. Deiken d artlara gre, s transmisyonundaki deiimleri, yaz ve k iin
her iki sistem dengeler. Genellikle sabit debili sistem pik ykleri karlamak zere
dzenlenmi olup limitlidir. Bu sistemde stma gereksinimi sabit debili birinci
sistem karlamakta, soutma etkisini de ikinci (DHD) sistem minimum akla
gidermektedir. kinci (DHD) sistem soutma iletimini, yl boyunca deiken artlara
gre hava debisini deitirerek salamaktadr.
4.2.1.2.6. Deiken haval difzrler
Bu sistem difzrlerin, oda artlarna gre ayarladklar hava miktarlarn

deitirmelerine karn, hava at hzlar sabit kalmaktadr. Dzenek kanaldaki
basnca gre altndan, kanal dizaynnda bu durum gz nne alnmaldr.
4.2.1.3. DHD sistemi avantajlar
-yi dizayn edildii takdirde konfor artlarn salayan ve dk enerji sarfiyat olan
sistemlerdir.
-Gn boyu deien soutma ve stma yklerine uyumludur.
-Senenin byk ksmnda, %100 taze hava ile altndan dolay zonlarla i hava
kalitesi mkemmeldir.
-Fleksibilite i blmlemeye uygun, DHD difzrleri kullanldnda her trl
blnmeye uygun maksimum fleksibilite eldesi salar.
-Binann otomasyonu ile birlikte kullanlarak minimum taze debileri salandnda,
minimum enerji harcamas ile hava kalitesinin temini, bakm kolayl, istenilen
konfor scaklklarnn ve ses seviyelerinin temini salanabilmektedir.
4.2.1.4. DHD sistemi dezavantajlar
-lk yatrm 4-borulu fan-coil sistemi ile yaklak ayndr.

-Dumping problemleri vardr.
-Stabilite problemleri vardr.
-DHD sistem teknolojisinin iyi anlalmam ve elemanlarnn doru seilmemi
olmasndan sorunlar kaynaklanabilmektedir.
4.2.1.5.ift kanall (dual-duct) sistemler
Bu sistemler de merkezi bir cihaz ve artlandrlacak alanlara paralel giden iki adet
kanaldan olumutur. Kanaln bir tanesi scak hava dieri ise souk hava
tamaktadr. Her zona, ierideki ykn karlayaca oranlarda scak ve souk hava
kartrlarak verilir. Bir ift kanall sistem tek kanall DHD sistemine nazaran daha
ok enerji sarf eder. Fakat tekrar stma dzeni gibi akkan borular, sznt tehlikesi
bulunan kullanm alan tavanlarda dolatrlmaz.
Bu sistemler sabit ve deiken debili olarak dizayn edilebilir.

-ift kanall, sabit debili
-ift kanall, deiken hava debili
-ok zonlu, sabit debili
-ok zonlu deiken hava debili
4.3.Fan-Coil Sistemleri
Genel olarak fan-coil sistemi; ierisinden stc ve soutucu akkann getii

serpantin ile mahal arasndaki s transferi sonucu mahalin stma ve soutma
yklerinin alnarak istenilen mahal scaklnn salanmas olarak aklanabilir.
Fan-coil cihaz, dier adyla flemeli konvektr veya salon tipi scak hava cihaz,
kanatl borulardan serpantini stte, altta ise hava hareketini salayan radyal fan ve
filtresi bulunan bir stma, soutma elemandr.[3]
Fan-coil sistemi; fan-coil cihaz, primer hava sistemi ve kanallamas, hava filtresi,
egzost sistemi ve kanallamas, fleme ve emi menfezleri, otomasyon sistemi,
soutma stma suyu datm sistemlerinden oluur.
Fan tarafndan filtreden geerek emilen hava serpantin yzeyini yalayarak ortama
flenir. Fan-coil niteleri kasetli veya kasetsiz tip olarak imal edilmekte olup,
pencere nne, asma tavan iine veya pencere nnde bir kae iine
yerletirilebilmektedir. ok katl ofis binalar, oteller, moteller ve hastanelerde
kullanlmaktadr.
Fan-coil sistemlerinin ana problemi olarak dile getirilebilecek ana konular mallerdeki
taze hava ihtiyalar karsnda aresiz kalmalar ve de ses seviyeleridir.
D ortamla yaplacak kontrolsz bir fiziksel balant yerine, ihtiya duyulan taze
havay merkezi olarak artlandran ve mahallere datan bir primer havalandrma
sisteminden bahsetmek daha doru olacaktr.
4.3.1. ki Borulu Fan-coil Sistemi
2 borulu fan-coilde serpantinde kn scak su (stma amal), yazn ise souk su

(soutma amal) geilir. Ksaca 2 borulu fan-coil sistemi mevsime gre ya str ya
da soutur.
Yurdumuzda pek ok uygulama alan bulunmasna karn dnyada kullanm

gerilemektedir.
4.3.2. Drt borulu Fan-coil sistemi
Bu sistemde souk su gidi-dn ve scak su gidi-dn olmak zere 4 boru

mevcuttur. Ayrca drenaj borusu da kullanlmaktadr. Terminal nitelerde genelde
biri stc biri de soutucu olmak zere iki ayr serpantin mevcuttur. Bu sistemde
primer taze hava iin veya sekonder su devrelerinde zonlama yapmaya gerek
kalmamaktadr.
Sistem zellii ayn zaman diliminde farkl scaklklar hisseden blgelerde dizayn
edilen konfor artlarna ulamamzdr. yle ki; bir d evre cephe veya zonda
stma dier bir d evre veya zonda da soutma yapmamz mmkn olmaktadr.
4.3.3. oklu zon otomasyonlu fan-coil sistemi
Bu sistem, birden fazla ortama hitap edebilen bir klimatizasyon sistemidir. ve d

nite ile kumandalar arasnda superlynk olarak adlandrlan elektronik altyapy
kullanr.
Her bir i niteyi ayr ayr kontrol edebilme yetenei, iletme masraflarn en aza
indirir.
Servis kolayl gelimitir: i ve d nitelerin hatalar uzaktan kumanda zerinde

gsterilir.
Soutkann gizli ssn kulland iin tanma ilemine ek bir g harcanmaz.

Soutkann tanma ileminde pompalar, vanalar ve yksek debili borular
kullanld iin tesisat grlts yoktur. leri teknoloji rn byk apl fanlar
sayesinde dk ses seviyesi ile konforlu bir klimatizasyon salar.
Bu sistem boyler, pompa, su borular ve tanklar gibi byk hacimli elemanlar

iermedii iin sadece ona ayrlm bir hacime gereksinim duymaz. Bylelikle o
alan, depolama ya da garaj gibi kullanlabilir.
Ara tesisat uzunluu 100 m. d nite ile i niteler aras maksimum ykseklik fark
50 m. ayn d niteye bal en alt ve st niteler aras maksimum ykseklik fark da
15 m.dir.
Btn niteler merkezi sistemden kapatlp alabilir.18 C ile 30 C aras 1 C

hassasiyetle scaklk ayar yapabilir.
4.3.3.1. Drt borulu Fan-coil sisteminin avantajlar
-ki borulu sisteme nazaran ok esnek ve yk deiimlerine ani cevap veren bir
sistemdir.
-letmesi ok basittir.
-Yaz-k change-over yaplmasna gerek yoktur.
-Verimlilii fazla, iletme masraflar azdr.
4.3.3.2. Drt borulu Fan-coil sisteminin dezavantajlar
-Yatrm maliyeti yksektir.
4.4. Deiken Soutucu Debili (VRV) Sistemler
Deiken Soutucu Debili sistem (VRV) merkezi sisteme alternatif olarak gelitirilen
ve gnmz akll binalarn ihtiyacn tam olarak karlayabilecek. Bir sistemdir.
Modler yapsyla ok katl bir binann, bir tek villaya kadar her trl yapdan tam
bamsz kontrol imkn vermektedir. Inverter teknolojisi ve deiken gaz debisi ile
enerji tasarrufu salamaktadr.
Geni kazan dairesi, yakt tank vb. tesisat mahalleri gerekmediinden nemli bir yer
tasarrufu salar. Ayrca VRV sistem, basit yaps ile ok az yer kaplar. Soutucu
akkann boru aplar da olduka kktr. Bu durumda daha az tesisat aft ve
asma tavan boluklarna ihtiya duyulur. Bu da binalarn kat adetlerini arttrmaya
imkn salar. Dikeyde 50 m ye kadar kabilen bir borulama imkn vardr. Bylece
ara tesisat katlarna ihtiya duyulmadan, d nitelerin atda ya da zeminde
yerletirilmesi mmkndr. VRV sistem, montaj esnasnda da zaman tasarrufu
salar. nitelerin ve boru balantlarnn yaplabilmesi iin betonarme inaatn
bitmi olmas yeterlidir.[10]
VRV sistemleri 3 tiptir:

-Sadece soutma yapabilen sistem.
-Heat-pump: stma- soutma ilemlerini ayr ayr yapar.

