Professional Documents
Culture Documents
Επιμέλεια ύλης:
Περήφανου Κλειώ
[ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ]
1
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Εισαγωγή στη σύνθεση
Οι περισσότερες λέξεις σχηματίστηκαν από άλλες με :
• παραγωγή (βλ. Α΄ Γυμνασίου) π.χ. δίκη δικαστής
• σύνθεση :είναι η ένωση δύο λέξεων για τη δημιουργία μιας τρίτης,
που ονομάζεται σύνθετη. π.χ.λόγος + γράφω λογογράφος
Κατά την παραγωγή ή σύνθεση συνήθως δεν παίρνονται ακέραιες οι λέξεις
π.χ. βαίνω βατός ναῦς + πήγ – νυμι ναυπηγός
Πώς παράγεται μια σύνθετη λέξη;
Γραμματική:
, δ, θ, π, β, φ) συναντά το – σ – ή το – ς (σε ονομαστική και κλητική ενικού και στη δοτική πληθυ
Παραδείγματα κλίσης:
Ενικός αριθμός
Ουρανικόληκτα Χειλικόληκτα Οδοντικόληκτα
2
Ονομ. ὁ φύλαξ (κ-ς) ὁ γύψ (π –ς) ἡ πατρίς( δ –ς)
Γενικ τοῦ φύλακ-ος τοῦ γυπ-ός τῆς πατρίδ –ος
ή τῷ φύλακ- ι τῷ γυπ -ί τῇ πατρίδ- ι
Δοτικ τόν φύλακ- α τόν γύπ- α τήν πατρίδ –α
ή (ὦ) φύλαξ (ὦ) γύψ (ὦ) πατρίς
Αιτια
τ.
Κλητ.
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οἱ φύλακ – ες οἱ γύπ– ες αἱ πατρίδ –ες
Γενικ τῶν φυλάκ-ων τῶν γυπ -ῶν τῶν πατρίδ – ων
ή τοῖς φύλαξ (κ –σ)ι τοῖς γυψ (π –σ)ί ταῖς πατρίς (δ –σ)ι
Δοτικ τούς φύλακ-ας τούς γύπ -ας τάς πατρίδ-ας
ή (ὦ) φύλακ-ες (ὦ) γύπ -ες (ὦ) πατρίδ-ες
Αιτια
τ.
Κλητ.
Ενικός αριθμός
σε -ην -ηνος σε -ων -ῶνος σε –ην - ένος σε –ων - όνος
Ονομ. ὁ Ἕλλην ὁ χειμών ὁ λιμήν ὁ ἄξων
Γενικ τοῦ Ἕλλην-ος τοῦ χειμῶν -ος τοῦ λιμέν-ος τοῦ ἄξον-ος
ή τῷ Ἕλλην- ι τῷ χειμών -ι τῷ λιμέν- ι τῷ ἄξον- ι
Δοτικ τόν Ἕλλην- α τόν χειμῶν -α τόν λιμέν- α τόν ἄξον- α
ή (ὦ) Ἕλλη-ν (ὦ) χειμώ-ν (ὦ) λιμή-ν (ὦ) ἄξο -ν
Αιτια
τ.
Κλητ.
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οἱ Ἕλλην– ες οἱ χειμῶν– ες οἱ λιμέν– ες οἱ ἄξον– ες
Γενικ τῶν Ἑλλήν-ων τῶν χειμών -ων τῶν λιμέν -ων τῶν ἀξόν -ων
ή τοῖς Ἕλλησ(ν – σ) τοῖς χειμώσ(ν – τοῖς λιμέσ(ν – τοῖς ἄξοσ(ν –
Δοτικ ι σ)ι σ)ι σ)ι
ή τούς Ἕλλην-ας τούς χειμῶν-ας τούς λιμέν-ας τούς ἄξον-ας
Αιτια (ὦ) Ἕλλην -ες (ὦ) χειμῶν -ες (ὦ) λιμέν -ες (ὦ) ἄξον -ες
τ.
3
Κλητ.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
α ή γ΄ κλίσης β΄ ή γ΄ κλίσης
Ουδέτερο γ΄ κλίσης σε –μα (-ματος
β΄ κλίσης
ών δευτερόκλιτων ή
μετασχηματίζεται καιτριτόκλιτων
λήγει σε – οουσιαστικών μετασχηματίζεται
-, κατά αναλογία και λήγει σε – α – ή –η - , κατά
προς τα δευτερόκλιτα
++φέρω θανατηφόροςΤο θέμα ή μένει ολόκληρο ή αποβάλλει τους δύο τελευταίους φθόγγους – ατ
ηένειτέμνω ὑλοτόμος
αμετάβλητο π.χ. ξύλον + κόπτω ξυλοκόπος
Γραμματική:
4
τ.
Κλητ.
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οἱ κλητῆρ– ες οἱ πράκτορ-ες οἱ πατέρ– ες οἱ ἄνδρ– ες
Γενικ τῶν κλητήρ-ων τῶν πρακτόρ-ων τῶν πατέρ τῶν ἀνδρ-ῶν
ή τοῖς κλητῆρ– σι τοῖς πράκτορ –σι -ων τοῖς ἀνδρ-ά–σι
Δοτικ τούςκλητῆρ-ας τούς πράκτορ-ας τοῖς πατρ-ά-σι τούς ἄνδρ-ας
ή (ὦ) κλητῆρ -ες (ὦ) πράκτορ -ες τούς πατέρ-ας (ὦ) ἄνδρ -ες
Αιτια (ὦ) πατέρ -ες
τ.
Κλητ.
Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε ωρ- ορος (π.χ. ὁ πράκτωρ) σχηματίζουν την
κλητική του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα τους (π.χ. (ὦ) πρᾶκτορ).
Ο χαρακτήρας λ και ρ μπροστά από το – σ - της κατάληξης παραμείνει,
ενώ ο χαρακτήρας ν μπροστά από το σ της κατάληξης αποβάλλεται π.χ.
τοῖς πράκτορ –σι, τοις λιμέσ(ν –σ)ι.
ΣΙΓΜΟΛΗΚΤΑ – Παραδείγματα
Τα συγκοπτόμενα σχηματίζουνκλίσης:
την κλητική του ενικού όμοια με το
Ενικός
αδύνατο θέμα και τονίζονται στηναριθμός
αρχική συλλαβή π.χ. (ὦ) πάτερ, (ὦ)
σε –ης -ους σε –ης - έους ουδέτερα σε –ος -ους
Ονομ. ὁ Σωκράτ-ης ὁ Περικλ-ῆς το ἔδαφ-ος
Γενικ τοῦ Σωκράτ-ους τοῦ Περικλ-έους τοῦ ἐδάφ-ους
ή τῷ Σωκράτ-ει τῷ Περικλ-εῖ τῷ ἐδάφ-ει
Δοτικ τόν Σωκράτ-η τόν Περικλ-έα το ἔδαφ-ος
ή (ὦ) Σώκρατ-ες (ὦ) Περίκλ-εις (ὦ) ἔδαφ-ος
Αιτια
τ.
Κλητ.
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οἱ Σωκράτ-αι οἱ Περικλ-εῖς τά ἐδάφ-η
Γενικ τῶν Σωκρατ-ῶν τῶν Περικλ-έων τῶν ἐδαφ-ῶν
ή τοῖς Σωκράτ-αις - τοῖς ἐδάφ-εσι
Δοτικ τους Σωκράτ-ας τούς Περικλ-εῖς τά ἐδάφ-η
ή (ὦ) Σωκράτ-αι (ὦ) Περικλ-εῖς (ὦ) ἐδάφ-η
Αιτια
τ.
Κλητ.
Συντακτικό:
5
Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις, κύριες ή δευτερεύουσες του ίδιου είδους ή όροι
της πρότασης του ίδιου είδους συνδέονται ισότιμα και τάσσονται η μία δίπλα στην
άλλη
π.χ. Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα φιλοφίλον καί φιλόπατριν εἶναι.
Ἐγώ ὑπηρετῶ μέν τοῖς θεοις καί ὀρέγομαι ἀεί πλειόνων
Η σύνδεση αυτή γίνεται με τους παρατακτικούς συνδέσμους:
Συμπλεκτικούς: τέ, καί, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ Αντιθετικούς: μέν, δε, μέντοι,
αλλά, μήν, καίτοι, κ.α. Αιτιολογικούς: γάρ. Διαζευκτικούς : ή
Συμπερασματικούς: ἄρα, δή, ουν, οὔκουν, κ.α.
Ασκήσεις
1. Να σχηματίσετε τις λέξεις:
• νίκη + φέρω • παῖς + νόμος
• ἔλαφος + βάλλω • αἷμα + στάζω
• ναῦς + μάχομαι • ἀκτῖς (-νος) + βάλλω
• λαμπὰς (-άδος) + φέρω • ἀγορὰ + νόμος
• φύλλον + βάλλω • παῖς + ἄγω
• βιβλίον + γράφω • ἀγγελία + φέρω
6
Πείθοντο (=ὑπάκουαν), ἐπεῖ ἐφοβοῦντο.
Δέδοικα (φοβοῦμαι), μή οὐ στρατός ἴξῃ (=φτάσει).
Ἐρήσομαι (=θά ρωτήσω) ὅστις ἐστίν ὁ διδάσκαλος.
Δημάδης εὐδοκίμησεν εἰπών ὅτι δι’αἴματος ὁ Δράκων τούς νόμους
συνέγραψεν.
Ὁ ἱστορικός συγγράφει τήν ἱστορίαν καί τήν ἀλήθειαν ἐρευνᾷ.
