NICCOL MACHIAVELLI

Qun vng
Bn quyn ting Vit 2013 Cng ty C phn Sch Alpha
NH XUT BN TH GII
D n 1.000.000 ebook min ph cho di ng
To ebook: T Hi Triu
Pht hnh: http://www.taisachhay.com

Mc lc
Qun vng .........................................................................................................................................................................2
i li ca ngi dch .....................................................................................................................................................5
V tc gi v tc phm.....................................................................................................................................................6
tng ................................................................................................................................................................................ 14
1. C bao nhiu loi cng quc v chng hnh thnh nh th no? ......................................................... 15
2. Cc cng quc cha truyn con ni ...................................................................................................................... 16
3. Cc cng quc hn hp ........................................................................................................................................... 17
4. Ti sao ch ca vua darius, b alexander thng tr, khng chng li nhng k k v ca
alexander i khi ng cht? ................................................................................................................................. 22
5. Phng thc cai tr nhng th quc hay cng quc tng c lut php trc khi b thn tnh
................................................................................................................................................................................................ 24
6. Nhng vng quc mi thn tnh c bng binh lc v s quyn bin ca bn thn ............ 25
7. Cc vng quc ginh c nh binh lc ca ngi khc hoc nh vn may .............................. 27
8. Nhng k ot c vng quc bng ti c ............................................................................................... 31
9. Mt cng quc dn s ............................................................................................................................................. 34
10. Cch nh gi sc mnh ca cc vng quc ............................................................................................ 36
11. Cc cng quc thuc gio hi ............................................................................................................................ 38
12. C bao nhiu loi qun i v lnh nh thu ............................................................................................ 40
13. Qun ng minh, qun hn hp v qun i quc gia ........................................................................... 43
14. Qun vng v binh php .................................................................................................................................. 46
15. S ngi ca v ph phn ........................................................................................................................................ 48
16. Ho phng v keo kit .......................................................................................................................................... 49
17. c c v nhn t, c yu hay b s .......................................................................................................... 51
18. Cch gi ch tn ca qun vng .................................................................................................................... 53
19. Trnh b khinh mit v th ght ...................................................................................................................... 55
20. Pho i v nhng th khc m cc qun vng thng tr n, c li hay c hi? ................. 61

21. Qun vng to nn uy danh nh th no? ................................................................................................ 64

22. Qun s ca qun vng .................................................................................................................................... 67
23. Lm th no trnh nhng k xu nnh ...................................................................................................... 68
24. Cc qun vng nc tng nh mt vng quc........................................................................ 70
25. S phn nh hng ra sao n s nghip, v ng u vi s phn nh th no? ................ 71
26. Li ku gi gii phng nc khi nhng k man r............................................................................ 73
i li ca ngi dch .................................................................................................................................................. 76
Li gii thiu .................................................................................................................................................................... 78

i li ca ngi dch
Tc phm Qun Vng ca Machiavelli tng c hai bn dch c xut bn ti Vit Nam, mt
bn c in t nht bn ln trc nm 1975 ti Si Gn, v bn dch gn y nht xut bn nm
2005 do NXB L lun Chnh tr v Alpha Books n hnh, do cc dch gi V Mnh Hng v
Nguyn Hin Chi thc hin.
Do mc ch xut bn ln ny, chng ti thc hin li ton b bn dch theo bn ting Anh nm
1908 ca W. K. Marriott.
Trong lc thc hin bn dch, chng ti tham kho cht ch bn 2005 v xin gi nguyn tt c
cc ch thch ca bn ny, ng thi chng ti c b sung thm mt s ch thch ring (c nh
du [VTH]).
Phn gii thiu tc gi v tc phm c dch gi V Mnh Hng thc hin rt cng phu nn
chng ti cng mn php gi li ton b, ch xin nhun sc vi im nh khi thy cn thit.
Dch l mt cng vic khng d dng v bn dch ph thuc rt nhiu vo vn phong m ngi
dch chn khi thc hin. Trong trng hp ny, chng ti chn cch hnh vn m chng ti cho
rng t nhiu chuyn ti c sc thi ging vn ca Machiavelli, l mt ngi m chng ti tin
rng rt cng rn v quyt lit.
Nh ni, phn ni dung gii thiu v tc gi v tc phm ca bn 2005 rt cng phu,
chng ti s khng lm mt thi gian ca c gi thm na, m mun c gi c th bt u
ngay nhng trang u tin ca tc phm rt ng c ny cng sm cng tt.
Chng ti tin rng s cn nhiu im cha tha ng trong bn dch m c gi vn rt tinh
tng s sm nhn ra. Xin hy cho chng ti nhng gp xc ng nht c th hiu chnh v
nhun sc cho cc bn in ln sau.
Thng 5 nm 2013
V Thi H

V tc gi v tc phm
Niccol Machiavelli sinh ngy 3 thng 5 nm 1469 ti thnh ph Florence, nc . Ngi ta bit
rt t v tui tr ca Machiavelli nhng mt iu chc chn l ng c tha hng nn gio
dc v vn ha, lch s ca c Hy Lp v La M.
Khi Machiavelli cn tr, nc ang chia thnh nm vng quc ln: Vng quc Naples
pha Nam, Cng quc Milan Ty Nam, Cng ha Venice Ty Bc, Cng ha Florence v nh
nc ca Gio hi min Trung. Khi , Florence ang trong giai on huy hong di s cai
tr ca gia nh Medici y uy quyn m ngi ng u l Lorenzo de Medici. Khi , Florence
l mt thnh ph giu c, si ng, l trung tm ca ngh thut v tri thc, cn Lorenzo nh
mt mnh thng qun.
Nhng n nm 1494 gia nh Medici b lt v b thay th bng mt chnh quyn cng ha
chu nhiu nh hng t Girolamo Savonarola, mt gio s dng tu a Minh mi gy dng c
uy tn.
Nm 1498, chnh quyn chu nh hng ca Savonarola li sp v mt chnh quyn cng
ha mi ra i Florence, cn Machiavelli c b nhim vo chc v b trng ngoi giao
khi mi hai mi chn tui. Tr tu tuyt vi v lng nhit huyt ca Machiavelli thu ht s
quan tm c bit ca cc chnh khch Florence lc by gi. Ch sau mt thng, ng c
bu lm th k Hi ng qun s v ngoi giao. Vi vai tr nh mt s thn, ng i khp cc
vng quc trn lnh th nc cng nh cc ch ln ca chu u thng tho vi cc
ng minh tim nng, thu thp thng tin v ng thi l ngi pht ngn ca Hi ng v
nhng chnh sch i ngoi ca Florence.
Trong sut mi bn nm phng s nn cng ha Florence, Machiavelli c dp tip xc vi
nhiu chnh khch ni ting v chng kin nhiu s kin lch s. ng tip kin n B tc
Caterina Sforza (nm 1499), Vua Louis XII nc Php (trong cc nm 1500, 1504, 1510 v
1511), Caesar Borgia (vo cc nm 1502 v 1503), Pandolfo Petrucci (vo cc nm 1503 v
1504), Gio hong Julius II (vo cc nm 1503 v 1506), v Hong Maximilian II (t nm
1507 ti 1508). Cc s mnh ngoi giao ny cng vi kinh nghim v chnh sch i ngoi
hnh thnh nn nhiu nguyn l m ng th hin trong tc phm Qun Vng cn nhng
nhn vt ni ting ng c tip xc tr thnh nhng tm gng v bi hc trong tc phm
ny.
ng cng tr thnh ngi bn ca Piero Soderini, ngi c b nhim
lm gonfaloniere (ngi ng u chnh ph Florence) vo nm 1502. Do qu chn nn trc
s km ci ca i qun nh thu m chnh ph Florence s dng, ng thuyt phc
Soderini hu thun vic xy dng qun i quc gia ca Florence bt chp nhng kin phn
i ca gii qu tc. Machiavelli ng ra tuyn chn, o to v tp luyn cho i qun ny.
Vo nm 1509, s sng sut ca ng c minh chng khi qun i Florence ginh c
quyn kim sot thnh ph lng ging Pisa sau cuc chin ko di mi lm nm. Thnh cng
ny nh du mt bc tin trong s nghip ca Machiavelli.
L mt ng minh trung thnh ca nc Php, Florence i u vi Gio hong Julius II,
ngi ang tm cch nh ui qun Php ra khi t . Gio hong Julius II ku gi s tr
lc ca ng minh Ty Ban Nha lt chnh quyn ca Soderini. Nm 1512, qun i quc

gia Florence ca Machiavelli b i qun Ty Ban Nha thin chin nh bi ti thnh ph Prato,
v Soderini buc phi t chc. Gia nh Medici tr li nm quyn Florence v Soderini b tng
giam. V l ngi ng h chnh quyn ca Soderini, Machiavelli b bi chc v b cm ri khi
lnh th Florence.
Vi thng sau, hai thanh nin bt mn vi chnh quyn b bt cng vi danh sch nhng k m
mu chng li gia nh Medici. Trong c tn ca Machiavelli. D khng c du hiu no
chng t ng c lin quan, nhng Machiavelli vn b tng giam v tra tn. T trong t, ng
vit hai bi th x-n gi Giuliano de Medici xin can thip nhng khng c kt qu. Tuy
nhin, nhn t n x khi ngi ch ca Giuliano l Giovanni c bu lm Gio hong Leo X
vo thng 3 nm 1513, Machiavelli c tha v ng lui v sng ti mt trang tri nh qu
nh. Trong thi gian ny, ng vit nhiu th cho ngi bn thn l Francesco Vettori, mt nh
ngoi giao Florence c b nhim gi chc i s ti thnh Rome nm bt thng tin ca
th gii bn ngoi v hy vng Vettori c th tin c ng cho nh Medici. Trong hon cnh bc
bch , ng vit cun Qun Vng (Il Principe). Tc phm ny cht lc nhng nhn nhn
ca ng v bn tnh con ngi, ngh thut lnh o cng nh chnh sch ngoi giao. ng dng
tng nh Medici tc phm ny nhm chng t s tn tm ca mnh nhng khng thnh cng.
Cho ti nm 1515, nh Medici vn khng mt ti ng v s nghip ngoi giao ca ng
chm dt.
Trong sut mi nm sau , v khng c tham gia chnh s, Machiavelli chuyn hng sang
sng tc. Trong giai on ny, ng vit mt tc phm v ngh thut chin tranh, c rt t
kinh nghim ca mt ngi t chc lc lng qun i; v mt bnh lun v tc phm ca nh
s hc La M c i Livy. Thng qua vic xem xt cc ghi chp ca Livy v nn cng ha La M,
Machiavelli lun bn chi tit khi nim chnh ph cng ha. Tri ngc vi cun Qun
Vng, mt tc phm ng h nn qun ch v thm ch l qun ch chuyn ch, cun Lun bn
v Livy thng c trch dn nh mt bng chng v s nhit thnh ca Machiavelli i vi
th ch cng ha. ng cng sng tc th ca v ba v hi kch.
Cc tc phm ca ng thu ht c s ch ca Hng y Gio ch Giulio de Medici, ngi
nm quyn Florence vi nm, v nh ng c giao nhim v vit v lch s ca
Florence. ng vit cun Lch s Florence t nm 1520 ti nm 1524. Nm 1523, Giulio c
bu lm Gio hong Clement VII v Machiavelli trnh cun Lch s Florence cho Gio hong
vo nm 1525. S ging ha vi nh Medici gip Machiavelli c tham gia chnh s trong
mt thi gian ngn. ng c giao nhim v ph trch cc vn qun s ti Florence cho Gio
hong. Tuy nhin, Gio hong Clement mc mu k th v thnh Rome b i qun Tin lnh ca
c cp ph. S c ny khin cho ngi dn Florence lt nh Medici vo nm 1527.
Machiavelli, ngi sut i ng h v bo v nn cng ha Florence, li mt ln na khng gp
may v b nhng ngi cng ha nghi ng cu kt vi nh Medici. Tuy nhin, ng khng phi
tip tc chng kin nh mnh tr tru ca mnh bi ng qua i sau mt trn m vo thng
6 nm 1527.
Qun Vng l tc phm ni ting nht ca Machiavelli nhng khng c xut bn khi ng
cn sng mc d c lu hnh rng ri di hnh thc cc bn chp tay. Qun Vng c
xut bn ln u tin vo nm 1532, vi s cho php ca Gio hong Clement VII. Trong vng
hai mi nm sau , tc phm ny c ti bn bng ting ti by ln. Nhng n nm
1559, tt c cc tc phm ca Machiavelli b a vo Danh mc sch cm ca Gio hi Kit
gio v b coi l t gio. iu khng lm nh hng ti s lan truyn ca cun sch v Qun
Vng sm c dch sang tt c cc th ting quan trng ca chu u. Ngy nay,

Machiavelli tip tc c cng nhn l mt trong nhng nh t tng chnh tr hin i v nh

bnh lun sc so v tm l hc v ngh thut lnh o.
TN TUI V NH HNG
CA MACHIAVELLI
Cc tc phm ca Machiavelli, c bit l cun Qun Vng, ni ting trong sut gn nm th
k v thm ch tn tui ca Machiavelli tr nn quen thuc vi hng triu ngi cha tng
c cc tc phm ca ng. Nhng i vi rt nhiu ngi, ng b ch trch l mt k rao ging
loi chnh tr v o c v l ng minh ca qu d.
Cn Francis Bacon (1561-1626) nhn xt: Chng ta chu n Machiavelli v cc tc gi
vit v nhng iu m con ngi lm ch khng phi iu con ngi nn lm. S nhn nhn
ng n v Machiavelli nh mt ngi quan st v miu t chn thc bn tnh ca con ngi
em li ci nhn tch cc hn rt nhiu v tm quan trng v gi tr ca ng.
Mc d i vi phn ng mi ngi, Machiavelli vn b mang ting xu l mt k th on,
nham him, phn trc nhng hu ht cc tc gi ng i u coi ng l ngi sng lp ra h
t tng chnh tr hc hin i.
Thomas Hobbes (1588-1679), nh l lun chnh tr c nh hng rt ln v l ngi ch xng
lun thuyt c bn v ch qun ch chuyn ch, s dng nhng nhn xt cay nghit ca
Machiavelli v bn tnh mu m, qu quyt ca con ngi a ra yu cu v mt chnh
quyn mnh nhm gi cho cc c nhn khng lm hi nhau v trnh suy thoi x hi. Trong
cun Qun Vng, Machiavelli s dng nhun nhuyn phng php a ra cc kt lun trn
c s nhng v d trong lch s cng nh trong thi i ca chnh ng v y tr thnh
phng php nghin cu khoa hc chnh tr hin i. Ngay c Montesquieu (1689-1755), tc
gi cun Tinh thn php lut (1748) cng chu nhiu nh hng ca phng php ny.
Machiavelli khng ch c nh hng rt ln ti t tng chnh tr m cn trc tip tc ng ti
nhng hnh ng chnh tr. Nhng nh ph bnh c thi th ch vi Machiavelli cho rng,
cc nh cai tr c ti nh Napoleon I v Adolf Hitler coi Qun Vng nh cun cm nang
tranh ginh quyn lc.
Tuy nhin, hu ht cc hc gi coi li buc ti ny l mt s hiu lm c bn. Mc ch ca
Machiavelli l miu t nhng thc t ca i sng chnh tr ch khng phi to ra nhng bo
cha. Mt iu chc chn l rt nhiu chnh khch c cun Qun Vng v hc hi c rt
nhiu t tc phm ny. Nhng nu nhng s tht m Machiavelli phi by c cc nh c ti
ca th k XIX, XX nh Napoleon v Hitler p dng th thc t ny cho chng ta thy:
Machiavelli hiu c tn gc r kha cnh chnh tr ca bn cht con ngi.
Hn th na, Machiavelli cn nh hng su rng ti hai lnh vc khc ca i sng chnh tr.
Trc ht, Machiavelli l mt ngi yu nc nng nn. ng sng vo thi k nc b chia
nh thnh hng chc cng quc v thnh bang nhng ring ng gn b rt nhiu vi Florence,
thnh ph qu hng. Li ku gi gii phng nc khi nn ngoi xm m Machiavelli cp
chng cui ca cun Qun Vng lm thc tnh lng yu nc ca ngi dn nc v
bo hiu v mt nc thng nht. Phi ti hn ba th k sau, c mong ny ca ng mi tr
thnh s tht khi vo nm 1861, Nc hon ton thng nht, thot khi ch h v chim

ng ca cc lc lng ngoi bang, cn Machiavelli c tha nhn l nh tin tri ca ch

ngha yu nc hin i.
Th hai, Machiavelli c nhng ng gp v i vi t cch l mt nh t tng qun s. ng
c nhn nhn l ngi sng lp ca mn khoa hc qun s hin i. Cun binh php Ngh
thut chin tranh ca ng t nn mng cho k thut qun s hin i. Ni mt cch tng
qut hn, nhng lun im ca ng trong cun Qun Vng v vic s dng v lc chim
ot, nm gi v tng cng quyn lc chnh tr l nn tng vng chc cho nhng cng trnh
nghin cu ca nh l lun qun s v i Karl von Clausewitz (1780-1831) - tc gi cun Lun
v chin tranh (1833).
ng thi, xut khng ngng ca Machiavelli v qun i quc gia v nhng n lc ca ng
trong vic xy dng i qun nh vy khi cn ng chc cho nh nc cng ha Florence
tin on v tm quan trng v mc ph bin ca n trong hu ht cc cuc chin tranh gia
cc nh nc hin i, k t sau cuc Cch mng Php.
Lch s cho thy Machiavelli c nh hng su sc ti nhiu th h c gi. Chc chn l
chng ta s hc c rt nhiu t ng v bn cht chnh tr ca con ngi v t tng ca nhn
loi vo thi k Phc hng. y l nhng bi hc quan trng v rt qu bu. Tm quan trng
ca Machiavelli cn nm trong chnh tm gng ca ng - mt con ngi tiu biu ca thi k
Phc hng.
ng l con ngi lun hnh ng, mt chnh khch v l nh ngoi giao. ng cng l con ngi
ca th vn vi nhng cng trnh kinh in trong lnh vc chnh tr hc, lch s v thm ch c
sn khu kch. V kch Mandragola do ng vit kch bn c nh gi l v hi kch v i nht
ca nc . ng dng nhng kinh nghim tham gia chnh s ca mnh lm cht liu cho cc
tc phm ny. ng thi, ng da vo ti th vn, hc vn uyn thm v tr tu ca mnh
vt qua nhng ri ren, i lc rt nguy him ca chnh s. Bi vy, Machiavelli l mt tm
gng v s uyn bc, kt hp nhun nhuyn gia t tng v hnh ng v c nh gi rt
cao trong thi k Phc hng.
V TC PHM
K t khi xut hin vo u th k XVI, tc phm Qun Vng lun l ti gy tranh ci.
Tp sch mng ny tr thnh mt tc phm kinh in v t tng x hi hin i v l phn
khng th thiu khi bn n nhng tc phm v i, hc thuyt chnh tr v vn ha thi Phc
Hng. n nay, cun sch ny vn tip tc l ti tranh lun nng hi.
Mc d Machiavelli hon ton d on c nhng phn ng quyt lit ca c gi i vi
ging vn ph phn ca ng, nhng c l chnh bn thn ng cng s ngc nhin trc nhng
cch hiu phong ph v a dng v tc phm ny trong bn th k qua. Khi tc phm ra i,
mc ch thc tin ban u ca Qun Vng thay i nhng cch x l tn gc r v trit
cc vn c bn v trit hc v chnh tr vn lun hp dn c gi, cho d phn ln h khng
thc c mc tiu chnh tr thc t m Machiavelli ngm a ra trong lun im ca mnh.
Mc d cha ng nhiu khi nim c bn v trit hc chnh tr ca Machiavelli nhng tc
phm ny khng phi l mt s trnh by h thng, hon ho tt c cc quan im ca ng v
bn cht ca chnh tr. Do mc ch trc mt l cc tin on l thuyt ca Machiavelli v bn
cht ca vng quc v ngi cai tr nu ra trong tc phm ny, v mt no , vn cn nhng

hn ch nht nh. l thuyt phc gia nh Medici khi xng mt cuc thp t chinh chng
li nhng k xm lc man r can thip vo cuc sng ca ngi k t cuc xm lc
ca nc Php nm 1494, s kin bin nc thnh bi chin trng ca chu u. ng
thi ng mong mun gia nh Medici c th thng nht c cc vng quc, lnh a v cc
nc cng ha trn bn o .
Trong khi a ra nhng li khuyn thc t v mc tiu chnh tr c th cho dng h Medici,
Machiavelli s dng khun kh truyn thng cc bi ging ch ngha nhn vn thi Trung c
bn v bn cht ca s lnh o chnh tr.
Nh chnh ng ni: Tm hiu s tht v mt vn th hay hn l tng tng v vn
; nhiu ngi v ra nhng nn cng ha v cng quc chng bao gi xut hin hay c
nhn thy trn thc t, bi v chuyn ngi ta sng nh th no c khong cch rt xa vi
chuyn ngi ta nn sng nh th no, ri ngi ta th vi nhng g lm ngh v nhng
g nn lm, nhng chuyn ny s a n s dit vong ch khng phi s sng cn ca
h (Chng XV). Nhng ngi cng thi vi Machiavelli vn quen vi hnh nh l tng
ca nhng nh cai tr nhn t theo ng li Kit gio, hn s bng hong trc quan im
mnh m ca ng v mt qun vng vt ra khi o c v t tng truyn thng.
Vic xut bn cun Qun Vng gy ra mt cuc tranh lun phc tp v nhng hm l
thuyt v t tng ca tc phm ny, vt xa nhng tranh lun v mc tiu chnh tr tc thi
v mi lin h ca tc phm vi kht vng v thi c chnh tr ca gia nh Medici. Cc nh o
c hc, c bit Anh v Php, cng kch tc phm nh l s tng kt ca ch ngha hoi nghi,
ch ph hp vi nhng bo cha ti li.
Gn bn trm tc phm tham kho thi Elizabeth v Machiavelli a tn ca Machiavelli vo
ngn ng ting Anh ch s gian tr, qu quyt v phn trc cng nh nhng k nh th. Gii
tng l coi Qun Vng l tc phm ca qu d v tc gi ca n l k d gio. Tn ca
Machiavelli gn lin vi tnh t thng dng ch t o v cun sch b tn cng t mi pha.
Nm 1559, Gio hi Kit gio a Qun Vng vo "Danh mc sch cm". Cn i vi nhng
nh ci cch Tin lnh th tc phm ny tiu biu cho tt c nhng g vn b nn vn ha kiu
nc ca chu u thi Phc hng nh cao khinh mit.
Trong thi k Khai sng, Hong Frederick II ca nc Ph ng h Voltaire cng kch kch
lit nhng t tng vt khi cc chun mc thng thng ca Machiavelli. Nhng cc nh t
tng khc nh Hume, Rousseau, Montesquieu1 ca ngi ngi con x Florence ny nh nh
t tng hin i u tin trnh by v bn cht ca chnh th chnh tr. Thm ch sau , trong
thi k u tranh thng nht nc vo th k XIX (cn c gi l thi k Risorgimento),
ngi dn coi chng cui ca cun Qun Vng l s bo hiu v mt t quc mi.
Ngay trong thi i ny, cun sch cng gi ra nhiu cch hiu khc nhau. Qun Vng c
coi l tc phm u tin phn tch s lnh o ca cc lnh t chnh tr cng nh xc lp tnh
c lp ca chnh tr vi thn hc.
Hiu bit v lch s trng phi Machiavelli v bi cnh lch s ra i cun Qun Vng gp
phn gip chng ta trnh c vic hiu sai lch v tc phm ny. n nay vn cha c mt tr
tu uyn thm v lch s no c th gii thch c cc vn t tng m Machiavelli
cp, c bit l chn dung mt v qun vng ni ting ca ng. Ly v d, Machiavelli chn
Caesar Borgia lm hnh mu cho v qun vng. iu ny vo cui th k XVI l khng th chp

nhn c khi cun Lch s nc ca Francesco Guicciardini c n nhn chu u lan

truyn tin n v quan h lon lun gia Gio hong Alexander, Caesar v Lucrezia Borgia cng
nh nhng k mu st b n.
n gin ha quan im phc tp ca Machiavelli v chnh tr v o c (mc ch bin minh
cho phng tin) l mt sai lm hon ton khi dng ln ro cn gn nh khng th vt qua
tip cn c vi t tng ca Machiavelli. Nu ch bit ti lun im ny, ngi ta d hnh
dung v nhng k bo cha v in r theo ui nhng mc tiu phi o c bng nhng
phng cch cn v o c hn. Nhng Machiavelli khng bao gi ni n s bin minh. ng
ch tuyn b, trong hnh ng ca con ngi, nht l ca bc qun vng th khng bao gi c
phn x cng bng. Bi vy, ch c kt qu cui cng l ng quan tm.
Nhng Machiavelli tinh t hn ngi ta tng. ng khng bao gi o tng s khng c hnh
ng chnh tr no khng th b phn xt v ng ch r rng, ng nhn thc c nhng i
hi v o c truyn thng. ng ln n nhng chnh khch ch bit theo ui quyn lc, nhng
k git ng loi, phn bi bn b, nhng k khng bit n lng trung thnh, s dung th v
lng sng o. Nhng iu , ng tuyn b, c th em li c ch nhng khng em n
vinh quang. Quyn lc khng em li vinh quang v cng khng ng nht vi l phi. Mc
ch hng ti l yu t phn bit nhng qun vng ch c quyn lc vi nhng qun
vng xng ng c ngi ca.
Mc ch duy nht th hin trong cc tc phm ca Machiavelli, k c cun Qun Vng, l to
dng mt th ch chnh tr n nh v vng mnh c th bin h cho nhng hnh ng b coi l
ngang ngc v phi o c theo cc chun mc truyn thng ca o Kit. Vng quc phi
c lnh o bi v qun vng no bit t bo v bng qun i gm nhng cng dn
t do v bit ginh ly quyn lc t s mn phc ca thn dn.
ng trc hon cnh nc b cc lc lng ngoi bang xm lc, giy xo v c hi lch s
him hoi dng h Medici thc hin cng cuc thng nht nc , mc d l mt ngi ng
h ch cng ha v ng thi l mt ngi yu nc nng nn, Machiavelli chp nhn
nh i mt ch cng ha yu t b ngoi xm e da s c lp ca t nc v s n nh
ni b trong nc. Chnh v vy, trong tc phm Qun Vng, Machiavelli a ra nhng th
on chnh tr gip thng nht v n nh mt t nc b chia ct v ang trong tnh trng
hn lon.
Hon cnh nguy nan i hi phi c nhng bin php cc oan, mt liu thuc mnh nh ng
vn ni. thnh cng trong vic bo v nc mi, v tn vng phi hc cch khng tr
thnh mt qun vng Kit gio ngoan o. V qun vng ny phi qun i nhng k hoch
m h, vin vng v khng tng. Theo Machiavelli, khng th cai tr cc quc gia bng tn
gio. Vt xa vic ch n thun loi b yu t o c khi i sng chnh tr, Machiavelli a
ra mt h thng cc nguyn tc o c mi c tnh t ph, hon ton i nghch vi nhng
i hi nghim khc ca h t tng Kit gio truyn thng.
Machiavelli phn bit rch ri gia vic theo ui cc nguyn tc o c v mc tiu thc tin.
Khi bc vo lnh vc chnh tr, ng khuyn rng: Bc qun vng, do buc phi theo bn tnh
ca d th mt cch khn ngoan, th nn chn c co ln s t; bi v s t khng th t trnh
c by, cn co th khng th chng li si. Thay v a ra bc tranh o c v mt qun
vng Kit gio cai tr cc thn dn trung thnh nh ngi chn cu bo v n cu d bo,
Machiavelli tp trung vo th gii chnh tr hc y quyn lc.

Mc d hy vng gia tc Medici s n nhn lng yu nc ng trn trng ca mnh nhng ng

cng thc c rng mt thi thc t v thc dng nh vy nm trong tay mt ngi
khng xng ng c th s b s dng cho nhng mc ch xu xa.
Sau khi thay th nhng gi tr o c truyn thng bng nhng mc tiu v tng chnh tr
mang tnh t ph, Machiavelli kt thc lun thuyt ca mnh mt cch chm bim vi ging
vn m nt tn gio v hnh nh ca Kinh Thnh. cui tc phm Qun Vng, Machiavelli
khng nh rng mt nh tin tri khng c binh lc th chng c t nc mnh ngi ca. ng
so snh s thnh lp quc gia vi vic ri b Ai Cp ca ngi Do Thi v thi c ca gia nh
Medici c coi nh mt mn lc tri cho.
Nhng s tranh lun v mu thun gia quyn lc nh nc vi o c c nhn thc s l
mt thnh cng y tr tu. V nhn thc sc so ca ng v vai tr ca s o tng v v b
ngoi trong nhng vn quc gia vn a ra l mt bc tranh chnh xc tuyt vi v tnh cht
thc t ca quyn lc mi thi i v ca bt k ai. Mc tiu chnh tr ca ring ng v mt
nc thng nht c dn dt bi nhng nguyn tc ca ch ngha hin thc chnh tr hng
ti tng lai.
c tc phm Qun Vng ca Machiavelli, cc c gi ham thch chnh tr hc khng khi ngc
nhin v s ging nhau gia nhng nhn xt lnh lng v bn tnh ca con ngi v nhng lun
im trong tc phm Hn Phi T - mt trong nhng tc phm chnh tr hc u tin ca th gii
ra i trc Qun Vng trn 1700 nm.
Mt nh nghin cu nhn xt v tng lai ca Qun Vng nh sau: Ngi ta s lun lun
c n chng no con ngi vn cha thi chi ci tr nguy him nhng hp dn c tn l
chnh tr kia. mi thi i, cun sch ny s lun thc thi v n cp n mt vn
c quan tm nht nhng khng phi ai cng vi ti v gii quyt mt cch m thm, l
vn quyn lc.
K t khi c xut bn ln u bng ting vo nm 1532, tc phm Qun Vng c
dch sang nhiu th ting. Nm 1640, ln u tin, Qun Vng c Edward Dacres dch sang
ting Anh v t ti nay, c rt nhiu bn dch ting Anh vi nhiu phong cch dch khc
nhau, bi t ng v vn phong ca Machiavelli trong cun Qun Vng rt kh dch v c nhiu
cch din gii. Mt s bn dch ch yu tp trung vo chnh ca tc gi v sp xp li cu ch
cho ph hp vi c gi hin i, trong khi mt s bn dch c gng phn nh trung thc cch
hnh vn theo li hng bin nhng kh phc tp ca tc gi.
Do khng c c nguyn tc nn ngi dch ch yu da vo bn dch ting Anh ca Nh
xut bn Oxford. y l mt bn dch c nh gi l kh trung thc vi vn phong ca
Machiavelli v c nhiu ch gii v cc nhn vt v s kin, gip c gi c th hiu r hn v
tc phm ny.
Trong qu trnh dch sang ting Vit, chng ti cng tham kho nhng bn dch ting Anh khc
ca Daniel Donno, Christian E. Detmold v bn dch ting Vit t bn ting Php xut bn trc
nm 1975 ti Si Gn (Bn dch ting Vit ny c tn l Qun Vng - Thut tr dn). V tn ca
tc phm ny cng c nhiu cch dch khc nhau nh Qun Vng, Hong , Thut tr quc,
Thut lm vua nhng chng ti thng nht s dng Qun Vng ch ngi ng u mt
ch, vng quc, lnh a hay tu chung l ni ti lnh t ca mt quc gia, mt vng
lnh th.

Vi mong mun c gii thiu cho cc c gi mt tc phm kinh in v trit hc chnh tr v

ngh thut lnh o trong kho tng tinh hoa ca nhn loi, chng ti n lc ht mnh bin
dch tp sch mng m y ngha ny, nhng chc rng kh trnh khi thiu st. Chng ti rt
mong nhn c s gp ca cc bn tip tc hon thin bn dch.
V Mnh Hng

 tng
Gi c ng Lorenzo de Medici
Nhng k no mun chim c cm tnh ca bc qun vng thng phi n trc ngi vi
nhng th m h cho l qu gi nht, hoc nhng th c xem l s lm hi lng qun vng
nht; bi vy, ngi ta thng thy nga qu, kh gii, vng bc, chu bu v nhng trang
sc tng t c dng tng cc qun vng, xng ng vi a v cao qu ca cc ngi.
Nay t tin c mnh ln c ng vi i cht bng chng v tm lng tn ty vi ngi, ti
chng tm thy trong gia sn ca mnh vt g ng qu hn, hay ng gi hn, l s hiu bit v
s nghip ca nhng v nhn m ti c rt t kinh nghim bn thn qua thc t ang din ra
cng nh t vic mit mi nghin cu kinh nghim i xa; sau khi suy ngh k v su sc, ti
xin dng tng ln c ng nhng iu , nay c gi gm vo cun sch nh ny.
V mc d ti tin l vi a v ca ngi th tc phm ny khng c my gi tr nhng vi lng
bao dung ca ngi hn n s c n nhn, v ti khng c mn qu no ng gi hn l tng
ngi phng tin trong mt thi gian ngn nht c th nm bt c nhng vn m ti
hc c trong nhiu nm gia bao vt v v him nguy; mt tc phm m ti khng t im
bng nhng t ng ho nhong hay ao to ba ln, cng khng nhi nht vo nhng chm
cu v ngha, cng khng c nhng chuyn lm say m hay quyn r no, l nhng th m
nhiu ngi khc vn dng lm nn tc phm ca h; bi ti mun rng, hoc l khng nhn
c vinh d no, hoc l chnh s tht ca vn v tnh thuyt phc ca ch s lm cho
n c chp nhn.
Ti cng khng ng vi nhng ngi xem y l mt s t ph khi mt ngi a v thp
km dm lun bn v gii quyt nhng mi bn tm ca bc qun vng; bi v, cng nh
nhng ha s v tranh phong cnh t mnh ng bng c th ngm c cnh p ca ni
v nhng ni cao xa, v ngm c ng bng th li t mnh trn nh ni, nh vy
hiu c bn cht ca dn chng th phi l bc qun vng, v hiu c bc qun vng
th phi vai dn thng.
Tha c ng, xin hy nhn ly mn qu nh ny trong tinh thn m ti gi gm khi chuyn
n cho ngi; v th nu c v suy xt n tht k, ngi s nhn ra mong c tn cng ca ti l
mun ngi t n ci v i m s phn v nhng c tnh khc ca ngi ha hn.
V nu c ng, t a v tn qu ca mnh, c lc no nhn xung bn di th ngi s thy ti
phi chu ng s c c gh gm v dai dng ca s phn mt cch bt cng nh th no.

1. C bao nhiu loi cng quc v chng

hnh thnh nh th no?
Tt c cc nh nc, cc th lc c t chc v thng tr dn chng u hoc l cc chnh
th cng ha hoc l cc cng quc.
Cc cng quc c th c tha k t nhng gia nh c truyn thng lu i; hoc l c
thnh lp mi.
Cng quc mi hoc l hon ton mi, nh Milan to Francesco Sforza lp ra, hoc nh vn
thng xy ra, cc tiu quc b sp nhp vo cng quc ca v qun vng thn tnh h, nh
trng hp ca tiu quc Naples sp nhp vo cng quc ca vua Ty Ban Nha.
Cc lnh a b thn tnh nh th hoc quen sng di s thng tr ca mt qun vng, hoc
quen sng t do; b thn tnh hoc l do bn tay ca chnh qun vng, hoc do ngi khc,
hoc nh vo vn may, m cng c th nh quyn bin.

2. Cc cng quc cha truyn con ni

Ti khng bn v th ch cng ha, bi ti ni v chng kh nhiu mt ch khc, v ti ch
cp n cc cng quc. Lm nh vy th ti c th gi trnh t nh ch ra trn, v bn v
cch cc cng quc c cai tr v bo v.
Ti c th ni ngay rng c t kh khn hn trong vic gn gi cc quc gia cha truyn con ni,
v nhng quc gia quen thuc vi gia tc ca qun vng, so vi cc quc gia mi; bi v khi
ch cn ng vi phm nhng tp qun ca t tin, bit hnh x khn ngoan trc hon cnh
khi n xy ra, th mt qun vng vi sc mnh trung bnh c th m bo v th ca mnh
trong quc gia, tr khi ng b ph trut bi mt th lc phi trng v d tha ca ci. Nu c i
chng na th bt c khi no c mt sai lm nh xy ra vi k tim quyn l ng s ginh li t
nc.
V d nh , Cng tc x Ferrara khng th chng ni cc cuc tn cng ca x Venice
(1484), v ca Gio hong Julius (1510) nu nh ngi khng thit lp c nn cai tr lu i
trn lnh a ca mnh. V qun vng c tha k khng c nhiu l do cng nh nhu cu
lm phng hi n ai; th nn ngi thng c yu mn hn; v tr khi nhng thi xu qu
ng khin ngi b th ght, cn li th rt hp l khi trng ch rng thn dn ca ngi s dnh
tnh cm cho ngi mt cch t nhin; v di s cai tr lu i v lin tc , nhng k c v
ng c dnh cho ci cch u bin mt, bi v s thay i ny lun lun l gi cho s thay
i khc.

3. Cc cng quc hn hp
Tuy nhin kh khn li xut hin trong cc cng quc mi. V trc tin, nu cng quc ny
khng phi l hon ton mi m l mt phn ca mt quc gia, c th gi l hn hp, th s
thay i ch yu xut hin t nhng kh khn kinh in m mi quc gia mi u c; dn
chng sn sng thay i k cai tr, hy vng lm cho iu kin ca h tt ln v nim hy vng
khin h lt k cai tr: th nn h s thy mnh b la, v cui cng, qua tri nghim thc t,
h nhn ra rng h va i t ci xu ny sang iu ti t khc. Chuyn ny cng a n mt
iu tt yu va t nhin va d gp khc, l n lun lun khin cho v tn vng phi trn
p nhng k va thn phc ngi bng b my hnh chnh quan liu v nhng bin php cng
rn v , nhng th m ngi buc phi p t ln vng t mi thn tnh c.
Trong tnh th nh vy th qun vng s c k th l tt c nhng ngi b ngi lm tn
thng khi chim cng quc , ngi cng khng th gi c nhng ngi bn a ngi
n vng t y bi v khng th lm hi lng h theo cch m h mun, v cng khng th
dng cc bin php mnh chng li h, v cm thy gn b vi h. Nh vy, cho d qun
vng rt mnh v binh lc nhng mt khi i vo mt lnh th mi ngi lun lun cn n
thin ch ca ngi dn a phng.
Chnh v nhng l do ny m vua Louis XII ca nc Php nhanh chng chim c Milan v
cng nh mt n rt nhanh; ch mt mnh cc o qun ca Lodovico cng nh bi
ngi ngay t u; bi v chnh nhng ngi dn tng m cng thnh cho ngi, cm thy b
la di trc hy vng vo tng lai, h khng chu ng ni s cai tr ti t ca tn vng.
Mt s tht rt r rng l, sau khi thn tnh nhng vng t ni lon ln th hai th cui cng
ngi ta s khng nh mt n d dng na, bi v qun vng, bt e d hn, nhn tnh
trng hn lon s trng pht nhng k chng i, nh ui nhng k kh nghi, v khc phc
nhng im yu ca mnh. V vy, nc Php phi mt Milan ln th nht th Cng tc
Lodovico ch cn kch ng bo lon vng bin gii l ; nhng khin ngi Php phi b
Milan ln th hai th cn huy ng c th gii chng li nc Php, v qun i Php phi b
nh bi v b ui khi nc ; iu ny c nguyn nhn nh ni trn y.
Tuy nhin, nc Php mt Milan c ln th nht ln ln th hai. Nhng l gii chung v ln
u c bn n; ch cn phi ch ra nhng l do dn ti ln th hai, cng nh xem xt
nhng g m vua nc Php lm, v nhng g m bt c ai trong hon cnh ca ngi l ra
nn lm gn gi bn thn trong phn lnh th thn tnh mt cch an ton.
Ti xin ni rng cc lnh a, khi b chinh phc, c sp nhp vo vng quc lu i ca k i
chinh phc, c th cng chung ngun ci v ngn ng vi vng quc , hoc c th khng.
Khi cng chung ngun ci v ngn ng th vic chim gi s d dng hn, c bit l khi nhng
vng t ny cha quen vi t tr; v chim gi mt cch chc chn th ch cn tiu dit
hong tc tng thng tr x l ; bi v hai dn tc, cng gn gi nhng nt truyn thng
no , khng khc nhau v tp qun, s sng vi nhau mt cch ha bnh, nh l tng din
ra cc x Burgundy, Brittany, Gascony v Normandy - nhng vng t tr thnh mt phn
ca nc Php t lu; mc d c vi khc bit v ngn ng nhng phong tc l tng ng v
h ha hp vi nhau mt cch d dng. Ngi no thn tnh nhng vng t ny, nu mun
gi c chng th ch cn nh hai iu: th nht, phi tuyt dit gia tc v ng minh ca k
cai tr c; v th hai, khng nn thay i lut l v thu kha, nh th th cc vng t ny s
nhanh chng ha nhp vo chnh quc.

Tuy nhin, khi cc quc gia b thn tnh li mt x s khc bit v ngn ng, tp qun hay lut
l th kh khn s xy ra, v phi c tht nhiu may mn cng nh tn nhiu cng sc mi c
th gi c; mt trong nhng phng cch tt nht v thit thc nht l k chinh phc phi
n v sng . iu ny m bo vic chim ng s an ton v bn vng hn, nh trng
hp ca hong Th Nh K Hy Lp, ngi m cho d thc hin tt c cc bin php khc
nhng nu khng ti sng th khng th gi c vng t ny. Bi v nu k chinh phc
sng ti th mi s hn lon s c pht hin ngay khi mi manh nha, v ngi s nhanh
chng tm ra bin php x l; nu khng th ngi ch c th bit c tnh hnh khi n v
phng cu cha. Hn th na, vng t s khng b cp bc bi bn quan quyn; dn
chng thy tha mn v c th nh cy qun vng kp thi; nh th, nu mi th tt p th
dn chng c thm l do yu mn qun vng, v nu khng tt p c nh vy th h c
nhiu l do s ngi. K no mun tn cng vng t y t bn ngoi s phi thn trng ti
a; khi qun vng cn th vic chim vng t y t tay ngi l cc k kh khn.
Bin php khc v tt hn l a kiu dn ti mt vi ni, c th l trng yu trong lnh a ,
bi v cn phi lm nh vy hoc phi duy tr mt lc lng ln b binh v k binh . Qun
vng khng phi tn km g nhiu cho kiu dn, ch cn mt t chi ph hay thm ch l khng
mt g th ngi c th a h n v gi h li , v ngi ch gy tn hi cho mt thiu s
dn chng l nhng k b tc ot t ai v nh ca trao cho cc c dn mi; v nhng k
b tn hi , tip tc ngho hn v phn tn, s chng bao gi c th lm hi ngi; trong khi
nhng ngi cn li chng b tn hi g s d dng im lng, ng thi cn s phm li v lo rng
c th b tc ot rung t nh nhng k kia. Ti kt lun rng, m di dn ny khng tn
km, h trung thnh hn v t b tn thng hn, cn m kia th, nh ni, ngho v phn
tn, nn khng th gy tn hi g. Tuy nhin, cn phi lu rng con ngi hoc l phi c
i x t t hoc l phi b thng tay n p, bi v ngi ta thng tr th nhng tn thng
nh trong khi b nhng tn thng nghim trng th h li chng th lm g; bi vy, khi gy
tn thng cho ai th phi lm n mc khng cn phi s h tr th na.
Trong khi , duy tr qun i thay cho kiu dn th ngi s tn km hn nhiu, phi chi cho
i qun tt c thu nhp ca chnh quc, th nn vic thn tnh lnh th l khng c li, v
rt nhiu ngi s bc tc v c nc b tn hi; vic chuyn qun t ch ny sang ch n lm
cho binh lnh phi chu ng gian kh, v h tr nn th ch, tr thnh nhng k th khng
th phn khng ngay c khi b nh trn sn nh. Bi vy, v mi l do, qun i l v dng
trong khi kiu dn th hu dng.
Nhc li, v qun vng cai tr vng t khc bit nhng kha cnh ni trn cn phi bin
mnh thnh th lnh v l ngi che ch cho nhng lng ging hng mnh ca ngi, v phi lm
suy yu nhng lng ging mnh trong s , ch khng c bt k k ngoi bang no c th
lc nh ngi t chn vo vng t bng mi gi; bi v lun c nhng k nh vy xut hin
do nhng ngi bt mn a vo, hoc l v tham vng thi qu hoc l v s hi, nh mt
trng hp c ghi nhn. Ngi La M c ngi Aetolia a vo Hy Lp; v mi
vng t m h t chn n th u c c dn bn x a ng dn li. V s vic thng
xy ra nh th ny, ngay khi lc lng ngoi bang hng hu tin vo mt lnh th th tt c dn
chng s b ko theo do tc ng ca lng cm ght m h ang dnh cho th lc ang cai tr.
Cho nn, i vi thn dn ca cc lnh th yu hn th qun vng khng gp kh khn g
trong vic li ko h v tt c u nhanh chng x n lnh a m ngi va thn tnh. Qun
vng ch cn cnh gic khng cho bn h nm c qu nhiu quyn lc v uy th, v bng
lc lng ca mnh cng vi thin ch ca bn h, qun vng s d dng n p nhng k

mnh hn trong s h, v gi c v tr ch soi trong vng. V k no khng xoay x mt

cch hp l trong hon cnh nh vy s nhanh chng mt vng t va chim c, v ngay c
gi c th cng s phi ng u vi v vn kh khn v tr ngi.
Ti cc vng t chim c, ngi La M tin hnh nhng bin php ny rt cn thn; h di
dn sang v duy tr quan h hu ngh vi nhng th lc thiu s nhng khng lm cho nhng
k mnh ln; h nn nhng k mnh hn v khng bt c lc lng ngoi bang no
ginh c uy th. Vi ti, trng hp ca Hy Lp tr thnh mt v d hay. Ngi Hy Lp
gi cho ngi Achaea v ngi Aetolia thn thin vi nhau, tiu quc Macedonia b h nhc,
Antiochus b nh ui; th nhng, cng lao ca ngi Achaea v ngi Aetolia chng bao gi
m bo cho h c quyn gia tng sc mnh, vua Philip cng khng thuyt phc c ngi La
M tr thnh bn m khng xem thng mnh, uy th ca Antiochus cng khng lm cho ngi
La M c th ng cho php h duy tr mt t th no trong vng. Bi v thi im
ngi La M lm nhng g m nhng v qun vng khn ngoan cn lm, h khng ch
phng nhng vn trc mt, m c nhng bin c trong tng lai, v chng m h phi
chun b sn sc lc, bi pht hin sm th vn c gii quyt d dng hn; cn nu ch
n lc bnh n qu gn th thuc thang khng cn kp na v cn bnh tr thnh nan y;
chuyn xy ra y cng ging nh nhng g cc bc s ni xy ra vi bnh lao, tc l thi
k u th bnh d cha nhng kh pht hin, nhng sau mt thi gian, khng c pht hin
v cha tr ngay t u, th bnh tr nn d chn on nhng li kh cha tr. i vi nhng
vn tm c quc gia cng vy, nu c th tin on nhng iu tai hi sp xy ra (iu ny
ch dnh cho nhng k khn ngoan) th c th un nn chng nhanh chng, nhng nu, v
khng tin on c, m chng lan trn n mc ai cng nhn thy th lc s chng cn
phng n i ph hu hiu no na. Do vy, ngi La M khi thy trc kh khn x l
chng ngay lp tc, v khi cn trnh mt cuc chin tranh th h khng bao gi cc vn
tr thnh khng hong, bi v h bit rng khng th n trnh chin tranh mi m ch c th tr
hon i u vi u th ca k khc; hn na, h mun chin u vi vua Philip v Antiochus
ngay trn t Hy Lp khng phi ng u vi vi nhng ch th ny trn t ; h c th
trnh c c hai cuc chin nhng h khng mun th; h cng chng bao gi mun t hi
lng theo cch m cc nh thng thi ca thi i chng ta vn ni: Hy tn hng thi gian!
H mun s dng u th ca lng dng cm v s khn ngoan ca chnh mnh, bi thi gian c
th lm thay i mi th, c th em n c nhng th tt p ln nhng th ti t.
Hy tr li vi trng hp nc Php v tm hiu xem h c thc hin bin php no trong
nhng bin php ni trn y khng. Ti s bn v vua Louis [XII] (ch khng phi Vua
Charles [VIII]) v quan st ngi ch huy s tt hn, ngi chim ng Nc lu nht; v
chng ta s thy rng ngi hnh ng ngc li vi nhng g cn lm duy tr mt quc gia
cha trong n nhiu yu t khc nhau.
Vua Louis tin vo nh vo tham vng ca ngi Venice, nhng ngi mun ginh c mt
na x Lombardy nh s can thip ca Vua Louis. Ti khng ph phn nhng g Vua Louis
lm, bi v mun t du chn ln t , nhng li khng c ng minh - c th thy rng
mi cnh ca u ng li vi ngi v nhng hnh ng ca Charles - th ngi buc phi kt
thn vi bt k ng minh no c th c, v c th thnh cng nhanh chng vi d tnh ca
mnh nu nh ngi khng phm vi sai lm trong nhng vic khc. Tuy nhin, nh chim c
x Lombardy, nh vua ngay lp tc ginh li uy th m Vua Charles mt: x Genoa u
hng; ngi Florence tr thnh ng minh; Hu tc x Mantua, Cng tc x Ferrara, gia tc
Bentivogli, n B tc x Forli, lnh cha ca cc x Faenza, Pesaro, Rimini, Camerino,

Piombino v dn chng cc x Lucca, Pisa, Siena u x n tr thnh ng minh ca

ngi. n lc ny, ngi Venice mi nhn ra s h ca h, v ng ra h c th gi vng hai
thnh ph x Lombardy nhng cui cng th h gip vua nc Php tr thnh vua ca hai
phn ba nc .
Gi y, bt c ai cng c th thy rng nh vua gp rt t kh khn khi mun duy tr v th
nu ngi n cc lut l trc y c ban hnh nh th no, v gi cho tt c ng
minh an ton v c bo v ; bi v, mc d rt ng nhng h u yu ui v rt r, mt s
th s Gio hi, mt s li s ngi Venice, v th h lun lun b bt buc phi theo ngi, v
nh h ngi c th d dng bo v chnh mnh trc nhng th lc vn cn mnh. Th nhng,
chng bao lu sau ti Milan, ngi lm ngc li bng vic gip Gio hong Alexander chim
x Romagna. Ngi khng nhn ra rng chnh vic lm ny lm ngi suy yu, buc ngi phi
b ri cc ng minh cng nh nhng k t t mnh di s che ch ca ngi, ng thi
tng cng thn quyn ca Gio hi bng cch b sung rt nhiu nhng quyn th tc, m nh
Gio hi ginh c quyn lc rt ln. V sau khi mc sai lm cn bn ny, ngi bt buc
phi theo ui n mit mi n ni, chm dt tham vng ca Alexander v ngn cn ng ta
tr thnh k thng tr vng Tuscany, ngi phi ch thn vo .
V dng nh s bnh trng ca Gio hi vn cha , v cng nh vic b mt ng minh,
ngi, v mun chim tiu quc Naples, chia i vng t vi Vua Ty Ban Nha, khi ang
nm ton quyn th ngi li chn mt ng minh, nh th tham vng ca quc gia v s
bt mn ca chnh ngi v tr ng chung mt ch; v khi m ng ra ngi c th yn n
trong vng quc ca mnh nh l mt v vua th ngi li phi xng ra bn ngoi, ri phi t
nh mt k sau ny c kh nng tng kh chnh ngi ra khi vng quc, l Louis.
Kht vng chinh phc tht ra l mt iu v cng bnh thng v t nhin, v ngi ta lun lm
nh vy khi c th, v v th ngi ta s c ca ngi ch khng b ch trch; nhng khi m
ngi ta khng th lm nh th, mc d rt mun lm bng mi cch, th s b ch ci v ln
n. Bi vy, nu nc Php c th tn cng vng quc Naples bng chnh qun i ca mnh
th nn lm ngay; cn nu khng th th ng nn chia s vi k khc. Nu nh vic chia s x
Lombardy vi ngi Venice l hp l v nh vua Php t chn c vo th s chia chc
sau ny l ng b ln n v thc ra khng cn thit phi lm nh vy.
Vua Louis phm nm sai lm: ngi tiu dit nhng k yu hn mnh; ngi cng c sc mnh
cho mt trong nhng th lc ln ; ngi a ngoi bang vo; ngi khng ti sng ; v
khng di dn ti sinh sng ti . Nhng sai lm , ngay c nu ngi phm ht, th vn khng
gy tn hi nu ngi khng phm sai lm th su khi chim lnh a ca ngi Venice;
nu ngi khng gip Gio hi bnh trng, khng em Ty Ban Nha vo th s rt hp l v
cn thit m coi thng h; nhng ngi hnh ng nh th ngay t u nn ngi s khng
bao gi ng h sp , nh vy th, v ang mnh m, h lun lun gi c nhng ngi
khc trnh xa nhng mu i vi Lombardy, theo ngi Venice s khng ng bt c
iu g, tr chuyn chnh h tr thnh ch soi ; v cng bi v nhng ngi khc khng
mun ly Lombardy t tay ngi Php a cho ngi Venice, cn hnh ng sai ca c hai
th cng khng ai c can m.
Nu ai cho rng vua Louis nhng x Romagna cho Gio hong Alexander v vng quc
Naples cho Ty Ban Nha l trnh chin tranh th ti xin nhc li l do ni trn rng mt
sai lm ng ngn nh th khng bao gi phm phi ch trnh chin tranh, bi v chin tranh
l khng th trnh c, y ch l tr hon nhm trnh i nhng tht th ca mnh m thi. V

nu ai khc khng nh li cam kt m nh vua ha vi Gio hong rng ngi s ng h Gio

hong trong Gio hi, i li vic hy b hn c ca ngi v chc v Hng y Gio ch cho
Tng gim mc x Rouen, th ti xin p rng trong phn sau, khi bn v c tin ca cc bc
qun vng, v cch m n cn c gn gi.
Nh th l Vua Louis mt x Lombardy do khng tun th bt c nguyn tc no ca nhng
k i xm chim cc lnh th v mun cai tr cc vng t. Chng c php mu no c, m y l
nhng vic rt hp l v t nhin. Ti Nantes, ti m o vi Hng y Rouen, khi Cng tc
Valentino, tn thng gi ca Caesar Borgia, con trai ca Gio hong Alexander, chim
Romagna, v Hng y Rouen ni vi ti quan st ca ngi rng ngi khng hiu v chin
tranh, ti p li rng ngi Php khng hiu v chnh tr, vi l nu hiu chnh tr th
ngi Php khng Gio hi bnh trng n nh vy. Thc t th ai cng thy rng s
bnh trng ca c Gio hi v Ty Ban Nha u l do nc Php, v s sp ca Php l
do Gio hi v Ty Ban Nha. T c th rt ra mt quy lut chung him khi sai, l: ngi
no em li quyn lc cho k khc th s t chn vi chnh mnh; bi v th thng phong c
c l nh hoc l mu m hoc l bo lc, v c hai u b ngi ang nm quyn ng vc.
Ti thm ebook: http://www.taisachhay.com

4. Ti sao ch ca vua darius, b

alexander thng tr, khng chng li nhng
k k v ca alexander i khi ng cht?
Bn v nhng kh khn trong vic cai tr mt vng quc mi chinh phc, ngi ta hn s t
hi bng cch no m - khi Alexander i tr thnh ng ch ca chu trong vi nm, ri
cht khi n cn cha c bnh nh (v th nn c v c l do khi c quc ang trn ngp
ni lon) - nhng k k v c th duy tr c m khng gp phi mt kh khn no ngoi
nhng vn ny sinh gia h vi nhau v tham vng ca chnh h.
Ti tr li rng cc cng quc m ngi ta bit n c thit lp b cai tr theo hai kiu
khc nhau: hoc l bi mt qun vng cng vi b my cc cn thn, nhng k gip ngi tr v
cng quc di n sng v s cho php ca ngi; hoc l bi qun vng cng vi cc lnh
cha, l nhng k nm gi tc v khng phi do n sng ca qun vng m l nh vo dng
di qu tc ca mnh.
Cc lnh cha ny c lnh a v thn dn ring, l nhng ngi nhn nhn h nh l lnh cha
v dnh cho h s mn chung t nhin. nhng vng quc di quyn cai tr ca qun
vng v cc cn thn th qun vng c nhiu quyn lc hn, bi v trn ton lnh th chng
c ai c xem l ti thng hn ngi, v nu thn dn c tun lnh ai th cng ch nh l tun
lnh mt cn thn hay thuc h ca qun vng, v dn chng khng dnh cho ng ta mt s
mn chung c bit no.
Nhng in hnh ca hai hnh thc cai tr ny thi i ca chng ta l vua Th Nh K v vua
Php. Ton b nn qun ch Th Nh K chu s cai tr ca mt hong , nhng k khc l b
ti ca ngi; v, chia ch thnh cc tiu quc, ngi c n ba ngi cai qun khc nhau, v
lun chuyn ri thay i h theo mun ca mnh. Tri li, vua nc Php gia mt hi ng
qu tc c dn chng trong lnh a ca h cng nhn v yu qu; cc nh qu tc ny c
nhng c quyn m nh vua cng khng tc b c, tr khi ngi mun mo him. Do vy,
khi xt ti cc chnh th ny, ngi ta s nhn thy rng chim c Th Nh K l rt kh,
nhng mt khi chinh phc c ri th vic cai tr li rt n gin. Nguyn nhn ca nhng kh
khn trong vic thn tnh Th Nh K l k i chinh phc khng c cc tiu vng ca Th
Nh K a vo, v ngi cng khng hy vng g vo vic m cn thn ca cc tiu vng ny s
to phn gp sc vo toan tnh ca ng ta. iu ny xut pht t nhng nguyn nhn ni
trn; bi v cc cn thn, u l ti t v n bc ca qun vng, rt kh b mua chuc, v
cng khng th hy vng nhiu vo h ngay c khi h b mua chuc v h khng th li ko c
dn chng, do cc nguyn nhn ni.
Bi vy, bt k ai khi tn cng Th Nh K cng phi thc c rng Th Nh K l mt khi
thng nht, v phi da vo sc mnh l chnh ch khng trng i vo s mt on kt ca i
phng c; th nhng, mt khi Th Nh K b chinh phc, v b chia ct n mc khng
th tp hp li qun i, th khng c g lo s ngoi tr hong tc, v mt khi hong tc b
tuyt dit th chng cn ai ng s na, v nhng k ngoi hong tc khng c dn chng tin
tng; v k chinh phc khng trng cy vo h trc khi chin thng th cng chng phi lo
ngi g v h sau .

