Гэмтэл согогийн эмгэг PDF

Ãýìòýë, ñîãîãèéí
ýìãýã¿¿ä
11_trauma last.indd 513 5/25/2005 4:43:31 PM

Ãýìòýë , ñîãîãèéí ýìãýã¿¿ä
Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä ;
Á. Îòãîí ÃÑÑÇÊÝ-èéí Ò¿ëýíõèéí òºâèéí ýì÷èëãýý

ýðõýëñýí äýä çàõèðàë, Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷
Ð. Øàãäàðñ¿ðýí ÃÑÑÇÊÝ-èéí Îðëîã÷ äàðãà, Àíàãààõ óõààíû
äîêòîð, Õ¿íèé ãàâúÿàò ýì÷, ÝÌß íû ãýìòëèéí
åðºíõèé ìýðãýæèëòýí
Á.Á¿äýý ÃÑÑÇÊÝ-èéí Õ¿¿õäèéí êëèíèêèéí òàñãèéí
ýðõëýã÷, ÝÌß íû ñîãîãèéí åðºíõèé
ìýðãýæèëòýí, Àíàãààõ óõààíû äîêòîð
Æ. Îëçâîé ÃÑÑÇÊÝ-èéí çºâëºõ, Ìîíãîë Óëñûí õ¿íèé
ãàâúÿàò ýì÷, êëèíèêèéí ïðîôåññîð
Æ. Îþóíòºãñ ÃÑÑÇÊÝ-èéí Òàðõè, íóðóó íóãàñíû òàñãèéí ýì÷,
Àõëàõ çýðãèéí ýì÷, Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
Ë.Òóëãà ÃÑÑÇÊÝ-èéí Ò¿ëýíõèéí êëèíèêèéí òàñãèéí
ýðõëýã÷, Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷
514 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

1. ÕªËÄªËÒ, ÎÑÃÎËÒ
1.1 ÕªËÄªËÒ
Ãàäààä îð÷íû õýò õ¿éòíèé íºëººëëººñ, áèå ìàõ
Òîäîðõîéëîëò
áîäèéí ýä ýñýä õºíººë ó÷ðàõûã õºëäºëò ãýíý.
Øàëòãààí • Öàã àãààðûí õ¿÷èí ç¿éëñ: àãààðûí ÷èéãëýã èõñýõ,
õ¿÷òýé ñàëõèòàé áàéõ, öî÷ìîã õ¿éòðýëò áîëîõ
• Ìåõàíèê õ¿÷èí ç¿éëñ: áàðèó äàâ÷óó ãóòàë õóâöàñ
ºìññºíººñ
• Õ¿éòýí íºõöºëä ¿åýð õýò íóãàð÷ õºäºëãººíã¿é
íýã áàéðëàëä óäñàíààñ ìº÷íèé öóñàí õàíãàìæ
àëäàãäàõ
• Øàðõäàõ, öóñ àëäàõ, òóðæ ýöýõ, õýò ÿäðàõ,
ºëñãºëºí óäñàíààñ, ýñâýë àðõè òàìõèíààñ áîëæ
áèåèéí ýñýðã¿¿öýë ñóëðàõ ã/ì
Àíãèëàë Õºëäºëòèéã ¿å øàòààð íü:

- Ñóäàñ íàðèéñ÷ öàéðàõ ¿å /èøåìèÿ/
- Ñóäàñ ºðãºñ÷ óëàéðàõ ¿å /ãèïåðåìèÿ/
- Óëàéðàëòûí äàðààõ ¿å /ïîñòãèïåðåìèÿ/
ãýæ ãóðàâ õóâààäàã.
Õºëäºëòèéã ÿâöààð íü :
- Öýâð¿¿òýæ ¿õæèë ºãºõ ¿å
- Ñîðîãäîí øèìýãäýæ, ¿õæèë ýä íü
öýâýðøèõ ¿å
- Øàðõ íü õºðñæèæ ñîðâèæèõ ãýñýí 3 ¿åä
õóâààñàí.
Õºëäºëòèéã ýìãýã ôèçèîëîãèéí ¿¿äíýýñ:
- ¯ðýâñëèéí ºìíºõ ¿å
- ¯ðýâñëèéí äàðààõ ¿å ãýæ õóâààñàí.
Õºëäºëòèéí ýä ýðõòýíä ãàðàõ õºíººëººð íü:
I çýðýã: Ýíý ¿åä ýä ýðõòýíä á¿òöèéí ººð÷ëºëò
ãàðàõã¿é.
II çýðýã: Àðüñíû ºíãºí õºðñ íü õºõëºãò
äàâõàðãà õ¿ðòýë õºëäºíº.
III çýðýã: Àðüñ áîëîí àðüñíû äîîðõ ººõëºã
äàâõàðãà õºëäºíº.
IV çýðýã: Áóë÷èí ÿñàíäàà õ¿ðòýë ã¿í
õºëäºíº.
Ýìíýë ç¿é
Õºëäºëò íü êëèíèêèéí õóâüä 4 çýðýãòýé. ¯¿íä:

• I çýðýã: Àðüíû ºíãº íü õ¿ðýíòýæ õºõðºõ öýâð¿¿ã¿é õýëáýð
Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 515

• II çýðýã: Òóíãàëàã øèíãýíòýé öýâð¿¿ò õýëáýð. Öýâð¿¿íèé ¸ðîîë íü

ñïèðòèéí ñîðèëä ìýäðýã áàéíà.
• III çýðýã: Öóñàðõàã ø¿¿äýñ á¿õèé òîì öýâð¿¿í¿¿ä ¿¿ñýõ áºãººä
öýâð¿¿íèé ¸ðîîë íü ñïèðòèéí ñîðèëä ìýäðýã áóñ áàéíà.
• IV çýðýã: ßñ, ¿åýíä õ¿ðòýë ¿õæèë ¿¿ñýõ õ¿íä õýëáýð.
Ñïèðòíèé ñîðèë ãýäýã íü öýâð¿¿ã õàãàëæ, ¸ðîîëä íü ñïèðò äóñààõàä

õîðñîæ ºâäºæ áàéâàë ýåðýã /+/, õýðýâ ìýäðýõã¿é áàéâàë ñºðºã /-/ ãýæ
¿çíý.
¯õæèë íü: õóóðàé, íîéòîí 2 ÿíç áàéíà.
Ýìíýë ç¿éí ¿å øàò, õóãàöààãààðàà
1. Õºíººëèéí /äîðåàêòèâíàÿ ôàçà/ áóþó ¿ðýâëèéí ºìíºõ ¿å. Õºëäñºí

ìº÷ íü ìàø õ¿éòýí, ºíãº íü öàéæ, õàòóóðñàí, ÿìàð ÷ ìýäðýëã¿é
áàéäàã.
2. ¯ðýâñëèéí äàðààõ ¿å. Ýíý ¿åä ìº÷íèé õºëäñºí õýñýã íü ãýññýíèé
äàðàà óëàéæ õàâàãíàæ öýâð¿¿òíý.
3. Òîãòâîðæèõ áóþó ã¿í õºëäºëòèéí äàðààõ ¿å. Õºëäñºíººñ õîéø 14-21
äýõ õîíîãò ¿õæèëèéí çààã òîä èëðýõèéã çààãëàõ øóãàì
/äåìàðêàöèîííàÿ ëèíèÿ/ ¿¿ñýõ ãýíý.
4. Õºëäºëòèéí õ¿íäðýë, õîæóó ¿åèéí ýìãýãò ¿ð äàãàâðûí ¿å íü ìº÷íèé
õºëäñºí õýñãèéã òàéð÷ ýì÷èëñíýýñ õîæóó ¿åä ÿâàãääàã.
Îíîøëîãîî
• Àñóóìæ: Õºëäººñºí õóãàöàà, îð÷íû õ¿éòíèé õýì, àðõè òàìõè
ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýðýãëýñýí áàéäàë, õóâöàñëàëò, àíõíû òóñëàìæèéí
áàéäàë çýðãèéã àñóóìæààð òîäðóóëíà.
• Áîäèò ¿çëýã: Åðºíõèé áèåèéí îñãîëò áàéãàà ýñýõèéã, àðüñíû
ºíãº, òåìïåðàòóð, ìº÷äèéí ¿ç¿¿ð õýñãèéí èäýâõèòýé èäýâõèã¿é õºäºëãººí,
õºëäºëòèéí ò¿âøèí çýðãèéã òîãòîîíî.
• Ýìíýë ç¿éí çýðýã:
- I çýðýã: Àðüñ öàéð÷ õàòóóðñàí áàéõ àâ÷ ãýññýíèé äàðàà ñóäñóóä
òýëæ ºðãºññºíººñ óëàéæ õàâàãíàíà. Õîæèì íü àðüñíû ºíãºí
õºðñ ãóóæèæ ýäãýðíý.
- II çýðýã: Æèæèã ¿å¿äèéí õºäºëãººí õÿçãààðëàãäñàí, õºäºëãºæ
¿çýõýä ºâäºëòòýé, àðüñ íü íèëýýä õàòóóð÷ õºëäºæ öàéðñàí
áàéíà. Ãýññýíèé äàðàà õóðóó, ñàðâóó, òàâõàé, õàöàð, ÷èõíèé
äýëáýý óëàéæ õàâàãíàæ õîæèì íü òóíãàëàã øèíãýí á¿õèé
öýâð¿¿ ¿¿ñíý. Öýâð¿¿ã õàãàëæ øàëãàõàä ñóóðèéí õýñýã- ¸ðîîë
íü ÿãààí ºíãºòýé, öóñ õóðàëòã¿é áàéíà.

- III çýðýã: Ýíý ¿åä ìº÷äèéí ¿ç¿¿ð õýñã¿¿ä ýðñ õ¿éòýí, õàòóóð÷
öàéðñàí áàéíà. Ãýññýíèé äàðàà öóñàðõàã ø¿¿äýñ á¿õèé
òîì òîì öýâð¿¿í¿¿ä ¿¿ñíý. Öýâð¿¿íèé ¸ðîîëûí àðüñ íü
õºõºëáºð õ¿ðýí ºíãºòýé, öýã÷èëñýí öóñ õóðàëòòàé, ñïèðòèéí
ñîðèëä ñºðºã áàéíà. Õîæèì íü íü àðüñ íü ¿õæèæ, ¿õæèë ýä
íü öýâýðøñýíèé äàðàà àðüñàí äîîðõè ººõëºã, áóë÷èí õ¿ðòýë
ã¿íçãèé øàðõëàà ¿¿ñíý.
- IV çýðýã: Èõ õ¿éòýíä óäààí öàãààð áàéñíààñ ÿñ ¿åíäýý õ¿ðñýí
ã¿í õºëäºëò ¿¿ñýõ áºãººä ¿¿íä õºëäñºí õýñýã íü ìºñ øèã
õ¿éòýí áîëæ õàòóóð÷ öàéðñàí, ¿åýð õºäºëãººíã¿é áàéíà.
Ãýññýíèé äàðàà àðüñíû ºíãº íü õºõºð÷ õàðëàæ ¿çýãäýõ
áºãººä, öóñàðõàã òîì öýâð¿¿í¿¿ä ¿¿ñ÷, øèíãýíýý ãàäàãø íü
àëäàíà. Øèíãýí àëäàëò íü 2 äàõ õîíîãòîî äýýä õýìæýýíäýý
õ¿ðýýä áóóðíà. Õºëäñºí ìº÷ íü ¿ç¿¿ð õýñãýýñ õàðëàæ, õàòíà.
Ã¿í ¿õæèë íü 7-14 äýõ õîíîãò ýð¿¿ë ýäýýñ çààãëàãäàæ, çààã-
øóãàì /äåìàðêàöè/ ãàðíà.
IV çýðãèéí õºëäºëò íü ìºí II, III çýðãèéí õºëäºëòòýé õàìò ÿâàãääàã.
ßëãàõ îíîøëîãîî
Õºëäºëòèéã çîâèóð, ºã¿¿ëýìæ, áîäèò ¿çëýãýýð îíîøëîõîä õÿëáàð

áîëîâ÷ ã¿íèé çýðãèéã øóóä òîãòîîõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Õºëäºëòèéí ã¿íèéã
òîãòîîõäîî ñïèðòèéí ñîðèëîîñ ãàäíà Áåæàåâûí ñîðèëûã àøèãëàíà. ¯¿íä:
õºëäñºí ìº÷èéã ãýññýíèé äàðàà àðèóí ç¿¿ãýýð àðüñûã íýâòëýí õàòãàæ
øàëãàõàä ã¿íäýý ºâäºëòã¿é áàéõ íü ã¿í õºëäñºíèé øèíæ þì.
III çýðãèéí õºëäºëòèéí ¿åä ãýññýíèé äàðàà 2-3 äàõü õîíîãò ìº÷íèé ¿ç¿¿ð
õýñýã íü á¿ëýýí, öóñàí õàíãàìæòàé íü òîäîðõîé èëýðäýã áîë IV çýðãèéí
¿åä õ¿éòýí õýâýýð áàéõ áà ºíãº íü õºõºð÷ öààøäàà õàðëàíà.
Ýì÷èëãýý
Õºëäºëòèéí ýì÷èëãýýíèé ýöñèéí ¿ð ä¿í íü àíõíû òóñëàìæ

õýðõýí ¿ç¿¿ëñíýýñ øóóä õàìààðàëòàé. Õºëäñºí ìº÷èéã ãýñãýýõ õýä
õýäýí àðãà áàéíà. Àíõíû òóñëàìæèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿õ øàòíû
ýìíýëã¿¿äýä ¿ç¿¿ëíý.

1. Ààæèì àðãààð Õºëäñºí ìº÷íèé ãàäóóð õºâºí ìàðëèí

äîòðîîñ íü çóçààí áîîëò õèéæ ãàäóóð íü öåëëîôàí óóò
ãýñãýýõ. óãëàæ õºëèéã ºíäºðëºæ õýâò¿¿ëíý. Ýíý ¿åä
õºëäñºí ìº÷íèé äýýä õýñãèéí òîì ñóäàñòàé
õýñýãò 5-6 öàãèéí òóðø õàëóóí á¿ëýýí æèí
òàâüæ, ãîëëîõ ìýäðýëèéí îéðîëöîî íîâîêàéíû
õîðèã òàðèà õèéâýë ¿ð ä¿íòýé. 0,5 % íîâîêàéíû
óóñìàë 20-40 ìë çàðöóóëàãäàíà.
2. Õºëäñºí ìº÷èéã Õ¿éòýí óñàíä (20-35 ãðàäóñ õ¿ðòýë
óëàìæëàëò íýìýãä¿¿ëíý) óäààí õóãàöààãààð ä¿ðæ, èëëýã
àðãààð ãýñãýýõ. ¿ðëýã õèéæ, ààæèì ãýñãýýõ àðãà þì. Ãàäààä
îðíóóäàä ñóäàëãàà øèíæèëãýý ÿâóóëñíû ýöýñò
îäîî ýíý àðãûã õýðýãëýõýýñ òàòãàëçàæ áàéãàà
þì. Ó÷èð íü: Ñóäàëãààíààñ ¿çâýë ìºñòýé
õ¿éòýí óñàíä óäààí õóãàöààíä ä¿ðýõýä ýä ýñýä
äàõèí ìºñíèé òàëñæèë ¿¿ñýõ, ýä ýñ íü çàäðàõ
¿çýãäýë òîõèîëäîæ áàéñàí áàéíà.
3. Èäýâõòýé Ìº÷èíä íü öåëëîôàí óóò óãëààä 38-40
àðãààð á¿ëýýí õýìèéí õàëóóí óñòàé âàííàä 30-45 ìèíóòûí
óñàíä ò¿ðãýí òóðø ä¿ðäýã. ¯¿íèé ºìíº áà, õîéíî íü
ãýñãýýõ àðãà. ìýäðýëèéí îéðîëöîî íîâîêàéíû õîðèã òàðèà
õèéæ, òîì ñóäàñíû îéðîëöîî á¿ëýýí æèí
òàâèíà.
Õýâòýõ ¿åä åðºíõèé áèåèéí áàéäàëä ¿íýëãýý ºã÷ ñóäñààð

ãåïàðèí, ñóäàñíû àãøèëò íàìäààõ 2,4% Ýóôèëëèí, äóñàë òàðèàã á¿ëýýí
õàëóóíààð òàðèíà. Öààøäàà ýð¿¿ë ìýíäèéí l, ll øàòëàëä öóñ øèíãýëæ,
ñóäàñíû àãøèëò òàâèóëàõ çîðèëãîîð ãåïàðèíûã ýõíèé 3 õîíîãò 15000 åä-
ð ñóäñàíä äóñàëòàé ÿâóóëíà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí lll øàòëàëä ýõíèé 3 õîíîãò
íü ãåïàðèí 5000 åä, íèêîòèíû õ¿÷èë 1 ìë, 0,5% íîâîêàéíû óóñìàë 10
ìë -ûã õºëäñºí ìº÷íèé òºâèéí õýñãèéí àðòåðèéí /a.femoris, a.brachialis/
ñóäñààð òàðèíà.
Òåõíèê íü: àðòåðèä òàðèà õèéõäýý ¿æèëã¿é íºõöºëä íàðèéí ç¿¿ãýýð

200-300 õýìèéí íàëóó õàòãàæ, ñóäñàíä îðæ öóñ ëóãøèëòòàé ãàðàõ ¿åä
òàðèàã øàõààä ç¿¿ãýý àâ÷ õàòãàñàí õýñýãò ñïèðòòýé áºìáºëºã òàâüæ, 20
ìèíóòûí òóðø õ¿÷òýé äàðíà.
Øèíãýí àëäàëòûã íºõºõ, õàâàí áóóðóóëàõ, ñóäàñ òýëýõ, õàëäâàðààñ

ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð ýìýí ýì÷èëãýý ÿâóóëíà. Øèíãýíèéã õîíîãò 2000

ìë õ¿ðòýë ñýëáýíý. Ñóäàñ òýëýõ áýëäìýëýýñ ïàïàâåðèí, êàâèíòîíûã

ýõíèé ãóðàâ õîíîãò 8 öàãààð òàðüæ õýðýãëýíý.Ãåïàðèíèéã 5000åä ýõíèé
õîíîãóóäàä 6 öàãààð õýðýãëýíý. Ãåïàðèí ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä öóñàí äàõü
ïðîòðîìáèíèé èíäåêñèéã 40% õ¿ðòýë áóóðóóëæ áîëíî. Á¿õ òºðëèéí
âèòàìèíûã õýðýãëýíý.
Öóñíû áè÷èë ýðãýëòèéã äýìæèí, ñýðãýýõ çîðèëãîîð àñïèðèí óóëãàæ,
ãåìîäåç, ðåîïîëèãëþêèí çýðýã óóñìàëûã áàãà ìîëåêóëò øèíãýí¿¿äòýé
õàâñðóóëàí õýðýãëýíý.
Õýñýã ãàçðûí ýì÷èëãýý

Õýñýã ãàçðûí ýì÷èëãýýíä ýõíèé áîîëòûã 10-16 öàãèéí äàðàà
õèéæ õºëäºëòèéí çýðýã áîëîí ò¿âøèíã òîãòîîíî. Ýõíèé ¿åä òîñîí áîîëò
õèéõã¿é, õàðèí àíòèñåïòèê óóñìàëóóäààð áîîëò, øàâøëàãà õèéíý.
Õî¸ðäóãààð çýðãèéí ýñâýë õýñýãõýí ãàçðûí ãóðàâäóãààð çýðãèéí

õºëäºëòòýé õ¿íèéã àìáóëîòîðèîð ýì÷èëíý.
ªâ÷òºíä áèåèéí ýñýðã¿¿öýë, äàðõëàëûã ñàéæðóóëàõ áýëäìýë, öóñ,

öóñàí á¿òýýãäýõ¿¿í ñýëáýõ ìºí àëüáóìèí òàðèõààñ ãàäíà ºðãºí õ¿ðýýíèé
¿éë÷èëãýýòýé àíòèáèîòèêîîñ ñîíãîæ õýðýãëýíý.
Õºëäºëò, îñãîëòûí ¿åä öóñ á¿ëýãíýëòèéí òîãòîëöîî àëäàãäàæ,

õºëäñºí ìº÷íèé õÿëãàñàí ñóäñàíä ¿¿ññýí öóñíû áè÷èë á¿ëýíã¿¿ä
öóñíû óðñãàëààð çººãäºæ, öóñíû áàãà ýðãýëò áóþó óóøèãíû õÿëãàñàí
ñóäñóóäûã òàãëàñíààð óóøèãíû àìüñãàëûí òàëáàé àëäàãäàæ, ãýìòëèéí
äàðààõ /íîéòîí óóøèã/ õýìýýõ öî÷ìîã àþóëòàé õ¿íäðýë õîâîð áîëîâ÷
ãýíýò òîõèîëääîãèéã àíõààð÷, ºâ÷òºíèé öýýæèéã ¿å ¿å ðåíòãåí ãýðýëä
õàðóóëæ áàéâàë çîõèíî. Ýíý õ¿íäðýëèéí ¿åä ðåíòãåíä õî¸ð óóøãèéã
á¿õýëä íü õàìàðñàí öýã÷èëñýí ñ¿¿äýð õàðàãäàíà. ¯¿íèéã öóñààð ò¿ãñýí
óóøèãíû öî÷ìîã òàðõìàë ñ¿ðüåý ºâ÷íººñ ÿëãàæ îíîøëîíî. Èéì õ¿íäðýë
òîõèîëäâîë óóøèãíû ýì÷ýýñ ÿàðàëòàé çºâëºãºº àâ÷, àìüñãàëûã äýìæèõ
õ¿÷èëòºðºã÷èéí ýì÷èëãýý, õàâàí áóóðóóëæ øýýñ õººõ, öóñíû á¿ëýãíýëòèéí
ýñðýã, ç¿ðõ ñóäàñíû ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ ýì÷èëãýý õèéíý.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý

Õºëäºëòèéí äàðàà
- ¿õæèë ýäèéã ç¿ñýõ /íåêðîòîìè/,
- ¿õæèë ýäèéã àâàõ /íåêðýêòîìè/,
- ìº÷ òàéðàõ /àìïóòàöè/, ¿åýð íü òàéðàõ /ýêçàðòèêóëÿöè/,
- äàõèí òàéðàõ /ðåàìïóòàöè/ çýðýã ìýñ çàñëûí àðãóóäûã
õýðýãëýäýã.

Õºëäºëòèéí ¿åèéí øàðõíû àíõäàã÷ öýãöýëãýý
1.¯õæèë ýäèéã ç¿ñýõ àðãà; Ã¿í õºëäñºí ìº÷íèé õî¸ð òàëààð õýä õýäýí
óäàà ñóëëàõ ç¿ñëýãèéã áóë÷èí õ¿ðòýë õèéíý. Ìîõîî èðòýé òîì áàãàæààð
ç¿ñëýãýý ñàéòàð òýëæ, ýìòýé õºâñãºð óðñãóóð òàâèíà. Ýíýõ¿¿ àæèëáàðûí
¿åä ìýäýý àëäóóëàõ øààðäëàãàã¿é áºãººä õàðèí öóñ òîãòîîëò õèéíý.
Çºâõºí ãàð, õºëèéí õóðóóíû ò¿âøèíä ¿õýæñýí áîë ç¿ñëýã õèéõã¿é.
Ò¿¿íýýñ äýýã¿¿ð ¿õýæñýí ¿åä áèåèéí åðºíõèé õîðäëîãî, õàëäâàðûã
áàãàñãàõ çîðèëãîîð õèéãääýã àðãà þì. Ýíý àæèëáàðûã ýð¿¿ë ìýíäèéí
òóñëàìæèéí íýãä¿ãýýð øàòëàëä ÷ õèéæ áîëíî.
2.¯õæèë ýäèéã àâàõ àðãà; Ìº÷íèé ã¿í õºëäºëòèéí äàðàà ýð¿¿ë áà ºâ÷òýé
õýñãèéí çààãààð ‘’çààãëàõ øóãàì’’ á¿ðýí ãàðñíû äàðàà õàëäâàð õîðäëîãûí
ãîëîìòûã àðèëãàõ çîðèëãîîð, ¿õæëèéí ò¿âøèíä çººëºí ýäèéã íü àâ÷, ÿñûã
íü áîãèíîñãîõ ìýñ çàñëûí àðãà þì. Ýíý õàãàëãààíû ¿åä, çààã øóãàìûí
äàãóó ¿¿ññýí ýä ýñèéí õàìãààëàõ á¿ñèéã àëü áîëîõîîð áàãà õºíººõèéã
çîðèíî. Ãýâ÷ èõýíõ òîõèîëäîëä èäýýò õàëäâàð íü áóë÷èí, õàëüñíû
çàâñðààð òºâ ð¿¿ãýý òàðõñàí áàéõ òóë èäýýò õºíäèéã ñàéòàð íýýæ, óðñãóóð
òàâüæ ºãíº. Ýíý àæèëáàðûã ýð¿¿ë ìýíäèéí àëü ÷ øàòëàëä õèéæ áîëíî.
3.Ìº÷ òàéðàëò. Ýíý õàãàëãààã ýðò õèéõ, ò¿ð õîéøëóóëæ õèéõ, õîæóó
ãýæ ÿëãàíà.
• Òîì ìº÷íèé õýñýã íü íîéòîí ¿õæèëä îðñîí, õîðäëîãî èõòýé,
öààøèä öóñàí ¿æëýýð õ¿íäðýõ àþóëòàé ¿åä àëü áîëîõ ýðò ìº÷
òàéðàõ áîëîí ¿õæèë ýäèéã á¿ðýí àâàõ ìýñ çàñëûã õèéäýã. Ýíý
õàãàëãààã ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæèéí 1, 2-ð øàòëàëä õèéãäýíý.
• Ò¿ð õîéøëóóëàõ àðãààð ¿õæèë ýäèéã àâàõ áîëîí òàéðàëòûã
ãýìòëèéí äàðààõ ýõíèé 15-30 õîíîãò áàãòààæ, ñàéòàð òºëºâëºæ
õèéíý. Èíãýõäýý õóðóó ñàðâóó áîëîí ¿åíèé äîîõíóóð òàéðàëò
õèéõäýý ÿñûã íü àëü áîëîõ áàãààð áîãèíîñãîæ, õîæèì íü øàðõûã
àðüñààð íºõºõ òîîöîîòîé õèéõ íü ç¿éòýé.
• Õîæóó ¿åä õèéãäýõ íåêðýêòîìè, àìïóòàöèéí õóâüä ãýìòñýíýýñ
õîéø íýã ñàðààñ äýýø õóãàöààíä õèéãäýõèéã õýëíý. Õàãàëãààíû
çààëò íü ÿñ ¿åíäýý èäýýò õ¿íäðýë ºãñºí, õºëèéí óëíû àðüñ çººëºí
ýä ¿õýæñýíýýñ óëíû òóëãóóð ãóðâàí öýã àëäàãäñàí áîëîí àíõíû
õàãàëãààíû øàðõ çàäàðñíààñ äàðàà íü ïðîòåç õèéõ áîëîìæã¿é
áîëñîí çýðýã õ¿íäðýëèéí ¿åä èõýâ÷ëýí äàõèí òàéðàëò ìàÿãààð
õèéäýã. Ìº÷ òàéðàõ, äàõèí òàéðàõ õàãàëãààã ýð¿¿ë ìýíäèéí
òóñëàìæèéí 1, 2-ð øàòëàëä õèéãäýíý.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýýíèé òåõíîëîãèéí îíöëîãîîñ:

• Ìº÷ òàéðàõ ¿åèéí àðüñ õàëüñíû õî¸ð òàëûí óíæëàãûí çàõ èðìýã
íü íèéë¿¿ëæ î¸õîä òàòàëòã¿é õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýòýé áàéíà.

• Õºëäºëòèéí ¿åä ìº÷ òàéðàëòûí ñîíãîìîë àðãà íü ÿñíû ¿ç¿¿ðèéã

àðüñ õàëüñààð õó÷èõ /ôàñöèî-ïëàñòè÷åñêèé/ àðãà þì. Ýíý ¿åä
ýñðýã áóë÷èíãóóäûí ¿ç¿¿ðèéã ÿñàíä íü áýõëýæ î¸íî. Àðüñíû
óíæëàãûã çààãëàõ øóãàìààñ 3-5 ñì çàéä ¿¿ñãýõ íü èäýýò õ¿íäðýëèéã
áàãàñãàõ à÷ õîëáîãäîëòîé þì.
• Õºë ãàðûí õóðóóíû áîëîí àëãà óëíû øèâí¿¿ð çýðýã æèæèã ÿñûã
òàñëàõäàà ÿñ õàçàã÷ààð òàñëàæ áîëîõã¿é. Ó÷èð íü æèæèã ÿñíóóä
áÿöàðñíààñ ÿñíû àðõàã èäýýò ¿ðýâñýëä õ¿ðãýíý. Èéìä æèæèã ÿñûã
òàñëàõäàà óòñàí õºðºº, õóðö æèæèã ö¿¿öèéã àøèãëàíà.
Ìº÷ òàéðàõ õàãàëãààíû ãîë çîðèëãî íü õèéìýë õºë, ãàð õèéõýä á¿ðýí
òîõèðñîí ìº÷íèé òàéðäñûã ¿¿ñãýõ ÿâäàë þì.
1.2 ÅÐªÍÕÈÉ ÁÈÅÈÉÍ ÎÑÃÎËÒ
Òîäîðõîéëîëm Õ¿éòíèé íºëººëëººñ õ¿íèé áèå äóëààíàà àëäàæ,

áèåèéí òåìïåðàòóð 320Ñ õýìýýñ äîîø áóóðàõûã
åðºíõèé áèåèéí îñãîëò ãýíý. Îñãîëò íü õºëäºëòòýé
õàâñàð÷ òîõèîëäîõîîñ ãàäíà èõýíõäýý äàíãààðàà
òîõèîëääîã.
Ýìíýë ç¿é
Îñãîëò íü õºíãºíººñ õ¿íä ð¿¿ ãóðâàí ¿å øàòààð ÿâàãääàã.

1. Áèå ñóëðàõ ¿å. Ýíý ¿åä õ¿í íîéðìîãëîæ, óõààí íü ñàìóóðñíààñ
¿ã ÿðèà íü îéëãîìæ ìóóòàé áîëíî. Áèåèéí òåìïåðàòóð 32-300Ñ
õýì õ¿ðòýë áóóðñàí áàéíà.
2. Õºøèëòèéí ¿å. ªâ÷òºí óíòàà áàéäàëòàé,õóðõèðíà. Õýë ÿðèà íü

îéëãîãäîõã¿é áîëæ, áèå íü õºð÷, áèåèéí òåìïåðàòóð 32-29 õýì
áîëíî. Ç¿ðõíèé öîõèëò ìèíóòàíä 28-52 õ¿ðòýë öººðíº. Àðòåðèéí
äàðàëò 90 ìì.ìóá-ñ äîîø áóóðíà.
3. Òàòàëòûí ¿å. Îñãîëò äààìæèðñíààñ ºâ÷òºí óõààíã¿é áàéäàëòàé,

áèåèéí èë õýñã¿¿ä öàéðñàí, õºõ òóÿàòàé, áèå íü íèéòäýý õ¿éòýí
áàéíà. Áèåèéí áóë÷èíãóóä ÷àíãàð÷ àì íü çóóðñàí, àìüñãàëûí
æèãä õýìíýë àëäàãäàæ, õóðõèðñàí áàéäàëòàé, ç¿ðõ ñóäàñíû
¿éë àæèëëàãàà ñóëàðñíààñ àðòåðèéí ñóäàñíû äàðàëò, ñóäàñíû
öîõèëò áàðàã ìýäðýãäýõã¿é, í¿äíèé àëèì õîíõîéæ, õ¿¿õýí õàðàà
íàðèéñ÷ ãýðëèéí óðâàëã¿é áîëíî. Áèåèéí òåìïåðàòóð 30-25 õýì

áîëæ áóóðñàí áàéíà.

Îñãîëò, õºëäºëòèéí ¿åä õ¿íèé àìüñãàëûí äýýä çàìä õ¿éòíèé íºëºº øóóä
¿éë÷èëñíýýñ öààøäàà óóøèãíû õàòãàëãààð õ¿íäðýõ íü ýëáýã. Áèå ñóëòàé
çàðèì õ¿ì¿¿ñò “íîéòîí óóøèã” õ¿íäðýë ÷ ãàðàõ òàëòàé.
Îñãîëòèéí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý
• Õ¿íä õýëáýðèéí îñãîëòòîé ¿åä ºâ÷òºíä öýýæ, õýâëèéí ºìíºä
òàëààñ á¿ëýýí õàëóóí æèí òàâüæ, àìüñãàë ç¿ðõ ñóäàñíû
àæèëëàãààã äýìæèõ òàðèà õèéãýýä àðòåðèéí ñóäàñíû äàðàëò,
áèåèéí òåìïåðàòóðûã ¿çýæ ÿàðàëòàé ýìíýëýãò õ¿ðãýíý.
• Á¿õ áèåèéí ¿çëýã õèéæ, õýðýâ áèåèéí áàéäàë ìàø õ¿íä,

àìüñãàë ç¿ðõ ñóäàñíû õ¿íä äóòàãäàëòàé áîë çîõèîìîë
àìüñãàëûã "àìíààñ-õàìàðò" ýñâýë Àìáóãèéí ìàñêààð õèéæ,
ç¿ðõíèé ãàäíààñ èëëýã õèéæ, àìüñãàëûí çàìûã öýâýðëýæ
ñîðóóëíà. Õýðýâ ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áîë ç¿ðõíèé áóë÷èíä ç¿ðõíèé
ãëèêîçèäûí àëü íýã òàðèàã öýýæíèé óðäààñ 3,4-ð õàâèðãàíû
çàâñðààð ºâ÷¿¿íèé ç¿¿í çàõààð 5-6ñì ç¿¿ãýýð ýãö õàòãàæ,
ñîðóóëæ øàëãàõàä öóñ ãàð÷ áàéâàë òàðèàãàà øàõààä ç¿¿ã
ò¿ð ¿ëäýýæ àæèãëàõàä ç¿ðõ öîõèëæ áàéâàë ç¿¿ õºäºëæ áàéõ
áîëíî. Ýíý ¿åä ºâ÷òºíèéã øóóä ýð÷èìò ýì÷èëãýýíä îðóóëæ
ýìèéí ýì÷èëãýý õèéæ õ¿÷èëòºðºã÷ººð àìüñãàëóóëíà.
• ¯¿íýýñ õºíãºâòºð òîõèîëäîëä ç¿ðõ ñóäàñ àìüñãàëûã äýìæèõ

òàðèà, á¿ëýýñãýñýí äóñàë /Sol NaCl 0.9%-400ml+Dexametazon
8mg/ ñóäñààð çàëãààä 38-400Ñ õýìèéí õàëóóíòàé âàííàä á¿õ
áèåýð íü 20ìèíóòààñ 1 öàã õ¿ðòýë îðóóëæ áèåä íü çººëºí
èëëýãèéã àë÷óóð, ïðîëîí çýðãýýð õèéíý. Óñíààñ ãàðãàæ áèåèéã
íü õàòààñíû äàðàà õàëààñàí õºíæèë äýâñãýðò õýâò¿¿ëíý. Ýíý
íü ºâ÷òºíèéã äóëààöóóëàõ èäýâõòýé àðãà þì.
Ñàíàìæ:
ªâ÷òºíèé áèåèéí õàëóóíûã 150-350Ñ çààëòòàé òóñãàé òåðìîìåòðýýð
¿çíý.
Áèåèéí õàëóóíûã ñóãàíä ¿çýýä õýìæèãäýõã¿é áîë øóëóóí ãýäñýýð /per
anus/ ¿çíý.
• Õýðýâ ºâ÷òºí õºíãºí îñãîëòòîé ÷è÷ð¿¿ëæ áàéâàë ººðèéíõ íü

äóëààí ¿¿ñýëòýýð ààæèì äóëààöóóëíà. Èíãýõäýý äóëààëàí
õó÷èæ õàëóóí öàé óóëãàíà. Ýíý ¿åä 1 öàãèéí õóãàöààíä áèåèéí
õàëóóí 1-2 õýìýýð íýìýãäýæ áàéâàë õàíãàëòòàé ãýæ ¿çíý.
Ýíý õýìæýýíä õ¿ðýõã¿é áîë õàëóóí âàííàä îðóóëæ èäýâõòýé
àðãààð äóëààöóóëíà.

• Äóíä çýðãèéí áîëîí õ¿íä îñãîëòòîé ºâ÷òºíä àìüñãàë ç¿ðõ

ñóäàñíû áýëäìýë òàðèàä ñóäñààð íü 40% ãëþêîçûí óóñìàë 20-
60ìë-èéã á¿ëýýñãýæ òàðèàä èäýâõòýé àðãààð äóëààöóóëíà.
• Õ¿íä îñãîëòòîé õ¿íèéã ñýõýýí àìüäðóóëàõ áîëîí

äóëààöóóëàõàä äóíäæààð 7-8 öàã çàðöóóëàãääàã áàéíà.
Öààøäûí ýìýí ýì÷èëãýýã øèíæ òýìäãèéí äàãóó ÿâóóëíà.
Õýðýâ ºâ÷òºíä õºëäºëò, áóñàä õàâñàðñàí ãýìòýë, õîðäëîãûí
øèíæ èëýðâýë õîëáîãäîõ øèíæèëãýýã ÿàðàëòàé õèéæ, íàðèéí
ìýðãýæëèéí ýì÷ íàðòàé çºâëºëäºæ çîõèõ ýì÷èëãýýã çààëòûí
äàãóó ÿâóóëíà.
• Îñãîëòûí ¿åèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýã ýð¿¿ë ìýíäèéí

òóñëàìæèéí àëü ÷ øàòëàëûí ýìíýëýãò ÿàðàëòàé ¿ç¿¿ëíý.
Õýðýâ óóøèã, äîòîð ýðõòíèé òàëààñ õ¿íäðýë èëýðâýë ÝÌÒ-í
2-ð øàòëàëä øèëæ¿¿ëíý.
2. Ò¯ËÝÃÄÝËÒ, Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ªÂ×ÈÍ
2.1 Ò¯ËÝÃÄÝËÒ
Òîäîðõîéëîëò Ò¿ëýãäýëò íü õ¿íèé áèåèéí ÷óõàë ýðõòí¿¿äèéí
¿éë àæèëëàãààã àëäàãäóóëàõûí çýðýãöýý õ¿íèé
ãîî ñàéõíûã, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðûã àëäàãäóóëæ
öààøèëáàë àìü íàñàíä àþóëòàé îëîí òºðëèéí
õ¿íäðýë ãàðàõàä õ¿ðãýäýã õ¿íä ãýìòýë ìºí.
Øàëòãààí
1. Õýò õàëóóí óñ, öàé õîîë, ãàë ò¿éìýð,
óëàéññàí áà õàéëñàí ìåòàëë òºðºë á¿ðèéí
õàëóóí õàéëìàã áîäèñóóä õàëóóí óóð, ¿íñ
íóðàì
2. Êîíöåíòðàöè èõòýé õ¿÷èë, ø¿ëò /õ¿õðèéí
áà ôîñôîðûí/ íàòðèéí ø¿ëò èäýýëýã÷
áîäèñóóä
3. Òóÿàíû : íàðíû áà öàöðàã èäýâõò òóÿà
4. Öàõèëãààíû : Öàõèëãààí ã¿éäýë, òîã,
ºíäºð õ¿÷äýë, öàõèëãààí ñîðîíçîí îðîí,
áàéãàëèéí àÿíãà öàõèëãààí ãýõ ìýò îëîí
õ¿÷èí ç¿éëñèéí óëìààñ àðüñ, ººõ áóë÷èí
ÿñàíä õ¿ðòýë ò¿ëýãäýæ ãýìòýíý.

Àíãèëàë Ò¿ëýíõèéí øàðõûã åðºíõèéä íü ºíãºö ã¿í ãýæ

õî¸ð õóâààíà.
• ªíãºö ò¿ëýãäñýí øàðõàíä I-II-IIIA
• Ã¿í ò¿ëýãäñýí øàðõàíä IIIÁ – IV çýðãèéã
õàìðóóëíà.
Ò¿ëýíõèéí øàðõíû òàëáàéí õýìæýýã òîãòîîõäîî :
• Àëãàíû çàð÷èì
• Åñèéí çàð÷èì
• Óîëëåñûí ñõåì /òàáëèö/
• Âðîâäåðûí òàáëèö ãýõ ìýò îëîí àðãûí àëü íýãèéã àøèãëàíà
1. Àëãàíû çàð÷èì: Òóõàéí õ¿íèé àëãàíû õýìæýýã 1% ãýæ ¿çíý.

Õ¿íèé áèåèéí àðüñ 16000 ñì2 –20000ñì2 îð÷èì òàëáàéòàé,
õ¿íèé íýã àëãà äàðàì òàëáàéí õýìæýý íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íä
îéðîëöîîãîîð 160ñì2-200ñì2 îð÷èì áàéíà. Àëãàíû çàð÷ìààð
õýìæèõäýý èõýâ÷ëýí áèåèéí ãàäàðãóó íýëýíõ¿éäýý áèø
ýíä òýíäýý öîîõîðòîæ ò¿ëýãäñýí òîõèîëäîëä õýðýãëýõ íü
òîõèðîìæòîé áàéäàã .
2. Åñèéí çàð÷èì : Õ¿íèé áèåèéã îéðîëöîîãîîð 11 ñåãìåíòýä
õóâààíà. Íýã ñåãìåíòèéã åñºí õóâü ãýæ ¿çíý.
• Òîëãîé , õ¿ç¿¿òýéãýý 9%
• Õî¸ð ãàð òóñ á¿ð 9% áóþó
18%
• Õî¸ð ãóÿ òóñ á¿ð 9% áóþó
18%
• Õî¸ð øèëáý òàâõàéíû
õàìò òóñ á¿ð 9% áóþó 18%
• Óóöíû õýñýã 9%
• Àð íóðóó 9%
• Öýýæ óðä òàëààñàà 9%
• Ãýäýñ õýâëèéí õýñýã 9%
• Öàâü ààðöàãíû õýñýã 1%
Óîëëåñèéí ñõåì :
Îíöëîã :
Õ¿¿õäèéí íàñíû áàéäëààñ õàìààð÷ áèåí äýõ ñåãìåíò¿¿äèéí õàðüöàà
õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã îíöëîã äýýð ¿íäýñëýãäýí ¿¿ññýí ñõåì þì.

9% 21% 9 % 9% 19% 9 % 9% 15% 9 % 9% 9% 9 %
8% 8% 8% 8% 8% 8% 9%
9% 8% 8% 8%
8% 8% 8%
9% 9%
8% 8% 9%
8% 8%
7%
9% 7% 7% 7% 8% 8% 9%
a) 0-1 íàñ á/ 1-5 íàñ â/ 6-14 íàñ ã/ 14 –ñ äýýø
Ñ.Ëàíä , Í. Íàñíû áàéäàë

Âðîâäåðèéí
òàáëèöààð
Íÿðàé 1 íàñ 5 íàñ 10 íàñ 15 íàñ
òîîöîõ íü :
Áèåèéí õýñã¿¿ä
Òîëãîé 20 17 13 10 8
Õ¿ç¿¿ 2 2 2 2 2
Öýýæ 10 10 10 10 10
Ãýäýñ 8 8 8 8 8
Íóðóó 11 11 11 11 11
Õî¸ð ºãçºã / 2/ 5 5 5 5 5
Öàâü áýëýã
1 1 1 1 1
ýðõòýí
Õî¸ð áóãàëãà 2 /
8 8 8 8 8
àòãààë /
Øóó / 2/ 5 5 5 5 5
Ñàðâóó / 2/ 5 5 5 5 5
Ãóÿ / 2/ 11 13 16 18 19
Øèëáý / 2/ 9 10 11 12 13
Òàâõàé / 2/ 5 5 5 5 5
Á¿ãä õóâü 100% 100% 100% 100% 100%
Ýíý òàáëèöèéã õ¿¿õýä ò¿ëýãäñýí ¿åä àøèãëàõ áà áèåèéí àëü

õýñýãò ò¿ëýãäñýíèéã íàñíû õ¿ñíýãòýýñ íü õàðæ òàëáàéí õýìæýýã
òîäîðõîéëíî.

Øàðõíû ºíãºö ã¿íèéã çºâ ÿëãàí îíîøëîõ íü ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéí

¿íäýñ áîëíî.
I-II –ð çýðãèéí øàðõ III À çýðãèéí øàðõ
Ã¿í ò¿ëýãäñýí øàðõ
III Á çýðãèéí øàðõ IV ð çýðãèéí øàðõ
ßëãàðàõ øèíæ Ò¿ëýíõèéí øàðõ

òýìäýã
ªíãºö ò¿ëýãäýë I-II-III A Ã¿í ò¿ëýãäýë IIIÁ -IV
Öàéðñàí áîõèð
Öàéâàð òîä, ÿãààí,
ªíãº ñààðàë õ¿ðýíòñýí,òàñ
öýâýðõýí ÿãààí
õàðëàñàí
Öýâð¿¿òñýí, öýâð¿¿íèé
Õóóðàé,õàòóóâòàð,
Ãàäàðãóóíû çàðèì õàãàðñàí,
õàòóó
áàéäàë ø¿¿ñýðõýã çººëºí,

ªâäºëò èõ çàðèìäàà ªâäºõã¿é øàðõíû

Ìýäðýõ¿é IIIA çýðýãòýé áîë ºâäºëò ãàäàðãóóä õ¿ðýõýä
ìýäðýõ íü ¿ë ìýäýã ÿìàð ÷ ìýäðýëã¿é
ñóëàðñàí ìýäðýë íü àëäàãäñàí
ªíãºö ò¿ëýãäñýí ãàäàðãóó Øàðõíû ãàäàðãóó äýýð
Öóñàí äýýð äàðààä àâàõàä äàðààä àâàõàä ìèêðî
õàíãàìæèéí öàéðààä äîðõíîî óëàéíà. öèðêóëÿöè ¿¿ñýõã¿é
áàéäàë Ìèêðîöèðêóëÿöè ýåðýã
áóþó ìèêðî ãýæ ¿çíý
öèðêóëÿöè
Õàâàí Îð÷íû ýäýä õàðüöàíãóé Çººëºí ýä, ò¿ëýãäñýí
íýâ÷äýñèéí áàãà õàâàí ¿¿ñíý. ìº÷ õàâàí èõòýé áàéíà.
áàéäàë
• Ìºí ò¿ëýãäýëòèéã í¿äýýð õàðàõàä õàòóóð÷ õàðëàí

¿õýæñýí ¿õæèëèéí äîòîð âåíèéí ñóäàñíóóä òðîìáîç
áîëñîí çóðàãëàë õàðàãäàíà.
• Ã¿í ò¿ëýãäýæ ¿õæèë ¿¿ññýí ¿åä ñïèðòòýé øàðèêààð
ò¿ëýãäñýí ãàäàðãóóã àð÷èõàä õîðñîõã¿é .¯¿íèéã ñïèðòíèé
ïðîáà ãýäýã
• ªíãºö ò¿ëýãäñýí øàðõ ãàäàðãóó äýýðýý ìàø ìýäðýã, þó ÷
õ¿ðã¿¿ëýõã¿é áàéäàã îíöëîãòîé
2.2 Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ªÂ×ÈÍ
Òîäîðõîéëîëò Ýíý íü õ¿íèé á¿õ ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë

àæèëëàãààíû òýíöâýð àëäàãäàõ õýëáýðýýð
èëýðíý. Ìýäðýë, äîòîîä ø¿¿ðýë, ç¿ðõ ñóäàñ,
öóñíû ýðãýëò õ¿÷èë ø¿ëòèéí òýíöâýð, óñ äàâñíû
ñîëèëöîî, õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàíãàìæ, àìüñãàëûí
ýðõòýí, áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà, õîäîîä ãýäýñíèé
çàìûí ¿éë àæèëëàãàà, äîòîîä ø¿¿ðëèéí ¿éë
àæèëëàãàà, àëäàãäñàí áîäèñûí ñîëèëöîî
/ìåòàáîëèçì/-íû ã¿íçãèé õÿìðàëä îðíî.
Ò¿ëýíõèéí ºâ÷íèéã ÿâöààð íü :
Àíãèëàë • Ò¿ëýíõèéí øîêèéí ¿å
• Ò¿ëýíõèéí õóðö õîðäëîãûí
¿å
• Ñåïñèñ-¿õæèëò õîðäëîãûí
¿å
• Ýäãýðýëòèéí ¿å

À. Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ØÎÊÈÉÍ ¯Å
• Ò¿ëýíõèéí øîêèéí çýðãèéã òîäðóóëàõàä èíäåêñ ôðàíêèéí

àðãà÷ëàëûã õýðýãëýõ íü èë¿¿ òóñòàé áàéäàã . Ýíý íü ºíãºö
ò¿ëýãäñýí øàðõíû òàëáàéí 1% èéã èíäåêñ ôðàíêààð 1 åä-òýé
òýíö¿¿ëæ àâäàã áîë ã¿í ò¿ëýãäñýí òàëáàéí íýã õóâèéã èíäåêñ
ôðàíêààð 3 åä-òýé õàðüöóóëæ àâíà. Æèøýýëáýë: 1 íàñòàé
õ¿¿õýä 25% ò¿ëýãäñýí ¿¿íèé 10% íü ã¿í ò¿ëýãäñýí áàéíà ãýâýë
25-10=15% ã¿í 10%, ºíãºö 15% ãýâýë 15*1åä+10*3åä=45èô
¿¿íèéã (äîîðõè òàáëèöààñ õàðâàë ò¿ëýíõèéí øîê 1-ð çýðýã
áóþó õºíãºí çýðýãòýé ãýæ ¿çíý.)
Èíäåêñ ôðàíêààð õ¿¿õäýä øîêèéã çýðýãëýõ òàáëèö

Òàáëèö ¹ 1
Íàñ
Øîêèéí çýðýã
1-3 4-7 8-11
Õºíãºí øîê 1-ð çýðýã 20-50 30-60 3-70
Õ¿íä áóþó 2-ð çýðãèéí
51-100 61-120 71-150
øîê
Òóéëûí õ¿íä áóþó 3-ð
100-ñ äýýø 120-ñ äýýø 150-ñ äýýø
çýðãèéí øîê
Ò¿ëýãäñýí òàëáàéí õýìæýýãýýð øîêèéí çýðãèéã àíãèëàõ íü

Òàáëèö ¹ 2
Íèéò ò¿ëýãäñýí Ã¿íçãèé ò¿ëýãäñýí
Øîêèéí çýðýã
òàëáàé òàëáàé
Õºíãºí øîê /1-ð çýðýã / 10-20% 10%
Õ¿íä /2-ð çýðýã / 21-40% 20%
Òóéëûí õ¿íä 3-ð çýðýã 41-100% 21-40%
Øîêèéí ÿâö, ãîë øèíæ òýìäýã

Ãåìîäèíàìèêèéí ººð÷ëºëò:
Ò¿ëýíõèéí øàðõ ã¿í, òàëáàé èõ áîë àðòåðèéí äàðàëò 6-20 öàãèéí äàðàà
áóóðíà. ¯¿íòýé õîëáîîòîé ò¿ëýíõèéí øîêèéí ÿâöûã ãóðàâ õóâààæ ¿çäýã.
1. Ýýíýãøèëèéí ¿å: 4-6 öàã ¿ðãýëæèëíý. Ýíý ¿åä çàõûí ñóäàñ

íàðèéñàæ öóñíû äàðàëòûã 90-100 ìë ìºíãºí óñíû áàãàíûí
õóâààðüò 5-6 öàãèéí òóðø áàðüæ ÷àääàã. ¯¿íèéã çàõûí
ñóäàñíû äàñàí çîõèöîõ åðºíõèé óðâàë ãýíý.
2. Ýýíýãøèëýý àëäàõ ¿å : 7-24 öàã ¿ðãýëæèëíý. Ãåìîäèíàìèê

¿íäñýíäýý àëäàãäàíà. Àðòåðèéí äàðàëò 60- 0 ìì ÌÓÁ õ¿ðòýë

áóóð÷ óëìààð õýìæèãäýõã¿é ìºí çàõàä ñóäàñ òîîëîãäîõã¿é ýä
ýñèéí ãèïîêñè ã¿íçãèéð÷ ìåòàáîëè÷åñêèé àöèäîç-ä îðíî. Öóñ
ºòãºð÷ öóñíû çóóðàìõàé ÷àíàð 1,5 äàõèí èõñýæ ç¿¿ áºãëºðíº.
¯¿íèé õýìæýýã ãåìàòîêðèòýýð òîîöíî. Àìüäðàëûí ÷óõàë
ýðõòí¿¿ä /ýëýã, ç¿ðõ, òàðõè ãì/ õ¿÷èëòºðºã÷ººð äóòàãäàíà,
ìèêðîöèðêóëÿöè àëäàãäàíà. Ýíý ¿åä àðòåðè , âåíèéí ñóäñàí
äàõü õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýìæýý îéðîëöîî áîëæ èðíý. ªâ÷òºí
õºõºðñºí, õàëóóí õýìæèãäýõã¿é, øýýñ ÿëãàðàõã¿é, àìüñãààäàëò
èõ, ç¿ðõíèé öîõèëò ìàø èõ ò¿ðãýññýí áàéíà.
3. Òîãòâîðæñîí ¿å: 48 öàãèéí äàðàà ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä ò¿ð
çàñàð÷ áèåèéí áàéäàë õàðüöàíãóé òîãòâîðæèæ èðíý.
Ýìíýë ç¿éí øèíæ òýìäýã áà ÿëãàõ îíîø
Øèíæ òýìäýã Øîêèéí çýðýã

Õºíãºí Õ¿íä Òóéëûí õ¿íä
Ã¿íçãèé 20% õ¿ðòýë 20-40% 40% èàñ äýýø

ò¿ëýãäñýí
øàðõíû òàëáàéí
õýìæýý
Àðüñíû ºíãº Åðäèéí áà ¿ë Öàãààí Öàãààí çýâõèéð÷,
ìýäýã öàéâàð õóóðàé õºõºëáèé
ºíãºòýé, õóóðàé
õ¿éòýí
Ñóäàñíû öîõèëò 120îîñ äýýø
/1ìèíóòàä / 100 õ¿ðòýë 100-120 õóðäàññàí
Àðòåðèéí äàðàëò Òîãòâîðòîé Áàãàñíà. Òàñðàëòã¿é
/ì.ó.á / íîðìäîî 90-95 äîîä áóóðíà.
äàðàëò40-20
Òºâèéí âåíèéí Áàãà çýðýã 40-20ìì. 20 ìì .ìóá -ààñ
äàðàëò /ìì/ áóóð÷ 50-40 ìóá áóóðñàí.
õ¿ðòýë
Øýýñíèé ãàðö Øýýñíèé Õîíîãèéí Áàðàã øýýñ
ãàðö áàãàñàõ øýýñ 600ìë ÿëãàðàõã¿é , áàãà
/¿ëìýäýã/ õ¿ðòýë çýðýã ¿çýãäýõ
õîíîãèéí øýýñ òºäèé õîíîãèéí
áàðàã õýâèéí øýýñ 400-500 ìë
õýìæýýíä
áàéíà.

¯ëäýãäýë àçîò 30-35 õ¿ðòýë 24 öàãèéí 24 öàãèéí äàðàà

èõýñíý äàðàà 40-45 45 ìë ýýñ áàãà
ììîëü/ë
Çàðèìäàà Ýõíèé öàãààñ
Ãåìîãëîáèí óðèÿ Áàéõã¿é áîãèíî øýýñ õàð õ¿ðýí
õóãàöààíä ºíãºòýé òóíàäàñ
øýýñ óëààí èõòýé ¿íýðòýé
ãàðíà áàãà ãàðíà.
Õààÿà Äàõèí, äàõèí
Áººëæèëò õîâîð áººëæèíº, áººëæèíº, ºòãºí
öóñàðõàã êîôå øèã õ¿ðýí
õ¿ðýí õàð ºíãºòýé
ºíãºòýé áàéíà.
Ïàðåç êèøå÷íèêà - - Ýõíèé ìº÷ººñ
ãýäýñ ä¿¿ðíý.
Àöèäîç Áàéõã¿é áóþó Õ¿÷èëøèë Ìåòàáîëè÷åñêèé

ýì÷èëãýýíä òîä èëýðíý àöèäîç ph 7,25
ñààðìàãæèíà. .ph7.35-7.25 ààñ áàãà
Áèåèéí õàëóóí Ñ-37 îð÷èì Õýâèéí áóþó Õýâèéí
370-ñ áàãà õýìæýýíýýñ
áàéíà. äîîø áóóð÷
õýìæèãäýõã¿é
Áîäèò ¿çëýã
• Ò¿ëýãäñýí øàðõíû òàëáàéí õýìæýýã îéðîëöîîãîîð ãàðãàíà.
• Íèéò øàðõíû õýäýí õóâü íü ã¿í ò¿ëýãäñýíèéã ìºí îéðîëöîîãîîð
ãàðãàíà.
• Èíäåêñ Ôðàíêààð òîîöîæ øîêèéí àëü çýðýãò õàìààðàõûã
òîäîðõîé çààíà.
• Àìüñãàëûí òîî, ç¿ðõ ñóäàñíû öîõèëòûí òîî, àðòåðèéí
äàðàëòûã õýìæèæ, çàõûí ñóäñàí äàõü õ¿÷èëòºðºã÷èéí
õàíãàìæèéã îêñèìåòðýýð õýìæèíý,
• Òºâèéí âåíèéí äàðàëòûã õýìæèíý.
• Õàëóóí ¿çíý.
• Àðüñíû ºíãº, õ¿éòýí, õàëóóíûã ò¿¿õèéí áè÷ëýãò òóñãàñàí
áàéíà.
• Äàãàëäàõ áîëîí õàâñàðñàí ºâ÷ëºë õàíèàä, õàòãàà, øèíãýí
àëäàëò çýðãèéã àíõààðàëòàé ¿çýæ îíîøèíä òóñãàñàí áàéíà.
Øèíæèëãýý
• Öóñíû äýëãýðýíã¿é øèíæèëãýý
• Øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý / ãëþêîçà, ãåìîãëîáèí,

ýðèòðîöèò, óóðàã ¿çýõ/

• Ñóäàñíû öóñàíä óóðàã, óóðãèéí ôðàêöè, àëüáóìèí, ìèêðî
ýëåìåíò¿¿ä, ìî÷åâèí, êðåàòèíèí, ¿ëäýãäýë àçîò ¿çýõ
• Ãåìàòîêðèòèéã ýõíèé ãóðâàí õîíîãò ºäºð, öàãààð ¿çýõ
• Õ¿÷èë ø¿ëòèéí òýíöâýð ¿çýõ
ßàðàëòàé õèéãäýõ àæèëáàðóóä
• Òºâèéí âåíä ãóóðñ òàâèõ
• Õ¿÷èëòºðºã÷èéí ýõ ¿¿ñâýðò õîëáîãäîõ áîëîìæèéã õàíãàõ
• Äàâñàãò õýìæ¿¿ðò óóò á¿õèé áàéíãûí êàòåòð òàâèõ
• Õîäîîäîíä çîíä òàâèõ / õîäîîä óãààõ, õîîëëîõ çîðèëãîîð
òàâèíà./
Ò¿ëýíõèéí äàéðëàãûí (øîê) ýì÷èëãýý

• Àðòåðèéí äàðàëòûã áóóðóóëàõã¿é, ãèïîâîëåìèÿòîé
Ýì÷èëãýýíèé òýìöýõ
• ªâäºëòèéã íàìäààí, ºâ÷òºíã òàéâøðóóëàõ
åðºíõèé • Õ¿÷èëòºðºã÷èéí äóòàãäàëä îðóóëàõã¿é áàéõ
çàð÷èì • Çàõûí ñóäàñ òýëýõ ýì÷èëãýý õèéõ
• Öóñ ºòãºðºõ, á¿ëýãíýëòèéí ýñðýã ÄÂÑ-ýýñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ
• ¯ðýâñëèéí ýñðýã àíòèáèîòåê õýðýãëýõ
Øèíãýí þ¿ëýõ Ò¿ëýãäñýí ¿åä 1/10-1/15 òýé òýíöýõ øèíãýíèéã ºâ÷òºíã õ¿ëýýí
àâñàí ýõíèé 1 öàãò õèéíý.
• Äóñàë øèíãýí þ¿ëýõäýý Óîëëåñèéí àðãà÷ëàëààð
áèåèéí 1êã æèíä ìºí ò¿ëýãäñýí òàëáàéí íýã õóâü òóòàìä
3ìë øèíãýí îíîãäîõîîð òîîöîæ õèéíý. Æèøýýëáýë:
õ¿¿õýä íýã íàñòàé 10 êã æèíòýé 20% ò¿ëýãäñýí øàðõòàé
ãýâýë 3ìë*10êã*20%=600 ìë ýíý øèíãýí öóñíû
ýðãýëòèéí ýçýëõ¿¿íèéã èõýñãýõ çîðèëãîòîé ¿¿íèé äýýð
õîíîãò øààðäàãäàõ ôèçèîëîãèéí íîðì øèíãýíèéã
íýìæ ºãíº. Íýã íàñòàé õ¿¿õýä õîíîãò 400 ìë øèíãýí
àâàõ øààðäëàãàòàé áîë íèéò õèéõ øèíãýíèé õýìæýý
600+400=1000ìë áîëíî.
• Åâàíñèéí àðãà÷ëàë: Ýõíèé õîíîãò 1 êã æèí 1%
øàðõíû òàëáàéä 2ìë øèíãýí îíîãäîõîîð òîîöîæ äýýð
íü õîíîãò øààðäàãäàõ ôèçèîëîãèéí íîðì øèíãýíèéã
íýìíý. Õî¸ðäàõü õîíîãò 1ìë øèíãýí 1êãä - 1% òàëáàéä
íîîãäîõ ãì òîîöîæ õèéíý Õèéõ øèíãýíèé á¿òýö íü:
êîëëîéä øèíãýí êðèñòàë øèíãýíèé õàðüöàà 1:1, ºâ÷òºí
õ¿íä áîë 2:1 áàéíà. Àìààð øèíãýí ñàéí óóëãàæ, ñàéí
õîîëëîõ íü ýì÷èëãýýíèé ñàëøã¿é íýã õýñýã þì. ¯¿íä:
Ãîëäàíà-í óóñìàëûã áýëòãýæ ºãºõ. Àðãà÷ëàë áà
íàéðëàãà íü:
1ìë óñ + 3ìë íàòðèéí õëîðèä+1,5 ìë ñîäûí
óóñìàë+50ìë óóñìàë ãëþêîçà
(ñîäà- àöèäîçèéí ýñðýã, ãëþêîçà- ýíåðãè õîîë îðëîõ, íàòðè
– îðãàíèçìä íàòðèéí äóòàãäëûã íºõíº ) èõýâ÷ëýí õºíãºí øîêòîé
¿åä óóëãàíà. Öóñ îðëîõ øèíãýíýýñ Ðèíãåð ëàêòàò õàìãèéí
òîõèðîìæòîé.

Øèíæ òýìäýãèéí ýì÷èëãýý

• Øîêèéí ýõíèé õîíîãò ãèïîíàòðèåìèÿ, ãèïåðêàëèåìèÿ
áîëíî. Ýñèéí ãàäíàõ íàòðèéí èîí ýñ äîòîðõè êàëèéí èîíûã
òàòñàíààñ øèëæèëò ÿâàãäàæ íàòðè áà êàëèéí èîí ýñèéí
çàâñàð õóðèìòëàãäàõààð îðîíä íü ýñ ð¿¿ óñ øèëæèíý. ¯¿íèéã
ãèïåðãèäðàòàöèÿ – ýñ óñæèõ ãýíý. Îñìîñ äàðàëò áóóðñàí áàéíà.
Ýíý ¿åä íü 10%áà 20% èéí ãëþêîçà õèéäýã.¯¿íèéã âíåêëåòî÷íàÿ
ðåàíèìàöèÿ ãýæ ïðàêòèê äýýð íýðëýæ áàéíà.
• Àðòåðèéí äàðàëò òîãòâîðæîîã¿é áà áèå íü äóëààöààã¿é áàéõàä
øýýñ õººõ ýì ëàçåêñ, ôóðîñåìèä õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.
• Øýýñ óëààí þìóó õ¿ðýí ãàð÷ áóé ¿åä ìàíèòîëûã êã æèíä íü
òîîöîí 1 óäàà õèéõ ãàììàãëîáóëèí --- îæîãîâûé ñêàðëàòèíààñ
óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ õèéíý.
• Áººëæèõ ¿åä öåðóêàë 2 ìë õèéõ
• Õîäîîäîíä çîíä òàâüæ õîäîîäûã óãààæ , õîîëëîæ, õèéã íü
ãàðãàõàä, ºâ÷òºí áººëæººä òàòàëò ºã÷ ìºí ãåìàòîêðèò 55-58
õ¿ðñýí ¿åä øîê ýì÷ëýãäýõã¿é øàòàíä îðëîî ãýæ ¿çíý.
Äàéðëàãààñ (øîê) ãàð÷ áàéãààã ¿íýëýõ ¿íýëýìæ :
• Áèåèéí åðºíõèé áàéäàë õàðüöàíãóé äýýðäýíý.

• Àðòåðèéí äàðàëò òîãòâîðæèíî
• Øýýñ ÿëãàðàëò ñàéæèðíà.
• Öàíãàõ, óóõ þì íýõýõ íü áàãàñíà.
• Îãèóëàõ, áººëæèõ, ãýäýñ ä¿¿ðýõýý áîëèíî
• Áèåèéí õàëóóí õýâèéí áîëîõ áóþó áàãà çýðýã èõ áîëæ áèå íü
äóëààí á¿ëýýí áîëíî
• Ýëåêòðîëèò õýâèéí áîëæ ãåìîòîêðèò 36-42 õ¿ðíý. ¯ëäýãäýë àçîò,
ìî÷åâèí, êðåàòèíèí, óóðàã, àëüáóìèí õýâèéí áîëíî
• Øîêîîñ ãàðãàõ ýì÷èëãýý õýäèé ÷èíýý ýð÷èìòýé öàã àëäàõã¿é
õèéãäýíý òºäèé ÷èíýý õóðäàí øîêîîñ ãàð÷ ò¿ëýíõèé ºâ÷íèé äàðààõ
õóðö õîðäëîãûí ¿å, õàëäâàðò õîðäëîãûí ¿å¿äèéí ÿâö õºíãºðäºã
.
Á. Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ÕÓÐÖ, ÕÎÐÄËÎÃÛÍ ¯Å
Øèíæ òýìäýã:
• Õàëóóðíà, õàëóóí îãöîì èõñýíý. /390Ñ ýýñ äýýø/. Îíöëîã íü ñóãà,

öàâèíä õàëóóí õýìæèæ ¿çýõýä 390 áàéõ áîëîâ÷ áèåèéí áóñàä
õýñãèéí àðüñíû õàëóóí òºäèéëºí ºíäºð áèø áàéäàã îíöëîãòîé.
• Òàõèêàðäè: íàñ áà õàëóóðàëòààñ õàìààðàõã¿éãýýð õàëóóíòàé ÷
áàéñàí, õàëóóíã¿é ÷ áàéñàí òàõèêàðäè áàéñààð áàéíà.

• Óõààí á¿äãýð÷ îð÷èíäîî õàðüöàõ ìýäðýõ íü ñóëàðíà. Óõààí îðîí

ãàðàí áîëæ äýìèéðíý. Õèé þì ¿çíý, ýëäýâ þì ÿðèíà.
Ýì÷èëãýý:
• Íåéðîëåòèê ñìåñü ÿëàíãóÿà ñåäóêñèí, ãàëîïåðèäîë õýðýãëýíý.
• Øýýñ ãàðàëòûã íýìýãä¿¿ëæ,øèíãýí äóñëààð òàðèíà. Ñàéí
øýýëãýõ, òàðõè õàâàíã¿é áàéëãàõ çîðèëãî òàâèíà.
• Õîâîð òîõèîëäîëä êóðëèíãèéí øàðõëàà ¿¿ñ÷ áààñ õàð ãàðàõ,
çàðèìäàà öóñàí á¿ëýí áààñíû øèíæèëãýý òðåãåðñîíû ñîðèë
(+++) øèíýõýí ýðèòðîöèò ãàðàõ áà ãýäýñ õýâëèéä ÿìàð ÷ ºâäºëòã¿é
áàéõ øèíæ èëýðíý. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ õ¿÷èëæèëòèéí ýñðýã
ýì÷èëãýý õèéíý. Õîäîîäíû õ¿÷èë ñààðìàãæóóëàõ êîíöåíòðàöè
èõòýé ñ¿¿ ºãºõ, àëìàãåëü óóëãàõ, ãåïàðèíûã çîãñîîæ öóñ òîãòîîõ
á¿ëýãíýëòèéã ñàéæðóóëàõ ýì÷èëãýý õèéíý.
Â.Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉ ÖÓÑÀÍ ¯ÆÈËÒ,

ÕÎÐÄËÎÃÎ, ÕÀËÄÂÀÐÛÍ ¯Å
Øèíæ òýìäýã:
• ªíäºð õàëóóðíà.
• ×è÷ðýíý.
• Õàëóóí áóóõàä èõ õºëºðíº
• Öóñàíä ëåéêîöèò ºíäºð ÑÎÝ ºíäºð ýðèòðîöèò ãåìîãëîáèí
ìàø áîãèíî õóãàöààíä áàãàñàæ, õóðö öóñ áàãàäàëòûí øèíæ
òýìäýã ãàðíà. Ýíý ¿åä áàðàã á¿õ òîõèîëäîëä óóøèãíû õ¿íäðýë
/ ñåïòè÷åñêèé ïíåâìîíèÿ /ãàðíà.
• Àìüñãààäíà. Àìüñãàë 1 ìèíóòàíä 50 ààñ äýýø òîîëîãäîíî.
• Öóñíû àðèóí ÷àíàð ¿çýõýä áàêòåðèòàé, øàðõ èäýýëæ, ¿íýðòýé
áîëñîí ºâ÷òºí òóðæ ýöñýí, öîîðîëò ¿¿ññýí ãýõ ìýò îëîí
õ¿íäðýë ãàðíà.
Ýì÷èëãýý
Ýì÷èëãýýíä ìýäðýã àíòèáèîòåê õàâñàðñàí áàéäëààð ºíäºð òóíãààð
ñóäñààð, öàãààð òàðèíà.
1. Àíòèñòàôèëîêîêèéí ãàììàãëîáóëèí, àíòèñòàôèëîêîêèéí
èììóíîãëîáóëèí òàðèíà.
2. Ãèïåðèììóíàÿ ñèéâýí
3. Èæèë á¿ëãèéí öýâýð öóñ äîëîî õîíîãò õî¸ðîîñ äîîøã¿é ñýëáýíý
4. ×àíàðòàé õîîë îéð îéðõîí ºãíº.
5. Àñàðãàà ñàéí õèéæ öîîðîëòîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëíý.

Ã. Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉ ÝÄÃÝÐÝËÒÈÉÍ ¯Å
Ýíý ¿åä øàðõ íü öýâýðøñýí àðüñ íºõºãäñºí , ºâ÷òºí òýíõýð÷

áîñîõ áîëñîí, öîîðîëò ýäãýð÷ áóé, òóðààë çîãññîí, ¿å ìº÷èíä õºøèíãº
¿¿ññýí. Òàìèð òýíõýý ñóë áàéõ ¿å þì. Ýíý ¿åä êëèíèê áà ëàáîðàòîðèéí
õÿíàëò õèéæ øààðäëàãàòàé ýìèéí ýì÷èëãýý õèéõýýñ ãàäíà íºõºí
ñýðãýýõ, ñîðâèæèëòîîñ ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýý ãîëëîí õèéãäýíý.
Ò¿ëýíõèéí øàðõíû ýì÷èëãýý
ªâ÷òºí øîêòîé áîë øàðõàíä öýâýðëýãýý áîîëò õèéõã¿é øóóä õýâò¿¿ëæ,

øîêèéí ýñðýã ýì÷èëãýýíä ÿàðàëòàé îðóóëíà. Øàðõ íü õóóðàé çóçààí
áîîëòòîé áàéíà. Õýðýâ ìº÷ íü ýðãýí òîéðîí ã¿í ò¿ëýãäñýí áîë ñóëðóóëàõ
ã¿í ç¿ñëýã 2-3 òàëä íü õèéíý. Øàðõíû èäýâõèòýé ýì÷èëãýýã 48-72 öàãèéí
äàðàà ýõýëíý.
Èë àðãààð ýì÷ëýõýä àíòèñåïòèê óóñìàë õèìîäèíû 0,5% , òàìåäèíû
0,7%, 2,5%, èéí óóñìàëóóäààð óãààæ, øàâøèëãûã ýõíèé 2, 3 õîíîãò 2-
3 öàã òóòàìä øàâøèíà. Ìýäðýã àíòèáèîòåêèéí íóíòàã öàöààä íýã äàí
ìàðëü øàðõàí äýýð íààæ õàòààæ àðãààíà.
6-7 õîíîîä òîñîí ò¿ðõëýã õèéíý. ¯¿íä: Àðãîñóëüôàí, ñóëüôàäèàçèí
ñåðåáðî, äåðìàçèí1%, àçîòõ¿÷ëèéí ìºíãºíèé1% òîñ ò¿ðõýíý. Åìóëüñ
ñèíòîìèöèí 5%-10%,ìàçü Âèøíåâñêèé, ïîëèëèêñèí 0,4% òîñíóóä
õýðýãëýíý. Ò¿ëýíõèéí øàðõûã:
1. øàðõíû àíõíû öýãöëýëò áà óãààëò

2. ýìèéí ýì÷èëãýý (I-II-IIIA çýðýã )
3. ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý (IIIÁ-IVçýðýã )
4. ò¿ëýíõèéí øàðõíû ýì÷èëãýýã øîêîîñ ãàðñíû äàðàà
ýõýëíý.
Øàðõíû óãààëò: øàðõíû çàõààð òîéðóóëàí ñïèðòýýð àðèóòãàíà. Øàðõ

áîõèð áîë ôóðàöèëëèí, íîâîêàéíû 1:1 õàðüöààòàé óóñìàëààð áàëëîíîîð
ãîîæóóëæ óãààíà. Àíõíû öýâýðëýãýý óãààëò õèéõäýý ºâäºëò íàìäààæ,
àðèóòãàõ ¿éë÷èëãýýòýé õèìîäèíû óóñìàëûã àøèãëàíà.
Èë àðãà: I-II-IIIÀ çýðãèéí øàðõûã óãààæ àðèóòãàñíû äàðàà àíòèáèîòèêèéí

íóíòàã öàöààä ôóðàöèëëèí,íàòðè õëîðèä, õèìîäèíû àëü íýã óóñìàëä
íîðãîñîí íýã äàí ìàðëèàð íààëò õèéæ, õºíãºí, íèìãýí îðîîæ áîîãîîä
õîíóóëíà. Ýõíèé õî¸ð, ãóðâàí õîíîãò õèìîäèíîîð 4-6 öàãèéí çàéòàé
øàâøèíà. Õàòàæ õóóðàé òàâ ¿¿ñãýíý. 5-6 õîíîîä òîñ ò¿ðõýíý. ªäºðò íýã
óäàà òîñîëæ 8-10 õîíîõîä øàðõ õºðñæèæ íààñàí ìàðëü ººðºº õîâõîðíî.

Äàëä àðãà: Øàðõûã öýâýðëýæ âàííàä óãààãààä ñýâðýýæ àíòèñåïòèê

óóñìàëóóäààð çóçààí áîîëò õèéíý. Äåðìàçèí 1%, ñóëüôàäèàçèíñåðåáðà
1%, ïàëìàçèí1% ãýõ ìýò òîñûã çóçààí ò¿ðõýæ çóçààí /õºâºíòýé/ îðîîæ
áîîíî. Øàðõíû çàõààð óëàéæ ¿ðýâñâýë ìýäðýã àíòèáèîòèê, öàöëàãà,
óóñìàë áàéäëààð õýðýãëýíý. Ìºí øàðõàíä ýëåêòðîôîðåç, õýò ÿãààí
òóÿàíû øàðëàãà õèéíý.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý.
Ã¿í ò¿ëýãäñýí øàðõûã á¿ðýí òºãñ ýì÷ëýõ ãàíö àðãà áîë àðüñ íºõºí ñóóëãàõ
ìýñ çàñëûí àðãà þì. Õýðýâ õ¿¿õýä 4-8 %èéí ã¿í ò¿ëýãäñýí øàðõòàé áîë
ò¿ëýãäýæ ¿õýæñýí õýñãèéã ýõíèé ºäºð ºâ÷èí àâ÷ øóóä àðüñ íºõºõ íü
õîðäëîãî õàëäâàðààñ ñýðãèéëýõ ìàø èõ à÷ õîëáîãäîëòîé. ¯¿íèéã àíõäàã÷
íºõºí ñýðãýýõ ìýñ çàñàë ãýíý.
¯õæèë ýäèéã ýðò õóóëæ

àâñàíû äàðààõ áàéäàë àðüñ íºõñºí áàéäàë

Õýðýâ øàðõíû òàëáàéí õýìæýý èõ áîë óóñãàã÷ ôåðìåíò¿¿äèéí

òóñëàìæòàé ¿õæèëèéã õýñýã÷èëýí àâ÷ øàðõûã öýâýðø¿¿ëýí òºëæ¿¿ëæ
äàðàà íü àðüñûã áàãà áàãààð îëîí äàõèí íºõíº. ¯¿íèéã õî¸ðäàã÷ íºõºí
ñýðãýýõ ìýñ çàñàë ãýíý. Ýíý 2-3 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õèéãäýæ ýõýëíý.
Ýíý ¿åä àðüñûã òîðëîí í¿õýëæ 1,5-3 äàõèí òîìðóóëàí íºõíº. Øàðõ èõ
áîë ººð õ¿íèé áà àìüòíû ìºí òºðºë á¿ðèéí õèéìýë àðüñ îðëóóëàã÷èéã
õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé.
Ò¿ëýíõèéí ºâ÷íèé õîæóó ãàðàõ õ¿íäðýë¿¿ä
1, Òóðààë 2, Öîîðîëò 3, ¯åíèé õºøèíãº 4, Ñîðâè
Ò¿ëýãäñýí ºâ÷òºíã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ çààëò

• 10%èàñ äýýø ò¿ëýãäýëòýé áîë íàñ õàðãàëçàõã¿é
• 3 õ¿ðòýë íàñíû õ¿¿õýä 5% èàñ èõ ò¿ëýãäýëòýé áîë
• IIIÁ – IV çýðãèéí ã¿í ò¿ëýãäýëò 1%èàñ èõ áîë
• III-IV çýðãèéí ò¿ëýãäýë í¿¿ð, ãàðûí ñàðâóó, õºëèéí òàâõàé 0,5%
èàñ èõ ò¿ëýãäñýí
• Ò¿ëýíõèéí øîêèéí øèíæ òýìäýã èëýðñýí áóþó èíäåêñ Ôðàíêèéí
çààëòààð øîêòîé ãýâýë øèíæ òýìäýã èëðýýã¿é ÷ õýâò¿¿ëíý.
• Øàðõ õàëäâàðëàãäñàí õîðäëîãî ñåïñèñèéí øèíæ òýìäýã èëýð÷
áàéâàë øàðõíû òàëáàé, áàéðëàë, íàñ õàðãàëçàõã¿é
• Øàðõ íü 1%-èàñ èõ ¿å õàìàðñàí, ¿å õºøèíãº /êîíòðàêòóð/ ¿¿ññýí
æèí àëäàæ òóðæ ýöñýí áîë õýâò¿¿ëíý.
• Àìüñãàëûí çàì ò¿ëýãäñýí áîë øóóä õýâò¿¿ëíý.
• Áóñàä òîõèîëäîëä àìáóëàòîðèîð ýì÷ë¿¿ëíý.
Õÿíàëò
Øàðõ ýäãýðñýíèé äàðàà ºâ÷òºíã 2-2,5 ñàð äèñïàíñåðèéí õÿíàëòàíä àâ÷
íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý õèéíý. Ò¿ëýãäýëòýé ºâ÷òºíä ÿëàíãóÿà õºäëºõ
òóëãóóð ýðõòýíä ¿å ìº÷íèé /êîíòðàêòóð/ õºøèíãº ¿¿ñýõ, ñîðâèæèõ,
ýäãýðýõã¿é øàðõ, øàðõëàà ¿¿ñýõ ãýõ ìýò îëîí óðõàã ¿ëääýã. Ýäãýðñýíýýñ

íýã æèëýýñ õîéø ºâ÷òºí òàðãàëæ íºõñºí àðüñ çººëºð÷ á¿õ òàëààðàà
ýð¿¿ë àðüñíû øèíæ òºëºâ ÷àíàðòàé áîëæ ýõëýíý.
Ò¿ëýíõèéòýé ºâ÷òºíã ýì÷ëýõ

• Ñóì àéìãèéí ýìíýëýãò: èõ òàëáàéòàé, ã¿í ò¿ëýãäñýí øîêòîé
ºâ÷òºíã ýì÷ëýõ áîëîìæã¿é
• Ñóì ñóì äóíäûí ýìíýëýãò : ºíãºö ò¿ëýãäñýí , òàëáàéí
õýìæýý 30 % èàñ èõ áèø ºâ÷òºíã õýâò¿¿ëæ ýìèéí áà øàðõíû
ýì÷èëãýýã äýýð çààëòààð ýì÷èëíý.
• Àéìàã, õîòûí íýãäñýí ýìíýëýãò
1. 30-50 % õ¿ðòýë ºíãºö ò¿ëýãäñýí ºâ÷òºíã íàñ õàðãàëçàõã¿é

õýâò¿¿ëæ ýìèéí ýð÷èìò ýì÷èëãýý õèéíý.
2. ªíãºö, ã¿í ò¿ëýãäñýí ò¿ëýíõèéí øîêòîé ºâ÷òºíä ùîêèéí ýñðýã
ýð÷èìò ýì÷èëãýý õèéæ øîêîîñ ãàðãàõ ãèïîâîëåìèãýýñ ãàðãàí
áèåèéí áàéäëûã òîãòâîðæóóëààä 5-7 õîíîãò áàãòààí Ò¿ëýíõèéí
Òºâ Ýìíýëýã ð¿¿ øèëæ¿¿ëýõ
• Íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí çºâëºãººã óòñààð àâàõ áóþó
äóóäàæ ¿ç¿¿ëýõ
3. ÄÎÎÄ Ìª×ÄÈÉÍ ßÑÍÛ ÕÓÃÀÐÀË, ÌÓËÒÐÀË
Øóóä áà øóóä áóñ ìåõàíèê øàëòãààí ìºí ºâ÷ëºëèéí óëìààñ ààðöàã

ÿñ, äóíä ÷ºìºã, øààíò ÷ºìºã, òàõèëçóóð ÿñ , õàâ÷ààð ÿñ õóãàð÷ ìóëòàð÷
äîîä ìº÷äèéí òóëãóóð áîëîí õºäºëãººíèé á¿ðýí á¿òýí áàéäàë
àëäàãäàë õýëíý.
3.1 ÀÀÐÖÀÃ ßÑÍÛ ÕÓÃÀÐÀË
1. À õýëáýð òîãòâîðòîé
• À1 öàãèðàã òàñðààã¿é
• À2 öàãèðàã òàñàðñàí
áàãà çýðýã çºðººòýé.

2. Â õýëáýð áîñîî øóãàìààð

òîãòâîðòîé õýâòýý
òýíõëýãò òîãòâîðã¿é
• Â1 äýëãýñýí íîì
• Â2 íýã òàëäàà õóãàðñàí
• Â3 íýã òàëäàà
ìºí ýñðýã òàëäàà
3. Ñ õýëáýð
• Ñ1 áîñîî, õýâòýý ÷èãëýëäýý
òîãòâîðã¿é
• Ñ2 2 òàëäàà
• Ñ3 ñ¿¿æíèé òîãîî õóãàðàëò
õàâñàðñàí
Îíîøëîãîî
ªâ÷òºíä äàðààõ øèíæ òýìäýã¿¿ä èëýðíý.

• Ààðöàãíû çººëºí ýä íÿöàð÷, õºõðºíº
• ªâäºëò õ¿÷òýé èëýðíý.
• Ò¿íõíèé ¿åýð èäýâõèòýé, èäýâõèã¿é õºäºëãººí àëäàãäàíà.
• Öóñ àëäàëò, øîê èëýðíý
• Ààðöàã ÿñíû öàãèðàã òàñðàõàä õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàæ ñóë õºäºëãººí
èëýðíý.

Øèíæèëãýý;
• Ðåíòãåí çóðàã ýãö ÷èãëýëýýñ 2 òàëûí ààðöàã ÿñûã äóíä ÷ºìºãíèé äýýä
õýñýãòýé õàìò àâíà.
• Óðåòðîöèñòîãðàôèÿä áººð äàâñàãíû ÿëãàðóóëàõ áîëîí àíàòîìèéí
á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã òîäîðõîéëíî.
• ÝÕÎ ãðàììààð õýâëèéä øèíãýí áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Õ¿íäðýë
• Äàðàãäëûí õàì øèíæ èëýðíý.
• Õýâëèéí áîëîí àðûí çàé, øýýñ, áýëãèéí ýðõòýí¿¿ä ãýìòýíý. ( 15 -20
% òîõèîëäîíî)
• Íóðóó, ààðöàãèéí ñóäñóóä ãýìòýíý. ( 2% òîõèîëäîíî)
• Ìº÷äèéí ã¿í, óóøèãíû âåíèéí ñóäñàíä òðîìáî ýìáîëèÿ
Øýýñíèé ñ¿â òàñðàõàä öýâýð öóñ ãàðíà.
Ýì÷èëãýý
ÝÌÒ-èéí 1 ð øàòëàë ÝÌÒ-èéí 2 ð øàòëàë
À1 õýëáýðèéí õóãàðëûã À2, Â , Â1 õýëáýðèéí õóãàðëûã

îíîøèëæ ýì÷ëýõ áîëîìæòîé îíîøèëæ, ýì÷ëýíý
• À õýëáýðèéí õóãàðëûí • Â1 õýëáýðèéí ¿åä äýëáýý

¿åä õýâòýðèéí äýãëýì ÿñ 3 ñì-ýýñ áàãà çºðººòýé
ñàõèóëàõ òîõèîëäîëä ÿñíû òàòëàãà
• Òýýâýðëýõ õèéíý.
øààðëàãàòàé áîë • Â1 õýëáýðèéí õóãàðàëä ÿñíû
ààðöàã áàðüñàí òàòëàãà, ãàìàêòàé õîñëóóëàí.
õèéëäýã ºìñãºë 21 õîíîã õèéíý.
ºìñºíº. Ýñâýë ºðãºí • Äîòîð ýðõòýí, øóëóóí ãýäýñ
á¿ñ äààâóóãààð ãýìòýõýä ìýñ çàñàë õèéíý.
ààðöãèéã õî¸ð òàëààñ
øàõñàí áàéðëàëä
çººëºí áîîëò õèéæ
òýýâýðëýíý.

Äîîð äóðüäñàí ýâèéí áîëîí ýìèéí ýì÷èëãýýã ÝÌÒ-èéí 1,2 øàòëàëä

õýðýãëýíý
• Õºäºëãºõ, òýýâýðëýõèéã àëü áîëîõ áàãàñãàõ

• ªâ÷òºíã ºâäºã ò¿íõíèé ¿åýð 140 ãðàäóñûí áàéðëàëààð íóãàëñàí
ò¿íõíèé ¿åýð àëöãàð áàéäàëä õýâò¿¿ëíý.
• Øèíæ òýìäýãèéí ýì÷èëãýý
• Ààðöàãèéí õºíäèéä 0,25 % 200 ìë íîâîêàéí óóñìàëûã
Øêîëüíèêîâûí àðãààð õèéíý.
• Öóñ àëäàëò øîêèéí ýñðýã ýì÷èëãýý
• Äàðàãäëûí õàì øèíæòýé òýìöýõ
• Òðîìáîçîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ àñïèðèí óóëãàõ, ãåïàðèí 5000ÌÅ-
ýýð 12 öàã/24 öàãààð òàðèõ.
Ñýðãýýí çàñàõ ýì÷èëãýý
Ýì÷èëãýýíèé ýõíèé ºäðººñ ýõëýí áóë÷èí ÷àíãàðóóëàõ èëëýã ìàññàæèéã
õèéíý.
• Ààðöàãèéí òàøàà õýñýã ãýìòñýí áîë ýì÷èëãýýíèé 6/7 õîíîãèéí
äàðàà ºâ÷òºíèéã áîñãîæ ñóãà òàÿãòàé ÿâóóëæ áîëíî
• Ààðöàãíû öàãèðàã ãýìòñýí áîë ýì÷èëãýýíèé 6-8/7 õîíîãèéí
äàðàà ºâ÷òºíèéã áîñãîæ ñóãà òàÿãòàé ÿâóóëæ áîëíî
3. 2 Ñ¯¯ÆÍÈÉ (¯ÅÍÈÉ) ÒÎÃÎÎÍÛ ÕÓÃÀÐÀË
1. Çºðººã¿é
2. Çºðººòýé
3. 1-ð çýðýã
à. Àðûí áàãàíà
á. Àðûí õàíà
â. Àðûí õàíà
ñýëòýð÷ õóãàðàõ
ã.Õºíäëºí õóãàðàë,
òºâèéí
õóãàðàëòàé õàìò

2-ð çýðýã
à. Óðä áàãàíà
á. Àðûí õàíà
â. Óðä õàíà,
óðä áàãàíà
õºíäëºí õóãàðàëòàé
õàìò
3-ð çýðýã- õºíäëºí õóãàðàë,

òºâèéí ìóëòðàë
à. Öýâýð õºíäëºí
á. Ò õóãàðàë
â. Õºíäëºí, àðûí õàíà õàìò
ã. Àð, ºâºð áàãàíà õàìò
Îíîøëîãîî
• Öàâü, ò¿íõíèé ¿åýð ýìçýãëýëòýé, ºâäºíº

• Ò¿íõíèé ¿åíèé èäýâõèòýé, èäýâõèã¿é õºäºëãººí àëäàãäàíà.
• Çººëºí ýä íÿöàð÷, õºõðºíº.
Øèíæèëãýý
• Ðåíòãåí çóðàã 2 ÷èãëýëýýð àâíà

• Öóñíû åðºíõèé øèíæèëãýýíä àíåìè èëýðíý.
• Ñóóäëûí ìýäðýë ãýìòýõ /àðàãø ìóëòðàõ/

• Ãýìòëèéí äàðààõ àðòðîç

• ªãçºãíèé áóë÷èíãóóäàä îññèôèêàöèÿ áîëíî.
• 7-8 õîíîãîîñ ýõëýí ºäºðò 3 óäàà õºäºëãººí ôèçèê ýì÷èëãýý õèéíý.
Õ¿íäðýë
• Ò¿íõíèé ¿å õàì ìóëòàðíà.

• Àðàãø ìóëòðàëûí ¿åä ñóóäëûí ìýäðýë ãýìòýíý.
• ªãçºãíèé áóë÷èíä øîõîéæèæ ÿñæèõ
• Õýâëèéí áîëîí àðûí çàé, øýýñ, áýëãèéí ýðõòýí¿¿ä ãýìòýíý. ( 15 -20
% òîõèîëäîíî)
• Íóðóó, ààðöàãèéí ñóäñóóä ãýìòýíý. ( 2% òîõèîëäîíî)
• Ìº÷äèéí ã¿í, óóøèãíû âåíèéí ñóäñàíä òðîìáî ýìáîëèÿ
Øýýñíèé ñ¿â òàñðàõàä öýâýð öóñ ãàðíà.
Ýì÷èëãýý

Àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, Ýâèéí ýì÷èëãýý
ÿñíû õóãàðëûí ìåõàíèçìûã • Çºðººã¿é ¿åíèé á¿òýí
ººð÷ëºõã¿éãýýð; áàéäàë àëäàãäààã¿é, çºðºº
• ºâäºëò íàìäààõäàà 2 ìì-ýýñ èõ áèø áîë ÿñíû
ò¿íõíèé ¿åíä õóãàðëûí òàòëàãà õèéõ.
çàâñàð õóðñàí öóñàíãàðò • Çºðººòýé 3 ìì-ýýñ èõ
íü íîâîêàéíû óóñìàë 1 áèø ¿åíèé á¿òýí áàéäàë
% 20 ìë ýñâýë 1 % 10 àëäàãäààã¿é áîë ÿñíû
ìë ëèäîêàéíààð õýñãèéí òàòëàãà 3-7 êã à÷ààãààð 6/7
ìýäýý àëäóóëàëò õèéíý. õîíîã õèéõ.
• Ìýëõèéí áàéðëàëä
õýâò¿¿ëíý.
• Ààðöàã áàðüñàí õèéëäýã
ºìñãºë ºìñºíº. Ýñâýë
ºðãºí á¿ñ äààâóóãààð
ààðöãèéã õî¸ð òàëààñ
øàõñàí áàéðëàëä çººëºí
áîîëò õèéæ òýýâýðëýíý.

3.3 ÄÓÍÄ ×ªÌªÃÍÈÉ ÄÝÝÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Àíãèëàë
31À
¯å îð÷ìûí ýðã¿¿ëýã,
ýðã¿¿ëýã äàéðñàí õóãàðàë
31Â
Õ¿ç¿¿íèé õóãàðàë
31Ñ
Òîëãîéí õóãàðàë
Îíîøëîãîî, øèíæèëãýý
¯çëýãò;
• ªâäºëò
• Ãóÿíû õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà
• ßñíû õàâèðàõ ÷èìýý èëýðíý.
• Ìº÷ áîãèíîñîõ þìóó óðòñàíà
• ¯éë àæèëëàãàà àëäàãäàíà
• Õºë ãàäàãø ýðãýíý
• ªñãèé ÷èðýãäýõ øèíæ òýìäýã
• Öàâü õýñýãò áîëîí õóãàðàë, ò¿âøèíä ýìçýãëýëòýé
Øèíæèëãýý;
• Öóñ, øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý
• Êîàãóëàãðàìì
• Ò¿íõíèé ¿å îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð ðåíòãåí çóðàã àâíà

Õ¿íäðýë
• Õ¿ç¿¿ çàðèìäàà ãóÿ, òàøààíû ìýäðýë ãýìòýýäýã.

• Óóøèãíû âåí ìº÷äèéí ã¿í âåí ñóäñàíä òðîìáî ýìáîëèÿ áîëíî.
• ×ºìºãíèé òîëãîé ¿õæèíý. 2-50%
• Õóóðàì÷ ¿å ¿¿ñíý
• ¯åíèé ãàäíà øîõîéæèëò ¿¿ñãýíý.
Ýì÷èëãýý
Àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, Ýâèéí áîëîí ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý

ÿñíû õóãàðëûí ìåõàíèçìûã õèéíý.
ººð÷ëºõã¿éãýýð; Çºðººã¿é ¿åä;
• ºâäºëò íàìäààõäàà • ãºëòãºíºí êîêñèò, îðòîïåêñ
õóãàðëûí çàâñàð õóðñàí áýõýëãýý -10-15% ä õèéäýã.
öóñàíãàðò íü íîâîêàéíû Çºðººòýé ¿åä;
óóñìàë 1 %20 ìë ýñâýë 1 • 31 À1,À2,À3 ò ÿñíû òàòëàãà
%ëèäîêàéí 10 ìë õýñãèéí õèéíý
ìýäýý àëäóóëàëò õèéíý. • 31À1 À2 À3 õàãàñ èë àðãààð
• Ò¿õíèé ¿å ºâäºãèéã ºíöºã õýëáýðèéí ÿëòàñ òàâèõ,
îðîëöóóëàí ñòàíäàðòûí Äèíàìèê øóðàã íàñòàé õ¿íä
òýýâðèéí ÷èã ýñâýë ãàðûí èë¿¿ ñàéí
äîð ìàòåðèàë àøèãëàí • 31À2 Ãàììà õàäààñ
(áººðºíõèé ìàòåðèàë 31Â1, Â2, Â3 õàãàñ èë àðãààð õ¿¿õýä,
àøèëàæ áîëîõã¿é) ÷èã íàñòàé õ¿íä ÿàðàëòàéãààð äàðààõü
òàâüæ òýýâýðëýíý ýì÷èëãýýã õèéíý.
• Äàëàâ÷èò áóþó 2-3 êàíþë
á¿õèé ñïîíãèîç çîðèóëàëòòàé
øðóïïóóä
• ªíöºã õýëáýðèéí ÿëòàñ á¿õèé
ìåòàëë áýõëýã÷
• Ãàììà õàäààñ

3.4 ÄÓÍÄ ×ªÌªÃÍÈÉ ÃÀÍÄÀÍ, ÒªÃÑÃªË ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Àíãèëàë
32À.
Ýíãèéí õóãàðàë
/òàøóó
ìóøãèðñàí, õºíäëºí/
32Â
Øààíò õýëáýðèéí
1-ýýñ 2 ñýëòýðõèéòýé
õóãàðõàéí äýýä, äîîä
¿ç¿¿ð õ¿ðýëöýæ áàéíà.
32Ñ.
Íèéëìýë õóãàðàë
áÿöàðñàí îëîí
ñýëòýðõèé,
õî¸ð÷èëñàí õóãàðõàéí
äýýä, äîîä ¿ç¿¿ð
õ¿ðýëöýõ¿é
¯çëýãò;
• ªâäºëò
• Ãóÿíû õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà
• ¯åíèé õóãàðàëä ãåìàðòðîç ¿¿ñíý.
• ¯éë àæèëëàãàà àëäàãäàæ ýìãýã õºäºëãººí èëýðíý.
• Äîîä õýñãèéí õóãàðëûí ¿åä ºâäºãíèé ¿åíä öóñ õóðíà.
• ªâäºãíèé ¿åýð varus, valgus áàéðëàë ¿¿ñíý.
Øèíæèëãýý;
• Öóñ, øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý
• ªâäºãíèé ¿å îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð ðåíòãåí çóðàã àâíà

Õ¿íäðýë
• À, V femorais, òàõèìíû ìºí òàøààíû àðòåðè, âåí ãýìòýíý.
• Ãóÿ áîëîí ñóóäëûí ìýäðýë ãýìòýíý.
• Óäààí äàðàãäëûí õàì øèíæ èëýðíý.
• Óóøèãíû àðòåðè, ìº÷äèéí ã¿í âåíä òðîìáî ýìáîëèÿ áîëíî.
• Õóãàðëààð õóóðàì÷ ¿å ¿¿ñíý.
• ªâäºãíèé õîëáîîñóóä ãýìòýõ
Ýì÷èëãýý

ººð÷ëºõã¿éãýýð; • 32À1, À2 ÿñíû òàòëàãà ýì÷èëãýý õèéõ
• ºâäºëò íàìäààõäàà • 32À3, 32Â1, Â2, Â3, Ñ2 ÷ºìºãíèé
õóãàðëûí çàâñàð ãîëîîð ñºðã¿¿ áèò¿¿ àðãààð õàäàõ, ìºí
õóðñàí öóñàíãàðò íü óëàìæëàëò àðãààð õàäàõ.
íîâîêàéíû óóñìàë
1 %20 ìë ýñâýë
1 %ëèäîêàéí 10
ìë õýñãèéí ìýäýý
àëäóóëàëò õèéíý.
• Ò¿íõíèé ¿å, ºâäºãèéã
îðîëöóóëàí
ñòàíäàðòûí òýýâðèéí
÷èã ýñâýë ãàðûí äîð
ìàòåðèàë àøèãëàí
(áººðºíõèé ìàòåðèàë
àøèëàæ áîëîõã¿é) ÷èã
òàâüæ òýýâýðëýíý

• Õºäºëãººí, à÷ààëàë ºãºõ
- Ãºëòãºíºí êîêñèò òàâüñàí 3.0-3.5 ñàð
- ßñíû ãîëîîð ò¿ãæýýò õàäààñ òàâüñàí 14 õîíîã
- Ìåòàëë ÿëòàñ 3-6 ñàð
- ¯åí äîòîðõè õóãàðàëä ìåòàëë ÿëòàñ òàâüñàí 2-3 ñàð
• Ìåòàëë áýõëýã÷èéã 1.5-2 æèëèéí äàðàà àâíà

3.5 ØÈËÁÝÍÈÉ ßÑÍÛ ÄÝÝÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Ýíãèéí õóãàðàë
¯å ð¿¿ õàãàñ îðñîí

âåäæå õýëáýð
¯å ð¿¿ îðñîí íèéëìýë

õóãàðàë
¯çëýãò
• ªâäºëò
• ¯åíèé èäýâõèòýé õºäºëãººí àëäàãäàíà.
• Ýìãýã õºäºëãººí èëýðíý.
• ªâäºãíèé ¿åíä öóñ õóðíà.
• Èõýâ÷ëýí ìåíèñê ãýìòýíý.
Øèíæèëãýý
• Öóñ, øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý õèéõ
• ªâäºãíèé ¿å îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð øèëáýíèé ðåíòãåí
çóðàã àâíà
Õ¿íäðýë
• ÂÑ õýëáýðò a popifae
• N.Peronus ãýìòýíý.

• Äîòîð õîëáîîñ ãýìòýíý.

• Òàõèìûí àðòåðè óóøèãíû ñóäñàíä òðîìáî, ýìáîëèÿ
• ¯åíèé ìºãººðñ ãýìòýæ, àðòðîç ¿¿ñíý.
• Öóñã¿éäëèéí õàì øèíæ (Comportment ñèíäðîì )èëýðíý
• ºâäºãíèé ¿åýð òýíõëýã ¿åýð òýíõëýã õàçàéæ õîëáîîñóóä ãýìòýíý.
• ßñíû õóóðàì÷ ¿å ¿¿ñíý
Ýì÷èëãýý

ººð÷ëºõã¿éãýýð;
• Çºðººã¿é õóãàðàëä ýõíèé 14
• ºâäºëò íàìäààõäàà õîíîãò ãºëòãºíºí àðàâ÷ òàâèí
õóãàðëûí çàâñàð õóðñàí õàâàí áóóñíû äàðàà ºâäºã,
öóñàíãàðò íü íîâîêàéíû øàãàéí ¿å îðîëöóóëàí áèò¿¿
óóñìàë 1 %20 ìë ýñâýë ãºëòãºíºí áîîëò õèéíý.
1 % ëèäîêàéí 10 ìë
õýñãèéí ìýäýý àëäóóëàëò • Compor-tment ñèíäðîìáí ¿åä
õèéíý. ýõíèé 2-4 öàãèéí äîòîð ýðò
ôàñöèî-òîìèÿ õèéõ
• ªâäºã, øèëáý, òàâõàéí
¿åèéã îðîëöóóëàí
÷èã ýñâýë ãàðûí äîð
ìàòåðèàë àøèãëàí
• Õóãàðëûí áàéäëààñ õýñýã÷ëýí 2 ñàðààñ 3-4 ñàðààñ á¿ðýí à÷ààëàë

ºãíº.

3.6 ØÀÀÍÒ ×ªÌªÃÍÈÉ ÃÀÍÄÀÍ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Ìþëëåðûí ÀÎ àíãèëàë
42À.
Ýíãèéí õóãàðàë /òàøóó,
ìóøãèðñàí, õºíäëºí/
42Â.
Øààíòàã õýëáýðò
1-2 ñýëòýðõèéòýé
õóãàðàë,äýýä äîîä
õóãàðëûí ¿ç¿¿ð
õ¿ðýëöýæ áàéíà.
42Ñ.
Îëîí ñýëòýðõèé,
áÿöàðñàí, õî¸ð÷èëñîí
õóãàðõàé äýýä,
¿ç¿¿ð õ¿ðýëöýýã¿é
¯çëýãò
• ªâäºëò
• Øèëáýíèé õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà
• ¯åíèé õóãàðàëä ãåìàðòðîç ¿¿ñíý.
• Øèëáýíèé òýíõëýã õàçàéíà.
• Èõýâ÷èëýí àðüñ ãýìòýæ èë õóãàðíà.
Øèíæèëãýý
• Îéðîëöîîõ àëü íýã ¿åèéã îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð
øèëáýíèé ðåíòãåí çóðàã àâíà

Õ¿íäðýë
• Öóñã¿éäýëòèéí õàì øèíæ

• Øèëáýíèé ã¿í âåíèéí ñóäñàíä òðîìáîýìáîëè ¿¿ñ÷ áîëíî
• Õóóðàì÷ ¿å
• Çàðèìäàà Õààÿà N.peroneus À. tibalis ãýìòýíý.
Ýì÷èëãýý
Àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, Ýâèéí áîëîí ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéíý.

ÿñíû õóãàðëûí ìåõàíèçìûã Áèò¿¿ õóãàðëûí ¿åä;
À.ßñíû òàòëàãà õèéíý
• ºâäºëò íàìäààõäàà 1. <7°varus, valgus
õóãàðëûí çàâñàð õóðñàí 2. <10° óðàãø, àð òèéø
öóñàíãàðò íü íîâîêàéíû 3. <5°ðîòàöèÿ
óóñìàë 1 %20 ìë 4. <1 ñì áîãèíîñîëòîé.
ýñâýë 1 % ëèäîêàéí
10 ìë õýñãèéí ìýäýý Á. Èë õóãàðëûí ¿åä (Ãóñòèëî Àíäåðñîíû
àëäóóëàëò õèéíý. àíãèëàëààð);
Òîãòâîðã¿é çºðººòýé õóãàðëûí ¿åä;
• ªâäºã, øèëáý, òàâõàéí
¿åèéã îðîëöóóëàí • Ãàäíà áýõëýã÷ Èëëèçàðîâ, áîëîí
ñòàíäàðòûí òýýâðèéí Îðòîïåêñ àïïàðàò òàâèíà.
÷èã ýñâýë ãàðûí äîð Comportment ñèíäðîìûí ¿åä
ìàòåðèàë àøèãëàí ôàñöèîòîìèÿ õèéíý.
¯åýð õºäºëãººí õèéõ, à÷ààëàë ºãºõäºº;

• Ãàäíà áýõëýã÷ Èëëèçàðîâ, áîëîí Îðòîïåêñ àïïàðàò 4- 7 õîíîã
• Ò¿ãæýýò õàäààñ áèò¿¿ àðãààð òàâèãäñàí áîë 9-11 õîíîã
• ßñíû ãàäíà ìåòàëë ÿëòàñ 3-6 ñàð à÷ààëàë ºãºõ

3.7 ØÈËÁÝ ÄÎÎÄ ÕÝÑÝÃ, ÕÀÂ×ÀÀÐ ßÑÍÛ ÕÓÃÀÐÀË
ÀÎ àíãèëàë
43À
¯å äàéðààã¿é õóãàðàë
43Â
Õàãàñ ¿å ð¿¿ îðñîí
õóãàðàë
43 Ñ
¯å á¿òýí äàéðñàí
íèéëìýë õóãàðàë
øèëáý òàâõàéí ¿åèéí
ãýìòýë ÀÎ àíãèëàë
44À
Ãàäíà äîòîð õàâ÷ààð
õóãàð÷ àëü íýã
ñèíäåñ òàñðààã¿é
44Â
Äîòîð õîëáîîñ
òàñàðñàí ñèíäåìîç
òàñàðñàí fibular
õóãàðàë ñèíäîìåç
äàéðíà.
44Ñ
Íèéëìýë õóãàðàë

¯çëýãò
• ªâäºëò
• ¯åíèé õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà
• Ãåìàðòðîç ¿¿ñíý.
• Ìº÷íèé òýíõëýã õàçàéíà.
• Çººëºí ýä èë¿¿òýé ãýìòýæ, õàâàí íÿöðàë èõòýé áàéíà.
• Ïðîíàöèîíûå – àääóêöèîííû õýëáýðèéí õóãàðàë èëýðíý.
• Ñóïðèíàöèîííûå àääóêöèîííû õýëáýðèéí õóãàðàë èëýðíý
• Ðîòàöèîííûå /ýâåðèîííûå/ õýëáýðèéí õóãàðàë èëýðíý
Øèíæèëãýý
• Øàãàé, øèëáý òàâõàéí ¿åýð øèëáý ÿñíû äîîä õýñãèéã îðîëöóóëàí
ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð øèëáýíèé ðåíòãåí çóðàã àâíà
Õ¿íäðýë
• Øàãàéí ÿñíû äîòîð, óðä çàõûí ìºãººðñ ãýìòýíý.
• Àðüñ çººëºí ýäèéí ¿õæèë ¿¿ñ÷ áîëíî.
• Îñòåîìèýëèò, ¿åíèé ¿ðýâñýë
• Àðòðîç
• Õóóðàì÷ ¿å

Ýì÷èëãýý
Àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, Ýâèéí áîëîí ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéíý.

ÿñíû õóãàðëûí ìåõàíèçìûã Ýâèéí ýì÷èëãýýã äàðààõ òîõèîëäîëä õèéíý
- À õýëáýðèéí õóãàðëóóä
• ºâäºëò íàìäààõäàà - Äèàáåòòýé ºâ÷òºíä
õóãàðëûí çàâñàð - Øèëáýíèé öóñíû ýðãýëòèéí õÿìðàë
õóðñàí öóñàíãàðò íü - Øèëáýíä ìýäðýë òýæýýëèéí õÿìðàëòàé
íîâîêàéíû óóñìàë øàðõòàé áîë
1 %20 ìë ýñâýë - ¯åíèé ¿ðýâñýëòýé
1 % ëèäîêàéí 10
ìë õýñãèéí ìýäýý (Áèò¿¿ çàñàëòûã 2 óäàà õèéæ áîëíî.
àëäóóëàëò õèéíý.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý;
• Øèëáý, òàâõàéí
¿åýð ºâäºã õ¿ðòýë • Â, Ñ õýëáýðèéí ãýìòýë
÷èã ýñâýë ãàðûí äîð • Øààíò ÷ºìºã ýïè, ìåòàôèçûí óðä, àðûí
ìàòåðèàë àøèãëàí çàõ ãýìòýæ òàñàðñàí ¿åíèé ãàäàðãóóíû
(áººðºíõèé ìàòåðèàë 1/3 õàìàðñàí
òàâüæ òýýâýðëýíý • Çºâ áèø áîðîîëñîí áîðîîëîîã¿é óæèã
õóãàðàë
• À õýëáýð îâàíû ãîãöîî òàâèíà.
• Â õýëáýð øàõàã÷ øðóïï òàâèíà.
• 6-8/7 õîíîîä à÷ààëàë ºã÷ õºäºëãººíèéã èäýâõèòýé õèéëãýíý.

4. ÄÝÝÄ Ìª×ÄÈÉÍ ÃÝÌÒÝË
Øóóä áà øóóä áóñ ìåõàíèê øàëòãààí ìºí ºâ÷ëºëèéí óëìààñ ýãýì,
äàëíû ÿñ, àòãààë, øóó, áîãò ÷ºìºã õóãàð÷, ìóëòàðñíààñ äýýä ìº÷äèéí
òóëãóóð áîëîí õºäºëãººíèé á¿ðýí á¿òýí áàéäàë àëäàãäàë õýëíý.
4.1 ÝÃÝÌÍÈÉ ÕÓÃÀÐÀË
Àíãèëàë
• Á¿ëýã I. 1/3 äóíä
ò¿âøèíä õóãàðíà.
• Á¿ëýã II.
1/3 ãàäíà /12-15%/
óã á¿ëãèéã
3 õýëáýðò õóâààíà.
- Çºðººã¿é
- Ýãýì äàëíû
áàãà øîíòîíãèéí
õîëáîîñ òàñàðñàí
- ¯å äàìæèæ
ãýìòñýí
• Á¿ëýã III. 1/3 äîîãóóð

/5-6%/ ýíý á¿ëýã
3-í õýëáýðò õóâààãäàíà.
I. Õýëáýð áàãà çºðººòýé
II. Õîëáîîñ òàñàðñàí
III. ¯å äàéðñàí

Îíîøëîãîî, ýì÷èëãýý
• Öýýæ ìºðººð øàõàãäàõ, äàðàãäàõ, ãàðàà àëäàëæ, øóóä õ¿÷ýýð ¿éë÷ëýõ
¿åä õóãàðäàã.
• ªñâºð íàñíû õ¿¿õýä, ýðýãòýé÷¿¿äýä èõýâ÷ëýí òîõèîëäîíî.
• Õààÿà øóóä öîõèëòîîñ ¿¿ñíý.
• Èõýâ÷ëýí øóóä áèø ìåõàíèçìààñ
• Ãàäíà /3 õóãàðàë ýëáýã òîõèîëäîíî.
• Õàâàí
• ªâäºëò
• Íºãºº ãàðààð öýýæèíäýý øàõàæ áàðüñàí
• ßñíû õàâèðàõ ÷èìýý
• Ýìãýã õºäºëãººí
• Ìºð áîãèíîññîí
Øèíæèëãýý
• Ýãýìèéã ýãö ÷èãëýëýýð ìºð, ºâ÷¿¿ ýãýìèéí ¿åèéã îðîëöóóëàí ðåíòãåí
çóðàã àâíà
Õ¿íäðýë
• Ò õàâèðãà õóãàðàõ
• Ìºðíèé ìýäðýëèéí ñ¿ëæýý, ýãýì äîîðõè ñóäàñ ãýìòýíý
• Àðüñàà öîîëîõ
• Èë õóãàðëûí ¿åä îñòåîìèýëèòýýð õ¿íäýð÷ áîëíî.
Ýì÷èëãýý
• Ýãýìíèé õóãàðëûí çàâñàð 1 • Ýãýìíèé õóãàðõàéã çàñàæ 8

10 ìë õ¿ðòýë Íîâîêàéí ýñâýë òîî õýëáýðèéí áîîëò õèéíý
1 5 ìë ëèäîêàéíûã ààæèì
òàðèíà. • Ýâèéí àðãààð ýì÷ëýõ íü
“àëòàí ñòàíäàðò” þì.
• Õóãàðõàéã çàñàæ ýâë¿¿ëýõäýý
2 äàëûã îéðòóóëàí àðàãø
òàòàæ õóãàðëûã èëæ, ýâë¿¿ëýí
8 òîî õýëáýðèéí áîîëò õèéíý.
• Õ¿íäðýëòýé õóãàðàë áîë

òýýâýðëýëòýíä áýëòãýýä èõ
áèåòýé ãàðûã áýõýëñýí “Äåçî”
áîîëò õèéíý

• 6-8/7 õîíîîä ìºðººð õºäºëãººí, à÷ààëàë ºãºõ.

4.2 ÄÀËÍÛ ÈÕ ØÎÍÒÎÍ ÝÃÝÌÍÈÉ ¯ÅÍÈÉ ÃÝÌÒÝË
Àíãèëàë
Õýëáýð I Õýëáýð II
Èõ øîíòîí, ýãýì õîëáîîñ ñóíàõ Ýãýì, èõ øîíòîíãèéí õîëáîîñ

òàñàðñàí
Õýëáýð III Õýëáýð IV
Èõ, áàãà øîíòîí ýãýìèéí õîëáîîñ Àðàãø ìóëòàðñàí òàñàðñàí
Õýëáýð V Õýëáýð VI
Äåëüò áîëîí òðàïåö áóë÷èí ð¿¿ Äîîøîî ìóëòðàë

øèãäýæ çºðºº èõòýé
• ªâäºëò
• Çººëºí ýä íÿöàð÷, õºõºð÷, õàâäñàí áàéíà.
• Ìºðíèé ¿åýð õºäºëãººí õÿçãààðëàãäàíà

• “Ôîðòåíü ÿííîé êëàâèùñå” ìóëòðàë çàñàãäààä ýðãýýä ìóëòðàõ

øèíæ òýìäýã èëýðíý.
• Ýãýì, äàëíû èõ øîíòîí èæèë áèø ò¿âøèíä áîëíî.
Øèíæèëãýý
• Ýãýì, äàëíû èõ øîíòîí, ýãýìíèé ¿åèéã îðîëöóóëàí ýãö ÷èãëýëýýð
ðåíòãåí çóðàã àâíà.
Õ¿íäðýë
• Ýãýìèéí õóãàðàëòàé õàâñàðíà.
• Àðòðîç ¿¿ñíý.
Ýì÷èëãýý
• 1 ð õýëáýðèéí ¿åä ºâ÷èí • II õýëáýðèéí ¿åä ýâèéí

íàìäààõ ýì óóëãààä ýì÷èëãýý õèéíý.
“Äåçî” áîîëò 14 õîíîã
õèéíý.
• 5-6/7 õîíîîä õºäºëãººí õèéíý.

4.3 ÀÒÃÀÀË ×ªÌªÃÍÈÉ ÄÝÝÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
ÀÎ àíãèëàë
Ñ11À
Ñ11Â
Ñ11Ñ
• Õèæýýë íàñíû õ¿ì¿¿ñò èë¿¿ òîõèîëäîíî.
• Ìºð, ãàðûã äàðæ óíàõàä ýíý õóãàðàë ¿¿ñíý.
• Èõ, áàãà òîâãîð òàñàðñàí íèéëìýë ãýìòýë èë¿¿òýé òîõèîëäîíî.
• Ìºðíèé ¿åýð õàâàí èõòýé, çººëºí ýä íÿöàð÷ ãýìòñýí áàéíà.
• Òýìòýðýõýä ºâäºíº.
• ßñíû õàâèðàõ ÷èìýý ñîíñîãäîíî.
• ªâ÷òºí ìº÷èéã áèåäýý øàõàæ íààëäóóëñàí áàéäàëòàé áàéíà.
Øèíæèëãýý
• Ìºðíèé ¿åèéã îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð ðåíòãåí çóðàã
àâíà.
Õ¿íäðýë
• N.axillaris ãýìòýõýä áóãàëãàíû äýýä ãóðàâíû ò¿âøèíä ìýäðýõ¿é
àëäàãäàíà.
• À.axillaris ãýìòýæ áîëíî.
• Ìºðíèé ìýäðýëèéí ñ¿ëæýý ãýìòýæ áîëíî.

• 2 òîëãîéò áóë÷èíãèéí øºðìºñ ãýìòýæ áîëíî.

• V.cephalica ãýìòýæ áîëíî.
• ×ºìºãíèé òîëãîé ¿õæèíý.
Ýì÷èëãýý
• Õóãàðëûí çàâñàð çàâñàð 1 • Çºðººã¿é õóãàðàëä ìºðíèé ¿åèéã

20 ìë õ¿ðòýë Íîâîêàéíû îðîëöóóëàí ãºëòãºíºí áîîëò áóþó
óóñìàë òàðèíà. “Îðòîôèêñ” áýõýëãýý õèéíý.
• Ãàðûã öýýæòýé áýõýëñýí • À2, À3, Â1 õóãàðàëä áèò¿¿ çàñàëò õèéæ,

“Äåçî” áîîëò õèéíý ãºëòãºíºí áýõýëãýý õèéíý.
• 70 ààñ äýýø íàñòàé õ¿íä õóãàðëûí

ò¿âøèíä õýñãèéí ìýäýý àëäóóëàëò
õèéãýýä ñóãàíä íü òîõèðñîí ýâ¿¿ð
õèéæ òîõîûí ¿åýð íóãàëñàí áàéðëàëä
ãóðâàëæèí àë÷óóðààð ãàðûã ñîéëò õèéæ
ýíý áàéðëàëä èäýâõèòýé áîñãîæ ÿâóóëæ
çºðººã ãàðãàõ îðîëäëîãî õèéíý.
• Øºðãººð áýõýëñýí áîë 6-6/7 õîíîîä øºðãèéã àâ÷ õºäºëãººí õèéëãýíý

• 6-8/7 äîëîî õîíîîä ãàðò á¿ðýí à÷ààëàë ºãíº.
• 8-12 ñàðûí äàðàà ìåòàëë áýõýëãýýã àâíà.

4.4 ÀÒÃÀÀË ×ªÌªÃÍÈÉ ÃÀÍÄÀÍ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
ÀÎ àíãèëàë
Ñ12À
Ñ12Â
Ñ12Ñ
• Èõýâ÷ëýí õºíäëºí, ìóøãèðñàí, õààÿà ñýëòýðõèéòýé õóãàðàë

• Ìº÷ áîãèíîñîíî.
• Õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà.
• ªâäºëò
• Õàâàíòàé
Øèíæèëãýý
• Õóãàðëûí îéðîëöîî ¿åèéã îðîëöóóëàí ýãö õàæóó ÷èãëýëýýð

Õ¿íäðýë
• A.brachines ãýìòýæ áîëíî.

• Èõýâ÷ëýí ãàíäàí õýñãèéí äîîä ò¿âøèíä õóãàðàõàä n.radiales
ãýìòýæ ñàðâóó óíæèíà.
Ýì÷èëãýý
• Õóãàðëûí çàâñàð 1 10 ìë • Çºðººã¿é õóãàðàëä ìºðíèé ¿åèéã

õ¿ðòýë Íîâîêàéí ýñâýë 1 îðîëöóóëàí ãºëòãºíºí áîîëò áóþó
5 ìë ëèäîêàéíûã ààæèì “Îðòåç” áýõýëãýý õèéíý.
òàðèíà.
• À1, À2, Â1õóãàðëûí ¿åä ìºðèéã
• Ãàðûã öýýæòýé áýõýëñýí áàãà çýðýã äàâóóëñàí ãºëòãºíºí
“Äåçî” áîîëò õèéõ àðàâ÷ òàâüæ, òýíõëýã äàãóó 10-12
ýñâýë ìºð òîõîéí ¿åèéã õîíîã ãàðûã óíæóóëàí çºðººã ãàðãàõ
îðîëöóóëàí ñòàíäàðò ÷èã îðîëäëîãî õèûæ ýì÷èëíý..
òàâèíà
• Â1, Â2 õóãàðëûí ¿åä øàõàëòòàé
ìåòàëë ÿëòàñ òàâèíà.
• Ñàðâóó óíæñàí ¿åä ÿàðàí ìýñ çàñàë

õèéõã¿é.

4.5 ÀÒÃÀÀË ×ªÌªÃÈÍÉ ÄÎÎÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
ÀÎ àíãèëàë
13À ¿åíèé ãàäíà õóãàðàë
13Â ¿å õýñýã÷ëýí äàéðñàí õóãàðàë
13Ñ ¿åíèé á¿ðýí íèéëìýë õóãàðàë

• Òîõîé ¿åýð íóãàëàõ, òýíèéõ áàéðëàëä óíàõàä èõýâ÷ëýí òîõèîëäîíî
• ªâäºëò
• Õàâàí
• Òîõîéí ¿åíèé èäýâõèòýé õºäºëãººí àëäàãäàíà.
• Àëãà òîñîõ áàéðëàëä øóóã áèåäýý øàõàæ áàðüñàí áàéäàëòàé áàéíà..
• ¯åíèé ãàäíà õóãàðàëä ãþòåðà-ûí ãóðâàëæèí òîäîðõîéëîãäîíî.
Øèíæèëãýý
• Òîõîéí ¿åýð áóãàëãàíû äîîä õýñãèéã îðîëöóóëàí ýãö, õàæóó ÷èãëýëýýð
Õ¿íäðýë
• Øóóíû ìýäðýë ãýìòýõýä ñàðâóó óíæèíà.
• Áóãàëãàíû àðòåðè ãýìòýõ
• Comportment ñèíäðîì ÿëàíãóÿà õ¿¿õäýä èë¿¿ òîõèîëäîíî.
• Îñòåîìèýëèò
Ýì÷èëãýý
• Õóãàðëûí çàâñàð 1 10 ìë Ýâèéí ýì÷èëãýý

õ¿ðòýë Íîâîêàéí ýñâýë 1
5 ìë ëèäîêàéíûã ààæèì • Çºðºº áàãàòàé, áèò¿¿ çàñàëò
òàðèíà. õèéæ õóãàðõàé òîãòâîðã¿é áîë
¿å äàìæóóëàõ-ã¿éãýýð øºðãººð
• Ãàðûã öýýæòýé áýõýëñýí áýõýëãýý õèéæ, ãºëòãºíºí óðò
“Äåçî” áîîëò õèéõ ýñâýë àðàâ÷èéã ìºð õ¿ðòýë òàâèíà
òîõîéí ¿åèéã îðîëöóóëàí
ìºð õ¿ðòýë ñòàíäàðò ÷èã • Áèò¿¿ çàñàëòààð çàñàãäààã¿é,
òàâèíà. õ¿íäðýëã¿é õóãàðëûã èë àðãààð
çàñàæ øºðãººð áýõýëíý.

• Õ¿¿õýä íàñíû áàéäëààñ 7-21 õîíîãò èäýâõèòýé õºäºëãººí òîõîéí ¿åýð õèéíý
• Íàñàíä õ¿ðýãñäýä 6-8/7 õîíîîä èäýâõèòýé õºäºëãººí òîõîéí ¿åýð õèéíý.

4.6 ÒÎÕÎÉÍ ¯ÅÍÈÉ ÌÓËÒÐÀË
Àíãèëàë
1. Àðàãø èõýíõè òîõèîëäîëä 2. Óðàãø
3. Ãàäíà 4. Äîòîð
5. Çàëàà ÿñ 6. Øóó ÿñ
• Òîõîéí ¿åýð òýíýãýð áàéðëàëä óíàõàä èõýâ÷ëýí 10-20 íàñàíä
• Òîõîéí ¿åýð íóãàëñàí ýñâýë òýíýãýð áàéðëàíà.
• Èäýâõèòýé, èäýâõèã¿é õºäºëãººí á¿ðýí àëäàãäàíà.
• Àòãààë ÷ºìºãíèé áóëóó, çàëàà ñýðòýí, øóóíû òîëãîé òóñäàà
òýìòðýãäýíý
• Ãþòåðà-ãóðâàëæèí àëäàãäàíà.

Øèíæèëãýý
• Òîõîéí ¿åýð øóó, øóóíû ÿñíû äýýä õýñýã, àòãààë ÷ºìºãíèé äîîä
õýñãèéã òóñ òóñ îðîëöóóëàí ýãö, õàæóó ÷èãëýëýýð ðåíòãåí çóðàã
àâíà.
Õ¿íäðýë
• Äóíäûí øóóíû òîõîéí ìýäðýë ãýìòýíý.
• Áóãàëãàíû àðòåðè ãýìòýíý.
• Comportment ñèíäðîì
• Õóãàðàë, ìóëòðàë õàì
• Õîæóó ¿å õºäºëãººíã¿é áîëíî.
Ýì÷èëãýý
• Òîõîéí ¿åíä 1 10 -20 ìë Ýâèéí ýì÷èëãýý

õ¿ðòýë Íîâîêàéí ýñâýë 1 5-
10 ìë ëèäîêàéí õèéæ ìýäýý • Òîõîéí ìóëòðàëûã öàã
àëäóóëàëò õèéí ìóëòðàëûã àëäàëã¿é çàñíà.
çàñàæ òîõîéí ¿åýð 90 ãðàäóñ
íóãàëñàí áàéäàëä 21 õîíîã • Òîõîé ¿åýð 90° íóãàëæ
ãºëòãºíºí àðàâ÷ òàâüæ ºãíº. 21 õîíîã ãºëòãºíºí
àðàâ÷ òàâèíà
• Õóãàðàë ìóëòðàë áàéâàë
õýñãèéí ìýäýý àëäóóëàëò
õèéæ ÷èã òàâèàä äàðààãèéí
øàòëàë ðóó øèëæ¿¿ëíý
• 3 äîëîî õîíîîä èäýâõòýé õºäºëãººí õèéíý.

4.7 ØÓÓ ßÑÍÛ ÒÎËÃÎÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Àíãèëàë/Ìàñîíû/
I õýëáýð II õýëáýð
Çºðººã¿é õóãàðàë Çàõëàæ õóãàðñàí

çºðººòýé
III õýëáýð IV õýëáýð
Áÿöàðñàí õóãàðàë Õóãàðàë ìóëòðàë
• Ãàðûã òýíèéëãýñýí áàéðëàëä óíàõ

• Òîõîéí ¿åýð õàâàí, öóñ õóðíà.
• ¯åýð èäýâõèòýé, èäýâõèã¿é õºäºëãººí àëäàãäàíà.
• ¯åíèé õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà.
Øèíæèëãýý
• Òîõîéí ¿åýð øóó, øóóíû ÿñíû äýýä õýñýã, àòãààë ÷ºìºãíèé äîîä
àâíà.

Õ¿íäðýë
- Øóóíû ìýäðýë ãýìòýæ ñàðâóó óíæèõ
- ÕÒîõîéí ¿åýð õºäºëãººí õÿçãààðëàãäàíà.
- ¯åíèé òýíõëýã ººð÷ëºãäºíº.
Ýì÷èëãýý
Íýãä¿ãýýð õýëáýðò ýâèéí ýì÷èëãýý
• ªâ÷èí íàìäààõ ýì • Õýñýã ãàçðûí ºâäºëò

óóëãààä ñàðâóóíû äóíä íàìäààõ òàðèà õèéõ
õýñãýýñ áóãàëãàíû
äóíä õýñýã õ¿ðòýë ÷èã • Àëãà òîñîõ, õºìðºõ äóíäàæ
òàâèíà áàéðëàëä ãºëòãºíºí àðàâ÷
òàâèõ.
• Øèíæ òýìäãèéí ýì÷èëãýý
• Ýðò õºäºëãººíä îðóóëàõ
2 – 3 äîëîî õîíîãò õºäºëãººíä îðóóëíà

4.8 ÁÎÃÒ, ØÓÓ ßÑÍÛ ÃÀÍÄÀÍ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË, ÌÓËÒÐÀË
Àíãèëàë
22.À
Áîãò ÷ºìºãíèé òºãñãºë ìóëòàð÷, øóó ÿñ õóãàðàõ /ãàíåàööè/
Ýíãèéí íýã, õî¸ð ÿñíû õóãàðàë, øóóíû òîëãîé ìóëòàð÷, áîãò ÷ºìºã
õóãàðàõ /ìîíòåäæ/
I II
60% óðàãø ìóëòàðíà 15% àðàãø ìóëòàðíà.
III
20% óðàãø õàæóó 5% óðàãø

ìóëòàð÷, ulna, radialis ÿñ õóãàðíà.
22B. Øààíò õýëáýðèéí ñýëòýðõèéòýé 22Ñ. Íèéëìýë õóãàðàë

• ªíäðººñ óíàõ, øóóä öîõèãäîõ çýðýã òîõèîëäîëä áóþó àëãà õºìðºõ

áàéäàëä øóóä ÿñíû òîëãîé ìóëòàð÷ òîõîé ÿñíû äýýä õýñýãò õóãàðíà.
/ìîíòåäæèéí õóãàðàë/
• Àëãà òîñîõ áàéðëàëä áîãò ÷ºìºãíèé ìóëòàð÷, øóó ÿñíû ãàíäàí õýñýãò
õóãàðíà. /ãàëåàööèéí õóãàðàë/
• ªâäºíº
• Õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà.
• Àëãà òîñîõ, õºìðºõ õºäºëãººí àëäàãäàíà.
Øèíæèëãýý

• Òîõîéí ¿åýð øóó, øóóíû ÿñûã á¿òíýýð íü òãààë ÷ºìºãíèé äîîä
àâíà.
Õ¿íäðýë
• Øóó, áîãòíû äóíä ìýäðýë ãýìòýõ

• Áîãò ÷ºìºãíèé õàì õóãàðëûí 20%-ä íü Comportment ñèíäðîì /
n.medianus èë¿¿ ãýìòýíý/
• Áîðîîëîëò óäààøèðíà
• ßñíû õóóðàì÷ ¿å ¿¿ñýõ
• Áîãò ÷ºìºã çººëºí ýä ÿäìàã ó÷èð èë õóãàðàë ýëáýã
• Èë õóãàðàë îñòåîìèýëèòýýð õ¿íäðýõ

Ýì÷èëãýý
Ýâèéí ýì÷èëãýý
• Ýìèéí áîëîí õýñãèéí • Çºðººã¿é áîë ãºëòãºíºí àðàâ÷

ºâ÷èí íàìäààã÷ òàâèàä 8-12/7 õîíîã
õýðýãëýýä ñàðâóóíû
äóíä õýñãýýñ • Çºðººòýé áîë áèò¿¿ çàñàëò
áóãàëãàíû äóíä õýñýã õèéíý.
õ¿ðòýë ÷èã òàâèàä
äàðààãèéí øàòëàëä • Ìîíòåäæèéí õóãàðàëä I, II
èëãýýíý õýëáýð,10 íàñ õ¿ðòëýõ õ¿¿õäýä
ìîíòåäæ, ãàëëåàöèéí ìºí
õî¸ð ÿñíû õóãàðàëä 4 äîëîî
õîíîã õóãàðëààð õºäºëãººíã¿é
áàéëãàõ ãºëòãºíºí àðàâ÷
òàâèíà.
- Ãàíäàí õýñýã äýýä/3 àëãà òîñîõ

áàéðëàëä
- Äóíä/3 àëãà òîñîõ, õºìðºõ

äóíäàæ áàéðëàëä
- Äîîä/3 àëãà õºìðºõ áàéðëàëä

ãºëòãºíºí àðàâ÷ áýõýëãýý õèéíý.
• 6-10 äîëîî õîíîãèéí äàðàà ìº÷èéã èäýâõèòýé õºäºëãººíä îðóóëíà.

4.9 ØÓÓ ßÑÍÛ ÄÎÎÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ÕÓÃÀÐÀË
Àíãèëàë
Õóãàðàë Øààíò ÿñ õóãàðàõ

Áàéõã¿é Áàéãàà
¯åíèé ãàäíà I II
¯åí äîòîð radiocarpot ¿å õàìàðñàí III IV
¯åí äîòîð radio-ulnar ¿å õàìàðñàí V VI
¯åí äîòîð 2 ÿñíû ¿å õàìàðñàí VII VIII
• Ñàðâóóã íóãàëàõ, òýíèéõ áàéðëàëä äàðæ óíàõ
• Øóó-áóãóéí ¿åýð ñýðýý áóþó æàä õýëáýðýýð õýëáýð ä¿ðñ àëäàãäàíà.
• Õàâàãíàíà, ºâäºíº.
• Ñàðâóó, øóó áóãóéí ¿åýð èäýâõèòýé õºäºëãººí àëäàãäàíà.

Øèíæèëãýý
• Øóó, áóãóéí ¿å, øóóíû äîîä õýñýã, àëãàíû øèâí¿¿ðèéã îðîëöóóëàí
óðä, õàæóó, àðààñ íü ðåíòãåí çóðàã àâíà.
Õ¿íäðýë
- n.medianus, ulnaris ìýäðýë äàðàãäàíà.
- radio-ulnar ¿å ìóëòàðíà.
- A.radialis ãýìòýíý.
- Radio-carpol, radio-ulnar ¿åí¿¿äèéí àðòðîç
- Äèñòðîôèÿ çóäåêà
Ýì÷èëãýý
Ýâèéí ýì÷èëãýý
• ªâ÷èí íàìäààõ ýì - Çºðººã¿é õóãàðàëä àëãàí òàë

óóëãààä ñàðâóóíû ðóó 5-10° áàéðëàëä ãºëòãºíºí
äóíäààñ òîõîéí ¿å áîîëò 4/7-5/7 õîíîã
õ¿ðòýë ÷èã òàâèàä
äàðààãèéí øàòëàëä - Çºðººòýé áèò¿¿ çàñàëò õèéæ
øèëæ¿¿ëíý. 5-6 äîëîî õîíîã ãºëòãºíºí
áîîëò òàâèíà.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý

Çºðºº çàñàãäààã¿é áîë õóãàðëûã
èë àðãààð ýâë¿¿ëæ øºðãººð
• 6-8/7 õîíîã øóó, áóãóéí ¿åýð èäýâõèòýé õºäºëãººí õèéõ

• Êàðøíåðèéí øºðºã 4/7 õîíîãèéí äàðàà àâíà.
• 6-12 ñàðûí äàðàà ìåòàëë áýõëýã÷èéã àâíà.

5. ÃÀÂÀË ÒÀÐÕÈ, ÍÓÐÓÓ ÍÓÃÀÑÍÛ ÃÝÌÒË¯¯Ä
5.1 ÒÀÐÕÈÍÛ ÄÎÐÃÈËÒ
Øèíæ òýìäýã
• Ò¿ð çóóð óõààí àëäàæ áîëíî.
• Ãýìòýýä þó áîëñíîî ñàíàõã¿é áîëîõ
• Áèå ñóëðàõ, ÷èõ øóóãèõ, òîëãîé ºâäºõ, òàðõè ä¿¿ðýõ, îãèóëæ
áººëæèíº.
• Õ¿¿õýä áîë öàðàé öîíõèéæ, õºõºõ çàæèëàõ ¿éëäýë õèéæ
ñóóëãàíà.
• Í¿äíèé àëèìíû ÷è÷ýðõèéëýõ õºäºëãººí èëýðíý.

• Àðòåðèéí äàðàëò èõñýõ
• Ñóäàñíû ëóãøèëò îëøèðîõ
• Äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèíãº, Áðóäçèíñêèé, Êåðíèãèéí øèíæ
èëýðíý.
• Òýíöâýðèéí ñîðèë òîä áóñ ÷ àæèãëàãäàíà.
• Òàðõèíû-ÝÕÎ øèíæèëãýýíä ººð÷ëºëòã¿é
• Íóãàñíû óñ òóíãàëàã, äàðàëò èõýññýí, áàãàññàí, õýâèéí áàéæ
áîëíî.Ýíý øèíæèëãýýã ºâ÷òºíèéã çºâøººðñºí ¿åä îíîøëîãîîã
áàòàòãàõûí òóëä õèéíý. Öóñ øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý.
Àâàõ àðãà õýìæýý:

- ºâ÷òºíã òàéâàí õýâò¿¿ëýõ áà òîëãîéä ìºñºí æèí òàâèíà.
- ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ÀÄ-ã áóóðóóëæ áîëîõã¿é. ÀÄ ñèñò 100ìì.
ì.ó.á-ààñ áóóëãàõã¿é.
- Øèíãýí ñýëáýõ:ýõíèé õîíîãò 800-1200ìë (30ìë/êã/õîíîãò) ôèç.
óóñìàë þ¿ëýõ. Äàðààãèéí 2 õîíîãò 800 ìë. Ýíý íü òàðõèíû
ýäýä èøåìè ¿¿ñýæ õî¸ðäîã÷îîð ¿õæèë (íåêðîç) ¿¿ñýõýýñ
ñýðãèéëíý.
- Ìàííèò /ìàííèòîë/ 15-20 ìèíóòàíä ò¿ðãýí äóñëààð (1ã/êã
áèåèéí æèí) ýõíèé ºäºðò
- Ëàçèêñ 1ìã/êã òîîöîîëîí áóë÷èíä òàðèõ 3 ºäºð
- ÀÄ áóóðàõ, øîêòîé õàâñàðñàí ¿åä 7.5%-èéí Íàòðè Õëîðèäèéí
óóñìàë ñóäñààð þ¿ëýõ / ãëþêîç, äåêñòðàíààñ äàéëñõèéõ/
- Äåêñàìåòàçîí / ìåòèëïðåäíèçîëîí/ èðñýí äàðóé 8ìã ñóäñààð,
öààøèä 6 öàã òóòàì ìºí òóíãààð ýõíèé õî¸ð õîíîãò
- Òàéâøðóóëàõ ýì÷èëãýýíä ïàðàöåòàìîë 100-500ìã ºäºðò

3 óäàà óóõ /5-7 õîíîã/ ñåäóêñèí /äèàçåïàì/ 10ìã øèíãýëæ

ñóäñààð õîíîãò 2 óäàà, àíàëüãèí 50%-2,0 áóë÷èíä õîíîãò 3
óäàà
- Âèòàìèí , íîîòðîïèê çýðýã ýì÷èëãýýã òàðõèíû äîðãèëòûí õóðö
¿åä õýðýãëýõã¿é.
Òàðõèíèé íÿöðàë, öóñ õàðâàëò, õóðàëòûã ¿ã¿éñãýñíèé äàðàà áàðèà çàñàë
ýì÷èëãýýã õèéæ áîëíî.
5.2 ÒÀÐÕÈÍÛ ÁÝÐÒÝË ÍßÖÐÀË
• Ò¿ð çóóð áà õýäýí öàã õîíîãîîð óõààí àëäàæ áîëíî. Ýíý íü ºíãºö-
Ñîïîð, ã¿í - Êîìûí áàéäàëòàé áàéíà.
• Ãýìòýýä þó áîëñíîî ñàíàõã¿é áîëîõ
• Áèå ñóëðàõ, ÷èõ øóóãèõ, òîëãîé ºâäºõ, òàðõè ä¿éðýõ, îãèóëæ
áººëæèíº.
• Äóõ õýñãèéí ãýìòëèéí ¿åä ºâ÷òºíä ñýòãýöèéí ººð÷ëºëò èëýðíý.
• Òàðõèíû ãîëîìòîò øèíæ¿¿ä èëýðíý.
¯çëýãò:
• Óõààí àëäàëòûã Ãëàçãîãèéí ¿íýëãýýãýýð ¿íýëíý. / Ãëàçãîãèéí
¿íýëãýýã ìýäýýã¿éæ¿¿ëýëòèéí óäèðäàìæààñ ¿çíý ¿¿. /
• Í¿äíèé àëèìíû ÷è÷ýðõèéëýõ õºäºëãººí èëýðíý.
• ÀÄ èõñýõ, ñóäàñíû ëóãøèëò îëøðîõ
• Äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèíãº, Áðóäçèíñêèé, Êåðíèéãèéí øèíæ
èëýðíý.
• Òýíöâýðèéí ñîðèë òîä àæèãëàãäàíà.
• Àíèçîêîðè
• Í¿¿ðíèé ìýäðýëèéí òºâèéí ñàà
• Õºäºëãººíèé áà ìýäðýõ¿éí àëäàãäàë
• Ýìãýã ðåôëåêñ èëýð÷
• Áèåèéí õàëóóí èõýñ÷ áîëíî.
Øèíæèëãýý
• Òàðõèíû-ÝÕÎ ººð÷ëºëòã¿é ýñâýë ýõëýýä ë 3-5 ìì õàçàéæ ¿¿íýýñýý
áàðàã íýìýãäýõã¿é.
• Íóãàñíû óñ áóëèíãàðòàé, öóñòàé, äàðàëò ºíäºðññºí, óóðàã
èõýññýí, ä¿ðñò ýëåìýíò¿¿äòýé, Ïàíäûí óðâàë ýåðýã - ãëîáóëèí
èõýññýí áàéíà.
• Íóãàñíû øèíãýíèéã ãýìòñíýýñ õîéø 6-12 öàãèéí äàðàà àâ÷

øèíæèëæ áîëîõ áà òàðõèíû äàãç, ñóóðèéí ãýìòýë, öóñàí õóðàà

áàéæ áîëçîøã¿é ¿åä ýðñ õîðèãëîíî.
• Òàðõèíû áýðòýë , íÿöðàë èõýâ÷ëýí, ãàâëûí õóãàðàëòàé õàìò
òîõèîëäîõ ó÷èð ãàâëûí ðåíòãåí çóðàã 2 òóñãàëààð àâíà.
• Êîìïüþòåðèéí òîìîãðàô-ä øèíæèëãýýãýýð íÿöðàëûí áàéðøèë
õ¿ðýýã òîäîðõîéëíî. Òàðõèíû ñýðòýíãèéí òàðõìàë ãýìòëèéí
/ äèôôóçíîå àêñîíàëüíîå ïîâðåæäåíèå/ ¿åä êîìïüþòåðèéí
òîìîãðàô -ä ãîëîìòîä áýðòýë èëðýõã¿é ÷ òàðõè åðºíõèéäºº
õýìæýý íü èõýññýí, êëèíèêèéí õóâüä Ãëàçãî 4-5 -ñ äîîø áàéíà.
• Àìüñãàëûí çàìûã ÷ºëººëºõ, øààðäëàãàòàé ¿åä / àñïèðàö, êîì/

èíòóáàö, õèéìýë àìüñãàë
• ªâ÷òºíã òàéâàí õýâò¿¿ëýõ áà 2 äàõ õîíîãîîñ òîëãîé 200-300
ºíäèéëãºñºí áàéäàëòàé õýâò¿¿ëýõ
• ßìàð ÷ òîõèîëäîëä ÀÄ-ã áóóðóóëæ áîëîõã¿é. ÀÄ ñèñò. 100ìì.
ì.ó.á-ñ áóóëãàõã¿é.
• Øèíãýí ñýëáýõ: Ýõíèé õîíîãò 1.5-2 ëèòð (30ìã/êã/õîíîãò)
ôèçèîëîãèéí óóñìàë þ¿ëýõ. Äàðààãèéí 2 õîíîãò 1-1.5 ëèòð
• Ìàííèò /ìàííèòîë/ 15-20 ìèíóòàíä ò¿ðãýí äóñëààð (1ã/êã áèåèéí
æèí) ºäºðò 2 óäàà õèéõ
• Ëàçèêñ 1ìã/êã òîîöîîëîí ºäºðò ìºí 2-3 óäàà
• ÀÄ áóóðàõ, øîêòîé õàâñàðñàí ¿åä 7.5%-èéí Íàòðè õëîðèäèéí
óóñìàë ñóäñààð þ¿ëýõ / ãëþêîç, äåêñòàí õèéõýýñ çàéëñõèéõ/
• Äåêñàìåòàçîí / ìåòèëïðåäíèçîëîí/ èðñýí äàðóé 8ìã ñóäñààð,
öààøèä 6 öàã òóòóàì ìºí òóíãààð ýõíèé õî¸ð õîíîãò
• Òàéâøðóóëàõ ýì÷èëãýýíä Ïàðàöåòàìîë 100-150ìã ºäºðò 3 óäàà
óóõ /5-7 õîíîã/, ÃÎÌÊ ýñâýë ñåäóêñèí /äèàçàïàì/ 10ìãøèíýãëæ
ñóäñààð õîíîãò 2 óäàà, àíàëüãèí 50%-2,0 áóë÷èíä õîíîãò 3 óäàà
• Ïåííèöèëèí 2 ñàÿ íýãæýýð áóë÷èíä þìóó ñóäñààð õýâòñýíýýñ õîéø
3 öàãèéí äîòîð õèéæ ýõëýíý. /¯ë òîõèðîõ ¿åä öåôàëîñïîðèíû
á¿ëãýýñ/ 3 õîíîã 6 öàãààð
• Âèòàìèí , íîîòðîïèê çýðýã ýì÷èëãýýã òàðõèíû áýðòýë íÿöðàëûí
õóðö ¿åä õýðýãëýõã¿é
• Õºäºëãººíèé àëäàãäëûí ¿åä èëëýã, äàñãàë õèéõ, ç¿¿ ýì÷èëãýý
õèéæ áîëíî.

5.3 ÒÀÐÕÈ ÄÀÐÀÃÄÀÕ
• Ò¿ð çóóð óõààí àëäñàíû äàðàà ýñâýë óõààíòàé áàéñíàà èäýâõèã¿é
ñààòëûí þìóó õººðëèéí áàéäàëä øèëæèæ òîëãîéí ºâäºëò ýðñ
íýìýãäýí îãèóëæ óëìààð óõààí àëäàí êîìûí áàéäàëä îðíî.
• Óõààí àëäàõ ¿åä êëîíèê òàòàëò ºãºõ íü îëîíòîî.
• Ãýðýëò ¿åèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà öàãààñ õýäýí õîíîã ÷ áàéæ
áîëíî.
• Òàðõèíû ãýìòëèéí ãîëîìòîò øèíæ¿¿ä äàâàìãàé èëýðíý.
¯çëýãò:
• Óõààí àëäàëòûã Ãëàçãîãèéí ¿íýëãýýãýýð ¿íýëíý.
• ÀÄ áóóðàõ, èõñýõ, ñóäàñíû ëóãøèëò öººðºõ, àìüñãàëûí ñààòàë
çýðýã òàðõèíû ñóóðèéí ãýìòëèéí øèíæ¿¿ä, äàãçíû áóë÷èíãèéí
õºøèíãº, Áðóäçèíñêèé, Êåðíèãèéí øèíæ èëýðíý.
• Òýíöâýðèéí ñîðèëòîä àæèãëàãäàíà.
• Àíèçîêîðè, í¿¿ðíèé ìýäðýëèéí òºâèéí ñàà, õºäºëãººíèé áà
ìýäðýõ¿éí àëäàãäàë, ýìãýã ðåôëåêñ èëýðíý.
Øèíæèëãýý
• Òàðõèíû-ÝÕÎ 3ìì ò¿¿íýýñ èõ õàçàéæ óëìààð íýìýãäýæ áîëíî.
• Íóãàñíû óñ áóëèíãàðòàé, öóñòàé äàðàëò ºíäºðññºí, ýïèäóðàëü
öóñàí õóðààãèéí ¿åä òóíãàëàã áàéíà./ ãýõäýý àëü áîëîõ àâàõààñ
òàòãàëçàõ/ Óóðàã , ä¿ðñò ýëåìýíò¿¿ä, Ïàíäûí óðâàë ýåðýã çýðýã íü
òàðõèíû áýðòýë, íÿöðàëûã áîäâîë ºíäºð áóñ èõýññýí áàéíà.
• Ãàâëûí ðåíòãåí çóðàã 2 òóñãàëààð àâíà.
• Êîìïüþòåðèéí òîìîãðàôûí øèíæèëãýýãýýð öóñàí õóðààí
áàéðøèë, õýìæýýã òîäîðõîéëíî. Îíîø òîäðîõã¿é áîë ñîðèëûí
æóðìààð ãàâàë öîîëîõ õàãàëãàà õèéíý.
• Àìüñãàëûí çàìûã ÷ºëººëºõ, øààðäëàãàòàé ¿åä / àñïèðàö,êîì/

èíòóáàö, õèéìýë àìüñãàë
• ªâ÷òºíã òàéâàí õýâò¿¿ëýõ áà 2 äàõ õîíîãîîñ òîëãîé 200-300
ºíäèéëãºñºí áàéäàëòàé õýâò¿¿ëýõ
• ßìàð ÷ òîõèîëäîëä ÀÄ áóóðóóëæ áîëîõã¿é. ÑÀÄ 100ìì.ì.ó.á-ààñ
áóóëãàõã¿é
• Øèíãýí ñýëáýõ: Ýõíèé õîíîãò 1.5-2 ëèòð (30ìë/êã/õîíîãò)
ôèçèîëîãèéí óóñìàë þ¿ëýõ. Äàðààãèéí 2 õîíîãò 1-1.5 ëèòð
• Ìííèò / ìàííèòîë / 15-20 ìèíóòàíä ò¿ðãýí äóñëààð (1ã/êã áèåèéí

æèí) ºäºðò 2 óäàà õèéõ. Ãýìòñýí äàðóé áóþó öóñ àëäàëò õýâýýð
¿åä ìàííèòîë õèéõ íü òàðõèíû õàâàíã óëàì èõýñãýæ áîëîõûã
àíõààðàõ
• Ëàçèêñ 1ìã/êã òîîöîîëîí ºäºðò ìºí 2-3 óäàà
• ÀÄ áóóðàõ, øîêòîé õàâñàðñàí ¿åä 7.5%-èéí Íàòðè õëîðèäèéí
óóñìàë ñóäñààð þ¿ëýõ /ãëþêîç, äåêñòðàíààñ çàéëñõèéõ
• Äåêñàìåòàçîí /ìåòèëïðåäíèçëîí/ èðñýí äàðóé 8 ìã-ààð ñóäñààð,
öààøèä 6 öàã òóòàì ìºí òóíãààð ýõíèé õî¸ð õîíîãò
• Òàéâøðóóëàõ ýì÷èëãýýíä Ïàðàöåòàìîë 100-500ìã ºäºðò 3 óäàà
óóõ /5-7 õîíîã/ . ÃÎÌÊ ýñâýë ñåäóêñèí /äèàçåïàì/ 10ìã øèíãýëæ
ñóäñààð õîíîãò 2 óäàà, àíàëüãèí 50%-2,0 áóë÷èíä õîíîãò 3 óäàà
• Ïåííèöèëèí 2 ñàÿ íýãæýýð áóë÷èíä þìóó ñóäñààð õýâòñýíýýñ õîéø
3 öàãèéí äîòîð õèéæ ýõëýíý. / ¿ë òîõèðîõ ¿åä öåôàëîñïîðèíû
á¿ëãýýñ/ 3 õîíîã 6 öàãààð
• Öóñ òîãòîîõ àìèíîêàïðîíû õ¿÷èë, âèêàñîë çýðãèéã õèéæ áîëîõ ÷
òîäîðõîé ¿ð ä¿í íü áàòëàãäààã¿é
• Âèòàìèí, íîîðòðîïèê çýðýã ýì÷èëãýýã òàðõèíû äàðàãäëûí õóðö
¿åä õýðýãëýõã¿é
• Õºäºëãººíèé àëäàãäëûí ¿åä èëëýã, äàñãàë õèéõ, ç¿¿ ýì÷èëãýý
Ìýñ çàñëûí çààëò :
- Èëýðõèé áà íýìýãäýæ áóé àíèçîêîðè

- Óõààí àëäàæ , áðàäèêàðäè èëýðæñýí áà ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä
àðòåðèéí äàðàëò ºãñºõã¿é áàéõ
- Äæåêñîíû áà êëîíèê òàòàëò, óõààí àëäàëò óëàì ã¿íçãèéðýõ
- Òàðõèíû-ÝÕÎ -ä 3 ìì -ýýñ äýýø çºðºº ãàðàõ
- ÑÒ-íèé õàðèóã ¿íäýñëýõ áà òàðõèíû äóíä á¿ðäýëèéí õàçàéëò
/ ñóáòåíòîðèàëüíûé äèñëîêàöè/ áàéõã¿é ¿åä ìýñ çàñàë õèéõ
øààðäëàãàã¿é
- Ãàâàë 1ñì -ñ ã¿í öºìðºõ çýðýãò ãàâëûã öîîëæ, òàðõè äàðàãäëûã
÷ºëººëºõ ìýñ çàñàë õèéíý.

5.4 ÃÀÂËÛÍ ßÑÍÛ ÕÓÃÀÐÀË
• Òàðõèíû äîðãèëò , áýðòýë äàðàãäàëòàé õàìò òîõèîëäîõ ó÷èð èæèë
øèíæ òýìäýã èëýðíý.
• Ñóóðèéí õóãàðëûí ¿åä ÷èõ, õàìðààñ öóñ, òàðõèíû øèíãýí
ãîîæèíî.
• Õî¸ð í¿äíèé çîâõè æèãä õºõºðñºí - í¿äíèé øèëíèé øèíæ ãàðíà.
• Õóãàðëûí ò¿âøèíä õóéõ, àðüñàí äîð öóñ õóðñàí áàéíà.
Îíîøëîãîî, øèíæèëãýý:
• Í¿¿ðíèé, ñîíñãîëûí áà í¿ä õºäºëãºã÷ ìýäðýëèéí ãýìòýë ñóóðèéí
õóãàðëûí ¿åä èõ òîõèîëäîíî.
• ×èõíýýñ öóñ èõ, òàñðàëòã¿é ãàðàõ íü ïèðàìèä ÿñíû õóãàðëûã çààõ
áà õýíãýðãèéí óðàãäëûí ¿åä öóñ àìàðõàí òîãòîíî.
• Ãàâëûí ðåíòãåí çóðàã 2 áà íýìýëò òóñãàëààð àâíà.
• Êîìïüþòåðèéí òîìîãðàô øèíæèëãýý
- ÝÌÈÉÍ: Òàðõèíû äîðãèëò , áýðòýë, äàðàãäëûí ¿åèéí
ýì÷èëãýýã õèéíý.
- ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ: Õýâòðèéí õàòóó äýãëýì, òîëãîéä õ¿éòýí æèí.
×èõíýýñ öóñ, øèíãýí ãàð÷ áàéâàë öýâýðëýæ, õàëäâàð îðîõ
àþóë èõ, õîæóó àðàõíîèäèò ¿¿ñ÷ áàéíãà òîëãîé ºâäºõ, óíàæ
òàòàõ ¿ëäýö áàéíà. Ñòàöèîíàðò ýì÷èëíý.
5.5 ÃÀÂÀË ÒÀÐÕÈÍÛ ÃÝÌÒÝË
• Òàðõèíû äîðãèëò, áýðòýë äàðàãäàëòàé õàìò òîõèîëäîõ ó÷èð èæèë
øèíæ èëýðíý.
• Õàëäâàð îðæ ìåíèíãèò, ýíöåôàëèò áîëæ õ¿íäýðñýí áîë ºíäºð
õàëóóð÷, ã¿í õîðäëîãûí øèíæòýé, äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèíãº ýðñ
èëýðíý.
• Èë øàðõ èäýýëæ áààëñàí ¿åä äýýðõè õ¿íäðýë¿¿ä òîõèîëäîíî. Èë
øàðõààð òàðõèíû ýä öóõóéñàí - ïðîëàïñ, ãîîæñîí - ïðîòðóçèÿ,
ëèêâîðèÿ áàéæ áîëíî.
• Çàðèì òîõèîëäîëä ãýìòñýíýýñ õîéø 1-3 ñàðûí äàðàà òîëãîéí
ºâäºëò ýðñ íýìýãäýí ºíäºð õàëóóð÷ ýõýëäýã. Ýíý íü èõýâ÷ëýí
òàðõèíû äîòîðõè áóãëàà áàéíà. Áóãëàà ãýð ¿¿ññýí, çàäðààã¿é ¿åä
õàëóóðàõã¿é áàéæ áîëíî.

• Îíîøëîõäîî áóãëàà èíöåôàëèò õààíà áàéãààã òîäîðõîéëîõ
õýðýãòýé.
• Ãàäíû áèåò: ÿñíû õýëòýðõèé , ñóì çýðýã òàðõèíû ýäèéí ã¿íä
áàéãààã ðåíòãåíèé òóñëàìæòàéãààð òîäîðõîéëíî.
• Êîìïüþòåðèéí òîìîãðàô òîäîðõîéëíî.
• Íóãàñíû óñûã øèíæëýõýä: áóëèíãàðòàé, äàðàëò èõ, öàãààí ýñèéí
òîî ºíäºð.
• Òàðõèíû-ÝÕÎ ãîëîìòîò-áóãëààíû ¿åä õàçàéíà.

ÝÌÈÉÍ:
• Òàðõèíû áýðòýë, äàðàãäëûí ¿åèéí ýì÷èëãýý õèéíý.
• Ïåíèöèëëèí 4 ñàÿ íýãæýýð 6 öàã òóòàì ñóäñààð öåôàëîñîðèíèé
á¿ëãèéí àíòèáèîòèêòîé õýðýãëýõ áà íóãàñíû õàòãàëòààð 100000
íýãæ íàòðèéí äàâñòàé áåíçèëïåíèöèëëèí ýñâýë êàíàìèöèí 1ìã/êã
ºäºð òóòàì õèéíý.
• Òàòðàíãèéí ýñðýã èéëäýñ 3000 íýãæýýð Áåçðåäêèéí àðãààð òàðèõ
ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ:
• Õýâðèéí õàòóó äýãëýì, ÿëàíãóÿà áóãëàà áàéãàà íü îíîøëîãäñîí
òîõèîëäîëä.
• Èë øàðõûã ÿàðàëòàé öýâýðëýæ, ìýñ çàñëûí àíõäàã÷ öýãöëýëò
õèéæ õàëäâàð îðîõîîñ ñýðãèéëýí àðèóí ç¿éëýýð áîîëò õèéíý.
Ìýñ çàñëûí çààëò:

• Ãàâëûí öºìºðñºí õóãàðàë
• Áóóäàãäñàí ãýìòýë
• Òàðõèíû äîòîðõè áà ãàäíàõ áóãëàà.
5.6 Õ¯Ç¯¯, ÑÝÝÐ, Á¯ÑÝËÕÈÉÍ ÍÓÐÓÓÍÛ ÍÓÃÀËÌÛÍ ÕÓÃÀÐÀË,

ÌÓËÒÐÀË,
• Òîëãîéãîî õºäºëãºæ ÷àäàõã¿é áóë÷èí õºøèíãº áàéíà.
• Íýã òàëûí ìóëòðàëûí ¿åä õ¿ç¿¿ ãèëæèéñýí áàéíà.
• Ìóëòðàë çàñàãäñàíû äàðàà ÷ ºâäºëò íýã õýñýã áàéíà.
Îíîøëîãîî, Øèíæèëãýý:
• Õóãàðñàí íóãàëìûí òóøàà äàðàõàä ºâäºëò èõýñíý.
• Ðåíòãåí çóðàã õ¿ç¿¿íèé á¿õ íóãàëìûã îðóóëàí õî¸ð òóñãàëààð àâíà.
• Àìàí õ¿ç¿¿, õàòàí õ¿ç¿¿í ø¿äýðõýã ñýðòýíãèéí õóãàðëûã

îíîøëîõäîî àìûã àíãàéëãàí ðåíòãåí çóðàã àâíà.

ÝÌÈÉÍ:
• Ïàðàöåòàìîë 500 ìã-ààð ºäºðò 3 óäàà óóõ
• Ïåíòàçîöèíû 30ìã-1ìë óóñìàë àðüñàí äîîð òàðèõ /2-3 õîíîã/
ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ:
• Áàíçòàé îðîí äýýð õýâò¿¿ëýí ÍÀLO – VEST /òèòýìò-õàíòààç/
ñèñòåìèéí òóñëàìæòàé òîëãîéíîîñ òàòàëòûã áºõèéõ þìóó ãýäèéõ
áàéðëàëä õèéæ, ìóëòðàë çàñàãäñàíû äàðàà óóë ñèñòåìèéí
õàíòààçûã ºìñãºí áýõëýíý. 12-16 äîëîî õîíóóëààä çàõàâ÷
áýõýëãýý õèéíý.
• Õóãàðàë çºðººã¿é , àðûí ñýðòýí äàíãààð õóãàðñàí áîë øóóä çàõàâ÷
áýõýëãýý ºìñãººä ºâ÷èí íàìäààõ ýìèéí áà ôèçèê ýì÷èëãýýíèé
äàðàà àìáóëàòîðèîð ýì÷èëíý.
• Íýã òàëûí áà õàãàñ ìóëòðàëûí ¿åä óíòóóëãûí äîð áàðèà çàñàë
Ìýñ çàñëûí çààëò: Íóãàëìûí èõ áèå áÿöàð÷, íóãàñàà äàðñàí, ìóëòðàëòàé,
íóãàëìûí íóì õóãàð÷ àðûí áýõýëãýýíèé àïïàðàò ãýìòñýí ¿åä íóãàñûã
÷ºëººëºõ, õóãàðàë ìóëòðàëûã çàñàõ, õóãàðëààð õºäºëãººíã¿é áýõëýõ ìýñ
çàñàë õèéíý.
5.7 ÑÝÝÐ, ÕÀÐÖÀÃÀ ÍÓÐÓÓÍÛ ÃÝÌÒÝË
• Íóðóóãààð õ¿÷òýé ºâäºõ áà áºõèéõ, õàçàéõàä ºâäºëò èõýñíý.
• Íóðóóíû øóëóóí áóë÷èí õºâ÷èð÷ ÷àíãàðñàí áàéíà. /ìîðèí
æîëîîíû øèíæ/
• Ñýýð áºãòèéõ áóþó óóöíû õîòãîð òýãøèðñýí áàéíà.
• Õóãàðñàí íóãàëìûí àðûí ñýõòýí àðàãø îâîéñîí, õºäºëãººíòýé ÷
áàéæ áîëíî.
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàð÷, ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ çàðèìäàà
ãàðíà.
• Àðûí ñýðòýí, íóì õóãàðñàí ¿åä òýð ò¿âøèíä àðüñàí äîîãóóð öóñ
õóðñàí áàéíà.
¯çëýãò:

• Õýâòýý áàéðëàëààñ õî¸ð õºëºº ºðãºæ äèéëýõã¿é áà ãàðàà íóðóóí
äîîð íü õèéâýë ºâäºëò èõýñíý.

Øèíæèëãýý
• Ðåíòãåí çóðàã õî¸ð òóñãàëààð àâíà.
• Íóãàëìûí èõ áèå áèåíèé àðûí õàíà ãýìòñýí ¿åä ÑÒ õèéíý.
ÝÌÈÉÍ:
• Ïàðàöåòàìîë500ìã-ààð ºäºðò 3 óäàà óóõ
• Ïåíòàçîöèíû 30ìã -1ìë óóñìàë àðüñàí äîð òàðèõ
• /2-3 õîíîã 0.5%-èéí íîâîêàéíû 20-30 ìë óóñìàë õóãàðëûí ò¿âøèíä
áóë÷èíä íýâ÷¿¿ëæ òàðèõ.
ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ:
• Áàíçòàé îðîí äýýð äýðã¿é õýâò¿¿ëíý.
• Õóãàðñàí íóãàëìûí òóøàà 10 ñì ºíäºð 15-20 ñì ºðãºí, 40-50 ñì
óðò æèíò¿¿ õºíäëºí õèéæ, 3-4 äîëîî õîíóóëààä ºíäºð ñóãà òàÿãòàé
áîñãîíî.
• 8-10 äàõ ºäðººñ íóðóóíû áóë÷èí õºãæ¿¿ëýõ äàñãàë õèéëãýõ
• Íàìäààõ ýìèéí áà ôèçèê ýì÷èëãýýíèé äàðàà àìáóëàòîðèîð
ýì÷èëíý.
Ìýñ çàñëûí çààëò: Íóãàëìûí èõ áèå áÿöàð÷, àðûí õàíà íü á¿òýí áàéäëàà
àëäñàí, íóãàñàà äàðñàí, ìóëòðàëòàé, íóãàëìûí íóì õóãàð÷ ÷ àðûí
áýõýëãýýíèé àïïàðàò ãýìòñýí ¿åä íóãàñûã ÷ºëººëºõ, õóãàðàë ìóëòðàëûã
çàñàõ, õóãàöààãààð õºäºëãººíã¿é áýõëýõ ìýñ çàñàë õèéíý.
5.8 ÓÓÖ ÀÕÀÐ Ñ¯¯ËÍÈÉ ÕÓÃÀÐÀË
• Õ¿÷òýé ºâäºõ áà ñóóõ áèå çàñàõàä ºâäºëò èõýñíý.
• Àðüñàí äîîãóóð öóñ õóðñàí áàéíà.
Îíîøëîãîî, øèíæèëãýý:
• Øóëóóí ãýäýñíèé ¿çëýãýýð äîòîãø öºìºðñºí íü ìýäðýãäýæ
áîëíî.
• Ðåíòãåí çóðàã 2 òóñãàëààð àâíà.
ÝÌÈÉÍ:
• Ïàðàöåòàìîë 500ìã-ààð ºäºðò 3 óäàà óóõ
• Ïåíòàçîöèíû 30ìã-1ìë óóñìàë àðüñàí äîð òàðèõ
• /2-3 õîíîã/ 0.5%-èéí íîâêàéíû 10-20ìë óóñìàë 1-2ìë 960-í
ñïèðòòýé õóãàðëûí ò¿âøèíä òàðèõ
ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ:
• Öºìºðñºí ¿åä àðüñàíä áàãà ç¿ñëýã õèéãýýä íýã ø¿äýò äýãýýãýýð

ãàäàãø òàòàæ çàñíà.

• ªâ÷èí íàìäààõ ýìèéí áà ôèçèê ýì÷èëãýýíèé äàðàà àìáóëàòîðèîð
ýì÷èëíý.
Ìýñ çàñëûí çààëò: ªâäºëò íàìäàõã¿é, õóãàðàë áîðîîëîîã¿é, ìýäðýëèéí

ñ¿ëæýý, ÿçãóóðûã äàðñàí ¿åä àõàð ñ¿¿ëèéã àâàõ ìýñ çàñàë õèéíý.
¯ð ä¿í, ýì÷ëýõ õóãàöàà: Ñòàöèîíàðò 2-3 äîëîî õîíîã ýì÷èëíý.
Õºäºëìºðèéí ÷àäâàð 1.5-2 ñàðûí äàðàà ñýðãýíý.
5.9 ÍÓÃÀÑÍÛ ÃÝÌÒÝË
• Ãýìòñýí äàðóé òåòðà, ïàðàïëåãè èëýð÷ íóãàñíû á¿õ òºðëèéí
ìýäðýõ¿éí äàìæóóëàëò àëäàãäàõ áà äýýä õÿçãààð íü òîäîðõîé
ìýäýãäýõã¿é.
• Õ¿ç¿¿íèé äýýã¿¿ð ãýìòñýí áîë àìüñãàë, ç¿ðõ ñóäàñíû ¿éë
àæèëëàãàà àëäàãäàíà.
• Õýä õîíîãèéí äàðàà íóãàñíû öîõèîíîîñ ãàðñàíû äàðàà íóãàñíû
ãýìòëèéí õ¿ðýý / õºíäëºí, õàãàñ/ áà ò¿âøèí òîäîðõîé èëýð÷,
ñóë ñààæèëò ñïàñòèê ñààãààð ñîëèãäîõ, ðåôëåêñ¿¿ä èõñýõ ýìãýã
ðåôëåêñ èëðýõ, íóãàñíû àâòîìàòèçìûí øèíæ ãàðíà. Ýíý ¿åä
øýýñ õààãäàæ áàéñíàà çàäãàéð÷ áîëíî. Õ¿íä ãýìòëèéí ¿åä
ãýäýñíèé ñààæèëò ò¿ãæðýë, øýýñ öóàñòàé ãàðàõ çýðýã øèíæ òýìäýã
èëýðäýã.
¯çëýãò:
• Ìýäðýëèéí öîãö ¿çëýã õèéíý.
Øèíæèëãýý
• Íóãàñíû øèíãýíèé õºäºëãººíèéã øàëãàõ: Êâèêåíøòåéíèé áà
Óãðåìèéí ñîðèëûã ¿çýæ áîëíî.
• Ðåíòãåí áîëîí êîìüïüþòåð òîìîãðàô, /MRI/ õèéíý. Ýäãýýðèéí
¿íäñýí äýýð íóãàñíû øèíãýíèé äîðãèëò, íÿöðàë, õàëüñàíä öóñ
õàðâàõ, äàðàãäàõ çýðãèéã îíîøëîíî.

ÝÌÈÉÍ:
• Ïåíòàçîöèíû 30ìã-1ìë óóñìàë àðüñàí äîð òàðèõ /2-3 õîíîã/
• Äåêñàìåòàçîí 8 ìã-ð àëü áîëîõ ýðò õèéæ 6 öàã òóòàì
• Ìàííèòîë 10-20%-èéí óóñìàë 500ìë /õîíîãò /5-7õîíîã/
• Ôóðîñåìèä 4 ìë áóë÷èíä

• 10%-èéí êàëüöè ãëþêîíàò âåíèéí ñóäñàíä òàðèõ. /7-10õîíîã/

• Ãåïàðèí 10-20000 íýãæ /ýõíèé õîíîãò/ ñóäñààð áóë÷èíä òàðèõ.
• Áåíçèëïåíèöèëèí 1000000 íýãæýýð 4-6 öàãèéí çàéòàé áóë÷èíä
òàðèõ, ¿ë òààðàõ òîõèîëäîëä áóñàä àíòèáèîòèêèéã ñîíãîíî.
• ªâ÷èí íàìäààõ òàéâøðóóëàõ ÃÎÌÊ, ñåäóêñèí ñóäñààð òàðèõ
• Ïàðàöåòàìîë 100-500 ìã ºäºðò 3 óäàà óóõ. /5-7 õîíîã/ Îâðîãîîñ
ãàðñíû äàðàà ïèðàöåòàì 20%-èéí 5-10 ìë-èéã 0.9%-èéí Íàòðè
õëîðèäèéí 200ìë óóñìàëòàé äóñëààð, äèáàçîë, Ïðîçåðèí 1%-
1ìë áóë÷èíä, Âèòàìèí Â êîìïëåêñ 2 ìë ñóäñààð áóþó, Àëîý 1-2
ìë àðüñàí äîð òàðèíà.
• Öèñòèò, ïèåëîíåôðèòýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ äàâñãèéã ºäºð á¿ð
ôóðàöèëëèíû 1:5000-ûí 400 ìë óóñìàëààð óãààõ.
ÝÌÈÉÍ ÁÓÑ:
• ªâ÷òºíèéã ÿëàíãóÿà òîëãîé õ¿ç¿¿ã îãò õºäºëãººíã¿é áýõýëñíèé
äàðàà òýýâýðëýíý.
• Õýâòðèéí äýãëýì, õîëãîëòîîñ ñýðãèéëæ, õèéëäýã ãóäàñ, èâýýñ
äýýð õýâò¿¿ëýõ, êàìôîðûí òîñîîð àð÷èæ èëëýã õèéíý.
• Áàéíãûí øýýëã¿¿ð òàâèõ áà íóãàñ õ¿íä ãýìòñýí ¿åä øóóä óìäàãíû
äýýã¿¿ð öîîëæ äàâñàãàíä ãóóðñ òàâèíà.
• Õºäºëãººíèé áà ìýäðýõ¿éí àëäàãäëûí ¿åä èëëýã, äàñãàë õèéõ,
ç¿¿ ýì÷èëãýý, õèéæ áîëíî.
Ìýñ çàñëûí çààëò:
Íóãàñíû øèíãýíèé õºäºëãººí ñààäòàé, íóãàñ, ìýäðýëèéí ÿçãóóðûã äàðñàí

¿åä íóãàñûã ÷ºëººëºõ, ñïîíäèëîäåç ìýñ çàñàë õèéíý.

6. ÖÝÝÆÍÈÉ ÃÝÌÒÝË
Òîäîðõîéëîëò Öýýæíèé ãýìòëèéí óëìààñ öýýæíèé õºíäèéí ýðõòýíèé

á¿òýö, ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäàí óëìààð àìü íàñàíä àþóë
ó÷ðóóëàõ èë áîëîí äàëä ãýìòýë ¿¿ñíý.
Øàëòãààí Öýýæíèé èë áîëîí äàëä ãýìòëèéí øàëòãààí:
• Õóðö áîëîí èðòýé ¿ç¿¿ðòýé ç¿éëýýð õàòãàãäàõ,
ºíäðººñ óíàõ, Öýýæíèé èë ãýìòë¿¿ä íü ãàäíààñ
íü õàðàõàä ýãö èðìýãòýé øàðõ áîëîí öýã òºäèé
ç¿éë àæèãëàãäàõ áîëîâ÷ öýýæíèé äîòîðõ ãýìòëèéã
èëýðõèéëæ ÷àäàõã¿é .
Öýýæíèé áèò¿¿ ãýìòëèéí øàëòãààí:
• öýýæ äàðàãäàõ,öîõèãäîõ ,øàõàãäàõ çýðãýýñ
õàìààð÷ ºâºðìºö õýëáýðèéí õ¿íäðýë ãàðäàãèéí
íýã íü ç¿ðõ óóøèã íÿöðàõ ÿâäàë þì. Õàâèðãà
õóãàðàõ ¿åä óóøèãíû ýä óðàãäàí ýä ýðõòýíä õèé
õóðäàã.
Àíãèëàë 1. Äîòîð íü øàëòãààíààð íü 3 õóâààäàã.
• ¯éëäâýðèéí (12.9%)
• Çàì òýýâðèéí (21.4%)
• Àõóéí (59.1%)
2. Öýýæíèé áèò¿¿ ãýìòýë:
• Öýýæíèé õýíõýðöýã ãýìòñýí ãýìòýýã¿é
• Äîòîð ýðõòýí ãýìòñýí ãýìòýýã¿é
• Ãåìîòîðàêñ ¿¿ññýí / Áàãà, äóíä, èõ/
• Ïíåìîòîðàêñ ¿¿ññýí /×èíýðñýí, õàâõëàãò /
• Ãåìîïíåìîòîðàêñ ¿¿ññýí
3. Õ¿íäðýëèéí áàéäëààð íü õ¿íäýðñýí áóþó õ¿íäðýýã¿é
ãýæ 2 àíãèëíà.
Öýýæíèé ãýìòýëèéí ¿åä èëðýõ åðºíõèé øèíæ¿¿ä

• ªâ÷òºí àéæ ñàíäàðñàí áàéíà.
• Ãýìòñýí òàëäàà ºâäºëò èõòýé áàéõ áà õºäëºõ àìüñãàë àâàõàä
õ¿÷òýé ºâäºíº.
• Àìüñãàëûí ýêñêóðñ õÿçãààðëàãäàíà.
• Àëáàäìàë áàéðëàëä áàéíà.
• Ãýìòýëòýé òàë àìüñãàëä õîöîð÷ îðîëöîíî.
• Àìüñãààäíà.
• Àìüñãàë àâàõàä õ¿íä ñààäòàé
• