Áàðèëãûí Ýð×èì Õ¯× Õýìíýëòèéí Òªñªë

ÌОН/09/301

М.СÓÃÀÐ

ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ
ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÒÝÉ
ÕÓÂÈÉÍ ÎÐÎÍ ÑÓÓÖÍÛ
ÓÃÑÐÀËÒÛÍ ÒÅÕÍÎËÎÃÈ
Ãàðûí àâëàãà

Óëààíáààòàð õîò
2010 îí
ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÒÝÉ
ÕÓÂÈÉÍ ÎÐÎÍ ÑÓÓÖÍÛ ÓÃÑÐÀËÒÛÍ ÒÅÕÍÎËÎÃÈ

Çîõèîã÷: Ì.Ñóãàð, Ìàãèñòð

Ðåäàêòîð: ß.Ä¿éíõýðæàâ, äîêòîð (ph.D)
Äèçàéíåð: Á.×óëóóíñ¿ðýí

“ÑÝËÝÍÃÝÏÐÅÑÑ” ÕÕÊ-èéí õýâëýõ ¿éëäâýðò ýõèéã áýëòãýæ õýâëýâ.

 ÃÀÐ×ÈÃ

ªìíºõ ¿ã............................................................................................................................. 5

1-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýö ãýæ þó âý? ..................6-7

2-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöèéí òîâ× ò¯¯õ................... 8

3-ð á¿ëýã. ßàãààä äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöýýð õóâèéí îðîí

ñóóö áàðèõ ¨ñòîé âý?
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí áàðèëãûí á¿òýýöèéí áàò áºõ ÷àíàð.................................... 9
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí äóëààíû ¿ç¿¿ëýëò............................................ 9
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöýýð áàðèëãûã õóðäàí áàðèõ íü................................ 10
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöòýé áàðèëãûí àÿ òóõòàé áàéäàë.............................. 10

4-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèéí á¯òýö

Í¿¿ð:.......................................................................................................................... 12
Äóëààëãûí ìàòåðèàë: ................................................................................................ 12
Öàâóó . ....................................................................................................................... 16

5-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèéí òóðøèëò

Õºíäëºí à÷ààëàëä òóðøèõ íü..................................................................................... 17
Òýíõëýãèéí à÷ààëàëä òóðøèõ íü................................................................................. 17
Øèëæèñõèéëòèéí ýñýðã¿¿öëèéã òóðøèõ íü................................................................. 17

6-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöèéí èðýýä¯é..................... 19

7-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé õîëáîîòîé ñòàíäàðò,

íîðì, ä¯ð쯯ä . ................................................................................................. 20-22

8-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöèéí ªíªªãèéí

¯éëäâýðëýë áà ìîíãîë óëñûí áàðèëãûí ñàëáàðò ýçëýõ áàéð ñóóðü..
.................................................................................................................................... 23-26

9-ð á¿ëýã. Ìàãíåçèòýí õàâòàí ãýæ þó âý?

Ìàãíåçèòýí õàâòãàéëæèéí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò, ¿íý ºðòºã......................................... 28
Ñýíäâè÷ õàâòàíãèéí íýð, òºðºë, ¿íý (ͪÀÒ-ã¿é, àì äîëëàð/ì.êâ)............................. 30

10-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí áàðèëãûí á¯òýýöëýë

Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí áàðèëãûí á¿òýýöëýëèéí øèéäýë....................................... 31
Áóóðü, ñóóðü .............................................................................................................. 31
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí àðàã ÿñ............................................................. 36
Ìåòàëë àðàã ÿñ .................................................................................................. 36
Ìîäîí àðàã á¿òýýö............................................................................................. 41


 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí óóëçâàð çàíãèëààíû øèéäë¿¿ä......................... 46
Ñóóðèéí õýñýã áà õàíûí óóëçâàð....................................................................... 46
Õàíûí çàëãààñ................................................................................................... 49
Õàíûí õàâòãàéëæèéí áóëàíãèéí óóëçâàð.......................................................... 53
Õàíà áà õààëãà, öîíõíû óóëçâàð ...................................................................... 54
Õàíà áà äýýâðèéí óóëçâàð, óñ çàéëóóëàõ........................................................... 61
Óóëçâàð çàíãèëààíû õóâèëáàðóóä (Àðàã ÿñã¿é)................................................. 65

11-ð á¿ëýã. Õýðýãëýãäýõ áàãàæ õýðýãñýë

Öàõèëãààí áàãàæ áà òºõººðºìæ................................................................................ 72
Ç¿ñýõ áàãàæ........................................................................................................ 72
Óõàõ õàëóóí õóñóóð . .......................................................................................... 74
Ìåòàëë áýõýëãýýí¿¿ä áà áóñàä òîãòîîã÷óóä................................................................ 76

12-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé áàðèëãûí õàíà,

äýýâðèéí Õàâòãàéëæèéí óãñðàëòûí òåõíîëîãè
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí õàíûí óãñðàëò ................................................. 81
Äýýâðèéí õàâòãàéëæèéã óãñðàõ òåõíîëîãè ................................................................ 84

13-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé áàðèëãûí ìåõàíèê

Ñèñòåìèéí ñóóðèëóóëàëò
Öàõèëãààí.................................................................................................................. 87
Ñàíòåõíèê.................................................................................................................. 92

14-ð á¿ëýã. Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé áàðèëãûí ªíãªë㪪

Ãàäíà ºíãºë㺺 ......................................................................................................... 95
Äîòîð ºíãºë㺺íèé ìàòåðèàë.................................................................................. 100

Àøèãëàñàí ìàòåðèàë................................................................................................ 104


 ªìíªõ ¯ã

Äýëõèé äóëààðàë, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû áîõèðäîë õýâèéí