Chuyn ngc li din ra nhng vng quc c cai tr ging nh nc Php, bi v

ngi ta c th d dng xm nhp vo bng cch li ko c vi lnh cha, l do l lc no
cng c nhng bt mn v mong mun thay i. Nhng k , v cc l do va ni, c th m
ng xm nhp vo lnh th v dng np chin thng mt cch d dng; tuy nhin, nu mun
cai tr vng quc ny th s gp v vn rc ri, t nhng k ng h v c nhng k b trn
p. Vic tiu dit hong tc cng cha , bi v cc lnh cha cn li vn bin mnh thnh k
ch xng ca cc phong tro chng i mi, v bi v khng th lm hi lng h cng nh
khng th git tt c h i nn vng quc ny s b mt bt c khi no iu kin chn mui.
Nu quan tm n bn cht chnh th ca Darius th ngi ta s nhn ra rng n ging vi Th
Nh K, v v th Alexander i u tin ch cn nh bi ng ta trn trn a, sau l
chim ly c quc gia t tay ng ta. Sau chin thng, Darius b git, ch Ba T vn yn n
trong tay ca Alexander i , v nhng l do ni. V nu nhng k k v ng on kt vi
nhau th h c th tn hng iu mt cch yn n v thoi mi, bi v s chng c ri lon
no ny sinh trong vng quc ngoi tr nhng ri lon do chnh h gy ra.
Tuy nhin, s khng th cai tr nhng vng quc c chnh th ging nh nc Php mt cch
yn nh vy. Nhiu cuc ni lon chng li ngi La M thng xuyn xy ra Ty Ban
Nha, Php, v Hy Lp, do tng c rt nhiu cng quc nh nm trong cc quc gia ny cho
nn khi m du vt ca chng cn c ghi nh th ngi La M lun lun phi trong mt s
s hu c bt n tim tng; nhng vi sc mnh v s trng tn ca ch th k c v chng
s b xa nha, v ngi La M tr thnh k s hu vng chc. V sau ny, khi xung t vi
nhau, mi phe phi li ko c cc lc lng ng h t nhng vng t ca chnh h, theo
quyn hn m h c ; v bi v hong tc c b tuyt dit nn chng cn ai khc c
tha nhn ngoi ngi La M.
Khi suy xt tt c nhng chuyn ny, khng ai ngc nhin trc s thng tr d dng ca
Alexander i chu , hay nhng rc ri m k khc phi gnh chu khi gi mt vng t
chinh phc c, nh Pyrrhus v nhiu ngi khc; iu ny khng ph thuc vo kh nng
quyn bin nhiu hay t ca k i chinh phc m ph thuc vo mc thiu thng nht ca
vng quc b xm chim.

5. Phng thc cai tr nhng th quc hay

cng quc tng c lut php trc khi b
thn tnh
Khi nhng x thn tnh quen sng trong lut php ca h v tng hng t do th s c ba
vic m k mun cai tr h cn lm: u tin l tn ph, tip n l phi thn hnh sng , v
sau l cho php h sng vi lut l ring ca h, buc h cng np v dng ln mt
chnh quyn hu ho vi mnh. Bi v mt chnh quyn nh vy, do qun vng dng ln, s
hiu rng h khng th tn ti nu khng c s hu ho v li ch m ngi ban tng, v s c
gng ti a ng h ngi; v nh th ngi c th cai tr mt th quc quen vi t do bng
chnh dn chng ca th quc mt cch d dng hn bt c cch no khc.
C hai minh chng, l ngi Sparta v ngi La M. Ngi Sparta chim Athens v Thebes,
ri dng ln mt chnh quyn, nhng rt cuc h mt c hai th quc . Ngi La M,
cai tr cc x Capua, Carthage v Numantia, ph hy cc x ny, v h gi c. H
cng mun cai tr Hy Lp theo cch ca ngi Sparta, tc l n t do v cho php duy tr lut
l ring, nhng h khng thnh cng. V vy cai tr c, h buc phi hy dit nhiu th
quc Hy Lp, bi v thc t th khng c cch no an ton gi chng tt hn l tn ph
chng. V k no tr thnh b ch ca mt th quc tng quen t do m li khng tn ph n
th s c lc b n tn ph, bi v trong ni lon lun lun c ngm t do v nhng c quyn
truyn thng chnh l ch n, nhng iu m chng c thi gian hay li lc no c th lm cho
qun lng. V bt chp ngi ta c lm g hay ngn chn th no th h cng khng bao gi
qun tn c hay cc c quyn ca h, tr khi h b chia r hay phn tn, nhng ngay khi c c
hi l h li quay v vi chng, nh l x Pisa lm sau hng trm nm di ch h ca
Florence.
Tuy nhin, khi cc th quc hay vng quc quen sng di s cai tr ca mt qun vng,
v hong tc ca ngi b tuyt dit, mt mt quen tun phc v mt khc khng cn qun
vng c, th h khng th ng thun chn ra c qun vng trong s h, v h khng
bit cai tr chnh mnh nh th no. V l do , h rt chm chp trong vic ra tay hnh ng,
v bc qun vng c th thu phc h v vi mnh v bo bc h d dng hn nhiu. Trong khi
, cc x cng ha li c sc sng bn b hn, giu lng cm th v nhiu kht vng tr th
hn, nhng iu khng cho php h cho k c v s t do trc y c ng yn; nh
th th cch an ton nht chnh l tn ph cc x hoc l n sng ti .

6. Nhng vng quc mi thn tnh c

bng binh lc v s quyn bin ca bn
thn
Xin ng ngc nhin nu, khi ni v cc cng quc hon ton mi nh ti sp lm, ti vin dn
nhng v d in hnh nht v cc qun vng cng nh cc quc gia; bi v con ngi, hu
nh lun lun i theo li i do k khc vch ra v bt chc hnh ng ca h, nhng khng
th lp li ton b cng nh khng t n c quyn lc ca k m h mun hc hi.
Ngi khn ngoan nn lun lun i theo con ng ca v nhn, v bt chc nhng k xut
chng, khi y nu khng gii giang bng th t ra cng mang dng dp ca h. Hy anh ta
hnh ng ging nh nhng ngi bn cung khn ngoan, l k mun bn trng mt ci ch
dng nh nm khong cch qu xa, v bit r gii hn m cy cung c th bn ti, nn
ngm vo im ngm xa hn ch bn, khng phi bn ti im ngm bng sc mnh v
mi tn ca mnh m l nh im ngm xa m c th bn c ti ch mong mun.
Do vy, ti ni l, nhng cng quc hon ton mi, ni c mt qun vng mi, th t nhiu s
c kh khn trong vic cai tr, v nh th s cn n t nhiu s quyn bin ca qun vng,
ngi chim x . S tht l khi tr thnh qun vng t a v ca mt thng dn th
phi gi thit rng l nh gii giang hoc nh may mn, rt r rng rng mt trong hai yu
t ny s gim bt cc kh khn n mt mc no . Tuy nhin, k no t da vo vn may
hn s thit lp c v th tt hn. Hn na, iu cn to thm nhiu thun li khi qun
vng, trong hon cnh khng cn lnh a no khc, buc phi thn hnh n sng ti .
Trong s nhng k bng kh nng ca bn thn ch khng phi da vo vn may, t n
ngi vng th ti cho rng Moses, Cyrus, Romulus, Theseus v nhng ngi nh h l
nhng in hnh xut sc nht. V mc d c th khng bn n trng hp ca Moses bi v
ng ch n thun l ngi thc hin nguyn ca Thng th ng vn rt ng c knh
phc, ngay c khi ch v ng c n hu tr thnh ngi xng ng c chuyn tr vi
Thng .
Tuy nhin khi tm hiu v Cyrus v nhng ngi chinh phc hay lp quc khc th s thy tt
c h u ng ngng m; v nu xt n nhng vic lm v s dn dt ca h th h chng h
thua km Moses, mc d ng c mt ngi thy v i. V khi tm hiu s nghip v thn th
ca h, khng ai c th thy l h c cht da dm no vo vn may, ngoi mt thi c em
n cho h nhng cht liu gn ln b khung dng nh va vn nht vi h. Nu khng
c thi c th ti tr ca h c th li tn, v nu khng c ti tr ca h th thi c s tr
thnh v ngha. Nh vy, s p bc v h ca ngi Ai Cp i vi ngi Do Thi l cn thit
i vi Moses, ri h c sp t i theo ng v thot khi kip n l. Vic Romulus
khng li x Alba l cn thit, v ngi cn phi b b ri ngay t lc lt lng, ri ngi tr
thnh vua ca La M v l ngi khai sinh ra t quc. Vic Cyrus nhn ra ngi Ba T bt mn
vi s cai tr ca ngi Medes l cn thit, v c s yu ui v nhu nhc ca ngi Medes
sau thi gian yn n ko di cng vy. Theseus khng th hin c kh nng ca mnh nu
khng pht hin ra ngi Athens ang ly tn. Nh vy, nhng thi c ny em li cho h s
may mn, v ti nng ca h gip h nhn ra c thi c, nh m t quc ca h c
tn vinh v c mi ngi bit n.

Nhng k tr thnh qun vng bng nhng con ng anh dng, tng t nh nhng nhn
vt ny, s thn tnh cc cng quc trong gian kh, nhng s gi c chng mt cch d dng.
Nhng kh khn m h gp phi khi chinh phc xut hin mt phn l t nhng lut l v
phng cch mi m h bt buc phi p dng thit lp chnh quyn ca mnh v gi an
ninh. V nn nh rng khng c g kh nm gi, him ngho trong thc hin v ri ro trong kt
qu hn l vic bt u thit lp mt trt t mi. Bi v nh ci cch s c k th, l tt c
nhng ai ang sng tt p trong iu kin c, v c ng minh lnh lo, l nhng ai c l s tt
p trong iu kin mi. S lnh lo ny ny sinh mt phn t ni s i th, l nhng k nm
lut l trong tay, v mt phn t tnh hoi nghi c hu ca con ngi, vn khng sn sng tin
vo nhng iu mi m cho n khi c tri nghim di vi chng. V th, thng th khi
nhng k chng i c c hi l h tn cng nh cc chin binh, trong khi nhng k kia th li
bo v mt cch th , lm cho qun vng phi chu nguy him chung vi h.
Bi vy, nu ta mun bn su sc v vn ny th cu hi liu cc nh ci cch c th nng
ta vo chnh bn thn mnh hay phi trong nh vo k khc l cu hi cn t ra: c ngha l,
hon thnh s nghip trn vn th h nn ku gi hay nn s dng binh lc? Vi la chn
th nht, h s lun lun tht bi, v chng bao gi lm c g; cn khi c th nng ta vo
chnh bn thn v s dng binh lc th h s t khi phi chu e da. Chnh v th nn tt c
nhng nh tin tri c v trang th u thng tr, v nhng ai khng mang theo v kh th u
b hy dit. Ngoi nhng l do ni, bn cht ca con ngi l hay thay i, v mc d c th
thuyt phc h mt cch d dng nhng li kh gi cho h tin theo sau . V bi vy cho nn
cn phi p dng cc bin php sao cho khi m h khng tin na th c th s dng bo lc
bt h tin.
Nu Moses, Cyrus, Theseus v Romulus khng v trang th h khng th duy tr th ch ca
mnh lu nh th - ging nh xy ra vi linh mc Girolamo Savonarola trong thi i chng
ta, ng ta b chnh thit ch mi ca mnh tiu dit khi cng chng khng cn tin vo ng
na, v ng li khng c bin php no duy tr lng tin ca nhng ngi tin mnh v bin
nhng k hoi nghi thnh ra tin tng. Bi th, nhng ngi nh h gp kh khn ln trn
ng s nghip, nhng him nguy u trn tng ln, nhng bng quyn bin ca mnh h
s vt qua tt c; mt khi vt qua kh khn, v nhng k k vi thnh cng ca h
b tiu dit, th h s tr nn mnh m, vng chc, c vinh danh v hnh phc.
Bn cnh nhng in hnh v i ny, ti mun thm mt v d nh; n c mt s im tng
ng vi cc trng hp ny, v ti hy vng rng n b sung gip ti khi ni v tt c cc cu
chuyn loi ny: l v Hiero x Syracuse. Ngi n ng ny tr thnh vua x Syracuse t
a v ca mt thng dn m khng nh mt may mn no, ch c mt thi c; ngi dn x
Syracuse b p bc chn ng lm lnh t ca h, v sau ng c tn vinh bng vic tn
phong ln ngi qun vng ca h. ng l mt ngi quyn bin n ni ngi ta vit v ng
rng, ngay khi cn l mt thng dn, ng khng ham mun g ngoi mt vng quc ng
tr thnh vua. ng gii tn qun i c, xy dng i qun mi, gt b nhng mi bang giao
c, thit lp nhng quan h mi; v khi c qun i v ng minh ring, da trn nn tng
, ng c th xy dng bt k c nghip no: bi vy, tuy phi chu ng nhiu kh khn khi
chinh phc nhng ng c rt t tr ngi khi cai tr.

7. Cc vng quc ginh c nh binh lc

ca ngi khc hoc nh vn may
Nhng ngi ch nh vn may m tr thnh qun vng t a v thng dn th khng gp
nhiu kh khn khi ln ngi, nhng s gp nhiu kh khn khi mun gi mnh ti v; h chng
c bt c vng mc no trn ng i ti, v h bay, nhng h s gp nhiu vng mc khi
ln ti nh. l nhng ngi m vng quc c trao cho h i ly tin hoc do n
sng m h c ban tng; nh xy ra nhiu ln Hy Lp, cc th quc Ionia v
Hellenspont, nhng ni m qun vng c Darius dng ln gi cc th quc ny v s an
nguy v vinh quang ca chnh ng ta; v cng tng t nh vi cc v hong t dn
thng i ln ngi bu ch nh vo s tham nhng ca qun i. Nhng trng hp ny cn
duy tr c ch n gin l nh vo thin ch v vn may ca k a h ln - l nhng th
mong manh v tht thng. H cng chng c kin thc tin quyt ngi vo ngi vua; bi v,
tr khi h l ngi ng knh v ti nng, s l v l nu mong i h bit cch ra lnh nh th
no khi m lun sng trong iu kin thp km; ngoi ra, h khng th gi ngi v h khng c
lc lng hu ho v tin cn.
Nhng quc gia xut hin bt ng, cng ging nh nhiu th khc trong t nhin sinh ra v ln
ln mt cch nhanh chng, khng th c nn mng v quan h vi cc quc gia khc cho cn
lc u tin khng lm chng lt nho; tr khi, nh ti ni, k bt ng tr thnh qun vng
phi l mt ngi quyn bin n mc bit phi chun b ngay lp tc gi gn nhng th m
vn may t vo tay, v bit rng phi t nn mng ngay sau , vic m ngi khc lm
t trc khi tr thnh qun vng.
Lin quan n hai con ng tr thnh qun vng: nh kh nng hay nh vn may, ti mun
vin dn hai v d m chng ti ghi nhn, l Francesco Sforza v Caesar Borgia. Bng nhng
bin php hp l v kh nng quyn bin siu vit ca mnh, Francesco tr thnh cng tc
x Milan t a v thng dn, v ngi cai tr chng my kh khn vng quc m ngi thn
tnh bng hng nghn mi lo u. Trong trng hp khc, Caesar Borgia, thng c gi l
Cng tc Valentino, thu tm c lnh th ca mnh khi m uy th ca ngi cha ang ln,
v khi uy th y suy gim th ngi mt vng quc, cho d ngi thc hin mi bin php
v lm tt c nhng vic m mt ngi khn ngoan c kh nng s lm, l bm tht chc vo
cc tiu quc ni m lc lng v vn may ca ngi khc c dng tng cho ngi.
Nh ni, bi v ai cha kp xy dng nn mng t u th c th thc hin sau bng ti nng
ca mnh, tuy nhin nn mng khi s gy kh khn cho kin trc s v t c cng trnh
trc nguy him. V vy, nu nh gi tt c nhng vic lm m Cng tc tin hnh, ngi
ta s nhn ra rng ngi t nhng nn mng vng chc cho quyn lc tng lai ca mnh, v
ti khng tha khi bn v nhng iu ny, bi v ti khng bit li gio hun no tt hn cc v
d thc t khi ni vi mt tn vng; v nu s sp t ca ngi chng em li ch li g th
khng phi l li ca ngi, m y l s c c bt thng v cao ca may ri.
Gio hong Alexander VI, trong khi c gng nng cao v th ca Cng tc, l con trai ca mnh,
gp nhiu tr ngi trc mt v c lu di. Trc ht, ngi khng tm ra cch bin Cng
tc thnh ch soi ca mt vng quc no khng thuc v Gio hi; cn nu ngi tm cch
chim ot nhng x thuc v Gio hi th ngi cng bit rng cng tc x Milan v ngi
Venice s khng ng , v cc x Faenza v Rimini u nm di s bo h ca Venice. Hn

na, ngi nhn thy cc i qun ca nc , nht l nhng i qun tng ng h ngi, u
nm di quyn ca nhng ngi e s uy th ca Gio hong, c th k n gia tc Orsini, gia
tc Colonna v thuc h. V vy, ngi tht l khn ngoan khi o ln trt t v lm cho cc th
lc ri lon ln, nhm bin mnh thnh ch soi ca mt phn ca cc quc gia ca h mt cch
m thm. Vic ny l d dng i vi ngi, bi ngi pht hin ra ngi Venice, do tc ng ca
nhng l do khc khc, c xu hng mun a ngi Php quay li nc ; ngi khng ch
khng chng li iu m cn lm cho n d dng hn bng cch hy b hn nhn c ca vua
Louis. Nh vy, nh vua vo nc bng s gip ca ngi Venice v s ng thun ca
Alexander. Khi nh vua va n Milan th Gio hong mn qun i ca ngi tn cng
Romagna, vng t ny vo tay Gio hong nh uy danh ca nh vua. Cng tc, thn
tnh Romagna v nh bi Colonna, mun chim vng v tin xa hn, b cn li bi hai
iu: th nht, qun i dng nh khng trung thnh vi ng, v th hai, thin ch ca ngi
Php; c th ni rng, ng s lc lng ca Orsini m ng ang c s dng s khng ng v
pha ng, h khng ch khng cho ng chin thng thm na m cn c th ly mt nhng g
ng ginh c, v s rng nh vua cng c th lm y nh vy. V ngi Orsini th ng thy
cn cnh gic khi nhn ra rng sau khi chim Faenza v tn cng Bologna th h tr nn rt
min cng trong chin u. V i vi nh vua, Cng tc c c nh ca ngi, sau
khi chim lnh a Urbino th tn cng Tuscany, v nh vua khng Cng tc lm nh
vy; v th Cng tc quyt nh khng da vo lc lng v s may mn ca ngi khc na.
Bc u tin, ng lm suy yu cc phe cnh ca gia tc Orsini v gia tc Colonna thnh
Rome, bng cch li ko tt c cc qu tc thuc phe cnh ca hai gia tc ny, bin h thnh
ngi ca ng, ban pht cho bn h bng lc hu hnh, v ty theo ng cp, ng giao cho h
chc v v quyn hnh ri ch trong vi thng th mi gn b ca h vi hai gia tc ny nht
phai v h hon ton quay sang phc tng ng. Sau , ng ch c hi bp cht gia tc
Orsini, khi chia r nhng k trung thnh vi gia tc Colonna. Thi c n nhanh v ng tn
dng rt tt; bi v gia tc Orsini, nhn ra t lu l s bnh trng ca cng tc v Gio hi s
lm h li tn, ku gi nhm hp ti Magione thuc vng Perugia. Ln nhm hp ny
chm ngi cho cuc ni lon x Urbino v nhng ln xn Romagna, gy ra nhng mi e
da khng ngt cho cng tc; ng vt qua tt c nh s tr gip ca ngi Php. Khi
ly li quyn hnh, khng mun chu ri ro v phi t nim tin vo ngi Php v nhng ngoi
lc khc, ng s dng nhng mu mo ca mnh, v ng bit cch che giu kho lo n
ni - qua s trung gian ca c ng Paolo [ngi Orsini], ngi m cng tc khng qun bo
bc vi mi s chm sc, ban tng t tin bc, y phc cho n nga ci - ngi Orsini ging
ha, ri s mc mc ca h a h vo vng kim sot ca ng Sinigaglia. Tr kh
nhng k cm u, v thu phc ng ng ca h v phe mnh, Cng tc t nn mng
tt cho quyn lc ca ng, chim gi c vng Romagna cng vi lnh a Urbino; v dn chng
bt u ch trng n s thnh vng ca h nn ng thu phc c tt c h v vi mnh.
V y l iu ng ch , ng ngi khc noi theo nn ti khng mun dng li.
Sau khi chim c Romagna, cng tc nhn thy x ny ang nm di s cai tr ca nhng
lnh cha km ci, ch ch tm bc lt thn dn ch khng lo cai tr, lm cho h ngy cng chia
r ch khng on kt, v th ton x ny y ry trm cp, tranh chp v th ln xn; do
, mun ti lp ha bnh v trt t, ng ngh n s cn thit phi c mt ngi cm quyn
gii. Th l, ng tn phong Remiro d'Orco, mt k hot bt v tn bo, v giao cho ng ta
ton quyn. Ngi ny ch trong mt thi gian ngn khi phc li ha bnh v thng nht
mt cch cc k thnh cng. Sau , cng tc nhn thy vic trao quyn hn nhiu nh th l
khng nn, ng khng nghi ng g ngoi chuyn bn thn ng tr nn ng ght, v th, ng

dng ln ti mt ta n, ng u l mt v quan ta ng knh v mi th quc c i din

ca h. V v ng nhn thy nhng bin php nghim khc trc y t nhiu li nhng
cm ght nhm vo mnh, nn gt ra hnh nh ca mnh trong tm tr ca dn chng, v li
ko h trn vn, th ng quyt tm th hin rng, nu c bt c s c c no xy ra th u
khng phi xut pht t ng, m xut pht t bn cht cng rn ca cc lnh cha. Vi mun
v vnh , ng bt Remiro, v cho hnh quyt ng ta vo mt bui sng, phi thy cng vi
th cp v con dao dnh mu ti qung trng Cesena. Cnh tng rng rn ny khin
ngi dn ngay lp tc va hi lng va hong s.
Tuy nhin, chng ta hy tr li im bt u cu chuyn. Ti ni rng, nhn thy mnh c
quyn lc v kh an ton trc nhng nguy him hin thi bng cch v trang theo cch ca
mnh, v dng nhiu bin php gh gm bp cht nhng lc lng trong vng ln cn c th
gy tn hi cho ng khi ng mun tip tc chinh pht, Cng tc phi chuyn sang ch n
nc Php, bi ng bit rng nh vua, ngi nhn ra sai lm ca ng qu mun, s khng ng
h ng. V th l t ng bt u tm kim nhng ng minh mi v ha hon vi nc Php
trong cuc hnh binh tin v vng quc Naples chng li ngi Ty Ban Nha lc ang
bao vy Gaeta. Mc ch ca Cng tc l gi cho mnh an ton trc ngi Php, v ng cn
hon thnh vic ny nhanh chng khi Alexander cn sng.
l nhng th on m Cng tc s dng i ph vi tnh hnh trc mt. Tuy nhin,
i vi tng lai th ng phi e s, u tin l s rng Gio hong k nhim c th s khng
thn thin vi ng m s tm cch tc ot nhng g Alexander ban cho ng, v th ng
quyt nh hnh ng theo bn hng. Th nht, tiu dit thn thch ca cc lnh cha b
ng tc ot Gio hong mi khng cn l do na. Th hai, ginh s ng h ca tt c qu
tc thnh Rome c th kim ch Gio hong nh s ng h ca h, cng nh c bo bc.
Th ba, mua chuc Hi ng Hng y. Th t, chim tht nhiu quyn lc trc khi Gio hong
cht c th t chng li bin c u tin. Trong bn vic , n lc Gio hong Alexander
cht, Cng tc thc hin c ba. ng tr kh nhiu qu tc b tc ot ti sn m
ng bt c, v ch c rt t chy thot; ng ginh c cm tnh ca gii qu tc thnh
Rome, v li ko c a s thnh vin trong Hi ng Hng y. thn tnh thm nhng
vng lnh th mi, ng mu tr thnh b ch vng Tuscany, trn thc t ng chim c
Perugia v Piombino, ri Pisa cng nm di s bo h ca ng. Khi khng phi n nc Php
na (do ngi Php b ngi Ty Ban Nha nh bt khi Naples nn c hai bn u ang
mun kt thn vi ng), ng tn cng x Pisa. Sau , cc x Lucca v Siena u hng ngay lp
tc, va v cm hn v va v s hi ngi Florence; ngi Florence khng c li thot no nu
ng tip tc thnh vng, bi ng ang thnh vng vo nm m Alexander cht, do ng
chim c nhiu quyn lc v ting tm c th ng vng trn i chn ca mnh, khng
cn phi ph thuc vo vn may hay lc lng ca k khc, m ch hon ton da vo quyn
lc v s quyn bin ca chnh ng.
Nhng Gio hong Alexander cht sau khi Cng tc rt gm bt u cuc chinh pht c
nm nm. Ngi b li Cng tc vi Romagna thng nht trong l loi, trong khi mi th khc
vn cn mng lung, b kp gia hai k th hung hng mnh m nht, v chnh ng ang m thp
t nht sinh. Nhng dng mnh v quyn bin l ci c sn trong con ngi Cng tc, v Cng
tc hiu r ci cch m ngi ta chin thng v tht bi, thm na l nn mng kh vng chc
m ng xy dng trong mt thi gian ngn; nu khng c nhng k th nh vy ngay sau
lng, hoc nu ng tnh trng sc kho tt th ng vt qua tt c mi kh khn. V thc t
cho thy l nn mng m ng to dng l tt, bi x Romagna ch ng sut hn mt thng.

Ti thnh Rome, cho d m thp t nht sinh, ng vn an ton; v cho d cc gia tc Baglioni,
Vitelli v Orsini c ti c thnh Rome th bn h cng khng th lm g chng li ng c.
Nu nh ng khng th dng ln Gio hong m ng mun th t ra k m ng khng mun
cng khng c la chn. Nu ng khe mnh vo thi im Alexander cht th mi s
tht n gin. ng vo ngy Gio hong Julius II c tn phong, ng ni vi ti rng ng
tin liu c nhng g c th xy ra sau khi cha ng cht, v c gii php cho tt c, ngoi
tr chuyn ng khng ng ti l vo thi im Alexander qua i th chnh ng cng ang hp
hi.
Khi im li tt c nhng vic lm ca Cng tc, ti thy khng th ch trch ng iu g, tri
li, ti thy rng, nh ni, ti cn phi nu ng nh mt tm gng m nhng bc qun
vng t ti quyn lc nh vn may hay bn tay ca ngi khc nn noi theo. Bi v ng, ngay
c vi lng can m phi thng v mc tiu lu di, cng khng kim sot c tnh hnh, v
ch cuc i vn s ca Alexander v chuyn au m ca bn thn ng lm hng c mu .
Nh vy, nhng ai coi trng vic bo v bn thn khi n mt vng quc mi, mun thm
ng minh, mun chinh pht bng v lc hay th on, mun lm cho dn chng yu v s,
mun binh lnh i theo v tun phc, mun tr kh tt c nhng k c th lc hoc c kh nng
gy nguy hi cho mnh, mun thay th trt t c bng ci mi, mun nghim khc v lng,
cao thng v ho phng, mun gii tn i qun khng trung thnh v thit lp i qun mi,
mun duy tr tnh hu ho vi cc hong v qun vng theo cch khin h phi gip
nhit tnh v gy hi trong n o, th s khng th tm c v d no sng ng hn nhng
vic lm ca con ngi ny.
Ngi ta ch c th trch ng v vic bu chn Gio hong Julius II, y l mt la chn sai lm,
bi nh ni, khi khng th bu ra mt Gio hong nh mnh mun th ng s ngn cn bt
c ai n vi ngi Gio hong; ng cng khng bao gi ng a Hng y no tham gia bu c
nu v ny tng b ng lm tn thng hoc c l do s ng khi h tr thnh Gio hong.
Bi v ngi ta hi nhau l do s hi hoc cm th. Mt s nhng k m ng lm tn thng
c th k n l San Pietro ad Vincula, Colona, San Giorgio v Ascanio. Bt c ai tr thnh Gio
hong cng phi s ng, ngoi tr ngi x Rouen v ngi Ty Ban Nha; k sau l bi quan h
v trch nhim, ngi trc l do th lc ca ng, do vng quc Php c quan h vi ng. Bi
vy, vi tt c nhng l do , cng tc nn dng ln mt Gio hong ngi Ty Ban Nha, v
nu khng c th l ra ng phi tn thnh ngi x Rouen ch khng phi l San Pietro ad
Vincula. ng, ngi tin rng nhng bng lc mi s lm cho k c a v cao sang qun i nhng
tn thng c, lm. Th l, cng tc mc sai lm trong la chn, v iu tr thnh
nguyn nhn ca s li tn tn cng ca ng.

8. Nhng k ot c vng quc bng ti

c
Mc d mt qun vng c th i ln t a v thng dn bng hai cch, v chng c cch no
l hon ton da vo vn may hay ti nng, nhng ti thy r rng l ti khng nn khng ni
g v chng, cho d chng s c bn lun phong ph hn khi tho lun v cc ch cng
ha. Nhng cch ny l, mt ai tr thnh qun vng bng con ng qu qui hay tn c,
hoc mt ngi thng dn tr thnh qun vng nh s ng h ca nhn dn trong nc. V
khi ni v cch th nht, n s c minh ha bng hai v d - mt c v mt mi - v cha cn
i su vo chi tit, ti cho rng hai v d ny l y n i vi nhng ai cn phi lm theo
chng.
Agathocles, ngi x Sicily, tr thnh vua ca Syracuse khng ch t mt thng dn m
thm ch l t a v thp km v hn h. Ngi ny, l con trai mt ngi th gm, lc no
cng sng mt cuc i tai ting, xuyn sut nhng thng trm. Th nhng, ng em theo mnh
nhng tai ting cng rt nhiu nng lc v tr tu v th cht, ng tn hin cuc i mnh
cho binh nghip v ng thng tin qua cc cp bc tr thnh thng lnh qun i Syracuse.
Khi yn n v tr , mun tm cch kho lo tr thnh qun vng v nm ly bo
quyn, khng cn cam kt vi ngi khc, l nhng k ng quy thun, ng i n mt
ha c vi Hamilcar x Carthage, lc ang gy chin vi qun i ca ng Sicily. Mt
bui sng, ng triu tp dn chng v cc v nguyn lo ca Syracuse nh bn v cc vn
quc gia i s, ri vi mt m hiu quy c trc, binh lnh git tt c cc nguyn lo v
nhng ngi giu c nht; sau nhng ci cht , ng chim gi v cai tr th quc y m
khng li mt chn ng no trong dn chng. Mc d b ngi Carthage tn cng hai ln, v
cui cng b bao vy, ng khng ch bo v c th quc m cn mt phn lc lng
li chin u ri dn i qun cn li tn cng Phi chu, trong thi gian ngn gii vy cho
Syracuse. Ngi Carthage, sa st n cc k qun bch, buc phi ha hon vi Agathocles
v nhng Sicily cho ng, chp nhn gi li Phi chu.
V th, nhng ai quan tm n vic lm v ti nng ca nhn vt ny s chng thy, hoc thy
rt t, nhng g l vn may, bi ng t ti nh cao, nh trnh by trn y, khng nh n
sng ca bt c ai, m l tng bc mt thng tin trong qun ng, nhng bc tin thnh tu
qua hng nghn kh khn v him nguy, v sau cng c ng nm gi mt cch can m vi
nhiu may ri v e da. Tuy nhin, khng th gi l ti nng khi tn st ng bo, la di ng
minh, phn trc, khng bit xt thng v v thn; nhng iu c th em li c ch
nhng khng em n vinh quang. Nhng, nu nhn vo s dng mnh ca ng khi ng u
v gii thot mnh khi him ngho, cng nh ngh lc phi thng ca ng khi vt qua kh
khn th ngi ta khng th tm ra l do khng xem ng l mt trong nhng tng lnh tr
danh nht. D g i na, s tn c v bt nhn cng vi hng lot ti c ca ng lm cho ng
khng th c tn vinh trong s nhng ngi ti gii nht. Nhng g ng t c khng th
c xem l nh vn may hay l ti nng.
thi i ca chng ta, di triu Alexander VI, Oliverotto x Fermo, mt a tr m ci b b
ri nhiu nm, c ngi cu bn m l Giovanni Fogliani nui dng, v ngay t nhng nm
u ca tui thanh nin c gi gia nhp qun i di quyn Paulo Vitelli, c rn
luyn di k lut ca ng ta, ri mong mun tin ln cc cp bc cao trong qun ng. Sau khi
Paulo Vitelli cht, y tip tc phc v cho Vitellozzo, anh trai ca Paulo Vitelli, v trong mt thi

gian ngn, nh thng minh, cng trng v c ch kh, y tr thnh ngi thng lnh qun i.
Nhng v cm thy thp km khi phi phng s k khc, y quyt nh chim Fermo, vi s gip
ca mt s dn chng Fermo, l nhng ngi thit tha vi tnh trng n l ca th quc
hn l t do. Y vit cho Giovanni Fogliani rng, sau khi xa nh nhiu nm, y mun tr v
thm ng v qu nh, v t nhiu mun c nhn thy ti sn tha k ca mnh; v mc d y
cha h c gng c c g ngoi danh vng nhng y vn mun tr v trong danh vng
ngi dn thy rng y khng ung ph thi gian, v th y mun c thp tng bi mt trm
k s, cng vi thn hu v nhng k hu cn; y xin Giovanni b tr c n tip trng th
bi ngi dn Fermo, khng ch cho danh vng ca y m cn cho c Giovanni, ngi nui y
khn ln.
Bi vy, Giovanni khng th no khng thc hin v chu ca mnh, v ng b tr y c
dn chng Fermo n tip long trng, v mi y li nh mnh, ni m vi ngy sau , sau khi
chun b nhng iu kin cn thit cho m mu en ti ca mnh, Oliverotto m mt ba
tic long trng mi Giovanni Fogliani v tt c nhng ngi c a v Fermo. Khi cc mn n
v nhng tr tiu khin ca ba tic kt thc, Oliverotto kho lo bt u mt bi pht biu
trang trng, ca ngi s v i ca Gio hong Alexander v con trai ca ngi l Caesar cng nh
s nghip ca h, ri Giovanni v nhng ngi khc p t; khi y bt thn ng ln, tuyn
b rng nhng chuyn nh th cn c tho lun ni kn o hn, v y tin vo mt cn
phng, Giovanni v nhng ngi khc i theo y. Ngay khi h va ngi xung, binh lnh t
nhng ch b mt trong phng xng ra git cht Giovanni v tt c nhng ngi ngy. Sau v
tn st, Oliverotto ln yn nga vi hnh quanh thnh v cm gi cc quan chc ng u chnh
quyn vo mt ch, th l dn chng do s hi m tun lnh y, v lp ra mt chnh quyn trong
y a mnh ln lm qun vng. Y tr kh tt c nhng k bt mn c th gy tn hi n
mnh v cng c a v bng cc th ch qun s v dn s mi, nh th m, trong thi gian tr
v vng quc ny, khng nhng y c an ton ti Fermo m cn lm tt c cc nc ln bang
phi khip s. V vic loi b y cng kh khn nh i vi Agathocles nu y khng Caesar
Borgia, l k nh bi y cng vi ngi Orsini v Vitelli Sinigaglia, nh la, nh ni
n trn. Mt nm sau khi phm ti c, y b treo c cng vi Vitellozzo, ngi m y coi l bc
thy v hung tn v tn c.
Ngi ta c th t cu hi l lm th no m Agathocles v nhng ngi nh y, sau bit bao
phn trc v ti c, li c th sng mt cch yn n lu nh th, v c th chng li k th bn
ngoi m khng b dn chng m mu lt ; trong khi nhiu qun vng khc, khi dng
nhng bin php tn bo, khng th cai tr c t nc trong thi bnh ch cha ni n
thi chin bt n. Ti tin rng iu ph thuc vo vic cc bin php khc nghit c c s
dng ng n hay khng. Nhng trng hp c gi l s dng ng n, nu nh c
php ni v iu c nh vy, l nhng trng hp ch s dng mt ln v l cn thit cho s an
nguy ca ai , v s khng c dng n sau na tr khi n tr thnh c ch cho dn chng.
Nhng trng hp khng ng cch l nhng trng hp c th khng d di vo lc ban u
nhng li nhn ln theo thi gian ch khng gim i. Nhng ngi thc hnh theo cch th
nht c th gim nh mc khc nghit, nh n sng ca Cha hay tr gip ca con ngi,
nh Agathocles lm. Cn nhng k thc hnh theo cch kia th khng th tn ti c.
Bi vy, cn lu rng, khi chim mt t nc th ngi chinh phc cn tnh ton tt c
nhng iu c phi lm v thc hin chng cng mt lc khng phi lp li thung xuyn
na; v nh th, do khng lm cho dn chng bt an nn qun vng c th trn an v ly lng
h bng li lc. Nhng k lm ngc li, cho d v run ry hay v ma qu xui khin, s lun phi

cm dao trong tay; y chng bao gi dm tin vo thn dn m thn dn cng chng gn b vi y,
bi nhng sai lm lin tip v lp i lp li ca y. V th, nhng tn thng cn c di xung
mt ln thi, ngi ta nm tri t thi, v nh th on hn cng t hn; li lc th nn ban
pht tng cht mt, hng v ca chng c th cn li di lu.
V quan trng hn ht, bc qun vng cn phi cai tr bng cch vi hnh khng c bt k
mt hon cnh bt ng no, d tt hay xu, c th khin ngi phi thay i; bi nu s bc thit
n vo lc vic kh khn th chuyn p t nhng bin php gt gao l qu mun; cn
cc bin php mm mi th li khng c ch g, do chng c xem l p t, v chng ai c
trch nhim g vi vic thc hin chng.

9. Mt cng quc dn s
n vi mt trng hp khc - khi m mt thn dn ni bt tr thnh qun vng ca quc gia
khng phi nh ti c hay bt c mt s bo lc qu ng no, m l do s ng h ca ng bo
- trng hp ny c th c gi l cng quc dn s: c ti nng ln vn may u khng cn
thit cho chuyn t n v tr , m phi l mt s khn ngoan ti tnh. Ti mun ni l c
c mt cng quc nh th cn phi c hoc l s ng h ca dn chng hoc l s ng h ca
gii qu tc. Bi v trong tt c cc th quc, l hai phe tch bch, t thc t , dn chng
khng mun b gii qu tc cai tr hay h hip, cn gii qu tc th li mun cai tr v h hip
dn chng; t hai mong mun i nghch , ba kt qu c th xy ra cc th quc: th ch
qun ch, th ch t tr hoc tnh trng v chnh ph.
Mt chnh th ra i c th nh dn chng hoc do gii qu tc, ty thuc vo bn no c thi
c; v pha qu tc, khi thy khng th ng vng trc dn chng, h bt u tn tng tn
tui ca mt ngi no trong bn h, v h a ngi ln ngi vng ri di bng
ca v qun vng h s tha mn tham vng ca mnh. Dn chng, khi thy rng khng th
ng u vi gii qu tc, cng tn tng mt ngi no trong bn h, v a ngi ln
ngi vng c che ch nh quyn lc ca ng ta. K no c c vng triu nh gii
qu tc s gp nhiu kh khn trong vic duy tr ngi bu hn so vi ngi ln ngi nh s hu
thun ca dn chng, bi v y gia rt nhiu nhng ngi t xem l h bnh ng vi y, v v
th y khng th buc h phi yu qu mnh. Ngc li, ngi ln ngi nh s ng h ca dn
chng s v th c tn, khng thy c ai, hoc c rt t ngi, khng mun tun phc mnh.
Ngoi ra, ngi ta khng th bng cch i x cng bng, khng lm tn hi ngi khc, m
lm hi lng gii qu tc, nhng cch ny li c th lm hi lng dn chng, bi v mc ch ca
h chnh ng hn mc ch ca gii qu tc; mt bn mun h hip cn bn kia ch mun
khng b h hip thi. Cng cn ni thm rng mt v qun vng khng bao gi c th bo v
mnh trc mt dn chng th nghch, bi v h qu ng, trong khi th c th bo v mnh
trc gii qu tc v h ch l s t. iu ti t nht m qun vng c th gp m dn chng
th nghch l b rung ry; trong khi vi gii qu tc th ch th ngi khng ch lo b rung
ry, m h cn ni ln chng li ngi na; do nhn xa v khn ngoan hn, gii qu tc lun ra
tay kp thi cu bn thn h, v nng nh s che ch ca nhng k m h tin l s chin
thng. Hn na, qun vng bt buc phi lun sng vi nhn dn ca mnh, nhng ngi s vn
bnh thng m khng cn cc qu tc c, c th a h ln hay h h xung hng ngy, v c
th trao cho h quyn lc hoc ly i khi no ngi mun.
V vy, lm r im ny, ti cho rng nn nhn vo gii qu tc theo hai hng: hoc l h s
hnh thnh cch c x sao cho hon ton gn b vi vn mnh ca ngi, hoc l khng. Nhng
k gn b v khng tham tn, cn c vinh danh v u i; nhng k khng gn b c th c
c x theo hai hng; h c th khng gn b do s nhu nhc v thiu can m thng tnh,
khi ngi cn s dng h, c bit l nhng k gii tham mu; v nh th, vo lc thnh th
ngi t im cho danh ting ca mnh, vo lc suy th ngi cng khng phi s bn h. Nhng
nu v nhng mong mun y tham vng ca h m h khng mun gn b, th l du hiu
cho thy h ngh cho bn thn nhiu hn l cho ngi, v bc qun vng phi phng chuyn
nh vy, v phi lo ngi bn h nh l k th bn ngoi, bi v vo lc suy vi h lun gp phn
hy hoi ngi.

V th, k no tr thnh qun vng nh s hu thun ca dn chng s cn duy tr s thn

thin vi h, v y l iu m ngi c th thc hin d dng v nguyn vng duy nht ca
ngi dn l khng b p bc. Nhng k no, ng phe ngc li vi nhn dn, tr thnh
qun vng nh s hu thun ca qu tc th trc ht phi tm cch ly lng dn, v iu ny
cng c th l d dng nu ngi c th bao bc h. Bi v con ngi khi nhn c iu lnh t
k m h ngh l s c c th s gn b cht hn vi k ; cho nn dn chng s nhanh chng
phng s ngi cn hn c khi ngi ln ngi nh s hu thun ca h; v qun vng c th
chim c tnh cm ca h bng nhiu cch, nhng chng thay i ty theo tng hon cnh
cho nn khng c quy tc c nh no, v th ti b qua; tuy nhin, ti nhc li, iu rt cn thit
cho qun vng l phi lm cho dn chng thn thin, nu khng th ngi s khng th no yn
n vo lc suy vi.
Nabis, qun vng x Sparta, chng tr cuc tn cng ca tt c cc thnh bang Hy Lp v
ca i qun La M bch thng; ng bo v c t nc v vng triu ca mnh chng li k
th; vt qua nhng him nguy , ng ch cn bo v mnh trc mt thiu s, nhng
chuyn s chng n thua g nu dn chng tr nn th nghch. V ng bt c ai cng
kch pht biu ny bng cu tc ng c ni rng K tin vo dn chng cng ging nh k xy
lu i trn ct, bi v cu ny ng i vi mt k thng dn gy dng c s nghip,
ri sau t thuyt phc bn thn rng dn chng s gii thot cho y khi y b k th hay quan
li chn p; l l do ti sao y thng thy mnh b la di, nh xy ra vi anh em nh
Gracchus Rome hay Giorgio Scali Florence. Gi s c v qun vng sp t cho bn thn
mnh c nh ni trn y, l ngi c th ch huy, l ngi can m, khng ht hong lc
gp nghch cnh, l ngi c y cc phm cht, v l ngi gi vng lng qu cm cho dn
chng, bng quyt tm v ngh lc ca mnh - mt ngi nh vy s khng bao gi thy mnh b
dn chng la di, v thc t s chng minh rng ngi xy dng c nhng nn mng
vng chc.
Cc vng quc ny thng b nguy him khi chuyn t hnh thc dn s thun ty sang ch
chnh quyn chuyn ch, trong cc qun vng c th t mnh cai tr hoc cai tr thng
qua tng lp quan li. kh nng th hai, chnh quyn l yu v km n nh hn, bi v n
hon ton da vo thin ch ca nhng ngi dn c a vo h thng chnh quyn v
nhng ngi, nht l vo lc ri ren, c th ph hy chnh quyn mt cch d dng, bng cch
hoc l chng i ngm ngm hoc l chng i cng khai; v qun vng khng c c hi thc
thi quyn lc ti thng trong lc xo trn, bi v th dn v dn chng, vn quen nhn lnh t
tng lp quan li, khng sn sng tun lnh ngi trong lc ln xn nh th, v s chng c my
ngi m ngi c th tin cy vo thi im y ng vc . Bi vy, qun vng khng th tin
nhng g m ngi nhn thy vo nhng lc yn bnh, khi m dn chng cn n chnh quyn cho
nn mi ngi u ng vi ngi; tt c h u ha, v khi ci cht cn xa th tt c u ao
c s c hy sinh v ngi; nhng vo lc c bin, khi chnh quyn cn n dn chng, th ngi
ch thy c rt t ngi xung quanh. V tri nghim ny l rt nguy him bi v n ch c th
c th mt ln. Do , v qun vng khn ngoan cn theo ui cch cai tr sao cho dn
chng cn n chnh quyn v bn thn ngi trong mi tnh hung v mi hon cnh, khi th
ngi s lun thy h trung thnh.

10. Cch nh gi sc mnh ca cc vng

quc
Xt thy cn thit phi xem xt mt im khc khi nh gi c im ca cc cng quc ny:
l, liu qun vng c sc mnh , khi cn, c th t gip bn thn vi ngun lc ca chnh
mnh, hay ngi lun cn s tr gip ca ngi khc. V lm r im ny, ti coi nhng ngi
c th t gip bn thn bng ngun lc ca chnh mnh l nhng ngi c th, hoc l vi rt
nhiu ngi hoc rt nhiu tin, tuyn m qun i tham chin chng li bt c k no
tn cng h; v ti coi nhng ngi lun cn n s tr gip ca ngi khc l nhng ngi
khng dm ra mt chng li k th trn chin trng, m b bt buc bo v bn thn bng cch
n nu pha sau thnh ly. Trng hp th nht c bn ti, nhng s c nhc li khi c
dp. Trong trng hp th hai th ngi ta khng c g ni, tr chuyn ng vin cc qun
vng tch tr v cng c thnh ly, v khng phi bn tm n chuyn chin u bo v
t nc. V ai cng c vng chc thnh ly ca mnh, coi sc nhng mi bn tm ca dn
chng theo cch ni trn, v xin c nhc i nhc li, th s khng bao gi b tn cng m
khng bit trc, bi v ngi ta lun tn cng nhng ni m kh khn l r, v s khng d
dng g khi tn cng mt k cng c vng chc thnh ly ca h, v li khng b dn chng
cm ght.
Cc th quc c hon ton t do v c rt t t ai xung quanh, v h tun lnh hong
khi h thy tha mn; h chng s c hong ln nhng th lc ln bang bi h cng c thnh
ly n mc lm cho bt c ai cng thy rng nh chim h bng cch tn cng s rt mt mi
v kh khn, bi h c ho su v tng cao, c pho binh hng hu, v lun d tr lng thc,
nc ung v cht t cho mt nm trong cc kho chung. Hn na, gi cho dn chng
yn n v khng xa ri chnh quyn, h lun c cch to ra cng n vic lm cho cng ng
nhng ni cng vic quen thuc v l th mnh ca mi ngi, v ngi dn c h tr
theo ui cc vic lm ; h cng t chc rn luyn qun s cho mi ngi, hn th na, h c
nhiu sc lnh duy tr hot ng .
Bi vy, v qun vng no c mt thnh ly mnh, v khng bin mnh thnh k b gh tm,
th s khng b tn cng, hoc nu c bt c k no tn cng th ngi cng ch tht bi khi b tht
sng; mt ln na, bi v mi th trn th gii ny l rt d i thay nn gn nh khng th gi
mt i qun c nm trn chin trng m khng b quy ry. V ai c th ni li: nu ngi
dn c ti sn nm ngoi thnh v thy n b thiu ri th h s khng bnh tnh c na,
ri cuc bao vy di v li ch c nhn s lm cho h qun qun vng i; khi ti c th tr
li rng v qun vng y quyn lc v can m s vt qua nhng kh khn nh th bng
cch lc ny th cho nhng ngi dn nim hy vng rng tnh trng t hi s khng ko di,
lc khc th lm cho h s s c c ca k th, sau na l bo v mnh mt cch kho lo trc
nhng k c v qu liu lnh.
Hn na, rt t nhin, k th khi va n s t ph v hy hoi x s lc m tinh thn ca
ngi dn cn rt cao v sn sng bo v t nc; v v vy, qun vng khng nn chn ch;
bi v sau mt thi gian, khi m tinh thn ngui lnh, s tn ph xong xui, th vn xy ra
mt ri v khng cn gii php no na; v bi vy nn ngi dn sn sng on kt vi qun
vng, l ngi m lc y coi nh chu trch nhim vi h v vic nh ca ca h c b t ph
v ti sn ca h c b hy hoi khi nm di s bo bc ca ngi hay khng. Bn cht ca con
ngi l cm thy mc n vi nhng li ch m h cho i cng nhiu nh vi nhng li ch m

h nhn v. V th, nu mi th c xem xt k lng th s l khng kh cho mt qun vng

khn ngoan gi cho ch ca ngi dn vng vng t ngy u n ngy cui, khi ngi
khng bao gi qun gip v bo v h.
Ti thm ebook: http://www.taisachhay.com

11. Cc cng quc thuc gio hi

By gi ch cn phi bn ti cc cng quc thuc Gio hi, i vi cc cng quc ny th mi
kh khn u xy ra trc khi chim c n, bi v chng c th c thn tnh hoc l bng
kh nng hoc l nh vn may, v c th cai tr c chng m khng cn c hai; chng c
duy tr bng cc nghi l tn gio, l ton nng, v vi tnh cht nh th th cng quc ny c th
c cai tr tt, trong khi bt chp qun vng ca chng sng v ng x nh th no. Nhng
v qun vng ny c quc gia m khng bo v n, c thn dn m khng cai tr h; v cc
quc gia mc d khng c bo v cng khng ri khi tay cc ngi, ri thn dn mc d
khng c cai tr cng khng quan tm, v h khng c c mong mun ln kh nng xa
lnh cc ngi. Cc cng quc ny ch c an lnh v hnh phc. Tuy nhin, chng c gn gi
bi quyn nng m ch ca con ngi khng vi ti nn ti s khng ni thm v cc cng
quc ny na, bi Cha tn vinh v bo v chng cho nn vic bn v chng ch c th l hnh
ng ca k t ph v liu lnh.
Tuy nhin, nu c bt c ai hi ti l bng cch no Gio hi c c quyn lc th tp ln nh
vy, ch l k t Alexander cho n nhng k thng tr ngi (khng ch nhng ngi c
gi l k thng tr m cn l mi lnh cha v qu tc, cho d nh nht) u xem nh quyn lc
th tp - th m gi y vua nc Php run ry trc n, v n c th ui ngi ra khi nc
v tn ph Venice - mc d iu ny c th l rt hin nhin th ti vn thy khng phi l tha
khi nhc li t nhiu ghi nh.
Trc khi Charles, vua nc Php, vo chim nc th t nc ny nm di quyn cai
tr ca Gio hong, ngi Venice, vua Naples, cng tc x Milan v ngi Florence. Nhng k
cai tr ny u c hai mi bn tm ch yu: th nht, khng k ngoi bang no c dng v
lc xm chim nc , th hai, khng ai trong bn h c chim thm lnh th. Cc th lc
m ngi ta cn phi phng nht l Gio hong v ngi Venice. ch ng ngi Venice,
s thng nht ca cc bn cn li l cn thit, nh khi cn bo v x Ferrara; v gim bt uy
quyn ca Gio hong, cc bn s dng tng lp qu tc thnh Rome, vn lun chia lm
hai phe, phe gia tc Orsini v phe gia tc Colonna, lun c l do hc hc vi nhau, v ng
trc mt Gio hong vi kh gii trong tay, lm cho uy quyn ca ngi suy yu v tr nn v
hi. Mc d cng c nhng gio hong dng cm, nh Gio hong Sixtus [VI], nhng chng vn
may hay s khn kho no xa b nhng quy ri cho cc ngi. V thi gian tr v ngn ngi
ca Gio hong cng l mt nguyn nhn ca s yu km; trong mi nm, l thi gian tr v
trung bnh ca mt Gio hong, ngi kh m lm suy yu c phe phi no; ngay c nu, gi s
rng, Gio hong no c th gn nh tiu dit Colonna, Gio hong khc ln ngi v gy
hn vi gia tc Orsini, l nhng k s gip sc cho i th, th ngi cng khng c thi gian
tiu dit ngi Orsini. l l do ti sao quyn lc th tp ca Gio hong b xem nh .
Gio hong Alexander VI ln ngi sau , l ngi u tin trong tt c cc Gio hong cho thy
mt Gio hong vi tin bc v qun i trong tay c th chin thng; v bng s tr lc ca
Cng tc Valentino, nhn l do l cuc xm lng ca ngi Php, ngi ginh c tt c
nhng thnh cng m ti bn ti khi k v cc hnh ng ca Cng tc. Mc d thm tm
ca ngi khng mun em li quyn lc cho Gio hi, m l cho cng tc, nhng ngi thc
s cng hin cho s ln mnh ca Gio hi, iu m sau khi ngi mt i v Cng tc b suy
vong tr thnh di sn nh nhng n lc ca ngi.

Gio hong Julius ln ngi sau v thy rng Gio hi c th lc rt ln, thu tm ton b
x Romagna, gii qu tc thnh Rome suy yu n bt lc, v, do nhng trng pht ca Gio
hong Alexander, cc phe phi b tiu dit; ngi cng ngh ra mt kiu v vt ca ci cha
tng c p dng trc thi ca Alexander. Nhng vic lm khng nhng c Julius k
tc m thm ch cn c y mnh hn, v ngi mu toan chim Bologna, bp ngi
Venice v tng kh ngi Php khi nc . Ngi thnh cng trong tt c nhng cng cuc
, v ginh c nhiu tn nhim bi ngi lm tt c nhng iu l cho sc mnh ca
Gio hi ch khng v bt c c nhn no. Ngi cng ch ng hai phe Orsini v Colonna trong
vng cng ta m ngi t ra; v mc d c mt vi k trong bn h mun lm lon nhng
ngi vn gi vng hai iu: th nht, quyn lc ca Gio hi, nh ngi lm cho bn h khip
s; v th hai, khng cho h c Hng y ca mnh, nhng ngi s gy ra ri lon. Bi v khi
nhng phe phi ny c Hng y ca h th h s khng chu im lng na, cc Hng y nui nng
cc phe phi Rome v bn ngoi, v gii qu tc buc phi ng h h, ri t tham vng ca
cc gio s s ny sinh ri lon v bt n trong gii qu tc. Bi nhng l do ny, c Gio
hong Leo lm cho quyn lc ca Gio hong tr nn mnh m nht, v c th hy vng rng,
nu nhng ngi khc lm cho n ln mnh bng v kh th ngi c th lm cho n ln mnh
hn na v c tn knh hn na bng lng nhn t v c v bin ca ngi.

