Professional Documents
Culture Documents
GAZ NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TRK DL VE EDEBYATI ANA BLM DALI
ESK TRK EDEBYATI BLM DALI
HAZIRLAYAN
KADR HSN YILMAZ
TEZ DANIMANI
PROF. DR. FLZ KILI
ANKARA-2011
NSZ
Her toplumun kendine has bir yaay biimi, inan, kltr, nem
verdii deerleri ve dnce dnyas vardr. Btn bunlarn izlerini o
toplumun edebiyatnda bulmak mmkndr. Edebi eserler hem meydana
geldikleri toplumun bir paras olmakla, hem de barndrdklar unsurlar
tama ilevleriyle kltrn tabii taycs konumundadrlar. Bu nedenle
edebiyatn, dolaysyla da edebi eserlerin nemi byktr. Edebiyat tarihi,
edebi eserlerin sistemli bir ekilde incelenmesi ile yazlabilir. Salam,
gvenilir bir edebiyat tarihinin yazlmas iin de salam metinlerin ortaya
konmas gerekir.
Bu tezde 1679-80/1747 yllar arasnda yaam, Hm mahlasl Hm
Ahmed Diyarbekrnin divan zerinde alld. Bu almayla onun hayat ve
edebi kiiliini de ortaya koymaya gayret ettik.
Katalog taramalarmz sonucunda Hm Divannn Ankara Milli
Ktphanede mevcut YzA 641/1 ve YzA 3389 numarada kaytl iki nshasn,
University of Toronto Library PL248 H26A17 numarada kaytl bir nshasn
tespit edebildik ve mikrofilmlerini edinip almalarmza bunun zerinden
devam ettik. Yaplan karlatrmada Toronto niversitesindeki nshann,
Milli Ktphane YzA 641/1 numarada kaytl nshayla baz eksiklikleri dnda
birbirine ok yakn iki nsha olduu anlalmtr. Bu eksiklikler; 2. kasidede
20, 91 ve 179. beyitler, 5. kasidede 122. beyit, 15. gazelde 4. beyit, 40.
gazelde 2. beyit, 55. gazelde 6. beyit ve 66. gazelde 1. beytin eksiklii
eklindeydi. Bu durumda Milli Ktphanedeki iki nsha zerinden metni
kurmaya altk.
airin hayat ve edebi ahsiyeti hakknda kaynaklarda snrl bilgi
olduundan; bunlara dair syleyeceklerimizi airin iirlerinden tespit etmeye
altk.
almamz blmden olumaktadr. Birinci blmde airin hayat
ve edebi kiiliini, kaynaklardan ve iirlerinden hareketle ortaya koymaya
altk. kinci blmde divann ekil zelliklerini, airin dil ve slubunu ve
divann ierik zelliklerini inceledik.
nc blmde de divann transkripsiyonlu metnine yer verdik.
Yetimemde emei geen tm hocalarma ve her konuda benden
desteini hibir zaman esirgemeyen sayn hocam Prof. Dr. Filiz KILIa
teekkrlerimi sunarm.
ii
NDEKLER
NSZ ................................................................................................. i
NDEKLER ....................................................................................... ii
KISALTMALAR.................................................................................... iv
BRNC BLM
KNC BLM
iii
NC BLM
iv
KISALTMALAR
A.g.e.
: Ad geen eser
A..
: Ankara niversitesi
AKM
Bkz.
: baknz
C.
: Cilt
DTCF.
GSBE.
G.
: Gazel
haz.
: Hazrlayan
K.
: Kaside
Kt.
: Kta
M.
: Mesnevi
MEB
Mf.
: Mfred
nu.
: Numara
s.
: Sayfa
S.
: Say
l.
: lm
Yay.
: yayn
vr.
: varak
BRNC BLM
HMNN HAYATI VE EDEB KL
1.1. Hmnin Hayat
XVII. yzyln sonu ve XVIII. yzyln ortalarna kadar (1679/1747)
yaam olan air hakknda devrin kaynaklarndan edinilen bilgiler olduka
snrldr. Hmyle ilgili en geni bilgiyi Ali Emir Efendinin Tezkire-i u'ar-y
mid adl eserinde bulabilmekteyiz. Hmnin asl ad Ahmed olup
Diyarbakrda 1679 tarihinde domu, 1747de yine Diyarbakrda vefat
etmitir. Rum Kaps civarnda medfundur. (Emir, 1325:189, Tuman, 2001:
186, Tahir: 1333, Sreyya, 1996: 596, nder, 2006: 86, Ora, 2001: 110,
Sarkaya, 2007: 143).
air Diyarbakrda gh Efendiden ilim tahsil etmi, Kprl-zde
Abdullah Paa ve Muhsin-zde Abdullah Paann divan ktibi olmutur
(Emir, 1325: 189, Sreyya, 1996: 596, Tuman, 2001: 186). Ali Emir ayrca
brahim Hsm- midden de ulm- liye dersleri aldn belirtmektedir
(Emir, 1325: 189).
Hm 1121/1709da stanbula gelmi ve sadaret kethds Muhsinzde Abdullah Paaya intisap etmi ve onun emrinde almtr. 1129/1716
tarihinde de Diyarbakra tayin olan Kprl-zde Hac Abdullah Paann
divan ktiplii greviyle memleketine dnmtr. Abdullah Paa nce Vana
sonra da Erzuruma tayin edilmi (Sreyya, 1996: 81), Hm de paayla
birlikte bu ehirlerde bulunmutur (Emir, 1325: 190).
Hmnin divanda yer alan u beyitlerinden gznden bir rahatszl olduu
ve maddi adan sknt ektii anlalmaktadr:
Oldum veca- ayne giriftr efendim
n-b dker dde-i giryn iki yzden
arlum yo myaam at o
ald i ketud-y ehbze
K.2/ 41
K.2/ 142
10
airin meyhaneyi, arab, pr-i mugan anlatt kne gazellerinde, rindmereb, neeli bir tabiat iinde olduu grlr.
11
zre redifli kasidesinin, okunursa Nefnin yine zre redifli Bahriyye derMedh-i Merhum Sultan Ahmed Han isimli kasidesine tercih edileceini
sylerken, Nefnin muciz beyan olduunu da ifade eder.
Aadaki beyitte ise Hm, mana incilerini beyan ipliine dizerse, benzersiz
tarzyla dnyada gzel sz syleyenlerin sesinin kesileceini sylemektedir.
Olur mlzem fan- cihn arz- bedmle
Man drler nam eylesem silk-i beyn zre K.2/257
12
Ona gre yaratlan her varln bir sebebi vardr ve bunu da ancak hikmet
sahibi olanlar anlayabilirler. Ayn zamanda kendisi de bu hikmetin sahibidir.