õýìæýýíýýñ õýòýðýýä áàéãàà ýíý öàã ¿å áèäíèéã áàéãàëüäàà ýýëòýé îð÷èí
á¿ðä¿¿ëæ, ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíäàà õýâø¿¿ëýõèéã øààðäàæ
áàéíà. Õ¿í äîòîð áîëîí ãàäíà ãýñýí 2 îð÷èíä àìüäàðäàã. Îðøèí ñóóõ
áàéøèí ñóóö íü íýãä¿ãýýðò ãàäíà îð÷èíû öàã àãààðûí íºëººë뺺ñ äîòîð
îðøèí áóé õ¿íèéã õàìãààëæ ò¿¿íä àÿ òóõòàé îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé
áîë ãàäíà îð÷èíäîî ¿éëäâýðëýë áîëîí àøèãëàëòûí øàòàíä àëü áîëîõ
íºëººëºë ¿ç¿¿ëýõã¿éãýýð áàéõ õýðýãòýé. Ýíý øààðäëàãûã õàíãàñàí
áàðèëãûã áàéãàëü îð÷èí áîëîîä õ¿íä ýýëòýé ãýæ íýðëýíý.
ͯÁÕÕ, Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçàð õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé
“Áàðèëãûí ýð÷èì õ¿÷ õýìíýëòèéí òºñºë” –ººñ áàðèëãûí ñàëáàðààñ òýð
òóñìàà ãýð õîðîîëîëä áóé àìèíû îðîí ñóóöíààñ ÿëãàðàõ õ¿ëýìæèéí õèé
áóþó óòààíû ÿëãàðàëûã áóóðóóëàõ çîðèëãûí õ¿ðýýíä èðãýäýä çîðèóëñàí
ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé, ÷àíàðûí øààðäëàãà õàíãàñàí, äýâøèëòýò
òåõíîëîãèéã òàíèëöóóëàõ, ò¿¿íèéã íýâòð¿¿ëýõýä òåõíèêèéí äýìæëýã
¿ç¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ áàéíà.
Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãààð óíøèã÷ òàíüä ìîíãîë óëñûí áàðèëãûí
ñàëáàðò øèíýýð íýâòð¿¿ëýõýýð òºëºâëºæ áóé äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
á¿òýýö (SIP-Structural Insulated Panel) á¿õèé øèíý òåõíîëãèéã
òàíèëöóóëæ áàéíà. Ýíý òºðëèéí áàðèëãûí òåõíîëîãè íü äàðààõ äàâóó
òàëóóäòàé. Òóõàéëáàë:
• Óãñðàõàä õÿëáàð, ýíãèéí á¿òýöòýé
• Óãñðàõàä áîãèíî õóãàöàà øààðäàãäàíà.
• Õÿìä ºðòºãòýé
• Ýð÷èì õ¿÷íèé õóâüä õýìíýëòòýé
• Óëèðàë õàðãàëçàõã¿é óãñðàëò ÿâóóëàõ áîëîìæòîé
• Îëíîîð íýã çàãâàðààð ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé çýðýã áîëíî.
Ýíý ãàðûí àâëàãààñ òà á¿õýí ýíý òºðëèéí òåõíîëãèéí òàëààð àíõàí
øàòíû ìýäëýãòýé áîëæ óëìàà𠺺ðèéí áàðèëãàäàà áèå äààí õÿíàëò
áîëîìæòîé áîëíî. ̺í ýíý ãàðûí àâëàãà õýðýâ òà àìèíû îðîí ñóóöíû
áàðèëãûí áèçíåñ ýðõëýõ õ¿ñýëòýé áîë ñóóðü ìýäýýëýë îëæ ÷àäíà ãýäýãò
èòãýëòýé áàéíà.

Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж


 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖ ÃÝÆ ÞÓ ÂÝ?

1-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
á¯òýýö ãýæ þó âý?

1940-өөд оноос эхлэн дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг барилгын

“шинэ” матåриал болгон хэрэглэж ирсэн. Энэ нь хоёр õàâòàíãèéí дунд
дулаан тусгаарлагч матåриалыг хаâчуулан гарган аâсан бүтээгдэхүүн þм.
Ихэнх хаâтгайлжууд нь наамал хаâтан, OSB хэмээх çîðîãäñîí õàâòàí,
мåталл хуудас, зүсмэл банз, наамал хаâтан, магнåзит, фибåр-цåмåнт
гэх мэт хаâтанг гадна өнгөлгөөнд хэрэглэнэ. Харин дулаалгын хуâьд
полистрин (EPS), (XPS) болон урåтан хөөс зэрэг олон тооны матåриал
хэрэглэж болно. Дулаалгатай OSB хаâтгайлжийг 1-р зурагт үзүүллээ.

.
1-р зураг. Дулаалгын ЕPS хөөстэй,
OSB õàâòàíòàé дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээц

Хаâтайлж үйлдâэрлэгчид нь дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг

барьж босгох, угсрах үåд шаардлагатай бэхэлгээний нарийвч, цаâуу
ба тогтоогчуудыг бэлтгэн нийлүүлнэ. Энэхүү бүтээцийг араг яс буþу
рамтай эсâэл рамгүй байдлаар төсөллөж болно. Бүтээцлэлийн хуâьд


 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÈÉÍ ÒÎÂ× Ò¯¯Õ

2-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
á¯òýýöèéí òîâ× ò¯¯õ

Сэндâичин-хаâтгайлжийн хамгийн эртний жишээг 1930-аад онд

Франк Ллоид Врайтийн төсөллөсөн Юсонианы барилгуудаас олж
болно. Энэ шинэ сэдсэн бүтээц нь харьцангуй бага үнэтэй энгийн ба
гоо сайхныг хослуулах гэсэн Врайтийн оролдлого байлаа. Эдгээр
барилга дах зарим хана нь наамал хаâтангаас тогтсон 3 үå ба даâирхайт
хар цаасаас тогтсон 2 үåтэй бүтээцийн элåмåнт байâ. Харамсалтай нь
эдгээр загâарын хана нь тусгаарлалт муу байснаас том хэмжээгээр дахин
үйлдâэрлэгдээгүй þм.
Врайтийн шаâь, Доу химийн компанийг үндэслэгчийн ах Алдåн
Б.Доу нь Юсонианы барилгуудын дулаан тусгаарлалтын сул талыг
эрчим хэмнэлтийн талаас олж хараад 1950 онд анхны тусгаарлагч
бүхий хаâтгайлжин бүтээцийг болоâсруулсан байна. Түүний анхны
стåрохөөсөн цөмтэй наамал хаâтан гадартай даацын хаâтгайлжийг
хэрэглэсэн ийм барилгууд нь Мидланд, Мичиганд өнөөг хүртэл байсаар
байна.
Энэхүү шинэ матåриалын үйлдâэрлэх оролдлогыг 1959 онд Коппåрс
компани хийсэн ба үйлдâэрлэх процåсс удаан байлаа. 60-аад оны эхээр
Алсайдын барилгын хөтөлбөр нь дулаалгатай хаâтгайлжийн үйлдâэрлэх
хугацааг цөөн цагаас 20 минут хүртэл бууруулж чадсан бөгөөд хэдэн
жилийн дараа гэхэд 100 хүрэхгүй барилгууд баригдсан байлаа. Гэхдээ
хэрэглээ бага байснаас төдийлөн сайн эрчимжээгүй. 1980 оны дундуур
олон тооны үйлдâэрүүд дулаалгатай хаâтгайлжийг үйлдâэрлэж эхэлсэн
байна.


 3-ð
Á¯ËÝÃ

3-ð á¿ëýã.
ßàãààä äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
á¯òýýöýýð õóâèéí îðîí ñóóö áàðèõ ¨ñòîé âý?