12. C bao nhiu loi qun i v lnh nh

thu
Sau khi xem xt ring r c im ca cc loi hnh cng quc nh t u ti mun bn n, v
sau khi xem xt n mt mc no nhng nguyn nhn lm cho chng tr nn tt hay xu,
ri trnh by nhng phng thc m nhiu ngi dng thn tnh v cai tr chng, by gi
ti ch cn phi bn mt cch khi qut v cc phng tin tn cng v bo v i vi tng
loi hnh.
Chng ta thy rng vic qun vng xy dng nn mng cho mnh l quan trng nh th
no, nu khng, ngi s phi tiu vong. Nn mng ch yu ca tt c cc vng quc, d mi
hay c hay hn hp, l lut php nghim minh v qun i mnh; v bi v s khng c lut
php nghim minh nhng quc gia khng c qun i mnh cho nn u c qun i mnh
th tt phi c lut php nghim minh. Ti tm gc li chuyn lut php v s bn v chuyn
qun i.
Bi vy, ti cho rng, qun i m qun vng dng bo v t nc phi l qun i ca
ngi, hoc h l lnh nh thu, l qun ca ng minh hay hn hp. Lnh nh thu v qun
ng minh th v dng v nguy him; v nu ai bo v t nc da vo i qun ny th s
khng bao gi c c s n nh cng nh an ton; do bn h l nhng k thiu on kt,
tham lam, v k lut v khng trung thnh, hung hng trc chin hu nhng hn nht trc
k th; h khng knh s Cha v cng chng trung thnh vi con ngi, v s sp s n
ngay khi b tn cng; bi v trong thi bnh th dn chng b chng cp bc cn trong chin
tranh th li b k th cp ph. S tht l h khng c tnh cm hay ng lc no gi vng
trn a ngoi khon tin cng t i, khng h phi hy sinh v ngi. H sn sng lm
lnh ca ngi khi ngi khng gy chin, nhng nu chin tranh xy ra h s b chy hoc ln lt
bit mt; iu ny ti khng gp nhiu kh khn chng minh, v s sp ca nc khng
c nguyn nhn no khc ngoi chuyn t mi hy vng trong nhiu nm vo lnh nh thu, v
mc d h th hin v c v nh hung hng vi nhau nhng khi ngoi bang ti th h s tr v
ng bn cht ca mnh. V th Vua Charles nc Php chim c nc ch vi mt mu
phn; v ngi ta ng khi bo rng ti li ca chng ta gy ra iu , nhng khng phi
l nhng ti li m h tng tng, m chnh l nhng ti li m ti va nhc n. V bi v
y l ti li ca cc qun vng cho nn cc ngi cng s b trng pht.
Ti mun bn xa hn v s bt cp ca i qun ny. Nhng tay ch huy i qun nh thu c
th gii m cng c th khng; nu h gii th ngi khng th tin h bi h lun kht khao sc
mnh c nhn, hoc bng cch ln t ngi, l ch nhn ca h, hoc bng cch p ch nhng
ngi khc, tri vi nguyn ca ngi; cn nu h bt ti th ngi s phi tiu vong nh l
thng tnh.
V nu ni rng bt c ai khi cm v kh u hnh ng nh th, cho d c phi l lnh nh
thu hay khng, th ti xin tr li rng khi phi dng n qun i, hoc bi mt qun vng
hay bi mt nn cng ha, th qun vng phi ch thn tham gia v nm quyn ch huy; chnh
th cng ha phi c ra cng dn ca chnh n; nu ngi c c ra khng tha mn yu cu
th phi thay th anh ta, v nu ngi c nng lc th phi kim sot bng lut l anh ta
khng xa ri k lut. V kinh nghim cho thy rng cc qun vng v cc chnh th cng ho,
n thng c m, tin nhng bc v i nht, cn cc i qun nh thu th chng lm

g ngoi chuyn ph hoi; v s kh nh chim mt nn cng ha c v trang bng chnh

cng dn ca mnh hn l nn cng ha c v trang bng qun lnh nc ngoi. Thnh Rome
v Sparta ng vng trong nhiu th h, t v trang v t do. Ngi Thy S v trang y v
kh t do.
Trong nhng trng hp s dng qun nh thu ngy xa, c mt v d l ngi Carthage, h
b p bc bi qun nh thu sau cuc chin tranh u tin vi ngi La M, mc d c cc s
quan ch huy l cng dn ca h. Sau ci cht ca Epaminondas, Philip x Macedonia c
ngi Thebes a ln lm ch huy qun i ca h, v sau khi chin thng th ng ta tc ot
lun s t do ca h.
Cng tc Philip cht, ngi Milan thu Francesco Sforza chng li ngi Venice, v sau khi
nh bi k th Caravaggio, ng bt tay vi chnh h chng ngi Milan, nhng ngi
thu mnh. Cha ng ta, Sforza, c N hong Johanna ca vng quc Naples nh hn
b ri b ta nn N hong buc phi ng vo vng tay Vua Aragon gi c vng quc ca
b. V nu trc y, ngi Florence v Venice m mang t ai nh lc lng ny v nhng
tay ch huy khng chim ngi qun vng, m ch bo v h, th ti c th ni rng, khi ,
ngi Florence gp may, bi v trong s nhng tng qun y nng lc, m ai cng s hi,
th mt s thua trn, mt s b chng i, cn nhng k khc th chuyn tham vng sang ch
khc. Ngi tht trn l Giovanni Acuto, v v khng chin thng nn lng trung thnh ca
ng khng c chng minh; nhng mi ngi u tha nhn rng nu ng ginh thng li th
ngi Florence nm di s nh ot ca ng. Gia tc Bracceschi lun chng li Sforza, do
hai bn canh chng ln nhau. Francesco xoay tham vng sang x Lombardy; Braccio th
chng li Gio hi v Vng quc Naples. Tuy nhin, chng ta hy bn n nhng s kin gn
y hn. Ngi Florence a mt ngi y nng lc l Paulo Vitelli ln lm ch huy qun i,
l ngi vn n danh ting ly lng t a v ca mt thng dn. Nu ng chim c
Pisa th khng ai c th ph nhn rng ngi Florence nn i vi ng, bi v nu ng tr thnh
ch huy qun i ca k th th h khng cn cch no chng c, v nu h i vi ng th
buc phi tun lnh ng. Ngi Venice, nu xem xt nhng thnh tu ca h, c nhn nhn l
hnh ng an ton v vinh quang khi a qun i ca mnh vo cuc chin, khi m h
chin u qu cm bng tng lp thng lu v dn thng c v trang. l trc khi h
chuyn sang chin u trn b, cn khi bt u chin u trn b th h t b li v i theo
kiu ca ngi . V khi bt u bnh trng trn b, bi v khng c nhiu lnh th, v v
danh ting ly lng nn h chng e s lp s quan ch huy; nhng khi h m rng di thi ca
Carmagnola, th h phi tr gi cho sai lm ny; do nhn thy ng l ngi dng mnh nht
(h nh bi Cng tc x Milan di s ch huy ca ng), v mt khc cng bit ng th
th no trong chin tranh nn h s rng s khng tip tc chin thng di s ch huy ca ng
na, v v l do h khng mun, m cng khng th ng ra i; v th, khng mt nhng
g thn tnh c mt ln na, h buc phi git ng bo v chnh h. Sau h c cc
tay ch huy nh Bartolomeo da Bargamo, Roberto da San Severino, B tc x Pitigliano v
nhng tay tng t, di s ch huy ca nhng k ny th h ch ngh n tht bi v khng h
bit chin thng, nh xy ra sau Vaila, ni h mt nhng g thn tnh c trong
sut tm trm nm vi bit bao kh khn ch trong mt trn chin. Bi v vi i qun th
chin thng cng n nhng t t, chm tr v khng ng k, cn tht bi th t ngt v bng
hong.
V t nhng v d ny, ti ngh n nc , t nc nhiu nm nm di s thng tr ca
i qun nh thu, ti mun tho lun v h k hn, mi ngi c th chun b ng x tt

hn vi h sau khi nhn thy qu trnh xut hin v tin b ca h. Ngi cn phi hiu rng
gn y ch b chi b , rng Gio hong chim thm nhiu quyn lc th tc, v rng
nc b chia r thnh nhiu tiu quc, nhiu thnh bang ln v trang chng li gii qu
tc, l nhng ngi vn c hong u i, chn p h, trong khi Gio hi cng u i h
c thm quyn lc th tc: nhiu thnh bang khc, cng dn ca h tr thnh qun vng. T
a n mt tnh cnh gay go l nc mt phn nm trong tay Gio hi v mt phn
trong tay cc nn cng ha, Gio hi gm cc thy tu v nn cng ha ca cc cng dn vn
khng quen vi v trang nn c hai bt u thu ngoi nhn. Ngi u tin em li ting tm
cho i qun nh thu l Alberigo x Conio, ngi gc x Romagna. T i qun ny, Braccio
v Sforza xut hin, l nhng ngi m sinh thi tng nm ton quyn . Sau xut
hin tt c cc ch huy khc vn ang ch huy qun i nc n tn by gi; v ngy tn cho
s gan d ca h n, khi nc b vua Charles giy xo, b Vua Louis cp ph, b Vua
Ferdinand quy ri v b ngi Thy S s nhc. Nguyn tc ch o ca h l, u tin s h
thp uy tn ca b binh nng cao uy tn ca h. H lm nh th bi v h khng th tuyn qu
nhiu lnh do sng da vo tin cng v khng c lnh th ring, v qun s b binh t i khng
th em li uy th cho h; bi vy, h chuyn sang thu k binh vi s lng khim tn m h
c th duy tr v ca ngi; v iu dn n hon cnh him ngho l trong mt i qun
hai mi ngn ngi khng c ni hai ngn b binh. Ngoi ra, h tm mi mu chc gim
thiu nhng mt mi v nguy him cho bn thn v qun lnh ca mnh bng cch khng git
chc trn chin trng m bt t binh ri th v iu kin. H khng tn cng cc thnh ph
vo ban m; qun lnh trong thnh cng khng tn cng tri lnh vo ban m; h chng o
ho p lu xung quanh tri ng qun, cng khng tin hnh chin dch vo ma ng. Tt c
nhng iu ny c qun k cho php v chng c a ra gip h n trnh nhng mt
mi v him nguy nh ti ni; v th h a nc ri vo cnh n l v nhc nh.

13. Qun ng minh, qun hn hp v qun

i quc gia
Qun ng minh, l mt loi qun v dng khc, c dng n khi mt v qun vng cng
vi lc lng ca mnh c mi vo vi mc ch tr gip v bo v, nh Gio hong Julius
lm gn y; trong khi tin hnh cuc chin chng li Ferrara, ngi nhn ra s km ci ca
qun nh thu nn quay sang ng minh, v tha thun vi Ferdinand, Vua Ty Ban Nha,
nhn h tr bng binh lnh v v kh. Nhng i qun ny c th hu dng v tt vi t quc
ca h, cn i vi k gi h vo h tr th h lun l iu bt li; bi v nu tht bi th s
nghip ca k s dang d, cn nu thnh cng th k tr thnh t nhn ca h.
V mc d lch s c nhiu v d, ti khng mun b qua v d mi y vi Gio hong Julius
II, m s liu lnh l khng th hiu ni; bi v, do mun chim Ferrara, ngi hon ton t
mnh vo tay ca ngoi nhn. Nhng s may mn ca ngi em n c hi sau rt, cho nn
ngi cha phi nm tri ng ca s la chn vi vng ; bi v, qun nh thu hnh qun ti
Ravena v ngi Thy S xut hin v nh ui c qun xm lc (iu ny vt qu
mi mong i, ca ngi v c nhng ngi khc), cho nn dn n tnh hung ngi khng
phi lm t nhn ca k th, v chng b chy; cng khng phi lm t nhn ca qun nh
thu, v ngi chin thng bng lc lng khc ch khng phi h.
Ngi Florence, hon ton khng c qun i, thu mi nghn qun Php chim Pisa,
chnh v vy m h lm cho mnh phi chu him nguy nhiu hn tt c mi ln kh khn
khc.
Hong ca Constantinople, chng li cc nc lng ging, mang mi ngn qun Th
Nh K vo Hy Lp, l nhng k khng mun b i khi chin tranh kt thc; l im khi
u thi k n l ca Hy Lp vo nhng k d gio.
V vy, hy cho nhng ai khng mun chinh phc s dng nhng i qun ny, bi h nguy
him hn nhiu so vi lnh nh thu; nu s dng h th s suy vong ca ngi l tt yu; h
on kt trn vn, tun phc ln nhau trn vn; trong khi th lnh nh thu, khi m h
chin thng ri, vn cn cn nhiu thi gian v c hi tt hn mi c th gy hi cho ngi; h
khng phi l mt khi thng nht, h c ngi thu v tr lng, v mt tay khc, k c
ngi t lm ch huy bn h, th khng th ngay lp tc c quyn lc lm hi ngi. kt
lun, iu nguy him nht lnh nh thu l s hn nht, cn ngoi binh l s liu lnh. V
th, qun vng khn ngoan lun trnh dng nhng i qun ny v chuyn sang dng qun
i ca mnh; v th tht bi cng qun i ca mnh cn hn l chin thng cng qun i ca
ngi khc, v chin thng c c s khng phi l chin thng thc s khi nh qun i ca
k khc.
Ti khng do d khi dn ra trng hp ca Caesar Borgia v nhng hnh ng ca ng. V
Cng tc ny tin vo Romagna vi qun ng minh, mt i qun ton lnh Php, v cng
h chim c Imola v Forli; nhng sau , khi thy i qun ny khng ng tin cy, ng
quay sang dng lnh nh thu v ngh l t nguy him hn, ng thu gia tc Orsini v Vitelli;
sau khi s dng cng thy h khng ng tin, thiu trung thnh v nguy him th ng loi b
v quay sang dng qun i ca mnh. S khc bit c th nhn thy d dng gia cc i qun
ny l khi xem xt s khc bit trong ting tm ca Cng tc khi ngi dng ngi Php, khi

ngi dng Orsini v Vitelli, v khi ngi s dng qun i ca chnh mnh, i qun c lng trung
thnh m ngi lun tin tng v cn ngy mt gia tng; ngi cha bao gi c n trng hn
th khi mi ngi u thy rng ngi lm ch hon ton qun i ca mnh.
Ti khng mun ra khi nhng trng hp ca ngi v nhng v d mi y, nhng ti
khng mun b st Hiero x Syracuse, ngi m ti tng nhc n trn. Ngi ny, nh
ti ni, tr thnh thng lnh qun i Syracuse, ng nhanh chng nhn thy i qun nh
thu, c hnh thnh ging nh i qun nh thu ca ngi chng ta, l v dng; v
dng nh ng khng th gi h li cng khng th b h i nn ng chia nh h ra, v
ri sau chin u bng qun i ca chnh mnh ch khng dng ngoi binh na.
Ti cng xin nh li mt v d t Kinh Cu c ph hp vi ch ny. David ngh Saul
mnh u vi Goliath, tay qun qun ngi Philistine, v, cng c lng can m cho David,
Saul trao cho ng b v kh ca mnh; nhng David t chi ngay khi eo chng ln lng v
ni rng ng khng th s dng chng c,ng mun i mt vi k th bng chnh cy cung
v thanh ao ca mnh. Tm li, v kh ca k khc c th tut khi lng ngi, hoc chng
ngi xung, hoc chng tri ngi tht cht.
Vua Charles VII, cha ca Vua Louis XI, tng gii phng nc Php t ngi Anh bng chnh vn
may v lng can m ca ng, nhn thy cn phi v trang bng lc lng ca chnh mnh,
v ng t ra trong vng quc cc sc lnh v k binh v b binh. Sau , con trai ng l vua
Louis gii tn b binh v bt u thu lnh Thy S, sai lm ny cng vi nhng sai lm khc,
nh ngy nay chng ta thy, l ngun cn ca nhng him ha cho vng quc; bi v khi
cao uy th ca ngi Thy S th ng hon ton h thp gi tr qun i ca mnh, v th ng
gii tn lun lc lng b binh; cn k binh ca ng th ph thuc vo ngi khc, cho nn
khi h quen chin u bn cnh ngi Thy S th dng nh lc ny h khng th chin
thng m khng c ngi Thy S. Th nn ngi Php khng th chng li ngi Thy S v
khng c ngi Thy S th h khng th sn sng chin u vi k th khc. V vy qun i
Php tr thnh hn hp, mt phn nh thu v mt phn quc gia, c hai gp li l mnh hn
nhiu so vi ch c qun nh thu hay ch c qun ng minh, nhng li km hn hn so vi
qun i quc gia ring. V v d ny chng minh rng, Vng quc Php c th l bt kh
khut phc nu sc lnh ca Charles c trin khai rng ri v duy tr.
Nhng s nng cn ca con ngi, khi bc vo mt vic ban u tng l tt, khng th
pht hin ra nhng him ha n giu bn trong, nh ti ni trc y v chng bnh st dai
dng. Do vy, ngi no cai tr mt cng quc m khng nhn ra nhng tai ha n tn khi n
cn k th thc s l khng khn ngoan; v s khn ngoan ny ch c s t ngi. V nu thm
ha ln u xy ra vi ch La M c xem xt k th s thy rng n bt u vi vic thu
ngi Goths; bi sc mnh ca La M bt u suy gim t v tt c s dng mnh lm
nn ch lc by gi c chuyn sang ngi khc.
V vy, ti kt lun rng khng mt vng quc no c th an ton m khng c qun i ring;
nu khng th mi chuyn s ph thuc hon ton vo vn may ch khng c s dng cm
bo v c t nc trong gian nguy. V mt ngi khn ngoan lun nhn thc v nh gi
c rng khng c g thiu chc chn v km n nh bng danh ting hay quyn lc c to
nn khng bng sc lc ca chnh mnh. Qun i ring l i qun c hnh thnh t cc
thn dn, cng dn hay nhng k di trng; tt c nhng i qun khc u l lnh nh
thu hay qun ng minh.

V cch t chc mt qun i ring s n mt cch d dng nu nhng quy tc m ti ngh

c xem xt nghim tc, v nu ai xem xt cch m Philip, cha ca Alexander i , v
nhiu th ch cng ha cng nh cc qun vng v trang v t chc qun i, th s thy
l nhng quy tc m ti lun bm cht.

14. Qun vng v binh php

Bc qun vng khng nn c mc tiu hay t duy no khc, m cng khng nn hc bt c
iu g khc, ngoi chin tranh v cc quy tc ca n v phng php rn luyn; bi v l
ngh thut duy nht thuc v ngi tr v, v n khng ch l sc mnh nng bc nhng ngi
sinh ra l qun vng m cn gip ngi ta tr thnh qun vng t a v thng dn. V
ngc li, c th thy rng khi cc qun vng ngh nhiu n nhng chuyn d di m khng
ngh n qun s th h s mt nc. Nguyn nhn u tin dn ti mt nc l coi thng
ngh thut ny; v ci s gip ngi thn tnh mt quc gia chnh l tr thnh bc thy v binh
php. Francesco Sforza nh binh nghip m tr thnh Cng tc x Milan t a v thng dn;
v con ci ng, v n trnh nhng gian kh v kh khn ca qun s m ang t cng tc li
tr thnh dn thng.
Mt trong nhng tai hi m vic khng c v trang gy ra l khin ngi b coi thng, m y
l mt trong nhng s nhc nh m bc qun vng phi trnh, nh s bn ti lt na y. Bi
v khng h c s tng xng no gia mt k c v trang v mt k khng v trang; v s l v
l khi mt k c v trang li phi tun phc mt k tay khng, v mt k khng c v trang
li an ton gia by ti c v kh. Bi v bn ny th khinh mit, cn bn kia th nghi ng nn h
khng th sng tt vi nhau c. V v vy, bc qun vng khng hiu binh php, ngoi
nhng bt hnh khc c nhc n, s khng c binh s tn trng v ngi cng chng th
tin cy h. Cho nn, ngi khng bao gi c ngng suy ngh v ngh thut chin tranh, v
trong thi bnh th phi mit mi vi chuyn rn luyn hn c trong chin tranh; nhng vic
ny c thc hin bng hai cch, mt l hnh ng v hai l hc tp.
Xt v hnh ng, trn ht l ngi phi gi cho qun i ca mnh c t chc v luyn tp
tht tt, thng xuyn sn bn, nh th m c th quen vi gian kh, v t nhiu bit v bn
cht ca a hnh, ri tm hiu xem ni mc ln th no, thung lng hnh thnh ra sao, ng
bng nm u, hiu c c tnh ca sng ngi v m ly, v qua tt c nhng iu ny
tr nn cn thn cao . Nhng kin thc ny b ch theo hai cch. u tin, h hc hiu v
t nc mnh, v bo v n tt hn; sau , vi s hiu bit v quan st a hnh ny, t tr
i h d dng tm hiu thm bt c iu g khc cn phi hc; bi v i ni, thung lng, ng
bng, sng sui v m ly, v d nh Tuscany, c mt s tng ng no so vi nhng ni
khc, th nn nu c kin thc v chng nc ny th ngi ta cng d dng bit v nc
khc. V v qun vng no thiu nhng k nng ny l thiu phm cht m mt ngi ch huy
phi c, bi v chng dy ngi cch gy bt ng cho k th, cch chn ni ng qun, dn qun,
b tr trn a, v cch vy hm thnh ph chim u th.
Philopoemen, Vua x Achaean, ngoi nhng li ca ngi khc m cc nh vn dnh tng, cn
c khen ngi v ngay trong thi bnh ng cng khng ngh n iu g khc ngoi chuyn
binh php; khi cng bn b thm cc vng qu, ng thng dng li v tranh lun vi h: Nu
k th trn nh i kia, cn qun ca chng ta y, th bn no c li th? Lm th no
tn cng chng m khng ph v i hnh? Nu chng ta mun rt lui th nn rt nh th no?
Nu k th rt lui th chng ta nn truy kch th no? Va i ng, ng va t ra nhng tnh
hung m i qun c th gp phi; ng lng nghe kin ca h v by t quan im ca mnh,
ni r l do; nh nhng tho lun lin tc m vo thi chin khng bao gi xy ra nhng
tnh hung bt ng m ng khng bit cch x tr.

Tuy nhin, rn luyn t duy, qun vng cn c s, v hc hi hnh ng ca nhng

ngi v i, xem cch h gn gi bn thn trong chin tranh, tm nguyn nhn ca chin thng
v tht bi, trnh tht bi v hc hi cch chin thng; v trn ht hy hnh ng nh nhng
ngi v i tng lm, xem ngi c khen ngi v ni danh trc mnh l mt tm gng,
tip tc l ngi c thnh tu v vic lm c ngi i trc lun ghi nh trong tm tr, nh
Alexander i noi theo Achilles, Caesar noi theo Alexander, v Scipio noi theo Cyrus. Bt k
ai c v cuc i ca Henry, do Xenophon vit, cng s nhn ra Scipio hc tp nh th
no lm nn vinh quang, v Scipio noi theo s thanh bch, tnh nh nhn, lng nhn o
v lng ho hip m Xenophon miu t v Cyrus. V qun vng khn ngoan cn quan st
nhng nguyn tc nh th, v khng bao gi ngh ngi trong thi bnh m phi gia tng tim
lc cng vi s chm ch c th sn sng khi chin tranh, nh vy, nu thi vn i thay th
ngi cng chun b ng u vi s may ri ca n.

15. S ngi ca v ph phn

By gi cn phi xem cc quy tc x th m qun vng s dng vi thn dn v bng hu. V
ti bit rng nhiu tc gi vit v chuyn ny, ti hy vng s khng b xem l t ph khi li
ni v n ln na, c bit l trong khi tho lun ti s trnh phng php ca ngi khc. Tuy
nhin, nh ca ti l vit ra iu g hu ch cho ai nm chc n nn ti cho rng tm hiu
s tht v mt vn th hay hn l tng tng v vn ; nhiu ngi v ra nhng nn
cng ha v cng quc chng bao gi xut hin hay c nhn thy trn thc t, bi v chuyn
ngi ta sng nh th no c khong cch rt xa vi chuyn ngi ta nn sng nh th no, ri
ngi ta th vi nhng g lm ngh v nhng g nn lm, nhng chuyn ny s a
n s dit vong ch khng phi s sng cn ca h; bi v ngi mun sng hon ton theo
chun mc o c ca mnh th s sm gp iu t hi s hy dit anh ta trong s rt nhiu
nhng t hi m anh ta gp phi.
Do vy, vic mt qun vng mun gi mnh th phi bit cch lm chuyn sai tri l iu cn
thit, cn c s dng n hay khng th ty vo mc cn thit. Nh th, hy gc nhng
chuyn tng tng v qun vng sang mt bn, v ch bn n nhng g l tht, ti cho rng
tt c mi ngi khi c ni n, v c bit l cc qun vng a v cao sang, u ni bt
v nhng phm cht lm cho h hoc l c ngi khen hoc l b ch trch; th cho nn ngi
ny th ni danh l ho phng, k kia th keo kit, ni theo kiu Tuscan (bi v ngi tham lam
trong ngn ng ca chng ta l ch ngi mun chim ot ca ngi khc, cn h tin l
ch ngi khng mun dng nhng g m mnh c); ngi ny ni danh ho phng, k kia
th tham tn; ngi ny c c, k kia nhn t; ngi th trung thnh, k th phn bi; ngi th
o l v hn nht, k th to bo v dng cm; ngi nh nhn, k kiu cng; ngi thanh tnh,
k dm ; ngi chn thnh, k xo tr; ngi sng o, k v thn; v nhiu na.
V ti bit l ai cng tha nhn rng mt qun vng th hin tt c nhng phm cht c
cho l tt trn y phi l ngi ng c ca ngi nht; tuy nhin, bi v chng khng th
hon ho m cng khng th quan st c trn vn, do iu kin xung quanh chng ta khng
cho php, nn bc qun vng phi khn ngoan bit cch trnh nhng iu nhc nh ca
nhng thi xu c th khin ng mt nc; v cng l gi mnh, nu c th, trnh c nhng
th cha n ni lm mt nc; nhng nu khng th trnh c th ngi cng khng nn qu
do d m mc k bn thn mnh vi chng. V xin nhc li, ngi khng khng cn bn tm khi
b mang ting v nhng thi xu m nu khng c chng th vic gi nc s kh khn, bi v
khi xem xt mi vic mt cch k lng th s nhn thy rng c nhng vic nhn thy l o
c nhng nu lm theo th s b tiu vong; trong khi , c nhng vic nhn thy l xu nhng
nu lm theo th s an ton v thnh vng.

16. Ho phng v keo kit

Bt u vi c tnh u tin k n trn, ti cho rng s l tt khi ni danh l ho phng. Tuy
nhin, s ho phng c s dng m li khng em n danh ting cho ngi th s lm hi
ngi; bi v nu ngi thc hnh mt cch chn thnh v nh l n cn phi nh vy th n c th
chng c ai bit n, v ngi s khng trnh c iu ting ca chuyn ngc li. Th nn,
bt c ai mun gn gi danh ting vi mi ngi xung quanh l mt ngi ho phng th khng
th n trnh bt c du hiu no ca s xa hoa; nh vy bc qun vng c khuynh hng mua
tt c ti sn, v cui cng s bt buc phi chn p dn chng mt cch qu ng, nh thu
h, ri lm bt c iu g c tin, nu mun gi ting l ho phng. iu ny nhanh chng
lm cho ngi tr thnh ng gh tm i vi dn chng, v khi ngho i th ngi s chng cn
my gi tr i vi bt k ai; v vy, vi s ho phng ca mnh, chu nhiu thit hi v c t
tng thng, ngi b tc ng ngay v rc ri u tin v b e da bi mi nguy sm n; t
nhn ra iu , v mun rt lui khi n, ngi ngay lp tc chuyn sang chu iu ting v h
tin.
Do vy, khi khng th thc hnh c tnh ho phng theo cch m n c th c nhn nhn
ngoi chuyn chi tiu qu nhiu, nu khn ngoan th bc qun vng khng nn s mang ting
h tin, bi v n lc no ngi s c coi trng hn ch khng ch l s ho phng, khi m
thu nhp ca ngi l , khi ngi c th bo v bn thn khi mi s tn cng v c kh nng
theo ui s nghip m khng phi gnh nng ln vai dn chng; nh vy ngi cn ho
phng vi nhng ngi m ngi khng ly g ca h c, l hng h sa s, v h tin vi nhng
k m ngi khng cho h g ht, d ch mt vi xu.
Chng ta cha thy chuyn ln lao no trong thi i ny m li khng c thc hin bi
nhng ngi c xem l h tin; tt c nhng k cn li u tht bi. Gio hong Julius II c
ng h ln ngi nh ting l ho phng, nhng sau y ngi khng c gi iu , khi
ngi gy chin vi Vua nc Php; v ngi tin hnh nhiu cuc chin tranh m khng phi
t thm thu kha ln thn dn ca mnh, bi v ngi chi tr chin ph pht sinh bng nhng g
ngi tit kim by lu. V vua hin ti ca Ty Ban Nha khng th nh chim v cai tr nhiu
ni nu ngi ni ting nh ho phng. V vy, khng phi cp bc ca dn chng, c th
bo v c bn thn, khng tr nn ngho kh v khn kh, khng b buc phi tham
tn, th bc qun vng nn gi li t nhiu tnh h tin, bi v n l mt trong nhng tnh xu
s gip ngi cm quyn.
V nu c ai li ni rng, Julius Caesar ginh c ngi hong bng s ho phng ca
mnh, v nhiu ngi khc ginh c a v cao nht nh ho phng v c coi l ho
phng, th ti xin c tr li l: hy xem ngi ang l qun vng hay ang trn ng tr
thnh qun vng. Trong trng hp th nht, ho phng l nguy him; trong trng hp th
hai, c ting ho phng l iu rt cn thit; v Caesar l mt trong nhng ngi mun tr
thnh ngi ng u thnh Rome; nhng nu ngi sng st sau khi t c v tr v
khng gim bt chi tiu, th ngi ph hng chnh quyn ca mnh. V nu ai ni rng,
nhiu ngi l qun vng, v lm nhng chuyn hin hch bng qun i ca mnh, l
nhng ngi c xem l ho phng, ti s tr li: hoc l v qun vng chi tiu bng tin ca
mnh, hoc ca thn dn, hoc ca ngi khc. Trong trng hp th nht, ngi cn tit kim;
trong trng hp th hai, ngi khng nn b qua bt c c hi no th hin s ho phng.
V i vi v qun vng ang chin u cng qun i ca mnh, chu cp cho h bng cp
bc, git dc v tng tin, dng ti sn ca ngi khc, th s ho phng l cn thit, nu khng

ngi s khng c qun lnh i theo. V i vi nhng ca ci khng phi ca ngi, cng khng
phi ca thn dn ca ngi th ngi c th l mt tay ho phng, nh Cyrus, Caesar v Alexander
lm, bi v n s khng lm suy chuyn danh ting ca ngi nu ngi hoang ph ca ci ca
ngi khc, m cn bi p thm; ch c hoang ph ca ci ca chnh ngi l s gy tn hi m
thi.
V chng c g lng ph nhanh bng s ho phng, bi v trong khi ho phng th ngi v
ang nh mt sc lc dnh cho ho phng, v nh th s tr thnh ngho tng hoc b khinh
thng; nu khc i, mun trnh ngho tng th ngi s phi tham tn v ng ght. Trc ht,
bc qun vng phi bo v mnh trnh khi b khinh thng v ngho tng; m s ho phng
th a ngi ti c hai. V th, s l khn ngoan khi chp nhn ting l h tin, iu s lm ngi
mang ting nhng khng b ght b, cn hn l b buc phi tm kim ting tm bng tnh ho
phng ri chu ting l tham tn, ci s gy ra th on.
Ti thm ebook: http://www.taisachhay.com

17. c c v nhn t, c yu hay b s

By gi tip tc vi nhng c tnh khc c nhc n trn, ti ni rng mi qun vng
nn khao kht c xem l nhn t ch ng l c c. Tuy nhin, ngi cn phi cn thn
khng s dng lng nhn t sai cch. Caesar Borgia b cho l tn bo; th nhng, s tn bo
ha gii c x Romagna, thng nht, khi phc ha bnh v khun kh . V nu iu
ny c xem xt ng mc, ngi s c xem l nhn o hn ngi Florence, nhng ngi
v mun trnh ting tn bo cho php ph hy Pistoia. V th, khi mun gi cho thn dn ca
mnh thng nht v trung thnh th bc qun vng khng nn ngi mang ting l c c; bi v
ch cn nu ra vi v d l c th thy rng ngi cn nhn t hn nhng k v nhn t qu l m
xy ra tnh trng hn lon, theo l git chc v cp bc; nh vy th nhng k lm
tn thng c dn tc, trong khi nhng hnh quyt do qun vng ra lnh th ch lm tn
thng c nhn no m thi.
V so vi tt c cc qun vng khc th tn vng s khng th trnh c ting tn bo, bi
v quc gia mi lun trn y e da. Virgil, qua nhn vt Dido, bo cha cho s bt nhn
ca triu i ca b l v n mi m, rng:
S phn kha cht ch ca ti
Ngai vng cn cha yn, v mt t nc bui s sinh
buc ti phi bo v bng tt c sc lc
V gn gi b ci bng s nghim khc ny
Tuy nhin, qun vng nn cn trng khi tin tng v hnh ng, ngi cng khng nn t mnh
th hin s s hi, m phi tin ti mt cch bnh tnh vi s khn ngoan v lng nhn i,
cho s t tin thi qu khng bin ngi thnh bt cn v s nghi ng thi qu khng bin ngi
thnh qu qut.
T y ny sinh mt cu hi: gia c yu qu nhiu hn s hay c s nhiu hn yu qu
th iu no tt hn? C th tr li rng ngi ta nn mun c hai, nhng, bi v tht kh hp
nht chng trong cng mt ngi cho nn c s nhiu hn c yu s an ton hn, nu
phi chn mt trong hai. Bi v iu ny c th c khng nh mt cch ph qut i vi con
ngi, l h thng v n, hay thay i, gi to, hn nht v hm li, v khi m ngi thnh
cng th h s theo ngi hon ton; h s dng cho ngi mu ca h, ti sn ca h, cuc sng
ca h v con ci h, nh ni, l khi hon nn cn xa ; cn khi hon nn cn k th h s
quay sang chng li ngi. V bc qun vng no tin tng hon ton vo li ha ca h, l l
vi nhng s thn trng khc th s b tiu vong; bi tnh bng hu c c nh mua bn ch
khng phi nh s cao c v thanh nh ca tm hn l tn ti trn thc t, nhng n khng
c m bo, v vo lc hon nn th khng nn da vo; ngi ta t lng l khi tn cng
mt ngi c yu mn hn l mt ngi b e s, bi v tnh yu c gi gn bi mt mi
rng buc c th gy trc bt c c hi no c li hn; cn ni s hi th gn gi ngi bng
s e da trng pht, l iu khng bao gi thay i.
Tuy nhin, qun vng cn gy s hi sao cho, nu ngi khng c nhn tm th cng khng b
th ght; bi v ngi c th sng tt trong hon cnh c knh s m khng b ght, l iu

lun c th lm c khi ngi khng xm phm n ca ci ca b ti v thn dn cng nh v

con h. Tuy nhin, khi cn phi lm g nh hng n mng sng ca ai th ngi cn phi
thc hin vi phn quyt hp l v l do r rng, nhng trc tin ngi phi khng c ng
n ti sn ca ngi khc, bi ngi ta c th nhanh chng qun i ci cht ca cha mnh ch
khng qun ti sn tha k. Ngoi ra, l do tc ot ti sn l chng bao gi thiu; v th
mt khi k no sng nh cp bc th s lun tm thy l do chim ot ca ngi khc;
tuy nhin l do tc i mng sng, th ngc li, l kh tm v tri qua nhanh chng. Tuy
nhin, khi qun vng ang c qun i v ang kim sot mt lng binh s ng o, th ngi
nn xem nh chuyn b mang ting c c, v khng nh th th ngi khng bao gi gi c
qun i thng nht v thc thi ng bn phn.
Trong s nhng chin cng ng ngi ca ca Hannibal, y l chin cng ng k: lnh o mt
i qun ln, bao gm nhiu chng tc, chin u nc ngoi m khng c bt ng no xy
ra, gia h vi nhau v vi ngi, ngay c khi ngi ang thun li hay ang gp kh khn. iu
ny c c chng nh g khc hn ngoi s tn bo v nhn tnh ca ngi, nhn t ny cng
vi s dng mnh v song lm cho ngi c knh trng v khip s di con mt ca binh
lnh, nhng nu khng c s tn c th nhng c tnh khc khng to nn uy quyn
ca ngi. V nhng tc gi thin cn ca ngi cc chin cng ca ngi t gc nhn ny ri li
ph phn nguyn nhn ca chng t gc nhn khc.
Chuyn cc c tnh khc l khng cho qun vng c th c chng minh bng trng
hp ca Scipio, ngi xut sc nht, khng ch trong lc ng thi m cn trong tm tng
ca mi thi i, b qun i chng li Ty Ban Nha. iu ny xy ra khng v nguyn nhn
no khc ngoi s nhn t qu mc cho binh lnh nhiu s phng tng vt qu k lut
qun i. V th ng b Fabius Maximus khin trch trong Vin Nguyn lo, gi l k ph hoi
qun i La M. Ngi Locri b mt cn thn ca Scipio st hi nhng Scipio khng bo th
cho h, s kiu ngo ca hn cng khng b trng pht, hon ton l do bn tnh d di ca ng.
n mc c ngi trong Vin Nguyn lo, mun bo cha cho ng, ni rng c nhiu ngi
bit cch trnh sai lm hn l sa cha sai lm ca ngi khc. Nu ng tip tc cm qun th
tnh kh ny s hy hoi danh ting v vinh quang ca Scipio vo mt lc no ; nhng nh
ng di s kim sot ca Vin Nguyn lo cho nn tnh cch tai hi ny khng nhng t giu
mnh m cn gp phn vo vinh quang ca ng.
Tr li cu hi rng nn c yu mn hay nn c knh s, ti kt lun rng, ngi ta yu
mn l do ch ca h v knh s l do ch ca qun vng, bc qun vng khn ngoan nn
t bn thn mnh vo v tr m ngi kim sot c ch khng phi ngi khc kim sot;
ngi ch phi c gng trnh b on ght, nh lu m thi.

18. Cch gi ch tn ca qun vng

Mi ngi u bit rng bc qun vng bit gi ch tn, sng chnh trc v khng la di l
ng c ca tng. Tuy nhin, kinh nghim ca chng ta cho thy rng nhng qun vng lm
nn nhng chuyn v i li l nhng ngi t gi li ha, m li bit nh la ngi ta bng
mu m, v cui cng vt xa nhng ngi c gi ch tn. Ngi phi bit rng c hai cch
tranh ot: mt cch l bng lut php, cch kia l bng v lc; cch th nht thch hp vi loi
ngi, cn cch th hai dnh cho loi th; nhng bi v cch th nht thng l khng nn
cn s dng n cch th hai. Do vy, bc qun vng cn phi bit cch i c lt th ln lt
ngi. iu ny c cc tc gia c i dy cho cc bc qun vng mt cch giu hnh
tng, h k cu chuyn Achilles v nhiu vng hu thi xa c gi cho Centaur
Chiron nui nng, k gip h trng thnh bng k lut ca y; iu ch c ngha l, khi c
mt s ph na ngi na th th bc qun vng phi bit cch s dng bn nng ca c hai;
ci ny m khng c ci kia th s khng bn lu c. Bc qun vng, do buc phi theo bn
tnh ca d th mt cch khn ngoan, th nn chn c co ln s t; bi v s t khng th t
trnh c by, cn co th khng th chng li si. Th nn, cn phi l co pht hin ra by
v l s t da si. Nhng k ch n gin hc theo s t s khng hiu c nhng iu
ny. V vy, mt ngi cai tr khn ngoan khng th, v cng khng nn, gi li khi m s trung
tn nh th c th gy hi cho ngi, v khi nhng l do buc ngi phi cam kt khng cn
na. Nu con ngi l hon ton tt th li gio hun ny chng lm g, nhng bi v con
ngi l xu v s khng gi ch tn nn ngi cng khng cn phi gi li vi h. Cng chng
bao gi thiu l do chnh ng bc qun vng bo cha cho s thiu cam kt no . V s
cc v d gn y c th c vin dn minh chng cho iu ny, cho thy nhiu hip c v
giao kt b mt hiu lc v khng c tc dng v s bi tn ca cc qun vng; v k no
bit r nht cch i lt loi co th s thnh cng hn c.
Nhng iu cn thit l phi bit kho lo ngy trang tnh cch ny, v phi ng vai mt k gi
v v o c gi; con ngi kh n gin, v rt l thuc vo nhu cu trc mt, cho nn k
no mun la di th s lun tm c ngi sn sng mnh b la. Ti khng th im lng
trc mt v d mi y. Alexander VI khng lm g ngoi chuyn la di ngi khc, cng
khng bao gi ngh rng s khng la di na, v ng lun tm c nn nhn; bi v khng
bao gi c ai c quyn lc ln hn khng nh hay c li th mnh m hn xc quyt mt
vic, nhng ri li chng tn trng n bao nhiu; th l s la di ca ngi lun thnh cng nh
ngi mun, bi v ngi hiu rt r gc khut ny ca con ngi.
V vy, bc qun vng khng cn phi c tt c nhng phm cht tt nh ti k ra, nhng
cn phi lm nh c tt c. V ti cng dm ni iu ny na, rng, c nhng phm cht v
lun sng ng nh th th nguy him; cn lm ra v nh c chng thi th li hu ch; lm ra
v nhn t, trung tn, nhn o, c c tin, chnh trc v i loi nh th, nhng li gi mt t
tng kin nh rng s khng sng nh vy, th ngi s c kh nng v bit cch lm th no
hnh ng ngc li.
V ngi cn phi hiu rng, bc qun vng, c bit l ngi mi ln ngi, khng th tun theo
tt c nhng iu m ngi ta cho l tt, bi v gi gn t nc, ngi buc phi hnh ng
ngc li vi lng tin, tnh bng hu, tnh nhn o v tn gio. Chnh v th, ngi cn phi c
mt t duy lun sn sng thay i khi m vn mnh v thi th bt n phi thay i, tuy nhin,
nh ti ni, ng trnh xa iu tt nu ngi khng cn phi trnh, nhng khi b bt buc th
phi bit cch xoay s.

V l do ny m bc qun vng phi cn trng khng bao gi c li ni no tht ra t ming

ngi m li khng trn y nm phm cht k trn y, ngi hin ra trc dn chng tht
nhn t, trung tn, nhn o, chnh trc v c c tin. Khng c g quan trng bng ra v c
phm cht cui cng ny, v con ngi nh gi ch yu qua hnh nh hn l vic lm, bi l
bn cht ca mi ngi khi nhn thy ngi, v ca c s t nhng ngi tip xc vi ngi. Ai
cng thy nhng g m ngi t ra l ang c, rt t ngi thc s hiu c ngi l nh th no,
v thiu s t i khng dm i ngc vi quan im ca m ng, l nhng ngi c
qun vng bo v; v khi ng trc hnh ng ca tt c mi ngi, c bit l ca cc bc
qun vng, nu ci g m ngi ta khng khn ngoan nhn nhn th ngi ta s nh gi
qua kt qu.
V l do , hy qun vng c quyn chinh pht v cai tr t nc, cc phng cch s
lun c nh gi trung thc, v ngi s c mi ngi ngi ca bi qun chng lun b thu
ht vo vic dng nh phi lm v kt qu ca n; v trn th gian ny th ch c qun chng,
cho nn thiu s ch tm thy ch ca mnh khi m qun chng khng cn ch nng nu.
Mt v qun vng thi hin ti, m ti khng tin nhc tn, khng rao ging iu g khc
ngoi ha bnh v lng trung tn, v ngi khng a c hai th ; v nu ngi cn theo ui hai
th th chng ly ca ngi tn tui v c s nghip rt nhiu ln ri.

19. Trnh b khinh mit v th ght

Cho n gi, lin quan n nhng tnh cch c bn n trn y, ti ni n nhng
tnh cch quan trng hn, cn nhng tnh cch khc th ti mun bn ngn gn trong phn khi
qut ny, rng qun vng phi quan tm, nh ni n t nhiu phn trn, n vic trnh
nhng chuyn c th lm cho ngi b th ght hay khinh mit; v khi thnh cng th ngi
phi hon thnh bn phn ca mnh ri cho nn ngi khng cn phi e s bt c mi lo b ch
trch no khc.
Nh ti ni, ci lm cho bc qun vng b cm ght nhiu nht l s tham tn, chim ot
ti sn v v con ca thn dn, bc qun vng phi trnh xa c hai chuyn . V khi ti sn v
danh d ca h khng b ng ti th a s dn chng s sng trong s toi nguyn, v ngi ch
cn u tranh vi tham vng ca mt thiu s, l nhng k c th b kim ch mt cch d dng
bng nhiu cch.
Qun vng b khinh mit khi tht thng, nh mn, nhu nhc, bn tin, thiu quyt on,
ngi phi trnh nhng iu ny nh trnh cc cn ng; v ngi cn c gng th hin s v
i, lng dng cm, s tn nghim v sc mnh trong nhng vic lm ca mnh; v trong i x
ca ngi vi thn dn, ngi cn chng t rng cc phn quyt ca mnh l khng th thay i, v
ngi cn gn gi danh ting ca mnh sao cho khng k no c th ngh rng s la di hay dn
d c ngi.
V qun vng ginh c s knh trng rt ln l ngi to ra c nhng n tng nh vy,
v ngi c c s knh trng s khng d b mu hi; bi v, khi dn chng u bit ngi
l mt ngi xut sc v sng knh ngi th vic tn cng ngi s gp phi kh khn rt ln. V l
do ny, bc qun vng cn c hai ni s, mt l t bn trong, l thn dn ca ngi, hai l t
bn ngoi, l nhng th lc khc. i vi v th hai, ngi bo v mnh bng cch v trang mnh
v c ng minh tt, v nu v trang mnh th ngi s c binh s tt, mi chuyn s lun bnh
yn bn trong khi bn ngoi bnh yn, tr khi b khuy ng bi m mu; v ngay c khi bn
ngoi c bt n, nu ngi tin hnh cc chun b v sng nh ti ni, v ng bi quan th
ngi s chng li c mi cuc tn cng, nh Nabis ngi Sparta lm m ti k.
Cn i vi thn dn ca mnh, khi bn ngoi bin ng th ngi ch phi quan tm n chuyn
h s m mu ngm ngm, v ngi c th t bo v trc chuyn bng cch trnh b cm
ght v khinh mit, v bng cch lm cho nhn dn hi lng vi ngi, l iu cn thit nht m
ngi phi lm, nh l ti ni kh di dng trn. V mt trong nhng bin php hiu nghim
nht m bc qun vng c th dng chng li cc m mu l khng b dn chng cm
ght v khinh mit, bi v k m mu chng li qun vng lun trng ch c lm hi lng
dn chng bng vic ngi b ph trut; tuy nhin k m mu s khng can m lm vic
nu n ch xc phm n dn chng m thi, bi v khi kh khn m k m mu phi
i mt l v cng ln. V kinh nghim cho thy rng, c nhiu m mu nhng ch vi ci thnh
cng; bi v k m mu khng th hnh ng n c, cng khng th tm ra ng mu tr
nhng tay m y tin l ang bt mn, v ngay khi tit l nh vi mt tay bt mn th tc l ta
cho hn phng tin hn t tha mn, bi v ch cn t gic ta l hn c th c c
mi u th; nh vy, khi nhn ra li ch ca vic lm , v nhn ra nhng ngi khc l ng
ng v y nguy him, th hn phi l mt chin hu him c, hoc phi l mt k th c bit
ngoan c ca qun vng, th mi trung tn vi ta.

V, gi gn vn , ti cho rng, pha k m mu th chng c g ngoi ni s hi, ghen ght

v vin cnh b trng pht ang lm y khip s; cn pha qun vng th c ngi vua, lut php,
s bo v ca bng hu v quc gia ang che ch ngi; nh th, thm vo tt c nhng iu ny
cn c thin ch ca nhn dn na, th khng th c k no liu lnh m m mu g. Trong khi
thng thng th k m mu phi lo s trc khi thc hin, trong trng hp ny th y cn
phi s c ci hu ca ti c; bi lc ny y c k th l ton th nhn dn, th nn khng th
mong g chy thot.
V s v d v chuyn ny c th c dn ra, nhng ti s hi lng vi mt, xy ra trong th h
cha ng chng ta. Annibale Bentivogli, qun vng x Bologna (l ng ca Annibale hin thi),
b gia tc Canneschi st hi, l nhng k m mu chng li ng, khng ai trong gia nh ng
sng st ngoi Giovanni cn th di: ngay sau v st hi, dn chng ni dy v git c gia tc
Canneschi. iu ny xy ra l do thin ch ca nhn dn m gia nh Bentivogli c c khi
Bologna; thin ch ny ln n mc, sau ci cht ca Annibale Bentivogli th dng h ny khng
cn ai cai tr t nc, nn khi bit tin Florence c mt ngi trong dng h
Bentivogli, lc vn c cho l con ca mt th rn, th ngi Bologna ti tn Florence
tm v trao cho ng ta quyn cai tr th quc ca h, v n c ng ta cai tr cho ti khi
Giovanni tui tham chnh.
Bi th, ti cho rng bc qun vng khng cn suy ngh nhiu n cc m mu khi m nhn
dn tn knh ngi; nhng khi nhn dn th nghch, v cm ght ngi, th ngi phi e s mi th
v mi ngi. Cc quc gia c t chc tt v nhng qun vng khn ngoan chm nom
mi cch khng y tng lp qu tc n ng cng, gi cho dn chng hi lng v tha
mn, bi y l nhng th quan trng nht m bc qun vng c th c.
Nc Php l mt trong nhng vng quc c t chc v cai tr tt nht thi i ca
chng ta, v ti quc gia ny c th tm thy nhiu thit ch tt lm ch da cho t do v an
ton ca nh vua; trong s , u tin phi k n Ngh vin v thm quyn ca Ngh vin. Bi
v ngi, l ngi khai sinh ra vng quc, thc c tham vng v s ngo mn ca gii qu
tc, nn xc nh rng mt cht li ch s l cn thit kim sot h; v, mt khc, cng thc
c s cm ght ca dn chng, do s hi, i vi qu tc nn ngi mun che ch h, tuy
nhin ngi khng mun iu ny tr thnh s quan tm c bit ca nh vua; v vy, g b
iu ting m gii qu tc c th khoc cho ngi l u i dn chng, v dn chng s ni l ngi
u i qu tc, ngi lp nn mt trng ti, l ngi c th n p k mnh v nng k yu
m khng gy ra tai ting cho nh vua. Khng th c s sp t no tt hn hay hiu lc hn
cch lm ny, v cng khng th c bin php no an ton hn cho nh vua v cho vng quc.
T trng hp ny, c th rt ra mt kt lun quan trng, l bc qun vng c th chuyn
nhng chuyn gy ra tai ting cho ngi khc thc hin, v gi nhng vic tao nh cho mnh.
Hn na, ti cho rng qun vng nn nng niu gii qu tc nhng ng v th m lm cho
mnh b dn chng cm ght.
C l i vi mt s ngi tng nghin cu v cuc sng v ci cht ca cc hong La M th
nhiu ngi trong s h c th l v d tri ngc vi kin ca ti, khi bit rng vi v hong
sng ho hip v th hin nhng phm cht tuyt vi ca tm hn nhng vn nh mt
ch hay b dn chng git cht, l nhng k m mu chng li h. Bi vy, vi mong mun
tr li nhng phn bin ny, ti s nhc li tnh cch ca vi hong , v s cho thy rng
nguyn nhn dn n s suy tn ca h khng khc g nhng iu ti khng nh; cng lc
, ti s ch a ra xem xt nhng im ng ch vi nhng ai mun nghin cu cc s
kin thi .

i vi ti, s l y khi cp n tt c cc hong k tc tr v ch k t thi

Marcus Trit nhn ti thi Maximinus; l Marcus v con trai l Commodus, Pertinax, Julian,
Severus v con trai l Antonius Caracalla, Macrinus, Heliogabalus, Alexander v Maximinus.
Trc tin, cn phi lu l, trong khi nhng cng quc khc ch c tham vng ca gii qu
tc v s kiu ngo ca dn chng l nhng chuyn phi ng u, th cc hong La M cn
c mt kh khn th ba l phi chu ng s tn bo v tham lam ca binh lnh, mt vn y
kh khn v tng l nguyn nhn cho s suy tn ca nhiu v hong ; v rt kh lm hi
lng c binh lnh ln dn chng; do dn chng th yu ha bnh, v v th h yu mt qun
vng an nhn, trong khi binh lnh li yu mt qun vng hiu chin, l ngi can m, tn c
v a cp bc, nhng phm cht m h mun ngi th hin vi dn chng, h nhn c
nhiu lng bng v c th bc l lng tham v s c c ca h.
V th nn vn ny lun dn ti chuyn b lt ca cc v hong khng c uy quyn,
hoc do dng di hoc do t gy dng, v hu ht trong s h, c bit l nhng k mi ln ngi
vng, khi nhn ra rc ri gia hai pha i nghch ny, u c khuynh hng lm hi lng binh
lnh v quan tm rt t n s tn thng ca dn chng. Hnh x nh vy l cn thit bi v
cc bc qun vng khng th chp nhn chuyn b th ght cho nn trc tin h s trnh
khng b ai th ght, v khi khng th thc hin c iu th h phi c gng cn trng ti
a trnh s th ght ca nhng k c th lc nht. Do vy, nhng v hong cha nhiu
kinh nghim s c nhu cu chiu c binh lnh nhiu hn l dn chng; cch hnh x ny c th
tr thnh u im ca cc ngi hoc c th khng, ty thuc vo chuyn bc qun vng bit
cch duy tr uy quyn ca mnh i vi h nh th no.
T nhng nguyn nhn nh th, Marcus (Aurelius), Pertinax v Alexander, tt c l nhng
ngi khim tn, yu cng l, ght s tn bo, nhn o v n ha, u c mt kt cc ng
bun, ngoi tr Marcus; ch c Marcus l sng v cht trong vinh d, bi v ngi k v ngi
hong ca dng h, v khng mc n c binh lnh ln dn chng; v sau na, c nhiu phm
cht ngi khc knh trng, ngi lun gi hai phe trong tm kim sot khi ngi ti v, v
khng b th ght hay khinh thng.
Tuy nhin Pertinax th li c a ln ngi hong tri vi nguyn vng ca binh lnh, l
nhng k quen sng phng tng di thi Commodus, h khng th cam chu cuc sng lng
thin m Pertinax mun p t; v th, c l do b th ght, thm vo l b khinh thng
do tui tc cao, nn ngi b lt ngay khi mi ln cm quyn. V n y th cn phi lu
rng s th ght sinh ra do nhng vic tt cng nhiu nh nhng vic xu, do vy, nh ti
ni, bc qun vng mun gi vng triu ca mnh thng bt buc phi lm nhng iu ti
t; bi v khi nhm ngi m ngi cn bo v chnh mnh tr nn i bi - c th l dn
chng hay binh lnh hay qu tc - th ngi phi tun theo mun ca h v lm hi lng h, v
khi th nhng vic tt s lm hi ngi.
Chng ta hy th xem trng hp ca Alexander, mt ngi tt bng n mc, mt trong
nhng iu ca ngi dnh cho ngi trong sut mi bn nm tr v l khng h c ai b ngi gn
ti cht m khng qua xt x; tuy nhin, ngi b cho l nhu nhc v l n ng m b m iu
khin nn ngi b khinh thng v qun i lp mu chng li ngi v h st ngi.
By gi chuyn sang xem xt cc tnh cch ngc li ca Commodus, Severus, Antoninus
Caracalla v Maximinus, ngi s thy tt c h u c c v tham tn - nhng ngi m tha
mn binh lnh ca mnh khng ngn ngi gy ra cho dn chng mi ti li; v tt c h, ngoi

tr Severus, u c kt cc ti t; trong con ngi ca Severus c rt nhiu s can m cho nn,

trong khi gi cho binh lnh hu ho, mc d n p dn chng nhng ngi vn tr v thnh cng;
bi v s can m lm cho ngi tr nn rt ng khm phc trong mt ca binh lnh v dn
chng, trong dn chng th c t trong tm l kinh ngc v knh s, cn binh lnh th tn
trng v hi lng. V bi v nhng vic lm ca ngi n ng ny, a v ca mt tn vng,
l ln lao, ti mun vit ngn gn v chuyn ngi bit cch i lt loi co v s t, nhng bn
nng m mt bc qun vng cn bt chc, nh ti ni trn.
Ngay khi nhn thy s chm chp ca Hong Julian, ngi thuyt phc qun i m ngi
ang ch huy ti Slavonia rng cn phi ko qun n Rome v bo th cho ci cht ca
Pertinax, ngi b cn v ca hong st hi; vi ci c ny, v khng t v l mun ot
ngi, ngi a qun ti Rome, v ti nc trc khi ngi ta bit l ngi khi binh. Khi
ngi ti Rome, Vin Nguyn lo, v khip s, bu ngi lm Hong v git Julian. Sau vn
cn hai tr ngi i vi Severus, ngi ang mun tr thnh k thng tr ton b vng quc;
mt vn l chu, ni Niger, thng lnh o qun chu, t xng l hong ; v vn
kia l phng Ty, ni c Albinus, cng c tham vng tr thnh hong . V ngi nhn
thy rng s l nguy him nu tuyn b th nghch vi c hai, cho nn ngi quyt nh tn cng
Niger v ph d Albinus. Ngi vit th cho Albinus ni rng, do c Vin Nguyn lo bu
lm Hong , ngi mun c chia s nim vinh d vi ng ta v phong tng ng ta danh
hiu Caesar; hn na, Vin Nguyn lo ph chun Albinus tr thnh ng cp vi ngi;
tt c u c Albinus chp nhn l ng s tht. Nhng sau khi Severus chinh phc v tiu
dit Niger, bnh nh c cc vn pha ng, ngi tr v Rome v t co vi Vin Nguyn
lo l Albinus khng cm nhn c nhng li ch ngi ban tng m cn phn bi v tm
cch m hi ngi, v s v n ny, ngi phi trng pht Albinus. Sau ngi tm ti ng ta
Php v tc ot c vng triu ln mng sng ca ng ta. V th, ai nghin cu k nhng vic
lm ca Severus u nhn thy ngi l con s t qu quyt nht v l con co khn ngoan nht;
ngi c mi ngi knh s v tn trng, khng b qun i th ght; v khng cn t cu hi
ti sao ngi, mt tn vng, li mnh m nh th, bi v ting tm lng ly lun bo v ngi
trnh khi s th ght t dn chng v ngi s dng bo lc.
Antoninus, con trai ca Severus, cng l ngi li lc, v c nhng phm cht rt tuyt vi,
nhng phm cht lm cho ng ta c ngng m di con mt ca dn chng v c
binh lnh chp nhn, bi ngi l mt tay hiu chin, gii chu ng gian kh, coi thng tt c
cao lng m v v nhng th xa hoa khc, nn khin qun i yu mn. Tuy nhin, s tn
bo v man r ca ngi tht l gh gm v cha tng c, sau v s nhng git chc, ngi git
hi mt s ln dn chng thnh Rome v tt c dn chng Alexandria. Ngi b c th gii cm
ght v nhng ngi xung quanh th khip s, ri b mt s quan ch huy git ngay gia ba
qun. V n y th phi ch rng nhng ci cht nh vy l khng th trnh khi, do b
ging tr mt cch kin quyt bi mt s cam m mnh m v tuyt vng, bi v bt c ai
khng s cht th u c th ra tay; tuy nhin bc qun vng khng phi e s h nhiu lm, v
nhng k nh th l rt him hoi; ngi ch phi cn thn ng gy ra tn thng nghim
trng no cho nhng k m ngi trong dng hoc gn ngi khi thi hnh phn s. Antoninus
khng cn thn nh th, m li git hi mt cch s nhc mt ngi anh em ca vin s quan ch
huy kia, l ngi m ngi e nt hng ngy cho d vn gi lm v s ca mnh; khi v l ra th
thy rng iu l rt bt cn, v n a n s sp ca hong .
By gi ta hy bn v Commodus, ngi m ng ra c th cai tr ch rt d dng bi v,
l con trai ca Marcus, ngi tha k ngi vng, v ngi ch cn noi gng cha lm hi lng

binh lnh v dn chng l ; nhng vi bn cht tn bo v cc sc, ngi d di v lm bng

hoi binh lnh nh c th theo ui s tham tn m ngi p t ln dn chng; mt khc,
khng gi gn phm gi ca mnh, ngi thng thng i t th vi cc u s v lm nhiu vic
thp km khc, khng xng ng vi mt bc vng, thnh ra ngi tr nn tm thng
trong mt binh lnh, v va b th ght bi bn ny li b bn kia khinh mit, cho nn ngi b
lp mu to phn v st hi.
Cng phi bn v tnh cch ca Maximinus. Ngi l ngi rt hiu chin, v qun i, khi
chn ght s yu ui ca Alexander, ngi m ti nhc n, git Alexander v a ngi
ln ngi. Ngi chng ngi c bao lu v c hai iu khin ngi b th ght v khinh mit; th
nht l ngi tng l chn cu Thrace nn b khinh thng (iu ny nhiu ngi bit v b
mi ngi xem l mt s s nhc), th hai l khi ln ngi ngi tr hon khng ti Rome nhn
ngi v chnh thc; ngi cng c ting v s tn bo khng khip khi lm nhiu chuyn tn c,
thng qua bn tay ca cc thi th Rome v nhng ni khc trong ch, ri u u
ngi ta cng bc tc trc ngun gc ti tin v s hi trc s tn c ca ngi. u tin l
chu Phi ni lon, sau l Vin Nguyn lo cng vi ton th dn chng thnh Rome, v ri c
nc m mu chng li ngi, bao gm chnh qun i ca ngi. Sau , khi bao vy Aquileia
v gp kh khn khng chim c, binh lnh gh tm s tn bo ca ngi, v do khng cn
s hi nhiu khi thy c nhiu ngi chng li ngi nn h git ngi.
Ti khng mun bn v Heliogabalus, Macrinus hay Julian, l nhng v hong b khinh mit
r rng v b xa b nhanh chng; tuy nhin ti mun a phn trao i ny n kt lun rng
cc qun vng thi i ca chng ta gp khng nhiu kh khn trong vic mang li cho binh
lnh mt s tha mn hn mong i, bi v ch cn nung chiu bn h mt cht l chuyn s
nhanh chng n tha; khng ai trong s cc v qun vng ny c qun i l nhng tay k cu
trong b my cai tr v hnh chnh ca cc a phng, cng nh trong qun i ca ch La
M; v trc y vic lm hi lng binh lnh quan trng hn vic lm hi lng dn chng th by
gi tt c cc qun vng, tr hong Th Nh K v quc vng Ai Cp, u cn phi lm hi
lng dn chng ch khng phi l binh lnh, v dn chng c quyn lc mnh hn.
trn y ti xem hong Th Nh K l mt ngoi l v ngi lun duy tr bn mnh mi hai
nghn lnh b binh v mi lm nghn k binh m bo cho s an ton v sc mnh ca quc
gia iu ngi cn phi lm l b qua mi mi quan tm n dn chng v phi gi cho binh lnh
hu ho vi mnh. Vng quc ca quc vng Ai Cp cng vy, hon ton nm trong tay binh
lnh, v lp li ln na l ngi khng quan tm n dn chng m ch cn hu ho vi binh lnh.
Tuy nhin, cn ch rng chnh th ca ngi Ai Cp khng ging vi cc chnh th khc, l do
l n ging vi ch Gio hong ca Cng gio, khng th gi l mt nn qun ch th tp m
cng khng phi l nn qun ch mi; bi v con trai ca qun vng c khng phi l ngi
ni ngi, m ngi ni ngi s c nhng ngi c thm quyn la chn, cn cc hong t
vn ch l qu tc m thi. V khi tun theo nhng tp qun c xa th n khng th c gi l
mt nn qun ch mi, bi v y khng tn ti nhng kh khn nh vn thy cc nn qun
ch mi; mc d qun vng l mi nhng thit ch ca nh nc vn l c, v n c iu
chnh li n nhn qun vng nh th ngi l ngi tr v c truyn ngi.
Hy quay li vi ni dung ca chng ta, ti ni rng bt k ai quan tm n n u nhn thy s
th ght hay khinh mit u cht ngi i vi cc v hong c nhc n trn, v cng
nhn ra ci cch m s vic din ra, mt vi trong s cc nhn vt hnh ng th ny v s khc
th th khc, ch mt ngi trong mi hng hnh ng i n c kt cc tt v s cn li th
chu bt hnh. Bi v s l v ch v nguy him cho Pertinax v Alexander, l nhng tn vng,

nu bt chc Marcus, ngi c k tha ngi vng; tng t, s l tai ha cho Caracalla,
Commodus v Maximinus nu bt chc Severus, bi h khng c dng kh cho php
mnh i theo du chn ca Severus. Th nn, bc qun vng mi nm chnh th th khng th
bt chc nhng hnh ng ca Marcus, m cng khng cn thit phi theo bc Severus, m
thay vo , ngi cn hc Severus nhng iu cn thit lp quc, v Marcus nhng iu
ph hp v c bo v quc gia , ang n nh v vng chc.