Χρή τούς ἐχθρούς εὐλογεῖν, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο.
Ἀβροκόμας τά πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μή Κῦρος διαβῇ.
Μηδείς θρηνείτω πενίαν οὔτε φοβείσθω θάνατον.
Ἔθνη καί πόλεις πολέμιοι ἔστε.
Ὁ πατήρ καί ἡ μήτηρ κήδονται τῆς θυγατρός.
Ὁ κόραξ καλούς ὄνυχας καί πτέρυγας ἔχει.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
Γραμματική:
Tα επίθετα αυτά :
Γ΄ κλίση επιθέτων • Είναι γενικώς οξύτονα π.χ.
βαθύς, βραδύς κ.α. Βαρύτονα
Στη γ΄ κλίση επιθέτων ανήκουν τα επίθετα τωνείναι μόνο
οποίων τοτα: θῆλυς, και
αρσενικό θήλεια,
το
θῆλυ και το ἥμισυς, ἡμίσεια,
ουδέτερο γένος τουλάχιστον κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση ουσιαστικών.
Φωνηεντόληκτα σε –ύς – ἥμισυ.
• Έχουν δύο θέματα:
εια - ύ -υ: σχηματίζουν με αυτό
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο ονομαστική, αιτιατική και
Ενικός αριθμός κλητική
Ονομ. βαθ-ύς βαθεῖα βαθ-ύ -ε: σχηματίζουν όλες τις
Γενικ βαθέ-ος βαθείας βαθ-έος υπόλοιπες πτώσεις.
• Την κλητική ενικού του αρσενικού
τη σχηματίζουν χωρίς κατάληξη
7
, όμοια με την ονομαστική και την
αιτιατική και κλητική του
πληθυντικού όμοια με την
ονομαστική πληθυντικού.
ή βαθ-εῖ βαθειᾳ βαθ-εῖ
Δοτικ βαθ-ύν βαθεῖαν βαθ-ύ
ή βαθ-ύ βαθεῖα βαθ-ύ
Αιτια
τ.
Κλητ
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. βαθ-εῖς βαθεῖαι βαθ-έα
Γενικ βαθ-έων βαθείων βαθ-έων
ή βαθ- βαθείαις βαθ-
Δοτικ έσι(ν) βαθεῖας έσι(ν)
ή βαθ-εῖς βαθεῖαι βαθ-έα
Αιτια βαθ-εῖς βαθ-έα
τ.
Κλητ
Παραδείγματα κλίσης:
Ο Μέλλοντας
Ενεργητική φωνήδεν έχει Υποτακτική
Ενεστώτας Στο θέμα του αορίστου διατηρείται ο χρονικός χαρακτήρας – σ -, όχι
Αόριστος
λύ – ω λύ –σ –ω
λύ- ῃς λύ –σ –ῃς
λύ –ῃ λύ –σ – ῃ
λύ- ωμεν λύ- σ- ωμεν
λύ – ητε λύ- σ –ητε
λύ –ωσι(ν) λύ- σ –ωσι(ν)
Ασκήσεις :
8
1.Να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις:
Θερμαί + πῦλαι κακή + ψυχή
εἰς + ὀφθαλμός βραδύς + πούς
ὀξύς + θυμός ευθύς + γραμμή
δύο + μήν τέτταρες + πήχυς
ἄκρα + πόλις πέντε + οβολός
ἕξ + ἔτος ταχύς + πτερόν
ΕΝΟΤΗΤΑ 5
Πρώτο συνθετικό: λέξη κλιτή –ρήμα:
όταν το πρώτο συνθετικό είναι ρήμα, τότε το σύνθετο σχηματίζεται από 2
θέματα :
το ρηματικό (δηλ. το θέμα του ρήματος στον ενεστώτα(
το χρονικό (δηλ. το θέμα του ρήματος στον αόριστο ή το μέλλοντα).
Το θέμα μένει αμετάβλητο: Το θέμα μετασχηματίζεται:
αν το β΄συνθετικό αρχίζει από Αν το β΄συνθετικό αρχίζει από
φωνήεν σύμφωνο, οπότε παίρνει το φωνήεν ε ή ι
π.χ. ἔχω + ἔγγυον ἐχ- έγγυος . ήη
π.χ. ἔχω + φρήν ἐχ –έ- φρων.
Γραμματική:
Πληθυντικός
γενική ἀλλήλων ἀλλήλων ἀλλήλων
δοτική ἀλλήλοις ἀλλήλαις ἀλλήλοις
αἰτιατι ἀλλήλους ἀλλήλας ἄλληλα Συντακτικό:
κή
ΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ
ΡΗΜΑΤΑ - ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
10
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Ειδ
Εξαρτάται από ρήματα λεκτικά (λέγω) ,γνωστικά (γιγνώσκω), αισθήσεως(
ικό
ὁρῶ) ,δοξαστικά (ἡγοῦμαι),Παίρνει άρνηση ου και το συναντούμε σε όλους
τους χρόνους (μετάφραση: ότι).
τελ Εξαρτάται από εκφράσεις ή ρήματα: εφετικά(εφίημι), δυνητικά(δύναμαι),
ικό κελευστικά(κελεύω), προτρεπτικά, κωλυτικά ή απαγορευτικά(κωλύω) και
τα συγγενικά τους. Παίρνει άρνηση μή(σπάνια ου)και το συναντούμε σε
όλους τους χρόνους εκτός του μέλλοντα (μετάφραση :να).
Τ Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι ίδιο με το υποκείμενο του
α ρήματος, τότε έχουμε ταυτοπροσωπία. Στην ταυτοπροσωπία το
υ
τ
υποκείμενο του απαρεμφάτου παραλείπεται και εννοείται στην
ο ονομαστική.
π Π.χ. οι στρατιωται ουκ έφασαν ιέναι(ενν. οι στρατιώται).
ρ
ο
σ
ω
πί
α
Ε Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από το
τ υποκείμενο του ρήματος, τότε έχουμε ετεροπροσωπία. Στην
ε ετεροπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε αιτιατική. Π.χ.
ρ Σωκράτης πάντα ηγειτο θεους ειδέναι.
ε Στις απρόσωπες συντάξεις το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι συχνά
ο το ίδιο με τη δοτική προσωπική, έχουμε πάντα ετεροπροσωπία και
π εννοείται στην αιτιατική
ρ π.χ. Τοις ιδιωταις εξεστι τας δαπάνας συντεμνειν (ενν.τους ιδιωτας).
ο Κίνδυνος εστί πολλούς απόλλυσθαι
σ
ω
πί
α
Προσωπικά λέγονται τα ρήματα που δέχονται ως υποκείμενο όνομα π.χ. Ὁ
Περικλῆς ἦν στρατηγός
Απρόσωπα λέγονται τα ρήματα τα οποία βρίσκονται στο γ' ενικό πρόσωπο και
δεν δέχονται ως υποκείμενο όνομα, αλλά απαρέμφατο ή δευτερεύουσα
πρόταση.
π.χ. Λέγεται Ὅμηρον εἶναι τυφλόν.
Απρόσωπη έκφραση λέγεται αυτή που σχηματίζεται με το ἐστί +
ουσιαστικό.
π.χ. καιρός(ἐστί) εἰδέναι ἡμᾶς ταῦτα .
Υ Τα απρόσωπα ρήματα δέχονται ως υποκείμενο:
π άναρθρο απαρέμφατο + δοτική προσωπική(δηλώνει το πρόσωπο
ο το οποίο ενεργεί στην απρόσωπη σύνταξη)
κ δευτερεύουσα πρόταση: α) ειδική πρότας β) πλάγια ερωτηματική
εί πρόταση, γ) ενδοιαστική πρόταση.
μ
ε
ν
ο
Α δεῖ = πρέπει λέγεται
11
Ασκήσεις :
Να σχηματιστούν οι σύνθετες λέξεις:
1. ρίπτω ( χρον. θέμα ριψ -) + 6. χαίρω + κακός
ἀσπίς 7. στρέφω ( χρον. θέμα στρεψ-) + δίκη
2. κρύπτω (χρον. θέμα κρύψ-) + 8. φεύγω( χρον. θέμα φυγ-) + πόνος
νοῦς 9. σείω ( χρον. θέμα σεισ-) + ἄχθος
3. λείπω( χρον. θέμα λείψ-) + ( =βάρος)
ἀνήρ 10.ἄρχω + τέκτων (= οικοδόμος)
4. φθίνω + ὀπώρα
5. ἔχω + μῦθος
Γραμματική:
Παραδείγματα κλίσης:
13
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Αρσενικό Ουδέτερο
Θηλυκό
Ενικός αριθμός
Ονομ. ὁ ἠ ἀληθ-ὴς τὸ ἀληθ-ὲς σώφρ-ων σῶφρ-ον
Γενικ τοῦ τῆ ἀληθ-οῦς τοῦ ἀληθ-οῦς σώφρον-ος σώφρον-ος
ήΤα σιγμόληκτα
τῷ ς επίθετα:
ἀληθ-εῖ τῷ ἀληθ-εῖ σώφρον-ι σώφρον-ι
• Έχουν θέμα σε -εσ-
Δοτικ τὸν τῇ ἀληθ-ῆ τὸ ἀληθ-ὲς σώφρον-α σῶφρον
• Η ονομαστική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη με την έκταση του –ε- σε –
ή η-. ὦ τὴ ἀληθ-ές ὦ ἀληθ-ὲς σῶφρον σῶφρον
Αιτια
• Τα επίθεταν που δεν τονίζονται στη λήγουσα και είναι υπερδισύλλαβα, όπως ὁ
τ. συνήθης, ανεβάζουν
ὦ τον τόνο στην κλητική ενικού του αρσενικού και θηλυκού
Κλητγένους και στις τρεις όμοιες πτώσεις ενικού του ουδετέρου.