Энэ барилгын гадна хана, хучилт нь оршин суугчийн ая тухтай

байдлыг хангах боломжийг бий болгоно. Олон матåриалуудаар
барилгын хана хучилтыг хийж болох хэдий ч òýäãýýð íü дулаалгатай
хаâтгайлж шиг áàéøèã эрчим хүчний хэмнэлтòýéãýýð, хурдан барüæ,
эдийн засгийн хэмнэлт ãàðãàæ чадахгүй þм. Дулаалгатай хаâтгайлжин
бүтээцийн систåм тåхнологи нь уламжлалт араг ястай барих аргаас олон
даâуу талуудтай. Энэ талаар тоâч дурдъя.

3.1 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí áàðèëãûí á¿òýýöèéí áàò áºõ ÷àíàð

Дулаалгатай хаâтгайлжин барилгын бүтээцийн нэгдмэл байдал нь
шилжисхийлтийн эсэргүүцэл, гулзайлтын бат бэх, шахалтын эсэргүүцэл
болон мултралтын эсэргүүцэл зэрэг үзүүлэлтээр араг яст бүтээцээс
илүү þм. Газар хөдлөлт ба хар салхины үåд олон барилга нурж сүйрсэн
байхад дулаалгатай хаâтгайлжин барилгууд үлдсэн тохиолдлууд олон
байна. Тухайлбал: 1993 оны Японы Кобåй хотын их хэмжээний сүйрлийг
аâчирсан газар хөдлөлтөнд дулаалгатай хаâтгайлжаар барьсан барилгууд
хэâээр үлдсэн бөгөөд үйлдâэрлэгчдийн бүтээгдэхүүний худалдаа Япон
даяар сүүлийн хэдэн жил өссөн байна.
Өөр нэг жишээ гэâэл 1998 оны 3 –р сард АНУ-ын Жоржиа мужийн
Глåрмондод болсон хар салхины үåэр 27 байшин сүйтгэгдсэн бөгөөд
нэгэн дулаалгатай хаâтгайлжин барилгын ойролцоох 7 байшин эâдэрсэн
байна. Мөн тухайн орчны цэцэрлэгийн моднууд хугарч сүйдсэн байхад
тухайн байшин л үлджээ. Эндээс хөршүүд нь дахин байшингаа барих
үåдээ дулаалгатай хаâтгайлж бүтээц нь аþулгүй гэдэг дүгнэлтэнд
хүрчээ.

3.2 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí äóëààíû ¿ç¿¿ëýëò

Дулаалгатай хаâтгайлжин барилгын бүтээцийн дулааны үзүүлэлтийг
бусад матåриалтай харьцуулан туршилт судалгааны аргуудаар тогтоосон
байдаг. Жишээлбэл: 1998 онд Оак Риджийн үндэсний лабораторит
хийсэн янз бүрийн ханын шийдлүүдийн харьцуулалтаас харж болно.
9см зузаантай EPS хөөсөн цөмтэй дулаалгатай хаâтгайжин бүтээцийн


 ßÀÃÀÀÄ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÝÝÐ ÁÀÐÈÕ ¨ÑÒÎÉ ÂÝ?

тусгаарлах чанар нь 5х10см араг ястай шилэн хөвөн тусгаарлагчаас 31%

илүү байна. Мөн 5х15см араг ястай шилэн хөвөн тусгаарлагчаас ч илүү
байгаа нь 3-р зураг дээрээс харагдаж байна.

3-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн дулаан тусгаарлалтын R

үзүүлэлтийг ханын бусад материалтай харьцуулалт

3.3 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöýýð áàðèëãûã

õóðäàí áàðèõ íü
Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг хурдан босгох хугацаа нь
барилгын барих циклийн хуâьд 1-ээс 4 долоо хоног хүртэл байна.
Энэ нь барих нөхцөл хүнд эсâэл цаг уурын муу нөхцөлд тохиромжтой
байдаг. Орåгонагийн их сургуулийн барилгын лабораторит хийсэн
эрчим хүчний судалгаанаас үзэхэд дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцтэй
барилгыг барих хугацаа нь араг ястай барилгыг барихаас 34%-иар бага
байгааг тогтоосон. Иймд энэ бүтээц нь цаг хугацаа, мөнгөнд хэмнэлттэй
þм.

3.4 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöòàé áàðèëãûí àÿ òóõòàé

áàéäàë
Дулаалгатай хаâтгайлжин барилгын оршин суугчид энэ барилгын
ая тухтай байдал сайн гэдгийг хэлдэг. Дулаан ба сэрүүцүүлэг нь илүү
жигд тархдаг байна.

10
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖ

4-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé
õàâòãàéëæèéí á¯òýö

Дулаалгатай хавтгайлж нь үндсэндээ гурван бүрэлдэхүүн хэсгээс

тогтдог. Гадна ба дотор нүүрний материал, дулаалгын материал юм.
Гадна ба дотор õàâòàíãóóäûã дулаалгатай нь цавуугаар холбоно.

4.1 Í¿¿ð:
Дулаалгатай хавтгайлжин
бүтээцийн нүүрийг олон янзын
материалаар хийж болно. Хамгийн
өргөн хэрэглэгддэг материал нь
OSB хавтан юм. OSB-г хэрэглэдэг
хоёр үндсэн шалтгааны нэг
нь даацын элемент болоход
тохиромжтой инженерийн модон
бүтээгдэхүүн юм. Хоёр дахь нь
SIP үйлдвэрлэгчдийн хүссэн том
хэмжээгээр үйлдвэрлэх боломжтой.
1978 онд анх нээгдсэнээс хойш
энэ нь техникийн өндөр чанартай
материал болж иржээ. OSB-ийн
ердийн зузаан нь 0.8см, 0.95см, 1см,
1.3см, 1.6см, 2см хэмжээтэй байна.
̺í ò¿¿í÷ëýí хөнгөн цагаан, 5-р зураг. “Premier Building System”
ган металл хуудас, ширхэглэг компаний үйлдвэрлэдэг ширхэглэг
арматуртай хуванцар, цементэн арматуртай хуванцар õàâòàí болон
хавтан, наамал мод, өнгөлгөөний цементэн хавтан нүүртэй дулаалгатай
модон бүтээгдэхүүн, магнезит хавтгайлж
хавтан зэргийг хэрэглэж болно.

4.2 Äóëààëãûí ìàòåðèàë:

Дулаалгын материалын хувьд гурван үндсэн хөөсийг хэрэглэж
байна. Эдгээр нь EPS, XPS, уретан хөөс юм.