20. Pho i v nhng th khc m cc

qun vng thng tr n, c li hay c
hi?
Mt s bc qun vng, gi cho chnh quyn c an ton, tc kh gii ca dn chng;
mt s chia dn chng n sng cc vng t nh; s khc kch ng dn chng him khch
ln nhau; mt s khc thn hnh thu phc nhng k m h vn khng tin tng lc mi ln
ngi; mt s xy pho i; s khc p v ph hy chng. V mc d khng th a ra phn
xt cui cng v tt c nhng hnh ng ny tr khi nm trong tay nhng chnh quyn c th
phi a ra cc quyt nh, nhng ti s bn v chng mt cch d hiu nh chnh bn cht
ca chng cho thy.
Cha tng c v tn vng no tc v kh ca dn chng; m tri li, khi thy dn chng
khng c v trang th ngi lun trao v kh cho h, bi v khi c v trang th lc lng
s thuc v ngi, nhng ngi m ngi khng tin cy tr thnh kh tn, v nhng k trung
thnh s vn trung thnh, cn dn chng th tr thnh thn tn ca ngi. Khi khng th v trang
cho tt c mi ngi, cng lc nhng k c v trang c hng li, th vic i i
nhng k cn li s d dng hn v s khc bit trong i x ny, l iu kh d hiu, bin
nhng k c v trang thnh ra ph thuc vo ngi, v nhng k khng c v trang s
thng cm cho ngi, vi suy ngh l ai chu nhiu him nguy hn v phc v nhiu hn s c
tng thng. Cn khi ngi tc v kh ca h th ngay lp tc ngi xc phm h v th hin
rng ngi khng tin h, v h hn nht hay v khng trung thnh, v suy ngh no trong hai ci
ny cng u gieo mm cho s th ght. V bi v khng th khng c v trang nn sau
ngi s s dng lnh nh thu, nhng k m bn cht c bn phn trc; ngay c nu
h l tt i na th cng khng bo v ngi trc nhng k th hng mnh v nhng thn
dn khng tin cy. Bi vy, nh ti ni, tn vng mt vng quc mi lun phn pht v
kh. Lch s c rt nhiu nhng v d nh vy. Nhng khi qun vng thn tnh mt quc gia
mi, m ngi s sp nhp vo thnh mt tnh, th s cn phi tc v kh ca dn chng ni ,
tr nhng k l thn tn ca ngi khi ngi thn tnh vng . Theo thi gian v khi c c hi
th ngi cn phi lm cho bn h mm yu v nhu nhc i; mi th phi c sp xp sao cho
tt c nhng k c v trang trong quc gia u l binh lnh ca chnh ngi, l nhng k st
cnh bn ngi trong vng quc c.
T tin chng ta, v nhng ngi t duy khn ngoan, tng ni rng cn phi gi Pistoia bng
cc phe phi v gi Pisa bng cc pho i; v vi t tng h kch ng xung t mt
s ch hu c th gi cc vng d dng hn. Vic ny c th tt vo thi , khi nc
ang trng thi cn bng quyn lc, nhng ti khng tin rng n c th c coi l khun
mu cho hm nay, bi v ti khng tin cn c th dng c cc phe phi; m ngc li, khi k
th tin vo cc th quc ang b chia r ca ngi th ngi s tht bi nhanh chng, l do l phe
yu nht s lun ng h lc lng ngoi bang, cc phe cn li th khng th chng ni.
Ti tin rng ngi Venice b nh hng bi nhng l do trn y nn nui nng phe Guelf
v phe Ghibelline cc th quc ch hu ca h; v mc d khng bao gi xy ra mu
nhng h nui dng xung t gia cc phe, lm cho dn chng b nh lc hng v nhng
khc bit gia h vi nhau m khng on kt chng li ngi Venice. iu ny, nh chng ta
thy, khng em li kt qu nh mong i, bi sau tht bi Vaila, mt phe ngay lp tc ly

li dng kh v chim c quc gia. Nh vy, nhng bin php kiu ny ch chng t s yu t
ca qun vng, bi v nhng cng quc vng mnh th nhng phe phi nh vy khng bao
gi c php tn ti; nhng bin php nh th vi mong mun gip qun vng cai tr thn
dn d hn ch c ch trong thi bnh, cn nu chin tranh xy ra th chnh sch ny l sai lm.
Khng h c cht nghi ng rng, cc qun vng tr thnh v i khi vt qua nhng kh khn
v tr ngi m cc ngi gp phi, v bi th nn s phn lm cho k th tri dy v lp mu
chng li cc ngi cc ngi c c hi tiu dit chng, nh th leo cao hn trn chic thang m
k th dng sn, c bit khi s phn mun lm cho mt tn vng tr thnh v i, do ngi
l ngi c nhu cu ln hn trong vic tm kim s tn vinh so vi v qun vng c tha k
ngi vng. Chnh v th, nhiu ngi cho rng mt qun vng khn ngoan, khi c c hi, nn
kho lo nui dng t nhiu s chng i nhm vo bn thn ri bp cht n v nh th
ting tm ca ngi s ni bt hn.
Cc qun vng, nht l nhng tn vng, thng tm thy s trung thnh v tr gip t
nhng k m h nghi ngi lc mi ln ngi hn l nhng k c tin cy ngay t ban u.
Pandolfo Petrucci, Vua x Siena, cai tr t nc ch yu bng nhng ngi tng b ng vc
ch khng phi nhng k kia. Tuy nhin vi vn ny th kh ai c th ni mt cch tng
qut, v n thay i rt nhiu ty vo tng c nhn; ti ch ni rng, nhng k no l th nghch
vo nhng bui u ca mt triu i, nu h l nhng k cn s nng nui nng chnh
h, th lc no cng c th thu phc c mt cch d dng, v h s gn b cht ch phc v
qun vng trung thnh, bi v h bit rng h cn xa b nhng n tng xu m ngi c
v h bng hnh ng; v v vy qun vng lun hng li t h nhiu hn t nhng k v
phc v ngi vi thi qu cn trng m l nh vi cng vic. V do vn ang bn lun
i hi, ti khng th khng nhc nh bc qun vng, ngi thn tnh c vng quc
bng s gip ca dn bn x, rng ngi cn phi xem xt cn thn l do khin h gip
ngi; v nu khng phi do thin cm t nhin dnh cho ngi m ch l do bt mn vi chnh
quyn ca h th ngi s ch c th gi ha kh vi h gia nhng kh khn v tr ngi rt ln,
bi v s khng th lm hi lng h. V khi xem xt k cc l do trong nhng v d c th ly ra
t thi xa xa hay hin nay, chng ta c th thy rng qun vng s d tr thnh hu ho vi
nhng ngi vn ng thun vi chnh quyn c, v v th l k th ca ngi, hn l vi nhng
k bt mn vi chnh quyn v v th ng h ngi v khuyn khch ngi chim ly n.
bo v vng quc c an ton hn, cc qun vng thng xy nhng pho i, ni c
th dng ch ng nhng k c m mu tn cng cc ngi, v cng l ni tr n khi b tn
cng trc. Ti cao h thng ny v n c s dng t xa ti nay. Tuy nhin, ngi Niccol
Vitelli thi chng ta phi ph b hai pho i Citta di Castello mi gi c vng quc
; Guidubaldo, Cng tc x Urbino, khi ginh li lnh a ca mnh, trc ngi b
Caesar Borgia nh ui i, san bng cc pho i x , v cho rng nu khng c cc
pho i th ngi kh mt x hn; gia tc Bentivogli cng quyt nh tng t khi tr
li Bologna. V th, cc pho i c hu dng hay khng l ty vo hon cnh; nu chng c ch
cho ngi mt ny th li c hi mt khc. V vn ny c th c suy lun nh sau: v
qun vng no e s thn dn ca mnh hn l qun ngoi bang th nn dng pho i, cn v
qun vng no s qun ngoi bang hn thn dn ca mnh th ng bn tm n vic . Lu
i Milan, do Francesco Sforza xy, tng v s cn, gy ra nhiu rc ri cho gia tc Sforza
hn bt k s ri lon no trong nc. V l do ny, pho i kh d tt nht chnh l khng b
dn chng cm ght, bi v cho d ngi c th gi c pho i nhng n li khng th cu
ngi nu nhn dn cm ght ngi, l do l khng bao gi thiu nhng k ngoi bang sn sng h

tr cho dn chng khi h v trang chng li ngi. Ngy nay, khng cn thy bt c qun
vng no s dng cc pho i nh vy, tr N b tc Forli sau khi chng b, B tc
Girolamo, b git hi; bi v nh c lu i b mi c th chu ng c cuc ni dy ca dn
chng trong khi ch s gip t Milan, v nh th m ginh li c vng quc; v tnh th
lc cng khng cho cc th lc ngoi bang h tr cho dn chng. Nhng sau cc
pho i khng c gi tr nhiu i vi b khi Ceaser Borgia tn cng, v khi dn chng, l k
th ca b, bt tay vi ngoi bang. Bi th, trong c ln trc v ln sau, b s an ton hn nu
khng b dn chng cm ght, ch khng phi nh c cc pho i. Khi xem xt tt c nhng
iu ny, ti nh gi cao c nhng ngi xy pho i ln nhng ngi khng xy, v ti ch
trch nhng ai v tin vo bn thn m t quan tm n chuyn b dn chng ght b.

21. Qun vng to nn uy danh nh th

no?
Khng g c th lm cho bc qun vng c knh trng hn l mt s nghip v i v tr
thnh mt tm gng tt. Chng ta c trong thi i ca mnh mt nhn vt l Ferdinand x
Aragon, c vua hin thi ca Ty Ban Nha. Ngi hu nh c xem l mt tn vng bi v,
nh vo tn tui v vinh quang, ngi t a v ca mt ng vua tm thng tr thnh v vua
li lc nht ca mt vng quc Kit gio; v nu xem xt cc hnh ng ca ngi th c th
thy chng l v i v mt s l phi thng. Khi va ln ngi, ngi tn cng Granada, v
hnh ng to bo ny tr thnh nn tng cho quyn lc ca ngi. Ban u ngi hnh ng
mt cch yn lng v khng e ngi bt c s cn tr no, ngi khin tm tr ca cc lnh cha
x Castile b chin tranh chon ht v khng cn quan tm n cc ci cch; v th h khng
bit l bng cch ngi dnh c quyn lc v uy th ln hn h. Ngi c th duy tr qun
i ca mnh bng tin ca Gio hi v ca dn chng, v nh cuc chin ko di m t nn
mng cho kh nng qun s, iu lm nn tn tui ngi.
Hn na, lun s dng tn gio nh ci c c th thc hin nhng m mu ln, ngi tn lc
nh ui v qut sch gia tc Moors khi vng quc ca mnh vi mt s c c nhum mu
sng o; khng th c mt v d no ng khm phc hn v him hoi hn. Vi cng mt
chiu bi nh vy, ngi tn cng Phi chu, ngi chim nc , cui cng ngi tn cng nc
Php; v bi th nn nhng thnh qu v m mu ca ngi lun v i, v chng gi cho u c
ca dn chng trng thi lo lng v kinh ngc, ri b chong ngp bi nhng thnh qu v m
mu . V cc hnh ng ca ngi din ra, ci ny ni tip ci kia, theo mt nhp m
khng ai c th c thi gian chng li ngi mt cch chn chn.
Tng t nh vy, s l rt hu dng cho bc qun vng khi tr thnh nhng tm gng c
sc trong cc vn i ni, ging nh nhng chuyn ca Bernabo x Milan, ngi m khi c
c hi v ly bt c k no trong x hi va thc hin c mt vic phi thng, c tt ln
xu, khen tng hay trng pht bng cch no , l vic lm m sau s c nhc n rt
nhiu. V trn ht, bc qun vng phi lun n lc trong mi hnh ng c th xy dng
hnh nh ca bn thn mnh nh mt ngi v i v xut sc.
Qun vng cng c knh trng khi th hin mnh hoc l ngi bn thc s hoc l k th
ng ngha, c th ni nh vy, khi ngi tuyn b ng h phe ny chng li phe kia m khng v
mt s rng buc no; hnh ng lun c li hn nhiu so vi vic ng trung lp; bi v khi
hai lng ging hng mnh ca ngi xung t vi nhau th h s l k m nu chin thng th ngi
s phi lo ngi h. Cho d trong trng hp no th tuyn b quan im v lm cho chin tranh
cng thng hn s lun c li cho ngi; bi v, trng hp th nht, nu ngi khng tuyn b
quan im ca mnh th ngi chc chc s tr thnh nn nhn ca k chin thng trong nim vui
thch v tha mn ca k bi trn, v ngi khng c g nh i, cng khng c g bo v hay
che ch. Bi ngi chin thng khng mun c nhng ng minh lng l, nhng k s khng
gip h lc hon nn; cn k bi trn cng khng cho ngi nng ta bi v ngi khng sn
lng n ly s phn ca h cho mc d c gm trong tay.
Antiochus tin vo Hy Lp do c ngi Aetolia c n nh ui ngi La M. Ngi c
s thn ti gp ngi Achaea, l ng minh ca ngi La M, thuyt phc h gi chnh sch
trung lp; cn pha kia th ngi La M thc gic h cm v kh. Vn ny c tho lun ti

hi ng ca ngi Achaea, i din ca Antiochus thuyt phc h gi thi trung lp.

i din ca La M bc li rng: C nh nhng li va c ni ra, rng s tt v c li hn
cho vng quc ca cc ngi khi khng can thip vo cuc chin ca chng ti, th y chnh l
iu khng th no sai lm hn; bi v nu khng tham gia th cc ng s b loi khi phn
thng ca ngi chin thng mt cch khng thng tic. Bi vy, chuyn lun lun xy ra
l, k khng phi l bn ca ngi s i hi ngi s trung lp, trong khi bn ca ngi s khn
ni ngi tuyn b quan im bng cch cm v kh. V nhng qun vng thiu c quyt,
trnh nhng him nguy trc mt, thng chn con ng trung lp, v thng b dit vong.
Cn khi bc qun vng tuyn b quan im ca mnh mt cch dng cm l ng h mt phe,
nu phe m ngi chn lm ng minh chin thng, cho d k chin thng c th hng mnh v
c th nh ot s phn ca ngi, nhng h mc n ngi, v v th c mt quan h hu ngh
gn b c thit lp; v ngi ta khng bao gi tr trn n bin mnh thnh biu tng
ca s v n bng cch p bc ngi. Hn na, chin thng khng bao gi tuyt i n mc k
thng trn khng cn phi tn trng g c, c bit l cng l. Cn nu ngi m ngi lm ng
minh bi trn th ngi s c h cu mang, v chng no cn c kh nng th ngi s gip
ngi, v ngi s tr thnh ng ch trong mt c c th s c gy dng li.
Trng hp th hai, khi hai bn tham chin l nhng k m ngi khng bn tm k no s
ginh chin thng th vic ng v mt pha cn l hnh ng khn ngoan hn na, bi v ngi
gip tiu dit bn ny bng s h tr dnh cho bn kia, bn m nu khn ngoan th c th t
cu mnh; v nu chin thng th bi v h khng th thng nu khng c s h tr ca ngi
nn h vn trong vng nh hng ca ngi. V y cn lu rng, qun vng nn ch
trnh lin minh vi mt k mnh hn mnh nhiu chng li ngi khc, tr khi s cp bch
bt buc phi lm, nh ni trn; bi v nu k chin thng th ngi s chu s nh ot
ca h, m qun vng th nn trnh b nh ot bi bt c ai. Ngi Venice lin minh vi
nc Php chng li cng tc x Milan v s lin minh lm cho h sp ny l cn phi
trnh. Tuy nhin khi khng th trnh khi, nh xy ra vi ngi Florence khi Gio hong v
Ty Ban Nha em qun tn cng x Lombardy, th trong trng hp nh th, v nhng l do
ni, qun vng nn ng h mt bn.
ng bao gi cho bt c mt chnh th no tng tng rng n c th chn nhng con
ng tuyt i an ton; m hy khin n chun b n nhn nhng hng i y bt trc, v
thng th ngi ta khng th trnh c kh khn ny m li khng vng vo mt rc ri
khc; bi s khn ngoan nm ch bit cch phn bit bn cht ca cc rc ri, v chn ci t
tai hi hn.
Bc qun vng cng nn th hin bn thn mnh l ngi chung ti nng, v vinh danh
nhng k ti gii trong mi lnh vc. ng thi, ngi nn khuyn khch thn dn theo ui ngh
nghip ca h mt cch bnh yn, c trong thng mi, nng nghip v trong mi ngnh ngh
khc m h lm, ngi dn khng phi xao nhng chuyn nng cao ngh nghip ca mnh
bi lo lng rng ngi s tc ot ca h, v ngi dn kia th khng phi ngn ngi giao
thng ch v mi lo thu kha; hn na, qun vng cn tng thng nhng k no c
nguyn vng thc hnh nhng ngh nghip cng nh c cc d nh di bt c hnh thc
no tn vinh th quc hay x s ca anh ta.
Hn th na, ngi nn cho dn chng c tiu khin vi cc l hi v cc mn trnh din vo
nhng ma thun tin trong nm; do mi th quc thng c chia thnh cc phng hi
hoc cng ng nn ngi cn tn trng cc thit ch ny, v thnh thong cn gp g h, cho h
thy bn thn mnh l tm gng v lng nhn t v ho phng; tuy nhin, ngi phi lun gi

c s tn nghim ca ng qun vng, v th nn ngi khng bao gi c chp nhn h

thp mnh trong mi hon cnh.

22. Qun s ca qun vng

Vic la chn by ti khng km phn quan trng i vi qun vng, v h c tt hay khng l
ph thuc vo s sng sut ca qun vng. nh gi u tin v nhng g lm nn bc qun
vng v tr tu ca ngi, l bng cch nhn vo nhng k k cn ngi; khi h gii giang v trung
thnh th ngi lun c nh gi l khn ngoan, bi v ngi bit cch dng nhng k ti nng
v gi c lng trung thnh ca h. Cn khi h khng c nh th th khng th c nh gi
tt v ngi, bi sai lm cn bn m ngi mc phi l la chn h.
Khng ai tng bit rng Antonio da Venafro l cn thn ca Pandolfo Petrucci, Vua x Siena, m
khng xem Pandolfo l ngi rt thng minh v c Venafro l cn thn. C ba cp tr tu: cp
th nht l t mnh hiu; cp th hai l trn trng ci hiu ca ngi khc; v cp th ba l
t mnh cng khng hiu m cng khng trn trng ci hiu ca ngi khc; cp th nht l
xut sc nht, cp th hai l tt, v th ba th v dng. V th, c th thy rng, nu Pandolfo
khng cp th nht th ngi cng cp th hai, bi v bt c khi no cn nh gi tt xu i
vi mt li ni hay vic lm th, cho d c th khng phi l ngi ch xng, ngi vn c th
nhn ra c s tt xu k cn thn, ri tn dng ci tt v chn chnh ci xu; nh
vy k cn thn khng mong g c th la di ngi, v s phi trung thc.
Hn na, c mt php th cha bao gi sai c th gip bc qun vng nh gi c cn thn
ca ngi; khi ngi thy k cn thn suy ngh nhiu cho li ch ca bn thn hn l cho ngi, v
m thm tm kim li ch cho bn thn trong mi vic th k khng phi l cn thn tt, m
ngi cng chng bao gi c th tin y; bi v mt k nm trong tay giang sn ca ngi khc
th khng bao gi nn ngh v bn thn mnh, m phi lun ngh n ch tng, v khng bao
gi bn tm n bt k iu g m ch tng khng quan tm.
Mt khc, gi cho cn thn trung thc, qun vng cn tm hiu k , vinh danh, ban pht
ca ci, dnh cho nhng iu t t, chia s vi k nim vinh d v s quan tm; v cng lc
lm cho y hiu rng y khng th ng mt mnh, nh th m chuyn c nhiu vinh d khng
khin y thm kht nhiu hn, nhiu ca ci khng khin y i nhiu hn, v nhiu u i s
khin y khng dm ngh n chuyn thay lng i d. Nh vy, khi m k cn thn, v cch m
qun vng i i cn thn, c nh vy th hai bn c th tin cy ln nhau, cn nu ngc
li th kt cc lun l t hi i vi hoc bn ny hoc bn kia.
Ti thm ebook: http://www.taisachhay.com

23. Lm th no trnh nhng k xu nnh

Ti khng mun b st mt phn quan trng ca ch ny, bi v n nguy him m bc qun
vng th li kh trnh khi, tr khi ngi rt khn ngoan v sng sut. l nhng k xu nnh,
y ry chn triu nh, bi v cc ngi t mn v nhng vic mnh lm, v mc no b
chng nh la, n ni kh trnh khi nhng k tai hi ny, v nu mun bo v bn thn th
cc ngi li gp phi nguy c b coi thng. Bi v khng c cch no khc bo v mnh trc
nhng k xu nnh ngoi tr vic lm cho h hiu rng ni s tht vi ngi khng h lm cho
ngi b tn thng; hn na, khi mi ngi ni s tht vi ngi th ngi khng h gim s tn
trng dnh cho h.
Bi vy, bc qun vng khn ngoan nn theo mt cch th ba l chn ra nhng k khn ngoan
trong nc, v cho ring h quyn t do ni tht vi ngi, v ch ni v nhng chuyn m ngi
yu cu, khng c ni v chuyn khc; nhng ngi nn hi h v tt c mi th v lng nghe
kin ca h, cui cng rt ra kt lun ca mnh. Vi cc qun s ny, ring r hay tp th,
ngi nn th hin sao cho mi ngi trong h hiu rng cng pht biu thoi mi th h cng
c c trng dng; ngoi nhng k ny, ngi khng nn nghe theo ai khc, m hy kin
nh vi vn ang theo ui v vng vng trong cc quyt nh ca chnh mnh. Nu lm
ngc li, qun vng hoc s b nhng k xu nnh lt , hoc thay i kin qu thng
xuyn dn n b coi thng.
Ti mun vin dn mt v d ng thi v vn ny. Cha Luca, cn thn ca Maximilian,
Hong hin thi, ni v hong ca mnh nh sau: Ngi khng tham vn kin ca ai c,
nhng li khng bao gi c phng n ca ring mnh cho bt c vic g. iu ny xy ra v ngi
theo ui cch lm tri ngc vi nhng g ni trn; do hong l mt ngi kn o nn
ngi khng ni vi ai v cc d nh ca mnh, cng khng tip nhn kin ca ai. Nhng khi
em ra thc hin th chng b tit l v c bit n, chng b cn tr ngay lp tc bi nhng
ngi xung quanh, v vn d b tc ng nn ngi b y chch khi cc d nh . V vy
kt cc l nhng g ngi lm hm nay s b ngi xa b vo ngy mai, v khng ai hiu c
nhng g ngi mun hay nh lm, v khng ai cn tin tng vo cc quyt nh ca ngi na.
Do vy, qun vng nn tm kim li khuyn, nhng ch khi ngi mun ch khng phi khi
ngi khc mun; hn th, qun vng nn khuyn khch mi ngi ng a kin tr khi
ngi hi ti; tuy nhin, ngi phi l mt ngi tm kim kin thng xuyn, v sau l mt
ngi lng nghe kin nhn i vi nhng chuyn m ngi yu cu; v, khi pht hin ra bt c
k no, v bt c l do g, khng ni vi ngi s tht th ngi cn cho h thy s thnh n ca
ngi.
V nu c ai ngh rng mt qun vng no li c n tng v s khn ngoan th
khng phi l nh kh nng ca ngi m l nh nhng qun s gii xung quanh ngi th, khng
cn nghi ng g na, h nhm ln, bi y l mt nh lut khng bao gi sai: bc qun
vng no t thn khng phi l ngi khn ngoan s khng n nhn li khuyn tt, tr khi
nh may mn m ngi giao ph hon ton cng vic ca mnh cho k no m may mn li l
mt ngi rt khn ngoan. Thc s th trong trng hp ngi s c t vn mt cch hiu
qu, tuy nhin hon cnh s khng ko di c lu, bi v mt tay lo luyn nh th s
nhanh chng ot ngi ca ngi.

Tuy nhin nu bc qun vng cn cha nhiu kinh nghim m li nhn li khuyn t nhiu
ngi th ngi s khng bao gi c c cc kin thng nht, ngi cng khng bit cch
tng hp chng nh th no. Mi qun s s ngh n quyn li ring ca h, v qun vng s
khng bit cch kim sot hay hiu thu c h. V h khng lm khc c, bi v con ngi
s lun khng trung thc vi ta tr khi ta buc h phi trung thc bng cch cng p. V vy,
cn phi ngm hiu rng nhng qun s gii, cho d u ra chng na, c mt trn i ny l
nh s khn ngoan ca qun vng, ch khng phi l nh cc qun s gii m qun vng
mi c c s khn ngoan.

24. Cc qun vng nc tng nh

mt vng quc
Nhng ngh va ri, nu quan st k, s gip tn vng c th n nh vng vng, lm cho
ngi ngay lp tc c an ton v yn n trong nc hn c khi ngi ti v t lu. Bi v cc
hnh ng ca tn vng s b xt nt mt cch hp hi hn l cc hnh ng ca v qun
vng c truyn ngi, v khi c nhn nhn l c nng lc th cc ngi s c nhn tm hn
nhiu v c c s gn b cht ch hn l ngi c dng di; do ngi ta b thu ht bi hin
ti nhiu hn l qu kh, cho nn khi h nhn thy hin ti l tt p th h hng th n v
khng i hi thm; h cng s bo v qun vng ti a nu ngi khng qun cc trch nhim
khc. V th, v tn vng khai m mt vng quc mi s vinh quang gp i khi t im v
cng c vng quc bng lut l tt, qun i tt, ng minh tt v mt tm gng sng; vy
th k no sinh ra l vua m li mt nc v thiu khn ngoan th s phi chu h thn gp
i.
V nu nhn li nhng qun vng mt vng quc ca mnh nc trong thi i ca
chng ta, nh Vua x Naples, Cng tc x Milan v nhng vng hu khc, th u tin s
thy l h u mc sai lm ging nhau trong vic s dng qun i vi nhng nguyn nhn m
chng ta bn n kh nhiu; phn sau y, mt vi trong s h s c xem xt, c ngi
th b dn chng th nghch, c ngi th c dn chng yu mn, nhng h u khng bit
cch gn gi gii qu tc. Nu khng mc nhng sai lm th cc vng quc c sc mnh
duy tr qun i trn chin trng ny khng ri vo tay k khc.
Vua Philip x Macedonia - khng phi b cha ca Alexander i nh bi, m l Titus
Quinctius - khng c nhiu t ai nh ch ca ngi La M v ngi Hy Lp, l nhng x
tn cng ng, nhng, l mt tay hiu chin bit cch thu phc dn chng v gn gi gii qu
tc, ngi tin hnh chin tranh chng li k th trong nhiu nm, v ngay c khi mt
quyn cai tr mt vi thnh bang th ngi vn gi c vng quc.
Bi vy, cc qun vng ca chng ta khng nn li cho s phn khi mt cc vng quc
ca h sau nhiu nm tr v, m hy nhn nhn s li bing ca chnh mnh, bi trong thi
bnh cc ngi khng bao gi ngh ti chuyn c th c thay i (y cng l sai lm thng
thng ca con ngi, l khng c bt c s chun b no trong lc bnh yn phng khi bin
ng), v ri khi kh khn ti th cc ngi ch ngh ti vic tho chy ch khng tm cch t v,
v cc ngi hy vng rng dn chng, v gh tm s xc xc ca k xm lc, s mi cc ngi
quay tr v. Khi khng cn cch no th y c th l mt hng tt, tuy nhin s l rt t nu
xao nhng tt c cc mu k khc ch ph mc cho cch ny; bi cc ngi khng bao gi nn
chp nhn tht bi ch v tin rng sau s tm c ngi cu mnh. Xin ni mt ln na rng,
chuyn ny l khng bao gi xy ra, cn nu c xy ra th cng s khng gip g cho s an nguy
ca cc ngi, bi v s gii cu s l hon ton v ch nu n khng da vo chnh bn thn cc
ngi; nhng phng n tin cy, chc chn v bn vng l nhng phng n nng da vo
chnh cc ngi v s can m ca cc ngi.

25. S phn nh hng ra sao n s

nghip, v ng u vi s phn nh th
no?
Ti bit rng c nhiu ngi v ang c suy ngh rng mi vic trn th gian ny u nm
trong s nh ot khn ngoan ca s phn v Cha, cn con ngi vi tr tu ca mnh th
khng th lm ch s phn v thm ch khng ai c th gip h c; v v l do ny, h mun
chng ta tin rng khng cn thit phi lao kh nhiu trong i, m hy vn may nh ot.
Quan im ny cn c ngha hn na trong thi i ca chng ta bi nhng bin ng ln lao
xy ra, v s cn xy ra hng ngy, vt qu s phng on ca con ngi. i khi ngh
n nhng iu ny, ti cng phn no nghing v quan im . Tuy nhin, hy ng git cht
quyn t nh ot ca chng ta, ti thc lng tin rng s phn l ci chi phi mt na nhng g
chng ta lm, nh th n vn chng ta dn dt na cn li, hoc c l t hn mt cht.
Ti so snh s phn vi nhng con sng cung nhit, vo ma l th lm ngp lt rung ng,
cun tri cy ci v nh ca, cun t ct t ni ny b vo ni kia; mi th phi tho chy, tt
c phi u hng trc s hung d ca n, khng c cch no chng ; nhng cho d bn cht
ca n c nh vy i na th cng khng c ngha l con ngi, vo lc m tri quang my tnh,
li khng dng ln c b ln van chn dng sao cho khi dng ln ln na th nc c th
chy i trong con knh, nh th th sc mnh ca n khng phi l khng kim ch c v
cng khng qu nguy him. S phn cng vy, n th hin sc mnh ch no m lng can m
khng c chun b khng c li, v y s tn cng vo nhng ch m n bit l
cha c van chn dng v b kim ch n.
V nu ngi xem xt nc , ni c nhiu bin ng, v l ni hun c nhng bin ng
thm mnh lit, th ngi c th thy y l mt t nc b ng, khng c van chn dng m
cng chng c b . Bi nu c bo v bng s can m thch ng, nh nc c, Ty Ban
Nha hay Php lm, th hoc l cuc xm lc khng gy ra nhng bin i qu ln hoc l
n khng bao gi xy ra. V ti y ti coi nh l ni nhiu v chuyn khng c s
phn mt cch khi qut.
Tuy nhin khi n gn vi trng hp c th hn na, ti cho rng ngi ta c th nhn thy
mt qun vng thnh cng hm nay v tn li ngy mai m vn khng thy c thay i no v
tm th v tnh cch. Ti tin rng iu ny xy ra u tin l v nhng nguyn nhn m ti
ni n nhiu, l, qun vng no ph mc hon ton cho s phn th s tht bi khi s phn
i thay. Ti cng tin rng ai bit nh hng hnh ng ca mnh theo thi th th s thnh
cng, v ngi no hnh ng khng hp thi th s tht bi. Bi v c th thy rng, con ngi
i n ci ch m nhiu ngi n, l vinh quang v ca ci, bng nhiu cch: ngi th
bng s thn trng, k th bng s to bo; ngi th dng bo lc, k th dng m mu; ngi
th kin nhn, k th nng ny; v mi ngi t c mc ch bng mt cch khc nhau. Cng
c th thy rng trong hai ngi thn trng th mt ngi n ch, cn ngi kia th khng; v
tng t, hai ngi vi hai kiu cch khc nhau li thnh cng nh nhau, ngi ny thn trng,
v ngi kia bc ng; tt c nhng iu ny xy ra khng bi l do no khc ngoi chuyn h
c bit hnh ng ph hp vi thi cuc hay khng. Nh ti va ni, hai ngi hnh ng khc
nhau thu c kt qu nh nhau, v trong hai ngi hnh ng nh nhau, mt k t c
mc tiu cn ngi kia th khng.

Cc thay i ca hon cnh cng bt ngun t y, ri, vi nhng ai tit ch bn thn bng
s cn trng v kin nhn, nu thi cuc v tnh th cng gp nhau m li ph hp vi cch
hnh ng ca h th tc l s phn mm ci vi h; cn nu thi cuc v tnh th i
thay m h vn khng thay i cch hnh ng th h s tht bi. Tuy nhin, con ngi thng
khng chn chn tm ra cch iu chnh bn thn cho ph hp vi s thay i, bi v y
khng th i chch khi nhng g m bn tnh vn bt y phi theo, v cng bi v mi chuyn
vn ang tt p khi hnh ng theo cch ang lm nn y khng chu b thuyt phc rng b n
i l tt; v v vy, n lc phi mo him th ngi thn trng li khng bit phi lm g, cho
nn chu tht bi; nhng, nu y thay i cch x s cho hp vi thi th th cng cha chc s
phn thay i.
Gio hong Julius II chn cch hnh ng to bo trong mi vic lm ca ngi; v ngi nhn
thc thi th v hon cnh ph hp vi cch hnh ng n mc ngi lun gt hi thnh
cng. Hy xt cuc chin u tin ca ngi chng li x Bologna, khi Giovanni Bentivogli cn
sng. Ngi Venice khng ng thun, Vua Ty Ban Nha cng khng, v ngi vn ang tho
lun vi Vua nc Php; th nhng ngi n phng bc vo cuc chin vi lng qu cm v
sc mnh quen thuc ca mnh, mt hnh ng khin ngi Ty Ban Nha v ngi Venice
phn vn v b ng, ngi Venice th v s hi, cn ngi Ty Ban Nha th v khao kht ginh
li ton b Vng quc Naples; mt khc, ngi ko c Vua nc Php theo mnh, bi v vua
, khi nhn thy hnh ng ca ngi v c ao bin Gio hong thnh chin hu c th
h nhc ngi Venice, thy rng khng th t chi cho ngi s dng qun i m li khng
lm ngi b tn thng mt cch cng khai. Nh vy, bng hnh ng to bo ca mnh, Julius II
lm c iu m khng Gio hong no ch bng s khn ngoan n thun ca con ngi
c th t c; bi nu ngi ch Rome n khi cc k hoch ca mnh c sp t v mi
th c nh ri mi khi s, nh cc Gio hong khc lm, th ngi chng bao gi thnh
cng. L do l Vua nc Php c th a ra hng ngn l do, v nhng k khc c th dn ra
hng ngn ni s hi.
Ti s khng bn n nhng vic lm khc ca ngi, bi tt c chng u nh vy, v tt c u
thnh cng, v s ngn ngi ca cuc i ngi khng ngi nm tri tht bi; tuy nhin nu
hon cnh thc t bt ngi phi hnh ng thn trng th c th xy ra tht bi, bi ngi
khng bao gi i chch nhng cch hnh ng m bn tnh bt ngi phi theo.
V vy, ti kt lun rng, s phn l thay i v con ngi lun kin nh trn con ng h i,
khi hai iu ha hp vi nhau th con ngi thnh cng, v s tht bi nu chng bt ha.
i vi ti, ti cho rng to bo tt hn cn trng, bi s phn l mt ngi n b, mun ch
ng nng th cn phi nh p v tn nhn; v c th thy rng nng chp nhn cho nhng
k to bo lm ch mnh ch khng mun nhng ngi im tnh. Th nn, ng nh bn tnh
ca n b, nng lun l ngi tnh ca nhng tay tr tui, bi h t thn trng hn, mnh lit
hn, v ra lnh cho nng mt cch to bo hn.

26. Li ku gi gii phng nc khi

nhng k man r
Khi xem xt k ch ca cc tho lun trn y, v t suy xt xem thi i ny c thun li
cho mt tn vng hay khng, v liu c nhng nhn t no c th em n c hi cho mt
qun vng khn ngoan v o c thit lp mt trt t mi c th vinh danh ngi v tt
cho dn chng t nc ny hay khng, ti thy c nhiu iu ang din ra thun li cho mt
tn vng n mc ti khng bit cn thi im no thch hp hn.
V nh ti ni, nu dn Israel cn phi chu cnh n l th mi pht hin ra quyn bin ca
Moses, ngi Ba T cn phi b ngi Medes p bc th mi khm ph ra s v i trong tm
hn Cyrus, v ngi Athens cn phi b phn ly th mi sng r ti nng ca Theseus; th gi
y, tm ra gi tr ca tinh thn nc , t nc ny cn phi b suy sp n cng cc, phi
b n l hn ngi Do Thi, b p bc hn ngi Ba T, b ly tn hn ngi Athens; trong tnh
trng khng ch huy, khng t chc, b nh p, b cp bc, b xu x, b giy xo v chu mi
cnh iu tn.
Mc d trc y cng c vi tia sng le ln t mt ngi, khin cho chng ta ngh rng ngi
c Cha trao cho bn phn cu chuc chng ta, nhng sau li phi chng kin vn may
chi b ngi ngay trn nh cao s nghip; ri nc , b b ri trong tuyt vng, by gi
ang ch i ngi s hn gn nhng vt thng v chm dt s tn ph v cp bc ca x
Lombardy, chm dt cc khon cng np v su thu ca vng quc v ca x Tuscany, v
cha lnh nhng ni au mng m qu lu. Lc ny y, nc ang cu xin Cha gi n
mt ngi c th cu vt t nc ra khi nhng bt cng v nhng xc lo y man r ny.
Khng c ni no nc t nim hy vng tt hn l dng h huy hong ca ngi, vi lng
can m v vn mnh ca gia tc, c Cha v Gio hi che ch gi y ang l ngi ch
huy, v tr thnh ngi dn dt cng cuc cu chuc ny. iu ny khng kh nu ngi lun
nh n nhng hnh ng v cuc i ca nhng ngi m ti nhc n. V cho d h l
nhng k v i v tuyt vi nhng h cng l con ngi, v mi ngi trong s h khng c
nhiu c hi hn nhng g m hin ti ang em n, bi th s nghip ca h cng khng
chnh ng hn, cng khng d dng hn by gi, m Cha cng khng gn gi h hn l Ngi
gn gi ngi.
Vi chng ta, cng l ti cao ang tn ti, bi v chin tranh l chnh ng khi cn thit, v v
kh l thing ling khi khng cn hy vng no khc. y, l mt nguyn ln lao, v khi
nguyn l ln lao th kh khn khng th l gh gm nu ngi noi theo nhng ngi m ti
mun ngi ch n. Hn th na, cch m Cha by t mi l thng lm sao: i dng tch
ra, my dn li, tun nc, tri ma lc thnh, mi th u v s v i ca ngi; ngi cn
lm nt nhng vic cn li. Cha khng c ch lm ht mi vic, v nh th s tc mt ch
ca chng ta v chia s nhng vinh quang thuc v chng ta.
V khng c g ng ngc nhin nu khng ai trong s nhng ngi dn nc c nhc n
trn c th hon thnh tt c nhng g c mong i t dng h huy hong ca ngi; v nu
trong rt nhiu cuc cch mng Nc , v trong nhiu chin dch, lun c v nh tinh thn
thng v cn kit, th iu xy ra l bi v thit ch c l khng tt, v khng ai trong
chng ta bit cch tm ra ci mi. V khng g c th em li vinh d cho mt con ngi hn l

thit lp nhng lut l mi v nhng thit ch mi khi bn thn ngi va ln ngi. Nhng iu
khi c xy dng v tn vinh xng ng s lm cho ngi c knh trng v ngng m, v
nc khng thiu c hi em nhng iu vo thc t trong mi trng hp.
Ni y chng ta c s can m cc tng lp thp nhng li khng c ch ch huy. Hy
ch vo nhng cuc u tay i v nhng trn xp l c, ngi mnh m, kho lo v
tinh t nh th no. Nhng khi tp hp trong qun i th h khng ng so snh vi ai, v
iu ny xy ra hon ton do thiu vng s lnh o; bi nhng k gii giang th khng tun
lnh, v mi ngi dng nh l mt ci ring, trong khi cha tng c bt c ai tht s ni bt
so vi s ng cn li, d bng s can m hay nh may mn, nhng ngi khc phi i
theo. Bi th tnh hnh c nh vy trong mt thi gian kh di, v trong nhiu trn chin trong
hai mi nm va qua, bt c khi no ton b qun i l ngi th n u c thnh tch rt
km ci; bng chng c th thy Taro, Alexandria, Capua, Genoa, Vail, Bologna v Mestri.
V vy, nu dng h huy hong ca ngi c mong noi theo nhng con ngi kit xut cu
nguy cho t quc mnh th iu cn thit trc tin, nh nn mng ca mi s nghip, l chun
b lc lng ring, bi v khng c nhng ngi lnh trung thnh hn, trung thc hn hay gii
hn. V mc d h gii khi mt mnh th khi tp hp cng nhau h s cn gii hn nhiu nu
c ch huy bi qun vng ca h, c ngi tn vinh v nui nng bng ti sn ca ngi. V
th, vic chun b lc lng nh vy l cn thit ngi c th chng tr li ngoi bang bng
lng can m ca ngi .
V mc d b binh Thy S v Ty Ban Nha c xem l rt gh gm nhng li c mt khim
khuyt trong c hai lc lng ny, v th mt qun i th ba khng ch c th chng li h m
cn c th tin l s nh bi h hon ton. Bi v b binh Ty Ban Nha th khng th chng
c k binh, cn lnh Thy S li s b binh mi khi gp phi nhng trn xp chin. V l do ,
chuyn tng xy ra v c th s xy ra na l lnh Ty Ban Nha khng th chng c c k
binh Php, v lnh Thy S th b b binh tiu dit. V mc d khng th nu ra mt bng chng
hon ho ca vic ny nhng c mt s du hiu ca n trong trn chin Ravenna, khi m b
binh Ty Ban Nha chin u vi cc o qun c, s dng chin thut ging vi qun Thy S;
khi qun Ty Ban Nha, nh c th linh hot v s tr gip ca l chn tin vo di mi gio
ca qun c v chp nhn him nguy, c th chin u th qun c tr nn v dng, v nu
k binh khng tin ln th mi chuyn kt thc vi h. Do vy, khi bit c khuyt im
ca c hai lc lng b binh ny th c th xy dng mt qun i mi c th chng li k binh
v khng s b binh; vic ny khng cn phi lp nn mt qun i mi hon ton, m c th
ci thin qun i c. V nhng vic ny l nhng ci tin s em li danh ting v uy quyn
cho bc tn vng.
V th, ng c hi ny tri qua cui cng nc c th thy ngi gii phng n xut
hin. Khng ai c th din t c tnh yu m ngi s nhn c t tt c nhng min t
phi chu ng qu nhiu nhng cn b ngoi bang ny, cng vi kht vng bo th, vi lng
trung thnh ngoan cng, vi s tn hin v vi nhng git nc mt. C cnh ca no ng
vi ngi? C ai t chi tun phc ngi? C s ghen t no ngn cn ngi? C ngi no khng
dnh cho ngi lng tn knh? i vi tt c chng ta, s thng tr man r kia tht l thi tha.
Vy nn, dng h huy hong ca ngi hy nhn ly s mng ny vi lng dng cm v hy vng
s nghip chnh ngha c hon thnh. ri, di ngn c ca n qu hng chng ta s
tr nn cao qu, v di s che ch ca n nhng cu th ca Petrarch s c minh chng:
Tr nhn s thng cng bo

V trn chin s chng cn bao lu

Trong dng mu L M ngy xa, lng can m khng bao gi tt
Cng khng bao gi cht i, trong lng ngc ngi hm nay.
[HT]

i li ca ngi dch
Quyn sch m bn chun b c l mt quyn sch c bit, cn theo li tc gi ca n th
l mt quyn sch him c! L do: n l phin bn c vit li da trn nguyn tc Qun
Vng ca Machiavelli.
N c bit bi v y l mt trong s nhng trng hp rt him hoi m mt tc phm c
vit ra da hon ton vo mt tc phm ra i trc n gn 500 nm (Theo nh li tc gi
th quyn sch ny ra i vo nm 1995, trong khi nguyn tc ca Machiavelli c in vo no
1515). y khng phi l mt phng tc, m l mt phin bn khc, c th coi l i xng
gng vi Qun Vng, trong tc gi s dng bn ting Anh do W. K. Marriott dch nm
1908 t bn gc ting Latin v gi gn nh nguyn vn tt c, n tng cu ca bn gc, ch
thay th nhng g thuc v chnh tr thi Trung c ca Machiavelli bng nhng g tng ng
ca qun tr trong th k XX. Chng ti ni gn nh l bi vn c nhng on m tc gi thm
vo, hoc b i; chng ti s c nhng ch thch c th nhng on tng ng. Mt l do khc
chng ti ni gn nh l c nhng cu, nhng on, tc gi buc phi thay i cht t cu
trc cu, cch dng t c th din t c ca mnh trong khung cnh hin i. Mc d
vy, gn nh th cng l mt k cng!
Th cn ti sao n li l him c, m tc gi dng t evil din t? Nu chng ta
c Qun Vng, hay ch cn tm hiu v Machiavelli thi, th cng ngay lp tc cm nhn c
v sao. c coi l bc thy v trit l chnh tr trong lch s my nghn nm ca c th gii,
c coi l i din xut sc nht ca t tng v li, trong tc phm ca mnh, Machiavelli
khng khuyn mi ngi chuyn g khc hn l lm th no c ch nht cho bn thn mnh
trong vai tr ca mt qun vng; i vi ng, iu g dng nh cng l hp l v nn lm,
min l gi c bn thn mnh v ngi vng c an ton. Harmon thay qun vng bng
gim c, thay ngi vng bng gh lnh o cao nht ca mt cng ty, v gi nguyn tt c
nhng li khuyn khc.
Th n c tht s him c khng? iu ty vo cm nhn ca bn c khi tip nhn tc
phm, ring c nhn chng ti th thy rng: s l thiu cng tm nu ni tc phm ny l him
c, hiu theo ngha l c d tm vi con ngi.
Trong qu trnh thc hin bn dch ca hai tc phm ny, chng ti va c, va dch, va suy
ngh, va cm nhn, v chng ti nhn thy rng mc ch gi an ton cho bn thn qun
vng c l cng cha phi l mc ch cui cng m Machiavelli nhm n. Chng ti on
rng, iu m ng mun nhn gi ti bc qun vng l: bi v ngi rt xng ng lm
vua, th nn hy tm mi cch gi ngi vng cho tht vng bn, bi dn chng cn ngi.
Gim c, cng nh bn gc ca n l Qun Vng, l quyn sch m s bn ci tranh lun v
quan im c th ny sinh trn tng trang sch; tht kh m bn ht c, tt hn l hy dnh
cho c gi quyn c la chn v tip nhn.
Chng ti xin chia s thm v mt kh khn rt c bit khi thc hin bn dch. l, nh Li
gii thiu ca tc gi c ni n, Harmon s dng cc tnh tit xy ra trong cc cng ty M,
c bit l cc cng ty trong ngnh cng ngh thng tin, a vo tc phm ca mnh, cho
nn, cc cu chuyn hay giai thoi trong sch s l rt gn gi vi mt c gi M, ngay c khi
tn ca nhn vt c b thay i i chng na. Nhng tnh hnh s khc vi c gi Vit Nam, bi

chng ta khng c c nhng thng tin v s quen thuc cn thit nhn ra ai v iu g

ang c nhc n. Chng ti c gng ti a truy nguyn tn cc nhn vt v cng ty
c nhc n trong tc phm, tuy nhin khng th thc hin vic mt cch trn vn, bi
tc gi i nhng tn tht ca nhn vt bng nhng tn gi ta ta nh tn tht, v khng
phi lc no chng ti cng c kh nng hoc may mn tra cu li c.
Vic ch thch tn nhn vt trn thc t khng nh hng nhiu n vic hiu tc phm ny; d
nhin, cng ging nh mi chuyn hu trng khc, nu bit cu chuyn ang c k c
nguyn gc l nhn vt no, cng ty no th vic c s th v hn. Nh ni, chng ti c
gng ti a v buc phi chp nhn mt s trng hp m chng ti khng tm thy c
nguyn mu; khi , chng ti s ch thch vi du * c gi phn bit.
Trong qu trnh dch tc phm, chng ti cng mn php a vo nhiu ch gii khc, c khi l
lm r mt ca tc gi m nu ch dch cu vn th chng ti e rng c gi s t nhiu kh
khn khi tip nhn, c khi l mt bnh ging theo thin ca chng ti v mt vic no . Hy
vng rng n lc ca chng ti s c c gi tip nhn v chng c ch cho vic c tc
phm th v ny.
Cui cng, khi bn dch ny n vi c gi th cng l lc chng ti bt u sn sng lng nghe
mi ng gp c th c nhng hiu nh v nhun sc cho ln ti bn sau.
Thng 05 nm 2013
V Thi H

Li gii thiu
y l mt quyn sch him c.
Trc khi c gi bt u, phi ni mt cch rt r rng rng: y khng phi l mt quyn
sch tt lnh. Khng c cch no khc m t mt tc phm cng b trit l v li cng cc
nh l tc phm ca Machiavelli. y bn s khng thy c tnh yu; thay vo l quyn lc
v s thao tng. y bn cng khng tm thy nim tin, khng tm thy hy vng; ch c mu
m v may ri ca s phn.
Trong Qun Vng, bn bit rng ham mun quyn lc, bng b s tht v nhng bin minh
cho nhng tr ti t nht ca qu d tn ti hng th k qua. Trong Gim c, bn s thy
rng chng vn cn quanh y cng vi chng ta.
Ti sao ti li lm phin bn mi cho tc phm him c ny? Niccol Machiavelli vit nguyn
tc lm bi hc cho k tha t cn non tr khi bc ln ngai vng b lng qun ca nc
vo th k XVI. N thc s l bc th dnh ring cho mt ngi c th ch cha bao gi nh
dnh cho c gi rng ri. Phin bn mi ny c thc hin nh l mt bi hc tng ng
dnh cho cc gim c tr ca thi hin i, ang lm vic chm ch ghi li du n trong thi
i kinh t tri thc ca thin nin k mi. N c xut bn rng ri, v chuyn ch mt nim
hy vng khc.
T thi Machiavelli n nay, nhiu th trong vn ha phng Ty thay i, c khi tt hn,
nhng gn y th xu i. Chng ta nhn ra mnh ang trong thi ca ch ngha v li cc
oan, ch c lm du i bng nhng k c ang phai nht v mt nim tin rng m trong tnh
yu ca Cha. Nhng trit gia ch l mt gim c tr tn tin c v thc s lng nghe s a ra
nhng thng ip say sa v mnh m v cc ch nh Truyn thng, Kt ni v Sc mnh
v Hp hnh mnh m. H l nhng bc thy v kinh doanh i khp th gii gieo rc thng
ip v thi v li v lng tham, c bin h ht sc ti tnh v din thuyt honh trng.
Nhiu bi hc ca h c a vo y, trong quyn sch ny.
Chuyn mt thng ip thi Trung c v chnh quyn trung c thnh mt thng ip hin i
v vic iu hnh cng ty ha ra li d hn nhiu so vi ti ngh. Sau khi th nghim vi mt
phin bn theo hnh thc din gii, cui cng ti gi li hu ht phong thi cng rn trong
nguyn tc nh l bt php ca Machiavelli. Mt bn c tnh din gii th qu thoi mi v n
lm cho cc t tng tr nn qu d di. N lm mt i nhng bi hc tinh t vn kh nhn ra.
Ti mun nhng c gi hu hin i ca ti phi va kh chu khi c gi tnh to. Tn
gi ca cc cng ty hin i thay th cho tn ca cc vng quc c xa sao cho chng t ging
nhau theo ngha quy m v nh hng, v cc giai thoi cng c lin h cht t. Mt mn sinh
ca Machiavelli s nhanh chng nhn ra s ging nhau ca cc giai thoi ny vi cc giai thoi
trong Qun Vng, trong khi th mt sinh vin hc v lch s cc cng ty c th quan st thy
s quen thuc ca hu ht cc cu chuyn minh ha trn cc trang ca cc t bo kinh doanh
M. Hn na, anh sinh vin thi hin i cng nhn ra nhng bi hc rt ra t cc giai thoi
cng quen thuc. Vic t nhng khng nh quen thuc ca thi hin i bn cnh nhng
chuyn nm ngoi tm kim chng s y nhiu c gi vo qu trnh nh gi li nhng g h
tip nhn nh l li khuyn trn con ng i tm s tuyt ho ca h. C l ton b t tng
cho rng nng lc c nhn l mi trng ca cc thc hnh kinh doanh thnh cng sp ,
v cn phi c vt b.