• Στη γενική πληθυντικού Πληθυντικός αριθμός .
τονίζονται στην παραλήγουσα
Ονομ. οἱ αἱ ἀληθ-εῖς τὰ ἀληθ-ῆ σώφρον-ες σώφρον-α
Γενικ τῶν τῶν ἀληθ-ῶν τῶν ἀληθ-ῶν σωφρόν-ων σωφρόν-ων
ή τοῖ ταῖ ἀληθ- τοῖς ἀληθ-
ς ς έσι τὰ έσι σώφρο-σι σώφρο-σι
Δοτικ τοὺ τὰς ἀληθ-εῖς ὦ ἀληθ-ῆ σώφρον-ας σώφρον-α
ή ς ὦ ἀληθ-εῖς ἀληθ-ῆ σώφρον-ες σώφρον-α
Αιτια ὦ
τ.
Κλητ
Τα ερρινόληκτα επίθετα σε –ων, -ον:
Έχουν την κλητική ενικού όμοια με το θέμα.
Όταν είναι σύνθετα κανονικά στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική
ενικούτου ουδέτερου ανεβάζουν τον τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την
τελευταία συλλαβή του α΄ συνθετικού π.χ. ευδαίμων (ὦ) εὔδαιμον, αλλά
μεγαλόφρων (ὦ) μεγαλόφρον
14
τ.
Κλητ.
Ασκήσεις:
1.Να αναγνωρίσετε το συνθετικά των λέξεων:
ἀγχίνους ἀτενής(=πολύ τεντωμένος)
διχόβουλος κατέρχομαι
ὁμογάστριος ὑπόδικος
ἄνανδρος δύσλυτος
ἀείμνηστος παλίρροια
εὐτυχὴς νηνεμία (=έλλειψη ανέμων)
καθορῶ ἁπλοῦς
παράλογος ἀνίκανος
χαμαίζηλος ὁμοεθνής
παλινδρόμησις ἀνάγω
εὐγενὴς νηπενθής (=που δεν πενθεί
ζάμπλουτος ἡμίθεος
ἀδελφός<ἀ=αθροιστικό+δελφύς=κοιλι δύσβατος
ά
15
5. Εὑρήσεις τοὺς μὲν (ἄφρων) πολλούς, τοὺς δὲ (ἐλεήμων)
σπανίους.
6. Τοὺς (ὑπέρφρων) νεανίας ὁ χρόνος ποιήσει (σώφρων).
7. Πολλάκις οἱ πλούσιοι θυμὸν οὐκ (ἐλεήμων) οὐκ ἔχουσι.
8. Τὸ γενόμενον (ἀσφαλὴς), τὸ μέλλον (ἀσαφὴς).
9. (εὐδαίμων) ἐστὶν ὁ τὸ μὲν σῶμα [;] (ὑγιὴς), τὴν δὲ ψυχὴν
εὐπαίδευτος.
10.Λέγων τ' (ἀληθὴς) οὐ σφάλλει ποτέ.
11. (ἄφρων) ἀνθρώποις ἡ γλῶττα προτρέχει τῆς διανοίας.
12. Οὐκ ἐξάγουσι καρπὸν οἱ (ψευδής) λόγοι.
13. Οἱ Σπαρτιᾶται (εὐδαίμων) ἑαυτοὺς ἐλογίζοντο.
14. Τῷ (εὐγενής) παιδὶ τιμὴ προσήκει.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Δεύτερο συνθετικό : λέξη κλιτή – ουσιαστικό:
το β’Μετασχηματίζεται
β’ συνθετικό μένει αμετάβλητο σε :
συνθετικό μένει αμετάβλητο
δευτερόκλιτα
π.χ. στερ. 16
επίθετα
ἄ + θάνατος σε –ος (δικατάληκτα) π.χ. στερ. ἄ + ἀρχή
ἀθάνατος
. πρῶτον + ἀγωνιστής πρωταγωνιστής
δευτερόκλιτα επίθετα σε –ιος (δικατάληκτα) π.χ. ἐπί + θάλασσα
τριτόκλιτα επίθετα σε -ης, -ες (δικατάληκτα) π.χ. ευ + τέλος
Γραμματική:
Ενεργητική φωνή
Οι δίφθογγοι –Αόριστος
Ενεστώτ Μέλλοντας οι- και – αι- στις καταλήξεις της ευκτικής είναι πάντα μακρ
ας Η ευκτική αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
λύ – οιμι λύ –σ- οιμι λύ –σ –αιμι
λύ- οις λύ- σ- οις λύ –σ –αις
λύ –οι λύ –σ -οι λύ –σ – αι
λύ- οιμεν λύ- σ- λύ- σ-
λύ – οιτε οιμεν αιμεν
λύ –οιεν λύ – σ- λύ- σ –αιτε
οιτε λύ- σ –αιεν
λύ –σ -οιεν
Ενικός
Αρσ. Θηλ. Ουδ. Αρσ. Θηλ. Ουδ.
ὅς ἥ ὅ ὅστις ἥτις ὅ,τι
οὗ ἧς οὗ οὗτινος / ἧστινος οὗτινος /ὅτου
17
ὅτου ᾗτινι ᾧτινι/ ὅτῳ
ᾧ ᾗ ᾧ
ᾧτινι/ὅτῳ ἥντινα ὅ,τι
ὅν ἥν ὅ
ὅντινα
Πληθυντικός
οἵ αἵ ἅ οἵτινες αἵτινες ἅτινα ἤ ἅττα
ὧν ὧν ὧν ὧντινων ὧντινων ὧντινων
οἷς αἷς οἷς οἷστισι(ν) αἷστισι(ν) οἷστισι(ν)
οὕς ἅς ἅ οὕστινας ἅστινας ἅτινα ἤ ἅττα
19
ΕΝΟΤΗΤΑ 8
Δεύτερο συνθετικό : λέξη κλιτή – επίθετο:
Το επίθετο ως δεύτερο συνθετικό παραμένει αμετάβλητο,
γιατί η σύνθετη λέξη είναι κι αυτή επίθετο με την ίδια
κατάληξη:
π.χ. ἄ στερ. + βατός ἄβατος
Γραμματική:
ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομ πᾶς (< πάντ-ς) πᾶσα πᾶν(< πάντ-)
. παντ-ός πάσης παντ-ός
γεν. παντ-ί πάσῃ παντ-ί
δοτ. πάντ-α πᾶσαν πᾶν (<πάντ-)
αιτ. πᾶς (< πάντ-ς) πᾶσα πᾶν (<πάντ-)
κλητ
.
πληθυντικός αριθμός
ονομ πάντ-ες πᾶσαι πάντ-α
. πάντ-ων πασῶν πάντ-ων
γεν. πᾶσι(< πάντ-σι) πάσαις πᾶσι(< πάντ-σι)
δοτ. πάντ-ας πάσας πάντ-α
αιτ. πάντ-ες πᾶσαι πάντ-α
κλητ
20
.
Συντακτικό:
Ασκήσεις:
1.Να αναγνωρίσετε τα συνθετικά των λέξεων:
δύσβατος ἀξιοθαύμαστος
άδηλος εύδηλος
ἄγνωστος παμμέγας
πάγκαλος ἀσυνήθης
πάνσοφος ἀνώμαλος
ἄνισος πασίδηλος
οὗτος
κωλύω
θύω
σχολάζω
οὗτοι
κρύπτω
γράφω
ἀθροίζω
ΕΝΟΤΗΤΑ 9
Δεύτερο συνθετικό : λέξη κλιτή – ρήμα:
ς από πρόθεση, σχηματίζεται παρασύνθετο ρήμα (σε –έω –ω), δηλ. ρήμα, που προέρχεται από σ
β’ συνθετικό: ρήμα
παίρνει
θετη λέξη: ουσιαστικό ή επίθετοτις καταλήξεις::
– ς π.χ. Ολυμπία + νικω ολυμπιονίκης
–ος (ουσιαστικά β’ κλίσης) π.χ. ναυς + πήγνυμι ναυπηγός
23
-ής, -ές ( επίθετα γ’ κλίσης) π.χ. α στερ. + μανθάνω αμαθής
της (ουσιαστικά α’κλίσης) π.χ. προ + δίδωμι προδότης
–ωρ (γεν. - ορος, ουσιαστικά γ’κλίσης)
Συντακτικό:
Επιρρηματική μετοχή
Τ Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα . Δηλώνει το μέσο ή τον τρόπο και
ρ τις συνθήκες με τις οποίες γίνεται κάτι .Μεταφράζεται :
ο με το να +ρήμα 2.,χωρίς να + ρήμα(αν έχει άρνηση) ,3.ό(ω)ντας ,4.με
π επίρρημα
ι π.χ. Χρή σε θαρρουντα ( έχοντας θάρρος /με το να έχεις θάρρος)
κ λέγειν ταληθές.
ή
Αι Δηλώνει την αιτία για την οποία γίνεται κάτι. Αναλύεται σε αιτιολογική
τι
πρόταση
ο
λ
π.χ. όντος (επειδή πράγματι ήταν)τοῦ πυκνοῦ δάσους οὐχ ἐώρων(=δεν
ο έβλεπαν)
γι
κ
ή
Τ Δηλώνει το σκοπό για τον οποίο γίνεται αυτό που λέει το ρήμα.
ε Βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα .Εξαρτάται από ρήματα κίνησης ή
λι σκόπιμης ενέργειας.