12
 4-ð
Á¯ËÝÃ

EPS хөөс: BASF корпораци анхны тэлж гаргасан полистрол хөөсний

патентийг 1950 онд авсан бөгөөд өдгөө дулаалгатай хавтгайлжин
бүтээцийн дулаалгын материалын 85%-ийг EPS хөөс эзэлж байна.
EPS хөөс нь агаараар дүүргэгдсэн сая сая нүхнээс бүрдсэн чийгт
тэсвэртэй, битүү мөхлөгтэй байна. Үүнийг тэлэгч бодисуудын дагуу
стирол мономер полимержүүлэлтээр хэлбэржүүлэн, сунгагдаагүй
шилэрхүү бүрэлдэхүүнээр үйлдвэрлэдэг. EPS хөөсийг олон шатлалт
процессоор үйлдвэрлэнэ. Хөөлгөгч нэмэлт эсвэл үлээлгэх бодисоор нь
маш нарийн мөхлөгт бүтцийг бий болгохын тулд урьдчилсан тэлэлтийн
шатанд полистролыг 90-100 оС хүртэл халаана. EPS дэх хөөлгөх бодис
нь пентан, гидрокарбонатийн хий нь байгалд байна. Дараагийн хоёр дахь
шатанд сунгагдаагүй шилэрхэг бүрэлдэхүүн нь тэлж, битүү мөхлөгтэй
хөөсөн бүтэцтэйгээр хэлбэржинэ. Хөөс хөрснөөр хөөлгөх бодис нь
сарнин, мөхлөгт эсрэг даралт үүсгэх шалтгаан болох зарим конденсаци
ажиглагдана. Агаар мөхлөгүүдэд таран, тогтворжиж, атмосфер дахь
чийг сарнина. EPS хөөсийг 1.20-7.5 м хүртэл блок байдлаар халуун
утсаар зүсэн үйлдвэрлэж байна. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцэд
хэрэглэгддэг EPS хөөсний нягт 16.02кг/м3, 2.5см зузаанд дулаан
дамжуулалтын эсэргүүцэл 3.84 м ² оС/ Вт байна. (6-р зураг)

6-р зураг. Халуун утсаар зүсэж бэлтгэсэн EPS хөөс

XPS хөөс: Шахмал полистролыг дулаалгатай хавтгайлжин

бүтээцийн үндсэн материал болгон ашигладаг боловч EPS хөөсийг

13
 5-ð
Á¯ËÝÃ

5-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèéí òóðøèëò

Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн бодит байдалдаа хүчний

үйлчлэлд хэр ажиллахыг туршина.

5.1 Õºíäëºí à÷ààëàëä òóðøèõ íü

Хучилт ба дээврийн хавтгайлжийг хөндлөн хүчинд турших ба
тогтмол ачаа (угсралтын ачаа) болон түр ачаа (хүн, объект, хувьсах
цас, салхины ачаа)-ны үйлчлэлд тооцно. Хавтгайлжийн зөвшөөрөгдөх
хотойлт нь алслалын уртыг хотойлтын факторт хуваан олно. Үүнд:
L/480, L/360, L/240, L/180, L-алслалын урт юм. ASTM Е-72 “Сэндвич
хавтгайлжид тавигдах зөвшөөрөгдөх шалгуур” гэсэн стандартын 1-
р зүйлд зааснаар туршилтыг явуулна. Ерөнхийдөө L/360 нь хучилтын
ачааллыг, L/240 нь адрын хучилтыг тооцоход тус тус хэрэглэгддэг.

5.2 Òýíõëýãèéí à÷ààëàëä òóðøèõ íü

Хананд үйлчилж байгаа шахах ачааг тэнхлэгийн ачаа гэх ба кг/
м нэгжээр хэмжинэ. ASTM Е-72 “Сэндвич хавтгайлжид тавигдах
зөвшөөрөгдөх шалгуур” гэсэн стандартын 9-р зүйлд зааснаар ханын
хавтгайлжийн босоо чиглэлийн хэв гажилтыг шахалт хэмжигч байрлуулан
хэмжих ёстой. 50кг давталттай жигд тархсан ачааг хавтгайлжийн дээд
хэсгийн дагууд өгч 2см гулзайх буюу эсвэл эвдрэх хүртэл нь ачаална.
Дулаалгатай хавтгайлжийн дээрх үзүүлэлтийн нэг жишээг энд дурдвал
өвлийн хавтгайлж үйлдвэрлэгч АНУ-гийн нэгэн компанийн 1.2х6м-ийн
12см-ийн зузаантай уретан хөөстэй ханын хавтгайлж нь 2см хүртэл
гулзайхад 4672кг дундаж ачааг дааж байсан. Үүний эвдрэх үеийн
дундаж хамгийн их ачаа нь 10т шахам байв.

5.3 Øèëæèñõèéëòèéí ýñýðã¿¿öëèéã òóðøèõ íü

Залгаасын буюу шилжисхийлтийн эсэргүүцэл нь газар хөдлөл болон
хүчтэй салхины үйлчлэлийн үед бүтээцэд үйлчлэх хэвтээ ачааг тэсвэрлэх
чадвар юм. ASTM E-72-80 “Барилгын бүтээцийн хавтгайлжийн бат
бэхийн туршилт” стандартын 14-р зүйлд зааснаар явуулсан туршилтын
жишээнд 1.2х2.4м, 11см зузаантай хавтгайлж хэрэглэсэн байна.

17
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÉÍ ÒÓÐØÈËÒ

9-р зураг. Хавтгайлжийн залгаасын туршилтын схем

9-р зурагт үзүүлснээр хавтгайлжийг түгжин угсарсны дараа дээд

буланд ачаалал үйлчлүүлнэ. Ингэхэд уг хавтгайлж нь 4.9т орчимд
эвдэрсэн байна. Эвдрэл нь доод хөвөө болон төв заадсын дагууд
үүссэн.
Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн туршилтууд нь газар хөдлөлт,
хүчтэй салхины үйлчлэлээс бүтээцэд үйлчлэх хэвтээ ачаалалд
тэсвэртэй гэдгийг тогтоосон. Суналтын туршилт ASTM С-297 –ийн
дагуу õàâòãàéëæийн хөндлөн огтлол нь хэдий хэмжээний сунгах ачааг
хүлээн авахыг туршина. Хуурай сунгах туршилтыг Өвлийн Хавтгайлж
Корпорацийн 9см зузаантай уретан хөөстэй õàâòãàéëæèí бүтээгдэхүүн
дээр туршихад 39.4кг ачаа дааж байлаа.
18
 6-ð
Á¯ËÝÃ

6-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
á¯òýýöèéí èðýýä¯é

Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийн үйлдâэрлэл

нь хүн амын оршин суух таâ тухтай орчныг
болон барилгын зах зээлд өргөн хүрээг бий
болгож байна. 1990 онд дулаалгатай хаâтгайлжин
бүтээц үйлдâэрлэгч нараас дулаалгатай
хаâтгайлжин бүтээцийн холбоо (SIPA) гэж
байгуулагдсан. Энэ холбоо нь төсөллөгч,
гэрээлэгч, зохицуулагч, орон сууц эзэмшигч нарт
дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг үйлдâэрлэх,
10-р зураг. SIPA-гийн турших стандартыг болоâсруулж, тåхникийн үйл
лого ажиллагаагаа танилцуулдаг.