Mt ln na.

John Paul Harmon Albany,

Oregon, 1995.

C bao nhiu loi cng ty v chng hnh

thnh nh th no?
Tt c cc cng ty, cc lin minh, c t chc v ang qun l nhn vin u hoc l cc
hip hi hoc l cc tp on.
Cc tp on c th c tha k trong cc gia nh c truyn thng lu i; hoc l chng
c thnh lp mi.
Tp on mi c th hoc l hon ton mi, nh Loetec to James Manui lp ra, hoc cc cng ty
sp nhp vo cng ty ca v gim c thu tm h, nh l trng hp ca Appolus sp nhp
vo cng ty ca Ch tch ca Hewitt Cardpic.
Cc cng ty b thn tnh nh th hoc quen sng di s qun l ca mt gim c, hoc quen
sng t do; v b thn tnh do bn tay ca chnh gim c, hoc l do bn tay ca ngi khc,
hay nh vn may, m cng c th nh quyn bin.
2
Cc cng ty
cha truyn con ni
Ti khng bn v cc hip hi do cc thnh vin lm ch, bi ti ni v chng kh nhiu
mt ch khc, v ti ch cp n cc tp on. Lm nh vy th ti c th gi trnh t nh
ch ra trn, v bn v cch cc tp on c qun l v gn gi.
Ti c th ni ngay rng c t kh khn hn trong vic gn gi cc cng ty cha truyn con ni, v
nhng cng ty quen thuc vi gia nh ca gim c, so vi cc cng ty mi. Ch cn ng vi
phm nhng tp qun ca ngi i trc, v bit hnh x khn ngoan trc hon cnh khi n
xy ra, th mt gim c vi kh nng trung bnh c th m bo v th ca mnh trong cng
ty, tr khi ng b h b bi mt th lc phi thng v d tha tim lc ti chnh. Nu c i
chng na th bt c khi no c mt sai lm nh xy ra vi k tim quyn l ng s ginh li
cng ty.
V d nh M, Tng Gim c ca Gamma Airlines khng th chng ni nhng c gng
thu tm ca TUA (1992), v ca Lozengo (1992)1 nu nh ng khng thit lp c h thng
qun l lu i trong cng ty ca mnh. V gim c c tha k khng c nhiu l do hay nhu
cu phi phng hi n ai; th nn ng thng c yu mn hn; v tr khi nhng thi xu
qu ng khin ng b th ght, cn li th rt hp l khi trng ch rng nhn vin s dnh tnh
cm cho ng mt cch t nhin; v di s qun l lu di v lin tc , nhng k c v ng
c dnh cho ci cch u bin mt, bi v s thay i ny lun lun l gi cho s thay i
khc2.
3
Cc tp on hn hp

Tuy nhin, kh khn li xut hin trong cc cng ty mi. V trc tin, nu cng ty ny khng
phi l hon ton mi m l mt phn ca mt tp on, ni chung c th gi l hn hp, th s
thay i ch yu xut hin t nhng kh khn kinh in m mi cng ty mi u c; nhn vin
sn sng thay i ngi qun l, hy vng lm cho iu kin ca h tt ln v nim hy vng
khin h lt ngi qun l: th nn h thy mnh b la, bi cui cng, qua tri nghim thc
t, h nhn ra rng h va i t ci xu ny sang iu ti t khc. Chuyn ny cng a n mt
iu tt yu va t nhin va d gp khc, l n lun lun khin cho v tn gim c phi
trn p nhng k va chuyn sang lm vic vi ng bng b my qun tr quan liu v nhng
bin php cng rn v , l nhng th m ng buc phi p t ln cng ty mi thu tm
c.
Trong tnh th nh vy, gim c s c k th l tt c nhng ngi b ng lm tn thng
khi thn tnh cng ty , ng cng khng th gi c nhng ngi bn t ng vo v tr
bi v ng khng th lm hi lng h theo cch m h mun, v cng khng th dng cc bin
php mnh chng li h, v cm thy gn b vi h. Nh vy, cho d gim c c th rt
mnh v nhn lc nhng mt khi i vo cng ty mi, ng lun lun cn n thin ch ca
nhn vin ti .
Chnh v nhng l do ny m Guesser3, Ch tch ca IPM4, nhanh chng chim c
Loetec5 v cng nh mt n rt nhanh; v ch mt mnh lc lng ca Manui6 cng nh
bi ng ngay t u; bi v chnh nhng ngi bn c phiu cho ng, cm thy b la di
trc hy vng vo tng lai, khng chu ng ni s qun l yu km ca tn gim c. Mt
s tht rt r rng l, sau khi thu tm nhng cng ty ang bt n ln th hai th cui cng
ngi ta khng d dng nh mt n na, bi v gim c, bt e d hn, nhn tnh trng hn
lon s trng pht nhng k chng i, loi b nhng k kh nghi, v khc phc nhng im
yu ca mnh. V vy, cho IPM phi bn Loetec ln th nht th ch cn CEO Manui gy ra
nhiu ng vng ngoi l ; nhng khin IPM phi bn Loetec ln th hai th cn phi
huy ng c th gii7 lm gi chng li IPM, v nhng k n theo IPM phi b nh bi.
Tuy nhin, IPM mt Loetec c ln th nht ln ln th hai. Nhng l gii chung v ln u
c bn n; ch cn phi ch ra nhng l do dn ti ln th hai, cng nh xem xt nhng g
m gim c ca IPM lm, v nhng g m bt c ai vo hon cnh ca ng l ra nn lm
gn gi bn thn trong cng ty thn tnh c mt cch an ton.
Ti xin ni rng cc cng ty, khi b thn tnh, c sp nhp vo cng ty lu i ca k i thn
tnh, c th c chung vn ha vi cng ty , hoc c th khng. Khi cng chung vn ha th vic
qun l s d dng hn, c bit l khi nhng cng ty ny cha quen vi vic t qun l; v
qun l mt cch yn n th ch cn loi b gia nh v cc thuc h thn cn ca v gim c
tng qun l cng ty l ; bi v hai nhm nhn vin, cng gn gi nhng nt truyn thng
no , khng khc nhau v thi quen, s lm vic vi nhau mt cch n tha, nh l tng
xy ra vi cc cng ty Aptivac8, Personal Digital Devices, Silverado Computers v California
Hard Drives9 - nhng cng ty sp nhp vo IPM t lu: mc d c vi khc bit v ngn ng
nhng thi quen trong lm vic l ging nhau v h ha hp vi nhau mt cch d dng. Ngi
no thn tnh nhng cng ty ny, nu mun qun l c chng th ch cn nh hai iu: th
nht, phi loi b gia nh v chin hu ca ngi lnh o c; v th hai, khng nn thay i
quy tc lm vic v cc ch tiu kinh doanh, nh th cc cng ty ny s nhanh chng ha nhp
vo cng ty m.

Tuy nhin, khi cc cng ty b thn tnh li nm trong mt cng ty khc bit v thi quen lm
vic th kh khn s xy ra, v phi c tht nhiu may mn cng nh tn nhiu cng sc mi c
th qun l c; v mt trong nhng phng cch tt nht v thit thc nht l k thn tnh
phi n v lm vic . iu ny m bo v tr ca ng s an ton v bn vng hn, nh
trng hp ca Ph Ch tch ca Cony Willamette Pictures10, ngi m cho d thc hin
tt c cc bin php khc nhng nu khng ti lm vic th khng th qun l c cng
ty ny. Bi v, nu k thu tm lm vic ti th mi s bt n s c pht hin ngay khi mi
manh nha, v ng s nhanh chng tm ra bin php x l; cn nu khng lm vic th ng
ch c th bit c tnh hnh khi n n mc v phng cu cha. Hn th na, cng ty s
khng b bn rt bi nhng k c chc quyn; nhn vin thy tha mn v c th nh cy gim
c kp thi; nh th, nu mi th tt p th nhn vin c thm l do yu mn gim c, v
nu khng tt p c nh vy th h c nhiu l do s ng. K no mun thn tnh cng ty
t bn ngoi s phi thn trng ti a; khi gim c cn th vic chim cng ty y t tay
ng l cc k kh khn.
Bin php khc v tt hn l a nhn s qun l cp cao tin cy vo vi v tr, c th l then
cht trong cng ty , bi v phi lm nh vy hoc cng phi duy tr mt s ln cn b qun l
cp trung v k ton . Gim c khng phi tn km g nhiu cho cc cp ph ngi a
phng, ch cn mt t chi ph hay thm ch l khng mt g th ng c th a h n v gi
h li , v ng ch gy tn hi cho thiu s nhn vin ti l nhng ngi b tc mt
trch nhim v vic lm trao cho cc nhn s mi; v nhng k b tn hi , vn ngho v
phn tn, s chng bao gi c th lm hi ng; trong khi nhng ngi cn li chng b tn
hi g s d dng im lng, ng thi cn s phm li v lo rng c th b tc mt vic lm nh
nhng k kia. Ti kt lun rng, nhng ngi i lm xa x ny l khng tn km, h trung
thnh hn, h t b tn hi hn, cn nhng k b tn thng th, nh ni, ngho v phn tn,
nn khng th gy tn hi g. Tuy nhin, cn phi lu rng con ngi hoc l phi c i x
t t hoc l phi b n p thng tay, bi v ngi ta thng tr th nhng tn thng nh
trong khi trc nhng tn thng nghim trng th h li chng th lm g; bi vy, khi gy tn
thng cho ai th phi lm n mc m khng cn phi s h tr th na.
Trong khi , duy tr i ng qun l cp thp v nhn vin k thut cng ty ph
thuc11 th ng s tn km hn nhiu, phi chi cho s nhn vin tt c thu nhp ca cng ty,
th nn vic sp nhp thnh ra b l, v rt nhiu ngi s bc tc v ton b cng ty b tn hi;
vic chuyn nhn s t ch ny sang ch n lm cho nhn vin phi chu ng vt v, v h
cm thy kh chu, ri h tr thnh nhng nhn vin khng th phn khng ngay c khi b a
ra khi ni quen thuc. Bi vy, v mi l do, cc nhn vin l v dng trong khi m hnh
cng ty ph thuc12 th hu dng.
Nhc li, v gim c qun l mt cng ty khc bit nhng kha cnh ni trn cn phi bin
mnh thnh th lnh v l ngi che ch cho mt lin minh ca nhng cng ty mnh khc trong
th trng ca ng, phi lm suy yu nhng cng ty mnh hn trong s , ch khng c
i th no c nng lc nh ng t chn vo th trng , bng mi gi; bi v vn lun c
nhng k nh vy xut hin do nhng k bt mn a vo, hoc l v tham vng thi qu hoc
l v s hi, nh l mt trng hp c ghi nhn. Indel13 c IPM a vo th trng
my tnh c nhn14; v mi th trng m h thm nhp vo th Ch tch ca Indel u c
ngi trong th trng a ng dn li. V s vic thng xy ra nh th ny, ngay
khi mt i th mnh xm nhp vo th trng th tt c cc cng ty nh s b ko theo h do
tc ng ca lng cm ght m h ang dnh cho th lc ang khng ch th trng. Cho nn,

i vi cc cng ty th gim c khng gp kh khn no trong vic li ko c h, v tt c

bn h u nhanh chng x theo chun mc m ng va thit lp th trng . ng ch
cn cnh gic khng bn h nm c qu nhiu quyn lc v uy th, v sau bng sc
mnh ca mnh cng vi thin ch ca bn h, ng s d dng n p nhng k mnh hn trong
s h, v gi c v tr ch soi trong th trng. V k no khng qun l mt cch ng n
vic kinh doanh ny s nhanh chng mt th phn va chim c, v ngay c gi c th s
phi ng u vi v vn kh khn v tr ngi.
Ti cc th trng xm nhp c, nhn vin ca Indel tin hnh nhng bin php ny rt cn
thn; h duy tr quan h thn thin vi cc cng ty nh, nhng khng gip cho nhng cng ty
mnh ln; h kim ch nhng cng ty mnh hn, v khng bt c cng ty mnh no ca
nc ngoi ginh c uy th. Vi ti, th trng my tnh c nhn tr thnh mt v d hay.
Th trng gi cho IPM v Conpiq15 sau ny thn thin vi nhau, cc cng ty ca Arizona
Electric16b nn, Modosola3 b nh dt ra; th nhng, cng lao ca Conpiq v IPM chng
bao gi m bo cho h quyn gia tng sc mnh, Ch tch ca Compiq cng khng thuyt
phc c Hi ng qun tr ca Indel tr thnh bn m khng xem thng mnh, s nh
hng ca IPM cng khng lm cho h chp nhn rng cn phi duy tr cc qun l chuyn ch
trong cng ty. Bi v Indel lm thi im nhng g m nhng v gim c khn ngoan
cn lm, h khng ch phng nhng vn trc mt, m c nhng bin c trong tng lai,
v chng m h phi chun b sn sc lc, bi v khi pht hin sm th vn c gii quyt
d dng hn; cn nu ch n lc bnh n qu gn th thuc thang khng cn kp na v
cn bnh tr thnh nan y; chuyn xy ra y cng ging nh nhng g cc bc s ni l xy
ra vi bnh lao, tc l thi k u th bnh d cha nhng kh pht hin ra, nhng sau mt
thi gian, khng c pht hin v cha tr t u, th bnh tr nn d chn on nhng li
kh cha tr. i vi nhng vn ca cng ty cng vy, nu c th tin on trc nhng iu
tai hi sp xy ra (iu ny ch dnh cho nhng k khn ngoan) th c th un nn chng nhanh
chng, nhng nu, v khng tin on trc c, m chng lan trn n mc ai cng nhn
thy th lc s chng cn phng n i ph hu hiu no na. Do vy, Indel khi thy trc
kh khn x l chng ngay lp tc, v khi cn trnh mt cuc cnh tranh th h khng bao
gi cc vn tr thnh khng hong, bi v h bit rng khng th n trnh cnh tranh mi
m ch c th l tr hon i u vi u th ca k khc; hn na, h mun chin u vi
Modosola v Arizona Electric trong th trng my tnh c nhn khng phi ng u vi
nhng i th ny trong th trng x l iu khin tch hp17; h c th trnh c c hai
cuc cnh tranh nhng h khng mun th; h cng chng bao gi mun t hi lng theo ci
cch m cc nh thng thi ca thi i chng ta vn ni: - Hy tn hng thi gian! m mun
s dng u th ca lng dng cm v s khn ngoan ca chnh mnh, bi thi gian c th lm
thay i mi th, c th em n c nhng th tt p ln nhng th ti t.
Hy tr li vi trng hp ca IPM v tm hiu xem h c thc hin bin php no trong nhng
bin php ni trn y khng. Ti s bn v Wantsom II18 (ch khng phi l Guesser) v
quan st ngi thc hin s tt hn, ng nm th trng my tnh ln19 lu nht; v chng
ta s thy rng ng hnh ng ngc li vi nhng g cn lm duy tr mt cng ty cha trong
n nhiu yu t khc nhau.
Ch tch Wantsom II ca IPM tin vo th trng mng ngang hng20 nh vo tham vng ca
cc nh lnh o Novella21, nhng ngi mun ginh c mt na hng WordPerfect22 nh
s can thip ca ng. Ti khng ph phn nhng g Ch tch lm, bi v mun t du chn
ln th trng PC LAN23 M, nhng li khng c ng minh c th thy rng mi cnh

ca u ng li vi ng v nhng hnh ng ca Phillippe24 - th ng buc phi n nhn bt

k mi giao ho no c th c, v ng c th thnh cng nhanh chng vi cc d nh ca
mnh nu nh ng khng phm vi sai lm trong nhng vic khc. Tuy nhin, nh thn tnh
c WorkPerfect, Ch tch ngay lp tc ginh li uy th m Phillippe mt: Bortec25 thua
cuc; nhn vin ca Tectonix26tr thnh bn ca ng; CEO ca Intuiqen27, n ch tch ca
Autocap28, cc gim c ca Fantec29, Printron30, CPM31, Centronitics32, ban qun l ca
Psoft33, Lexsoft34, Poluroit35, Seagrade36 tt c u x n lm bn vi ng. n lc ny,
Hi ng qun tr ca Novella mi nhn ra s h ca h, bi v ng ra th h c th gi
vng hai nhnh kinh doanh vi WorkPerfect nhng cui cng th h li gip cho Ch tch nm
c hai phn th trng mng M37.
Gi y, bt c ai cng c th thy rng Ch tch gp rt t kh khn khi mun duy tr v th
th trng M nu ng n cc quy tc trn y biu hin nh th no, v gi cho tt c
cc i tc c an ton v c bo v; bi v, mc d rt ng nhng h u yu ui v rt
r, mt s th e ngi Millisoft38, mt s li e ngi Novella, v v th h lun lun b bt buc phi
theo ng, v nh h, ng c th d dng bo v chnh mnh trc nhng th lc vn cn mnh.
Th nhng, chng bao lu sau Loetec ng lm ngc li bng vic gip Will
Portals39 chim lnh th trng h iu hnh. ng khng nhn ra rng chnh vic lm ny
khin ng suy yu, buc ng phi b ri cc i tc cng nh nhng ngi t t mnh di
s che ch ca ng, v ng thi nng cao v th ca Millisoft bng vic a nhiu ngi dng
n vi th trng b khng ch40 ca h, m nh Millisoft ginh c uy th rt ln. V sau
khi mc sai lm cn bn ny, ng bt buc phi theo ui n mit mi n ni, chm dt
tham vng ca Osborn41 v ngn cn ng ta tr thnh b ch ca th trng my tnh c nhn,
ng phi ch thn bc vo th trng .
V chng nh vic bnh trng ca Millisoft vn l cha , v cng nh l vic b mt i tc,
ng, v mun c Clarisoft, chia s n vi Ch tch ca Asian Pear42, v khi ang nm quyn
chi phi th trng my tnh c nhn M th ng li chn mt i tc, nh th tham vng ca
cng ty v s bt mn ca chnh ng v tr ng chung mt ch; v khi m ng ra th ng
c th hi hu t cng ty ca mnh trn gh Ch tch th ng li phi xng ra bn ngoi,
ri phi t nh mt k sau ny c kh nng tng kh chnh ng ra khi cng ty, l
Guesser.
Kht vng thn tnh tht ra l mt iu v cng bnh thng v t nhin, v ngi ta lun lm
nh vy khi c th, v nh th h s c ca ngi ch khng b ch trch; nhng khi m ngi
ta khng th lm nh th, mc d rt mun lm bng mi cch, th s b ch ci v ln n. Bi
vy, nu IPM c th ginh ly Clarisoft bng chnh ngun lc ca mnh th nn lm ngay; cn
nu khng th th ng nn chia s vi k khc. Nu nh vic chia s WorkPerfect vi Novella
l hp l v nh ng t chn c vo th trng kt ni mng43 bo b M th s chia
chc sau ny l ng b ln n v thc ra khng cn thit phi lm nh vy.
Ch tch Wantsom II phm phi nm sai lm: ng tiu dit nhng cng ty nh; ng cng c
sc mnh cho mt trong nhng tp on mnh hn M; ng a i th mi vo th trng;
ng khng ti lm vic cng ty; v ng khng a cn b qun l n lm vic ti cng ty.
Nhng sai lm , ngay c nu ng phm ht, th vn khng gy tn hi nu ng khng
phm sai lm th su l tc b ht quyn ca Novella; bi v nu ng khng gip Millisoft
bnh trng, cng khng em nhiu cng ty my tnh nng ng vo th trng th s rt hp
l v cn thit m coi thng h; nhng ng hnh ng nh th ngay t u nn ng s
khng bao gi ng h sp , nh vy th, v ang mnh m, h lun lun gi c nhng

ngi khc trnh xa khi nhng mu i vi WorkPerfect, theo Novella s khng ng

bt c iu g, tr chuyn chnh h tr thnh ch soi ; v cng bi v nhng ngi khc
khng mun ly WorkPerfect t tay IPM a cho Novella, cn hnh ng sai ca c hai th
cng khng ai c can m.
V nu ai cho rng v Ch tch Wantsom II nhng th trng h iu hnh cho Will Portals
v th trng gio dc cho Asian Pear l trnh cnh tranh v gi th ti xin nhc li l do
ni trn rng mt sai lm ng ngn nh th khng bao gi b phm phi ch l trnh cnh
tranh v gi, bi v cnh tranh l khng th trnh c, y ch l tr hon nhm trnh i
nhng tht th ca mnh m thi. V nu ai khc khng nh li cam kt m Ch tch ha vi
Ch tch Millisoft rng ng s ng h ng ta trong cng ty, i li l vic hy b hn c44 ca
ng v vic kim sot OS-2245, th ti xin p li trong phn sau, khi bn v nim tin ca cc
gim c, v cch m n cn c gn gi.
Nh th l Ch tch Wantsom II mt WorkPerfect do khng tun th bt c nguyn tc no
ca nhng k i thn tnh cc cng ty v mun gi chng. Chng c php mu no y, m
y l nhng vic rt hp l v t nhin. Ti San Jose46, ti trao i vi Allens47, khi Will
Portals chim th trng h iu hnh, v Ph Ch tch Allens ni vi ti quan st ca ng rng
Hi ng qun tr ca Novella khng hiu v cnh tranh, ti p li rng nhn vin ca IPM
khng hiu v qun tr, vi l nu hiu qun tr th IPM khng Millisoft bnh trng n
nh vy. V thc t th ai cng thy rng s bnh trng ca c Millisoft v Asian Pear M
u l do IPM, v s sp ca IPM l do Millisoft v Asian Pear. T c th rt ra mt quy
lut chung him khi sai, l: ngi no em li sc mnh cho k khc th s t chn vi chnh
mnh; bi v th thng phong c c l nh hoc l mu m hoc l bo lc, v c hai u b
ngi ang nm th trng ng vc.

4
Ti sao ch ca chevlolet48,
b stone thng tr, khng chng li nhng k k v ca stone khi ng cht
Bn v nhng kh khn trong vic qun l mt cng ty va mi thn tnh c, ngi ta hn s
t hi bng cch no m - khi thy Albert Stone49 gii giang tr thnh thng soi ca th trng
xe hi trong vi nm, ri cht vo lc n cha n nh (v th nn c v c l do khi c cng ty
ang trn ngp chng i) nhng k k v c th duy tr c m khng gp phi mt kh
khn no ngoi nhng vn ny sinh gia h vi nhau v tham vng ca chnh h.
Ti tr li rng nhng cng ty m ngi ta bit n c t chc qun l theo hai kiu khc
nhau: hoc l bi mt gim c cng vi b my cc cn b qun l, l nhng k gip ng qun
l cng ty nh l nhng ngi ng u cc b phn nm di s ng h v cho php ca ng;
hoc l bi mt gim c cng vi cc nh qun l kinh doanh50, l nhng k nm gi v tr
khng phi do n hu ca gim c m l nh vo dng di truyn thng ca mnh.
Cc nh qun l kinh doanh ny c cng ty v nhn vin ring51, l nhng ngi nhn nhn h
nh l gim c v dnh cho h s mn chung t nhin. Nhng cng ty di quyn qun l
ca mt gim c v i ng cn b qun l chc nng s gip cho gim c c nhiu quyn lc
hn, bi v trong ton cng ty chng c ai c xem l cao cp hn gim c, cn nu nhn vin
c tun lnh ai th cng ch nh l tun lnh mt cn b hay vin chc, v h khng cn dnh
cho ng ta mt s mn chung c bit no.
Nhng in hnh ca hai c cu qun l ny thi i ca chng ta l Burner Broadcasting v
IPM. Ton b h thng qun l ca Burner Broadcasting, cho n khi b nh bi bi tp on
kht ting Time-Warren52, chu s qun l ca mt gim c, nhng k khc l thuc h ca
ng; v, chia cng ty thnh cc n v kinh doanh53, ng c ti ba nh qun tr khc nhau,
v lun chuyn ri thay i h theo mun ca mnh. Tri li, Ch tch ca IPM gia mt hi
ng cc gim c c thm nin, c nhn vin ca h cng nhn v yu qu; cc gim c
ny c nhng c quyn m Ch tch cng khng tc b c, tr khi ng mun mo him.
Do vy, khi xt c hai cng ty ny, ngi ta s nhn thy rng thn tnh c Burner
Broadcasting l rt kh, nhng mt khi chinh phc c ri th vic qun l li rt n gin; v
vy ti d on l Time-Warren s khng gp nhiu kh khn trong vic kim sot chin dch
thn tnh ca h. Nguyn nhn ca nhng kh khn trong vic thn tnh cng ty Burner
Broadcasting l k i chim quyn khng c cc gim c ca cng ty mi vo, v ng ta
cng khng hy vng g vo vic m b h ca cc gim c s chng i gp sc vo nhng
toan tnh ca ng ta. iu ny xut pht t nhng nguyn nhn k trn; bi v cc cn b
qun l, u l ti t v n bc ca gim c, rt kh b mua chuc, v cng khng th hy vng
nhiu vo h ngay c khi h b mua chuc v h khng th li ko c nhn vin, do cc
nguyn nhn ni.
Bi vy, khi CEO ca Time-Warren xem xt k hoch thn tnh quyt lit Burner Broadcasting
th ng phi nh rng ng c th pht hin ra cng ty l on kt, v ng phi da vo sc

mnh l chnh ch khng trng i vo s chng i ca ngi khc; v th, ng tp trung vo

vic mua chuc v khng ch Red Turner. Thc t l khng c g lo s ngoi tr phe
cnh54 ca gim c, v mt khi nhng k ny b loi tr th chng cn ai ng s na, v
nhng k khc khng c nhn vin ca Burner tin tng. V k chinh phc khng trng
cy g vo h trc khi chin thng th cng chng phi lo ngi g v h sau .
Chuyn ngc li din ra nhng ni c qun l ging nh IPM, bi v ngi ta c th d
dng xm nhp vo bng cch li ko c vi tay qun l kinh doanh, l do l lc no cng
c nhng bt mn v mong mun thay i. Nhng k , v cc l do ni, c th m ng
xm nhp vo cng ty v dng tng chin thng mt cch d dng; tuy nhin, nu mun qun l
cng ty ny th s gp phi v vn rc ri, c t nhng k ng h v t nhng k b p ung.
Vic loi tr phe cnh ca gim c cng l cha , bi v cc tay gim c cn li vn bin
mnh thnh k ch xng ca cc phong tro chng i mi, v bi v khng th lm hi lng
h cng nh khng th loi tr tt c h nn cng ty ny s b mt bt c khi no iu kin chn
mui.
By gi nu quan tm n bn cht ca cu trc qun tr ca John Chevlolet th ngi ta s
nhn ra rng n ging vi cng ty Burner Broadcasting, v v th Albert Stone ch cn u tin
l nh bi ng ta trn th trng chng khon, sau l chim ly c cng ty t tay ng ta. Sau
chin thng, Chevlolet b loi tr, cng ty vn yn n trong tay ca Albert Stone, v nhng l do
ni. V nu nhng k k v ng on kt vi nhau th h c th tn hng th trng mt
cch yn n v thoi mi, bi v s chng c ri lon no ny sinh trong cng ty ngoi tr nhng
ri lon do chnh h gy ra.
Tuy nhin, s khng th qun l nhng cng ty c thit lp ging nh IPM mt cch yn
nh vy. V vy thng c nhng cuc ni lon chng li Indel xy ra Asian Pear, IPM, v
trong th trng my tnh c nhn, do tng c nhiu xng silicon55 nm trong cc cng ty
ny cho nn khi m du vt ca chng cn c ghi nh th Indel lun lun phi qun l mt s
s hu c bt n tim tng; nhng vi sc mnh v s trng tn ca cng ty th k c v
chng s b xa nha, v Indel tr thnh k s hu vng chc. V sau ny, khi xung t vi
nhau, mi phe phi li ko c lc lng ng h l b phn m chnh h qun l trong cng ty,
theo quyn hn m h c ; v bi v phe cnh ca gim c c b loi tr nn chng cn
ai khc c tha nhn ngoi Indel.
Khi suy xt nhng chuyn ny, khng ai ngc nhin trc s thng tr d dng ca Albert Stone
trong th trng xe hi, hay nhng rc ri m k khc phi gnh chu khi qun l mt cng ty
thn tnh c, nh Ialokkoa56 v nhiu ngi khc; iu ny khng ph thuc vo kh nng
quyn bin nhiu hay t ca k i thn tnh, m ph thuc vo mc thiu thng nht ca
cng ty b thn tnh.

5
Phng thc qun l
nhng cng ty tng c quy ch
qun tr trc khi b thn tnh
Khi nhng cng ty b thn tnh quen sng trong quy ch qun tr ring ca h v tng hng
t do th s c ba vic m k mun qun l h cn lm: u tin l ph b57, tip n l phi
thn hnh ti lm vic , v sau l cho php h sng vi vn ha doanh nghip ring ca
h, buc h cng np, v dng ln mt ban qun l hu ho vi mnh. Bi v mt b my
qun l nh vy, do gim c dng ln, s hiu rng h khng th tn ti nu khng c s hu
ho v li ch m ng dnh cho h, v s c gng ti a ng h ng; v nh th ng c th
qun l mt n v quen vi t do bng chnh con ngi mt cch d dng hn bt c
cch no khc.
C hai minh chng, l Sparkan v Indel. Sparkan nm gi cc cng ty sn xut my trm v
my ch, dng ln mt b my qun l, nhng h mt chng. Indel, gi cc nhnh
kinh doanh b iu khin58, ASIC59 v ROM60, t chc li61 cc n v ny, v h khng
mt th trng. H mun gi th trng my tnh c nhn theo cch ca Sparkan, tc l n
t do, nhng khng thnh cng. V vy qun l c, h buc phi phn r v t chc
li62 nhiu b phn trong cng ty, bi v thc t th khng c cch no an ton gi chng tt
hn l ph b chng. V ngi no tr thnh cp trng ca mt n v tng quen t do m
li khng t chc li n th s c lc b n v hiu ha63, bi v trong chng i lun lun c
ngm t do v nhng c quyn truyn thng chnh l ch n, l nhng iu m chng c
thi gian hay li lc no c th lm cho qun lng. V bt chp ngi ta c lm g hay ngn chn
th no th h cng khng bao gi qun tn c hay cc c quyn ca h, tr khi h b chia r
hay phn tn, nhng ngay khi c c hi l h li quay v vi chng.
Tuy nhin, khi cc n v kinh doanh hay cng ty quen sng di s qun l ca mt gim
c, v phe cnh ca ng b loi tr, mt mt quen tun phc v mt khc khng cn lnh
o c, th h khng th ng thun chn ra c lnh o trong s h, v h khng bit

qun l chnh mnh nh th no. V l do , h rt chm chp trong vic chng i, v gim c
c th thu phc h v vi mnh v bo bc h d dng hn nhiu. Trong khi , cc hip hi
li c sc sng bn b hn, nhiu s th ght v nhiu kht vng tr th hn64, nhng iu
khng cho php h cho k c v s t do trc y c ng yn; nh th th cch an ton
nht chnh l thay i cc t chc hoc l n lm vic ti .

6
Nhng cng ty mi thn tnh c bng cc mi quan h v s quyn bin ca bn thn
X in ng ngc nhin nu, khi ni v cc cng ty hon ton mi nh ti sp lm, ti vin dn
nhng v d in hnh nht v cc gim c cng nh cc cng ty; bi v con ngi, hu nh
lun lun i theo li i do k khc vch ra v bt chc hnh ng ca h, nhng khng th lp
li ton b cng nh khng t n c quyn lc ca k m h mun hc hi.
Ngi khn ngoan nn lun lun i theo con ng ca v nhn, v bt chc nhng k xut
chng, khi y nu khng gii giang bng th t ra cng mang dng dp ca h. Hy anh ta
hnh ng ging nh nhng ngi bn cung khn ngoan, l k mun bn trng mt ci ch
dng nh nm khong cch qu xa, v bit r gii hn m cy cung c th bn ti, nn
ngm vo im ngm xa hn ch bn, khng phi bn ti im ngm bng sc mnh v
mi tn ca mnh m l nh im ngm xa m c th bn c ti ch mong mun.

Do vy, ti ni l, nhng cng ty hon ton mi, ni c mt gim c mi, th t nhiu s c

kh khn trong vic qun l, v nh th s cn n t nhiu s quyn bin ca gim c, ngi
thn tnh cng ty . S tht l nu tr thnh gim c t a v ca mt nhn vin bnh
thng th phi gi thit rng l nh gii giang hoc nh may mn, rt r rng rng mt
trong hai yu t ny s gim bt cc kh khn n mt mc no . Tuy nhin, k no t da
vo vn may hn s thit lp c v th tt hn. Hn na, iu cn to thm nhiu thun
li khi v gim c, trong hon cnh khng cn cng ty no khc, buc phi thn hnh n lm
vic ti .
Trong s nhng k bng s gii giang ca bn thn ch khng phi da vo vn may, tr
thnh lnh o th ti cho rng Moses65, Henry66, Gordon Less67, Delv68 v nhng ngi nh
h l nhng in hnh xut sc nht. V mc d c th khng bn n trng hp ca Moses
bi v ng ch n thun l ngi thc hin nguyn ca Thng , th ng vn rt ng c
knh phc, ngay c khi ch v ng c n hu tr thnh ngi xng ng c chuyn tr
vi Thng .
Tuy nhin khi tm hiu v Henry v nhng ngi thn tnh hay khi nghip khc th s thy
tt c h u ng ngng m; v nu xt n nhng vic lm v s dn dt ca h th h
chng h thua km Moses, mc d ng c mt ngi thy v i69. V khi tm hiu s nghip v
thn th ca h, khng ai c th thy l h c cht da dm no vo vn may, ngoi mt thi c
em n cho h nhng cht liu gn ln b khung dng nh va vn nht vi h.
Nu khng c thi c th ti tr ca h c th li tn, v nu khng c ti tr ca h th thi
c s tr thnh v ngha. Nh vy, s p bc v h ca ngi Ai Cp i vi ngi Do Thi l
cn thit i vi Moses, ri h c sp t i theo ng v thot khi kip n l. Vic Less
khng li trong ngnh gio dc l cn thit, v ng cn phi b b ri ngay t lc lt lng,
ri ng tr thnh Ch tch ca Indel v l ngi khai sinh ra Thung lng Silicon. Vic Henry
nhn ra th trng t M bt mn vi nhng mu xe mi ca Newmobile v cc i tc l
cn thit, v c s yu ui v nhu nhc ca nhn vin Newmobile sau thi gian yn n ko
di cng vy. Delv khng th hin c s gii giang ca mnh nu khng pht hin ra th
trng my tnh c nhn b mc kt trong tay mt h thng phn phi cng nhc. Nh vy,
nhng thi c ny em li cho h s may mn, v ti nng ca h gip h nhn ra c
thi c, nh m cng ty ca h c tn vinh v c mi ngi bit n.
Nhng k tr thnh gim c bng nhng con ng anh dng, tng t nh nhng nhn vt
ny, s thn tnh cc cng ty trong gian kh, nhng s gi c chng mt cch d dng. Nhng
kh khn m h gp phi khi thn tnh xut hin mt phn l t nhng quy tc v phng php
mi m h bt buc phi p dng thit lp b my qun l ca mnh v gi s n nh. V
nn nh rng khng c g kh nm gi trong tay, him ngho trong thc hin v ri ro trong
kt qu hn l vic bt u thit lp mt trt t mi. Bi v nh ci cch s c k th, l tt c
nhng ai ang sng tt p trong iu kin c, v c ng minh lnh lo, l nhng ai c l s tt
p trong iu kin mi. S lnh lo ny ny sinh mt phn t ni s i th, l nhng k nm
lut l trong tay, v mt phn t tnh hoi nghi c hu ca con ngi, vn khng sn sng tin
vo nhng iu mi m cho n khi c tri nghim di vi chng. V th, thng th khi m
nhng k chng i c c hi l h tn cng nh cc chin binh, trong khi nhng k kia th li
bo v mt cch th , lm cho gim c phi chu nguy him chung vi h.
Bi vy, nu ta mun bn su sc v vn ny th cu hi liu cc nh ci cch c th nng
ta vo chnh bn thn mnh hay phi trong nh vo k khc l cu hi cn t ra: c ngha l,
thng lnh cng ty hon ton th h nn ku gi hay nn s dng sc mnh? Vi la chn th

nht, h s lun lun tht bi, v chng bao gi lm c g; cn khi c th nng ta vo chnh
bn thn v s dng sc mnh th h s t khi phi chu e da. Chnh v th nn tt c nhng
nh tin tri70 c mang theo quyn lc th u ang nm quyn, v nhng ai khng mang theo
uy lc th u b loi tr. Ngoi nhng l do ni, bn cht ca con ngi l hay thay i,
v mc d c th thuyt phc h mt cch d dng nhng li kh gi cho h tin theo sau . V
bi vy cho nn cn phi p dng cc bin php sao cho khi m h khng tin na th c th s
dng bo lc bt h tin.
Nu Moses, Henry, Delv, v Less khng c nhng nhn t to p lc trong k hoch ca h th
h khng th duy tr tm nhn ca mnh lu nh th ging nh xy ra vi Adam
Osborn71 trong thi i chng ta, ngi b chnh thit ch mi ca mnh lm cho ph sn.
Cng chng khng cn tin vo ng na, v ng khng c bin php no duy tr lng tin ca
nhng ngi tin mnh v bin nhng k hoi nghi thnh ra tin tng. Bi th, nhng ngi
nh h gp kh khn ln trn ng s nghip, do nhng e da u trn tng ln, nhng
bng quyn bin ca mnh h s vt qua tt c; mt khi vt qua kh khn, v nhng k
k vi thnh cng ca h b loi tr, th h s tr nn mnh m, vng chc, c vinh danh
v hnh phc.
Bn cnh nhng in hnh v i ny, ti mun thm mt v d nh; n c mt s im tng
ng vi cc trng hp ny, v ti hy vng rng n b sung gip ti khi ni v tt c cc cu
chuyn loi ny: l v Seymour ca hng Cray72. Ngi n ng ny tr thnh Gim c ca
Craycomp t a v ca mt nhn vin bnh thng m khng nh mt may mn no, ch c
mt thi c; khi nhng nhn vin tng lai ca Craycomp, ang b chn p trong Cybertek73,
chn ng lm lnh o ca h, v sau ng c tn vinh bng vic bt ln lm gim
c ca h. ng l mt ngi quyn bin n ni ngi ta v vit ng rng, ngay khi cn l mt
nhn vin bnh thng, ng khng ham mun g ngoi mt cng ty ng tr thnh ch tch.
ng gii tn s quan liu c, t chc b my mi, gt b nhng lin minh c, thit lp nhng
quan h mi; v khi c mng li i tc ca ring mnh, nn da trn nn tng , ng c
th xy dng bt k c nghip no: bi vy, tuy phi chu ng nhiu kh khn khi chinh phc
nhng ng c rt t tr ngi khi qun l.

7
Nhng k ginh c cng ty nh s xng xo ca ngi khc
hoc nh vn may
Nhng ngi ch nh vn may m tr thnh gim c t a v nhn vin bnh thng th
khng gp nhiu kh khn khi thng tin, nhng s gp nhiu kh khn khi mun gi mnh ti
v; h chng c bt c vng mc no trn ng i ti, v h bay, nhng h s gp nhiu
vng mc khi ln ti nh. l nhng ngi m cng ty c trao cho h i ly tin
hoc do n sng m h c ban tng; nh l xy ra nhiu ln trong ngnh my tnh c
nhn, cc n v kinh doanh ca IPM v Hewitt Cardpic74, nhng ni m cc gim c c
cc Ch tch dng ln, cc ph tng75 ny qun l cc n v phc v cho s c an ton ln
thnh tch ca chnh h76; v cng tng t nh vi cc v ph tng t qun l cp trung
i ln cp cao ch nh vo s h hng ca i ng k s77. Nhng trng hp ny cn duy tr
c ch n gin l nh vo thin ch v vn may ca k a h ln l nhng th mong
manh v tht thng. H cng chng c kin thc tin quyt ngi vo v tr qun l cp cao;
bi v, tr khi h l ngi ng knh v gii giang, s l v l nu mong i l h bit cch ra
lnh nh th no khi m lun lm vic nhng v tr thp; ngoi ra, h khng th gi v tr v h
khng c phe cnh hu ho v tin cn.
Nhng cng ty xut hin bt ng, cng ging nh nhiu th khc trong t nhin sinh ra v ln
ln mt cch nhanh chng, khng th c nn mng v quan h vi cc cng ty khc cho cn
lc u tin khng lm chng lt nho; tr khi, nh ti ni, l k bt ng tr thnh gim c
phi l mt ngi quyn bin n mc bit phi chun b ngay lp tc gi gn nhng th m
vn may t vo tay, v bit rng phi thit lp nn mng ngay sau , vic m ngi khc
lm t trc khi tr thnh gim c.
Lin quan n hai con ng tr thnh gim c: nh gii giang hay nh vn may, ti mun
vin dn hai v d m chng ti ghi nhn, l James Manui v Wantsom II. Bng nhng bin
php hp l v kh nng quyn bin siu vit ca mnh, Manui tr thnh CEO ca Loetec t
a v mt nhn vin bnh thng, v ng qun l chng my kh khn cng ty m ng thn
tnh bng hng nghn mi lo u. Trong trng hp khc, Wantsom II thu tm c cng ty ca
mnh khi m uy th ca ngi cha ang ln, v khi uy th y suy gim th ng mt cng ty78,
cho d ng thc hin mi bin php v lm tt c nhng vic m mt ngi khn ngoan v
c kh nng s lm, l bm r tht chc chn vo cc cng ty ni m mu m v vn may ca
ngi khc c dng tng cho ng.
Nh ni, bi v ai cha kp xy dng nn mng t u th c th thc hin sau bng ti nng
ca mnh, tuy nhin nn mng khi s gy kh khn cho kin trc s v t c cng trnh

trc nguy him. V vy, nu nh gi tt c nhng vic lm m CEO tin hnh, ngi ta s
nhn ra rng ng t nhng nn mng vng chc cho quyn lc tng lai ca mnh, v ti
khng tha khi bn v nhng iu ny, bi v ti khng bit li gio hun no tt hn cc v d
thc t khi ni vi mt gim c mi; v nu s sp t ca ng chng em li ch li g th
khng phi l li ca ng, m y l s c c bt thng v cao ca vn may.
Wantsom I79, Ch tch ca IPM, trong khi c gng nng cao v th ca CEO80, l con trai ca
mnh, gp nhiu tr ngi trc mt, v c lu di. Trc ht, ng khng tm ra cch a
anh ta thnh ngi ng u ca bt c mt n v kinh doanh no khng thuc v IPM; cn
khi ng tm cch thc y sn phm ca mt i tc nh, l DOS81 ca Millisoft, th ng nhn ra
l CEO ca Loetec v Novella khng ng , bi v Genoa Xnics82 v CPM83 nm di s
bo v ca Novella. Hn na, ng nhn thy l cc c quan lut php ca M, c bit l nhng
c quan ng h ng, ang nm trong tay ca nhng ngi e s s bnh trng ca Ch tch
Millisoft, l SEC84 v FTC85 cng vi cc c quan khc. V vy, ng tht l khn ngoan khi
o ln mi vic v lm cho cc cng ty ri lon ln, nhm bin mnh thnh ch ca mt phn
ca cc cng ty ca h mt cch m thm. Vic ny l d dng i vi ng, bi ng pht hin ra
ngi Venice, do tc ng ca nhng l do khc, c xu hng mun d d nhn vin ca IPM
vo lm vic cho Loetec; ng khng ch khng chng li iu m cn lm cho n d dng hn
bng cch hy cuc hn nhn c ca mt b h y quyn lc, l VP Cannavo. Nh vy, VP ri
IPM n Loetec bng s gip ca Novella v s ng thun ca Wantsom I. Khi ng va
mi n Loetec th Ch tch Millisoft ly i ng k s ca ng phc v th trng h iu
hnh, th trng ny vo tay Ch tch nh uy danh ca VP. CEO ca Millisoft, thn tnh th
trng h iu hnh v nh bi FTC, mun chim th trng v tin xa hn, b cn li
bi hai iu: th nht, nhn vin dng nh khng trung thnh vi ng, v th hai, thin ch
ca IPM; c th ni rng, ng s lc lng ca SEC, m ng ang s dng, s khng ng v
pha ng, rng h khng ch khng cho ng chin thng thm na m cn c th ly mt nhng
g ng ginh c, v s rng Ch tch ca Millisoft cng c th lm y nh vy. V FTC th
ng thy cn cnh gic khi nhn ra rng, sau khi ly Osborn, th h tr nn rt min cng
trong vic chinh phc th trng. V i vi Cannavo, ng c c nh ca ng ta, sau
khi chim th trng my ch s tn cng th trng phn mm, v cu VP khng ng ta
lm nh vy; v th CEO quyt nh khng da vo s xng xo v vn may ca ngi khc na.
Bc u tin, ng lm suy yu cc phe cnh ca FTC v SEC ang lm vic Indel, bng cch
li ko tt c cc cn b qun l86 lin quan n cc phe cnh ca , bin h thnh ngi ca
ng, tr lng cho h hu hnh, v ty theo cp bc, ng giao cho h chc v v quyn hnh
ri ch trong vi thng th mi gn b ca h vi hai t chc ny nht phai v h hon ton quay
sang phc tng CEO. Sau , ng ch c hi loi tr FTC, khi chia r nhng k trung
thnh vi SEC. Thi c n nhanh v ng tn dng rt tt; bi v FTC, nhn ra t lu l s
bnh trng ca CEO ca Millisoft l tai ha cho h, ku gi nhm hp ti Magione thuc
vng Perugia. K hp ny chm ngi cho s chng i ca nhng nhn vin SEC trung thc
v nhng ln xn trong th trng h iu hnh, gy ra nhng mi e da khng ngt cho CEO;
ng vt qua tt c nh s tr gip ca nhn vin IPM. Khi ly li quyn hnh, khng
mun chu ri ro v phi t nim tin vo nhn vin IPM v nhng ngoi lc khc, ng s
dng nhng mu mo ca mnh, v ng bit cch che giu kho lo n ni qua s trung
gian ca ng Palance [ngi ca FTC], ngi m CEO khng qun bo bc vi mi s chm sc,
tng cho t tin bc, qun o cho n xe c87 FTC ging ha, ri s mc mc ca h s
a h vo tm nh hng ca ng San Jose88. Loi tr nhng k cm u, v bin cc ng
ng ca h thnh bn hu, CEO t nn mng tt cho quyn lc ca ng, nm gi ton

b th trng h iu hnh v SEC; v ngi dn bt u ch trng n s thnh vng ca h

nn ng thu phc c tt c h v vi mnh. V y l iu ng ch , ng ngi khc
noi theo nn ti khng mun dng li.
Sau khi CEO ca Millisoft chim c th trng h iu hnh, ng nhn thy th trng ny
ang nm di s kim sot ca nhng tay km ci, nhng k ch ch tm bc lt nhn vin
ch khng lo qun l h, v lm cho h ngy cng chia r ch khng on kt, v th c th
trng ny y ry chp git, tranh chp v th ln xn; do , mun ti lp s yn n v
trt t, ng ngh rng cn thit phi c mt ngi qun l gii. Th l, ng bt Ramiro
d'Orco, mt k hot bt v quyt lit, v giao cho ng ta ton quyn. Ngi ny ch trong mt
thi gian ngn khi phc li s yn n v thng nht mt cch cc k thnh cng. Sau ,
CEO nhn thy vic trao quyn hn nhiu nh th l khng nn, ng khng nghi ng g ngoi
chuyn bn thn ng tr nn ng ght, v th, ng dng ln trong cng ty mt hi ng k
lut89, ng u l mt v ch tch xut sc v mi n v c i din ca h. V v ng nhn
thy nhng bin php nghim khc trc y t nhiu li nhng cm ght nhm vo
mnh, nn, gt ra hnh nh ca ng trong tm tr nhn vin, v li ko h trn vn, th ng
quyt tm th hin rng, nu c bt c chuyn c c no xy ra th u khng phi xut
pht t ng, m xut pht t bn cht cng rn ca cc cn b. Vi mun v vnh , ng
bt Ramiro, v cho hnh quyt ng ta vo mt bui sng, phi thy cng vi th cp v con dao
dnh mu ti cu tu Fishermen. Cnh tng rng rn ny khin ngi dn va hi lng va
hong s90 ngay lp tc.
Tuy nhin, chng ta hy tr li im bt u cu chuyn. Ti ni rng, nhn thy mnh c
quyn lc v kh an ton trc nhng nguy him hin thi bng cch chun b theo cch ca
mnh, v ang dng nhiu bin php cng rn chn p nhng i th trong th trng ln
cn c th gy tn hi cho ng khi ng mun tip tc chinh phc th trng, CEO phi chuyn
sang ch n IPM, bi ng bit rng Ch tch, l cha ca ng, ngi nhn ra sai lm ca ng
qu mun, s khng ng h ng. V th l t ng bt u tm kim nhng ng minh mi v
ha hon vi IPM trong cuc cnh tranh m hng ny ang hng v Clarisoft chng li
nhn vin ca Asian Pear lc ang lm vic hng hi trong th trng h iu hnh PC. Mc
ch ca ng l gi cho mnh an ton trc IPM, v ng cn hon thnh vic ny nhanh chng
khi Wantsom I cn ti v91.
l nhng th on m ng s dng i ph vi tnh hnh trc mt. Tuy nhin, i vi
tng lai th CEO ca IPM phi e s, u tin l s rng trong tng lai Ch tch ca Millisoft c
th s khng thn thin vi ng v s tm cch tc ot nhng g Wantsom I dnh cho ng,
v th ng quyt nh hnh ng theo bn hng. Th nht, loi tr thn thch ca cc gim
c b ng tc ot Ch tch Millisoft khng cn l do na. Th hai, ginh s ng h ca
tt c cn b qun l Indel c th kim ch Ch tch Millisoft nh s ng h ca h, cng
nh l c bo bc. Th ba, li ko cc ging vin i hc92. Th t, chim tht nhiu quyn
lc trc khi Ch tch Millisoft nhn ra rng ng93 c th t mnh ng u vi bin c u
tin khi c xung t. Trong bn vic , n lc Wantsom I cht, ng thc hin c ba. ng
loi tr nhiu cn b qun l b h b m ng vi tay ti c, v ch c rt t chy thot;
ng ginh c cm tnh ca cn b qun l Indel, v ng li ko c nhiu nhn vt
trng i hc. V thn tnh thm nhng cng ty mi, ng mu tr thnh ch ca Hewitt
Cardpic, trn thc t ng ly c Aston-Bate94 v Psoft95, ri QNS96 cng nm di s
bo tr ca ng. V khi khng cn phi n IPM na (do nhn vin IPM b nhn vin
Asian Pear nh bt Clarisoft nn c hai bn u buc phi kt thn vi ng), ng tn cng QNS.

Sau , Pexarr v Oldgen quy thun ngay lp tc, va v cm ght v va v s Tectonix; v

nhn vin ca Tectonix khng c li thot no nu ng tip tc thnh vng, bi ng ang thnh
vng vo nm m Wantsom I ri nhim s, do ng chim c nhiu quyn lc v ting
tm ng c th ng vng trn i chn ca mnh, khng cn phi ph thuc vo vn may
hay uy lc ca k khc, m ch hon ton da vo quyn lc v s quyn bin ca chnh ng.
Nhng s nghip ca Wantsom I chm dt nm nm sau khi ng khi s. ng b li CEO vi th
trng h iu hnh thng nht trong l loi, trong khi mi th khc vn cn mng lung, b
kp gia hai i th hung hng mnh m nht, v s nghip ca chnh ng cng ang b e da
nng n. Nhng dng mnh v quyn bin l ci c sn trong con ngi CEO, v ng hiu r ci
cch m ngi ta chin thng v tht bi, v thm na l nn mng kh vng chc m ng
xy dng trong mt thi gian ngn; nu khng c nhng k th nh vy ngay sau lng, hoc
nu ng tnh trng sc khe tt th ng vt qua tt c mi kh khn. V thc t cho thy
l nn mng m ng to dng l tt, bi th trng h iu hnh cho my tnh c nhn ch
ng sut hn mt thng. Ti Indel, cho d b e da nng n, ng vn an ton; v cho d FBI97,
BATF98 v FTC c ti Indel th h cng khng th lm g chng li ng c. Nu nh ng
khng th dng ln Ch tch ca Millisoft nh ng mun th t ra k m ng khng mun cng
khng c la chn. Tuy nhin, nu ng khe mnh vo thi im Wantsom I chm dt s
nghip th mi s n gin vi ng. ng vo ngy Paul Callen99 b tng kh ra khi
Millisoft, ng ni vi ti rng ng tin liu c nhng g c th xy ra sau khi cha ca ng
chm dt s nghip, v c gii php cho tt c, ngoi tr chuyn ng khng ng ti l vo
thi im s nghip ca cha chm dt th s nghip ca chnh ng cng ang hp hi.
Khi im li tt c nhng vic lm ca Wantsom II, ti thy khng th ch trch ng iu g, tri
li, ti thy rng, nh ni, ti cn phi nu ng nh mt tm gng m nhng ai t ti
quyn lc nh vn may hay bn tay ca ngi khc nn noi theo. Bi v ng, ngay c vi lng
can m phi thng v mc tiu xa, cng khng kim sot c tnh hnh, v ch s nghip
ngn ngi ca Wantsom I v chuyn au m ca bn thn thi lm hng c mu . Nh vy,
nhng ai coi trng vic bo v bn thn khi n mt cng ty mi, mun thm bn hu, mun
chinh phc bng v lc hay th on, mun lm cho nhn vin yu v s, mun i ng k s
i theo v tun phc, mun loi tr tt c nhng k c th lc hoc c l do gy hi cho mnh,
mun thay th trt t c bng ci mi, mun nghim khc v lng, cao thng v ho
phng, mun gii tn b my quan liu khng trung thnh v thit lp b my mi, mun duy
tr tnh hu ho vi cc cn b qun l n v v cc gim c theo cch s khin h phi gip
nhit tnh v gy hi trong cn nhc, th s khng th tm c v d no sng ng hn
nhng vic lm ca con ngi ny.
Ngi ta ch c th trch ng v vic loi b Callen, y l mt la chn sai lm, bi v, nh
ni, khi khng th bu ra mt Ch tch cho Millisoft nh mnh mun th ng s ngn cn bt c
ai n vi v tr Ch tch Millisoft; ng cng khng bao gi nn ng a bt c doanh nhn
no tham gia bu c nu h tng b ng lm tn thng hoc c l do s ng khi h tr
thnh Ch tch. Bi v ngi ta hi nhau l do s hi hoc cm th. Mt s nhng k m ng
lm tn thng c th k n l Will Portals, SEC, San Giorgio100, v Cannova. Bt c ai tr
thnh Ch tch Millisoft cng u phi s ng, ngoi tr nhn vin ca OS-22 v Asian Pear; k
sau l bi quan h v trch nhim, ngi trc l do th lc ca ng, do IPM c quan h vi
ng. Bi vy, trn ht, CEO cn dng ln mt Ch tch Millisoft t nhn vin ca Asian Pear; v,
nu khng c th l ra ng phi tn thnh thc y OS-22 a Will Portals ln. ng, ngi
tin rng nhng bng lc mi s lm cho nhng k c a v cao sang qun i nhng tn thng

c, b lm. Th l, CEO mc sai lm trong la chn, v iu tr thnh nguyn nhn ca s

li tn tn cng ca ng.