Ne sir ne efsn ne velyet bilrem ben
ll ki suen atmada anat bilrem ben G. 46/1
13
KNC BLM
HM DVANININ EKL VE ERK ZELLKLER
2.1. Divann ekil zellikleri
2.1.1. Nazm ekilleri
2.1.1.1. Kaside
Hm Divannda 7 kaside vardr. Kasideleri genellikle uzundur. Uzun
olanlar 95, 268, 155, 122 beyitlik, nispeten ksa olan dier kaside ise 16,
33 ve 59 beyitten olumaktadr. Divanda klasik kaside dzenine uyulur.
Genel olarak kasideler tarih ve dnemin devlet adamlarna medhiye
eklindedir. Hmnin yaad ya da ahit olduu toplumsal olaylarn
iirlerine yansd grlr. airin Tebrizin fethinde bulunmas ve
Erzurumdan memleketine dnerken urad ekiya saldrs kasidelerine de
yansmtr.
Kprl-zade Abdullah Paaya medhiye olan birinci kaside 95 beyitten
olumaktadr. 41. beyitten itibaren medhiye blm, 86. beyitten itibaren
fahriye blm ve 90. beyitten itibaren de dua blmleri balamaktadr.
zre redifli 268 beyitten oluan Trih-i Rana Bery- Feth-i Tebriz der
Medh-i Sultan Ahmed Gzi v Vezirn adl ikinci kaside, Tebrizin fethini,
Sultan Ahmedi ve vezirleri konu etmitir. 41. beyitten itibaren medhiye, 252.
beyitten itibaren fahriye ve 263. beyitten itibaren de dua blmleri balar.
155 beyitten oluan nc kaside Kprl-zade Abdullah Paann vezir
oluuna yazlmtr. Hm matla beytinden itibaren paay vmeye
balamtr. 73-97. beyitler arasnda fahriyeye yer verdikten sonra 148. beyte
kadar medhiyeye devam etmi 149. beyitten itibaren de duaya balamtr.
32 beyitten oluan drdnc kasidede, Hm nce Abdullah Paay ver
sonra da atnn artk yalandn, zayf ve hasta olduu iin i gremez hale
geldiini syler ve paadan gzel bir at talep eder. Atnn bu durumunu
nkteli bir ekilde ince benzetmelerle anlatr.
14
Kaside Rana der-Medh-i Ahmed Paa adl beinci kaside 122 beyitten
olumaktadr. air 22. beyte kadar urad ekya saldrsn anlattktan
sonra 85. beyte kadar medhiyeye devam eder. 85. beyitten 98. beyte kadar
olan ksmda saldrdan sonra iinde bulunduu mkl durumu anlatr ve
paadan kendisine yardm etmesini ister. Buradan sonra 115. beyte kadar
kendi sanatndan bahseder ve son olarak 116. beyitten itibaren de dua ile
kasideyi bitirir.
59 beyitten oluan Kaside bery- Vezret-i Numan Paa adl altnc
kasidede 7. beyitten itibaren Numan Paaya yazlan medhiye blm 48.
beyte kadar devam etmektedir. 49. beyitte air; Biraz k-i pye ar- l itmek
diler glm / Eger kstal da olsa tae cesretle diyerek fahriyeye balam
ve 58. beyitte de duaya yer vererek kasideyi tamamlamtr.
Yedinci kaside 16 beyitten olumaktadr ve Ahmed Paaya yazlmtr. Bu
manzume airin mahlasnn bulunduu 9. beyte kadar bir gazel
grnmndedir fakat bu beyitten sonra Ahmed Paaya yazlm 7 beyitlik
bir medhiye eklenmitir. Dolaysyla bu iire kaside-i bee demek yerinde
olacaktr.
Remel Bahri
Kaside
Hezec Bahri
Kaside
Mctes Bahri
Mefln Feiltn Mefln Feiln
Kaside
1
15
2.1.1.2. Mesnevi
Hm Divannda biri 266 beyitlik, biri de mesnevi nazm ekliyle
yazlm 12 beyitlik lgaz olmak zere iki mesnevi bulunmaktadr. Minareden
bahseden bu lgaz yaygn kullanmlardan olan nedr ol ibaresi ile
balamtr.
2.1.1.3. Gazel
Hm Divannda 66 gazel bulunmaktadr. Bu gazellerin beyit
saylarndaki eitlilik dikkat ekicidir. Divan iirimizin ilk dnemlerinde
mutavvel gazeller ounlukta iken 17. yzyldan itibaren beyit saylar giderek
azalm, genellikle 5-7 beyitli gazeller yazlm, genel olarak 5, 7, 9 gibi tek
saylara rabet edilmi, ift saylar nadiren kullanlmtr (Dilin; 1986:88)
Hm ise 5 beyitten 23 beyte kadar neredeyse her sayda gazel yazmtr.
ift sayl gazeller nadiren kullanlm olsa da, Hm 6 beyitlik 2, 8 beyitlik 7,
10 beyitlik 8, 12 beyitlik 1, 14 beyitlik 3, 16 beyitlik de 2 gazel yazmtr.
Toplamda 66 gazelin 23 yani %35i ift sayl gazellerden olumaktadr.
Bunlardan 7 beyitlik 11 gazel (%17,5), 5 beyitlik 10 gazel (%15) en sk
bavurduu beyit saylar olmutur.
Beyit Says
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
21
23
Gazel Says
10
2
11
7
7
8
7
1
2
3
1
2
2
1
3
16
hepsi iki matlaldr. Sadece 21. gazelde olmaz redifini ilk beyitte
kullanmtr.
Gazel Says
Oran
10
% 15
%9
Hezec Bahri
Gazel Says
Oran
11
% 17
%9
Muzari Bahri
Gazel Says
Oran
19
% 29
Mctes Bahri
Gazel Says
Oran
14
% 22
17
2.1.1.4. Kta
Divanda 21 kta bulunmaktadr. Bu ktalar genel olarak bir binann
yapl veya tamiri, kiilerin vefat, padiahn tahta kmas gibi konularda
yazlmtr. Baz manzumeler kaside bal altnda yazlm hatta bunlarda
kaside blmlenmelerine rastlanmaktadr. Fakat bunlarn ilk beyitleri musarra
olmadndan bunlar da kta olarak deerlendirildi.
Birinci kta 33 beyitten olumakta ve I. Mahmudun tahta kmasndan
bahsetmektedir.
25 beyitten oluan ikinci kta ve 3 beyitlik 3. kta Belgradn fethini ve yine I.
Mahmud medhiyesini iermektedir.
25 beyitten oluan 4. kta Balkl Gl Kasrnn Vahhab Aa-zde tarafndan
onarlmas zerine yazlmtr.
Beinci kta 54 beyitten olumakta Kprl-zde Abdullah Paann vezir
olmas zerine yazlmtr. Bu kta kaside blmlenmelerine sahiptir.