κ π.χ. το στράτευμα παρεσκευάζετο(=προετοιμαζόταν)ως
ή μαχούμενον(για να μάχεται)
24
Ε
ν Δηλώνει εναντίωση ή παραχώρηση . Αναλύεται σε εναντιωματική-
α παραχωρητική πρόταση.
ν π.χ. Μέγας γέγονε Φίλιππος ἀσθενής ών(àαν και ήταν …) κατ’ αρχάς
τι
ω
μ
α
τι
κ
ή
✔ Συνημμένη λέγεται η μετοχή της οποίας το υποκείμενο είναι και άλλος όρος της
πρότασης, έχει δηλαδή και άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση που ανήκει
η μετοχή .
π.χ. Ορῶμεν πάντα ἀληθῆ όντα (η μτχ όντα είναι συνημμένη γιατί το υποκείμενο
της [πάντα]
είναι και αντικείμενο του ρήματος .)
✔ Απόλυτη λέγεται η μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν είναι και άλλος
όρος της πρότασης , αλλά αποκλειστικά και μόνο υποκείμενο της
μετοχής . Απόλυτες μετοχές είναι μόνο οι επιρρηματικές.
π.χ. Τούτων λεχθέντων διέλυσε την σύνοδον ο Αγησίλαος .(η μετοχή
λεχθέντων είναι γενική απόλυτη μετοχή με υποκείμενο της το τούτων )
Γενική απόλυτη μετοχή :
σε γενική απόλυτη βρίσκονται μόνο οι μετοχές προσωπικών ρημάτων.
Το υποκείμενο της γενικής απόλυτης βρίσκεται σε γενική πτώση .
π.χ. Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύται
Κατηγορηματική μετοχή
Η κατηγορηματική μετοχή χρησιμεύει ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός
προσδιορισμός. Πάντα είναι χωρίς άρθρο(μετάφραση: να, ότι). π.χ.
Ευθύδημος έχαιρεν ακούων ταυτα.
Κατηγορηματική μετοχή παίρνουν τα ρήματα:
ειμί ,γίγνομαι ,υπάρχω ,τυγχάνω,φθάνω ,φανερός ειμί ,δῆλος ειμί .
Τα ρήματα ψυχικού πάθους
Όσα ρήματα δηλώνουν επάρκεια ,πλησμονή ,απόλαυση .
Όσα δηλώνουν έναρξη ,λήξη ,ανοχή ,ολιγωρία ,υπομονή ,επιμονή ,καρτερία,
κόπωση
Όσα δηλώνουν ευεργεσία ,ευτυχία ,χάρη ,αδικία ,υπεροχή ,νίκη ,ήττα .
Όσα δηλώνουν αίσθηση ,μάθηση ,γνώση ,μνήμη .
Όσα δηλώνουν αγγελία ,έλεγχο, δήλωση.
25
Ασκήσεις:
1.Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις:
ἀνά + τρέφω δύσ + τυγχάνω
ἀντί + γράφω πρό + δίδωμι
ἀ στερ. + σέβω ὑπό + κλέπτω
ζωή + γράφω χρυσοῦς + θηράω-ω
γαία + μετρέω –ῶ λόγος + γράφω
τάξις + άρχω ἀ στερ. + πείθομαι
νύξ + φυλάττω γόνυ (=γόνατο) + πίπτω
ἔργον + δίδωμι θάλασσα + κρατέω-ῶ
ξίφος + μάχομαι ἀρχή + ηγέομαι-οῦμαι
26
Αἰσχύνομαι(=ντρέπομαι) μανθάνων τοιαῦτα.
Ὁ Ἡρακλῆς τέθνηκε(<θνήσκω = πεθαίνω) Διός ὑιός ὤν.
Ἀριστείδης δίκαιος ὤν ἐτιμᾶτο ὑπό τοῦ πλήθους.
ΕΝΟΤΗΤΑ 11
Δεύτερο συνθετικό : λέξη άκλιτη:
Γραμματική:
#Η προστακτική δεν έχει α΄ εν. και α΄ πληθ. πρόσωπο (όπως και στη ν.ε.).
#Προστακτική έχουν ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος (βλ.
επόμενη Ενότητα). #Οι τύποι προστακτικής παίρνουν άρνηση μή.
#Η προστακτική αορίστου, όπως και η υποτακτική και η ευκτική, δεν
δέχεται αύξηση!
#Η προστακτική αορίστου παρουσιάζει το χαρακτηριστικό για τον μέλλοντα
και τον αόριστο -σ- μετά το θέμα του ρήματος.
#Το χαρακτηριστικό φωνήεν της προστακτικής αορίστου είναι το -α- (αντί
για το -ε-της προστακτικής ενεστώτα).
#Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν την προστακτική αορίστου με τις
γνωστές αλλαγές στο θέμα τους.
Συντακτικό:
27
απαγόρευση ή αποτροπή με άρνηση μή, για να πάψει να γίνεται κάτι
π.χ. Αντιβολήσει και ικετεύσει ὑμᾶς «μη ελεεῖτε»(=θα σας παρακαλέσει και θα σας
ικετεύσει «μη δείχνετε έλεος»). Μή θορυβειτε.
παραχώρηση ή συγκατάθεση για κάτι που το δέχεται συγκαταβατικά ή
υποθετικά ο ομιλητής
π.χ. Ούτως εχέτω ,ως συ λέγεις (=έτσι ας έχουν ,όπως τα λες εσύ)
ευχή ή κατάρα π.χ. Υγίαινε(=να έχεις υγεία) Έρρε ἐς κόρακας(=πήγαινε στα
τσακίδια)
παράκληση (ή δέηση)
π.χ. Προς θεῶν ικετεύω ὑμᾶς ,ελεήσατε με(=στο όνομα των θεών σας ικετεύω,
λυπηθείτε με)
παραίνεση(προς κατώτερους) ή συμβουλή .Στην προστακτική αυτή
προτάσσονται συχνά τα μόρια άγε ,ίθι ,φέρε.
π.χ. τους μεν θεούς φοβοῦ ,τους δε γονεῖς τίμα =να σέβεσαι τους θεούς και να
τιμάς τους γονείς
Ασκήσεις:
1)Να μεταφέρετε τους τύπους των ρημάτων στην προστακτική ενεστώτα και
αορίστου διατηρώντας σταθερά το πρόσωπο και τον αριθμό:
Ενεστώτας Αόριστος
γράφεις
ἀλλάττει
κλέπτετε
Ενεστώτας Αόριστος
κρύπτουσιν
πράττετε
ἀκούεις
2) Να γράψετε στα ρήματα που ακολουθούν στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή
ό,τι ζητείται για το καθένα:
κλέψαντες: γ΄ ενικό
προστακτικής…………………………………………………………………….
κολάζειν: β΄ ενικό
προστακτικής…………………………………………………………………………..
ἔγραψεν: β΄ ενικό
προστακτικής…………………………………………………………………………….
ἔταξε: γ΄ πληθυντικό
προστακτικής……………………………………………………………………
νομίζειν: γ΄ πληθυντικό προστακτικής
……………………………………………………………..
28
ΕΝΟΤΗΤΑ 12
Νόθα σύνθετα:
Ανώμαλα ουσιαστικά:
α. πολύς, πολλή, πολύ
ενικός αριθμός
29
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομ. πολύς πολλή πολύ
γεν. πολλοῦ πολλῆς πολλοῦ
δοτ. πολλῷ πολλῇ πολλῷ
αιτ. πολύν πολλήν πολύ
κλητ. πολύ πολλή πολύ
πληθυντικός αριθμός
ονομ. πολλοί πολλαί πολλά
γεν. πολλῶν πολλῶν πολλῶν
δοτ. πολλοῖς πολλαῖς πολλοῖς
αιτ. πολλούς πολλάς πολλά
κλητ. πολλοί πολλαί πολλά
Ασκήσεις:
Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις:
νέα + πόλις πᾶς( δοτ.πᾶσι) + φαίνομαι
ναῦς (γεν. νεώς) + οικος νοῦς (αιτ.νοῦν) + ἔχω
Ἕλλη (γεν.Ἕλλης )+ πόντος φῶς + φέρω
πᾶς (δοτ.πᾶσι )+ γνωστός δόρυ + φέρω
πῦρ (γεν.πυρί) = φλέγω η ἔως (= το πρωί) + φέρω
Πέλοψ (γεν. Πέλοπος) + νῆσος
ΕΝΟΤΗΤΑ 13
Παρασύνθετα:
Γραμματική:
ΕΝΟΤΗΤΑ 14
Άλλοι τρόποι σχηματισμού λέξεων μεταφορική
χρήση λέξεων
1. Ονοματοποιία
Είναι ο σχηματισμός λέξεων (ονομάτων ή ρημάτων) από μίμηση ήχων. Οι
λέξεις αυτές λέγονται ονοματοποιημένες. Σχηματίστηκαν από:
α) μίμηση φυσικών ήχων π.χ. παφλάζω (=ηχώ με θόρυβο) πάφλασμα.
β) μίμηση ήχων ή θορύβων τους οποίους προκαλούν αντικείμενα π.χ.
τρίζω τριγμός.
γ) μίμηση ανθρώπινων επιφωνημάτων π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμι.
δ) μίμηση της φωνής των ζώων π.χ. κραυγάζω (= βγάζω δυνατή φωνή, για
σκύλους, κοράκια κ.α.).
32
2. Αλλαγή γραμματικού είδους
Όταν μία λέξη μεταπίπτει από ένα μέρος του λόγου σε άλλο, τότε υπάρχει
αλλαγή του γραμματικού είδους ή αλλιώς καταχρηστική παραγωγή. Π.χ.