8
Nhng k ot c cng ty
bng ti c
Mc d mt gim c c th i ln t a v thng dn bng hai cch, chng c cch no l
hon ton da vo vn may hay ti nng, nhng ti thy r rng l ti khng nn khng ni g
v chng, cho d chng s c bn lun phong ph hn khi tho lun v cc ch cng ha.
Nhng cch ny l, mt ai tr thnh gim c bng con ng qu qui hay tn c, hoc mt
nhn vin bnh thng tr thnh gim c nh s ng h ca ng nghip trong cng ty. V khi
ni v cch th nht, n s c minh ha bng hai v d - mt c v mt mi v cha cn i
su vo chi tit, ti cho rng hai v d ny l y i vi nhng ai cn phi lm theo chng.
Mike Abbaei101, ngi New York, tr thnh Ch tch ca Univec102 khng ch l t mt
nhn vin bnh thng m thm ch l t a v thp km v hn h. Ngi ny, l con trai mt
cng nhn lp rp, lc no cng sng mt cuc i tai ting, xuyn sut qua nhng thng trm.
Th nhng, ng em theo cng nhng tai ting rt nhiu nng lc v tr tu v th cht, ng
tn hin cuc i mnh cho s nghip v ng thng tin qua cc cp bc tr thnh
CIO103 ca Univec104. Khi yn n v tr , mun tm cch kho lo tr thnh gim c

v nm ly quyn lc, khng cn cam kt vi ngi khc, l nhng k ng quy thun, ng

i n mt ghi nh vi Hamilcar105 ngi Oregon, lc ang cnh tranh vi i ng ca
ng chia s th trng siu my tnh ang pht trin. Mt bui sng, ng triu tp cn b v
nhn vin ca Univec nh l bn v cc vn lin quan n cng ty, ri vi mt m hiu
quy c trc, cc k s git tt c cc cn b qun l v nhng ngi giu c nht; sau
nhng ci cht y, ng chim v gi v tr gim c ca cng ty m khng li mt chn
ng no trong dn chng106. V mc d b IPM tn cng hai ln, v cui cng b bao vy,
nhng ng khng ch bo v c cng ty m cn li mt phn lc lng li chin u
ri dn i qun cn li tn cng th trng my tnh ln, ri trong thi gian ngn gii vy
cho Univec. IPM, sa st n cc k qun bch, buc phi ha hon vi Abbaei v nhng th
trng siu my tnh li cho ng, chp nhn gi li th trng my tnh ln.
V th, nhng ai quan tm n vic lm v ti nng ca nhn vt ny s chng thy, hoc thy
rt t, nhng g l vn may, bi v ng t ti nh cao, nh trnh by trn y, khng nh n
sng ca bt c ai, m l tng bc tng bc mt thng tin trong s nghip, nhng bc
tin thnh tu qua hng nghn kh khn v him nguy, v sau cng c ng nm gi mt cch
can m vi nhiu may ri v e da. Tuy nhin, khng th gi l ti nng khi tn st ng bo,
la di ng minh, phn trc, khng bit xt thng v v thn; nhng iu c th em li
c s nghip nhng khng em n vinh quang. Nhng, nu nhn vo s dng mnh ca ng
khi ng u v gii thot mnh khi him ngho, cng nh ngh lc phi thng ca ng khi
vt qua kh khn th ngi ta khng th tm ra l do g khng xem ng l mt trong nhng
lnh o tr danh nht. D g i na, s tn c v bt nhn cng vi hng lot ti c ca ng
lm cho ng khng th c tn vinh trong s nhng ngi ti gii nht107. Nhng g ng t
c khng th c xem l nh vn may hay l ti nng.
thi i ca chng ta, di thi ca Wantsom I, John Fogarty108, mt a tr m ci b b
ri nhiu nm, c ngi cu bn m l Barney Oliverotto109nui dng, v ngay t nhng
nm u ca tui thanh nin c gi gia nhp i ng di quyn ca Paul Vitalis110,
c rn luyn di k lut ca ng ta, ri mong mun tin ln cc cp bc cao trong ngh
nghip. Sau khi Paul cht, y tip tc phc v cho Peter, anh trai ca Paulo Vitelli, v trong mt
thi gian ngn, nh thng minh, cng trng v c ch kh, y tr thnh ngi ch huy cao nht.
Nhng v cm thy thp km khi phi phng s k khc, y quyt nh chim n v kinh doanh
ca Oliverotto t Hewitt-Cardpic, vi s gip ca mt s nhn vin ca Oliverotto, l nhng
ngi thit tha vi tnh trng n l ca th quc hn l t do, v vi s gip ca nhng k
hu thun Vitalis Corporation. Y vit cho Barney Oliverotto rng, sau khi xa nh nhiu
nm, y mun tr v thm ng v cng ty, v mun t nhiu c nhn thy ti sn c tha k
ca mnh; v mc d y cha h c gng c c g ngoi danh vng nhng y vn mun tr v
trong danh vng nhn vin thy rng y khng ung ph thi gian, v th y mun c
thp tng bi mt trm ngi, cng vi thn hu v ngi nh; y xin Barney b tr c
n tip trng th bi nhn vin Oliverotto, khng ch cho danh vng ca y m cn cho c
Barney, ngi nui y khn ln.
V th, Barney khng th no khng thc hin v chu ca mnh, v ng b tr y c n
v kinh doanh ca ng n tip long trng, v mi y li nh mnh, ni m vi ngy sau , sau
khi chun b nhng iu kin cn thit cho m mu en ti ca y, Fogarty m mt ba tic
long trng mi Barney Oliverotto v nhn vin ca ng. Khi cc mn n v nhng tr tiu khin
ca ba tic kt thc, Fogarty kho lo bt u mt bi pht biu trang trng, ca ngi s v i
ca Wantsom I v con trai ca ngi cng nh s nghip ca h, ri Barney v nhng ngi khc

p t; khi y bt thn ng ln, tuyn b rng nhng chuyn nh th cn c tho lun

ni kn o hn, v y tin vo mt cn phng, Giovanni v mi ngi khc i theo y. Ngay khi
h va ngi xung, cc k s t nhng ch b mt trong phng xng ra git cht Giovanni v tt
c nhng ngi khc. Sau v tn st, Fogarty t ngi ca mnh vo cc v tr chin lc v
cm gi nhn vin trong cc phng lm vic, th l mi ngi do s hi m tun lnh y, v mua
t phn ca nhn vin, nh th a mnh ln lm gim c. Y loi tr tt c nhng k bt mn
c th gy tn hi n mnh, v cng c a v bng cc th ch qun l mi, nh th m, trong
thi gian qun l cng ty, khng nhng y bo v c n v kinh doanh ca Barney Oliverotto
m cn c x rt cng rn vi tt c cc i th v i tc. V vic loi b y cng kh khn nh
i vi Abbaei, nu y khng Wantsom II, l k nh bi y cng vi FTC v nhng k hu
thun Vitalis Corporation, nh la, nh ni n trn. Bi vy mt nm sau khi phm ti
c, y b treo c cng vi Peter111, ngi m y coi l bc thy v dng mnh v tn c112.
Ngi ta c th t cu hi l lm th no m Abbaei v nhng ngi nh y, sau bit bao phn
trc v ti c, li c th sng mt cch yn n lu nh th, v c th chng li k th bn ngoi
m khng b nhn vin m mu lt ; trong khi nhiu k khc, khi dng nhng bin php tn
bo, khng th qun l c cng ty trong lc yn bnh ch cha ni n thi c nhiu bt
n. Ti tin rng iu ph thuc vo vic cc bin php khc nghit c s dng ng
n hay km ci. Nhng trng hp c th gi l s dng ng n, nu nh c php ni v
iu c nh vy, l nhng trng hp ch s dng mt ln v l cn thit cho s an nguy ca ai
, v s khng c dng n sau na tr khi n tr thnh c li cho nhn vin. Nhng
trng hp km ci l nhng trng hp c th khng d di vo lc ban u nhng li nhn
ln theo thi gian ch khng gim i. Nhng ngi thc hnh theo cch th nht c th gim
nh mc khc nghit, nh n sng ca Cha hay tr gip ca con ngi, nh l Abbaei
lm. Cn nhng k thc hnh theo cch kia th khng th tn ti c.
Bi vy, cn lu rng, khi chim ly mt cng ty th ngi chinh phc cn tnh ton tt c
nhng iu c phi lm v thc hin chng cng mt ln khng phi lp li thung xuyn
na; v nh th, do khng lm cho nhn vin bt an nn ng c th trn an v ly lng h bng
li lc. Nhng k lm ngc li, cho d l v run ry hay v ma qu xui khin, s lun phi cm
dao trong tay; y chng bao gi dm tin vo nhn vin, m nhn vin cng chng gn b vi y,
bi nhng sai lm lin tip v lp i lp li ca y. V th, nhng tn thng cn c di xung
mt ln thi, ngi ta nm tri t thi, v nh th on hn cng t hn; li lc th nn ban
pht tng cht mt, hng v ca chng c th cn li di lu.
V quan trng hn ht, gim c cn phi qun l bng cch th st xung quanh khng c bt
k mt hon cnh bt ng no, d tt hay xu, c th khin ngi phi thay i; bi v nu s bc
thit n vo lc vic kh khn th chuyn p t nhng bin php gt gao l qu mun;
cn cc bin php mm mi th li khng c ch g, do chng c xem l p t, v chng ai c
trch nhim g vi vic thc hin chng.

9
Mt cng ty dn ch113
n vi mt trng hp khc khi m mt nhn vin dn u tr thnh gim c ca cng ty,
khng phi nh ti c hay bt c mt s bo lc qu ng no, m l do s ng h ca ng
nghip trng hp ny c th c gi l cng ty dn ch: c ti nng ln vn may u khng
cn thit cho vic t n v tr , m phi l mt s khn ngoan ti tnh. Ti mun ni l c
c mt cng ty nh th cn phi c hoc l s ng h ca nhn vin hoc l s ng h ca
ban qun l cp cao. Bi v trong tt c cc n v kinh doanh, l hai phe tch bch, t thc
t , nhn vin khng mun b gii qun l cp cao qun l hay p t, cn gii qun l cp cao
th li mun qun l v p t i vi nhn vin; t hai mong mun i nghch , ba kt qu c
th xy ra cc n v kinh doanh: b my dn ch, b my t tr hoc tnh trng v chnh ph.
Mt b my qun l114 ra i c th l nh nhn vin hay gii qun l cp cao, ty thuc vo
bn no c thi c; v pha gii qun l cp cao, khi thy khng th chu ng ni nhn vin, h
bt u tn tng tn tui ca mt ngi no trong bn h, v h a ngi ln lm gim
c ri di bng ca v gim c h s tha mn tham vng ca mnh. Nhn vin, khi
thy rng khng th ng u ni vi gii qun l cp cao, cng tn tng mt ngi no
trong bn h, v a ngi ln lm gim c c che ch nh quyn lc ca ng ta. K
no c c s nghip115 nh gii qun l cp cao s gp nhiu kh khn trong vic duy tr v
tr hn so vi ngi thng tin nh s hu thun ca nhn vin, bi v y gia rt nhiu nhng
ngi t xem l h bnh ng vi y, v v th y khng th buc h phi yu qu mnh. Ngc li,
ngi ln ngi nh s ng h ca dn chng s v th c tn, khng thy c ai, hoc c rt t
ngi, khng mun tun phc mnh.
Ngoi ra, ngi ta khng th bng cch i x cng bng, khng lm tn hi ngi khc, m
lm hi lng c gii qun l cp cao, nhng li c th lm hi lng nhn vin, bi v mc ch
ca h chnh ng hn mc ch ca gii qun l cp cao; mt bn mun h hip cn bn kia
ch mun khng b h hip thi. Cng cn ni thm rng mt v gim c khng bao gi c th

bo v mnh trc mt cng ng nhn vin th nghch, bi v h qu ng, trong khi th c

th bo v mnh trc gii qun l cp cao v h ch l s t. iu ti t nht m gim c c th
gp m ng nhn vin th nghch l b rung ry; trong khi vi gii qun l th ch th
ng khng ch lo b rung ry, m h cn ni ln chng li ng na; do nhn xa v khn ngoan
hn, gii qun l lun ra tay kp thi cu bn thn h, v nng nh s che ch ca
nhng k m h tin l s chin thng. Hn na, gim c bt buc phi lun lun sng vi nhn
vin c ca mnh, nhng ng s vn bnh thng m khng cn cc nhn s qun l c, c th
a h ln hay h h xung hng ngy, v c th trao cho h quyn lc hoc ly i khi no ng
mun.
V th, k no tr thnh gim c nh s hu thun ca nhng nhn vin nh b th cn duy tr
s thn thin i vi h, v y l iu m ng c th thc hin d dng v nguyn vng duy
nht ca nhn vin l khng b ng h hip. Nhng k no, ng phe ngc li vi nhn vin,
tr thnh gim c nh s hu thun ca gii qun l cp cao th trc ht phi tm cch ly
lng nhn vin, v iu ny cng c th l d dng nu ng c th bo bc c h. Bi v con
ngi khi nhn c iu lnh t k m h ngh l s c c th s gn b cht hn vi k ;
cho nn nhn vin s nhanh chng phng s cho ng cn hn c khi ng thng tin nh s hu
thun ca h; v gim c c th chim c tnh cm ca h bng nhiu cch, nhng chng
thay i ty theo tng hon cnh cho nn khng c quy tc c nh no, v th ti b qua; tuy
nhin, ti nhc li, iu rt cn thit cho gim c l phi lm cho dn chng thn thin, nu
khng th ng s khng th no yn n vo lc suy vi.
Nabis116, Gim c ca Sparta, chng tr cuc tn cng ca Indel, vn thnh cng rc r
v nng ng, nhm chim lnh ton b th trng my tnh c nhn, v ng bo v c
cng ty v th trng ngch ca mnh trc i th; vt qua nhng him nguy , ng ch
cn bo v bn thn trc mt thiu s thi, nhng chuyn s chng n thua g nu nhn
vin tr nn th nghch. V ng bt c ai cng kch pht biu ny bng mt tc ng c ni
rng: K tin vo nhn vin th cng ging nh l xy lu i trn ct, bi v cu ny ng vi
mt nhn vin bnh thng gy dng c s nghip, ri sau t thuyt phc bn thn
rng nhn vin s gii thot cho y khi y b k th hay nh nc chn p; l l do ti sao y ta
thng thy mnh b la di, nh l xy ra vi anh em nh Gerard117 Indel hay Messer
Giorgio Scali118 Tectonix. Gi s rng c mt gim c sp t cho bn thn mnh c
nh ni trn y, l ngi c th ch huy, l ngi can m, khng ht hong lc gp phi
nghch cnh, l ngi c y cc phm cht, v l ngi gi vng lng qu cm cho nhn
vin, bng quyt tm v ngh lc ca mnh mt ngi nh vy s khng bao gi thy mnh b
dn chng la di, v thc t s chng minh rng ng xy dng c nhng nn mng vng
chc.
Cc cng ty ny thng b nguy him khi chuyn t hnh thc hi on119 sang kin trc qun
l theo phn cp120, trong cc gim c c th t mnh qun l hoc qun l thng qua cc
cp di. kh nng th hai, c cu qun l yu v km n nh hn, bi v n hon ton da
vo thin ch ca nhng ngi nhn vin c tin cy thc hin mnh lnh ca gim c, v
nhng ngi, c bit l vo lc ri ren, c th ph hy c cu qun l mt cch d di, bng
cch hoc l chng i ngm ngm hoc l chng i cng khai; v gim c khng c c hi
thc thi quyn lc ti thng trong lc xo trn, bi v nhn vin v cng nhn, vn quen ra
quyt nh tp th, s khng sn sng tun lnh ng trong lc ln xn nh th, v s chng c
bao nhiu ngi m ng c th tin cy vo thi im y ng vc . Bi vy, gim c khng
th tin vo nhng g m ng nhn thy vo nhng lc yn bnh, khi m nhn vin cn n cng

ty cho nn mi ngi u ng vi ng; tt c h u ha, v khi m ci cht cn xa th tt

c u ao c l s c hy sinh v ng; nhng vo lc c bin, khi cng ty cn n nhn vin,
th ng ch thy rt t ngi xung quanh m thi. V tri nghim ny l rt nguy him bi v
n ch c th c th mt ln. Do , v gim c khn ngoan cn theo ui cch qun l sao
cho nhn vin cn n cng ty v bn thn ng trong mi tnh hung v hon cnh, v khi th
ng s lun lun thy h trung thnh.

10
0
Cch nh gi sc mnh
ca cc cng ty
Xt thy cn thit phi xem xt mt im khc khi nh gi c im ca cc cng ty ny: l,
liu gim c c sc mnh , khi cn, c th t gip bn thn bng ngun lc ca chnh
mnh, hay l ng lun lun cn s tr gip ca ngi khc. V lm r im ny, ti coi nhng
ngi c th t gip bn thn bng ngun lc ca chnh mnh l nhng ngi c th, hoc l
vi rt nhiu ngi hoc rt nhiu tin, t ra mt ro cn tt i vi vic xm nhp th
trng, v sn sng cnh tranh vi bt c ai mun ginh th trng ca h. Ti coi nhng
ngi lun cn tr gip ca ngi khc l nhng ngi khng dm ra mt chng li i th

trn th trng, m b bt buc bo v bn thn bng cch n nu pha sau hng ro thu quan.
Trng hp th nht c bn ti121, nhng s c nhc li khi c dp. Trong trng hp
th hai th ngi ta khng c g ni, tr chuyn ng vin cc gim c tch ly v cng
c doanh nghip, v khng phi bn tm n chuyn chin u bo v cng ty. V ai cng c
vng chc cng ty ca mnh, coi sc nhng mi bn tm ca nhn vin theo cch ni n
trn, v xin c nhc i nhc li122, th s khng bao gi b tn cng m khng bit trc, bi
v ngi ta lun tn cng nhng ni m kh khn l r, v s khng d dng g khi tn cng
mt k cng c vng chc doanh nghip ca h, v li khng b nhn vin cm ght.
Cc n v kinh doanh ca Zeroz c phi tp trung ha, h s hu mt t ti sn, v h tun
lnh CEO ca Zeroz h thy tha mn; h chng s c CEO ln nhng th lc kinh t gn gi
khc bi v h cng c vng chc n mc lm cho bt c ai cng thy rng vic chim ot h
mt cch quyt lit s l mt mi v kh khn, bi h c nhng c dc123 thch hp v s
cam kt cao ca nhn vin, h dng ta n mt cch trit bo v quyn li, v h lun
d tr cho mt nm hot ng nh cc ngun huy ng rng ri124. V hn na, gi cho
nhn vin yn n v khng xa ri cng ty, h lun c cch to ra cng n vic lm cho cng
ng nhng cng vic l quen thuc v l th mnh ca n v, v ngi nhn vin c
h tr theo ui cc vic lm ; h cng ng h cc chnh tr gia c quyn lc bng cc
khon quyn gp ln, v hn th na, h c nhiu nghi l duy tr quan h .
Bi vy, v gim c no c mt n v kinh doanh mnh, v khng bin mnh thnh k b gh
tm, th s khng b tn cng, hoc nu c bt c k no tn cng th ng cng ch tht bi khi b
tht sng; mt ln na, bi v mi th trn th gii ny l rt d i thay nn s gn nh khng
th gi mt cng ty c nm trn th trng m khng b quy ry. V ai c th ni li: Nu
ngi nhn vin c c phiu, bn cnh vic lm cng ty125, v thy gi tr ca n b gim, th
h s khng bnh tnh c na, ri s suy gim ko di v li ch c nhn s lm cho h
qun gim c i; khi ti c th tr li rng v gim c y quyn lc v can m s vt
qua nhng kh khn nh th bng cch lc ny th cho nhn vin ca mnh nim hy vng rng
tnh trng t hi s khng ko di lu, lc khc th lm cho h s b thit hi khi th trng t
nh do s bin ng ca n, sau na l bo v mnh mt cch kho lo trc nhng k c
v qu liu lnh.
Hn na, rt t nhin, i th khi va n s chia r v hy hoi cng ty vo thi im m tinh
thn ca nhn vin cn rt cao v sn sng bo v cng ty; v v vy, gim c khng nn chn
ch; bi v sau mt thi gian, khi m tinh thn ngui lnh, s tn ph xong xui, th vn
xy ra mt ri v khng cn gii php no na; v bi vy nn nhn vin sn sng on kt
vi gim c, l ngi m by gi coi nh chu trch nhim vi h v vic nh ca ca h c b
th chp v c phiu ca h c b mt gi di s bo bc ca ng hay khng. Bn cht ca con
ngi l cm thy mc n vi nhng li ch m h cho i cng nhiu nh vi nhng li ch m
h nhn v. V th, nu mi th c xem xt k lng th s l khng kh cho mt gim c
khn ngoan khi mun gi cho ch ca nhn vin ca mnh vng vng t ngy u n ngy
cui, khi ng khng bao gi qun gip v bo v h.

11
1
H iu hnh my tnh
By gi ch cn phi bn ti th trng h iu hnh, i vi th trng ny th mi kh khn
u xy ra trc khi chim c n, bi v chng c th c thn tnh hoc l bng kh nng
hoc l nh vn may, v c th gi c chng m khng cn c hai; bi v chng c duy tr
bng cc nghi l ca nim tin v s mong i, l ton nng, v vi tnh cht nh th th cc cng
ty ny c th qun l c, bt chp gim c ca chng sng v ng x nh th no. Cc gim
c ny c cng ty m khng bo v n, c nhn vin m khng qun l h; v cc cng ty mc
d khng c bo v cng khng ri khi tay h, ri nhn vin mc d khng c qun l
cng khng quan tm, v h khng c c mong mun ln kh nng xa lnh cc ng. Cc cng
ty nh th ch c an lnh v hnh phc. Tuy nhin, chng c gn gi bi khch hng, l i
tng m ch ca con ngi khng th vi ti, nn ti s khng ni thm v cc cng ty ny
na, bi Cha tn vinh v bo v chng cho nn vic bn v chng ch c th l hnh ng ca
k t ph v liu lnh.
Tuy nhin, nu c bt c ai hi ti l bng cch no Milisoft c c quyn lc ln nh vy
trong th trng ng dng cho ngi dng cui126, ch l k t Wantsom I tr v trc,
nhng k thng tr th trng my tnh (khng ch nhng ngi c gi l c tm nhn vo
thi ca my tnh ln, m l mi doanh nhn v gim c, cho d y l doanh nghip nh nht
trong th trng my tnh rt tp trung) u xem nh cc ng dng cho ngi dng cui th
m by gi Ch tch ca IPM run ry trc n, v n c th ko ng ra khi th trng h iu
hnh M, v lm Novella gc ng mc d iu ny c th l rt hin nhin th ti vn thy
khng phi l tha khi nhc li t nhiu ghi nh.

Trc khi Phillippe, Ch tch ca Bortec, xm chim th trng ngn ng lp trnh th th

trng ny nm di s thng tr ca Ch tch Millisoft, Novella, CEO ca Loetec v Nhn
vin ca Tectonix. Nhng k thng tr ny u c hai mi bn tm ch yu: th nht, khng i
th mi no c vo th trng, th hai, khng ai trong bn h c chim thm th phn.
Cc th lc m ngi ta cn phi phng nht l Ch tch Millisoft v Novella. ch ng
Novella, s thng nht ca cc bn cn li l cn thit, nh l khi cn bo v Intuiqen; v
gim bt uy quyn ca Ch tch Millisoft, h s dng cc i l c quyn ca Indel, vn lun
chia lm hai phe, FTC v SEC, lun c l do hc hc vi nhau. V mc d cng c khi lng
dng cm thc dy trong Ch tch Millisoft nhng chng vn may hay s khn kho no xa b
c nhng phin toi cho ng. V thi gian ng chc ngn ngi ca Ch tch cng l mt
nguyn nhn ca yu km; trong 10 nm, l thi gian ti v trung bnh ca mt Ch tch
Millisoft, ng kh m lm suy yu c mt phe phi no; ngay c nu, gi s rng, mt lnh
o no c th gn nh tiu dit SEC, lnh o khc gy hn vi FTC, l nhng k s gip
sc cho i th, th ng cng khng c thi gian tiu dit FTC. l l do ti sao cc ng
dng cho ngi dng cui ca Ch tch Millisoft khng c nh gi cao M, nhng chng
li thng tr th trng.
Will Portals l ngi u tin trong tt c cc CEO cho thy mt Ch tch Millisoft vi c tin
bc v i ng trong tay c th chin thng; v bng s tr gip ca CEO Wantsom II, nhn
l do l s xm nhp ca nhn vin IPM, ng ginh c tt c nhng thnh cng m ti
bn ti khi k v cc hnh ng ca CEO. Mc d thm tm ca ng khng phi l em li quyn
lc cho Millisoft, m l cho v tr m ng ang nm gi, nhng ng thc s cng hin cho s
ln mnh ca Millisoft, iu m sau khi ng mt tui ngoi 30 v s suy vong ca CEO ca
Bortec tr thnh di sn ca nhng n lc ca ng. Portals thy rng Millisoft mnh, thu
tm ton b th trng h iu hnh, cc nh kinh doanh ca Indel suy yu n bt lc, v do
nhng trng pht ca Portals, cc phe phi b tiu dit; ng cng ngh ra mt cch cng khai
tch ly tin bc cha tng c p dng trc thi Portals. Tt c cc cng ty u thnh
vng cng vi ng, v ng ginh c nhiu tn nhim bi ng lm tt c nhng iu l
cho sc mnh ca Millisoft ch khng v bt c c nhn no. ng cng ch ng hai phe FTC
v SEC trong vng cng ta do chnh ng t ra; v mc d c mt vi k trong bn h mun
lm lon nhng ng gi vng hai iu: th nht, quyn lc ca Millisoft, nh ng lm cho
bn h khip s; v th hai, khng cho h c lnh o ring, l nhng ngi s gy ra ri
lon. Bi v khi nhng phe phi ny c lnh o ca h th h s khng chu im lng na, cc
lnh o nui nng cc phe phi Indel v bn ngoi, v gii doanh nhn buc phi ng h h,
ri t tham vng ca cc gim c s ny sinh ri lon v bt n trong gii doanh nhn. Bi
nhng l do ny, Ch tch Millisoft Leo127 lm cho quyn lc ca ng tr nn mnh m
nht, v c th hy vng rng, nu nhng ngi khc lm cho n ln mnh bng k thut th ng
c th lm cho n ln mnh hn na v c tn knh hn na bng lng nhn t v c v
bin ca ng.

12
C bao nhiu kiu b my qun l,
v nhn vin tm thi
Sau khi xem xt ring r c im ca cc loi hnh cng ty nh t u ti mun bn n, v
sau khi xem xt n mt mc no nhng nguyn nhn lm cho chng tr nn tt hay xu,
ri trnh by nhng phng thc m nhiu ngi dng thn tnh v qun l chng, by
gi ti ch cn phi bn mt cch khi qut v cc phng tin tn cng v bo v i vi
tng loi hnh.
Chng ta thy rng vic gim c xy dng nn mng cho mnh l cn thit nh th no, nu
khng ng s phi tiu vong. Nn mng ch yu ca tt c cc cng ty, d l mi hay c hay hn
hp, l c cu t chc vng chc, chnh sch r rng v b my qun l mnh m; v bi v s
khng c c cu t chc tt nhng cng ty khng c b my qun l mnh cho nn u c
b my qun l mnh th tt phi c c cu t chc tt. Ti tm gc li chuyn c cu v chnh
sch v s bn v chuyn b my qun l.
Bi vy, ti cho rng, b my qun l m gim c dng bo v cng ty phi l b my ca
chnh ng, hoc l tm thi, hoc l gin tip128 hoc l hn hp. Lc lng tm thi v gin
tip th v dng v nguy him; v nu ai bo v cng ty da vo lc lng ny th s khng
bao gi c c s n nh cng nh an ton; do bn h l nhng k thiu on kt, tham lam,
v k lut v khng trung thnh, hung hng trc ng nghip nhng hn nht trc i th;
h khng tip thu vn ha doanh nghip v cng chng trung thnh vi ng nghip, v s sp
s n ngay khi b tn cng; bi v bn trong s b h tham nhng cn bn ngoi th b i
th ginh git. S tht l, h khng c tnh cm hay ng lc no gi vng th trng ngoi
khon tin cng t i, khng h phi hy sinh. H sn sng lm k s ca ng khi ng
khng trong tnh trng gay cn, v d nh ang vn ti hay ph v v th cnh tranh ca i
th chng hn, nhng khi cn th hin kh phch th h s bin mt hoc ngi yn bn lm
vic129; l iu m ti khng gp nhiu kh khn chng minh, v s sp ca cng

nghip M khng c nguyn nhn no khc ngoi chuyn t ht mi hy vng trong nhiu nm
vo lc lng tm thi, v mc d h th hin v c v nh hung hng vi nhau nhng khi i
th ti th h s tr v ng bn cht ca mnh. V th Dick Slashburn130, Ph Ch tch iu
hnh131 ca Nhnh In n thuc Tp on Hewitt Cardpic132, c php chim th trng
my in M; v ngi ta ni ng khi bo rng sai lm ca cc nh sn xut my in cnh
tranh l nguyn nhn ca chuyn , nhng khng phi l nhng sai lm m ngi ta tng
tng ra, m chnh l nhng sai lm m ti va nhc n. V bi v y l sai lm ca cc gim
c cho nn cc ng cng s b trng pht.
Ti mun bn xa hn v s bt cp ca i ng nhn vin tm thi. Nhng tay ch huy ca i
ng chuyn mn thi v c th gii m cng c th khng; nu h gii th ng khng th tin h
bi v h lun lun kht khao sc mnh c nhn, hoc bng cch ln t ng, l ch nhn ca h,
hoc bng cch p ch nhng ngi khc, tri vi nguyn ca ng; cn nu h bt ti th ng
s phi tiu vong nh l thng tnh.
V nu ni rng bt c ai khi c thu u hnh ng nh th, cho d c phi l tm thi hay
khng, th ti xin tr li rng khi phi dng n cc hnh thc quan liu, hoc bi gim c hoc
bi cng ty, th gim c phi ch thn tham gia v thc thi chc phn ca ngi dn dt; cng
ty phi c ra nhn vin ca chnh n; v nu ngi c c ra khng tha mn yu cu th phi
thay th anh ta, v nu ngi c nng lc th phi gi anh ta bng chnh sch anh ta
khng ri b v tr. V kinh nghim cho thy rng cc gim c v cc cng ty, n thng c
m, tin nhng bc v i nht, cn i ng tm thi th chng lm g ngoi chuyn ph
hoi; v s kh chim c mt t chc c qun l bng chnh b my ca n, nm di s
trng coi ca mt trong nhng nhn vin ca n, hn l chim mt t chc c qun l bng
b my qun l thu ngoi. Indel v Sparkan ng vng trong nhiu th h vi nhn vin ton
thi gian v c t do. Ngi Thy S c b my qun l hon chnh v kh t do133.
Trong s nhng trng hp s dng nhn vin thi v trc y, c mt v d l Xylogtec134,
h b chn p bi i ng k s thu ngoi sau cuc chin th phn u tin vi Indel, mc d
Xylogtec c i ng ring ca h cp qun l cp trung. Sau ci cht ca Estaban135,
Philips136 c ban qun l ca Thebetec137 a ln lm k s trng, v sau khi chin thng
trn th trng mt cch ngon mc th ng ta tc ot lun s t ch ca h138.
Sau khi CEO Mason139 ra i, hi ng qun tr Milakrontec140 thu James Manui chng li
Novella, v sau khi vt qua c s cnh tranh ng , ng bt tay vi chnh h
chng li Milakrontec, l ngi thu mnh. Cha ca ng, Sforza, lin kit vi Ch tch
Johanna ca Clarisoft v b ri b cho nn b buc phi ph thuc vo b my qun l ca
Ch tch ca Aragontec141 gi c cng ty ca mnh. V nu trc y Novella v nhn
vin ca Tectonix m mang th trng nh vo cc b my qun l ny v nhng tay ch huy
khng chim ly gh gim c, m ch bo v h, th ti c th ni rng, khi , nhn vin ca
Tectonix gp may, bi v trong s nhng ch huy y nng lc, m ai cng s, th mt s tht
bi, mt s b chng i cn nhng k khc th chuyn tham vng sang ch khc. Ngi tht
bi l John Acuto, v v khng chin thng nn lng trung thnh ca ng khng c chng
minh; nhng mi ngi u tha nhn rng nu ng ginh thng li th nhn vin ca Tectonix
nm di s nh ot ca ng. Nhn vin lun chng li Sforza do hai bn canh chng
nhau. Francis142 xoay tham vng sang WorkPerfect; Bradley143 th chng li Millisoft v
Clarisoft. Tuy nhin, chng ta hy bn n nhng s kin gn y hn. Nhn vin ca Tectonix
a mt ngi y nng lc l Paul Vitalis ln lm ch huy, l ngi vn n danh ting
ly lng t a v ca mt nhn vin bnh thng. Nu ng chim c QNS144 th khng ai c

th ph nhn rng nhn vin Tectonix nn i vi ng, bi v nu ng tr thnh ngi qun l k

thut ca i th th h khng cn cch no chng c li, v nu h i vi ng th buc phi
tun lnh ng. Novella, nu xem xt nhng thnh tu ca h, c nhn nhn l hnh ng
an ton v vinh quang khi h cnh tranh bng chnh i ng nhn vin ca mnh, khi m h
th hin rt tt vi i ng cn b qun l v cng nhn c o to. l trc khi h
chuyn sang th trng mng my tnh vn phng, cn khi bt u cnh tranh chim th
phn th h t b li v i theo kiu ca EBS145. V khi bt u bnh trng trn th trng
mng my tnh, bi v khng c nhiu lnh th, v v danh ting ly lng nn h chng e s lp
cn b qun l; nhng khi h m rng ra, di thi ca Cargrave146, th h phi tr gi cho
sai lm ny; do nhn thy ng l ngi dng mnh nht (h nh bi CEO ca Loetec di
s ch huy ca ng), v mt khc cng bit ng th nh th no vi chuyn cnh tranh nn h
s rng s khng tip tc chin thng di s ch huy ca ng na, v v l do h khng
mun, m cng khng th ng ra i; v th, khng mt nhng g thn tnh c mt ln
na, h buc phi h b ng bo v chnh h. Sau h c cc tay ch huy nh Bart
Bergamo, Robert Frankenburger, Carl Pitt147 v nhng tay tng t, di s ch huy ca
nhng k ny th h ch s ngh n tht bi v khng h chin thng, nh l xy ra sau
trong th trng cng c x l vn bn148, ni m ch trong mt trn chin h mt nhng g
h thn tnh trong sut tm trm nm vi bit bao kh khn vo tay cc k s ca Millisoft. Bi
v vi b my qun l th chin thng cng n nhng t t, chm tr v khng ng k, cn
tht bi th t ngt v bng hong.
V t nhng v d ny, ti ngh n EBS, cng ty nhiu nm chu s qun l ca i ng thi
v, ti mun tho lun v h k cng hn, mi ngi c th chun b ng x vi h tt hn
sau khi nhn thy s xut hin v tin b ca h. ng cn phi hiu rng ch thng tin ni
b doanh nghip (IS) gn y b phn i M, rng Ch tch Millisoft mua thm nhiu ng
dng cho ngi dng cui (v d nh cc h x l vn bn), v rng EBS b GN thu tm v b
chia thnh nhiu n v kinh doanh, bi v nhiu khch hng ln loi b b my qun l bn
di cc nh qun l h thng thng tin, l nhng ngi, vn c lnh o cp cao u i,
chn p h, trong khi Millisoft cng u i h c thm quyn lc: nhiu cng ty khc, nhn
vin ca h tr thnh gim c. T a n mt tnh cnh gay go l mt phn th trng
M nm trong tay ca Millisoft v mt phn l cc t chc khc, v Millisoft c i ng cc
hacker v nhn vin vn khng quen vi b my qun l nn c hai bt u c thu t cc
i th. Ngi u tin em li ting tm cho i ng qun l ny l Pournelle149, ngi vn
lm vic trong th trng h iu hnh. T i qun ny, Kawasaki v Seymour xut hin, l
nhng ngi m sinh thi tng ton quyn trong th trng my tnh M. Sau xut
hin tt c cc lnh o khc hin vn ang ch huy cc b my qun l cc cng ty my tnh
v cc b phn thng tin doanh nghip ti M; v ngy tn ca s gan d ca h n, khi cc
cng ty ny b Wantsom II qua mt, b Guesser tranh ot, b Phillippe quy ri v b i ng
ca Hewitt Cardpic s nhc. Nguyn tc ch o ca h l, u tin s h thp uy tn ca nhng
k s c bng thc s150 c th nng cao uy tn ca h. H lm nh th bi v h khng th
tuyn qu nhiu k s do phi sng da vo tin cng v khng c c s ring, v mt qun s
t i nhng ngi lm khoa hc my tnh khng th em li uy th cho h; bi vy, h chuyn
sang tuyn thc tp sinh vi mt s lng va phi m h c th duy tr v ca ngi; v iu
dn n hon cnh him ngho l trong mt i ng hai mi ngn ngi khng c ni hai
ngn k s c bng thc s. Ngoi ra, h tm mi mu chc gim thiu nhng mt mi v
nguy him cho bn thn v k s ca mnh bng cch khng bp cht i th cnh tranh m
thng tho ri tha thun v iu kin151. H khng tn cng cc th trng mt cch b mt
hay bt ng; h khng bao vy i th bng cc ro cn xm nhp hay cc chin dch qung co

rng ri, m cng khng chy cc chin dch vo ngy ngh. Tt c nhng iu ny c cc quy
tc qun l cho php v chng c a ra gip h n trnh nhng mt mi v him nguy
nh ti ni; v th h a cc b phn h thng my tnh M vo tnh trng l thuc v
b coi thng, di bn tay ca Millisoft, IPM v Hewitt Cardpic.

13
3
i tc, b my qun l hn hp
v b my qun l ring
i tc ni b, l mt lc lng v dng khc, c dng n khi mt v gim c cng vi lc
lng ca mnh c mi vo vi mc ch tr gip v bo v, nh l Ch tch Portals ca
Millisoft lm gn y; bi v, trong khi tin hnh cuc cnh tranh chng li Intuiqen152, ng
nhn ra s km ci ca lc lng thi v nn quay sang i tc, v tha thun vi
Sculler153, Ch tch ca Asian Pear, nhn h tr bng nhn lc v cng ngh. Nhng i
qun ny c th hu dng v tt v bn cht, nhng vi k gi h vo h tr th h lun l bt
li; bi v nu tht bi th s nghip ca ng ta s dang d, cn nu thnh cng th ng ta s tr
thnh t nhn ca h.

V mc d lch s c nhiu v d, ti khng mun b qua v d mi y vi Ch tch Millisoft

Portals, m s liu lnh l khng th hiu ni; bi v, do mun ly Intuiqen, ng hon ton
t mnh vo tay ca i th. Nhng s may mn ca ng em n c hi sau rt154, cho
nn ng cha phi nm tri ng ca la chn vi vng ; bi v, i qun ca i tc b ta
n ui i, cho nn dn n tnh hung l ng khng phi lm t nhn ca i th, v h
b chy, cng khng phi lm t nhn ca i tc, v ng chin thng nh phng tin khc
ch khng phi h; phn mm ca ng tr thnh mt i th ng gm trong th trng phn
mm qun l tin.
Nhn vin ca Tectonix, hon ton khng c cng ngh, lin minh vi mi nghn nhn vin
IPM chim QNS, chnh v vy m h lm cho mnh phi chu him nguy nhiu hn tt c
nhng ln kh khn khc.
Ch tch ca Ferd Motor155, chng li s suy thoi ca th trng xe hi nh nhp khu t
Nht gy ra, mang mi ngn xe hi c vo th trng xe hi nh M, m nhng nh sn
xut ra chng khng mun b i sau khi cuc cnh tranh kt thc; l s khi u thi k
ph thuc ca th trng xe hi nh vo nhp khu. V vy, hy cho nhng ai khng mun
chinh phc s dng nhng phng n ny, bi chng nguy him hn nhiu so vi i ng nhn
vin thi v; nu s dng i tc th s suy vong l tt yu; h on kt trn vn, ton tm
tun phc ln nhau trn vn; trong khi vi i ng thi v, khi chin thng ri, vn cn
cn nhiu thi gian v c hi tt mi c th gy hi cho ta; v h khng phi l mt khi thng
nht, h c ta thu v tr lng, v mt tay khc, k c ta t lm ch huy bn h, th
khng th c quyn lc ngay lp tc lm hi ta. kt lun, iu nguy him nht nhn
vin thi v l s th ng, cn i tc l s xng xo156. V th, gim c khn ngoan lun
trnh dng nhng lc lng ny v chuyn sang dng lc lng ca mnh; v th tht bi cng
i ng ca mnh cn hn l chin thng cng i ng ca ngi khc, v chin thng s khng
phi l chin thng thc s nu c c nh lng can m ca k khc.
Ti khng do d khi dn ra trng hp ca Wantsom II v nhng hnh ng ca ng. V CEO
ny tin vo th trng h iu hnh cng vi i tc, mt i qun ton k s IPM, v cng
h chim c hu ht th trng my tnh ln; nhng sau , khi thy i qun ny khng li
v chi ph, ng quay sang dng nhn vin thi v v i tc ngn hn, v tranh th i ng
ca FTC v Vitalis Corporation; sau khi s dng v thy rng h cng khng ng tin, thiu
trung thnh v nguy him th ng loi b v quay sang dng i qun ca mnh. V s khc
bit gia cc i qun ny c th d dng nhn ra khi xem xt s khc bit trong ting tm ca
CEO khi ng dng FTC v Vitalis v khi ng s dng i ng k s ca chnh mnh, l i ng c
lng trung thnh m ng lun tin tng v cn ngy mt gia tng; ng cha bao gi c n
trng hn nh th khi m mi ngi u thy rng ng lm ch hon ton i ng ca ng.
Ti khng mun i ra khi nhng v d mi y, nhng ti khng mun b st Seymour ca
Cray, ngi m ti tng nhc n trn. Ngi ny, nh ti ni, c nhn vin k thut
ca Craycomp a ln lm ngi ng u ban iu hnh, ng nhanh chng nhn thy b my
qun l thu ngoi l v dng; v dng nh ng khng th gi h li cng khng th b h i
nn ng chia nh h ra, v ri sau pht trin cc my tnh mi bng i ng k s ca
chnh mnh ch khng dng i qun thu ngoi na.
Ti cng mun nh li mt v d t Kinh Cu c157 ph hp vi ch ny. David ngh
Saul mnh u vi Goliath, tay qun qun ngi Philistine, v, cng c lng can m cho
David, Saul trao cho ng b v kh ca mnh; nhng David t chi ngay khi eo chng ln

lng v ni rng ng khng th s dng chng c, ng mun i mt vi k th bng chnh

cy cung v thanh ao ca mnh. Tm li, v kh ca k khc c th ri khi lng ta, hoc chng
ta xung, hoc chng tri ta tht cht.
Phillippe Bortec, tng gii phng th trng bng tnh khi Loetec bng chnh vn may v
lng can m ca ng, nhn thy cn phi c cc khoa hc gia my tnh ca ring mnh, v
ng t ra trong cng ty cc quy ch cho khoa hc gia v k s. Sau , hc tr ca ng, l Ch
tch Guesser, bt u thu ngi Thy S, sai lm ny cng vi nhng sai lm khc, nh
ngy nay chng ta thy, l ngun cn ca nhng him ha cho cng ty; bi v khi cao uy th
ca ngi Thy S th ng h thp hon ton gi tr ca cng ngh ca mnh, v th ng
gii tn lun EE158; cn cc khoa hc gia ca ng th ph thuc vo ngi khc, cho nn khi m
h quen lm vic bn cnh nhng nhn vin thi v t Thy S th dng nh lc ny h
khng th hon thnh cng vic m khng c nhng k . Th nn nhn vin IPM khng th
lm tt chuyn cnh tranh vi i th. V vy i qun ca IPM tr thnh hn hp, mt phn
thu ngoi v mt phn trong nc159, tri thc v cng ngh ca c hai gp li l mnh hn
nhiu so vi ch c nhn vin tm thi hay ch c i tc, nhng li km hn hn so vi i ng
ring. V v d ny chng minh rng, IPM c th l bt kh khut phc nu quy ch ca
Phillippe c trin khai rng ri v duy tr.
Nhng s nng cn ca con ngi, khi bc vo mt vic ban u tng l tt, khng th
pht hin ra nhng him ha n giu bn trong, nh l ti ni trc y v chng bnh st
dai dng160. Do vy, ngi no qun l mt cng ty m khng nhn ra c nhng tai ha mi
n tn khi n cn k th thc s khng khn ngoan; v s khn ngoan ny ch c s t ngi.
V nu thm ha ln u xy ra vi ch Indel c xem xt k th s thy rng n bt u ch
vi vic thu k s ca NEG161; bi v sc mnh ca ch Indel bt u suy gim t v tt
c s dng mnh lm nn ch lc by gi c chuyn sang cho ngi khc.
V vy, ti kt lun rng khng mt cng ty no c th an ton m khng c i ng ring; nu
khng th mi chuyn s ph thuc hon ton vo vn may ch khng c c s dng cm
no c th bo v c cng ty trong kh khn. V mt ngi khn ngoan lun nhn thc v
nh gi c rng khng c g thiu chc chn v km n nh cho bng danh ting hay quyn
lc c to nn khng bng sc lc ca chnh mnh. V i ng ring l i ng bao gm nhn
vin, ngi c bn phn hay ngi tha hnh162; tt c nhng i ng khc u l nhn vin
tm thi hay i tc. V cch t chc mt i ng ring s n mt cch d dng nu nhng quy
tc m ti ngh c xem xt nghim tc, v nu ai xem xt cch m Phillippe v nhiu t
chc cng nh cc gim c xy dng v t chc i ng, th s thy l cc quy tc m ti
lun bm cht.

14
Gim c v binh php
Gim c khng nn c mc tiu hay t duy no khc, m cng khng nn hc bt c g khc,
ngoi cnh tranh v cc quy tc ca n cng vi phng php rn luyn; bi v l ngh thut
rt gn gi vi nhng g m ng thc hnh trong vai tr ca ngi kim sot cng ty, v s hiu
bit v n c sc mnh n ni n khng ch nng bc nhng ngi sinh ra l gim c m
cn cho php ngi ta tr thnh gim c t a v ca nhn vin bnh thng. V ngc li, c
th thy rng khi ngi ta ngh nhiu n nhng chuyn d di m khng ngh n tc ng
ca cnh tranh th h s mt cng ty. Nguyn nhn u tin dn ti mt mt l coi thng
ngh thut ny; v ci s gip ta thn tnh c mt cng ty chnh l tr thnh bc thy v binh
php. James Manui nh binh nghip m tr thnh CEO ca Loetec t a v ca mt nhn vin
bnh thng; v con ci ng, v n trnh nhng gian kh v kh khn ca cnh tranh m t
tng lp thng lu163 ca x hi tr li thnh dn thng.
Mt trong nhng tai hi m vic khng c v trang (tc l khng c s chun b cho nhng
gai gc ca cnh tranh trn th trng) gy ra cho ta l khin ta b coi thng, m y l mt
trong nhng s nhc nh m mt gim c phi trnh, nh s bn ti lt na y164. Bi v
khng h c s tng xng no gia mt k c v trang v mt k khng c v trang; v s l
v l nu mt k c v trang li phi tun phc mt k tay khng, v nu mt k khng c v
trang li an ton gia by ti c v kh165. Bi v bn ny th khinh mit cn bn kia th nghi
ng nn h khng th sng tt vi nhau c. V v vy v gim c no khng hiu binh php
v cch p dng chng vo cuc cnh tranh gia cc cng ty th, ngoi nhng bt hnh khc
c nhc n, s khng c nhn vin tn trng v ng cng chng th tin cy h. Cho nn,
ta khng bao gi c ngng suy ngh v ngh thut cnh tranh, v trong lc thnh thi166 th
ta phi mit mi vi chuyn rn luyn hn c trong lc du si la bng167; nhng vic ny
c thc hin bng hai cch, mt l hnh ng v hai l hc tp.
Xt v hnh ng, trn ht, mt v tng cn phi gi cho i qun ca mnh c t chc v
luyn tp tht tt, thng xuyn sn bn, nh th m c th quen vi gian kh, v bit t nhiu
v bn cht ca a hnh, ri tm hiu xem ni mc ln th no, thung lng hnh thnh ra sao,
ng bng nm u, v hiu c tnh kh ca sng ngi v m ly, v qua tt c nhng iu

ny tr nn cn thn cao 168. Nhng kin thc ny b ch theo hai cch. u tin, h hc
hiu v cng ty mnh, v bo v n tt hn; sau , vi s hiu bit v quan st th trng
, h d dng tm hiu thm bt c iu g khc cn phi hc t tr i; bi v i ni, thung
lng, ng bng, sng sui v m ly, v d nh Tuscany, c mt s tng ng no so
vi nhng ni khc, th nn nu c kin thc v chng cng ty ny th ngi ta cng d
dng bit v cng ty khc169. V v gim c no thiu k nng quan st th trng ni ng ta
cnh tranh l thiu phm cht m mt ngi ch huy phi c, bi v chng dy ng cch gy bt
ng cho k th, cch chn ni ng qun, dn qun, b tr trn a, v cch vy hm i th
chim u th.
Philopoemen170, vua ca x Achaean, ngoi nhng li ca ngi khc m cc nh vn dnh
tng, cn c khen ngi v ngay trong thi thnh ng cng khng ngh n iu g khc ngoi
chuyn binh php; khi cng ty171 cng bn b, ng thng dng li v tranh lun vi
h: Nu i th trn nh i kia, cn chng ta v qun ca mnh y, th bn no c li
th? Lm th no tn cng h m khng ph v i hnh? Nu chng ta mun rt lui th nn
rt nh th no? Nu i th rt lui th chng ta nn truy kch th no? Va i ng, ng va
t ra nhng tnh hung c th xy n vi i th; ng lng nghe kin ca h v by t quan
im ca mnh, ni r l do; nh nhng tho lun lin tc m vo thi chin cha tng xy
ra nhng tnh hung bt ng m ng khng bit cch x tr. Cng nh vy, gim c c th thc
tp cc kch bn m ng ngh ra v cng vi nhn vin chun b cho nhng ng nh ca hon
cnh kinh t v cnh tranh172.
Tuy nhin, rn luyn t duy, gim c cn c s, v hc hi hnh ng ca nhng ngi v
i, xem cch h gn gi bn thn trong chin tranh, tm nguyn nhn ca chin thng v tht
bi, trnh tht bi v hc hi cch chin thng; v trn ht hy hnh ng nh nhng ngi
v i tng lm, coi nhng ngi c ca ngi v ni danh trc mnh l mt tm gng, v
l ngi c thnh tu v vic lm c ngi trc lun ghi nh trong tm tr, nh l ngi
ta ni rng Alexander i noi theo Achilles, Caesar noi theo Octavius, v Scipio173 noi theo
Cyrus. Bt k ai c v cuc i ca Cyrus174, do Xenophon vit, cng s nhn ra Scipio
hc tp nh th no lm nn vinh quang, v Scipio noi theo s thanh bch, tnh nh nhn,
lng nhn o v lng ho hip m Xenophon miu t v Cyrus. V gim c khn ngoan cn
quan st nhng nguyn tc nh th, v khng bao gi ngh ngi trong thi thnh m phi gia
tng ngun lc cng vi s chm ch c th sn sng khi kh khn, nh vy, nu thi vn i
thay th ng cng chun b ng u vi s may ri ca n.

15
S ngi ca v ph phn
By gi cn phi xem cc quy tc x th m gim c s dng vi nhn vin v bng hu. V
bi ti bit rng nhiu tc gi vit v chuyn ny, nn ti hy vng l s khng b xem l t
ph khi li ni v n ln na, c bit l trong khi tho lun ti s trnh phng php ca
ngi khc. Tuy nhin, nh ca ti l vit ra mt ci g hu ch cho ai nm chc n cho nn
ti cho rng tm hiu s tht v mt vn th hay hn l tng tng v vn 175; nhiu
ngi v ra nhng t chc v cng ty chng bao gi xut hin hay c nhn thy trn thc
t, bi v chuyn ngi ta sng nh th no c khong cch rt xa vi chuyn ngi ta nn sng
nh th no, ri ngi ta th vi nhng g lm ngh v nhng g nn lm, nhng
chuyn ny s a n s dit vong ch khng phi s sng cn ca h; bi v ngi mun
sng hon ton theo chun mc o c ca mnh th s sm gp chuyn t hi hy dit anh ta
trong s rt nhiu nhng t hi m anh ta gp phi.
Do vy, vic mt v gim c mun gi mnh th phi bit cch lm chuyn sai tri l iu cn
thit, cn c s dng n hay khng li ty vo mc cn thit. Nh th, hy gc nhng chuyn
tng tng v gim c sang mt bn, v ch bn n nhng g l tht, ti cho rng tt c mi
ngi khi c ni n, v c bit l cc gim c a v cao sang, u ni bt v nhng
phm cht lm cho h hoc l c ngi khen hoc l b ch trch; th nn ngi ny th ni
danh l ho phng, k kia th keo kit, ni theo cch ni truyn thng (bi v mt ngi tham
lam trong ngn ng ca chng ta l ch ngi mun chim ot ca ngi khc, cn h
tin l ch ngi khng mun dng nhng g m mnh c); ngi ny ni danh ho phng,
k kia th tham tn; ngi ny c c, k kia nhn t; ngi th trung thnh, k th phn bi;
ngi th o l v hn nht, k th to bo v dng cm; ngi nh nhn, k kiu cng; ngi
thanh tnh, k dm ; ngi chn thnh, k xo tr; ngi sng o, k v thn; v nhiu na.
V ti bit l ai cng tha nhn rng v gim c th hin tt c nhng phm cht c cho l
tt trn y phi l ngi ng c ca ngi nht; tuy nhin, bi v chng khng th hon
ho m cng khng th c quan st trn vn, do iu kin xung quanh con ngi chng ta
khng cho php, nn gim c phi khn ngoan bit cch trnh nhng iu nhc nh ca
nhng thi xu c th khin ng mt cng ty; v cng l gi mnh, nu c th, trnh c
nhng th cha n ni lm mt cng ty; nhng nu khng th trnh c th ng cng khng
nn qu do d m mc k bn thn mnh vi chng. V xin nhc li, ng khng cn bn tm khi

b mang ting v nhng thi xu m nu khng c chng th vic gi cng ty s l kh khn, bi

v khi xem xt mi vic mt cch k lng th s nhn thy rng c nhng vic nhn thy l o
c nhng nu lm theo th s b tiu vong; trong khi , c nhng vic nhn thy l xu nhng
nu lm theo th s an ton v thnh vng.

16
Ho phng v keo kit
Bt u vi c tnh u tin k n trn, ti cho rng s l tt khi ni danh l ho phng. Tuy
nhin, s ho phng c s dng m li khng em n danh ting th s lm hi ta; bi v
nu ngi thc hnh mt cch chn thnh v nh n cn phi nh vy th n c th chng c
ai bit n, v ngi s khng trnh c iu ting ca chuyn ngc li. Th nn, bt c ai
mun gn gi danh ting vi mi ngi xung quanh l mt ngi ho phng th khng th n
trnh bt c du hiu no ca s xa hoa; nh vy v gim c c khuynh hng mua tt c ti
sn, v cui cng s phi t gnh nng ln cng ty mt cch qu ng, ri lm bt c iu g
c tin, nu mun gi ting l ho phng. iu ny nhanh chng lm cho ng tr thnh ng
gh tm i vi nhn vin ca mnh, v khi ngho i th ng s chng cn my gi tr i vi bt
k ai; v vy, vi s ho phng ca mnh, chu nhiu thit hi v c t tng thng, ng b
tc ng ngay v rc ri u tin v b e da bi mi nguy sm sa; t nhn ra iu , v
mun rt lui khi n, ng ngay lp tc chuyn sang chu iu ting v h tin.

Do vy, khi khng th thc hnh c tnh ho phng theo cch m n c th c nhn nhn
ngoi chuyn chi tiu qu nhiu, nu khn ngoan th gim c khng nn s mang ting l h
tin, bi v n lc no ng s c coi trng hn ch khng ch l s ho phng, khi m
trong iu kin kinh t c th th doanh s ca ng vn , khi ng c th bo v bn thn khi
mi s tn cng v c kh nng theo ui s nghip m khng phi gnh nng ln cng ty
vi n nn; nh vy th ng cn ho phng vi nhng ngi m ng khng ly g ca h c, l
hng h sa s, v h tin vi nhng k m ng khng cho h g ht, l ch mt vi.
Chng ta cha thy chuyn ln lao no trong thi i ny m li khng phi c thc hin bi
nhng ngi c xem l h tin; tt c nhng k cn li u tht bi. Ch tch Millisoft Portals
c ng h thnh lp cng ty nh c ting l ho phng nhng sau y ng khng c gi
iu , khi m ng gy chin vi Ch tch ca IPM; v ng tin hnh nhiu cuc cnh tranh
m khng phi t thm n nn ln cng ty ca mnh, bi v ng chi tr chi ph pht sinh bng
nhng g ng tit kim by lu. V Ch tch hin ti ca Asian Pear khng th chim v qun
l nhiu cng ty nu ng ni ting nh ho phng. V vy, khng phi bc lt nhn vin, c
th bo v c bn thn, khng tr nn ngho kh v khn kh, khng b buc phi
tham tn, th gim c nn gi li t nhiu tnh h tin, bi v n l mt trong nhng tnh xu s
gip ng qun l.
V nu c ai li ni rng, Steve Works176 ca Asian Pear dng nn ch bng s ho
phng ca mnh, v nhiu ngi khc ginh c a v cao nht nh ho phng v c coi
l ho phng, th ti xin c tr li l: hy xem ng ang l gim c hay ang trn ng tr
thnh gim c. Trong trng hp th nht, ho phng l nguy him; trong trng hp th
hai, c ting ho phng l iu rt cn thit; v CEO Works l mt trong nhng ngi mun
tr thnh ngi thng tr th trng PC; nhng nu ng sng st sau khi t c v tr ,
v khng gim bt chi tiu, th ng ph hng cng ty ca mnh. V nu ai ni rng, nhiu
ngi l gim c, v lm nhng chuyn hin hch bng i ng ca mnh, l nhng ngi
c xem l rt ho phng, th ti s tr li: hoc l gim c chi tiu bng tin ca mnh hoc
tin ca nhn vin, hoc tin ca ngi khc l cc c ng. Trong trng hp th nht, ng
cn tit kim; trong trng hp th hai, ng khng nn b bt c c hi no ho phng
c177. V i vi v gim c ang s dng b my qun l ca mnh, chu cp h bng tranh
cp, ginh git v bn rt, dng ti sn ca ngi khc, th s ho phng l cn thit, nu
khng th ng s khng c nhn vin i theo. V i vi nhng ca ci khng phi ca ng, cng
khng phi ca nhn vin ca ng th ng c th l mt tay ho phng, nh Henry, Stone v
Wantsom I lm, bi v n s khng lm suy suyn g danh ting ca ng nu ng hoang ph
ca ci ca ngi khc, m cn bi p thm; ch c hoang ph ca ci ca chnh ng l s gy
tn hi m thi.
V chng c g lng ph nhanh bng s ho phng, bi v trong khi ho phng th ta ang
nh mt sc lc dnh cho s ho phng, v nh th s tr thnh ngho tng hoc b khinh
thng; nu khc i, mun trnh ngho tng th ta s phi tham tn v ng ght. Trc ht,
gim c phi bo v mnh trnh khi b khinh thng v ngho tng; m s ho phng th a
ng ti c hai. V th, s l khn ngoan khi chp nhn ting l h tin, iu s lm mang ting
nhng khng b ght b, cn hn l b buc phi tm kim ting tm bng tnh ho phng ri
chu ting l tham tn, ci s gy ra th on.