Girizgahtan sonra medhiye, 44. beyitte tegazzl ve 50. beyitten itibaren de
dua blm yer almaktadr.
46 beyitten oluan 6. kta Kprl-zadenin ei Zbeyde Hanmn vefatna
yazlmtr.
Yedinci ktada air gz rahatszlndan ve ektii maddi skntlardan
bahsederek Kprl-zadenin kethdasndan himmet talep ediyor. Bu kta 24
beyitten olumaktadr.
11 beyitten oluan sekizinci kta Refia Efendiden bahsetmektedir.
7 beyitten oluan dokuzuncu kta Diyarbakr kadsnn olu Mustafann
snneti zerine yazlmtr.
Onuncu kta 5 beyitten olumaktadr ve Abdullah Paann Diyarbakrda
yaptrd kasr iin yazlmtr.
On birinci kta 3 beyitten olumaktadr ve brahim Halil Aann Diyarbakrda
yaptrd han zerine yazlmtr.
3 beyitten oluan on ikinci kta Hac Mustafa isimli birinin yaptrd ev
zerine yazlmtr.
On nc kta iki beyitten olumaktadr ve Hm bu ktay kendi evi iin
yazmtr.
18
2.1.1.5. Rbi
Rbi, terim olarak aslnda iki beyitlik gazel olduu halde, kendine
zg 24 vezinden (ahrem ve ahreb) bir veya birka kullanlm gazel
kafiyesinde drt msralk veya tek bentlik bir nazm ekli olarak kabul edilegelmitir (Kurnaz-eltik, 2010:108). Divanda rbi bal altnda iki iir yer
almaktadr. Fakat bunlardan birincisi rbinin kendine zg vezinlerinin
dnda olan Filtn Filtn Filtn Filn vezni, ikinci rbide ise
kendine zg vezinlerden biri olan Mefl Mefl Mefl Fel vezni
kullanlmtr. Nazm eklinin belirleyici unsurlar nazm birimi ve kafiyedir.
Vezin msralarn uzunluunu belirler. Bu ereveden bakldnda, divan
tertibinde airlerin tercihi sonucunda bu iirlerin deiik isimlerle farkl
blmlerde toplanmalarna ramen, bunlarn gazelden ayr bir ekil olmad
kabul edilmitir (Kurnaz-eltik, 2010:119).
19
2.1.2. Vezin
Hm Divannda bulunan 106 iirde 9 farkl aruz kalb kullanlmtr.
airin en sk bavurduu aruz kalb, Mefl Filt Mefl Filn
olmutur (25 / %24). Bu kalp Trk iirinde Muzari bahrinin en ok kullanlan
kalb olduu gibi Trk aruzunun teki kalplar arasnda da en ok kullanlan
kalplarndan biridir (pekten, 1999:245). Hezec bahrinin iirimizde en ok
kullanlan kalb olan Mefln Mefln Mefln Mefln (pekten,
1999:166) (22 / %21) divanda kullanm skl bakmndan ikinci srada
gelmektedir. Kullanm skl bakmndan nc srada ise Filtn
Filtn Filtn Filn (20 / %19) kalb gelmektedir. Remel bahrinin bu
kalb, hem ahengi hem de kullanlnn kolayla nedeniyle en ok
benimsenen ve kullanlan kalbdr (pekten, 1999:214).
Kulland aruz kalplar konusunda Hmnin divan airlerinin genel eilimine
uyduunu grmekteyiz. Hemen her airin divannda grlen imle ve zihaflar
Hm Divannda da vardr.
Divanda hangi aruz kalbyla ka iir yazld aadaki tabloda gsterilmitir.
Aruz Kalb
iir Says
Oran
20
% 19
11
%10
22
% 21
%8
25
% 24
16
% 15
20
%1
%1
%1
21
22
23
kilemelerle iirin anlam arasnda yle bir btnleme olur ki, iirdeki
kompozisyon kelimelerle izilen resme yaklar (Macit, 2004: 36). Aaya
alnan 41. gazel bu tanma uygun dmektedir.
24
25
Sanatl sz syleme gayesi gtmeden, rahat, zarif ve akc bir slupla yazlan
beyitlerinin birou sehl-i mmteni olarak nitelendirilebilecek trdendir. Vatan
ve gurbet duygusunun anlatld aadaki beyit bu konuda bir rnek olarak
grlebilir.
Ehl-i dil-rm ider her ande kim rabetlenr
Gh olur urbet vaan gh vaan urbetlenr G.19/1
26
27
Yukarda birka beyitine yer verilen 38. gazelde air, adeta gnlk dilde
konuuyor gibi iir yazmtr. Kelimelerin tamamna yakn Trkedir ve
terkipler ok azdr.
air aadaki beyitte ise, Ey Hm! Acaba hangi kt niyetli kii senin
hakknda bir kadir bilmeze mbtela olasn demi? diyerek sanki karsndaki
birine soru soruyormu edasndadr.
28
Birok divan airi beyitlerinde satran terimlerine yer vermitir. Nat satran
bezi veya tahtas, h satrantaki en deerli ta, ruh kale, ferzne vezir,
piyade piyon, at bulunduu haneden iki kare dik bir kare saa veya sola
gidebilen ta, mat ise oyunun bittii anlamna gelir (Aksoyak, 2005: 11, Pala,
1989: 309). Hm de aada yer verdiimiz beyitlerinde satran
terimlerinden yararlanmtr.
29
rnein, aadaki beyitte geen akll kii su zerine yaz yazmaz syleyii
atasz hkmndedir.
30
2.2.2. Deyimler
Hm Divan deyim ynnden olduka zengindir. Deyimlerde vezin gerei
kelimelerin yerlerinin deitii veya kelimlerin arasna baka kelimeler
katld grlmektedir.
Divanda tespit edebildiimiz deyimler aadaki gibidir.
Aznn suyu akmak.
Atsa az uyun selsebl-i firdevs
Aceb mi sende olan ol selset-i tarr K.3/65
Ahn almak.
Yaardur dde-i n-rzini ter-i tnbk
O limden alur laru hn dun keskin G.48/6
31
Baa karmak.
ne dileri ceybinde var buncalaru
ar m urre-i arrru ile kimse baa G.57/2
Canndan usanmak.
Beni cnumdan uandrd ol fet y Rb
Dmen-i cnuma sen byle abat virme G. 54/5
Di bilemek.
Dr-b- ahr ile ad diin bozna
Di bilerken kiver-i slma sr- gdz Kt. 1/27
Di gstermek.
A-i nimet-i ayra belrme dendnu
ekp ama diini gsterr kkin gnee G. 57/3
Elden karmak.
Elden arma baa ar kr say ile
m girerse deste abll-metn-i zlf G. 27/14
32
El vermek.
Var m at ekmeye yrin kemn ebrlaru
m bundan byle el virmez kemn-kelik bize G.56/11
Gafil avlamak.