-Heat-Recovery: bir binann bir mahalinde ayn anda bir tarafta stma yaparken,
dier ksmda soutma yapma imlan salar.
VRV sistemlerle zmlenen binalarda ortamn taze hava ihtiyac, s geri kazanml
havalandrmal (IGKH) sistem ile salanabilir. IGKS sistem s geri kazanml
havalandrma anlamna gelir. D ortamdan alnan hava i ortamdan ekilen hava ile
s transferine sokulur ve ieriye stlm hava soutulmu olarak verilir.[10]
4.4.1. VRV sistemleri karlatrma sonular

1.Tek zonlu, tek kanall, sabit hava debili sistemler istenildiinde komu sistemlere
zarar vermeden durdurulabilir.
2.ok zonlu sistemler ise binann alama,konfor vb. artlar farkl olmas
istendiinde uygundur.
3.Reheat yani tekrar stma sistemleri ok pahal iletme gideri olan sistemlerdir.
ASHARAE 90.1-1989a gre re-heat yaplmasna izin verilen durumlarn dnda
uygulanmas doru deildir.
4.Bir bypass sistemi kk ve basit tesislerde kullanlr. Bu sistem enerji tasarrufu
dnlmeyen fakat ilk tesis masraf azaltlmak istenen yerlerde kullanlr.
5.DHD sistemler iletme maliyeti ve enerji gideri sabit debili sistemlere gre az olup
ilk yatrm maliyeti daha yksektir. ok zonlu sistemlerde baar ile kullanlabilir.
6.Deien yke bal olarak d hava oran deitirilemediinden, dk yklere
yeterli taze hava beslenmesi problem yaratr.
7.Fan-powered sistemler klandrma ssnn stmada kullanlmasn saladndan
enerji tasarrufu getirirler.
8.Ayrca hacimler kullanld zaman periyodunda ana santral almadndan, fanpowered kutu fanlar alarak hacmin, o artlardaki s ihtiyac karlanr. Bu
suretle yine iletmedeki belirli bir miktar iletme masraflarnn dmesi salanr.
9.Minimum hava debisini salayan DHD sistemlerinde tekrar stma yaplmas
uygundur.
10.ift kanall sistem, tek kanall DHD sistemlerine gre daha fazla enerji sarf eder.
Yani iletme maliyeti daha yksektir. Fakat tekrar stma dzeni gibi akkan
borular, sznt tehlikesi bulunan kullanm alan tavanlarda dolatrlmaz.
11.Multizon sistemlerde ise her zona ayr bir kanal gider. Kk binalarda uygundur.
ift kanall sistemden daha ucuzdur.
12.4 borulu sistem ise 2 borulu sisteme gre iletme masraflar az olup yatrm
maliyeti yksek olan bir sistemdir. Fakat bir d evre, cephe veya zonda stma
yaplrken dier bir d cephe veya zonda soutma yaplabilir.
13.Deiken soutucu debili VRV sistemleri iin tesisat mahalleri gerekmez, binada
yer tasarrufu ve eleman ve eleman tasarrufu salanr.
14.Binalarda kullanlabilir alanlar arttrmak, gelirleri de arttrmak demektir. VRV
sistem basit yaps ve kompakt lleri ile ok az yer kaplamaktadr.
15.Eer bina tasarmnda her katta kk bir mekanik oda oluturulabilirse, tamamen
mstakil ve bamsz sistemler dizayn edilir. Bu durum hem uygulama-montaj
maliyetlerinde tasarruf, hem de enerji tasarruf salar.
16.VRV sistemle yksek binalarda dahi d niteler ile grnt kirliliine yol
amadan zm retilir. Ayrca d nitelerin ses seviyelerinin dk olmas ile
d nitelerin konabilecei yerler konusunda kolaylk salanr.
17.VRV sistem ve IGKV sistem ile ortamlarn iklimlendirilmesi tam olarak
zmlenebilmektedir. IGKV sistem s geri kazanml bir sistemdir. D
ortamdan alnan hava, i ortamdan ekilen hava ile s transferine sokularak,
ieriye belli bir seviyeye kadar stlm veya soutulmu olarak verilir. Bylece
enerji tasarrufu salanr.
18.VRV sistem ile s transferi iin kullanlan enerji miktar azaltlmtr. Chiller
sisteminde s tayc akkan su iken, VRV sistemde direkt soutucu akkan
kullanlr.
19.Hassas kontrol sayesinde ar stma ve soutma engellenerek enerji tasarrufu
salanr.
20.4 borulu fan-coil sistemlerinde ilk yatrm maliyeti ortalama 135$, DHD
sistemlerinde 120$ iken VRV sistemlerinde 110$dr.
21.VRV sistemler standarttr. 100 m. Den fazla borulama yaplmaz. Ayrca taze hava
ihtiyacnn da ayr bir sistem tarafndan karlanmas gerekir.
4.4.2. Kendinden kartrmal stma, havalandrma-klima terminali sistemleri
-Terminal kutusunun zerinde sadece bir adet motorlu vanas vardr. Bu vana 4-5
senede bir deitirilir. Bunun dnda bakm problemi yoktur.
-2 borulu fan-coil sistemlerine gre %10-15 pahal, 4 borulu fan-coil sistemlerine
gre ise %5 ucuz bir sistemdir.
-Yksek basnl bir sistem olduundan klima santrali kapasitesi byk kar.
Kanal dizayn iyi yaplmaldr.
-Fan-coil sistemlerine gre daha fazla primer hava, tm haval sistemlere gre ise
daha az primer hava gerekir.
-Deiken hava debili sistemlere gre iletme ve yatrm maliyeti olarak daha
ucuzdur.
-Uygun iklim blgelerinde tesis edilecek spilotair sistemlerinde kazan dairesi
ortadan kaldrlp, spilotair terminallerin primer hava giri tarafna elektrikli
stc ilave ederek ilk yatrm maliyeti drlebilir.
4.4.3. oklu zon otomasyonlu fan-coil sistemi
-lk yatrm maliyeti 4 borulu fan-coil sistemlerinden %15 daha fazladr. Ancak
iletme 1,5-2 sene ierisinde kendini amorti eder.
-Btn niteler merkezi sistemden kapatlp alabilir. rnein bir d niteye
bal 10 adet i nite olsun ve bu i nitelerden sadece bir tanesi altrlmak
istensin. Bu durumda salyangoz kompresr normalden onda biri kadar enerji
harcayarak alr ve dolaysyla d nitenin enerji sarfiyat da ayn oranda azalr.
Bylece enerji tasarrufu yaplr.
-Ek bir taze hava sistemi gerekir.
4.5. klimlendirme Cihazlar
-Split klimalar,
-Chiller - Soutma Gruplar
-Fan Coiller
-Klima Santralleri
-Egzost Santralleri
-Nemlendirme Cihazlar
-Istma Sistemleri
-Bal otomasyon sistemleri
-Bal borulama ve armatr mekanik sistemleri.
-VAV VRV VAM sistemleri
Binalardaki iklimlendirme sistemleri kendi bana alabildii gibi bir otomasyon

sisteminden de izlenip kontrol yaplabilmektedir.
4.6. Klima Santrali
Atmosferden alnan taze havann eitli koullandrmalardan sonra mahale

gnderilmesini salayan cihazdr. Klima santralleri bir ok tipte retilir ama 3 ana
balk altnda toplanabilir.
-Karm Haval Klima Santrali