στη φράση «μαντική τέχνη» (όπου το μαντική ήταν επίθετο που προσδιόριζε
το ουσ. τέχνη), μετά την παράλειψη του τέχνη το επίθετο πήρε τη θέση του. Η
αλλαγή του γραμματικού είδους είναι συχνή σε:
α) κύρια ονόματα, π.χ. Φαῖδρος < φαιδρός, Θάλλων < μτχ. ενεστ.. ρ. θάλλω
β) τοπωνύμια, π.χ. Σικυών < σικυών(=περιεκτικό, τόπος που παράγονται
αγγούρια<σικύος).
γ) επίθετα ή μετοχές που χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά, π.χ. ἡ
ἐπιοῦσα (ενν. ἡμέρα),
ὁ σοφός (ενν. ἄνθρωπος)
δ) επιθετικές μετοχές που χρησιμοποιούνται ως επίθετα, π.χ. τό ζέον
ὕδωρ (αντί: τό θερμόν).
Συντακτικό:
Οι προσδιορισμοί
Π ο κατηγορίες είδη παραδείγματα
ρ μ παράθεση Aρχίδαμoς ,ὁ Βασιλεύς .
ο ο επεξήγηση Ὁ κοινός ἰατρός σε θεραπεύσει,
σ μ Ομοιόπτωτοι χρόνος.
δι α επιθετικός Μισῶ τον κακόν ἄνδρα..
ο τι κατηγορηματ Ο Αγησίλαος φαιδρῷ τῷ προσώπῳ
ρι κ ικός ἐκέλευσεν
σ οί σε γενική Σωκράτης ἦν σοφώτατος Ἀθηναίων
μ
σε δοτική Σύμμαχοι Λακεδαιμονίοις
οί
Ετερόπτωτοι ὑπάρχομεν.
σε αιτιατική Σκόπει πῶς ἄν βελτίω τήν ψυχήν
γένοιο.
ε μορφές σημασίες παραδείγματα
πι α. επιρρήματα τόπος, Ἐνταῦθα Κύρου βασίλεια (=
33
ρ ανάκτορα) ἦν.
ρ β. πλάγιες Τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ἀφίκοντο ἐπί τόν
η πτώσεις χρόνος ποταμόν.
μ
γ.επιρρηματικ τρόπος, Πάτριον (= είναι πατροπαράδοτο)
α
ές μέσο, ἡμῖν ἐκ τῶν πόνων τας ἀρετάς
τι
μετοχές όργανο, κτᾶσθαι.
κ
δ. δευτ. επιρρ. συνοδεία Πόσου (= με ποια αμοιβή) διδάσκει
οί
προτάσεις ποσό, αιτία, Εὔηνος;
ε. εμπρόθετες σκοπός, Λιμῷ ἀπέθανον (αιτία)
φράσεις αποτέλεσμα
στ. αναφορά Εὖ ἔχω τό σῶμα καί τήν ψυχήν.
απαρέμφατα όρος ή
προϋπόθεση Ἔφασαν ἀποδώσειν τούς νεκρούς,
εναντίωση, ἐφ’ ᾧ (= υπό τον όρο) μή καίειν
ζ. παραχώρησ τας οἰκίας.
επιρρηματικά η Εὐλαβοῦ (= να φυλάγεσαι από) τάς
κατηγορούμεν βεβαίωση ή διαβολάς, κἄν ψευδεῖς ὦσιν.
α / προληπτικά άρνηση Ἐσκήνουν ὑπαίθριοι (=στην
κατηγορούμεν δισταγμός ή ύπαιθρο).
α πιθανότητα Ἀναστάς (=αφού
σηκώθηκε)Περικλῆς ἐλεξεν
τοιαῦτα .
Ασκήσεις :
Να αναγνωριστουν τα είδη των προσδιορισμών:
Παραδείγματα Είδος προσδιορισμού
1. Ἑπτὰ γὰρ ἡμέρας ἐπορεύθησαν διὰ τῶν
Καρδούχων.
2. Στράτευμα συνελέγετο τόνδε τὸν τρόπον.
3. Διὰ μέσου τῶν πυλῶν ῥεῖ ποταμὸς εὖρος ἑνὸς
πλέθρου.
4. Ἐντεῦθεν ἐξελαύνομεν σταθμοὺς τρεῖς εἰς
Ἰκόνιον τῆς Φρυγίας πόλιν ἐσχάτην.
5. Βουλόμενος δὲ Κῦρος ἐπιδεῖξαι τῇ Ἐπυάξῃ τὸ
στράτευμα, ἐξέτασιν ποιεῖται τοῦ στρατοῦ
τε ἑλληνικοῦ καὶ τοῦ βαρβαρικοῦ.
6. Ἐνταῦθα ἀφικνεῖται Ἐπύαξα ἢ Συεννέσιος γυνὴ
τοῦ Κιλίκων βασιλέως παρὰ Κῦρον καὶ ἔδωκε
Κύρῳ χρήματα πολλά.
7. Ἀπὸ Σάρδεων ἐξελαύοντες σταθμοὺς τρεῖς
ἀφικνούμεθα ἐπὶ τὸν Μαίανδρον ποταμόν.
8. Σωκράτης τό αὐτό ἰμάτιον ἔφερε θέρους τε καί
χειμῶνος.
9. Κατέσκαπτον τά τείχη πολλῇ προθυμίᾳ .
10.Λεωκράτης δὲ μετὰ τῶν οἰκετῶν ἐπὶ τὸν λέμβον
κατεκόμισε.
11.Οἱ Μακεδόνες δὲ ξὺν τοῖς δόρασιν ἐμάχοντο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 15
34
Γραμματική:
Μέση φωνή
Ενεστώτ Μέλλοντας ρ. εἰμί Αόριστος Παρακείμενος
ας
λυ – λυ –σ –οίμην ἐσοίμην λύ –σ –αιμην λελυμένος –η –ον εἴην
οίμην λύ –σ –οιο ἔσοιο λύ –σ –αιο «» εἴης
λύ- οιο λύ –σ – οιτο ἔσοιτο λύ –σ – αιτο «» εἴη
λύ -οιτο λυ- σ- οίμεθα ἐσοίμεθα λύ- σ- αιμεθα λελυμένοι –αι –α
λυ- λύ- σ –οισθε ἔσοισθε λύ- σ –αισθε εἴημεν/εἶμεν
οίμεθα λύ- σ –οιντο ἔσοιντο λύ- σ –αιντο «»
λύ – εἴητε/εἴτε
οίσθε «»
λύ –οιντο εἴησαν/εἶεν
Παρατηρήσεις.
1.Ο μέλλοντας έχει ακριβώς τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα (με την
προσθήκη του χαρακτηριστικού -σ- πριν από τις καταλήξεις).
2.Ο αόριστος διαφοροποιείται από τον μέλλοντα ως προς τη χαρακτηριστική
δίφθογγο, -αι- αντί για -οι-.
3. Η ευκτική, όπως και η υποτακτική, αορίστου δεν παίρνει αύξηση (χρονική ή
συλλαβική).
4. Για τον σχηματισμό και την κλίση της ευκτικής μέλλοντα και αορίστου
μέσης φωνής των αφωνόληκτων ρημάτων χρησιμοποιούμε τις ίδιες
καταλήξεις με τα φωνηεντόληκτα ρήματα, αλλά το θέμα των ρημάτων αυτών
μεταβάλλεται, όπως και στην οριστική των ίδιων χρόνων.
π.χ. φυλάττομαι φυλαξοίμην - φυλαξαίμην, τρίβομαι τριψοίμην -
τριψαίμην,
ψεύδομαι ψευσοίμην- ψευσαίμην.
5.Η ευκτική του παρακειμένου στη μέση φωνή σχηματίζεται περιφραστικά από
τη μετοχή παρακειμένου μέσης φωνής του ρήματος και την ευκτική ενεστώτα
του ρ. εἰμί.
Συντακτικό:
35
Ι ικ έχουν αυτή την ιδιότητα.
Θ ός π.χ Μισῶ τόν κακόν ἄνδρα.
πρ Ο επιθετικός προσδιορισμός συμφωνεί πάντα με το προσδιοριζόμενο
Ε ουσιαστικό σε γένος, αριθμό και πτώση. π.χ.
οσ
Τ δι σύνειμι(=συναναστρέφομαι) ἀνθρώποις τοῖς αγαθοῖς
Α ορ Μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από άρθρο.
ισ π.χ. Ἦν παράδεισος ἀγρiων θηρίων. Μισῶ τόν κακόv άνδρα.
μό
ς
Κα Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται το επίθετο που
τη προσδιορίζει ένα ουσιαστικό αποδίδοντάς του τη στιγμή της ενέργειας
γο του ρήματος, μια παροδική ιδιότητα, που διαρκεί όσο η ρηματική
ρη ενέργεια π.χ. μισῶ τόν ἄνδρα κακόν
μα Ο κατηγορηματικός προσδιορισμός διαφοροποιεί το προσδιοριζόμενο
ουσιαστικό από τον εαυτό του, το κάνει δηλ. διαφορετικό από ό,τι ήταν
τι
πριν ή θα είναι μετά. Συμφωνεί πάντα με το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό
κό κατά γένος, αριθμό και πτώση π.χ. Ο Αγησίλαος φαιδρῷ τῷ προσώπῳ
ς ἐκέλευσεν.
πρ Δεν συνοδεύεται από άρθρο.