Ol h bee-i mesti yatada avlayup fil
Rab-i seg-meni syletmedi l v niam bad G. 65/7
Gbei dmek.
bi alua talde sen
Gbegi ddi azl- oten M. /7
Gnln almak.
Glmi ald opuzla miy bir ehsvr
Zam-dr itdi beni addresi bir kimsen G. 30/7
Gznden kmak
Gerdn atd emmi at at baal gibi
lem tamm d gzmden sebel gibi G.59/1
Gnahn almak.
m met- zeve ardrdur diy
Zhid yabna sylemi alm veblmi G.61/7
Haddini bilmek.
Seni ldrmese dest-i nna-rz ile ol fet
Gl addin bilp mnend-i sm-b epsem olmazsn G.52/2
33
i dmek.
Mstermdur o bir mkil iim dse eger
lib meveret erbb olur ey-i kibr K.4/21
Kabna smamak.
Fey-i leble abna maz arb- nz
Teng old cilve-i meye um-neler bu eb G.5/4
Kanna susamak.
Gzer gzer ki amze kede - muall
O anna uam grnen ba srer G.14/2
Kan tutmak.
utup an t-i n-m m knd ider dirler
Aceb emr-i mjgnu olur dkdike an keskin G.48/7
Merhem olmak.
urup ey jle umda bir dem hem-dem olmazsn
Bu keyfiyyetle zam- onceye sen merhem olmazsn G.52/1
34
Naza ekmek.
Ar- niyz ile o per belki ayd ola
ekdike nza sen an dm- niyza ek G.31/10
Sadede gelmek.
Yeter itd alemi seng-i yede
Gelelm ey dil-i eyd adede M.1 /137
Sk boaz etmek.
mla erbb- bunu cevfi ml--ml iken
e-i mey gibi aldu aa itd boaz Kt.1/13
Sineye ekmek.
tem-i b-faa bezer ol ki ekmez sneye
Bir lebi lal u gzi bdm mnend-i nign G.50/14
midini kesmek.
Sevd- crm ile kesmem mdi nr- rametden
icb- ulmeti bir laada tenvr ider mehtb G.4/9
Yanp yaklmak.
ayra alv gibi r ula mm ol ehd-i leb
Yan yal ey dil ne mm olm ne bl olm saa G1./5
35
Yere almak.
Glgn- bde fris-i al alup yire
Old piyde bezmde ferzneler bu eb G.5/9
Yz srmek.
ulm- himmet-i pervneyz maabbetde
Ki yana yana yz dmen-i era srer G.14/4
Zahmet ekmek.
Alayan lemi taline zamet ekmez
il olan kii b stine ret ekmez G.23/1
36
2.3.1.2. Melekler
Harut
Aadaki beyitte, sevgilinin sana asl olan an gnl, Bbil kuyusuna
asl olan bu melee benzetilerek anlmtr.
Mgn nb ad resen h- Bbile
Hrt- fitne old giriftr- n zlf G.27/8
Mnker ve Nekir
Fah feti nehy-i mnker eyler ise
Kolur m merad- mevtya Mnker ile Nekr K.3/17
2.3.1.3. Kitaplar
Divanda Kuran- Kerim (mushaf) ve ncil isimleri gemektedir.
air Abdullah Paaya yazd kasidede, onun ahlaknn Kurandaki ayetler
kadar salam olduundan bahseder.
Skt ider mtebih dimi grp kerem
Ns- muaf- alku eyleyen tefsr K.3/52
37
2.3.2. ahsiyetler
2.3.2.1 Peygamberler
Hz. Muhammed
Hz. Muhammed insanlarn ve cinlerin yani btn yaratlmlarn peygamberi
olarak zikredilmitir.
Ne zehreyle olurlar herze-g bu avm-i b-mezheb
Aceb ezvc u ab- Resl-i ins cn zre K.2/44
Hz. brahim
Hz. brahim Halil ismiyle atee atlmas ynyle ilenmitir.
Evvel bada te-i Nemruda atdrup
Szn iden all-i dili bir Ruhaldur G.10/2
Hz. Yusuf
Yusuf peygamber Zleyhann ona ak ve Hz. Yusufun zindana atlmay
tercih etmesi ve babasyla birlikte gmleiyle zikredilmitir.
38
Hz. sa
sa peygamber tecerrd ile ge ykselmesi ynyle ele alnmtr.
s gibi mcerred olur rifat isteyen
lmn- Trk criye-i erkes istemez G.22/6
Hz. Musa
Musa peygamber Allahn Tr Danda tecell ediinden dolay ald kelm
nvanyla ve Firavun ile mcadelesi ynyle zikredilmitir.
A kelm-i aa yol snede n Bar- Svey
ayfdur pey-rev-i Firavn olasn Nl gibi G.60/2
Hz. Davud
Davud peygamber demiri hamur gibi yourmasyla zikredilir.
Emr-i mifal beya-i flddan ab olsa da
abasnda pene-i Dvdve olur amr K.1/16
Hz. Yakub
Yakub peygamber Yusuf kssas ile ilgili olarak, Yusufun kaybolmasndan
sonra gzlerine perde inmesi ve kanl gmlei ona getirilirken esen rzgarla
kokusunu hissetmesi ynleriyle zikredilmitir.
Ald em-i ter-i Yakb-ve jeng-i kdretden
Getrdi by- prhen ab gy ki sratle K.6/43
39
Nadir ah
Tahmasbdan sonra ran ah olan Nadir ah da dinsiz, yalanc ve hilekar gibi
sfatlarla anlr.
Rezmine azm itdig h- cedd-i ayl-ger
Mlid-i bed-k-i Ndir h kezzb ar K.1/71
40
2.3.2.4. airler
Hm, divannda edebiyatmzn nemli airini anmtr. Nedim,
Nb ve Nef. air nktedanlkta Nedimi getiini, Nefnin ise muciz-beyn
olduundan bahseder. Hm her aire de nazire yazmtr. Bu ksmlar
airin edebi ahsiyetinde ilenmitir. Ayrca Bknin itibar sahibi olduundan
ve iirinin kalclndan da u ekilde bahseder.
Selman-Zahir
Aadaki beyitte Hm, iirinin gneiyle Selman ve Zhirin yarasa gibi
olacaklarn syler.
Ferezdak- Cerir
Aadaki beyitte ise, Ferezdak ve Cerir Hmnin nasihatlerinden edep
renmketedirler.
41
Dr
Keyaniyan soyunun dokuzuncu ve son hkmdar (Onay, 1992: 10) olan
Dr, aadaki beyitte I. Mahmudun kapsnda niyaz ederken anlr.