-Is geri kazanml Klima Santrali
-Taze Haval Klima Santrali
Temel olarak klima santrali aadaki nitelerden oluur ;

Damper Motoru ( Taze Hava ve Egzoz veya Karm)
- Filtre
- Istma Serpantini
- Sogutma Serpantini
- Vantilator
- Aspirator
Bunlarn dnda farkl nitelerde olabilir bunlar santralin tipine ve kullanm amacna
gre santralde bulunur ama temel olarak yukardaki niteler her klima santralinde
bulunur.
ekil 4.1. Klima Santrali genel emas
4.7. Karm Haval Klima Santrali
Karm haval klima santrali egzoz havasn istenen miktarda taze hava ile
kartrabilen santraldir. Egzoz havas d havaya gre konfor seviyesine yakn
olduu durumlarda egzoz havas taze havaya kartrlr ve taze hava damperi
kslarak dardan daha az taze hava alnr bunu bir senaryo ile anlatrsak;
D hava 39 derece mahale flediimiz hava 24 derece egzoz havas 27 derece bu

durumda dardan alnan havann 24 dereceye indirilmesi iin daha fazla soutma
yapmak gerekir soutmann ok fazla enerji harcadn hepimiz biliyoruz bu yzden
d havay minimum seviyede tutarak egzoz havasn taze havaya kartrmak gerekir
burada dikkat edilmesi gereken husus egzoz havasnn karbondioksit veya VOC (
Bileik gazlar ) miktardr eer karbondioksit ve VOC oran normalin zerinde ise
egzoz havasn kartrmamak gerekmektedir.
ekil 4.2 Hava karm santrali
4.8. Is Geri Kazanml Klima Santrali
Is geri kazanml klima santralinde egzoz havas ile taze hava fiziki olarak birbirine
karmadan s geri kazanm hcresinde birbirlerine enerjilerini vererek havay
koullandrr.
ekil 4.3 Is geri kazanml klima santral emas.
Resimde grld gibi dardan alnan %100 taze havann scakl ve egzoz
havas scakl arasndaki fark 10 derece egzoz havas scakln taze havaya
aktaryor fakat burada fiziki bir birleme sz konusu deil egzoz havas ve taze hava
ayr blmlerden geiriliyor. Is geri kazanml santrallerin scak olan blgelerde
kullanlmasn ok doru deildir, nk egzozdan gelen hava genelde scaktr ve bu
scak hava dardan gelen scak hava ile karlatnda taze hava daha scak
olacaktr bu yzden soutma yk daha fazla artmaktadr.[12]
ekil 4.4. Klima santrali genel grnm
4.9. Taze Haval Klima Santrali
Atmosferden ald havay artlandrarak mahale gnderen klima santralidir. Bu tip

klima santrallerinde vantilatr ve aspirator hcresi farkl yerlerde olabilir.
ekil 4.5. Taze hava salayan klima santrali alm.
4.10. Klima Santrallerinde Otomasyon
Klima santralleri hakknda temel bilgilere ilave olarak klima santrallerinde

otomasyonun nemi byktr. Bilindii zere insanlar konforlu ortamlarda yaamak
isterler,
insan vcudu iin en ideal konfor scakl 21-23
C arasndadr.
Otomasyonun amac giderlerin minimum seviyede tutularak konforun salanmasdr.

Btn ticari binalarda klima santrali mevcuttur. Klima santrallerinde yaplan
otomasyonu 2 blmden olumaktadr.[13]
4.10.1. Klasik otomasyon
Klasik otomasyonda her bir kontrol nitesi bir veya birka klima santralini cihazn
iine yklenen programa gre kontrol etmektedir.
Klasik Otomasyonun Dezavantajlar
-Dardan mdahale yapabilmek iin cihazn tekrar programlanmas gerekir.

-Senaryolar sabittir.
-Haberlemesiz olduu iin sistemin uzaktan izlenme imkn yoktur.
-Yapabilecekleriniz cihazn giri- k kadardr.
- Giri-k noktalar universal deildir.
Klasik Otomasyonun Avantajlar
- Yatrm maliyeti olarak dktr.

- Fazla bakm gerektirmez.
- Senaryolarn snrl olduu sistemlerde ideal'dir.
Scada : Supervisory Control and Data Acquisition (SCADA) anlam :
Veri Tabanl Kontrol ve Gzetleme Sistemi scada btn bir sisteme kontrol altnda
tutan bir yazlmdr.
Scadann alma prensibi; bir veya birden fazla cihaz kendi bana yerel olarak
sistemi veya sistemleri kontrol ederek bu cihazlarn hepsi bir haberleme protokol
ile birbirleri ile ve ana bilgisayar) ile haberleirler ana bilgisayarda bir ekran resmi
bulunur bu ekran resmi kontrol edilen sisteme uygun ekildedir ekran resmi
zerinden izleme ve kontroller yaplmaktadr. Klima santrali otomasyonuna klima
santralleri zerinden birok nokta otomasyonda gsterilir bu noktalar ekilde
belirtildii gibidir.[9]
ekil 4.6 Scada sistem emas.
4.11. Kanall Klima Sistemleri
Gelimi lkelerde geni bir kullanm alan bulunan, kapal artlardan bamsz bir
ekilde stlmasnda, soutulmasnda ve iklimlendirilmesinde kullanlan Kanall
Klima Sistemleri kullanm lkemizde de gn getike yaygnlamaktadr. Bu
sistemlerde, ortam havasn istenilen konfor artlarna getirirken taze hava alma
imkn bulunmas nedeniyle daha salkl ortam havas elde edilmektedir.
4.11.1. Kanall sistemlerin tantm
Gelien teknoloji ile birlikte insanlarn kapal ortamlarda bulunma sreleri

ykselmekte ve bu ortam konforu daha ok nem kazanmaktadr. yerleri, okullar,
hastaneler, lokantalar, sinemalar gibi insanlarn ok sayda bulunduu kapal
mahallerin ortam havasnn konfor artlarnda tutabilmesiyle insanlarn daha mutlu
ve daha verimli salanabilmektedir. Yaplan aratrmalar gstermitir ki konfor
artlarna sahip ortamlarda bulunan insanlar, bu artlara sahip olmayan ortamlarda
bulunan insanlara gre daha mutlu daha verimli olabilmektedir. Kapal ortamlarn
istenilen konfor artlarnda tutabilmeleri bu ortamlarn iklimlendirilmeleri ve
havalandrlmalar ile salanabilmektedir. Kapal bir ortamn iklimlendirilmesi ile d
hava artlarnda bamsz olarak ortam havasnn stlmas ve soutulmas, neminin
alnmas veya nemlendirilmesi, filtrelenmesi salanrken ortama taze hava verilerek
ortam havasnn kalitesi ykseltilir. Ortamn iklimlendirilmesinde kullanlacak
cihazn doru olarak seilebilmesi iin stma ve soutma yklerinin doru ve tam
olarak hesap edilmesi gereklidir.
4.11.2. Konfor artlar ve cihaz seimi
Kapal ortamlarn iklimlendirilmesinde ilk basamak konfor artlarn belirlemekten

ibarettir. Daha sonraki aama ise setiimiz cihaz ve projelendirdiimiz klima
kanallar ile konforu salamaktr. Ortamn scakl ve nemi, sistemin ortamda
oluturaca grlt seviyesi ve kaplayaca alan; konfor artlarn belirleyen en
nemli etkendir.
Konfor artlar belirlenirken iklimlendirilecek olan ortamda yaayacak olan