SIPA-ийн судалгаагаар 1991-1994 оны хооронд бүтээгдэхүүний

үйлдâэрлэл жил бүр 24%-иар өсөж байсан. Түүнээс хойш энэ өсөлт нэг
жилд 35%-иас их болж байна. АНУ-д энэ барилгын матåриал нь маш их
хэрэглээтэй болж ирж байна.

19
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÒÝÉ ÕÎËÁÎÎÒÎÉ ÑÒÀÍÄÀÐÒ, ÍÎÌ, įÐ̯¯Ä

7-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé
õîëáîîòîé ñòàíäàðò, íîðì, ä¯ð쯯ä

Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцтэй холбоотой стандарт манай

улсад төдийлөн сайн болоâсрогдоогүй байна. Гэхдээ магнåзит
хаâтангийн “Магнийн барьцалдуулагчтай хаâтан. Тåхникийн шаардлага
MNS 5926: 2008” , мөн одоо болоâсрогдож байгаа сэндâич хаâтангийн
стандартуудыг нэрлэж болно. Магний барьцалдуулагчтай хавтангийн
стандарт нь орон сууц, олон нийтийн барилгын даацын бус хананы
өнгөлгөө, дүүжин тааз болон дээврийн зориулалтаар хэрэглэх, нийлэг
утсан тороор бэхжүүлэн, хөнгөн чанарын нэмэлт дүүргэгчтэйгээр
хэвлэсэн магнийн барьцалдуулагч бүхий хавтанг үйлдвэрлэхэд тавих
үндсэн шаардлага, түүнийг турших арга, шалгаж хүлээн авах, хадгалах,
тээвэрлэх журмыг тогтооход хамаарсан юм. Магнийн барьцалдуулаãч
бүхий энэхүү хавтгайлжийг дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн
гадна дотор нүүрний материалд хэрэглэж байгаа бөгөөд магнийн
барьцалдуулагчтай дулаалгатай хавтгайлжин бүтээц гэсэн утгаар
стандарт, норм дүрэм боловсрогдоогүй байна.
Гадаадын улс орнуудаас гаргасан зарим стандарт туршилт,
тåхникийн үзүүлэлтийг энд товч дурдъя.
АНУ- д SIPA болон APA байгууллагуудаас дараах дулаалгатай
хавтгайлжин бүтээцийн туршилт судалгааны аргачлалуудыг гаргасан
байна. Үүнд:
1. T2007P-05 Шахмал полистрол XPS хөөстэй дулаалгатай
хавтгайлжин бүтээцийн стандарт туршилт
2. Т2008Р-77 Полиуретан хөөстэй дулаалгатай хавтгайлжин
бүтээцийн стандарт туршилт
3. Т2009Р-28 Шинэлэг нүүрний материалтай дулаалгатай
хавтгайлжин бүтээцийн стандарт туршилт
Эдгээр нь XPS, EPS, полиуретан хөөсөн дулаалгатай хавтгайлжин
бүтээцийн туршилт судалгааг хэрхэн хийх талаар танилцуулсан байна.

20
 7-ð
Á¯ËÝÃ

11-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцүүдийг турших аргачлалууд

Дулаалгын хөөс нь ASTM 578, цавуулаг холбогч нь ASTM 2559,

арагт бүтээцэд дулаалгатай хавтгайлжийг тогтоон бэхлэгчүүд нь ASTM
1575 –ийн шаардлагуудыг хангах ёстой. Дулаалгатай хавтгайлжийг
тэнхлэгийн шахалт, шилжисхийлт, хөндлөн хүчинд турших үеийн
угсралтын схем, турших багаж, турших аргыг тодорхойлон туршилтын
үр дүнг тодорхойлох аргачлалыг зааж өгсөн. 12-р зурагт хэрхэн турших
аргачлалыг стандартад зааснаар үзүүлэв.

а. б.
12-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийг турших аргууд
а.Суналтын бат бэхийн туршилт б. Шахалтын бат бэхийн туршилт

21
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÒÝÉ ÕÎËÁÎÎÒÎÉ ÑÒÀÍÄÀÐÒ, ÍÎÌ, įÐ̯¯Ä

ОХУ-д эрдэс хөвөн дулаалгатай, металл

сэндвичин хавтгайлжийн техникийн
мэдээллийг түүний дулаан дамжуулалтын
үзүүлэлт, нягт, гал тэсвэрлэлт, ашиглалтын
нөхцөл, материалын шинж чанарын
үзүүлэлтүүд, даац, тооцоны схем,
хавтгайлжийг тээвэрлэх, хадгалах нөхцөл,
угсралтын үеийн технологи, уулзвар зангилаа
хийх техникийн үзүүлэлтийг багтаасан
альбом байдлаар гаргасан. Энд эрдэс хөвөн
дулаалгатай сэндвичин хавтгайлжийн дулаан
дамжуулалтын илтгэлцүүр хананд 0.047м2
o
C/Вт, дээвэрт 0.045 м2 oC/Вт байна.
13-р зураг. Эрдэс хөвөн
дулаалгатай сэндвичин
хавтгайлжийн техникийн
мэдээлэл ( ОХУ)

22
 8-ð
Á¯ËÝÃ

8-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöèéí
ªíªªãèéí ¯éëäâýðëýë áà ìîíãîë óëñûí
áàðèëãûí ñàëáàðò ýçëýõ áàéð ñóóðü

2000 онд АНУ-д дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээц үйлдâэрлэгчид 100

орчим байсан. Энэ орны хуâьд энэхүү бүтээгдэхүүнийг үйлдâэрлэгчид
газар нутгийнхаа төâ, зүүн хойд хэсгээр байрлаж байгаа бөгөөд зарим
үйлдâэрүүд нь АНУ-гаас гадна цаг уурын эрс тэс уур амьсгалтай эсâэл
газар хөдлөлийн идэâхтэй Япон зэрэг оронд байдаг.
Манай улсын хуâьд энэхүү бүтээгдэхүүний үйлдâэрлэл шинэхэн
бөгөөд 2000 оноос эхлэн гараж, дэлгүүр, харуулын болон түр байр
зэрэгт нилээд ашиглаж эхэлж байна. Хятад, Солонгос, ОХУ зэрэгт энэхүү
бүтээгдэхүүний талаар нилээд их судалгаа хийгдэн, үйлдâэрлэгдэж
байгаа бөгөөд энэ талын бүтээгдэхүүнүүд нь манай улсад ч нийлүүлэгдэж
байна.
Дулаалгатай хаâтгайлжин
бүтээцийг үйлдâэрлэн,
барилга барьж байгаа
Msolid, Insulated precast
WALLS, Эн Ти Ай Си групп,
Панåль систåм, Комок
зэрэг компаниудыг энд
нэрлэж болно. Эдгээр
компаниудын үйл
ажиллагаа, дулаалгатай
хаâтгайлжуудын талаарх
14-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн
мэдээллийг дараах 3-р
угсралт
хүснэгтэнд үзүүлэâ.