Pdih- bar u ber fermn-rev-y uk u ter
srev-i Dr kemn derbnna eyler niyz Kt.1/2
42
Samir
Hz. Musann kavmini yoldan karan ve kendi yapt buzaya tapmalarn
isteyen Samiri yine gusale ile zikredilir.
an bu kr- n-hem-vr ile hret-pezr olma
Heme s-i ikr-i Smir gsleden gelmi G.24/5
Nirevan
Adaleti ve doruluuyla bilinen ve Sasani ah olan Nuirevan aadaki
beyitte yine adaleti ile anlmtr.
Greydi ehd-i adli lemi rn-me eyler
Olurd n-i mjgn dde-i Nirevn zre K.2/59
Behram
Adaleti, gc ve cesareti ile bilinen yine Sasanilerden olan Behram, airin
Abdullah Paaya yazd kasidede, paa karsnda gsz ve korkak biri
olarak zikredilir.
demez ordusna Behrm- b-perv dul
Terkeinden almada destine bir dne tr K.1/17
43
Belgrad
air 2. ktasnda Belgradn fethinden ve burann alnmas zor bir yer
olduundan bahsetmektedir.
Azerbaycan-Tebriz
air, efendisi Abdullah Paann grevlendirilmesi dolaysyla buradan
bahsetmektedir.
44
Yesrib-Batha (Mekke-Medine)
air yine Ahmed Paann medhiye blmnde Mekke ve Medinenin eski
isimleri olan Yesrib ve Batha isimlerini zikretmektedir.
Kars
arda yl mufz bekledi ser-add in
Def idp skknnu dehetleri old mucr K.1/28
airin
mesnevisinde
Anadolunun
birok
merkezinin
ismi
zikredilmektedir. Bunlar; stanbul, skdar, Kartal, Bolu, Gerede,
Tosya(Tusiyye), Direklibel, Sivas, Diyarbakr, Malatya ve Trabzondur.
45
46
NC BLM
HM DVANI
3.1. Transkripsiyon Sistemi
Hm Divannda, Osmanl alfabesinde bulunup da gnmz alfabesinde
bulunmayan iaretler iin divan neirlerinde geerli olan, allagelmi
transkripsiyon sistemi kullanlmtr.
: , y, a, A, e, E
: b, B
: p, P
: t, T
: ,
: c, C
: ,
: ,
: d, D
: ,
: r, R
: z, Z
: j, J
: s, S
: ,
: ,
: , , ,
: ,
: ,
: ,
: f, F
: ,
: g, G, k, K,
: l, L
: m, M
: n, N
: o, O, , , v, V, u, U, ,
: h, H
: y, Y, , I, i,
47
: ,
: ,
Farsa vv- madle ise uzun a ()dan nce st simge olarak v iareti ile
gsterilmitir.
Hvb, H vn, H vce gibi.
2- MK2 Nshas
Milli Ktphane 06 Mil YZ A 641, Dvd 932
Nshann zellikleri: 54 varak, 19 satr, rika.
Cedid kat. Srt ve kenarlar bordo mein, sathlar ebru kat kapl, mklepli
mukavva bir cilt ierisindedir.
Mstensihi belli deildir.
48
Bismillhir-ramnir-rm1
[m-i nam-revi divn- belat-unvanlarn evvelinde olan
adedr]2
Filtn Filtn Filtn Filn
1
7
1
- MK2
m-i nam-revi divn- belat unvanlarn evvelinde olan adedr. ] - MK1
6a urd-] ki MK1
49
10
11
12
13
14
9b ] - MK2
50
15
[MK1-2a]
16
17
[MK2-2a]
18
19
20
21
22
23
23a ] - MK2
51
24
25
26
27
28
29
30
[MK1-2b]
31
52
32
33
34
35
36
[MK2-2b]
37
38
39
33b ]- MK2
34b yo] yodur MK1
53
40
41
42
43
44
45
[MK1-3a]
46
47
48
54
49
50
51
52
53
[MK2-3a]
54
55
56
55
57
58
59
60
61
62
63
64
56
65
66
67
68
69
70
71
72
73
57
74
[MK2-3b]
75
[MK1-4a]
76
77
78
79
80
81
58
82
83
84
85
86
87
88
89
86a u] - MK2
89a ] - MK2
59
90
[MK1-4b]
91
92
93
94
[MK2-4a]
95
Tr
Tr] - MK1
60
2
Tr-i Ran Bery- Fet-i Tebrz der-Med-i Suln Amed z v
Vezrn [MK1-15b]
Tr-i Ran Bery- Fet-i Tebrz der-Med-i Suln Amed z Vezrn]- MK1
4b mjgn- kemn] - kemn MK1
61
10
11
12
13
14
15
16
62
17
18
19
20
21
22
23
24
63
25
26
27
[MK2-13b]
28
29
30
31
32
64
33
34
35
36
37
38
39
40
65
41
42
43
44
45
46
[MK2-14a]
47
48
49
47b ]- MK2
48a ]- MK2
66
50
51
52
53
54
55
56
57
58
49b ]- MK2
52b ]- MK2
54b ]- MK2
67
59
60
61
62
63
64
[MK2-14b]
65
66
68
67
68
69
70
71
72
73
74
69
75
76
77
78
79
80
81
82
83
83a n] ol MK1
70
85
86
87
88
89
90
91
71
92
93
94
95
96
97
98
99
72
100
101
102
103
104
105
106
107
108
101a b b] b MK2
MK2de 102, 103, 104, 105 ve 106. Beyitler birbirleriyle yer deitirmitir.