insanlarn istekleri ve ortamn kullanma amac esas alnmaldr. Konfor artlar
belirlendikten sonra bu artlar salayacak olan klima cihaz seimi yaplr. Klima
cihaz seilirken iklimlendirilecek ortamn s kazanc hesaplanarak, bu kapasitede
bir klima cihaz, cihazn elektrik tketimi ve servis maliyetleri de bunlara dahil edilir.
4.11.3. Kanall klima cihazlar eitleri
Kanal klima cihazlar split ve paket tip olmak zere ikiye ayrlr.
4.11.3.1. Split tip kanall klimalar
Bu cihaz evaparatrn bulunduu i nite, kompresr ve kondanser ksmnn

bulunduu d niteden meydana gelmektedir. Kanall tesisatn i niteden
balamas, i nitenin asma tavan iine gizlenerek kullanm ortamna yakn yerlere
monte edilmesi nedeniyle iilik ve malzeme bakmndan avantajldr. Ayrca bina
ok katl olduu iin her katn d nitelerinin at ve bodrum katta toplanarak i
nitelere bakr boru ile balanmas imkn domutur.
4.11.3.2. Paket tip klimalar
Tm cihazlar bir arada bulunmaktadr. Bakr borulama yaplmadan direkt kanala

yandan veya alttan balanabilme zelliini nedeniyle dz atl tek kat veya nitenin
yan ksmna yerletirilebildii az katl binalar iin uygun zm vermektedir.
4.11.4. Kanall sistem ile stma
Istmann kanall sistem ile yaplmas durumunda d ortam scaklna bal olarak
birka alternatif yntem sz konusudur.
4.11.4.1. Heat-Pump cihaz kullanm
D ortam scakl k dneminde (-) deerlere dmedii Antalya, Adana, zmir

v.b. yerler iin Heat-Pump en ideal zmdr.
4.11.4.2. Heat-Pump+ elektrik rezistans kullanm
D ortam scakl (-) deerlere ancak sreklilik gstermedii yerler iin heatpump+elektrik rezistans kullanm en uygun zmdr. Bu durumda sistemde stma
ift kademeli olarak gerekleecek ve heat-pump defrost durumuna getii zaman ek
rezistans devreye girerek stmay srdrecektir. Bu tr bir sistemde elektrik
rezistans cihaz termostat zerinden defrost devresi ile iltibatlandrlr ve defrost
srasnda elektrik rezistansnn almas salanr.
4.11.4.3. Istc serpantin kullanm
K aylarnn sert getii blgelerde kanall split cihazlarn i nite kanal balantlar
nne stc serpantin yerletirmek ve kazan sisteminden salanan su ile stmay
salamaktr. Bu tr uygulamalarda klima cihazlar sadece soutma olarak seilmekte
ve ilk yatrm masraf dmektedir. Ayrca d ortam scaklna bal kalmakszn
hava ile stma yapmak mmkn olmaktadr.
4.12. Kanall Sistemler ile Taze Hava Alma mkn
Taze hava split cihazlarda i nitenin arkasndan darya balantl bir hava kanal
yardm ile alnr ve dn havas ile kartrlarak sisteme gnderilir. Taze hava
kanal bir damper yardm ile kontrol edilir ve damper ortamdan taze hava miktar
kadar havay darya atan bir aspiratr ile irtibatlandrlarak salkl bir
havalandrma salanm olur. Taze hava alnmas durumunda cihaz kapasitesinin,
alnan taze hava yzdesi kadar arttrlmas gerekmektedir. Ayrca dikkate alnmas
gereken dier bir nokta saatte yaplacak hava deiim miktardr. Taze hava
miktarnn bu deiim miktarna gre belirlenmesi gerekmektedir. Egzost havasnn
deerlendirilmesi amacyla bu havann k dnemine heap-pump cihazlarnn d
nitelerinin zerine ynlendirilmesi cihaz verimini arttracaktr.[11]
4.13. Kanall Sistemler ile Homojen Hava Dalm
Kanall sistemler ile homojen hava dalmn salanmas iin kanal sistemi zerinde
bulunan datc menfezlerin yerleri ve ykleri salkl olarak hesaplanmaldr.
4.14. Kanall Klima Sistemlerinin Uygulama Alanlar
-Lokanta ve restaurantlarn havalandrlmas ve iklimlendirilmesinde kanall split

klimalar en uygun zmdr. Bu mahallerin klimalandrlmasnda karmza kan en
byk zorluk; zgara, ocakba v.b. meknlardan ortam karan kokulardr. Byle bir
durumda projelendirme esnasnda davlumbaz, zgara ve yemekhane gibi niteler iin
ayr bir havalandrma ve egzost sistemi dnlmeli ve klima cihazlarndan bu
amala yararlanlmaldr.
-Byk alveri merkezleri, market v.b. kapal ve tek hacimden oluan binalarda da
kanall split cihazlar tercih edilmektedir.
-Klima cihazlarnn tm yl boyunca almas gereken bilgi ilem odalar, telefon

santralleri, iletiim merkezleri v.b. ortamlar iin paket tip kanall cihazlar kullanmak
byk avantajlar getirmektedir. Bu cihazlar tamamen d ortama monte edilmekte, bu
ise bakm kolayl salamaktadr. Bu uygulamalarda kapasiteyi iki eki eit kapasiteli
cihaz kullanlarak karlamak daha avantajldr. Bu sayede hem kademe sistemi
oluturarak enerji tasarrufu salanmakta hem de bakm ilemlerinde sistem
odalarnn kesintisiz almas salanmaktadr.[7]
-Kanall sistemlerin ok katl binalarda uygulanmas durumunda stma-soutma ve

havalandrma ayn kanal zerinden yaplabilmektedir ve her kat birbirinden bamsz
olarak dnlmektedir. Bylece zellikle i merkezi uygulamalarnda mal sahibi
asndan byk bir esneklik salanmaktadr. Binann katlarnn tesisat ilemleri
deiik zamanlarda yaplabilmekte veya mteriye sadece cihaz verilip kanal
tesisatnn binann kullanm zelliklerine gre projelendirilmesi salanmaktadr. ok
katl binalarda tavan ykseklii yaklak 3 metredir ve her kat iin izin verilen kanal
genilikleri 15 ila 25 cm arasnda deimektedir. Bu durumda kat soutma yk

birka cihaza blnerek hem blgesel kontrol etkinlii arttrlabilmekte, hem de
kanal kesitleri kltlerek mimari problemler ortadan kaldrlabilmektedir. Ayrca
ayn katta birbirinden bamsz birka blge yaratlabildii iin kullanlmayan
mekanlar termostat zerinden kapatlabilmekte ve enerji tasarrufu salanmaktadr.
-Kanall klimalarn uygulama alanlarndan bir dieri hastanelerdir. Hastanelerde

uygulanan kanall klima sistemleri %100 taze hava alacak ekilde projelendirilerek
hijyenik ve salkl bir ortam oluturulmas salanmaktadr. Ayrca ameliyathane,
youn bakm, acil servis gibi cerrahi mdahale yaplan yerlerde mutlaka zel filtreler
(HEPA Filtre) kullanlmaldr.
BLM 5. SOUTMA SSTEMLER
5.1. Soutma Gruplar
Soutma atmosfer ve ortam scaklndan 1. dk bir scaklk veya farkl rutubet

veya bunlarn her ikisini de salamak iin 2. eitli nedenlerle ortaya kan slarn
ortam scakl ykseltmemesi iin ortam havasnn deitirilmesi ilemine soutma
denir. Elde edilen atlabilir hava atmosfere atlr.
Soutmada asl ama insann rettii vcut ssnn ve rutubetin cilt ve solunum
deerlerinde tutulmas gerekir.
5.2. Soutma Grubu eitleri
Gnmz klima sistemlerinde kullanlan kompenetlerin nakliyesi, montaj ve bakm