οσ Ο κατηγορηματικοί πρπσδιορισμοί χρησιμοποιούνται πάντα τα επίθετα:
δι ὄλος, μόνος, μέσος, ἄπας, πᾶς, ἄκρος, ἕσχατος και οι αντωνυμίες:
ορ αὐτος, ἕκαστος, ἐκάτερος, ἔτερος, οὐδέτερος, μηδέτερος,
ισ ἀμφότεροι, χωρίς άρθρο.
μό
ς
Ο Πα Παράθεση λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που προσθέτει στο
Ν ρά προσδιοριζόμενο ουσιαστικό ένα κύριο και χαρακτηριστικό γνώρισμα. Η
θε παράθεση είναι μια γενική έννοια, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει
Ο είναι μερική έννοια αναλύεται σε αναφορική πρόταση.
ση
Μ π.χ. Aρχίδαμoς ὁ Βασιλεύς ὅς ἦν βασιλεύς
Α Στα νέα ελληνικά αποδίδεται όπως είναι ή με αναφορική πρόταση
π.χ. Πάρνης το ὄρος= Πάρνηθα το ὄρος ή Πάρνηθα, που είναι όρος
Τ
Επ Επεξήγηση λέγεται το ουσιαστικό που τοποθετείται δίπλα σε ένα
Α εξ γενικό και αόριστο ουσιαστικό ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το
ήγ επεξηγεί. Η επεξήγηση είναι μερική έννοια, ενώ το προσδιοριζόμενο
ησ ουσιαστικό είναι γενική Μεταφράζεται με τη λέξη δηλαδή π.χ. ὁ
η βασιλεύς Aρxίδαμoς ο βασιλιάς δηλ. ο Aρχίδαμoς
Ασκήσεις :
Να χαρακτηριστούν οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί:
1. Αριστείδης ἦν δίκαιος ἀνήρ.
2. Αθηναῖος ἐστί Δημοσθένης ὁ ρήτωρ.
3. Κοινός γιατρός θεραπεύσει σε, χρόνος.
4. Περί χρημάτων λαλεῖς, ἀβεβαίου πράγματος.
5. Διά μέσης τῆς πόλεως ρεῖ ποταμός.
6. Βουλόμενος δὲ Κῦρος ἐπιδεῖξαι τῇ Ἐπυάξῃ τὸ στράτευμα, ἐξέτασιν ποιεῖται τοῦ
στρατοῦ τε ἑλληνικοῦ καὶ τοῦ βαρβαρικοῦ.
7. Το σύμβολο τοῦτο ἐφάνη ἐν μέσῳ ουρανῷ.
8. Άπας (= όλη) ὁ τοῦ ἀνθρώπου βίος (=η ζωή) κινδύνων γέμει (=είναι γεμάτη).
9. Ο δειλός ἀνήρ προδότης ἐστί τῆς πατρίδος.
10.Τῆς εμῆς γυναικός ἀδελφοί, Χαιρέλεως καί Μακάρτατος.
11.Ήφαιστος ἔτεμε (= έκοψε) Διός κεφαλήν ὀξει (= με αιχμηρό) τῷ πελέκει (= το τσεκούρι).
12.Οἱ πολῖται οἴονται (= νομίζουν) τα ξύλινα τείχη σωτηρίαν είναι τῇ πόλει.
36
13.Τελαμῶνι δείξει μητρί, Ἐριβαίᾳ λέγω.
14.Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός, Ἀχελῶον λέγω.
15.Καταλαμβάνει Φυλήν, χωρίον ἰσχυρόν.
16.Τοῦτον δὲ διαβάντες ἐπορεύθημεν διὰ φιλίας τῆς Φρυγίας εἰς Κολοσσούς, πόλιν
οἰκουμένην, εὐδαίμονα καὶ μεγάλην.
17.Φινεύς, ὁ μάντις, ἐμήνυσε τόν πλοῦν τοῖς Ἀργοναύταις.
18.Ἐν μέσῃ τῇ στρατιᾷ τῶν βαρβάρων ἦν Κῦρος.
19.Ὁ Ἀθηναῖος νομοθέτης, ὁ Σόλων, τήν σεισάχθειαν ἐποίησε.
20.Ὁ Ξέρξης, ὁ βασιλεύς, ἐστρατεύσατο κατά τῆς Ἑλλάδος
21.Ἐνταῦθα ἀφικνεῖται Ἐπύαξα ἢ Συεννέσιος γυνὴ τοῦ Κιλίκων βασιλέως παρὰ Κῦρον
καὶ ἔδωκε Κύρῳ χρήματα πολλά.
22.Παρ’ Ὁμήρῳ θαυμάζομεν τούς ἥρωας, Ὁδυσσέα καί Ἀχιλλέα.
23.Κλεόκριτος, ὁ τῶν μυστῶν κῦρηξ, κατασιωπησάμενος ἔλεξεν.
24.Μόνοι ὑπέρ ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος πρός πολλάς μυριάδας τῶν βαρβάρων
διεκνδύνευσαν.
25.Ἐντεῦθεν ἐξελαύνομεν σταθμοὺς τρεῖς εἰς Ἰκόνιον τῆς Φρυγίας πόλιν
ἐσχάτη.
ΕΝΟΤΗΤΑ 16
Γραμματική:
Παρατηρήσεις.
1. Η προστακτική αορίστου, όπως η υποτακτική και η ευκτική, δεν παίρνει
αύξηση.
2. Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν την προστακτική αορίστου με τις
γνωστές αλλαγές στο θέμα τους. π.χ. πράττομαι πρᾶξαι, σκοπέω, -ῶ
σκέψαι
(< ἐσκεψάμην), σῴζομαι σῶσαι.
3. Η προστακτική παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό.
4. Για τον σχηματισμό και την κλίση της προστακτικής παρακειμένου μέσης
φωνής των αφωνόληκτων ρημάτων χρησιμοποιούμε τις καταλήξεις του
παραπάνω πίνακα, αλλά το θέμα των ρημάτων αυτών μεταβάλλεται, όπως και
στην οριστική του ίδιου χρόνου. Ακολουθεί η ενδεικτική κλίση της
37
προστακτικής παρακειμένου μέσης φωνής των ρ. πράττομαι, γράφομαι και
πείθομαι:
Οι κτητικές αντωνυμίες
Όπως και στη ν.ε., οι κτητικές αντωνυμίες, που φανερώνουν σε ποιόν ανήκει
κάτι, αναφέρονται σε έναν ή περισσότερους κτήτορες.
Κλίνονται σαν τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα (χωρίς κλητική, όπως
όλες οι αντωνυμίες εκτός από τη δεικτική οὗτος, αὕτη, τοῦτο).
π.χ. ἐμός, ἐμή, ἐμόν κλίνεται όπως ἀγνός- η –ον
ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον κλίνεται όπως δίκαιος –α -ον
Οι κτητικές αντωνυμίες του γ΄προσώπου (ἑός, ἑή, ἑόν και σφέτερος,
σφετέρα, σφέτερον) δεν είναι ιδιαίτερα εύχρηστες.
για έναν κτήτορα
α΄ πρόσωπο ἐμός, ἐμή, ἐμόν
β΄ πρόσωπο σός, σή, σόν
γ΄ πρόσωπο ἑός, ἑή, ἑόν
για πολλούς κτήτορες
α΄ πρόσωπο ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον
β΄ πρόσωπο ὑμέτερος, ὑμετέρα, ὑμέτερον
γ΄ πρόσωπο σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον
Συντακτικό:
38
2. Γενική της ύλης, δηλώνει το υλικό από το οποίο είναι
κατασκευασμένος ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζειπ.χ.
Σταγόνες ὕδατος πέτρας κοιλαίνουσι .
3.Γενική του περιεχομένου, Δηλώνει το περιεχόμενο του
ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει, ο οποίος είναι συνήθως
μια περιληπτική έννοια , π.χ. κρατήρ οἴνου.
4. Γενική κτητική δηλώνει τον κτήτορα του ονοματικού όρου
τον οποίο προσδιορίζει.π.χ.ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου
5. Γεν. του δημιουργού δηλώνει τον δημιουργό του ονοματικού
όρου τον οποίο προσδιορίζει.π.χ. ὁ λόγος τοῦ Λυσίου
6. Γενική συγκριτική συντάσσεται με συγκριτικό βαθμό
επιθέτου ή επιρρήματος και δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το
οποίο συγκρίνεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει π.χ.
Περικλῆς ἦν ἀξιολογότερος τοῦ Θεμιστοκλέους.
7. Γεν.της ιδιότητας δηλώνει συνήθως μέγεθος, ηλικία,
κοινωνική τάξη και συνοδεύεται από αριθμητικόπ.χ. ὁδός πέντε
ἡμερῶν.
8. Γεν.της αξίας δηλώνει την αξία του ονοματικού όρου τον
οποίο προσδιορίζει. Συντάσσεται συνήθως με επίθετα όπως: ἄξιος,
ἀνάξιος, ὠνητός π.χ. Θυσία δύο ταλάντων
9. Γεν.της αιτίας π.χ. ὑπόδικος κλοπῆς(=είναι κατηγορούμενος εξ
αιτίας κλοπής).
10. Γεν.υποκειμενική δηλώνει το υποκείμενο της ενέργειας, αν
μετατρέψουμε τον προσδιοριζόμενο όρο σε ρήμα ενεργητικής
φωνής( κατά κανόνα), οπότε η γενική μετατρέπεται σε υποκείμενο
του ρήματος που δημιουργήσαμε π.χ. ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων
11. Γεν.αντικειμενική δηλώνει το αντικέιμενο της ενέργειας, αν
μετατρέψουμε τον προσδιοριζόμενο όρο σε ρήμα ενεργητικής
φωνής( κατά κανόνα), οπότε η γενική μετατρέπεται σε αντικείμενο
του ρήματος που δημιουργήσαμε π.χ.ἡ διάβασις τοῦ Εὐφράτου
Συνήθως γενική αντικειμενική έχουμε κοντά σε ονόματα που
δηλώνουν επιμέλεια, αμέλεια (ἐπιμελής, ἀμελής), μνήμη, λήθη
(ἐπιλήσμων, μνήμων), επιτυχία, αποτυχία (ἐπιτυχής), εμπειρία,
απειρία (ἔμπειρος, ἄπειρος), αρχή ή εξουσία, φειδώ, αφειδία
(φειδωλός) και γενικά με ονόματα που έχουν σημασία παρόμοια με
αυτή των ρημάτων που συντάσσονται με αντικείμενο σε γενική
Δοτική Η δοτική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός υποδιαιρείται σε δύο είδη:
1. Δοτική αντικειμενική, η οποία προσδιορίζει ονόματα
(ουσιαστικά ή επίθετα), που σημαίνουν: φιλική ή εχθρική διάθεση,
το αρμόζον ή το πρέπον,
ευπείθεια ή υποταγή, ταυτότητα ή ομοιότητα, ισότητα ή συμφωνία,
ένωση ή μείξη ή προσέγγιση, ακολουθία ή διαδοχή, και
επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις «ἑν» καί «σύν»
2. Δοτική της αναφοράς δηλώνει σε τι αναφέρεται ο ονοματικός
όρος τον οποίο προσδιορίζει. π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι ὁπλῖται
ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς ἦσαν.
Αιτιατική Η αιτιατική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός ονομάτων είναι:
Αιτιατική της αναφοράς ως τέτοιες αιτιατικές
χρησιμοποιούνται οι εξής συνήθως λέξεις: ἀριθμόν, βάθος, γένος,
εὖρος, μέγεθος, μῆκος, ὄνομα, πλῆθος, ὕψος, πλάτος, εἶδος
39
κ.ά.
Π.χ. διά μέσης τῆς πόλεως ρεῖ ποταμός, Κύδνος ὄνομα . ἀνήρ
θαυμάσιος τό κάλλος
Ασκήσεις :
1. Να αναγνωριστούν τα είδη των ετερόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών:
Παραδείγματα Σημασία
Τροία ἐστὶ ἡ ἀρίστη τῆς γῆς.
Εἰσβολὴ τῶν Πελοποννησίων.
Φίλιππος ἐγένετο κύριος τῶν πυλῶν.
Οὗτός ἐστι κρείττων χρημάτων.
Στέφανος δάφνης.
Κῦρος τῇ ἐπιμελείᾳ περιῆν(=υπερέχει) τῶν
ἄλλων.
Αἰδὼς καὶ φόβος ἔμφυτα τοῖς ἀνθρώποις εἰσί.
Ὁ τύραννος μέθην καὶ ὕπνον ὁμοίως ἐνέδρᾳ
φυλάσσεται.
Ἀλκιβιάδης δυνάμει οὐδὲν τῶν ἄλλων διέφερε.
Ἐσθὴς ἄλλη μὲν γυναικί, ἄλλη δὲ τῷ ἀνδρὶ
καλή.
Ἀγησίλαος χωλὸς τὸν ἕτερον πόδα ἦν.
Πόλις αὐτόθι ἦν Θάψακος ὄνομα.
Τυφλὸς τὰ τ΄ ὦτα τὸν τε νοῦν τὰ τ΄ὄμματ΄εἶ.
Καὶ γνώμην ἱκανὸς καὶ τὰ πολεμικὰ ἄλκιμος ἦν.
Διαφέρει γυνὴ ἀνδρὸς τὴν φύσιν.
Οἱ ὅμοιοι τοῖς ὁμοίοις εὖνοι ε²σίν.
Γέρων ἑβδομήκοντα ἐτῶν.
Πολλαὶ χῶραι ὑπήκοοι ἦσαν αὐτοῦ.
Ἡ πόλις ἐκτίσθη μετὰ τὴν ἧτταν τῶν πολεμίων
Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τόν πόλεμον
τῶν
Πελοποννησίων καί τῶν Ἀθηναίων.
Ἐπεί δὲ εἰς Καυστροῦ πεδίον ἤλθομεν, ὠφείλετο
τοῖς στρατιώταις μισθὸς πλέον ἢ τριῶν μηνῶν.
Βουλόμενος δὲ Κῦρος ἐπιδεῖξαι τῇ Ἐπυάξῃ τὸ
στράτευμα, ἐξέτασιν ποιεῖται τοῦ στρατοῦ .
Πανταχοῦ τῆς γῆς οἱ ἄνθρωποι τῶν τοῦ θεοῦ
εὐεργεσιῶν τυγχάνουσιν.
Πλούσια ἦν ἡ πόλις ἀνδρείων στρατιῶν.
Ἦν καὶ τὸ εἶδος νεανίσκος καὶ τὴν ψυχὴν εὔρωστος
40
4. Καίτοι εἰ ἐσωφρόνουν, τοὺς διδασκάλους τῶν σφετέρων ἁμαρτημάτων
σφόδρ΄ ἂν ἐκόλαζον.
5. Ἡμεῖς τοὺς ἡμετέρους ἀγροὺς θεραπεύομεν.
6. Ἀλλ’ ἥξεις εἰς Ἰθάκην καὶ εὑρήσεις πολλοὺς τὴν σὴν γυναῖκα
μνηστευομένους.
7. Ἐλπίζει γαρ ἀεὶ Ποσειδῶν δὲ καὶ τοὺς ὑμετέρους ἑταίρους φονεύσειν.
ΕΝΟΤΗΤΑ 17
Συντακτικό:
Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί
Ορισμ Επιρρηματικοί προσδιορισμοί λέγονται αυτοί που προσδιορίζουν
ός: ρηματικό τύπο(δηλ. ρήμα, μετοχή, απαρέμφατο)
Είδη: ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται:
1.Επιρρήματα, π.χ ἐνταῦθα ἦν κρήνη μεγάλη (στάση σε τόπο)
2.Πλάγιες πτώσεις, π.χ Σωκράτης τό αὐτό ἰμάτιον ἔφερε θέρους τε
καί χειμῶνος (προσδιορισμός χρονικός)
3.Επιρρηματικές μετοχές( αιτιολογικές., χρονικές, υποθετικές,
41
τροπικές, εναντιωματικές, τελικές),
π.χ δειπνήσαντες δέ, πορεύεσθε(χρονική μετοχή)
4.Εμπρόθετοι προσδιορισμοί,
π.χ. τετάρτῃ δέ ἡμέρα καταβαίνουσιν εἰς τό πεδίον (κίνηση σε τόπο)
5.Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις
( αιτιολογικές, χρονικές, υποθετικές, εναντιωματικές,
συμπερασματικές, τελικές, επιρρηματικές αναφορικές)
π.χ ἀνεπαύοντο δέ, ὅπου ἐτύγχανεν ἕκαστος (επιρρηματική
αναφορική πρόταση)
Ασκήσεις :
1.Να παρατηρήσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που είναι
υπογραμμισμένοι και να τους εντάξετε σε κατηγορίες ανάλογα με τη μορφή
τους (π.χ επίρρημα, μετοχή κ.α).
42
Παραδείγματα Κατηγορία
-Ῥᾳδίως τὸν ποταμὸν διαβαίνουσιν.
-Ἐπαινῶ σε τῆς φιλομουσίας.
-Ταῦτα εἰπὼν ἐκαθέζετο.
-Οἱ πολέμιοι τὰς σπονδὰς παρὰ τοὺς ὅρκους
λύουσι.
-Ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἐστιῶν ἀγωνιζόμεθα
-Ὅταν τις πλεῖστα ἔχῃ, πλεῖστα αὐτῷ φθονοῦσι.
-Παρετάξαντο ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν.
-Ἡμεῖς περιφανῶς ἀδικούμεθα.
-Ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἐπολέμησαν.
-Μετὰ δὲ ταῦτα οὐ πολλῷ ὕστερον Εὔβοια ἀπέστη .
-Τούτους οἰκτίρω τῆς χαλεπῆς νόσου.
- Κατέβην χθές εἰς Πειραιᾶ.
-Ταῦτα ὀλίγου χρόνου ἔσται τετελεσμένα.
-Τά πλεονεκτήματα τύχῃ καί καιρῷ κρίνεται
πολλάκις.
-Κνημῖδας μὲν πρῶτα περὶ κνήμῃς ἔθηκε(=έβαλε ).
-Ἐν βραχεῖ χρόνῳ μανθάνοι τήν τέχνην.
-Μή ὀδύρησθε(=θρηνείτε), ἐπεί οἱ θεοί οὐκ
έλεήμονες εἰσί.
-Ἐδόμεθα(= τρώμε) ἄρτον μετὰ τυροῦ καὶ ἐλαιῶν.
- Ἀγησίλαος φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἐκέλευσε.
-Τῇ ὑστεραίᾳ ἡ πόλις ἑάλω(=κυριεύτηκε).
-Ἐξεκόπην τὸν ὀφθαλμὸν λίθῳ.
-Τὸν ἄλλον χρόνον ἀσφαλῶς διεπορεύοντο.
-Ἐνταῦθα ἔμεινεν ὁ Κῦρος ἡμέρας τρεῖς.
-Αὔριον σχολὴν ἐπὶ παιγνίοις ἕξομεν.
-Καί τινες καὶ ἀπέθνῃσκον ὑπὸ τοῦ λιμοῦ.