3-р хүснэгт. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн үйлдвэрүүдийн харьцуулалт

Харьцуулах Insulated precast Эн Ти Ай Си
¹ MSOLID Панåль систåм Комок
үзүүлэлт WALLS групп�
Үйл ажиллагаа
2009 оны 6 2009 оны 6
1 хэдийнээс 2007 оноос 2006 оноос 2006 оноос
сараас сараас
яâуулсан

23
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÈÉÍ ªÍªªÃÈÉÍ ¯ÉËÄÂÝÐËÝË ÁÀ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÁÀÐÈËÃÛÍ ÑÀËÁÀÐÒ ÝÇËÝÕ ÁÀÉÐ ÑÓÓÐÜ

Монгол Чåх,
Хөрөнгө
2 Монгол Монгол Монгол Итали-тоног Солонгос
оруулагч
төхөөрөмж
Монголд
3 үйлдâэртэй үйлдâэртэй үйлдâэртэй үйлдâэртэй үйлдâэртэй үйлдâэргүй
эсэх
Түүхий эдээ Хятад, Гоâь-
4 Эх орны Хятад, Монгол Хятад, Монгол Солонгос
хаанаас аâдаг Алтайгаас
Өдөрт 1200м2
Жилд 160000м2 Өдөрт 1000м2 11-15 хоногт
хана, 1400м2 Жилд 840-920
Үйлдâэрлэлийн сэндâич хаâтан сэндâич хаâтан Солонгосоос
5 дээâэр орон сууц барих
хүчин чадал үйлдâэрлэх үйлдâэрлэх аâч ирэх
үйлдâэрлэх боломжтой
хүчин чадалтай хүчин чадалтай боломжтой
боломжтой
Дөнгөж 20%-г
6 Одоо 140-180 айл
ашигладаг
Гөлтгөнөн
Үндсэн Магнåзит барьцалдуулагчтай
7 Сэндâич хаâтан Сэндâич хаâтан Сэндâич хаâтан
матåриал хаâтан дулаалгатай бåтон
хаâтан

Гөлтгөнөн
-Полиуретан
Дулаан Хөөсөн барьцалдуулагчтай Хөөсөн
Хөөсөнцөр -чулуун хөâөн
8 тусгаарлагч полистрол эко хөâөн буþу полистрол +
+ чулуун хөâөн -шилэн хөâөн
матåриал 2-15см цаасан дулаалга чулуун хөâөн
-хөөсөнцөр
(Арматуртай)

0.6мм 0.45-0.5мм
Магнåзит 0.4-0.6мм мåтал
мåтал лист мåтал лист
Дулаалгын хаâтан 3-4мм Бåтон 4-5см лист (саарал,
9 (саарал,нэг (модны, цагаан,
гадна үå (шаргал, (Нэг төрлийн) нэг төрлийн
төрлийн шаргал, олон
хээгүй) хээтэй)
хээтэй) хээтэй)

Гадна хана 20 см
Хаâтангийн
10 4-16см Хамар хана 11см 5-20см 5-20см 5-20см
зузаан
Хучилт 16см

Өргөн 0.92,
1.2м , урт нь
Хаâтангийн Өргөн 1.2м, Өргөн 1.2м, урт
11 хананд 3м Max 3х4м 1-12м
хэмжээ урт захиалгаар захиалгаар
хүртэл, дээâэрт
3.5-6м хүртэл

Манай улсад дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийг үйлдвэрлэгч

дээрх компаниудын ханын хавтгайлжин бүтээцийг тус бүрээр авч үзэн,
барьсан барилга болон загварын байруудын зургийг доор үзүүллээ.

24
 9-ð
Á¯ËÝÃ

9-ð á¿ëýã.
Ìàãíåçèòýí õàâòàí ãýæ þó âý?

Бүтээгдэхүүний гол түүхий эд болох байгалийн гаралтай магнийн

исэл (MgO) нь магнåзитийн (MgCO3) задралын дүнд үүссэн цагаан
өнгийн сэâсгэр нунтаг þм. Магнийн исэл + магнийн хлор+бусад төрлийн
бодисоос 400ОС-485ОС-т шатаан гарган аâна.
Өнөөг хүртэл хадгалагдаж ирсэн Египåтийн пирамид, Хятадын
цагаан хэрэм зэрэг байгууламжууд болон өнгөрсөн зууны эхээр Амåрик,
Еâропт баригдсан алдарт гүүрнүүд бүгд магнийн барьцалдуулагчтай
зуурмагаар бүтээгдсэн нь түүхий эдийн чанар, удаан жилийн эдэлгээг
илтгэж байна.
Магнåзитэн хаâтангийн хуâьд манай улсад “Магнийн
барьцалдуулагчтай хаâтан. Тåхникийн шаардлага MNS 5926:2008”
гэсэн стандарт байгаа бөгөөд дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээц гэсэн
утгаар стандарт норм дүрэм хараахан болоâсруулаагүй байна.
Энэхүү хаâтгайлжийг эрчим хүчний хэмнэлттэй орон сууц барихад
дараах даâуу чанаруудтай. Үүнд:

Эрүүл, аюулгүй чанар:

- Галд шатдаггүй, хорт хий утаа ялгаруулдаггүй
- Цацраг идэвхт бодисгүй
- Амьсгалдаг, мөөгөнцөр үүсэхгүй
Онцлог шинж:
- Бат бэх, зэврэхгүй, хөлдөлт усанд тэсвэртэй, удаан эдэлгээтэй
- Даац сайтай (алсалт 3.5м, дай төмөр хэмнэнэ)
- Дулаан сайн барих тул мөнгөнд хэмнэлттэй (эрчим хүч хэмнэнэ,
тааз шаардлагагүй)
- Удаан эдэлгээтэй
- Дуу чимээ сайн тусгаарлана
- Угсрахад хялбар, хугацаа мөнгө хэмнэнэ.

27
 ÌÀÃÍÅÇÈÒÝÍ ÕÀÂÒÀÍ ÃÝÆ ÞÓ ÂÝ?