genelde hepimizi sat anndan itibaren yakndan ilgilendirmektedir. Cihazlarn
nakliyesinden balayarak iletmeye alnmas ve bakmlarn yaplmasyla ilgili bilgiler
kolay ve anlalr ekilde anlatlmaktadr. Soutma Gruplar klima sisteminin en
nemli ana elemanlarndan biridir. Klima santrali ve fan coillerde kullanlacak olan
souk su, soutma grular tarafndan retilir.[8]
5.2.1. Soutma gruplar kondenserlerine gre
-Hava Soutmal
-Su Soutmal
5.2.2. Kompresrlerine grede balca
-Pistonlu ( Recprocatng )
-Vidal ( SCREW )
-Santrifj ( Centrifugal )
-Scroll
-Kompresrl su soutma gruplar olarak adlandrlrlar.
-Bir su soutma grubunu oluturan ana kompenentler unlardr.
-Evaporatr
-Kondenser
-Kompresr
-Expansion valf
5.2.3. Hava ve su soutmal kondenserli grup
Burada,
hava
ve
su
soutmal
kondenserli
gruplarn
performanslar
karlatrlacaktr. Ancak performanslar daha kt olmalarna ramen baz

durumlarda hava soutmal gruplarn kullanlmalar tercih edilmektedir. Bunlar: [4]
1.Su bulunma imknlarnn kstl olmas veya suyun ok pahal elde edilmesi
2.Elektriin bol ve ucuz olmas
3.Blgenin ok souk olmas, gece/gndz scaklk farkllklarndan dolay don
tehlikesinin ortaya kt yerler.
4.Kn soutma grubunun alma zorunluluunun olmas
5.letmenin kk olmas ve dolaysyla iletmeci personelin ok az sayda istihdam
edildii, elektrik giderlerindeki artn ok nemli olmad yerler.
6.ok kk kapasiteli cihazlar vs.
7.Yer kstlamas nedeniyle bir makina dairesinin oluturulamad ve grubun dar
konulma zorunda olduu yerler.
Hava ve su soutmal gruplar belirlerken ve karlatrrken aadaki hususlar gz

nne alnmaldr.
-Hava soutmal gruplarda her 1oC'lik d hava scaklndaki art iin kapasite
yaklak %1 dmektedir. Ayn anda kompresrn ektii g ise yaklak %1
artmaktadr.
-Hava soutmal gruplarda ykseklik arttka kapasite dmektedir. Bu, Ankara'da

%1 mertebesindedir.
-Pistonlu hava soutmal gruplarda R22 yerine R134a kullanldnda kapasite

yaklak %32 dmektedir, ancak ekilen g de dtnden COP, grubun tipine
gre daha iyi olabilmektedir.
-Su soutmal gruplarn kompresrleri, hava soutmal gruplarn kompresrlerinden

yaklak %17-37 daha az g ekmektedir.
-Su soutmal gruplar, tm pompalar ve kule fanlarnn ektii gler dahil edilse
dahi, hava soutmal gruplardan %17-30 arasnda daha az g ekmektedir.
-Su soutmal gruplarn COP deerleri hava soutmallardan %30-60(bazen daha

fazla) daha iyidir.
-Su soutmal gruplarda kondenzasyon basnc hava soutmal gruplara gre

ortalama %25 daha dktr.
-Su soutmal gruplarn arlklar hava soutmal gruplara gre ortalama %22-35
daha azdr.
-Su soutma gruplarnn izdm alanlar hava soutmal gruplara gre ortalama
%70 daha dktr. Ancak kule ihtiyac vardr.
-Su soutma gruplarnn ilk yatrm maliyetleri, hava soutmal gruplara gre %25
mertebesinde daha dktr. Kule, kule pompalar, kule termostat, ilave montaj
malzemelerini koyduumuzda ise ilk yatrm maliyetleri, kapasiteler bydke %10
civarnda daha dk olmaktadr.
-Vidal kompresrl gruplar, pistonlu kompresrl gruplara gre %4-30'a kadar daha
az g ekmektedirler. zellikle su soutmal tiplerde bu, ok belirgin olmaktadr.
-Grup kapasiteleri bydke, su soutma gruplar hem iletme hem de ilk yatrm
maliyetleri ynnden ok daha ekonomik olmaktadr.
-Santrifj kompresrl gruplar, su soutmal kondenserli tercih edilmektedir.
5.2.4. Soutma grubu cihazlarnn enerji tketimlerinin hesaplanmas
a.COP deerleri ve ekilen toplam gler hesaplanr.

COP = Net kapasite / ekilen toplam g
Su soutmal tiplerde kule fanlarnn gleri de ilave edildii takdirde sistemin tm
enerji tketimi ortaya kar.
b. Ak tip kompresrl gruplarda ekilen g hesaplanrken yukardakilere ilaveten
makina dairesinin soutulmas ya da havalandrmas iin gereken enerji gz nne
alnr.
c.Gruplarn maliyet mukayeselerinde ise;
1.lk yatrm maliyeti ($)
2.ekilen enerji maliyetleri ($) (yllk, 5 yllk, 20 yllk) hesaplanmal ve bulunan
toplam maliyetler karlatrlmaldr.
5.2.5. Cihaz verimlerinin (COP) soutma grubu seimine etkisi
1.COP Coefficient of Performance, Bir soutma grubunun performansnn en nemli

gstergesidir.
Eurovent, COP deeri hesaplanmasn bir baza oturtmutur. Buna gre;
a.Hava Soutmal gruplar iin
Toplam ekilen g = Kompresrn ektii g + Kondenser fanlarnn ektii g +

Evaporatr pompas gc
Evaporatr pompa gc(KW) = [Evaporatr su debisi(m3/sn) * Evaporatr basn

kayb (kPa)] /0.3 olarak hesaplanr.
Eurovent, cihazn kapasitesi bulunurken; kapasiteden evaporatr pompa gcnn
karlmasn, bunun sya dnp kapasiteyi drd gerekesiyle, art
komaktadr.
Cihaz net soutma kapasitesi = Soutma kapasitesi Evaporatr pompa gc
b.Su Soutmal gruplar iin
Toplam ekilen g = Kompresrn ektii g + Evaporatr pompa gc +

Kondenser pompa gc(KW)
Pompa gleri yukardaki ekilde hesaplanr.
Cihaz net kapasitesi = Soutma kapasitesi Evaporatr pompa gc
2.COP sadece tam ykte deil ksmi yklerde de hesaplanmaldr. nk soutma
gruplar %100 tam ykte ok az bir sre alrlar. Bu amala soutma gruplarnn
%75, %50 ve %25 kapasitelerdeki performans deerleri kullanlarak IPLV/APLV
(Integrated/Applied Part Load Value) kavramlar ortaya karlmtr.
IPLV/APLV = 0.17A + 0.39B + 0.33C + 0.11D

Burada;
A= %100 ykteki COP deeri
B= %75 ykteki COP deeri
C=%50 ykteki COP deeri
D=%25 ykteki COP deeri
Cihazlarn tam ykteki tipik COP deerlerine bakacak olursak;
Pistonlu kompresrl hava soutmal gruplarda COP = 2.60 2.90
Pistonlu kompresrl su soutmal gruplarda
COP = 3.50 4.50
Vidal kompresrl hava soutmal gruplarda
COP = 2.60 3.00
Vidal kompresrl su soutmal gruplarda
COP = 4.70 6.3
Santrifj kompresrl su soutmal kompresrlerde
COP = 5.3 6.3
Bu deerler rejim artlarna gre deiebilmektedir. Cihazlarn ksmi ykteki

verimleri ise kompresr saysna gre deimektedir. Genel olarak soutma
devresinde birden fazla kompresr bulunan soutma gruplarnda, ksmi yklerde
rnein tek kompresr alrken dahi tm evaporatr yzeyi kullanlyorsa cihazn
COP deeri artmaktadr. Ancak tek kompresrl cihazlarda ksmi yklerde COP
deeri tip ve konstrksiyona bal olarak debilmektedir. [13]
5.2.6. Soutucu akkanlar
Soutma grubu seiminde, kullanlan soutucu akkanlar byk nem arz