- Διέφυγεν λαβὼν ὑπὸ μάλης(=κάτω από τη
μασχάλη) ἐγχειρίδιον.
-Περσεὺς πρὸς Ἄργος ναυστολῶν(=πλέοντας) τὸ
Γοργόνος κάρα (=κεφάλι ) ἐκόμιζε.
-Λιμένων τε εἴργονται (=εμποδίζουν) τῶν
Ἀθηναίων παρὰ τὰς σπονδάς(= σε αντίθεση με τις
συμφωνίες).
-Οἱ Λακεδαιμόνιοι καὶ Ἀθηναῖοι ἐπολέμησαν μετὰ
τῶν ξυμμάχων πρὸς ἀλλήλους(= μεταξύ τους)
-ὅστις ἐπὶ τοῖς ἀλλοτρίοις πράγμασιν (=στις ξένες
υποθέσεις)οὕτω πονηρός ἐστι .
43
Ε εἰμὶ ὦ εἴην - εἶναι ὧν
Ν εἰ ᾖς εἴης ἴσθι οὖσα
Ε ἐστὶ ᾖ εἴη ἔστω ὂν
Σ ἐσμὲν ὦμεν εἴημεν/εἶμ _
ἦτε
Τ ἐστὲ εν ἔστε
ὦσι(ν)
Ω εἰσὶ(ν) εἴητε/εἴτε ἔστων/ἔστωσ
Τ εἴησαν/εἶε αν/ ὄντων
Α ν
Σ
Π ἢν
Α ἦσθα
Ρ
Α
ἢν
Τ ᾖμεν
Α ᾖτε
Τ ᾖσαν
Ι
Κ
Ο
Σ
Μ ἔσομαι ἐσοίμην ἔσεσθαι ἐσόμενο
Ε ἔσῃ/ει έσοιο ς
Λ ἔσεται έσοιτο -η
Λ ἐσόμεθα ἐσοίμεθα -ον
. ἔσεσθε έσοισθε
ἔσονται έσοιντο
Α ἐγενόμην γένωμαι γενοίμην γένου γενέσθαι γενόμεν
Ο ος –η
Ρ -ον
.
Π γέγονα γεγόνω γεγονοίμι γεγονώς ίσθι γεγονέναι γεγονώς
Ρ -υῖα
Κ -ός
Μ
Υ ἐγεγόνειν
Π
Ρ
.
44
Πώς ξεχωρίζουμε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς μεταξύ τους:
ΒΗΜΑ 1ο:
α)παράθεση β)επεξήγηση.
π.χ τήν δέ Ἑλληνικήν δύναμιν ἤθροιζεν( η λ. «τήν Ἑλληνικήν» είναι επίθετο, άρα θα είναι
όπωσδήποτε επιθετικός ή κατηγορηματικός, αποκλείοντας την παράθεση ή την
επεξήγηση).
ΒΗΜΑ 2ο:
1.εάν ο προσδιορισμός είναι έννοια ευρύτερη από το προσδιοριζόμενο, εάν δηλ. από το
μερικό μεταβαίνουμε στο γενικό, είναι παράθεση, και μεταφράζεται με αναφορική
πρόταση.
2. όταν όμως ο προσδιορισμός είναι έννοια στενότερη από το προσδιοριζόμενο, εάν δηλ.
από το γενικό πάμε στο μερικό, είναι επεξήγηση, και μεταφράζουμε με τη χρήση του
«δηλαδή»
Π.χ. ὁ κοινός ἰατρός θεραπεύσει σε, ὁ χρόνος(η λ. «ὁ χρόνος», είναι έννοια στενότερη
από το προσδιοριζόμενο «ἰατρός», γιατί η έννοια «γιατρός» δεν περιλαμβάνει μόνο την
έννοια χρόνος. μετάφραση: ο κοινός γιατρός θα σε θεραπεύσει, δηλ. ο χρόνος ).
ΒΗΜΑ 3ο:
1.εάν υπάρχει άρθρο στο επίθετο (στον προσδιορισμό δηλ.) ή δεν υπάρχει άρθρο ούτε
στον προσδιορισμό ούτε στο προσδιοριζόμενο, έχουμε επιθετικό προσδιορισμό
45
π.χ τήν δέ Ἑλληνικήν δύναμιν ἤθροιζεν( ο προσδιορισμός: «τήν Ἑλληνικήν», είναι
επίθετο και έχει άρθρο, άρα είναι επιθετικός προσδιορισμός),
π.χ. ἔτι δέ ἔχομεν σώματα ἱκανώτερα τούτων, [εδώ δεν υπάρχει άρθρο ούτε στον
προσδιορισμό «ἱκανώτερα» ούτε στο προσδιοριζόμενο «σώματα», πάλι έχουμε επιθετικό
προσδιορισμό].
2. αν όμως...υπάρχει άρθρο στο ουσιαστικό (στο προσδιοριζόμενο δηλ.) και όχι στον
προσδιορισμό ή έχουμε ως προσδιορισμό μια από τις λέξεις: πᾶς, ἅπας, ὅλος, ἄκρος,
μέσος, ἔσχατος, μόνος, αὐτός και ἕκαστος, τότε έχουμε κατηγορηματικό
προσδιορισμό.
π.χ κατέλαβον τάς κώμας ἐρήμους, το άρθρο εδώ βρίσκεται στο προσδιοριζόμενο, «τάς
κώμας» και όχι στον προσδιορισμό, επομένως έχουμε κατηγορηματικό προσδιορισμό.
π.χ ἅπαντες οἱ στρατιῶται ἔφερον κράνη, ο προσδιορισμος «ἅπαντες» είναι από τις
λέξεις που χρησιμοποιούνται ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί.
46
ΣΤ. ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Η ΓΕΝΙΚΗ
10. Φεῦ πονηροῦ ἀνδρός, ὃς τὴν πατρίδα τοῖς πολεμίοις προδέδωκε.
11. Σωκράτει ἕν ἱμάτιον θέρους τε καὶ χειμῶνος ἐξήρκει.
14. Πολλοὶ ἄνθρωποι παντοίων γλωσσῶν ἐκείσε πλέουσι.\
16. Εἰς τοῦτο μωρίας ἦλθεν.
17. Ποῦ γῆς κεῖται
18. Ἐγγὺς τῆς νήσου.
19. Πρόσω τῆς πόλεως.
20 Διὰ μέσου τῶν πυλῶν ῥεῖ ποταμὸς εὖρος ἑνὸς πλέθρου.
Πολλοὶ πολῖται μετὰ θάνατον ἀνδριάντων ἄξιοι νομίζονται.
Η ΔΟΤΙΚΗ
1.Ξέρξης χιλίαις καὶ διακοσίαις ναυσὶ καὶ ἀναριθμήτῳ στρατῷ πεζῷ εἰς τὴν Ἑλλάδα ὥρμησε.
3.Οὐ μόνον καρπούς τρεφόμεθα ἀλλὰ καὶ θηρίοις.
4. Ξέρξης τὴν θάλασσαν ὀργῇ ἐμαστίγωσεν.
5. Ἔργοις φίλους γίγνωσκε μὴ μόνον λόγοις.
6. Τῇ ὑστεραίᾳ πόλις ἑάλω.
7.Οὐ πολλαῖς ἡμέραις ὕστερον ἦλθεν ἐξ Ἀθηνῶν Θυμοχάρης.
8. Πάσῃ ἀκριβείᾳ τὰ δέοντα ποιήσομεν.
9. Ταύτῃ τῇ νίκῃ μάλιστα ἡδόμεθα.
10.Ἦλθον δὲ καὶ Θεσσαλῶν ἱππεῖς τοῖς Ἀθηναίοις κατὰ τὸ ξυμμαχικόν,
11.Ὁ βίος ἦν τοῖς πλείστοις αὐτῶν ἀπὸ σιδηρείας (=σιδηρουργία).
12. Ἐστὶ χρήματα ὑμῖν.
13. Καὶ θυμοειδέστατος ἵππος τῷ χαλινῷ καὶ τῇ μάστιγι δαμάζεται.
14. Δουλεία αὐτοῖς ὑπάρχει
15. Χαιρεφῶν ἐμοὶ ζημία μᾶλλον ὠφέλειά ἐστιν.
16. Ἄρξομαι δέ σοι ἀπὸ τῶν μικροτάτων παραδειγμάτων.
17. Μή μοι θορυβήσητε.
18. Ἐμοὶ γὰρ ἀνὴρ ἀπέθανεν.
19. Ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευμα.
20. Ἀφικνοῦνται τεσσαρακοστῇ ἡμέρᾳ ὕστερον.
Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
1. Καὶ πόλις αὐτόθι ᾠκεῖτο Θάψακος ὄνομα.
5. Οἱ στρατηγοὶ ἀπέθανον ἀποτμηθέντες τάς κεφαλάς.
7. Στράτευμα συνελέγετο τόνδε τὸν τρόπον.
9. Κεντρίτης ποταμὸς ἀπεῖχε τῶν ὀρέων ἕξ ἑπτὰ στάδια.
10. Ἑπτὰ γὰρ ἡμέρας ἐπορεύθησαν διὰ τῶν Καρδούχων.
11.Ἀφικνοῦνται εἰς τὸν Ζαπάταν τὸ εὖρος τεττάρων πλέθρων.
12.Πρωταγόρας ἐπιδημεῖ τρίτην ἤδη ἡμέραν.
13.Τὶ τηνικάδε ἀφῖξαι, Κρίτων;
14.Αὐτὰ ταῦτα ὀργίζομαι σοί.
47