17
c c v nhn t,
v c yu hay b s
By gi tip tc vi nhng c tnh khc c ni n trn, ti ni rng mi gim c nn
khao kht c xem l nhn t ch ng l c c. Tuy nhin, ng cn phi cn thn khng
s dng lng nhn t sai cch. Wantsom II b cho l tn bo; th nhng, s tn bo ha
gii c th trng my tnh ln, thng nht n, v khi phc ha bnh v khun kh . V
nu iu ny c xem xt ng mc, ng s c xem l nhn o hn rt nhiu so vi chnh
ph M, l nhng ngi v mun trnh ting tn bo cho sc cnh tranh ca lc lng lao
ng ca h b tn ph bi phc li. V th khi mun gi cho nhn vin ca mnh on kt v
trung thnh th gim c khng nn ngi mang ting l c c; bi v ch cn nu ra vi v d l
c th thy rng ng cn nhn t hn nhng k m v nhn t qu l xy ra hn n, theo
sau l ph sn v tht nghip; nh th th nhng k lm tn thng tt c mi ngi,
trong khi nhng k lut do gim c ra lnh th ch lm tn thng c nhn no m thi.
V so vi tt c cc gim c khc th tn gim c s khng th trnh c ting tn bo, bi
v cng ty mi lun trn y e da. Virgil, qua nhn vt Dido, bo cha cho s bt nhn ca
triu i ca b l v n mi m, rng:
S phn kha cht ch ca ti
Ngai vng cn cha yn, v mt t nc178 bui s sinh

 buc ti phi bo v bng tt c sc lc

V gn gi b ci bng s nghim khc ny179
Tuy nhin, gim c nn cn trng khi tin tng v hnh ng, ng cng khng nn th hin s
s hi, m phi tin ti mt cch bnh tnh vi s khn ngoan v lng nhn i, cho s t tin
thi qu khng bin ng thnh bt cn v s nghi ng thi qu khng bin ng thnh qu qut.
T y ny sinh mt cu hi: gia c yu nhiu hn b s v b s nhiu hn c yu th ci
no tt hn? C th tr li rng ngi ta nn mun c hai, nhng, bi v tht kh hp nht
chng trong cng mt ngi cho nn b s nhiu hn c yu s l an ton hn, nu phi
chn mt trong hai. Bi v y l iu c th khng nh mt cch ph qut i vi con ngi,
l h thng v n, hay thay i, gi to, hn nht v hm li, v khi m ta thnh cng th h
s theo ta hon ton; h s dng cho ta mu ca h, ti sn ca h, cuc sng ca h v con ci
ca h, nh ni180, l khi hon nn cn xa; cn lc hon nn cn k th h s quay sang
chng li ta. V gim c no tin tng hon ton vo li ha ca h, l l vi nhng s thn
trng khc, th s b tiu vong; bi v tnh bng hu c c nh mua bn ch khng phi nh
s cao c v thanh nh ca tm hn l tn ti trn thc t, nhng n khng c m bo, v
vo lc hon nn th khng nn da vo; v ngi ta t lng l khi tn cng mt ngi c
yu mn hn l khi tn cng mt ngi c e s, bi v tnh yu c gi gn bi mt mi
rng buc c th gy trc bt c c hi no c li hn; cn ni s hi th gn gi ta bng s
e da trng pht, l iu khng bao gi thay i.
Tuy nhin, gim c cn gy s hi sao cho, nu ng khng c nhn tm th cng khng b th
ght; bi v ng c th sng tt trong hon cnh c knh s m khng b ght, l iu lun
lun c th lm c khi m ng khng xm phm n ca ci ca nhn vin v v con h. Tuy
nhin, khi cn phi lm g nh hng n s nghip ca ai th ng cn phi thc hin vi
phn quyt hp l v l do r rng, nhng trc tin ng phi khng c ng n ti sn ca
ngi khc, bi ngi ta c th nhanh chng qun i ci cht ca cha mnh ch khng qun ti
sn tha k. Ngoi ra, l do tc ot ti sn l chng bao gi thiu; v th mt khi k no
sng nh cp bc th s lun tm thy l do chim ot ca ngi khc; tuy nhin l do
tc i mt s nghip181, th ngc li, l kh tm v tri qua nhanh chng. Tuy nhin, khi
gim c ang c b my ca mnh, v ang kim sot mt lng k s ng o, th ng nn
xem nh chuyn b mang ting l c c, v khng nh th th ng khng bao gi m bo c
rng nhn vin on kt v thc thi ng bn phn.
Trong s nhng chin cng ng ngi ca ca Hannibal182, y l chin cng ng k: lnh o
mt i qun ln, bao gm nhiu chng tc, chin u nc ngoi, m khng c mt bt ng
no xy ra, c gia h vi nhau ln vi ng, ngay c khi ng ang thun li hay ang gp kh
khn. iu ny c c chng nh g khc hn l s tn bo v nhn tnh ca ng, nhn t m
cng vi s dng mnh v song lm cho ng c knh trng v khip s di mt ca binh
lnh, nhng nu khng c s tn c th nhng c tnh khc khng to nn uy quyn ca
ng. V cc tc gi thin cn ca ngi cc chin cng ca ng t gc nhn ny ri li ln n
nguyn nhn ca chng t gc nhn khc.
Chuyn cc c tnh khc l khng cho gim c c th c chng minh bng trng hp
ca Works, ngi xut sc nht, khng ch trong lc ng thi m cn trong tm tng ca
mi thi i, b nhn vin chng li Asian Pear; iu ny xy ra khng v nguyn nhn no
khc ngoi s nhn t qu mc cho nhn vin nhiu s phng tng vt qu k lut ca

cng ty. V th ng b hi ng qun tr khin trch, gi l k ph hoi b my marketing.

Nhn vin thit k ca Asian Pear II b mt k thn tn ca Works lng ph nhng Works
khng tr a h, s kiu ngo hn cng khng b trng pht, hon ton l do bn tnh d di
ca ng. n mc m c ngi trong hi ng qun tr, mun bo cha cho ng, phi ni
rng c nhiu ngi bit cch trnh sai lm hn l sa cha sai lm ca ngi khc. Nu ng
tip tc lnh o th tnh cch ny s hy hoi danh ting v vinh quang ca Works vo mt lc
no ; nhng nh ng di s kim sot ca hi ng qun tr cho nn tnh cch tai hi ny
khng nhng t che giu mnh m cn gp c phn vo vinh quang ca ng na.
Tr li cu hi rng nn c yu hay nn b knh s, ti kt lun rng, ngi ta yu l do ch
ca h v knh s l do ch ca gim c, v gim c khn ngoan nn t bn thn mnh vo
v tr m ng kim sot c ch khng phi cho ngi khc kim sot; ng ch cn c gng
trnh b on ght, nh lu m thi.

18
Cch gi ch tn ca gim c
Mi ngi u bit rng v gim c bit gi ch tn, sng chnh trc v khng la di l ng
c ca tng. Tuy nhin, kinh nghim ca chng ta cho thy rng nhng gim c lm nn
nhng chuyn v i li l nhng ngi t gi li ha, m li bit nh la ngi ta bng mu
m, v cui cng vt xa nhng ngi c gi ch tn. Ta phi bit rng c hai cch tranh

ot183: mt cch l bng lut php, cch kia l bng v lc; cch th nht thch hp vi loi
ngi, cn cch th hai dnh cho loi th; nhng bi v cch th nht thng l khng nn
cn s dng n cch th hai. Do vy, gim c cn phi bit cch i c lt th ln ngi. iu
ny c cc tc gia c i dy cho cc gim c mt cch giu hnh tng, h k cu chuyn
Achilles v nhiu vng hu thi xa c gi cho Centaur Chiron184 nui nng, k gip
h trng thnh bng k lut ca y; iu ch c ngha l, khi c mt s ph na ngi na
th th gim c phi bit cch s dng bn nng ca c hai; v ci ny m khng c ci kia th
s khng bn lu c. Do vy, gim c, do buc phi theo bn tnh ca d th mt cch khn
ngoan, th nn chn c co ln s t185; bi v s t khng th t trnh c by, cn co th
khng th chng li si. Th nn, cn phi l co pht hin ra by v l s t da si.
Nhng k ch n gin hc theo s t s khng hiu c nhng iu ny. V vy, mt gim c
khn ngoan khng th, v cng khng nn, gi li khi m s trung tn nh th c th gy hi
cho ng, v khi nhng l do buc ng phi cam kt khng cn na. Nu con ngi l hon
ton tt th li gio hun ny chng lm g, nhng bi v con ngi l xu v s khng gi
ch tn vi nn ng cng khng cn phi gi li vi h. Cng chng bao gi thiu l do chnh
ng gim c bo cha cho mt s thiu cam kt no . V s cc v d gn y c th
c vin dn minh chng cho iu ny, cho thy nhiu nhng hip c v giao kt b
mt hiu lc v khng c tc dng v s bi tn ca cc gim c; v k no bit r nht cch i
lt co th s thnh cng hn c.
Nhng iu cn thit l phi bit kho lo ngy trang tnh cch ny, v phi ng vai mt k gi
v v o c gi; con ngi kh l n gin, v rt l thuc vo nhu cu trc mt, cho nn k
no mun la di th s lun tm c ngi sn sng mnh b la. Ti khng th im lng
trc mt v d mi y. Portals khng lm g ngoi chuyn la di ngi khc, cng khng
bao gi ngh rng s khng la di na, v ng lun tm c nn nhn; bi v khng bao gi c
ai c quyn lc ln hn khng nh, hay c li th mnh m hn xc nhn mt vic,
nhng ri li chng tn trng n bao nhiu; th l s la di ca ng lun thnh cng nh ng
mun, bi v ng hiu rt r gc khut ny ca con ngi.
V vy, gim c khng cn phi c tt c nhng phm cht tt nh ti k ra, nhng cn phi
lm nh l c tt c. V ti cng dm ni iu ny na, rng, c nhng phm cht v lun
sng ng nh th th nguy him; cn lm ra v nh c chng thi th li hu ch; lm ra v
nhn t, trung tn, nhn o, c c tin, chnh trc v i loi nh th, nhng li gi mt t
tng kin nh rng s khng sng nh vy, th ta s c kh nng v bit cch lm th no
hnh ng ngc li.
V ta cn phi hiu rng, gim c, c bit l ngi mi ln chc, khng th tun theo tt c
nhng iu m ngi ta cho l tt, bi v gi gn cng ty, hay v tr ca mnh trong cng ty,
ng buc phi hnh ng ngc li vi nhng g l ng lm v ng n. Chnh v th, ng cn
phi c mt t duy lun sn sng thay i khi m vn mnh v thi th bt n phi thay i, tuy
nhin, nh ti ni, ng trnh xa iu tt nu ngi khng cn phi trnh, nhng khi b bt
buc th phi bit cch xoay s.
V l do ny m gim c phi cn trng khng bao gi c li ni no tht ra t ming ng
m li khng trn y su phm cht k ra trn y, ng hin ra trc nhng ngi ang
nghn ngm v lng nghe ng tht nhn t, trung tn... Khng c g quan trng bng ra v c
phm cht cui cng ny, v con ngi nh gi ch yu qua hnh nh hn l vic lm, bi l
bn cht ca mi ngi khi nhn thy ng, v c ca s t nhng ngi tip xc vi ng. Ai cng
thy nhng g m ng t ra l ang c, rt t ngi thc s hiu c ng l nh th no, v

thiu s t i khng dm i ngc vi quan im ca m ng, l nhng ngi c bo v

bng vn ha cng ty, l vn ha c bn tay ng che ch. Khi ng trc hnh ng ca tt
c mi ngi, c bit l ca cc gim c, nu ci g m ngi ta khng khn ngoan nhn
nhn th ngi ta s nh gi qua kt qu.
V l do , hy gim c ln n nh cao bng cch ly c uy tn nh chinh phc v gi
vng th phn. Cc phng tin s lun lun c nh gi trung thc, v ng s c mi
ngi ngi ca bi qun chng lun b thu ht vo vic dng nh phi lm v kt qu ca n;
v trn th gian ny th ch c qun chng, cho nn thiu s ch tm thy ch ca mnh khi m
qun chng khng cn ch nng nu186.
Mt v gim c thi hin i187, m ti khng tin nhc tn, khng rao ging iu g khc
ngoi ha bnh v lng trung tn, nhng ng li khng a c hai th ; v nu ngi cn theo
ui hai th th chng ly mt ca ngi danh ting v c s nghip rt nhiu ln ri.

19
Trnh b khinh mit v th ght
Cho n gi, lin quan n nhng tnh cch c bn n trn y, ti ni n nhng
tnh cch quan trng hn, cn nhng tnh cch khc th ti mun bn ngn gn trong phn khi
qut ny, rng gim c phi quan tm, nh ni n t nhiu phn trn, n vic trnh

nhng chuyn c th lm cho ng b th ght hay khinh mit; v khi thnh cng th tc l ng
phi hon thnh bn phn ca mnh ri cho nn ng khng cn phi e s bt c mi lo b ch
trch no khc.
[ 188 ]
Gim c b khinh mit khi tht thng, nh mn, nhu nhc, bn tin, thiu quyt on,
ng phi trnh nhng iu ny nh trnh cc cn ng; v ng cn c gng th hin s v
i, lng dng cm, s tn nghim v sc mnh trong nhng vic lm ca mnh; v trong i x
ca ngi vi nhn vin, ng cn chng t rng cc phn quyt ca mnh l khng th thay i,
v ng cn gn gi danh ting ca mnh sao cho khng k no c th ngh rng s la di hay
dn d c ng.
V gim c ginh c s knh trng rt ln l ngi to ra c nhng n tng nh vy, v
ngi c c s knh trng s khng d b mu hi; bi v, khi mi ngi u bit ng l
mt ngi xut sc v sng knh ng th vic tn cng ng s gp phi kh khn rt ln. V l do
ny, gim c cn c hai ni s, mt l t bn trong, l nhn vin ca ng, hai l t bn ngoi, l
nhng th lc khc. i vi v th hai, ng bo v mnh bng cch chun b tt v c ng minh
tt, v nu ng chun b tt th ng s c chin hu tt, mi chuyn s lun lun bnh yn bn
trong khi bn ngoi bnh yn, tr khi b khuy ng bi m mu; v ngay c khi bn ngoi c
bt n, nu ng tin hnh cc chun b v sng nh ti ni, v ng ng bi quan, th ng
s chng li c mi cuc tn cng, nh l GBS189 lm.
Cn i vi nhn vin ca mnh, khi bn ngoi bin ng th ng ch phi quan tm n chuyn
h s m mu ngm ngm, v ng c th t bo v trc chuyn bng cch trnh b cm
ght v khinh mit, v bng cch lm cho mi ngi hi lng vi ng, l iu cn thit nht m
ng phi lm, nh l ti ni kh di dng trn. V mt trong nhng bin php hiu nghim
nht m gim c c th dng chng li cc m mu l khng b nhn vin cm ght v
khinh mit, bi v k m mu chng li ng lun lun trng ch c lm hi lng nhng nhn
vin bng vic ng b h b; tuy nhin k m mu s khng can m lm vic nu
n ch xc phm n nhn vin m thi, bi v khi th kh khn m k m mu phi i mt
l v cng ln. V kinh nghim cho thy rng, c nhiu m mu nhng ch vi ci thnh cng;
bi v k m mu khng th hnh ng n c, cng khng th tm ra ng mu tr nhng
tay m y tin l ang bt mn, v ngay khi tit l nh vi mt tay bt mn tc l ta cho hn
phng tin hn t tha mn, bi v ch cn t gic ta l hn c th c c mi u th;
nh vy, khi nhn ra li ch ca vic lm , v nhn ra nhng ngi khc l ng ng v y
nguy him, th hn phi l mt chin hu him c, hoc phi l mt k th c bit ngoan c ca
gim c, th mi trung tn vi ta190.
V, gi gn vn li, ti cho rng, bn pha k m mu th chng c g ngoi ni s hi, ghen
ght v vin cnh b trng pht ang lm y khip s; cn bn pha gim c th c quyn lc
ca cng ty, lut php, s bo v ca bng hu v cng ty ang che ch ng; nh th, thm vo
tt c nhng iu ny cn c thin ch ca mi ngi na, th khng th c k no liu lnh m
m mu g. Trong khi thng th k m mu phi lo s trc khi thc hin m mu, trong
trng hp ny th y cn phi s c ci hu ca ti c; bi lc ny y c k th l tt c nhn
vin, v th nn khng th mong g chy thot.
V s v d v chuyn ny c th c dn ra, nhng ti s hi lng vi mt, xy ra trong th h
cha ng chng ta. Ronald Belgrave191, gim c trong ngnh thp Birmingham (l ng ca

Belgrave hin thi), b Cosa Nostra192 st hi, l nhng k m mu chng li ng, khng ai
trong gia nh ng sng st ngoi John cn th di: ngay sau v st hi, dn chng ni dy v
git tt c cc thnh vin ca Cosa Nostra m h nhn ra. iu ny xy ra l do thin ch ca
nhn dn m gia nh Belgrave c c khi Birmingham; thin ch ln n mc, sau ci cht
ca Ronald Belgrave th dng h khng cn ai qun l cng ty, nn khi bit tin Tectonix c
mt ngi trong dng h Belgrave, lc vn c cho l con ca mt k s, th nhn vin ca
cng ty ti tn Tectonix tm v trao cho ng ta quyn qun l b phn kinh doanh ca h,
v n c ng ta qun l cho ti khi John tui tham gia cng vic.
Bi th, ti cho rng gim c khng cn suy ngh nhiu n cc m mu khi m nhn vin tn
knh ng; nhng khi nhn vin th nghch vi ng, v cm ght ng, th ng phi e s mi th
v mi ngi. V cc cng ty c t chc tt v nhng gim c khn ngoan chm nom mi
cch khng y tng lp qun l cp cao n ng cng, v gi cho nhn vin hi lng v
tha mn, bi y l nhng th quan trng nht m mt gim c c th c.
IPM l mt trong nhng cng ty c t chc v qun l tt nht thi i ca chng ta, v ti
cng ty ny c th tm thy nhiu thit ch tt lm ch da cho t do v an ton ca Ch tch;
trong s , u tin phi k n hi ng qun tr v thm quyn ca hi ng qun tr, bi v
ngi khai sinh ra cng ty, thc c tham vng v s ngo mn ca cc c ng ln, xc
nh rng mt cht li ch s l cn thit kim sot h; v, mt khc, cng thc c s
cm ght ca nhn vin, do s hi, i vi qun l cp cao nn ng mun che ch h, tuy nhin
ng khng mun iu ny tr thnh s quan tm c bit ca Ch tch; v vy, g b iu
ting m gii qun l cp cao c th khoc cho ng l u i nhn vin, v nhn vin s ni l ng
u i cn b qun l, ng lp nn mt trng ti, l ngi c th n p k mnh v nng
k yu m khng gy ra tai ting g cho Ch tch. Khng th c s sp t no tt hn hay hiu
lc hn cch lm ny, v cng khng th c bin php no an ton hn cho Ch tch v cho cng
ty. T trng hp ny, c th rt ra mt kt lun quan trng, l gim c c th chuyn nhng
chuyn gy ra tai ting cho ngi khc thc hin, v gi nhng vic tao nh li cho mnh. V
hn na, ti cho rng gim c nn nng niu gii qun l cp cao nhng ng v th m lm
cho mnh b nhn vin cm ght.
C l i vi mt s ngi tng nghin cu v cuc sng v ci cht ca cc Ch tch Indel th
nhiu ngi trong s h c th l v d tri ngc vi kin ca ti, khi bit rng vi v Ch tch
sng ho hip v th hin nhng phm cht tuyt vi nhng vn nh mt ch hay b
nhn vin git cht, nhng k m mu chng li h. Bi vy, vi mong mun tr li nhng phn
bin ny, ti s nhc li tnh cch ca vi v Ch tch, v s cho thy rng nguyn nhn s suy
tn ca h khng khc vi nhng g ti khng nh; cng lc , ti s ch a ra xem xt
nhng im ng ch vi nhng ai mun nghin cu cc s kin di thi .
i vi ti, s l y khi cp n tt c cc Ch tch k tc qun l cng ty k t thi
Marcus Less trit nhn ti thi Gordon Less I; l Marcus v con trai l Calvin, Peter, Jeremy,
Steven v con trai l Anthony, Matthew, Hubert, Alexander v Gordon Less I193.
Trc tin, cn phi lu l, trong khi nhng cng ty khc ch c tham vng ca gii qun l
cp cao v s kiu ngo ca nhn vin l nhng chuyn phi ng u th cc Ch tch Indel
cn c mt kh khn th ba l phi chu ng s tn bo v tham lam ca nhng tay mi gii
chng khon c bng MBA Wall Street, mt vn y kh khn tng l nguyn nhn cho s
suy tn ca nhiu v Ch tch; v rt kh lm hi lng c cc tay mi gii ln nhn vin; do nhn
vin th yu s n nh, v v th h yu mt gim c an nhn, trong khi cc tay mi gii li

yu mt gim c nng ng, l ngi can m, tn c v a ginh git, l nhng phm cht m
h mun ng th hin vi nhn vin, h nhn c nhiu lng bng v c th bc l lng
tham v s c c ca h.
V th nn vn ny lun lun dn ti chuyn b lt ca cc v Ch tch khng uy quyn,
hoc do dng di hoc do rn luyn, v hu ht trong s h, c bit l nhng k mi ln chc,
khi nhn ra rc ri gia hai pha i nghch ny, u c khuynh hng lm hi lng cc tay mi
gii v quan tm rt t n s tn thng ca nhn vin. Hnh x nh vy l cn thit bi v khi
cc gim c khng th chp nhn chuyn b th ght cho nn trc tin h s trnh khng
b ai th ght, v khi khng th thc hin c iu th h phi c gng cn trng ti a
trnh s th ght ca nhng k c th lc nht. Do vy, nhng v Ch tch cha c nhiu kinh
nghim s c nhu cu chiu c n cc tay phn tch th trng194 nhiu hn l nhn vin;
cch hnh x ny c th tr thnh u im ca cc ng hoc c th khng, ty thuc vo
chuyn gim c bit cch duy tr uy quyn ca mnh i vi h nh th no.
T nhng nguyn nhn nh th, Marcus, Peter v Alexander, tt c u l nhng ngi khim
tn, yu cng l, ght s tn bo, nhn o v n ha, u c mt kt cc ng bun, ngoi tr
Marcus; ch c ng l sng v cht trong vinh d, bi v ng k v chc gim c ca dng h, v
khng mc n c cc tay mi gii ln nhn vin; v sau na, c nhiu phm cht ngi khc
knh trng, ng lun gi hai phe trong tm kim sot khi ng ti v, v khng b th ght hay
khinh thng.
Tuy nhin Peter th li c a ln gh ch tch tri vi nguyn vng ca cc tay mi gii, l
nhng k quen sng phng tng di thi Calvin, h khng th cam chu cuc sng khim tn
m Peter mun p t; v th, c l do b th ght, thm vo l b khinh thng do tui tc
cao, nn ng b ph trut ngay khi mi ln chc. V n y th cn phi lu rng s th
ght sinh ra do nhng vic tt cng nhiu nh nhng vic xu, do vy, nh ti ni, v gim
c mun gi cng ty ca mnh thng bt buc phi lm nhng iu ti t; bi v khi nhm
ngi m ng cn bo v chnh mnh tr nn i bi c th l nhn vin hay cc tay mi
gii hay gii qun l cp cao th ng phi chy theo tm trng ca h v lm hi lng h, v
khi th nhng vic tt s lm hi ng.
Chng ta hy th xem trng hp ca Alexander, mt ngi tt bng n mc, mt trong
nhng iu ca ngi dnh cho ng trong sut mi bn nm ng un l cng ty l khng h c ai
b ng k lut m khng qua xem xt; tuy nhin, b cho l nhu nhc v l n ng m b m
iu khin nn ng b khinh thng, v th b my qun l lp mu chng li v h b
ng195.
By gi chuyn sang xem xt cc tnh cch ngc li ca Calvin, Steven, Anthony v Gordon
Less, ta s thy tt c h u c c v tham tn nhng ngi m tha mn m mi gii
ca mnh khng ngn ngi gy ra bt cng cho nhn vin; v tt c h, ngoi tr Steven, u
c kt cc ti t; trong con ngi ca Steven c rt nhiu can m cho nn, trong khi gi cho
cc tay mi gii hu ho, mc d n p nhn vin nhng ng vn qun l thnh cng; bi v s
can m lm cho ng tr nn rt ng khm phc trong mt ca cc tay mi gii v nhn
vin, trong nhn vin th c t trong tm l kinh ngc v knh s, cn cc tay mi gii th
tn trng v hi lng. V bi v nhng vic lm ca ngi n ng ny, a v ca mt tn
gim c, l ln lao, nn ti mun vit ngn gn v chuyn ng bit cch i lt loi co v s
t kho lo nh th no, l nhng bn nng m mt bc qun vng cn bt chc, nh ti
ni trn.

Ngay khi nhn thy s chm chp ca CEO ca Indel v Ch tch Jeremy, ng thuyt phc b
my marketing m ng ang ch huy rng cn phi ko n hi s ca cng ty v tr th cho
vic ph trut Peter, l ngi b cc tay mi gii thn cn ca cng ty h b; vi ci c ny,
v khng t v g l mun ot quyn, ng tin ti Indel, v ti M trc khi ngi ta bit l
ng khi s. Khi ng ti tr s ca Indel, Hi ng Qun tr, v khip s, bu ng lm Ch
tch v h b Jeremy, ngi t t ngay sau , theo nh bo ch a tin. Sau vn cn hai
tr ngi i vi Steven, ngi ang mun tr thnh k thng tr ton b cng ty; mt vn l
th trng xe hi, ni Niger c nhng bc i tng t; v vn kia l th trng in
thoi, ni c Shelley Moore196, l ngi cng c tham vng tr thnh ch tch. V ng nhn
thy rng s l nguy him nu tuyn b th nghch vi c hai, cho nn ng quyt nh tn cng
Niger v ph d Moore. ng vit th cho Moore ni rng, do c Hi ng qun tr bu lm
CEO, ng mun c chia s nim vinh d vi b ta v dnh cho b ta v tr COO197; v hn
na, Hi ng qun tr ph chun Moore tr thnh ng cp198 vi ng; tt c u c
Moore chp nhn l ng s tht. Nhng sau khi Steven chinh phc v h b Niger, bnh nh
c cc vn b phn th trng xe hi, th ng tr v hi s ca Indel v t co vi Hi
ng qun tr l Moore khng cm nhn c nhng li ch ng dnh cho b m cn
phn bi, tm cch m hi ng, v v s v n ny, ng phi trng pht b. Sau ng tm ti b
IPM v tc ot c a v ln s nghip199 ca b. V th, ai nghin cu k nhng vic lm
ca Steven u nhn thy ng l con s t qu quyt nht v l con co khn ngoan nht; ng
c mi ngi knh s v tn trng, v khng b b my qun l th ght. V khng cn t
cu hi ti sao ng, mt gim c, li mnh m nh th, bi v ting tm lng ly lun bo v
ng trnh khi s th ght m nhn vin c th c v ng s dng bo lc.
Anthony, con trai ca Steven, cng l ngi li lc, v c nhng phm cht rt tuyt vi, nhng
phm cht lm cho ng ta c ngng m di mt ca nhn vin v c chp nhn di
mt ca cc tay mi gii, bi ng l mt tay hiu chin, gii chu ng gian kh, kht khao hnh
ng, chay tnh, coi thng tt c cao lng m v v nhng xa hoa khc, nn khin thuc
cp yu mn. Tuy nhin, s tn bo v man r ca ng tht l gh gm v cha tng c, sau v
s nhng v h b n l, ng sa thi mt s ln nhn vin ca Indel v tt c nhn vin ca
vn phng bn hng ti Alexandria. ng b c th gii cm ght, v nhng ngi xung quanh
khip s, ri b mt tay bo v git ngay trong ta nh vn phng ca mnh200. V n y
th phi ch rng nhng ci cht nh vy l khng th trnh khi do b ging tr mt cch
kin quyt bi mt s can m mnh m v tuyt vng, bi v bt c ai khng s cht th u c
th ra tay; tuy nhin gim c khng cn phi e s h nhiu lm, v nhng k nh th l rt
him hoi; ng ch phi cn thn ng gy ra tn thng nghim trng no cho nhng k m
ng trng dng hoc gn ng trong cng ty. Anthony khng cn thn nh th, m li sa
thi mt ngi anh em ca tay bo v kia mt cch s nhc, l ngi m ng e nt hng ngy
cho d vn gi lm v s ca mnh; khi v l ra th thy rng iu l rt bt cn, v n a
n s sp ca nh lnh o.
By gi ta hy bn v Calvin, ngi m ng ra c th ng u cng ty mt cch rt d
dng bi v, l con trai ca Marcus, ng tha k chc gim c, v ng ch cn noi gng cha
lm hi lng nhn vin v cc tay mi gii l ; nhng vi bn cht tn bo v cc sc, ng
d di v lm bng hoi cc tay mi gii c th theo ui s tham tn m ng p t ln
nhn vin; mt khc, khng gi gn phm gi ca mnh, ng thng n qun ru ung vi
nhn vin v ni nhng chuyn tiu lm th lu, v lm nhiu vic thp km khc, khng xng
ng vi s lch lm ca mt CEO, do ng tr nn tm thng trong mt ca cc tay mi

gii, v va b bn ny th ght li b bn kia khinh mit, cho nn ng b mc mu v cui

cng b h b.
Cng cn phi bn v tnh cch ca Gordon Less. ng l ngi rt hiu chin, v thuc cp, khi
chn ght s yu ui ca Alexander, ngi m ti nhc n, h b Alexander v a
Gordon Less ln v tr cao nht. ng chng v tr c bao lu, v c hai iu khin ng b
th ght v khinh mit; th nht l vic ng tng lp trnh vi ngn ng BASIC201 khi cn
lm vic ch c khin ng b coi thng (iu ny nhiu ngi bit v b mi ngi xem l
mt s s nhc), th hai l khi ln chc, ng tr hon khng ti tr s ca Indel v nhn v tr
chnh thc; ng cng c ting v s tn bo khng khip khi lm nhiu chuyn tn c, thng
qua bn tay ca cc thuc h Indel v nhng ni khc trong cng ty, ri u u ngi ta
cng bc tc trc ngun gc km ci v s hi s tn c ca ng. u tin l nhm vi x l
ni lon, sau l Hi ng qun tr cng vi ton b nhn vin Indel, v ri c nc M m
mu chng li ng, bao gm chnh b my qun l ca ng. Sau , khi bao vy vn phng ca
ng v gp kh khn v khng chim c, cc thuc h gh tm s tn bo ca ng, v do
khng cn s hi nhiu khi thy c nhiu ngi chng li ng nn h b ng.
Ti khng mun bn v Hubert, Matthew, hay Jeremy, nhng v gim c b khinh mit mt
cch r rng v b xa b nhanh chng; tuy nhin ti mun a phn trao i ny n vi mt
kt lun rng cc gim c thi i ca chng ta gp khng nhiu kh khn trong vic mang
li cho cc tay mi gii mt s tha mn ngoi mong i, bi v ch cn nung chiu bn h mt
cht l chuyn s nhanh chng n tha; khng c ai trong s cc v gim c ny c thuc cp l
nhng tay k cu trong b my cai tr v hnh chnh ca cc t chc, cng nh trong i ng
ca ch Indel; v vn trc y vic lm hi lng cc tay mi gii quan trng hn l lm hi
lng nhn vin th by gi tt c cc gim c, tr gim c ca Burner v Soldan202, u cn
phi lm hi lng nhn vin ch khng phi l cc tay mi gii, v nhn vin c quyn lc mnh
hn.
trn y ti xem gim c Burner Broadcasting l mt ngoi l v ngi lun duy tr bn mnh
mi hai Ph Ch tch v mi lm nghn k s m bo s an ton v sc mnh ca cng
ty, v iu ng cn phi lm l b qua mi mi quan tm n nhn vin v phi gi cho
h203 hu ho vi mnh. Cng ty ca Soldan cng nh vy, hon ton nm trong tay nhng tay
mi gii, v lp li ln na l ng khng quan tm n nhn vin m ch cn hu ho vi nhng
k m thi. Tuy nhin cn ch rng cng ty ca Soldan khng ging vi cc cng ty khc, l
do l n ging vi ch Gio hong ca Cng gio, khng th gi l mt cng ty c tha k
c truyn thng m cng khng phi l mt cng ty va thnh lp mi; bi v cc con trai ca
gim c c khng phi l ngi k tha, m ngi k v s c nhng ngi c thm quyn
la chn, cn cc con trai ca gim c c vn ch l thnh vin hi ng qun tr m thi. V
khi tun theo nhng tp qun c th n khng th c gi l mt cng ty thnh lp mi, bi v
y khng tn ti nhng kh khn nh vn thy cc cng ty thnh lp mi; mc d gim
c l mi nhng thit ch ca cng ty vn l c, v n c iu chnh li n nhn v gim
c nh th ng l ngi k v c tha k.
Hy quay li vi ni dung ca chng ta, ti ni rng bt k ai quan tm n u nhn thy s th
ght hay khinh mit u l cht ngi i vi cc v Ch tch c nhc n trn, v cng
nhn ra ci cch m s vic din ra, vi ngi trong s cc nhn vt hnh ng nh th ny v
s khc th nh th khc, ch mt ngi trong mi hng hnh ng i n c kt cc tt v
s cn li th chu bt hnh. Bi v s l v ch v nguy him cho Peter v Alexander, l nhng
tn gim c, nu bt chc Marcus, l ngi c tha k cng ty; tng t, s l tai ha cho

Carl, Calvin, v Gordon Less nu bt chc Steven, bi h khng c dng kh cho php
mnh i theo du chn ca Steven. Th nn, v gim c va mi nm mt cng ty th khng th
bt chc nhng hnh ng ca Marcus, cng khng cn thit phi theo bc Steven, m thay
vo , ng cn hc Steven nhng iu cn thit thit lp cng ty, v Marcus nhng iu
ph hp v c bo v cng ty ang n nh v vng chc204.

20
Chng khon phi sinh,
v nhng th khc m cc gim c thng tr n, c li hay hi?
Mt s gim c, gi cng ty mt cch an ton, gim bt sc mnh ca nhn vin; mt s
cho cc b phn chia r thnh cc phe cnh; mt s khc kch ng nhn vin him khch ln
nhau; mt s khc thn hnh thu phc nhng k m h vn khng tin tng lc mi nhm
chc; mt s mun t c thnh cng v ti chnh khng phi bng ngnh ngh kinh doanh
chnh m bng chng khon phi sinh205; mt s t chi khon vay di hn v n by ti
chnh m n em li. V mc d khng th a ra phn xt cui cng v tt c nhng hnh ng
ny tr khi nm trong tay nhng cng ty c th phi ra cc quyt nh, nhng ti s bn v
chng mt cch d hiu nh l bn cht ca chng cho thy.
Cha tng c v tn gim c no li gim sc mnh ca nhn vin; m tri li, khi thy nhn
vin khng kh nng th ng lun chun b cho h, bi v khi nng nh vy th t duy ca

h s thuc v ng, nhng ngi m ng vn khng tin cy s tr thnh kh tn, v nhng k

trung thnh s vn trung thnh, v nhn vin tr thnh mn ca ng. Khi khng th nng
cho tt c mi ngi, cng lc th nhng k c nng c hng li, th vic i i
nhng k cn li s d dng hn, v s khc bit trong i x ny, l iu kh d hiu vi h, n
s bin nhng k c nng thnh ra ph thuc vo ng, v nhng k khng c nng
s thng cm cho ng, vi suy ngh l ai chu nhiu ri ro hn v phc v nhiu hn s c
tng thng. Cn khi ng gim nng lc ca h th ngay lp tc ng xc phm h v th
hin ra rng ng khng tin h, v h hn nht hay v thiu trung thnh, v suy ngh no trong
hai ci ny cng u gieo mm cho s th ght. V bi v khng th thiu nng lc mi nn sau
ng s s dng nhn lc thu ngoi, nhng k m bn cht c bn phn trc; ngay
c nu h l tt i na th cng khng bo v ng v th phn ca ng trc nhng i
th hng mnh v nhng nhn vin khng tin cy. Bi vy, nh ti ni, tn gim c mt
cng ty mi lun lun phn pht s nng . Lch s c rt nhiu nhng v d nh vy. Nhng
khi gim c thn tnh mt cng ty mi, m ng s sp nhp vo cng ty ca mnh nh l mt
t chc, th s cn phi gim kh nng ca nhn vin c cng ty , tr nhng k l thn
tn ca ng khi m ng thn tnh cng ty , v theo thi gian v khi c c hi th ng cn phi
lm cho bn h mm yu v nhu nhc i; v mi th phi c sp xp sao cho tt c nhng
k c chun b trong cng ty u l k s v mi gii ca chnh ng, l nhng k st cnh
bn ng trong cng ty c.
T tin chng ta, v nhng ngi t duy khn ngoan, tng ni rng cn phi gi Pistotec bng
cc phe phi v gi QNS bng chng khon phi sinh; v vi t tng h kch ng xung
t mt s nh cung cp ph thuc c th gi h d dng hn. Vic ny c th tt vo
thi khi m M ang trng thi cn bng quyn lc, nhng ti khng tin rng n c th
c coi l khun mu cho hm nay, bi v ti khng tin cn c th s dng c cc phe phi;
m ngc li, khi i th tin vo cc cng ty ang b chia r ca ng th ng s tht bi nhanh
chng, l do l phe yu nht s lun ng h lc lng t bn ngoi, v cc phe cn li th khng
th chng ni. Ti tin rng Novella b nh hng bi nhng l do trn y nn nui
nng phe cng on v cc phe chuyn mn cc cng ty ph thuc ca h; v mc d khng
bao gi xy ra chuyn nghim trng206 nhng h nui dng xung t gia cc phe, lm
cho nhn vin cc cng ty b nh lc hng bi nhng khc bit gia h vi nhau m
khng on kt chng li Novella. iu ny, nh chng ta thy, khng em li kt qu nh
mong i, bi v sau tht bi th trng chng khon, mt phe ngay lp tc ly li dng
kh v chim c cng ty. Nh vy, nhng bin php kiu ny ch chng t s yu t ca gim
c, bi v nhng cng ty vng mnh th nhng phe phi nh vy khng bao gi c php
tn ti; nhng bin php nh th vi mong mun gip gim c qun l nhn vin d hn ch
c ch trong lc yn bnh, cn nu cnh tranh xy ra th chnh sch ny l sai lm.
Khng h c cht nghi ng no rng, cc gim c tr nn v i khi vt qua c nhng kh
khn v tr ngi m cc ng gp phi, v bi th nn s phn lm cho i th tri dy v lp
mu chng li cc ng cc ng c c hi nh bi h, v nh th leo ln cao hn trn chic
thang m k th dng sn, c bit l khi s phn mun lm cho mt gim c tr thnh v
i, do ng l ngi c nhu cu ln hn trong vic tm kim s tn vinh so vi v gim c c
tha k cng ty. Chnh v th, nhiu ngi cho rng mt gim c khn ngoan, khi c c hi,
nn kho lo nui dng t nhiu s chng i nhm vo bn thn mnh ri bp cht n v
nh th ting tm ca ng s ni bt hn. Hay l, m bo s thng tin ca mnh, mt k s
nn loan bo s kh khn ca mt vn sau khi anh ta c gii php trong u, th l mt
nng lc tm trung bng thnh sng chi khi gii quyt c vn 207.

Cc gim c, nht l cc tn gim c, thng tm thy s trung thnh v tr gip t nhng k

m h nghi ngi vo lc mi nhm chc hn l t nhng k c tin cy ngay ban u.
Rudolph Weber208, Gim c ca Oldgen, qun l cng ty ch yu bng nhng ngi tng
b ng vc ch khng phi bng nhng k kia. Tuy nhin vi vn ny th kh ai c th ni
mt cch tng qut, v n thay i rt nhiu ty vo tng c nhn; ti ch ni rng, nhng k
no th nghch vo nhng bui u ca mt i gim c, nu h l nhng k cn s nng
nui nng chnh h, th lc no cng c th thu phc c mt cch d dng, v h s gn b
cht ch phc v gim c mt cch trung thnh, bi v h bit rng h cn xa b nhng n
tng xu m ng c v h bng hnh ng; v v vy gim c lun hng li t h nhiu
hn t nhng k v phc v ng vi thi qu cn trng m l nh vi cng vic. V do vn
ang bn lun i hi, ti khng th khng nhc nh v gim c, ngi thn tnh c
mt cng ty hay mt n v kinh doanh bng s gip ca nhn vin , rng ng cn phi
xem xt cn thn l do khin h gip ng; v nu khng phi do thin cm t nhin dnh
cho ng m ch l do bt mn vi ban qun l ca h th ng s ch c th gi ha kh vi h
gia nhng kh khn v tr ngi rt ln, bi v s khng th lm hi lng h. V khi xem xt k
cc l do trong nhng v d c th ly ra t thi xa xa hay hin nay, chng ta c th thy rng
gim c s d tr thnh hu ho vi nhng ngi vn ng thun vi chnh quyn c, v nh
th l k th ca ngi, hn l vi nhng k bt mn vi chnh quyn v v th ng h ngi v
khuyn khch ngi chim ly n.
bo v cng ty mt cch an ton hn, cc gim c thng to nn cc khon tn dng v
chng khon phi sinh, l nhng th c th dng ch ng nhng k c m mu tn cng cc
ng, v cng l cch n nu trc ln tn cng thn tnh u tin. Ti cao h thng ny v
n c s dng t xa ti nay. Tuy nhin, Nicholas Winkler209 thi ca chng ta phi bn
i hai chng khon phi sinh th trng chng khon London th mi c th gi c cng ty
ca mnh; Carson, CEO ca Urbinotec, khi ginh li c cng ty ca mnh, trc ng b
y i, xa b hn gc r ca cc chng khon phi sinh cng ty , v cho rng nu khng
c cc chng khon th ng kh mt cng ty hn; gia nh Belgrave cng quyt nh
tng t khi tr li Bormingham. V th, cc chng khon phi sinh c hu dng hay khng l
ty vo hon cnh; nu chng c ch cho ta mt ny th li c hi mt khc. V vn ny c
th c suy lun nh sau: v gim c no e s nhn vin ca mnh hn l i th cnh tranh
th nn s dng chng khon phi sinh, bi v nhn vin th khng th hiu chng, cn v gim
c no s i th hn l nhn vin ca mnh th ng bn tm n vic 210. Cc chng
khon phi sinh ca Loetec, do James Manui pht hnh, tng, v s cn gy ra nhiu rc ri
cho h hn bt k mt s ri lon no trong cng ty. V l do ny, cng c tt nht gi cng
ty chnh l khng b nhn vin cm ght, bi v cho d ta c th gi c chng khon phi sinh
nhng n li khng th cu ta nu nhn vin cm ght ta, l do l khng bao gi thiu nhng
i th cnh tranh sn sng h tr cho cng on khi h tch cc chng li ta. Ngy nay,
khng cn thy bt c gim c no s dng cc chng khon phi sinh nh vy, tr N b
tc Forli sau khi chng b, b tc Girolamo, b h b211; bi v nh phng tin b mi c
th chu ng c cuc tn cng ca i chng vo Milanosoft212 trong khi ch s gip t
Loetec, v nh th m ginh li c cng ty; v tnh th lc cng khng cho cc i
th h tr cho phe i chng. Nhng sau cc chng khon phi sinh khng c gi tr
nhiu i vi b khi Millisoft tn cng th trng ca b, v khi nhn vin, l k th ca b, bt
tay vi i th cnh tranh. Bi th, trong c ln trc v ln sau, b s an ton hn nu khng
b mi ngi cm ght, ch khng phi l nh c cc chng khon phi sinh. Khi xem xt tt c
nhng iu ny, ti nh gi cao c nhng ngi s dng cc cng c ti chnh ln nhng

ngi khng s dng, v ti ch trch nhng ai v tin vo bn thn m t quan tm n chuyn

b dn chng ght b213.

21
Gim c to nn uy danh
nh th no?
Khng g c th lm cho v gim c c knh trng hn l mt s nghip v i v tr thnh
mt tm gng tt. Chng ta c trong thi i ca mnh mt nhn vt l Tin s Blithely, Ch
tch hin thi ca Asian Pear. ng hu nh c xem l mt tn gim c bi v, nh vo tn
tui v vinh quang, ng t a v ca mt cn b qun l khng c vai tr g ln tr thnh v
gim c li lc nht ca mt vng quc my tnh214; v nu xem xt cc hnh ng ca
ng th c th thy chng l v i v mt s l phi thng. Khi va nhm chc, ng tn cng
th trng dng c gia nh215, v hnh ng to bo ny tr thnh nn tng cho b my
qun l ca ng. Ban u ng hnh ng mt cch yn lng v khng e ngi bt c s cn tr
no, ng khin tm tr ca cc doanh nhn vng Palo Alto b chuyn cnh tranh chon ht ch
v khng cn quan tm g n i mi; v th h khng nhn ra l bng cch ng dnh
c quyn lc v uy th ln hn h. ng c th duy tr b my qun l ca mnh bng tin ca
Millisoft v ca nhn vin, v nh cuc cnh tranh di m t nn mng cho nng lc cnh
tranh, iu lm nn tn tui ng t .

Hn na, lun lun s dng lut l a phng nh mt ci c c th thc hin nhng m

mu ln hn, ng tn lc nh ui v qut sch nhng k khng ph hp v chnh tr khi
cng ty ca mnh bng mt s c c nhum mu c hnh; khng th c mt v d no ng
khm phc hn v him hoi hn. Vi cng mt chiu bi nh vy, ng tn cng th trng thit
b ngoi vi216, cui cng ng tn cng IPM; v bi th nn nhng thnh qu v m mu ca
ng lun ln lao, v chng gi cho u c ca nhn vin ca ng trng thi lo lng v kinh
ngc, ri b chong ngp bi nhng thnh qu v m mu . V cc hnh ng ca ng din
ra, ci ny lin tip ci kia, theo mt nhp m khng ai c th c thi gian chng li ng
mt cch chn chn.
Tng t nh vy, s rt hu dng cho gim c khi tr thnh nhng tm gng c sc trong
cc vn i ni217. V trn ht, gim c phi lun n lc trong mi hnh ng c th
xy dng hnh nh ca bn thn mnh nh mt ngi v i v xut sc.
Gim c cng c knh trng khi th hin mnh hoc l ngi bn thc s hoc l mt k th
ng ngha, c th ni nh vy, khi ng tuyn b ng h phe ny chng li phe kia m khng v
mt s rng buc no. Hnh ng lun lun c li hn nhiu so vi ng trung lp; bi v
khi m hai i th cnh tranh hng mnh ca ng xung t vi nhau th h s l k m nu
chin thng th ng s phi lo ngi h. Cho d trong trng hp no i na th tuyn b quan
im v cnh tranh quyt lit hn s lun lun c li cho ng. trng hp th nht, nu ng
khng tuyn b quan im ca mnh th ng chc chc s tr thnh nn nhn ca k chin
thng trong nim vui thch v tha mn ca k bi trn, v ng khng c g nh i, cng
khng c g bo v hay che ch. Bi v ngi chin thng khng mun c nhng ng minh
lng l, nhng k s khng gip h lc hon nn; cn k bi trn cng khng cho ng nng
ta bi v ng khng sn lng n ly s phn ca h mc d c ngun lc trong tay.
Ch tch ca Motosola tin vo th trng my tnh c nhn do c Hewitt Picard v Asian
Pear yu cu nhm cnh tranh vi Indel. ng c phi vin ti Computec218, l ng minh
ca Indel, thuyt phc h gi chnh sch trung lp; cn pha kia th Indel thc gic chim
ly th trng. Vn ny c tho lun ti hi ng qun tr ca Computec, i din ca
Modosola thuyt phc h gi thi trung lp. i din ca Indel bc li rng: C nh
nhng li va c ni ra, rng s tt v c li hn cho cng ty ca cc ng khi khng can thip
vo cuc cnh tranh ca chng ti, th y chnh l iu khng th no sai lm hn; bi v nu
khng tham gia th cc ng s b loi b mt cch khng thng tic khi phn thng dnh
cho ngi chin thng219. Bi vy, chuyn lun lun xy ra l, k khng phi l bn ca ta s
i hi ta s trung lp, trong khi bn ca ta s khn ni ta tuyn b quan im bng cch
hnh ng trn th trng. V nhng gim c thiu c quyt, trnh nhng him nguy trc
mt, thng chn con ng trung lp, v thng b dit vong. Cn khi gim c tuyn b quan
im ca mnh mt cch dng cm l ng h mt phe, nu phe m ng chn lm ng minh
chin thng, cho d k chin thng c th hng mnh v c th nh ot s phn ca ng,
nhng h mc n ng, v v th c mt quan h hu ngh gn b c thit lp; v ngi ta
khng bao gi tr trn n bin mnh thnh biu tng ca s v n bng cch chn p ng.
Hn na, chin thng khng bao gi tuyt i n mc k thng trn khng cn phi tn trng
g c, c bit l cng l. Cn nu ngi m ng chn lm ng minh bi trn th ng s c h
cu mang220, v ng s tr thnh ng ch trong mt c c th s c gy dng li.
Trng hp th hai, khi hai bn tham chin l nhng k m ng khng bn tm k no s ginh
chin thng th vic ng v mt pha cn l mt hnh ng khn ngoan hn na, bi v ng
gip tiu dit bn ny bng s h tr dnh cho bn kia, bn m nu khn ngoan th c th t

cu mnh; v nu chin thng th bi v h khng th thng nu khng c h tr ca ng cho

nn h vn trong vng nh hng ca ng. V y cn lu rng, gim c nn ch trnh
lin minh vi mt k mnh hn mnh nhiu chng li ngi khc, tr khi s cp bch bt
buc phi lm, nh ni trn; bi v nu k chin thng th ng s chu s nh ot ca
h, m gim c th nn trnh b nh ot bi bt c ai. Novella lin minh vi WorkPerfect
chng li CEO ca Millisoft v s lin minh lm cho h sp ny l cn phi trnh. Tuy
nhin khi khng th trnh khi, nh xy ra vi Nhn vin ca Tectonix khi Ch tch Millisoft
v Asian Pear em b my ti tn cng Adobsoft221, th trong trng hp nh th, v nhng l
do ni, gim c nn ng h mt bn.
ng bao gi cho bt c cng ty no tng tng rng n c th chn nhng con ng
tuyt i an ton. M hy khin n chun b n nhn nhng hng i y bt trc, v thng
th ngi ta khng th trnh c kh khn ny m li khng vng vo mt rc ri khc; bi
s khn ngoan nm ch bit cch phn bit c bn cht ca cc rc ri, v chn ci t tai
hi hn.
Gim c cng nn th hin bn thn mnh l ngi chung ti nng, v vinh danh nhng k ti
gii trong mi lnh vc. ng thi, ng nn khuyn khch nhn vin theo ui ngh nghip ca
h mt cch bnh yn, c trong thng mi v nng nghip, v trong mi ngnh ngh khc m
h lm, ngi nhn vin ny khng phi xao nhng chuyn nng cao ngh nghip ca mnh
ch v lo lng rng ng s tc ot ca h, v ngi nhn vin kia th khng phi ngn ngi
giao thng ch bi mi lo thu kha; hn na, gim c cn tng thng nhng ai c nguyn
vng thc hnh nhng ngh nghip cng nh c cc d nh di bt c hnh thc no
tn vinh n v kinh doanh hay cng ty ca anh ta.
Hn th na, ng nn cho nhn vin c tiu khin vi cc l hi, cc chng trnh d ngoi
v cc mn trnh din vo nhng ma thun tin trong nm; do mi n v kinh doanh thng
c chia vo cc nhm hoc hi nn ng cn tn trng cc thit ch ny, v thnh thong cn
gp g h, v cho thy bn thn mnh l tm gng v lng nhn t v ho phng; tuy nhin,
ng phi lun lun gi c s tn nghim ca cp gim c, v th nn ng khng bao gi
c chp nhn h thp mnh trong mi hon cnh.

22
Ngi gip vic222 ca gim c
Vic la chn ngi gip vic223 khng km phn quan trng i vi gim c, v h c tt
hay khng l ph thuc vo s sng sut ca gim c. V nh gi u tin v nhng g lm
nn mt gim c, v tr tu ca ng, l bng cch nhn vo nhng k k cn ng; v khi m h
gii giang v trung thnh th ng lun c nh gi l khn ngoan, bi v ng bit cch dng
nhng k ti nng v gi c lng trung thnh ca h. Cn khi m h khng c nh th th
khng th nh gi tt v ng, bi sai lm cn bn m ngi mc phi chnh l la chn h.
Khng ai tng bit rng c Valerie Bloom224 l th k ca Rudolph Weber, Gim c ca
Oldgen, m khng xem Rudolph l ngi rt thng minh v c Valerie l ngi gip vic. C ba
cp tr tu: cp th nht l t mnh hiu; cp th hai l trn trng ci hiu ca ngi
khc; v cp th ba l t mnh cng khng hiu m cng khng trn trng ci hiu ca ngi
khc; cp th nht l xut sc nht, cp th hai l tt, v th ba th v dng. V th, c th thy
rng, nu Rudolph khng cp th nht th ng cng cp th hai, bi v bt c khi no cn
nh tt xu i vi mt li ni hay vic lm th, cho d c th khng phi l ngi ch xng,
ng vn c th nhn ra c s tt xu ngi gip vic, ri tn dng ci tt v chn
chnh ci xu; nh vy ngi gip vic khng mong g c th la di ng, v s phi trung thc.
Hn na, c mt php th cha bao gi sai c th gip gim c nh gi c ngi gip vic
ca ng; khi ng thy ngi gip vic suy ngh nhiu cho li ch ca bn thn hn l cho ng, v
m thm tm kim li ch cho bn thn trong mi vic th k khng phi l ngi gip vic
tt, m ng cng chng bao gi c th tin y ta; bi v mt k nm trong tay mnh cng ty ca
ngi khc th khng bao gi nn ngh v bn thn mnh, m phi lun ngh n ng ch, v
khng bao gi bn tm n bt k iu g m ng ch khng quan tm.
Mt khc, gi cho ngi gip vic trung thc, gim c cn tm hiu k , vinh danh, ban
pht ca ci, dnh cho nhng iu t t, chia s vi anh ta nim vinh d v s quan tm; v
cng lc lm cho anh ta hiu rng anh ta khng th ng mt mnh, nh th m chuyn c
nhiu vinh d khng khin anh ta thm kht nhiu hn, nhiu ca ci khng khin anh ta i
nhiu hn, v nhiu u i s khin anh ta khng dm ngh n chuyn thay lng i d. Nh
vy, khi m ngi gip vic, v cch m gim c i i h, c nh vy th hai bn c th tin
cy ln nhau, cn nu khng th kt cc lun lun l t hi i vi hoc bn ny hoc bn kia.