73
109
110
111
112
113
114
115
116
74
117
118
119
[MK2-16a]
120
121
122
123
124
125
75
126
127
128
129
130
131
132
133
133a ]- MK2
76
134
135
136
137
138
[MK2-16b]
139
140
141
77
142
143
144
145
146
147
148
149
146b ]- MK1
148b ]- MK2
78
150
151
152
153
154
155
156
157
152b ]- MK1
79
158
[MK2-17a]
159
160
161
162
163
164
165
166
80
167
168
169
170
171
172
173
174
81
175
176
[MK2-17b]
177
178
179
180
181
182
183
181a Tebrz-i leb-rz usa bir pee] leb-rz Tebrz olsa pte MK2
82
184
185
186
187
188
189
190
83
[MK1-22a]
191
192
193
194
195
196
[MK2-18a]
197
198
197b ]- MK2
84
199
200
201
202
203
204
205
206
199a ]- MK2
200b ]- MK2
85
207
208
209
210
211
212
213
214
215
86
[MK2-18b]
216
217
218
219
220
221
[MK1-23a]
222
223
220b k] l MK2
87
224
225
226
227
228
229
230
231
230a ter ile Tebrz lebrz-i ne] ter-i Tebrz ile lebrz ne MK1
88
232
233
[MK2-19a]
234
235
236
[MK1-23b]
237
238
239
236b ihd itse amaz zrn] amaz itse ihd ayrgn MK2
89
240
241
242
243
244
245
246
247
248
240a ]- MK1
241b vir] ber MK2
90
249
250
251
[MK1-24a], [MK2-19b]
252
253
254
255
256
91
257
258
259
260
261
262
263
264
92
265
266
267
268
93
[MK2-20a]
1a keremi]- MK2
2a stde-iyem] destr-iyem MK2
6a hi] h MK2
94
10
11
12
[MK1-25a]
13
14
15
16
17
95
18
19
[MK2-20b]
20
21
22
23
24
25
96
26
27
[MK1-25b]
28
29
30
31
32
33
34
97
35
36
37
38
[MK2-21a]
39
40
41
42
98
[MK1-26a]
43
44
45
46
47
48
49
50
48b ]- MK2
99
51
52
53
54
55
56
57
[MK2-21b]
58
[MK1-26b]
100
59
60
61
62
63
64
65
66
67
101
68
69
70
71
72
73
74
[MK1-27a], [MK2-22a]
75
102
76
77
78
79
80
81
82
83
103
84
85
86
87
88
89
[MK1-27b]
90
91
92
104
93
[MK2-22b]
94
95
96
97
98
99
100
101
105
102
103
104
105
[MK1-28a]
106
107
108
109
105a Bas-i kde bas- bis- cd ideli] Bas-i k bas-i bis- cd ideli MK2
106
110
111
112
113
[MK2-23a]
114
115
116
117
118
107
119
120
[MK1-28b]
121
122
123
124
125
126
108
127
128
129
130
131
132
[MK2-23b]
133
134
135
109
137
138
139
140
141
142
143
110
144
145
146
147
148
149
150
[MK1-29b], [MK2-24a]
151
152
111
153
154
155
112
[MK1-30a]
10
11
12
13
14
15
113
17
18
19
20
21
22
23
24
114
[MK1-30b]
25
26
27
28
29
30
31
32
115
5
ade-i ran der med-i Amed P
[MK1-31a]
7
2b ]- MK1
5b ]- MK1
6a r] n MK2
6b u]- MK1
7a ]- MK1
116
10
11
12
13
[MK2-24b]
14
15
8b ]- MK1
10a m] cme MK2
15b t] l MK2
117
16
17
18
19
20
21
[MK1-31b]
22
23
24
20a ]- MK1
21a adr-] an- MK1
118
25
26
27
28
29
30
31
[MK2-25a]
32
119
33
34
35
36
[MK1-32a]
37
38
39
40
41
120
42
43
44
45
46
47
48
49
50
121
[MK2-25b]
51
[MK1-32b]
52
53
54
Ad var Mr Al r Nizml-mlk
Reyine nisbet ile bilge Ariso bir gl
55
56
57
58
56b Var ise bunclayn af- z-n baa bul] Ne adar mekr yel itse de olur r u azl MK2
57b Ne adar mekr yel itse olur r u azl] Var m dnyda gher-kn mabl MK2
122
59
60
61
62
63
64
65
66
[MK1-33a]
67
123
68
[MK2-26a]
69
70
71
72
73
74
75
71b ]- MK2
124
76
77
78
79
80
81
[MK1-33b]
82
83
84
125
85
86
87
88
[MK2-26b]
89
90
91
92
126
93
94
95
96
[MK1-34a]
97
98
99
100
127
101
102
103
104
105
106
107
[MK2-27a]
108
128
109
110
111
[MK1-34b]
112
113
114
115
116
129
117
118
119
120
121
122
130
6
ade Bery- Vezret-i Numn P
[MK1-36a]
5b bir]- MK2
131
10
11
12
13
14
15
16
132
[MK2-28b]
17
18
19
20
21
22
[MK1-36b]
23
24
17a ]- MK1
18b Mevl] amm MK1
133
25
26
27
28
29
30
31
32
33
33b ]- MK2
134
34
[MK2-29a]
35
36
37
[MK1-37a]
38
39
40
41
42
135
43
44
45
46
47
48
49
50
136
51
52
[MK1-37b], [MK2-29b]
53
54
55
56
57
58
59
137
[MK1-38a]
138
9
[MK2-30a]
10
11
12
13
14
15
16
139
Dkdi h at o n- ciger
Uymad ulua mg-i ezfer
140
[MK1-5a]
9
me tavsfe ne dirdr an
Yani ol t- kerm-n
10
11
12
13
14
15
16
[MK2-4b]
14a ] -MK1
141
17
Nal- b keremn an
Dr- nezdik aufu dn
18
19
20
21
22
23
[MK1-5b]
24
25
142
26
27
28
29
30
31
32
33
34
143
35
[MK2-5a]
36
37
38
[MK1-6a]
39
40
derz ey a- l midr
ab- nzk teri istifsr
41
42
43
144
44
45
46
47
48
Ey arnda u celll-adrm
Merhem-i luf if-y adrm
49
50
51
52
145
53
[MK1-6b]
54
[MK2-5b]
55
56
57
58
59
60
61
146
62
63
64
65
66
67
68
[MK1-7a]
69
Bu ne aflet bu ne al u ffet
Bu ne teft tefau diat
70
67b ydrikkm: size yetiir, eriir. Nerede olursanz olun lm size eriir. Nisa suresi 78. ayet.