etmektedir.
a. Pistonlu kompresrlerde R22 ve R407c gazlar daha yksek soutma kapasitelerini
salamaktadrlar. Ancak R22'li pistonlu bir grupta gerekli gaz, ya, conta, genleme
valfi, solenoid valf vs. gibi deiiklikler yaplsa ve R407c arj edilse bile kapasite
yaklak %5 kadar debilmektedir. Bu nedenle ozon tabakasna zarar vermeyen
gazlar tercih edilecekse veya daha sonradan gaz deitirilecekse, projelendirme
aamasnda bu durum gz nne alnmaldr.
Gaz kaa olmas durumunda R407c gaz saf gaz olmadndan ve ayn zamanda 6
derecelik bir "glide" olduundan hangi gazdan ne kadar kat belli deildir. Bu
nedenle ya gaz boaltlp yeni gaz arj edilmelidir, ya da grup imalats izin
veriyorsa kaan gazn zerine R407c gaz arj edilebilir. Ancak bu durumda gazn
kompozisyonu deitiinden ilave %5'e kadar kapasite dmleri olabilir.
Pistonlu kompresrl gruplarda R134a kullanldnda R22'ye gre %30-35 kapasite
dm olduundan verim deeri (COP) iyi olsa bile ilk yatrm maliyetini ok
arttrdndan tercih edilmemektedir.
b. zellikle scroll kompresrl gruplarda R410a uygulamalar balam olup,
gelecekte R22'li pistonlu gruplarn yerini bu tip gruplarn alaca beklenmektedir.
R410a'nn ok verimli bir gaz olmasna karn en nemli sorunu gaz basnc olup;
R410a, R22'ye gre yaklak %58 mertebesinde daha basnldr. Bu nedenle bu
teknolojinin gelimesi beklenmektedir.
c. Vidal kompresrl gruplarda u anda R22, R134a, R407c, R410a soutucu
akkanlaryla alan seeneklerin tamam piyasada bulunabilmekte ise de;
basncnn dierlerine gre ok dk olmas, sera etkisinin dier gazlara gre daha
az olmas, COP deerinin R22'ye ok yakn olmas, zehirleyici ve patlayc
zelliinin bulunmamas, saf gaz olmas, zerinde hibir yasaklama bulunmamas,
bileiminde klor atomu olmayp ozon tabakasna hibir zarar vermeyen (ODP=0)
HFC(hidro floro karbon) snf gazlardan olmas ve R134a'ya gre dizayn edilen
gruplarda performansnn ok yksek olmas sebepleri ile vidal gruplarda R134a
gaz giderek daha yaygn olarak kullanlmaktadr. u anda vidal grup imalatlarnn
balcalar R134a gaz ile alan vidal gruplar imal ve teklif etmektedirler.
d. Santrifj kompresrl su soutma gruplarnda hemen hemen tm imalatlar
R134a gaz kullanmaktadrlar.
e. Isl zellikleri iyi olmasna karn erkek farelerin pankreas ve testislerinde iyi
huylu tmr oluturduu gerekesiyle, negatif basnl bir gaz olan R123 gaz tercih
edilmemektedir. Bu gaz da ayn zamanda R22 gibi HCFC (hidro floro kloro karbon)
snfnda olup dnyada belli bir program dhilinde yasaklanan soutucu
akkanlardandr.
f. Son yllarda ozon tabakasnda delinmelerin artmas ve dnya scaklnn giderek

ykselmesi nedenleriyle, evreci rgtlerin de basksyla, ozon tabakasna zarar
verebilecek ve sera etkisini attracak soutucu akkanlarn da yasaklanmas
gndemdedir. Bu yasaklamalarla ilgili hemen her gn birtakm kararlar alnmaktadr.
Trkiye de bu kararlara uymakta ve takip etmektedir. Bu nedenle soutma gruplar
seilirken soutucu akkanlarla ilgili son durumu iyi incelemek gerekmektedir. Aksi
takdirde soutma grubu henz almadan, soutucu akkann lkemizde dolam
yasaklanm da olabilir.
5.2.7. R410a soutucu akkan ve sl zellikleri
R410a soutucu akkan, R32 ve R125 karmlarndan oluan yar-azeotropik

zellikleri tar. Molekl arlnn % 50sini R32, dier % 50 sini R125 soutucu
akkan oluturur. Yar-azeotropik karm olmasndan dolay, scaklk kaymalar
(glide) nemli deildir. Ancak R410a soutucu akkan R22ye gre daha yksek
basnlarnda alr. Bugne kadar yaplan deneylerden, R410a alternatif soutucu
akkan, R22nin teorik zellikleri elde edilememesine ramen, termik alveri
zelliklerinin, ou tesislerde daha stn olduu grlmtr. R410a alternatif
soutucu akkannn kullanlmas durumunda soutma devresi ve makineler byk
oranda tekrar dzenlenmelidir. Avantajlar ise unlardr; Bu soutucu akkanlar
daha youn, daha byk alma basnl ve daha byk termik alveri kapasiteli
olduklarndan, soutucunun elemanlarnn ebadn kltme imknn salar ve
zelliklede R22nin soutma kapasitesine gre % 5060 arasnda art salar.[8]
5.3. VRV Sistemlerin Tanm
Son yllarda enerji tasarrufunun salanmas ve sistem veriminin arttrlmas gz

nnde tutularak, klima sistemlerindeki fonksiyonel gelimelere olan talep , gn
getike artmaktadr.Binalarn klima sistemlerine sahip olmalarnn tesinde , genel
eilim,
merkezi
sistemlerden
bireysel
kontrol
salayan
sistemlere
doru
gelimektedir. Ayn bina ierisindeki kapal ortamlarda, binalara uygulanabilmesi ile

birlikte nemli lde enerji tasarrufu salanaca aktr. Bugn akll binalarn
talepleri merkezi sisteme nazaran daha bamsz ve hassas kontrol salayabilen

sistemlere ihtiya dourmaktadr.
ekil 5.1 VRV Soutma evrimi
te VRV sistem, yani Variable Refrigerant Volume (Deiken Soutucu Debili

Sistem), gnmz akll binalarnn ihtiyacn tam olarak karlayabilmek amacyla
gelitirilen bir sistemdir. Modler yapsyla ok katl bir binadan, bir tek villaya
kadar her trl yapda tam bamsz kontrol imkan vermektedir. Inverter teknolojisi
ve
deiken
gaz
debisi
ile
enerji
tasarrufunu
salamaktadr.
Sadece soutma, Heat-Pump ve Heat-Recovery olmak zere 3 seri VRV Sistemi

bulunmaktadr. Heat-Pump VRV Sistemi stma-soutma ilemlerini ayr ayr
gerekletirebilir. Dier yandan gnmzdeki binalarda kullanma ekilleri ve
amalarndan ya da bina yaplarndan dolay, gn ierisindeki sl ykler deikenlik
gsterebilmektedir. Yani ayn bina ierisinde ayn anda bir tarafta stma yaparken,
dier bir ksmda soutma ihtiyac olabilir. te bu tr ihtiyalar iin ise, ayn anda
farkl meknlarda hem stma, hem soutma yapabilen Heat-Recovery Serisi VRV
Sistemi kullanlabilir.[11]
ekil 5.2 VRV Soutma evrim Diyagram
ortam hava kalitesi kavram gn getike daha da nem kazanmaktadr.

klimlendirmenin sadece stma ve soutma deil, ayn zamanda havalandrma
operasyonunu da iermesi gerekmektedir. VRV Sistem ile tam uyumlu ve
havalandrmaya ynelik HRV (Heat Reclaim Ventilation) Sistemi ile ortamlarn
iklimlendirmesi tam olarak zlebilmektedir. Is Geri Kazanml Havalandrma
anlamna gelen HRV Sistemi ile d ortamdan alnan hava, i ortamdan ekilen hava
ile s transferine sokularak, ieriye belli bir seviyeye kadar stlm veya soutulmu
olarak verilir. Bylece enerji tasarrufu salayarak istenen tam konforlu ve salkl i
ortamlara ulamak mmkn olmaktadr.
5.4. KX- 4 klimlendirme Sistemi
5.4.1. R 410A gaz kullanm ile maksimum performans

Tablo 5.1. R410A gaz performans deerleri
HFCKW
R22
-
Soutucu Akkan Bileenleri
100%
R22
H-FKW
R407C
R410A
Ozonla dost Gazlar
23 R32
25 R125
52 R134
50
50 R125
Evaparatr basnc (0 C)
kPa
498
460
804
Kondanser basnc (40 C )
kPa
1527
1740
2436
Is ak
DK
7.3
<0.2
kJ/m3
3433
3096
5072
R11 kaynakl ODP
0.05
CO2 100a kaynakl GWP
1900
1980
2340
Ppm
1000
1000
1000
Hacimsel
soutma
Kapasitesi
t0 =0C; tc =40C, tu =35C
MAC
(Azami
konsantrasyon)
kabuledilebilir
ekil 5.3 DC-KX2 ve KX4 d nite karlatrmas.
R32
ekil 5.4 DC-Inverter kompresr ile yksek verim
5.4.2. Genel zellikler

Uzayan bakr borulama mesafeleri
-Toplam boru mesafesi 510 m.
-Kritik hat gerek boru mesafesi 160 m.
-Kritik hat edeer boru mesafesi 185 m.
ekil 5.5 VRV niteleri borulama mesafeleri
Klen bakr boru aplar ile den montaj maliyeti ve ksalan montaj sreleri
D nite iin minimum yer ihtiyac
- 48 HP cihaz taban lleri 2700 x 720 mm.
D nitede dikey ve yatay hava fleme
Gelitirilmi arza gstergesi
20 C de dahi stma zellii
Gelitirilmi kontrol seenekleri
5.4.3. Airfex KX-4 FDC28 klima
Yksek verimli fan ve DC fan motoruna sahip yeni tip ( 570) fan kullanmyla
verimlilik art meydana gelmektedir.
ok ynl s eenjr tasarm sayesinde daha iyi hava ak dalm, buzlanmaya

kar dayankllk ve verim art olumaktadr.
ekil 5.6 VRV i ve d nite balantlar
Inverter srcl DC Kompresr kullanmyla verim arttrlmtr. Inverter kontrol

iki kompresre de uygulanarak, daha konforlu bir iklimlendirme salanp
kompresrn almas iin gerekli akmn nemli oranda drlmesi salanmtr.
Kompresrlerin
ilk
devreye
girmesi
iin
gerekli
akm
nemli
derecede
drlmtr. Kompresr azalm olup, alma saatleri eitlenmitir. (14 HP ya da

daha byk kapasiteler iin) [11]
Yksek ve alak basn korumalar sayesinde yksek/alak basn kontrol

salanmtr. Mekanik bir blme oluturularak, nitenin arka ksmndaki kompresr
grlts azaltlmtr.
nite 1 tabanla birletirilerek tahta paletler paketlemede kullanm d braklmtr.

Bylece kurulum srasnda oluacak atk paralarla uralmasna gerek kalmamtr.
Fanlarn yukar doru flemesi salanarak ve kondenserin yzey alan arttrlarak

verim art salanmtr. Is eanjrleri nitenin alt ksmna uzanmadklar iin, kar
kmelenmelerine maruz kalnsa bile buzlanma eilimi dktr.
Arka ksmdan n ksma olan s eanjr boru balants iin bir hareket boluu
braklmtr, bu sayede bakm ve onarm ilemleri daha kolay yaplabilir hale
gelmitir. Mekanik blm ile fan blmnn birbirinden bamsz olmas sonucunda,
panel yerinden kartlarak kolay servis verilebilir hale gelmitir. Arka ksmdaki
borulama boluunun arttrlmas sayesinde borulama daha kolay yaplabilir hale
gelmitir. [1]
5.4.4. rn teknik zellikleri
Nominal beygir gc: 28 HP

G kayna: 3 Faz 380/415V, 50 Hz
Kapasite: Soutma(W) : 80000 - Istma (W) : 90000
Balang Akm (A) : 16
G tketimi ( kW) : Soutma: 22.54 Istma: 22.46
alma akm (A) : Soutma: 36.8/33.7 Istma: 39.1/35.8
D boyutlar (yk. x der. x gen.) (mm) : 1690x720x2700
Net arlk ( kg) : 310x2
Soutucu akkan kontrol: Elektronik genleme vanas+klcal boru
Kompresr motor (kWxnite) : 3.71x2
Fan Hava Ak ( soutma/ stma) (m3 / min): 500/440
Fan Statik Basn ( Pa) : 50
Soutucu akkan miktar (kg) : 34
Grlt seviyesi ( soutma-stma) dB(A) : 61.5

Soutucu akkan boru ap (mm(in)): Sv hatt: 15.88 - Gaz hatt : 31.80
5.4.5. VRV kontrol sistemleri otomasyonu
almamz yaptmz akll binadaki VRV kontrol sistemi Honeywell BMS (Bina
Ynetim Sistemi) ile birlikte kullanlmaktadr. VRV i niteleri her katta bulunan lon
gateway zerinden superlink hatlar vastasyla ana bilgisayarla balants
yaplmaktadr.
ekil 5.7.VRV Otomasyon sistem genel balant emas.
Bina otomasyon sistemi CARE marka yazlmla kumanda edilmektedir. Binann tm

mekanik aksam yazlm vastasyla kontrol edilmektedir. Bu program vastasyla
sistemin gemie ynelik raporlamas rahata renilebilir. Belirli zaman
dilimlerinde sistem ve makine performanslar takip edilerek sistemin verimlilii
srekli izlenmektedir.
ekil 5.8de grlen VRV kat plannda herhangi bir klimann grsel olarak klimaya
ait btn kontrol ve kumanda parametrelerine kolayca ulalabilir, zaman
programlamalar kontrol edilebilir. Bu ekilde iletme kolayl ve verimlilik
salanmaktadr.
ekil 5.8 VRV kat plan yazlm ekran.
BLM 6. SONU VE NERLER
Bina ekonomisi ve enerji etd son yllarda yaplan plaza, bina ve alveri
merkezlerinin vazgeilmez argmanlarndan biri halindedir. Bunun sebebi olarak
yaplan ilk yatrm maliyetlerinin bina mrne bal olarak iletme maliyetlerine
mukayesesi sonucu ortaya kmaktadr.
zellikle aydnlatma ve mekanik tesisat binalarda ilk yatrm maliyeti olmasnn yan
sra enerji masraflar ynyle iletme srasnda ki maliyet kalemleri arasnda yer
almaktadr. Aydnlatma olarak binann mimari tasarmnda yer alan gne ndan
istifade edilmesi stma, soutma ve iklimlendirme asndan da maliyetlerde
deikenlik gstermektedir. Genellikle binalarda bu sebeple gne krclardan
istifade edilmektedir. Bina tasarm aamasnda stma ve soutma maliyetleri
asndan tm bunlar gzden geirilerek hesaplamalar yaplarak optimum bir sistem
tercihi yaplmaktadr.
ncelediimiz bina dou, gney ve bat ynlerden cam giydirme olup kuzey yn
betonermedir. Kuzey ynde (binaya gre arka cephede) d meknda bulunan taze
hava santralleri, egzost fanlar, VRV d niteleri dizili bulunmaktadr. Bu noktada
bina estetii gz nnde bulundurulmas yan sra iletme kolayl da
dnlmtr.
Binalarn taze hava santralleri akcierler, shhi tesisat kan damarlar ve BMS
dediimiz bina ynetim sistemi de tm bunlarn beyni gibidir. zellikle bu noktada
dardan alna havann EU3 ve EU7 filitrelerden geirilerek filitrasyonu, i hava
kalitesi asndan nem oranlar, sularn reverse osmos sistemi ile iim kalitesine
ulatrlmas, scak su temini, vb gereksinimler konfor artlarnn salanmas asnda
nemli parametrelerdir. Tm bu konfor artlarnn salanmas binalarn ilk
tasarmnda gz nne alnarak daha kaliteli ve ekonomik bir iletmenin temel art
olarak karmza kmaktadr.
Binann alma saatleri gz nne alndnda stma soutma ve iklimlendirme

sistemlerinin uygun alma ortamna hazr hale getirilmesi gerekmektedir. Bununla
ilgili olarak mevsimlere gre deikenlik gsteren uygulamalar sz konusudur.
K aylarnda kazan alma saatlerinin d ortam scaklna gre deikenlik arz

etmesi kazan scaklklar alma aralklarnn belirlenmesi gerekmektedir. Taze hava
gerekliliine gre serpantinlerden geecek scak su vana konumlandrlmas, don
termostatlar kontrol edilmelidir. Bahar aylarnda gei mevsimine uygun olarak
gerekli tedbirler alnarak zaman programlar dzenlenmeli ve ekonomik tedbirler
alnmaldr.
Yaz aylarnda zellikle soutma masraflarnn ok yksek olmas sebebiyle VRV

sisteminin ofislere gre scaklk deerleri ve zaman programlar belirlenmelidir.
BMS ile ayn zamanda iletme asndan en nemli konulardan biri olan arza bakm
takip sistemi ile ilgili salanan kolaylklar pek oktur. zellikle taze hava
santrallerinin damper, kay, filtre vana konumlar VRV sistemi arza kodlar, kazan
arzalar, asndan daha hl ve kolay mdahale imknlar salamaktadr.
ekil 6.1. Doalgaz tketim deerleri
ekil 6.1deki veriler gnlk okunan saya deerlerinin ortalamalar alnarak

oluturulan grafiklerdir. Grafikteki doalgaz sarfiyatnn aylara gre ortalama
deerleri grlmektedir. zellikle 2006 ocak-ubat aylarndaki tketim ile 2007
ocak-ubat aylarndaki tketim fark kresel snmann blgemize yansmas eklinde
izah edilebilir. Yaz aylarndaki tketim ise sadece scak su ihtiyacn karlamaya
yneliktir.
ekil 6.2. Elektrik tketim deerleri
ekil 6.3. stanbul iin aylk scaklk dalm
Elektrik tketimi binadaki mekanik tesisatn (klima santralleri, pompalar, VRV

sistemleri) kullanm deerlerini yanstmaktadr. stikrarl bir sarfiyat ak
grnmesine karn d hava scaklnn art da grafikte aka grlmektedir.
Enerji sarfiyatnn istikrar bina iklimlendirme otomasyonunun ngrlen deerler ile
uyumlu olduunu gstermektedir. Bina iklimlendirmesinin otomasyona balanma
sreci ya da hatal tercihler grafiklerin dalgalanmasna yol aacaktr. Grafikte de
grld zere dalgalanma sadece mevsimsel etkileri belirtmektedir.
KAYNAKLAR
[1] ISISAN klimlendirme Tesisat El Kitab, 2003
[2] ISISAN Istma Tesisat, 2003
[3] ZGR, A., E., GL, ., SELBA, R., Radyant Soutma Tesisat, IV.
Ulusal Tesisat Mhendislii Kongresi ve Sergisi, zmir, 1999
[4] TWA Firmas Radyant Soutma .teknik Notlar
[5] ZENT-FRENGER Firmas Kataloglar
[6] DNMEZ, F., EKZ, N., Soutma Sistemlerinde Doal Gaz Kullanm, V.
Uluslararas Kojenerasyon ve evre Konferans ve Sergisi, stanbul, 2001
[7] GDA Arivi
[8] ETEGEN, E., Binalarn Gece Soutma Modeli, III. Atmosfer Bilimleri
Sempozyumu, stanbul, 2003
[9] ETEGEN, E., ARISOY, Binalarn Doal Soutulmas, Tesisat Mhendislii
Dergisi, Aralk, 2001
[10] ASHRAE Handbook, 6.1.3, 62, 2001
[11] EMMERIH, SJ., DOLSI, W.S., AXLEY, J.W., Natural Ventilation Review and
Plan For Design and Analysis Tools, Springfield, 2001
[12] ESKN, N., Yaz Aylarnda Gece Havalandrmas ile Binalarn Soutulmas,
Tesisat Mhendisleri Dergisi, Kasm, 2001
[13] ARISOY, A., LEK, G., Doal Havalandrma Yapabilen Ofis Binasnda
Klima Sistem Tasarm, VII. Ulusal Tesisat Mhendislii Kongresi, Kasm, 2005
EKLER
ZGEM
1980 ylnda Bursada dodu. 1999-2003 dneminde Sakarya niversitesi Makine

Mhendislii Blmn baaryla tamamlad. 2003 ylnda Sakarya niversitesi Fen
Bilimleri Enstits Enerji Ana Bilim Dalnda yksek lisans eitimine balad. Halen
Feza Gazetecilik A.. de i mesleki kariyerine devam etmektedir.

Bir Binanin Isitma Ve Sogutma Sistemleri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bir Binanin Isitma Ve Sogutma Sistemleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

FEN BLMLER ENSTTS

BR BNANIN ISITMA VE SOUTMA

YKSEK LSANS TEZ

Enstit Anabilim Dal

Enstit Bilim Dal

Prof. Dr. H. Rza GVEN

FEN BLMLER ENSTTS

BR BNANIN ISITMA VE SOUTMA

YKSEK LSANS TEZ

Enstit Anabilim Dal

Enstit Bilim Dal

Bu tez 17 / 09 /2007 tarihinde aadaki jri tarafndan Oybirlii ile kabul

Prof. Dr. H. Rza GVEN

Prof. Dr. smail EKMEK

Yrd. Do. Dr. Kemal AKIR

Kresel snmann gndeme oturduu ve doal enerji kaynaklarnn hzla tketildii

Teknolojideki gelimelerden bina enerji otomasyonu da nasibini almtr. Bu alanda

EKLLER LSTES .......................................................................................

TABLOLAR LSTES ......................................................................................

1.1. Akll Bina Nedir..............................................................................

1.2. nsan Konforu...............................................................................

1.3. Isl Konfor................................................................................

1.4. Konfora Etki Eden Faktrler...........................................................

1.5. Akll Bina Sistem Tanmlar............................................................

1.5.1. Istma sistemi.........................................................................

1.5.1.1. Kazan dairesi bilgileri..................................................

1.5.1.2. Is merkezlerinin atda kurulmasnn avantajlar

1.5.2. Statik Istma........................................................................

1.5.2.1. Radyatr Istma

1.6. Hava Kalitesi............................................................

1.6.1. Hava kalitesinin gelitirilmesi iin yntemler........................

2.2. Test ve Dengelemenin nemi......

2.3. n Test,Ayar ve Balanslama........

2.3.1. HVAC cihazlar performans deerleri.

2.3.2. Elektriksel bilgiler...................................................................

2.3.3. Hava datm cihazlar.............................................................

2.3.4. HVAC niteleri...............................................................

2.3.5. Hava ak................................................................

2.4. Kanal Sistemi Kontrol........

2.4.1. Saha kontrol...............................................................

2.4.2. Hava terminal sistemleri......................................................

2.4.4. Hidrolik boru sistemi kontrol.........................................

2.4.4.1. Saha kontrolleri

2.4.5.1. Pompa kontrol

2.4.5.2. Elektrik balantlar.

2.4.6. Soutma cihazlar................................................

2.5. Sistemde Kullanlan Baz Tanmlar ve Aklamalar........

2.5.1. Direk genlemeli sistemler..............................................

2.5.2. Tamamen sulu sistemler..................................................

2.5.3. Tamamen haval sistemler...................................................

2.5.4. Haval ve sulu sistemler...................................................

2.6. Hava Sistemlerinde Test, Dengeleme Yntemi........

2.6.1. Havalandrma sistemi test yntemleri.....................................

2.7. Sistemin Hava Ak.........

2.7.1. Sistem koordinasyonu..............................................

2.7.2. Kanal lmleri...................................................

2.7.3. Hava ak lm................................................

2.7.4. lm noktasnn yerleimi................................................

2.7.5. Yaplan lmlerin analizi..............................................

2.7.6. Sistemin iletmeye alnmas................................................

2.7.6.1. Fan kontrol.

2.7.6.2. Damper kontrol..