9.1 Ìàãíåçèòýí õàâòãàéëæèéí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò, ¿íý ºðòºã

Дулаалгатай дээâэр
Хэмжээ:
Гадаргуугийн зузаан:        4мм, 3мм
Дулаалгын полисторол үеийн зузаан:    2см – 15см
Өргөн: 92см
Урт: 1м – 7м
Жин: 10 – 13кг/м

Шинж Чанар:
Дундаж нягт: 20кг/ м3
Ус шингээлт: 4.6%
Гулзайлтын бат бэх: 173.61кг/см2

Дулаалгатай хана
Хэмжээ:
Гадаргуугийн зузаан: 4мм, 3мм
Дулаалгын полисторол үеийн зузаан:   2см – 15см
Өргөн: 1.2см
Урт: 1м – 6м
Жин: 8 – 10кг/м2

Шинж Чанар:
Дундаж нягт: 21.5кг/ м3
Ус шингээлт: 1.7%
Гулзайлтын бат бэх: 170кг/см2

“Msolid” компаний бүтээгдэхүүний үнийн саналыг 2009 оны IV

улирлын байдлаар аâч үзâэл дараах байдалтай байна (4, 6, 6-р хүснэгт).

4-р хүснэгт. “Мsolid” ХХК-ны бүтээгдэхүүний үнийн санал

Бүх үнэд НӨАТ орсон
Бүтээгдэхүүн Марк Х. Н. Хэмжээ Үнэ (1м)
MS-MR-
Магнåзитэн дээвэр (дан) м 0,92*6.5м 10,000₮
M6.5

28
 10-ð
Á¯ËÝÃ

10-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí
áàðèëãûí á¯òýýöëýë

10.1 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí áàðèëãûí á¿òýýöëýëèéí øèéäýë

Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг арагт бүтээцтэй эсâэл арагт
бүтээцгүй бүтээж болно.
Арагт бүтээцтай үåд үүнийг модоор эсâэл мåталлаар хийж болно.
Арагт бүтээцгүй үåд дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээц нь өөрөө
даацын элåмåнт болохоор төсөллөдөг. Иймд бүтээцлэлийн бүдүүâчид
зохицуулан уулзâар зангилааг шийднэ.
Уг бүтээцийн уулзâар зангилааны шийдлээс өмнө барилга барих
газрын буурь хөрс, суурийн талаар тоâчхон аâч үзьå.

20-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн угсралт

10.2 Áóóðü, ñóóðü

Барилгын ачааг буурьт дамжуулах зориулалттай барилгын газар
доорх хэсгийг суурь гэж нэрлэдэг. Ямар төрлийн суурь сонгох нь
барилгын бүтээцлэлийн бүдүүâч, сууринд үйлчлэх ачааны шинж чанар,

31
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ ÁÀÐÈËÃÛÍ Á¯ÒÝÝÖËÝË

барилга барих талбайн инжåнåр гåологи, гидрогåологийн нөхцөл зэрэг

хүчин зүйлээс хамаарна. Барилгын нийт өртгийн 4...6%-ийг сууринд
зарцуулдаг учраас суурийн бүтээцийн боломжит хуâилбаруудад өртөг,
матåриал болон хөдөлмөр зарцуулалтын жишилт хийж оноâчтой
хуâилбарыг сонгох шаардлагатай.
Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийг янз бүрийн суурь дээр
төсөллөж болох болоâч арагт бүтээцэн ханыг бодâол бага зэрэг хүнд
бүтээц болдог гэдгийг санаж байх хэрэгтэй. Мөн энэ систåмийн
чухал ялгаа нь суурь нь дөрâөлжин, эгц, тэгшхэн түâшинд байрлахыг
шаарддаг. Учир нь хаâтгайлжууд нь дөрâөлжин, хаâтгай байх бөгөөд
тэгш бус дөрâөлжин ба түâшинд барих үåд хаâтанг тохируулах гэж
маш их цаг зарцуулах болно.
Суурь суулгах гүний сонголт - Суурь суулгах гүнийг дараах үндсэн
нөхцөлөөс хамааруулан сонгож аâна. Үүнд:
- Барилга байгууламжийн төрөл, бүтээцийн онцлог
- Барилгын талбайн гåологи, гидрогåологийн нөхцөл, рåльåф
- Үйлчлэх ачааны хэмжээ
- Залгаж барих барилгын суурийн суулгасан гүн
- Хөрс хөлдөж оâойх нөхцөл, геологийн нөхцөл
Сууриуд хамгийн бага гүнтэй тэнцүү буþу түүнээс доош гүнд
таâигдах ёстой. Суурь суулгах хамгийн бага гүний хэмжээ нь хадан биш
хөрсөнд газрын гадаргуугаас доош 0.5м буþу зоорийн хэсгийн шалны
түâшингээс доош 0.4м байна. Хөрсний шахагдалт, бат бэх шинж чанарын
үзүүлэлт нь хугацаагаар өөрчлөгдөх байдлыг (хөлдөлт, гэсэлт, хөрсний
усны түâшин) харгалзан суурь таâих даâхаргыг сонгоно. Хөрсний
ургамлын даâхарга нь шахалтанд амархан ордог тул тэр даâхаргыг
нэâтэлж, даацын даâхаргад хүргэж суурийг таâина. Даацын даâхаргад
суурийг 20-30см хүртэл гүн оруулж, суулгана. Суурь суулгах гүнийг
хөрсний төрлөөс хамааран хэрхэн суулгахыг 21-р зурагт үзүүлэв.

32
 ÕÝÐÝÃËÝÃÄÝÕ ÁÀÃÀÆ ÕÝÐÝÃÑÝË

11-ð á¿ëýã.
Õýðýãëýãäýõ áàãàæ õýðýãñýë

11.1 Öàõèëãààí áàãàæ áà òºõººðºìæ

Дулаалгатай хаâтгайлж нь шинэ тåхнологи хэдий ч ийм төрлийн
барилга барихад хэрэглэгдэх багаж тоног төхөөрөмж нь чухал þм. Үүнд
хамгийн түрүүнд цахилгаан хөрөө, зүсэх хэрэгслүүд, хөөс шахагч,
цохилтот өрөм гэх мэт.

Зүсэх багаж
Хаâтгайлжид цонх, хаалганы нүх гаргахад зориулж хэлбэр гаргах
буþу зүсэх багажууд шаардагдана.

72
 11-ð
Á¯ËÝÃ

55-р зураг. Дулаалгатай хаâтгайлжийг зүсэх хөрөө ба харуул

56-р зураг. Дулаалгатай хаâтгайлжийн хөөсний захыг өөлж тэгшлэх багажууд

73
 12-ð
Á¯ËÝÃ

12-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé
áàðèëãûí õàíà, äýýâðèéí õàâòãàéëæèéí
óãñðàëòûí òåõíîëîãè

12.1 Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¿òýýöèéí õàíûí óãñðàëò

Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийн ханын угсралтын дарааллыг
72-р зурагт үзүүллээ.

70-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцийн ханын угсралт

81
 ÄÓËÀÀËÃÀÒÀÉ ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÍ Á¯ÒÝÝÖÒÝÉ ÁÀÐÈËÃÛÍ ÕÀÍÀ, ÄÝÝÂÐÈÉÍ
ÕÀÂÒÃÀÉËÆÈÉÍ ÓÃÑÐÀËÒ

А- Суурийн шалы хучилтын бэхэлгээний боолтоор хөâөө

модыг бэхэлж, ирмэг захыг хөөсөөр чигжин битүүлж, ханын
хаâтгайлжтай холбох цаâууг түрхэнэ.
Б- Хөâөө модонд ханын хаâтгайлжийг углах маягаар босгож
угсарна.
В- Ханын хаâтгайлжийг хөâөөтэй бэхэлж боож өгнө.
Г- Бåтон дээр ханыг угсрах үåд даралтаар болоâсруулсан наамал
модоор хөâөөг хийж бэхлэх ба зай заâсрыг битүүлнэ.

Дулаалгатай хаâтгайлжийн булангийн доод залгаасыг найдâартай

бэхлэхийн тулд ханын булангийн хэсгийн õàâòàí болон хөөсийг зүсэж
аâаад доод бåтон суурь хучилттай бэхэлнэ. Үүний дараа энэ зайд
дулаалгын хөөсөө хийж, гадна дулаалгатай хаâтгайлжийн õàâòàíãààð
таглахыг 71-р зурагт үзүүллээ.

71-р зураг. Хана ба суурийн уулзварын бэхэлгээ

82
 13-ð
Á¯ËÝÃ

13-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé
áàðèëãûí ìåõàíèê ñèñòåìèéí
ñóóðèëóóëàëò

Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцтэй барилгад халаалтын системийг

пийшэнгээр халдаг эсвэл усан халаалтын сүлжээ зэргээр төлөвлөж
болно. Орон сууцны барилгын өвөл цагийн төлөвлөгдсөн температур
нь (1-р сарын температурын 2.5%-иар тооцсон) халаалтын систем нь
хүн тогтмол байх өрөөнүүдэд 18 oС, гал тогоо, бие засах өрөөнд 16 оС,
угаалгын ба шүршүүрийн өрөөнд 24 оС байлгах чадвартай байна. Халаалт
ба хөргөлтийн тоноглолын хүчин чадлыг “Халаалт, агаар сэлгэлт ба
кондиционер” БНбД 41-01-02 норм дүрмийн дагуу тодорхойлно.

13.1 Öàõèëãààí
Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцтэй барилгад цахилгааны утсыг
хэрхэн яâуулах, сантåхникийн хоолойг хэрхэн гаргах âэ? гэсэн асуулт
гарч байдаг. Энд энэ асуултын хариулт болгон хэд хэдэн шийдлийг
үзүүллээ.

79-р зураг. Дулаалгатай хавтгайлжин бүтээцэд цахилгааны утас сүвлэсэн байдал

87
 14-ð
Á¯ËÝÃ

14-ð á¿ëýã.
Äóëààëãàòàé õàâòãàéëæèí á¯òýýöòýé
áàðèëãûí ªíãªë㪪

14.1 Ãàäíà ºíãºë㺺

Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцийн хуâьд хүний ая тухтай
амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, ус үл нэâтрэх стандарт үйлдâэрлэлийн
бүтээгдэхүүнийг бий болгох үүднээс дулаалгатай хаâтгайлжин
бүтээцийн (SIPA) холбооноос 1999 онд архитåкторч, үйлдâэрлэгч,
барилгачдад зориулсан усны хамгаалалт дåталийг багтаасан угсрах
процåссын стандарт цогцыг болоâсруулах чиглэлд анхны алхмуудыг
хийсэн. Стандарт практикт араг ястай бусад төрлийн матåриалаар
хийсэн барилгын өнгөлгөөний сайдинг хэрэглэхээсээ өмнө хуйлмал
матåриалаар барилгаа орооно. Тэгâэл дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцэд
үүнийг хэрэглэх шаардлагагүй. Учир нь эдгээр матåриал нь ялангуяа
барилгын дотор талаас гадна тал руу чийг шилжихийг агаарын хаалт
болдог. Дулаалгатай хаâтгайлжид агаарын хаалтт хэрэггүй. Хаâтгайлжин
элåмåнтүүдийг хооронд нь цаâуудах, шурупдэх, хадах, хөөсөөр чигжих
үåд агаар орж, гарах заâсаргүй бин битүү болсон байна.
Дулаалгатай хаâтгайлжин бүтээцтэй барилгын гадна өнгөлгөөг
тухайн барьж байгаа бүтээцийн онцлогоос нь хамааруулан будах,
янз бүрийн матåриалаар өнгөлөх зэрэг арга хэмжээ аâч болно. Зарим
матåриалын хуâьд анхнаасаа гадна талыг өнгөлөх шаардлагагүй
үйлдâэрлэгдэж болно. Тухайлбал: МSolid компаний хуâьд магнåзитэн
хаâтгайлжин ханыг будах, эсâэл паалантай байдлаар үйлдâэрлэн
гаргадаг.

95
 Àøèãëàñàí ìàòåðèàë

1. Building with Structural Insulated Panel (SIPS ) Michael Morley, 2000,

USA
2. Панåли мåталличåскиå трåхслойныå с утåплитåлåм из минåральной
âаты на базальтоâой осноâå Тåхничåская информация ТИ 086-06
3. Барилгын буурь суурь Д.Дашжамц, Улаанбаатар
4. Төмөрбåтон бүтээц Г.Базар
4. Grafhic guide to frame construction Rob Thallon, 2009, USA
5. Thermocore panel systems Architectural detail binder 2000
6. БНбД 31-09-07 “Нэг айлын орон сууцны барилгын төлөâлөлт,
угсралт”
7. БНбД 31-09-05 “Шалны ажил”
8. БНбД 31-12-08 “Шал”
9. БНбД 31-08-05 “Дуу дулаан тусгаарлалтын ажил”
10. БНбД 31-07-05 “Дээâрийн ажил”
11. БНбД 31-02-03 “Дээâрийн хучлага”
12. БНбД 2.01.03-92/2003 “Барилгын дулаан тåхник”
13. Амины сууц Я.Шархүү, Л.Энэбиш, Ж.Гэрэлхүү, Ж.Сосор УБ 1990
14. Барилгын материал эдлэлийн лавлах Ж.Гэрэлхүү УБ 1984
15. Барилгын бүтээц Н.Даш УБ 2009
16. Металл бүтээцийн холбоос Я.Дүйнхэржав УБ 2007
17. ГОСТ 30971-2002 Швы монтажные узлов примыканий оконных
блоков к стеновым проемам
18. Precast and Prestressed concrete edition 5
19. http://panelsystem.barilga.mn
20. http://msolid.mn
21. http://komok.barilga.mn
22���. http://www.ntic.mn
23. www.google.com/structural insulated panel
24. Building With Structural Insulated Panels by Gary Pugh

104