69a al u] MK2
147
71
72
73
[MK2-6a]
74
75
76
77
78
Kimse yo ba bu a v adere
73a Reh-i] Al
148
79
80
81
82
83
[MK1-7b]
84
85
86
149
87
88
89
ekp a an ufre-i k
Genc idi old yiri knc-i maak
90
91
92
[MK2-6b]
93
94
95
89b Genc idi old yiri genc-i meak] O da old o ch ire helk MK2
91a ]- MK2
150
96
97
98
[MK1-8a]
99
100
101
102
103
151
104
105
106
107
108
109
110
111
[MK2-7a]
112
152
113
[MK1-8b]
114
115
116
117
118
119
120
118a ]- MK2
119a ]- MK2
153
121
122
123
124
125
126
127
128
[MK1-9a]
123a ]- MK2
123b ]- MK2
154
129
130
lm ol onceler km-i a
Kefenin tze iekli r
[MK2-7b]
131
132
133
134
135
136
137
132a ]- MK2
136b itmekden] itd sen MK2
155
138
Sen ey t- kerim-nu
dul-vad av peymnu
139
140
141
142
143
[MK1-9b]
144
145
156
146
147
148
Yaraur re ikr- h
Fre ayd itmeye r eyler bu
149
[MK2-8a]
150
151
152
153
154
157
155
156
157
Lk bzrda da ferzne
maz elbetde esb- ne
158
[MK1-10a]
159
160
161
162
158a l] l MK1
158
163
164
165
166
167
168
[MK2-8b]
169
170
l olmazsa da memlm
Gnder erzn u girn mablm
171
159
172
173
[MK1-10b]
174
175
176
177
178
179
160
180
181
182
183
184
185
186
187
187b ]- MK2
161
188
[MK1-11a], [MK2-9a]
189
190
191
192
193
194
195
196
162
197
198
199
Bu araflarda olan r u ab
Ola yed ki mlkta sebeb
200
201
202
203
[MK1-11b]
204
205
163
206
[MK2-9b]
207
208
209
210
211
212
213
Da ol sm- r- ikl
m- penc-i kk- il
214
164
215
216
217
218
[MK1-12a]
219
220
221
222
223
165
224
225
Da ol d u afdan ml
- dreyn aliyyl-l
[MK2-10a]
226
227
228
229
230
231
232
166
233
[MK1-12b]
234
235
236
237
238
a bu kim yr u vefdrumdur
Hem-demmdr a- am-vrumdur
239
240
167
241
242
243
244
[MK2-10b]
245
246
247
248
[MK1-13a]
249
168
250
251
Bu arafdan o riydan l
Yr- d asan Aa vl
252
253
Lev-i ynesi f u de
Ren-ynet Emr-zde
254
255
256
257
258
169
259
260
261
262
[MK2-11a]
263
[MK1-13b]
264
265
266
265b N] ra MK2
170
[MK2-52b]
3
[MK1-63b]
7
171
10
Dnce ol ad bu glistna
Gelr lem o ev ile fina
11
12
172
[MK1-42b]
6
6a ydma] ra MK2
7b u]- MK2
173
[MK2-34a]
4
174
2a cna] na MK2
175
10
11
12
[MK2-34b]
13
14
13b ]- MK1
176
15
16
17
18
19
20
21
[MK1-43b]
177
4
arfl-b
5b vn] n MK1
178
10
[MK2-35a]
4a nz] nb MK1
179
[MK1-44a]
7
10
11
12
13
14
180
15
6
arfr-r
r- ay sne-i b-kneden ar
Bir demde aks afa-i yneden ar
[MK2-35b]
4
181
[MK1-44b]
7
10
11
182
[MK2-36a]
183
[MK1-45a]
5
184
185
10
11
2b yodur] yo MK1
186
[MK1-45b], [MK2-36b]
3
10
187
11
12
12
3a ]- MK2
4b zafern] zafern MK2
188
13
[MK1-46a], [MK2-37a]
3
2a u]- MK2
4a aarken] ierken MK1
7a ili] ib MK1
189
10
11
14
190
[MK1-46b]
7
[MK2-37b]
10
15
8a vaetne]- MK1
191
16
2b ey]- MK2
192
[MK1-47a]
5
17
[MK2-38a]
4
2b ive] ve MK2
193
18
5b kez]- MK2
3b Duyarsa] uyarsa MK2, pene-i]- MK1
194
10
[MK1-47b]
11
19
3b m]- MK2
195
[MK2-38b]
8
10
11
12
13
196
14
15
[MK1-48a]
16
17
18
19
20
21
197
22
23
20
[MK2-39a]
3
198
[MK1-48b]
8
10
11
12
13
14
15
199
16
arfz-z
21
[MK2-39b]
6
200
[MK1-49a]
8
10
11
12
13
14
15
7b her]- MK2
9b Ki her] Gher MK2
14b ]- MK2
201
16
22
3a u]- MK2
6b u]- MK2
202
[MK1-49b], [MK2-40a]
8
10
11
12
13
14
203
23
[MK1-50a]
204
24
arf-in
[MK2-40b]
4
205
25
8a u]- MK1
2a bna] bnda MK1
4a ki]- MK1
206
[MK1-50b]
7
10
11
26
[MK2-41a]
2
207
8. beyt]- MK2
208
27
arfl-fe
[MK1-51a]
3
4b u]- MK2
5b otendr] fitendr MK2
209
10
11
[MK2-41b]
12
13
14
28
arfl-f
210
[MK1-51b]
2
29
2a ] MK2
4a neylers] neylerler MK1
211
30
arfl-kf
[MK2-42a]
2
212
[MK1-52a]
7
31
4a Tr] Zr MK1
7b beni] dili MK1
213
10
11
12
5a it]- MK1
5b iffetle] nr- iffet ile MK2, hemn]- MK2
214
13
[MK2-42b]
32
[MK1-52b]
3
215
33
216
Ne b u tb dker ke eme-i rd
Serb- det-i icz uandrncaya dek
[MK2-43a]
10
34
217
Bu eb y zk midr zlf
5
O da m gibi perandur
Yosa yzden dk midr zlf
35
[MK1-53a]
arfl-lm
218
[MK2-43b]
10
11
219
36
37
[MK1-63b] arfl-mim
220
38
221
[MK2-44a]
4
39
222
[MK1-54a]
4
223
40
[MK2-44b]
5
224
10
[MK1-54a]
41
225
10
42
arfn-nn
226
[MK2-45a]
3
[MK1-55a]
7
10
227
11
12
13
43
228
[MK2-45b]
9
44 5
229
10
230
[MK1-55b]
45
[MK2-46a]
7
231
10
11
12
13
14
9b bu] o MK1
10a didkleri ayb] didklerin biz MK2
232
46
[MK1-56a]
3
5a n]- MK2
233
47
[MK2-46b]
3
48
2b kim]- MK2
1a Srince] Grince MK2
234
[MK1-56b]
7
496
235
50
236
[MK1-57a]
10
11
6b km] nm MK2
237
[MK2-47b]
12
13
14
15
16
17
238
51
239
[MK1-57b]
9
[MK2-47a]
10
52
51. gazel]-
240
53
arfl-vv
241
10
54
arfl-ha
242
[MK1-58b]
4
[MK2-48a]
5
10
243
11
55
11a ]- MK1
3a dest-res] dest-redd MK2
244
56
[MK1-59a]
2
[MK2-48b]
4
245
10
11
57
8a er] n MK2
8a Bad-zn] Ey gl MK2
246
[MK1-59b]
7
8b birez]- MK1
247
58
arfl-y
[MK2-49a]
2
1b cr] yr MK2
7a meh]- MK2
248
59
1a atd] ad MK2
4b zal] zal MK2
249
[MK1-60a]
7
60
[MK2-49a]
3
250
61
251
[MK1-60b]
6
62
[MK2-50a]
252
63
253
64
[MK1-61a]
3
254
65
[MK2-50b]
3
255
10
11
12
13
[MK1-61b]
14
15
16
256
17
66
257
Muaat
1
ade v tri bery- cls- hmyn der med-i Sulan Mamd- evvel
[MK1-13b ]
h- Mamdl-fil n- memdul-l
aznev hem-nm olmala ider rne nz
ade v tri bery- cls- hmyn der med-i Sulan Mamd- evvel ]- MK1
1b pdh-bz] pdh-h-bz MK2
258
10
11
[MK1-14a]
12
13
14
[MK2-11b]
15
259
16
17
18
19
20
21
22
23
24
260
25
26
[MK1-14b]
27
28
29
30
31
32
261
33
2
[MK2-12a] Tri bery- bil-arr der med-i Mamd n zi
5b u]- MK2
262
[MK1-15a]
8
10
11
12
13
14
263
15
16
17
18
19
[MK2-11b]
20
21
22
[MK1-15b]
23
264
24
25
3
Tar-i diger bery- bil-arr
265
4
Der Med-i ar- Mh aret-i Vahhb Aa-zde
[MK2-27b]
3
[MK1-35a]
4
266
10
11
12
13
14
15
267
16
17
18
[MK1-35b]
19
20
21
22
23
[MK2-28a]
24
21a ]- MK2
268
25
5
ade der vaf- brgh- Abdullh P Kprili-zde
[MK1-38b]
269
10
[MK2-30b]
11
12
13
14
15
270
16
17
18
19
20
21
22
[MK1-39a]
23
271
24
25
26
27
28
[MK2-31a]
29
30
31
32
272
33
34
35
36
37
38
[MK1-39b]
39
40
33b d] cm MK1
37b stvr] sebz-vr MK2
273
41
42
43
44
45
[MK2-31b]
46
47
48
49
274
50
51
52
53
54
275
6
ade Bery- Meriye-i Zevce-i ac Abdullah P Eehr Be-Kprili-zde
[MK1-40a]
276
[MK2-32a]
10
11
12
13
14
15
[MK1-40b]
16
8b var] ay MK2
12b ud eylemidi] o drr imdi MK2
277
17
18
19
20
21
22
23
24
25
278
26
27
[MK2-32b]
28
29
30
31
[MK1-41a]
32
33
279
34
35
36
37
38
39
40
41
280
42
43
44
45
46
43a ]- MK2
46a ]- MK2
46b Ola Zbeydeye cennetle r menzl yr] Mezr- pkine nad- duy l r MK2
281
7
ade der-Sityi-i Ketud-y Kprili-zde Ec Abdullh P
[MK1-41b], [MK2-33a]
Aleyser-rame
282
10
11
12
13
14
15
[MK1-42a]
16
8b er] er MK2
12a amm]-MK2
283
17
18
19
arlum yo myaam at o
ald i ketud-y ehbze
20
[MK2-33b]
21
22
23
24
284
8
Der-a- Ref Efendi Gyu
Balk]- MK2
5a dime]- MK2
285
[MK1-62a]
9
[MK2-53a]
10
11
9
Tri Bery- Snnet-i tn i Efendi
286
10
Tri bery- ar- Abdullh P Kprili-zde
287
11
Diyr- Bekrde brhim all Aanu Mihmn-sery Triidr.
[MK1-62b]
2
288
12
Tri-i ne-i ara vce-zde
[MK2-51b]
3
13
Tri-i Bae-i m Efendi
Tri-i ne-i ara vce-zde] vce-zde El-c Muaf Nm Kimesnen ne-i bin
eyledign triidr MK2
Tri-i Bae-i m Efendi] m mermu kendi ind itdigi arna triidr yazlmdur MK2
289
14
Tri-i eme-i Kl Beg
15
Tri-i Veft- brhim Efendi
Tri-i Veft- brhim Efendi] brhim nm kimesnen veftna tri-i lafedr MK2
290
16
Tri-i Veft- Vl asan Aa
[MK2-52a]
2
[MK1-63a]
4
291
17
Tri-i Musafa elebi Emri-zde
18
Tri-i Veft- Kerme-i Kprili-zde Abdullh P
Tri-i Musafa elebi Emri-zde] Emri-zde Musafa elebi veftna tridr MK2
Tri-i Veft- Kerme-i Kprili-zde Abdullh P]- MK2
292
19
Tri-i Veft- Zaarcba seyin Aa
[MK1-64a]
2
293
20
Tri-i Veft- Abdi P-zde c Ali P
294
21
Diger Tri-i Veft- Zaarcba seyin Aa
Velehu
Divanda rubi bal altnda yer alan bu iir kullanlagelen rubi kalplarnn dnda olan Filtn
Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
295
[MK1-64b]
Be-nm- Ali
296
Ferd
Matla
Matla
Matla
297
SONU
299
300
KAYNAKA
301
302
303
ZET
1679/1747 yllar arasnda yaam olan Hm Diyarbakrldr ve asl
ad Ahmeddir. Dervi gh Efendiden ilim tahsil etmi ve Kprl-zde
Abdullah Paa nn divan ktipliini yapmtr. Paasyla birlikte Tebrizin
fethinde bulunmu, ve bu fethi anlatan uzunca bir kaside yazmtr.
Kaynaklarda Hmnin tespit edilen tek eseri divandr. Divanda 106 iir
bulunmaktadr. Bu iirlerin dalm yledir. 7 kaside % 7, 2 mesnevi % 2, 66
gazel % 61, 21 kta %21, 2 rubai % 2 ve 8 % 7 mfred bulunmaktadr.
Divanda % 24lk oranla en ok kullanlan aruz kalb ise Mefl Filt
Mefl Filn olmutur.
Dnemin nemli airleri Nb, Nef ve Nedimden etkilenmitir.
iirlerine mahallileme akmnn etkileri ve hikemi slup hakimdir.
Sonu olarak, Hm dneminin airleri veya ektilendii Nb, Nedim ve
Nef kadar hret bulamasa da, yaad dnemde halkn yaay tarzn,
zevkini, dilini ve anlayn iirlerine yanstmay baarm, sade bir slup
kullanarak mahalli unsurlara yer vermi, ataszleri ve zellikle de deyimleri
iirlerinde baaryla kullanmtr.
Anahtar Kelimeler:
1. Divan
2. Hm
3. 18. yzyl
304
ABSTRACT
Hami who lived between 1679 and 1747 is from Diyarbakir and his real
name is Ahmed. He took lessons from Sir Dervish Agah and he became
clerkship of Abdullah Pashas divan. He joined the conquest of Tabriz with
his Pasha and also he wrote a long ode that is about this conquest.
His divan is the only work of him that can be determined in all resources.
There are 106 poems in this divan. The range of these poems is like that: 7
odes ( %7), 2 masnavis ( %2), 65 ghazals (%61), 22 quatrains (%21), 2
rubais and 7 mufreds (%8). The mostly used prosody pattern in his divan is
Mefl Filt Mefl Filn . This pattern was used 24 times.
He was influenced by Nabi, Nefi and Nedim who were significant poets
at that time. His poems are dominated by the effects of regionalisation
movement and philosophical manner.
Consequently, Hami used provebs and idioms successfully in his poems
by using a plain language even though he could not be such a famous poet
like his contemporaries or Nabi, Nefi and Nedim who influenced him
potently.
Key Words:
1. Divan
2. Hm
3. 18. century