23
Lm th no trnh
nhng k xu nnh?
Ti khng mun b st mt phn quan trng ca ch ny, bi v n nguy him m gim
c th li kh trnh khi, tr khi ng rt khn ngoan v sng sut. l nhng k xu nnh, y
ry trong vn phng, bi v cc ng t mn v nhng vic mnh lm, v mc no b chng
nh la n ni kh trnh khi nhng k tai hi ny. Nu mun bo v bn thn th cc ng li
gp phi nguy c l b coi thng. Bi v khng c cch no khc bo v mnh trc nhng
k xu nnh ngoi tr vic lm cho h hiu rng ni s tht vi ng khng h lm cho ng b tn
thng; hn na khi mi ngi ni s tht vi ng th ng khng h gim s tn trng dnh
cho h.
Bi vy, v gim c khn ngoan nn theo mt cch th ba225 l chn ra nhng k khn ngoan
trong cng ty, v cho ring h quyn t do ni tht vi ng, v ch ni v nhng chuyn m ng
yu cu, khng c ni v chuyn g khc; nhng ng nn hi h v tt c mi th, v lng
nghe kin ca h, cui cng rt ra kt lun ca mnh. Vi cc qun s ny, ring r hay tp
th, ng nn th hin sao cho mi ngi trong bn h hiu rng cng pht biu thoi mi th h
cng c c trng dng; ngoi nhng k ny ra, ng khng nn nghe theo ai khc, m hy
kin nh vi vn ang theo ui, v vng vng trong cc quyt nh ca chnh mnh. Nu

lm ngc li, gim c hoc s b nhng k xu nnh lt , hoc thay i kin qu thng
xuyn dn n b coi thng.
Ti mun vin dn mt v d ng thi v vn ny, trong chnh ph. Stephan226, thn tn
ca Clinton227, Tng thng hin thi, ni v tng thng ca mnh nh sau: ng khng tham
vn kin ca ai c, nhng li khng bao gi c phng n ca ring mnh cho bt c vic g.
iu ny xy ra v ng theo ui mt cch lm tri ngc vi nhng g ni trn; do Tng
thng l mt ngi kn o nn ng khng ni vi ai v cc d nh ca mnh, cng khng nhn
kin ca ai c. Nhng khi em ra thc hin th chng b tit l v c bit n, chng b cn
tr ngay lp tc bi nhng ngi xung quanh, v vn d b tc ng nn ng b y chch
khi cc d nh . V vy kt cc l nhng g ng lm hm nay s b ng xa b vo ngy mai,
v khng ai hiu c nhng g ng mun hay nh lm, v khng cn ai tin tng vo cc
quyt nh ca ng na.
Do vy, gim c nn lun lun tm kim li khuyn, nhng ch khi ng mun ch khng phi
khi ngi khc mun; hn th, gim c nn khuyn khch mi ngi ng a kin tr khi
ngi hi ti; tuy nhin, ng phi l ngi tm kim kin thng xuyn, v sau l mt ngi
lng nghe kin nhn i vi nhng chuyn m ng yu cu; v, khi pht hin ra bt c k no,
v bt c l do g, khng ni vi ng s tht th ng cn cho h thy s thnh n ca ng.
V nu c ai ngh rng mt gim c no li c n tng v s khn ngoan th
khng phi l nh kh nng ca ng m l nh nhng qun s gii xung quanh ng th, khng
cn nghi ng g na, h b nhm ln, bi v y l mt nh lut khng bao gi sai: gim c
no t thn khng phi l ngi khn ngoan th s khng n nhn li khuyn tt, tr khi nh
may mn m ng giao ph hon ton cng vic ca mnh cho mt k no m may mn y
li l mt ngi rt khn ngoan. Thc s th trong trng hp ng s c t vn mt cch
hiu qu, tuy nhin hon cnh s khng ko di c lu, bi v mt tay lo luyn nh th s
nhanh chng ot mt cng ty ca ng.
Tuy nhin nu v gim c cn cha nhiu kinh nghim m li nhn li khuyn t nhiu ngi
th ng s khng bao gi c c cc kin thng nht, ng cng khng bit cch tng hp
chng nh th no. Mi qun s s ngh n quyn li ring ca h, v gim c s khng bit
cch kim sot hay hiu thu c h. V h khng lm khc c, bi v con ngi s lun
lun khng trung thc vi ta tr phi buc h phi trung thc bng cch cng p. V vy, cn
phi ngm hiu rng nhng qun s gii, cho d u ra chng na, c mt trn i ny l nh
s khn ngoan ca gim c, ch khng phi l nh cc qun s gii m gim c mi c c
s khn ngoan.

24
Cc gim c m
tng nh mt cng ty
Nhng ngh va ri, nu quan st k, s gip cho mt tn gim c c th n nh vng vng,
v lm cho ng ngay lp tc c an ton v yn n trong cng ty hn c khi ng gi chc
gim c t lu. Bi v cc hnh ng ca tn gim c s b xt nt chi li hn l cc hnh ng
ca gim c c tha k, v khi c nhn nhn l c nng lc th cc ng s c nhn tm
hn nhiu v c c s gn b cht ch hn so vi ngi c dng di. Ngi ta b hp dn bi
hin ti nhiu hn l qu kh cho nn khi h nhn thy hin ti l tt p th h hng th n
v khng i hi thm; h cng s ton tm bo v gim c nu ng khng qun cc trch
nhim khc. V th, v tn gim c khai m mt cng ty mi s vinh quang gp i, khi t im
v cng c cng ty bng lut l tt, i ng tt, i tc tt v mt tm gng sng; vy th k
no sinh ra l gim c m li mt cng ty v thiu khn ngoan th s phi chu h thn
gp i.
V nu nhn li nhng doanh nhn mt cng ty ca mnh M trong thi i ca chng
ta, nh l Ch tch ca Clarisoft, CEO ca Loetec v nhng ngi khc, u tin s thy l h
u mc sai lm ging nhau trong vic s dng ngun lc vi nhng nguyn nhn m chng ta
bn n kh nhiu; phn sau y, mt vi trong s h s c xem xt, c ngi th b
nhn vin th nghch, c ngi th c nhn vin yu mn, nhng h u khng bit cch gn
gi i ng qun l cp cao. Nu khng mc nhng sai lm th cc cng ty c sc mnh
duy tr s hin din mnh m trn th trng chng khon ny khng ri vo tay k khc.
Philip Gridtek Computers228 l k tn cng ng khng c nhiu th phn v li th cnh
tranh nh Indel. Nhng, l mt tay nng ng bit cch thu phc nhn vin v gn gi gii qun
l cp cao, ng tin hnh cnh tranh chng li i th trong nhiu nm, v ngay c khi cui
cng ng mt th phn vi ngch no th ng vn gi c cng ty.
Bi vy, cc gim c ca chng ta khng nn li cho s phn khi mt cc cng ty ca h
sau nhiu nm s hu, m hy nhn nhn s li bing ca chnh mnh. Bi trong thi bnh cc
ng khng bao gi ngh ti chuyn s c th c thay i (y cng l sai lm thng thng ca

con ngi, l khng c bt c s chun b no trong lc bnh yn phng khi bin ng), v
ri khi kh khn ti th cc ng ch ngh ti vic tho chy ch khng tm cch t v, v cc ng
hy vng rng nhn vin, v gh tm s xc xc ca ch mi229, s mi cc ng quay tr v.
Khi khng cn cch no th y c th l mt hng tt, tuy nhin, s l rt t nu xao nhng tt
c cc mu k khc ch ph mc cho cch ny; bi v cc ng khng bao gi nn chp nhn
tht bi ch v tin rng sau s tm c ngi cu mnh. Xin ni mt ln na rng, chuyn
ny l khng bao gi xy ra, cn nu c xy ra th cng s khng gip g cho s an nguy ca cc
ng, bi v s gii cu s l hon ton v ch nu n khng da vo chnh bn thn cc ng;
nhng phng n tin cy, chc chn v bn vng l nhng phng n nng da vo chnh cc
ng v s can m ca cc ng.

25
S phn nh hng ra sao
n s nghip, v ng u vi
s phn nh th no?
Khng phi l ti khng bit rng c nhiu ngi , v ang c suy ngh rng mi s vic trn
th gian ny u nm trong s nh ot khn ngoan ca s phn v ca Cha, cn con ngi
vi tr tu ca mnh th khng th lm ch s phn v thm ch khng ai c th gip h c; v
v l do ny, h mun chng ta tin rng khng cn thit phi lao kh nhiu trong i, m hy

vn may nh ot. Quan im ny cn c ngha hn na trong thi i ca chng ta bi v

nhng bin ng ln lao xy ra, v s cn xy ra, hng ngy, vt qu s phng on ca
con ngi. i khi ngh n nhng iu ny, ti cng phn no nghing v quan im . Tuy
nhin, hy ng git cht quyn t nh ot ca chng ta, ti thc lng tin rng S phn l ci
chi phi mt na nhng g chng ta lm, nh th n vn chng ta dn dt na cn li, hoc
c l t hn mt cht.
Ti so snh s phn vi nhng con sng cung n, vo ma l th lm ngp lt rung ng,
cun tri cy ci v nh ca, cun t ct t ni ny b vo ni kia; mi th phi tho chy, tt
c phi u hng trc s hung tn ca n, khng c cch no chng ; nhng cho d bn
cht ca n c nh vy i na th cng khng c ngha l con ngi, vo lc m tri quang my
tnh, li khng dng ln c b ln van chn sao cho khi dng ln ln na th nc c th
chy trong con knh o, v nh th th sc mnh ca n s khng phi l khng kim ch
c v cng khng qu nguy him. S phn cng vy, n th hin sc mnh ch no m lng
can m khng c chun b khng c li, v y s tn cng vo nhng ch m n
bit l cha c van chn v b kim ch n.
V nu ta xem xt Xerox, ni c nhiu bin ng, v l ni hun c nhng bin ng thm
mnh lit, th ngi c th thy y l mt cng ty b ng, khng c van chn m cng chng c
b . Bi nu c bo v bng s can m thch ng, nh Asian Pear, v nhnh my tnh ln
ca IPM lm, th s bt chc khng gy ra nhng bin i qu ln hoc l n khng
bao gi xy ra230. V ti y th ti coi nh l ni nhiu v chuyn khng c s phn mt
cch khi qut.
Tuy nhin khi n gn vi trng hp c th hn na, ti cho rng ngi ta c th nhn thy v
gim c thnh cng hm-nay v tn li ngy-mai m vn khng thy c thay i no v tm
th v tnh cch. Ti tin rng iu ny xy ra u tin l v nhng nguyn nhn m ti ni
n nhiu, l, gim c no ph mc hon ton cho s phn th s tht bi khi s phn i
thay. Ti cng tin rng ai bit nh hng hnh ng ca mnh theo thi th th s thnh cng,
v ngi no hnh ng khng hp thi th s tht bi. Bi v c th thy rng, con ngi i
n ci ch m nhiu ngi n, l vinh quang v ca ci, bng nhiu cch; ngi th bng
s thn trng, k th bng s to bo; ngi th dng bo lc, k th dng m mu; ngi th
kin nhn, k th nng ny; v mi ngi t c mc ch bng mt cch khc nhau. Cng c
th thy rng trong hai ngi thn trng th mt ngi i n ch, cn ngi kia th khng; v
tng t, hai ngi vi hai kiu cch khc nhau li thnh cng nh nhau, ngi ny thn trng,
v ngi kia bc ng; tt c nhng iu ny xy ra khng bi l do no khc hn l chuyn h
c bit cch hnh ng ph hp vi thi cuc hay khng. Nh ti va ni, hai ngi hnh ng
khc nhau thu c kt qu nh nhau, v trong hai ngi hnh ng nh nhau, mt k t
c mc tiu cn ngi kia th khng.
Cc thay i ca hon cnh cng bt ngun t y, ri, vi nhng ai tit ch bn thn bng
s cn trng v kin nhn, nu thi cuc v tnh th cng gp nhau m li ph hp vi cch
hnh ng ca h th tc l s phn mm ci vi h; cn nu thi cuc v tnh th i
thay m h vn khng thay i cch hnh ng th h s tht bi. Tuy nhin, con ngi thng
khng chn chn tm ra cch iu chnh bn thn cho ph hp vi s thay i, bi v y
khng th i chch khi nhng g m bn tnh vn bt y phi i theo, v cng bi v mi
chuyn vn ang tt p khi hnh ng theo cch ang lm nn y khng chu b thuyt phc
rng b n i l tt; v v vy, n lc phi mo him th ngi thn trng li khng bit phi

lm g, cho nn phi chu tht bi; nhng, nu y thay i cch x s cho hp vi thi th th
cng cha chc s phn thay i.
Ch tch Portals ca Millisoft chn cch hnh ng to bo trong mi vic lm ca ng; v ng
nhn thy thi th v hon cnh ph hp vi cch hnh ng n mc ng lun lun gt hi
thnh cng. Hy xt cuc chin u tin ca ng chng li WorkPerfect. Novella khng ng
thun, Ch tch ca Asian Pear cng khng, v ng vn cn ang tho lun vi vua nc Php;
th nhng ng n phng bc vo cuc chin vi lng qu cm v sc mnh quen thuc
ca mnh, mt hnh ng khin Asian Pear v Novella phn vn v b ng, Novella th v s
hi, cn Asian Pear th v khao kht khi phc li Clarisoft; mt khc, ng ko c Ch tch
IPM theo mnh, bi v v Ch tch , khi nhn thy hnh ng ca ng v c ao bin Ch
tch Millisoft thnh chin hu c th h nhc Novella, thy rng khng th t chi cho ng
s dng i ng k s m li khng lm ng b tn thng mt cch cng khai. Nh vy, bng
hnh ng to bo ca mnh, Will231 lm c iu m khng CEO no ch bng s khn
ngoan n thun ca con ngi m c th t c; bi nu ng ch n khi vic kinh doanh
ca Indel tht s n nh ri mi khi s, vi cc k hoch c sp t v mi th c nh,
nh cc gim c khc lm, th ng chng bao gi thnh cng. L do l Ch tch ca IPM c
th a ra hng ngn l do, v nhng k khc c th dn ra hng ngn ni s hi.
Ti s khng bn n nhng vic lm khc ca ng, bi tt c chng u nh vy, v tt c u
thnh cng, v s ngn ngi ca cuc i ng232 khng ng nm tri tht bi; tuy nhin
nu hon cnh thc t bt ng phi hnh ng thn trng th tht bi c th xy ra, bi ng
khng bao gi i chch nhng cch hnh ng m bn tnh bt ng phi theo.
V vy, ti kt lun rng, s phn l thay i v con ngi lun kin nh trn con ng h i,
khi hai iu ha hp vi nhau th con ngi thnh cng, v s tht bi nu chng bt ha.
i vi ti, ti cho rng to bo l tt hn cn trng, bi v s phn l mt ngi n b, mun
ch ng nng th cn phi nh p v tn nhn; v c th thy rng nng chp nhn cho
nhng k to bo lm ch mnh ch khng mun nhng ngi im tnh. Th nn, ng nh
bn tnh ca n b, nng lun lun l ngi tnh ca nhng tay tr tui, bi h t thn trng
hn, mnh lit hn, v ra lnh cho nng mt cch to bo hn.

26
Li ku gi gii phng th trng
my tnh khi nhng k man r
Khi xem xt k cng ch ca cc tho lun trn y, v t suy xt xem thi i ny c thun
li cho mt tn gim c hay khng, v liu c nhng nhn t no c th em n c hi cho
mt gim c khn ngoan v o c thit lp mt trt t mi c th vinh danh ng v tt
cho nhn vin ca cng ty ny hay khng, ti thy rng c nhiu iu ang din ra thun li cho
mt tn gim c n mc ti khng bit cn thi im no thch hp hn.
V nh ti ni, nu dn Israel cn phi chu cnh n l th mi pht hin ra s quyn bin
ca Moses, th trng xe hi M cn phi b Newmobile chn p th mi khm ph ra ci v
i ca tm hn Henry, v h thng phn phi PC phi km hiu qu th mi sng r kh nng
ca Delv: th gi y, tm ra gi tr cho khch hng, th trng phn mm cho PC cn phi b
suy sp n cng cc nh hin nay, phi b n l hn ngi Do Thi, b chn p hn th trng
xe hi; trong tnh trng khng n nh, v t chc, cu kt, ginh git, thi phng, bn qu gi,
v chu mi cnh bi ri.
Mc d trc y cng c vi tia sng le ln t mt ngi233, khin cho chng ta ngh rng
ng c Cha trao cho bn phn cu chuc chng ta, nhng sau li phi chng kin s
phn chi b ng ngay trn nh cao ca s nghip; ri phn mm M, b b ri trong
tuyt vng, gi y ang ch i ngi s hn gn nhng vt thng v s chm dt s tn
ph v cp bc ca WorkPerfect, chm dt cc khon cng np v su thu ca Millisoft v
Asian Pear, v s cha lnh nhng ni au mng m qu lu. Lc ny y, th trng ang
cu xin Cha gi n mt ngi c th cu vt t nc ra khi nhng bt cng v nhng xc
lo y man r ny, nhng cu xin vn ch l cu xin. C th thy rng, th trng sn sng v
vui lng i theo bt c mt khu hiu no nu c ai ging ln234.
Khng c ni no th trng t nim hy vng tt hn l dng h huy hong ca ng, vi
lng can m v vn mnh ca gia tc, c Cha v Millisoft ang l b ch che ch, v tr
thnh ngi dn dt cng cuc cu chuc ny. iu ny khng kh nu ng lun nh n
nhng hnh ng v cuc i ca nhng ngi m ti nhc n. V cho d h l nhng k v
i v tuyt vi nhng h cng l con ngi, v mi ngi trong s h khng c nhiu c hi
hn nhng g m hin ti ang em n, bi s nghip ca h cng khng chnh ng hn,
cng khng d dng hn by gi, m Cha cng khng gn gi h hn l Ngi gn gi ng.
Vi chng ta, cng l ti cao vn ang tn ti, bi v chim lnh th trng l chnh ng khi n
l cn thit, v cc phn mm mi l thing ling khi khng cn hy vng no na ngoi chng

ra. y, l mt nguyn ln lao, v khi m nguyn ln lao th kh khn khng th l gh

gm nu ng noi theo nhng ngi m ti mun ng ch n. Hn th na, cch m Cha
by t mi l thng lm sao: i dng tch ra, my dn li, tun nc, tri ma lc thnh,
mi th u v s v i ca ngi; ngi cn lm nt nhng vic cn li. Cha khng c ch lm
ht mi vic, v nh th s tc mt ch ca chng ta v chia s bt nhng vinh quang thuc
v chng ta.
V khng c g ng ngc nhin nu khng ai trong s nhng k s c nhc n trn c th
hon thnh tt c nhng g c mong i t dng h huy hong ca ng; v nu trong rt
nhiu cuc cch mng M, v trong nhiu chin dch, lun lun c v nh l tinh thn kinh
doanh cn kit, th iu xy ra l bi v thit ch c l khng tt, v khng ai trong chng
ta bit cch tm ra ci mi. V khng g c th em li vinh d cho mt con ngi hn l thit
lp nhng tiu chun cng nghip mi v nhng giao thc mi khi bn thn va nhm chc.
Nhng iu khi c xy dng v tn vinh xng ng s lm cho ngi c knh trng v
ngng m, v M khng thiu c hi em nhng iu vo thc t trong mi trng
hp.
Ni y c s can m cc trung tm thit k sn phm nhng li khng c marketing.
Hy ch vo nhng cuc t th tay i v nhng cnh tranh trc tip235. Khi tp hp trong b
my qun l th cc cng ty phn mm khng ng so snh vi ai, v iu ny xy ra hon
ton l do thiu vng lnh o, bi nhng k gii giang th khng tun lnh, v mi ngi
dng nh l mt ci ring, trong khi cha bao gi c bt c ai tht s ni bt so vi s ng
cn li, d l bng s can m hay l nh may mn, nhng ngi khc phi i theo. Bi th
tnh hnh c nh vy trong mt thi gian kh di, v trong nhiu t cnh tranh trong hai mi
nm va qua, bt c khi no c mt cng ngh phn mm u t th thnh tch u km ci;
bng chng l QS/2236, Asian Pear's Version 7.0 OS, UNIX237.
V vy, nu dng h huy hong ca ng c mong noi theo nhng con ngi kit xut cu
nguy cho cng ty ca h th iu cn thit trc tin, nh nn mng ca mi s nghip, l
chun b i ng ring, bi v c th khng c nhng k s trung thnh hn, trung thc hn hay
gii giang hn. V mc d h gii khi mt mnh nhng khi tp hp cng nhau h s cn gii
hn nhiu nu c ch huy bi gim c ca h, c ng tn vinh v nui nng bng ti sn
ca ng. V th vic chun b lc lng nh vy l cn thit ng c th chng tr li i th
cnh tranh.
V mc d nhn vin ca NEG v Asian Pear CS c xem l rt gh gm nhng li c mt
khim khuyt trong c hai i ng ny, v th mt i ng th ba khng ch c th chng li h
m cn c th tin l s nh bi h hon ton. Bi v nhn vin Asian Pear th khng th li
cc k s nghin cu sinh, cn ngi Thy S li khng tinh thng EE238 c th to ra m
ngun mt cch nhanh chng. V l do , chuyn tng xy ra v c th s xy ra na l nhn
vin Asian Pear khng th chng li c cp qun l k thut ca IPM, v ngi Thy S th b
nh bi bi tc v s hot bt ca bt c tay lp trnh no thot ra khi gng cm ca li
lm vic truyn thng. V mc d khng th nu ra mt bng chng hon ho ca vic ny
nhng c mt s du hiu ca n trong th trng bng tnh, khi m cc k s phn mm ca
Asian Pear ng u vi m ngun ca Loetec, nhng m ngun s dng giao thc ging nh
phin bn cho MS DOS ca cc phn mm; nhn vin Asian Pear c th pht trin phn mm,
bng s i mi v sng to, di ng k sng ch ca Loetec v ni ln bng gi tr ca m
ngun ca mnh, trong khi th chng trnh ca Loetec li v dng, v nu m cc k s
nghin cu sinh khng vo cuc th mi chuyn xem nh chm ht vi h. Do vy, khi

bit c khuyt im ca cc cng ty ny th c th xy dng mt chin thut mi c th ch

li cc k s nghin cu sinh v khng b ln t bi tc ca EE; vic ny khng i hi phi
to ra mt dng phn mm mi m l mt phin bn da trn ci c. V nhng vic ny l
nhng ci tin s em li danh ting v uy quyn cho tn gim c.
V th, ng c hi ny tri qua cui cng th trng phn mm ng dng M c th
thy ngi gii phng n xut hin. Khng ai c th din t c tnh cm m ng s nhn c
t tt c cc t chc phi chu ng qu nhiu nhng phn mm km n nh v b thi
phng ny (ch chc chim thm cng m thi!), cng vi lng trung thnh ngoan cng, vi
s tn hin v vi nhng git nc mt. C cnh ca no ng vi ng? C ai t chi tun phc
ng? C s ghen t no ngn cn ng? C ngi M no khng dnh cho ng lng tn knh? i
vi tt c chng ta, s thng tr man r kia tht l thi tha. Vy nn, dng h huy hong ca ng
hy nhn ly s mng ny vi lng dng cm v hy vng cho s nghip chnh ngha c
hon thnh, cho kin trc phn mm tin cy, hiu qu v thc s hu dng c to ra,
ri di tiu chun ca n cng ty ca chng ta s tr nn cao qu, v di im lnh ca n
nhng cu th ca Petrarch239 s c minh chng:
Virtu contro al Furore
Prendera larme, e fia il combatter corto:
Che lantico valore
Negli americi cuor non e ancor morto.
(Tr nhn s thng cng bo
V trn chin s chng cn bao lu
Trong dng mu ca nhng lp trnh vin tha trc, lng can m khng bao gi tt
Cng khng bao gi cht i, trong lng ngc ngi M hm nay240.
[HT]
1. on ny, c l tc gi mun nhc n Gama Aviation Ltd., l cng ty dch v hng khng
ln ca Anh quc, sau c hot ng M; cng ty ny c cc hot ng mua bn, sp nhp
vo nhng nm 1988 v 1993. Chng ti khng truy nguyn c cc tn gi khc trong on
ny.
2. Xin xem thm ch thch trong quyn Qun Vng
3. Chng ti cho rng tc gi nhc n Louis V. Gerstner, Jr., l CEO ca IBM trong giai on
1993-2002, ngi c nng lc qun tr rt tt, vn khng phi l ngi trong ngnh my tnh,
v c cng ln trong vic gip hng ny khi phc li v th sau khi ri vo khng hong nng
n vo nhng nm 1993.
4. tc gi mun nhi tn ca hng IBM, l hng my tnh ni ting ca M, tin phong trong
sn xut my tnh c nhn v my ch. Ch l trong quyn Gim c ny, tc gi s dng lin

tc cc tnh tit lin quan n hot ng ca cc cng ty cng ngh thng tin t nhng bui u
pht trin ca ngnh ny, nh s thy trong cc phn sau.
5. *
6. *
7. C th hiu l huy ng mt s lng ln cc nh u t.
8. C l tc gi nhc n nhnh sn xut my tnh thng hiu Aptiva ca IBM, ln u ra mt
th trng vo nm 1994.
9. on ny, chng ti cho rng tc gi mun nhc n cc trng hp hng IBM mua li v
sp nhp cc cng khc, vic lm gip IBM cng c nng lc v sn phm ca mnh. ngha
ca ba ci tn c nhc n y c th nh sau: Personal Digital Devices l v sp nhp
c sn phm my tnh c nhn, Silverado Computers l v sp nhp c nhnh kinh doanh
dch v v California Hard Drives l c sn phm a cng ca IBM. Chng ti khng truy
nguyn c cc trng hp ny vi tn tht; tuy nhin mua li v sp nhp l hot ng rt
thng xuyn ca IBM trong lch s.
10. Chng ti khng truy nguyn c tn ca hng film c nhc ti cng nh tn ngi.
Tn gi ny ch c nhc n mt ln.
11. L cng ty con do cng ty khc (m) kim sot; cng ty m thng c ngi vo Ban Qun
l ca cng ty con nh mt trong nhng bin php kim sot.
12. Trong bn ting Anh, on ny, tc gi hai ln dng ch subsidiary thay cho ch colony
trong quyn Qun Vng. V mt cu trc cu v hnh nh bn ngoi, y l mt cch nhi li
hp l, tuy nhin khi chuyn sang ting Vit th hai cu bn Qun Vng v Gim c s
khng gi c v i xng nh trong ting Anh.
13. Nhi tn ca hng Intel, hng sn xut vi x l v cc b iu khin hng u th gii.
14. Intel trn thc t ch sn xut b vi x l, l b no ca mi my tnh, do khi IBM bn
c nhiu my tnh v s dng b vi x l do Intel sn xut th Intel mc nhin bc vo th
trng.
15. Chng ti cho rng tc gi mun nhc n hng my tnh Compaq, l mt trong nhng hng
sn xut my tnh ln nht ca M.
16. Chng ti cho rng tc gi mun nhc n General Electric, vn c k n nh l mt
trong tm hng sn xut my tnh ln nht ti M vi giai thoi - Bch Tuyt v by ch ln trong ngnh my tnh, trong IBM l Bch Tuyt v by ch ln l cc hng: Burroughs,
Univac, NCR, CDC, GE, RCA v Honeywell.
3. Nhi tn ca hng Motorola, hng my tnh v vin thng hng u ca M t nhng nm
1980 n sau nhng nm 2000.
17. Trong bn ting Anh l built in controller, ch nhng b vi x l tch hp vo cc thit b
iu khin t ng khc, ngoi my tnh.

18. Tc gi mun nhc n Thomas J.Watson con, l con trai ca Thomas J. Watson, cho i
khi Watson b bt u s nghip vi Cng ty CTR v tr thnh gim c iu hnh ca IBM vo
ng ngy Watson b t chc. Lc ng 42 tui v phi mt 10 nm chun b nm gi v
tr ny.
19. Nguyn vn l mainframe l th h my ch, v cng l sn phm ch yu, ca IBM k t
nhng nm u thp k 1950, tn ti trn th trng cho n tn cui nhng nm 1990.
20. Peer to peer network, l mng my tnh trong cc my kt ni vi nhau v khng phn
vai tr theo kiu ch-t, thng ph bin cho cc ng dng chia s.
21. Tc gi nhc n hng Novell, hng u tin a ra h iu hnh Novell Network, phc v
cho vic kt ni cc my tnh c nhn.
22. Nhc n hng WordPerfect, cng l tn ca h chng trnh x l vn bn rt ph bin
nhng nm 1980 n gia nhng nm 1990.
23. mun ni n th trng thit b v gii php kt ni cc my tnh c nhn vi nhau,
ch rng thi im m tc gi k cu chuyn ny l thi im m ci gi l internet hin nay
mi ch manh nha trong cc phng th nghim, vic kt ni cc my tnh c nhn vi nhau vn
cn l chuyn mi m.
24. Chng ti khng truy nguyn c tn tht ca nhn vt ny; ch on rng tc gi mun
m ch mt ngi i trc li kh khn m ngi sau phi gii quyt (xin xem thm Qun
Vng on tng ng).
25. C l tc gi mun nhc n hng Borland Software Corporation, l hng phn mm tng
c sn phm bng tnh Quattro Pro.
26. *
27. *
28. C l tc gi mun nhc n hng Autodesk, l hng chuyn sn xut cc phn mm phc v
thit k ha, m sn phm ni ting nht l AutoCAD.
29. *
30. *
31. *
32. *
33. *
34. *
35. *
36. C l tc gi nhc n hng Seagate Technology PLC, l hng sn xut a cng ln.

37. Nguyn vn l network market, th trng mng, l th trng thit b v gii php kt
ni cc my tnh c nhn vi nhau, sau ny pht trin thnh internet.
38. Tc gi mun nhc n Microsoft, hng ni ting vi h iu hnh Windows v cc ng
dng vn phng nh Microsoft Office.
39. *
40. Nguyn vn ting Anh l captive market, l th trng trong khch hng c rt t la
chn, thm ch ch c th mua t mt ngi bn. V d nh th trng h iu hnh my tnh
c lc gn nh b khng ch bi Microsoft.
41. *
42. Tc gi mun nhc n hng Apple, hng my tnh cng thi vi Microsoft, v c CEO ni
ting Steve Jobs m tn tui gn lin vi cc sn phm iPhone, iPad...
43. Office networking: th trng thit b v gii php kt ni cc vn phng lm vic trong
doanh nghip (to ra mng intranet v sau ny l internet).
44. Khng kim tra c tnh xc thc ca chi tit ny i vi nhn vt Ch tch ca IPM; tc
gi gi nguyn chi tit c trong Qun Vng.
45. OS-22 mun nhc n h iu hnh OS/2 ca IBM.
46. Thnh ph nm vng Silicon Valley, ni khi pht ca cc hng cng ngh ln, bao gm
Microsoft, v sau ny l Yahoo, Google
47. Nhn vt c tn trng vi tn ca Ph Ch tch ca Microsoft vo thi l Paul Allens.
48. Nhi tn ca hng Chervolet, hng xe hi ni ting ca M.
49. *
50. y tc gi dng ch entrepreneur, c l ch m hnh cng ty trong c gim c
qun l chung v cc gim c n v qun l cc nhnh kinh doanh chuyn bit khc nhau,
khc vi m hnh qun l theo chc nng c nhc n ngay trc on ny.
51. Trong m hnh ny, cc nh qun l kinh doanh qun l n v nh mt cng ty ring, c
lch s gn lin vi s trng v lch s kinh doanh ca h.
52. Nhi tn ca tp on truyn thng khng l Time Warner.
53. Nguyn vn l business unit, ch n v trc thuc mt cng ty ln, thng kinh doanh
tp trung vo mt sn phm hay dch v, hoc vo mt th trng c th c phn cng; cc
n v kinh doanh nh th thng c lp vi nhau v chu s qun l chung ca cng ty.
54. Tc gi dng ch family, thng mang ngha l gia nh, y chng ti dch l phe
cnh cho ph hp vi vn cnh v thc t cc cng ty: quan h gia nh, nu c, cng ch l
mt phn trong phe cnh m cc gim c xy dng cho mnh; trong Qun Vng th hon ton
c th dch l gia tc hay hong tc.

55. Nguyn vn l silicon foundry, c ngha l xng sn xut ra silicon, vt liu ch to ra

linh kin bn dn, l cng nghip ch yu v truyn thng lm nn vng Silicon Valley; y c
l tc gi ng rng c nhiu ngi v th lc trong cc cng ty gn b vi truyn thng nn
cng ty mi n tip qun s gp kh khn khi hi nhp.
56. Pyrrhus: Vua ca x Epirus (319-272 TCN). ng tin hnh chin tranh vi La M ngay ti
Italia nhng hon ton tht bi. Xem cun Nhng anh hng Hy Lp c i, NXB Tr, nm 2003.
57. Trong Qun Vng v Gim c u dng ch ruin vi ng tn ph vng t mi chim
c thit lp li mi th, nh th s d cai tr hn; trong vn cnh ca Gim c, ph b
y cng cn c hiu l t chc li b my qun l c bng t chc mi, nh s thy phn
di.
58. Nguyn vn l controller, ch cc b vi x l bao gm c cho my tnh v cc thit b iu
khin t ng khc.
59. Application-specific integrated circuit, ch cc vi mch tch hp chuyn dng, l nhng vi
mch hay vi x l c km theo chng trnh iu khin gn sn, v d b iu khin dnh cho
my ht bi l mt ASIC.
60. Read-only memory, l b nh ch c, loi vi mch nh hm ni dung khng th xa bng
tn hiu in iu khin (Mun xa thng tin lu trn mt s loi ROM, ngi ta c th phi
dng tia cc tm, chng hn).
61. Nguyn vn l dismantle, c ngha l phn r, tho d, g b ci g c nhiu b phn gn
vi nhau; chng ti tm dch l t chc li cho ph hp vi vn cnh lin quan n qun l.
62. Nguyn vn l re-engineering, thut ng trong qun tr ch cng tc ti thit k t chc v
quy trnh lm vic ca mt cng ty hay mt b phn.
63. Trong nguyn bn, tc gi s dng hai ln ch destroy, chng ti dch l t chc li v v
hiu ha ph hp hn vi vn cnh.
64. Tc gi dng ch association (hip hi) nh ni n ngay u sch phn bit vi cc
cng ty; trong cc hip hi, cc thnh vin bnh ng vi nhau v khng c ai c u th tuyt
i v quyn lc nh cc cng ty; do h c nhiu t do hn v khng chp nhn mt lnh
o chuyn quyn nh vn c cc cng ty. Tuy nhin, theo chng ti, y l mt im kh
gng p ca tc gi gi s i xng vi ni dung ca quyn Qun Vng, bi v vic qun
l mt hip hi khng c ngha nhiu trong cng tc qun l; v thc t cng khng c kh
nng c ai n chim lnh mt hip hi nh ngi ta n thn tnh mt cng ty.
65. Theo Kinh Thnh, Moses vit lut cho ngi Israel (mc d Thng trao lut
cho ng).
66. Nhi tn ca Henry Ford, ngi sng lp hng xe hi Ford.
67. Tc gi mun nhi tn ca Lee DeForest, ngi sng ch ra n chn khng vo nm
1906 Thung lng Silicon v c coi l cha ca thung lng cng ngh v i ny, sau khi
nhn ti tr t Ch tch trng i hc Standford vo nm 1909.

68. Nhi tn ca Michael Dell, ngi sng lp hng my tnh Dell.

69. tc gi mun ni n Thng , chnh Thng mc khi v dn dt Moses.
70. Bn ting Anh dng ch prophet, c l ng l nhng ngi bit trc tng lai, vn
mnh ca mnh, by gi ch cn hnh ng hin thc n.
71. C l tc gi mun nhc n trng hp ca Adam Osborne (1939-2003), ngi tng
rt thnh cng vi Osborne Computer Corporation vo nhng nm u 1980, nhng sau
sai lm trong chin lc sn phm mi, a cng ty n ph sn.
72. Tc gi mun nhc n Seymour Roger Cray (1925 - 1996), l kin trc s hng u ca cc
hng my tnh ln, c mnh danh l cha ca cng ngh siu tnh ton (supercomputing).
ng tham gia Engineering Research Associates (ERA) Minnesota nm 1951, chuyn sang lm
vic cho Control Data Corporation nm 1960, tch ra thnh lp hng nghin cu Cray Research
vo u nhng nm 1970. Rt thnh cng vi cc nghin cu cng ngh cho n gia nhng
nm 1970, sau ng gp mt lot cc tht bi trong vic nghin cu pht trin cc sn
phm my tnh ln (supercomputer).
73. Tc gi c th ng nhng ln Seymour Cray tch ra khi cng ty c thnh lp hng
nghin cu mi do khng hi lng v iu kin lm vic.
74. Nhi tn ca hng Hewlett Packard, hng my tnh ln ca M.
75. Tc gi dng ch VP, tc l Vice President, l chc danh ph bin trong cc cng ty t chc
theo kiu M, trong VP chnh l cc cn b qun l cp cao, ch sau Ch tch cng l Gim
c; khi cc VP lm vic nh l cc gim c b phn. Nh vy, VP tng ng vi
executive m chng ti vn dch l gim c trong bn dch ny.
76. H y l ch cc v Ch tch.
77. im ny chng ti cho rng tc gi gng p nhm gi s i xng vi ni dung
quyn Qun Vng on tng ng: trong c hai bn ting Anh u dng ch corruption, c
ngha l tham nhng, suy i Nu trong Qun Vng, ngha tham nhng l r rng v p
dng cho qun i th trong Gim c kh c th ni nh vy vi i ng k s, c bit l
trong cc cng ty M.
78. y chng ti cho rng tc gi v gi theo ca Qun Vng nn cng iu, bi trn
thc t IBM cha h b mt vo tay ai.
79. Tc gi nhc n Thomas J. Watson (1874-1956), ngi sng lp ra IBM v l Ch tch u
tin t 1914-1956, l cha ca Thomas J. Watson, Jr. (Ch tch IBM t 1956-1971) ni n
trn.
80. Chief Executive Officer, chc danh thng c trong cc cng ty c t chc theo kiu M,
c th gi l Tng Gim c hay Gim c iu hnh, l v tr qun l cao nht, ch di Ch tch.
81. Disc Operating System, h iu hnh my tnh c nhn u tin ca Microsoft.
82. *

83. *
84. Securities and Exchange Commission (y ban Chng khon), l c quan qun l hot ng
ca th trng chng khon v cc cng ty nim yt.
85. Federal Trade Commission (y ban Thng mi Lin bang) qun l cc vn lin quan
n th trng, thng mi, v d nh chng cnh tranh khng lnh mnh bo v ngi tiu
dng.
86. Nguyn vn l gentlemen, nh trong bn Qun Vng; chng ti chn dch l cn b qun l
cho ph hp hn vi vn cnh.
87. Nguyn vn l horses, nh trong bn Qun Vng chng ti chn dch l xe c cho ph hp
hn vi vn cnh.
88. Chng ti cho rng cu chuyn c k trong on ny lin tng n vic FTC M i x
l Microsoft v vn c quyn trong sn phm h iu hnh; thc t th hng ny vn gn
nh c tn trn th trng ny, cho n nhng nm gn y (2013), khi m cc h iu hnh
m ngun m bt u c ch ng, v cc sn phm dnh c c nhn ca Apple ngy cng
ph bin.
89. Nguyn vn l court of judgement, tc l ta n; chng ti chn dch l hi ng k lut cho
ph hp hn vi vn cnh.
90. Chng ti cho rng on ny tc gi bi ri trong vic gi nguyn s i xng vi ni
dung ca Qun Vng khi khng tm c s din t tng ng trong qun tr. Chng ti cng
khng tm thy cch hiu ph hp vi vn cnh ca qun tr nn nh gi ni dung m tht ra
ch ph hp trong chnh tr v tr nc.
91. on ny v cc on sau, tc gi dng cc t live v die (hay death) nhng l trong
bn Qun Vng, tuy nhin chng ti cho rng cc t ny ch din t s nghip ca cc nhn
vt l cn hay mt ch khng ni n s sng cht ca con ngi.
92. *
93. ng y l CEO ca IPM ang c nhc n.
94. *
95. *
96. *
97. Federal Bureau of Investigation (Cc iu tra Lin bang).
98. Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives (C quan qun l Ru, Thuc l,
Sng v Cht n); chng ti cho rng tc gi mun nhc n tn ca t chc ny ca chnh ph
M.
99. Nhi tn ca Paul Allens, Ph Ch tch ca Microsoft.

100. *
101. *
102. C l tc gi mun nhc n hng Eckert-Mauchly Computer Corporation, l ni khi
ngun ca my tnh UNIVAC rt ni ting ra i vo nhng nm 1950.
103. Chief Information Officer, chc danh Gim c Cng ngh Thng tin thng c trong cc
cng ty t chc theo kiu M.
104. C l tc gi mun nhc n tn ca UNIVAC, Universal Automatic Computer, l mt
chng loi my tnh ln ra i rt sm, ban u l sn phm ca Eckert-Mauchly Computer
Corporation, cn ngy nay l thng hiu ca Unisys.
105. *
106. Mt ln na, on ny cho thy s bi ri ca tc gi trong vic gi cho ni dung ca Gim
c i xng vi Qun Vng; cc chi tit ny thc ra ch c th xy ra trong chnh tr, ch kh
lng xy ra trong qun tr.
107. Tng tng nh mt vi on khc trn, chng ti cho rng rt kh din t ca
tc gi trong vn cnh ca qun tr.
108. *
109. *
110. *
111. *
112. Tng t nh cc on khc m chng ti ghi ch, treo c on ny c th hiu
theo ngha bng l chm dt s nghip, cng cho thy s kh khn ca tc gi khi duy tr s
i xng gia hai ni dung: Chnh tr v Qun tr.
113. Nguyn vn l civil, trong chnh tr th c th hiu l dn s, y chng ti tm dch
l dn ch, vi ngha s c th hin r trong phn ni dung.
114. Nguyn vn l corporation, chng ti chn dch l b my qun l cho hp vi vn cnh.
115. Nguyn vn l sovereignty, ging nh trong Qun Vng; chng ti chn dch l s
nghip cho ph hp hn vi vn cnh.
116. *
117. *
118. *
119. Nguyn vn l associative, c ngha l mang tnh cht lin hp, c l tc gi mun ni n
c ch trong quan h gia cc thc th l ngang hng, khng phn bit cao thp.

120. Nguyn vn l hierarchical management structure, l cu trc qun l trong phn ra

nhiu tng qun l, vi chc nng, nhim v cc tng l khc nhau, cng xung thp cng c
th.
121. Xem chng 6, chng 12 v 13; ch thch theo bn Qun Vng.
122. Xem chng 9 v 19. Ch thch theo bn Qun Vng.
123. Nguyn vn l poison pills, c th hiu l cc chiu thc chng chi li cc cnh tranh
trn th trng hoc chng li nhng n lc thn tnh cng ty.
124. Nguyn vn l public deposit, l hnh thc huy ng vn t ngi dn, nhn vin hay c
ng thng qua k gi hay mn n, m khng phi pht hnh c phiu hay tri phiu.
125. Nguyn vn l outside the division, tng ng vi outside the city trong Qun Vng;
y chng ti chn dch nh vy ph hp hn vi vn cnh, m c l tc gi mun ni n
tnh trng nhn vin v li ch c nhn b e da m xao lng vic chung.
126. Nguyn vn l end user applications, ch nhng phn mm ng dng phc v cho ngi
dng my tnh v d nh phn mm x l vn bn, bng tnh...
127. *
128. Tc gi dng ch overhead, thng dng trong qun tr ni v cc khon chi ph qun
l c nh hay lc lng nhn s gin tip, thng l kh n nh, m lc no cng phi duy tr
cho d tnh hnh kinh doanh c bin ng.
129. Nguyn vn l punch the time clock, c ngha l lm vic rt th ng, ht gi th ra v.
130. *
131. Nguyn vn l Executive Vice President, ch v tr Ph Ch tch Cng ty nhng c tham gia
qun l v iu hnh, phn bit vi v tr Ph Ch tch nhng khng tham gia iu hnh
(non-executive) trong mt s cng ty t chc theo kiu M.
132. Nguyn vn l Hewitt Cardpics Hardcopy, tc gi c chi ch, v hardcopy hin nay c
dng theo ngha l cc bn in trn giy, phn bit vi bn in t, l dng tp dng trn my
tnh.
133. Trong on ny, tc gi c gng din t rng t chc cn c lc lng lao ng v cn b
qun l ca ring mnh v trnh dng cn b qun l theo ch thu mn ngn hn.
134. *
135. *
136. *
137. *

138. Nguyn vn l liberty, chng ti chn dch l t ch cho ph hp vi vn cnh, l trng

hp cc cng ty v cng ngh b ph thuc qu nhiu vo i ng chuyn mn.
139. *
140. *
141. *
142. *
143. *
144. *
145. *
146. *
147. *
148. Nguyn vn l Word Processor, ch cc phn mm x l vn bn m Microsoft Word hay
Word Perfect trc y l v d.
149. *
150. Nguyn vn l graduate engineer.
151. Nguyn vn l taking prisoners and liberating without ransom, tc gi gi nguyn nh
trong Qun Vng, tuy nhin chng ti cho rng pht biu ny khng ph hp vi cu chuyn
qun l, nn chn dch nh trn.
152. *
153. *
154. Nguyn vn l third event, c th hiu l third chance; theo cch ni thng thng ca
ngi Anh th second chance (c hi th hai) l may mn; nn chng ti chn dch nh trn,
vi hm c hi cui cng, tc l rt may mn.
155. Nhi tn ca hng Ford Motors, l hng xe hi ln ca M.
156. Trong nguyn vn, tc gi dng hai t dastardy (hn nht) v valour (liu lnh), nh
trong Qun Vng; chng ti chn dch nh trn cho ph hp vi vn cnh hn.
157. Hnh tng David c vai tr rt quan trng trong hnh nh ca nn cng ha Florence bi
cc bc tng David ni ting do Donatello, Verrocchio v Michelangelo lm u c t gn
Palazzo della Signoria, tr s chnh ph cng ha.
158. Chng ti on rng tc gi mun ni n Electronics/Electrical Engineering, l b phn
nghin cu chuyn v in/in t.

159. Nguyn vn l partly mercenary and partly national, chng ti chn dch nh vy v xt
thy tng thch ngha vi on di tt hn, cho d thu ngoi v trong nc khng hn l
ng lp trong cu.
160. Xem Chng 3.
161. Nhi tn ca hng NEC ca Nht, hng ny c mt nhnh chuyn cung cp ngun lc thu
ngoi cho cng vic lp trnh, kh mnh.
162. Tc gi s dng 3 ch: employee, staff v dependent; chng ti chn dch nh trn c
s phn bit v ngha, bi s khc nhau gia ba ch ting Anh ny cng kh t nh.
163. Nguyn vn l duke, chng ti chn dch nh vy cho ph hp vi vn cnh.
164. Xem chng 15 v 16.
165. on ny tc gi gi cc t armed v unarmed ca Qun Vng, chng ti chn cch
nguyn ngha trong chin tranh v chnh tr cho thy s khc lit ca thng trng.
166. Nguyn vn l peace (ha bnh), chng ti chn dch nh trn, mong mun din t rng
l lc m cng ty ang c v th tt trn th trng, p lc cnh tranh khng nhiu.
167. Nguyn vn l war (chin tranh).
168. on ny, cng nh mt s on khc m chng ti ghi ch, tc gi gi nguyn ni
dung ca Qun Vng, do vy, bn c cn hiu theo ngha bng: cn lun bm st th trng,
khng c li lng trong bt c hon cnh no.
169. Cng nh on trn, tc gi gi nguyn ni dung ca Qun Vng, tuy nhin y th
gng go hn khi thay country bng company; mc d vy, bn c vn c th hiu theo ngha
bng: cc th trng khc nhau c s tng ng, nn nu cnh tranh tt trn th trng ny
th cng c th s tt trong th trng khc.
170. *
171. Nguyn vn l company, on tng t trong Qun Vng l country. Chng ti cho
rng tc gi nn gi nguyn ch country, cho bn c hiu bng ngha bng.
172. Cu ny khng c trong Qun Vng, cng nh mt vi cu khc nhng on khc.
173. Pubius Cornelius Scipio Africanus (236-184 TCN), Thng ch lng danh ca ngi La M,
ngi chin thng Hannibal v x Carthage trong Chin tranh Punic ln th hai.
174. Xenophon (430*-354* TCN) vit mt cun tiu s l tng ha Cyrus, cun Cyropaedia.
Cun sch ny c nhng ngi cng thi Machiavelli rt ngng m.
175. Xem ch thch on tng ng trong Qun Vng.
176. C l tc gi mun nhc n tn ca Steve Jobs, CEO ca hng Apple.

177. Quan im ca tc gi on ny, v on tip theo, th hin r: gim c cn lm v c

th lm bt c iu g bo v mnh v c lng nhn vin di quyn, ngoi ra khng cn
n quyn li ca c ng, l ch tht s ca cng ty. Quan im ny c th xem l sai tri
nu so vi cc nguyn tc v qun tr cng ty (corporate governance), theo , gim c l
ngi c y quyn qun l cng ty cn bo v quyn li ca tt c cc bn hu quan, trong
c ng l bn quan trng nht.
178. Tc gi s dng t company, l cng ty, tuy nhin chng ti cho rng thay
th country trong Qun Vng bng company y l khng ng, v on trch ny l on
trch t mt v kch, cn ng nguyn vn.
179. Machiavelli trch on th t bi Aeneid ca Virgil, bn ting Anh nguyn vn ting
Latin.
180. Xem chng 9.
181. on ny tc gi dng ch life, gi nguyn nh Qun Vng; chng ti chn dch l s
nghip cho hp vi vn cnh.
182. Hannibal: Thng ch i qun ca ngi Carthage (249-183 TCN), b Scipio nh bi ti
trn chin Zama nm 202 TCN. Trn chin ny kt thc Chin tranh Punic ln th hai.
183. Hai phng thc u tranh: Machiavelli ly ny trong tc phm De officiis (I, xi) ca
Cicero, nhng thay i kh nhiu.
184. Centaur Chiron: Theo thn thoi Hy Lp, y l loi th na ngi, na nga.
185. Machiavelli tm thy tng co v s t: nhanh chng ni ting ny trong tc
phm De officiis ca Cicero (I, xiii) nhng ng sa i hon ton lun im ca Cicero. Cicero
cho rng c bo lc ln xo tr l phi nhn tnh v bi vy l nhng bin php ng khinh.
186. on ny, tc gi mun nhn mnh rng qun chng s nh gi ng nhng g qun
vng lm, v h l a s nn ting ni ca h l quyt nh - [VTH].
187. Chng ti cha xc nh c tc gi mun nhc n nhn vt no.
188. Tc gi b qua mt on so vi Qun Vng.
189. *
190. Trong bn ting Anh, on ny chuyn t ngi th ba sang ngi th hai, nh ni vi ngi
c, c l tc gi ng ai cng c th ri vo tnh trng ny; hi ging vn ni - [VTH].
191. *
192. L tn gi khc ca mafia, l mt t chc ti phm b mt ca ngi Sicilia c hnh
thnh vo gia th k XIX ti vng o Sicilia thuc .
193. *

194. Nguyn vn l market analyst, ch nhng ngi lm mi gii, phn tch th trng chng
khon
195. on ny, tc gi gi nguyn vn cc t nh death, murder, l nhng t trong Qun
Vng; chng ti chn dch theo ngha bng hp vi vn cnh.
196. *
197. Chief Operation Officer, c th gi l Ph Tng Gim c iu hnh, l v tr qun l cp cao
c vai tr ch sau CEO (Tng Gim c).
198. Nguyn vn tc gi dng ch colleague, c ngha l ng nghip, tuy nhin y cn c
hiu l cng mt tng cp v qun l.
199. Nguyn vn tc gi gi nguyn ch life, l mng sng, ch c dng trong Qun Vng;
chng ti chn dch nh trn ph hp hn vi vn cnh.
200. on ny, tc gi gi nguyn cc t kill v murder, l nhng t dng trong Qun Vng;
chng ti cha tm ra cch dch cho ph hp vi vn cnh qun tr nn tm dch nh trn, mc
d khng tin rng ngi ta c th b st hi v cc quyt nh qun l.
201. Ngn ng lp trnh ph bin vo cui nhng nm 1970 n u nhng nm 1980, cng l
gc ca cc cng c lp trnh ang ph bin hin nay, v d nh Visual Bacis .NET.
202. Tc l hong Ottoman Selim I ang cai tr Th Nh K v quc vng Mamluk ca Ai
Cp, ngi c la chn t cc ch huy i qun n l. Hong Selim I lt triu i
Mamluk vo nm 1517.
203. ch cc Ph Ch tch v i ng k s. Trong Qun Vng, tc gi t binh lnh v dn
chng lm hai th lc m qun vng phi la chn trong c x; y, s m phng bng cch
thay th mt bn l nhn vin, bn kia l cc Ph Ch tch v i ng k s l hp l, tuy nhin
kh kh din t khi mun gi s i xng vi Qun Vng.
204. on ny v nhiu on khc, khi c thy tn gim c th bn c hay hnh dung l
v gim c va mi gi chc mt cng ty mi thnh lp hoc mt cng ty m ng va mua
li, hay sp nhp vo, cn nhiu thay i n nh; tc gi t tn gim c i din vi cc
gim c c, l nhng ngi gn b vi cng ty t lu, ang n nh, so snh v ch ra cc
khc bit v hnh vi trong qun l. Tng t trong Qun Vng cng vy: tn vng l nhng
qun vng va lp quc bng cch chim nh hay ni lon chia tch t vng t c ch.
205. Chng khon phi sinh (derivatives) l cng c c pht hnh trn c s nhng cng c
c nh c phiu, tri phiu, nhm nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro, bo v li
nhun hoc to li nhun. Cc chng khon phi sinh s l n by, lm tng nhiu ln gi tr
cc cc i tng u t nh c phiu, tri phiu, m bo rng nu gi ca c phiu, tri
phiu c thay i bao nhiu th gi ca cc cng c phi sinh vn s c duy tr mc ban u
(theo saga.vn).
206. Nguyn vn l bloodshed, nh trong Qun Vng; chng ti chn dch nh trn cho ph
hp vi vn cnh.

207. Cu vn ny khng c cu tng ng trong Qun Vng, m do tc gi thm vo.

208. *
209. *
210. Bn cht ca vic pht hnh v s dng cc chng khon phi sinh l rt phc tp. Chng
ti cho rng ca tc gi y l, cn li dng s phc tp rn e cc c nhn bn trong
ni b: khng ai thc s hiu chng l g nn tt hn ht l cho gim c yn n v ng
tranh ot gh gim c. Ch rng, quan im ca Machiavelli, v v th cng l quan im
ca tc gi, l bng mi cch phi gi c a v qun vng, ly l gc ca tt c cc vn
c bn ti.
211. on ny, tc gi gi nguyn ni dung, k c danh xng v ng t trong Qun Vng;
chng ti chn dch nh trn cho ph hp hn vi vn cnh.
212. *
213. C th thy quan im rt r rng ca tc gi y: cho d gim c c mu m s dng
phng k tinh vi l pht hnh cc chng khon phi sinh, m bn cht l to ra cc quan h v
ti chnh v tn dng chng cht, vi mong mun l s khng ai dm loi b mnh khi chc
gim c v s khng qun l ni tnh hnh sau , nhng vn khng m bo c l s ti v
mt khi nhn vin v nhng ngi xung quanh khng cn chp nhn.
214. Nguyn vn l computerdom.
215. Nguyn vn l home hardware market, ch th trng cung cp cc dng c cho gia nh s
dng nh dng c xy dng (chi sn), dng c lm vn (my ti) v cc dng c c kh
nh (my khoan), v c cc vt dng in v in t khc.
216. Nguyn vn l peripherals market, l th trng cc thit b ni vi my tnh nh: chut,
bn phm, mn hnh, my in, a lu tr bn ngoi
217. Tc gi b mt on so vi trong Qun Vng.
218. *
219. Nguyn vn l without favour or consideration (khng c n hu hay s quan tm no).
220. Tc gi b mt so vi Qun Vng.
221. Nhi tn ca hng Adobe, l hng phn mm ni ting vi ng dng x l vn bn Acrobat.
222. Nguyn vn l secretaries (th k), chng ti chn dch nh trn cho thun vi ni dung
bn di.
223. Nguyn vn l servant, nh trong Qun Vng, chng ti dch l cn thn, y chng ti
nht lot chn dch l ngi gip vic cho gn gi vi vn cnh v th hin ht .
224. *

225. Nguyn vn l third course (mn th ba, hm l mn chnh), chng ti cha tm ra cch
hiu no khc cho li vit ny v tm hiu rng: cch th nht l khng nghe ai, cch th hai l
nghe nhng k xu nnh v cch th ba l lm nh tc gi ni n y. Hai cch u ch c gi
tr nh mn khai v, mn ph [VTH].
226. *
227. Tng thng M hai nhim k
228. *
229. Nguyn vn l conqueror, chng ti chn dch nh trn cho ph hp vi vn cnh.
230. tc gi mun ni n chuyn cc hng cng ngh bt chc sn phm hay m hnh kinh
doanh ln nhau.
231. Tn Ch tch ca Millisoft l Will Portals.
232. Tc gi gi nguyn trong Qun Vng.
233. Tc gi gi nguyn trong Qun Vng; chng ti cha on c nhn vt c ng
ny trong th trng my tnh.
234. Cu ny khng c cu tng ng trong Qun Vng.
235. Tc gi b mt mt quan trng cu ny so vi Qun Vng, lm cho cu vn kh hiu.
Xin xem on tng ng trong Qun Vng.
236. Nhi tn ca h iu hnh OS/2; kh ni ting, sau b thay th bng MS DOS.
237. UNIX l mt h iu hnh tt v tnh n nh cao, tuy nhin khng c nhiu ngi dng
nh cc h iu hnh ca Miscrosoft.
238. *
239. Petrarch (1304-1374), tn tht ca ng l Francesco Petrarca, nh th v nh nhn vn
ngi Italia. ng c coi l nh th hin i u tin ca th gii.
240. Tc gi nhi on th tng ng trong Qun Vng, khng phi ni dung chnh xc ca
Petrach.
y l mt quyn sch him c...
y khng phi l mt phng tc,
m l mt phin bn khc, c th coi l i xng gng vi Qun Vng.
John Paul Harmon
D n 1.000.000 ebook min ph cho di ng
To ebook: T Hi Triu

Pht hnh: http://www.taisachhay.com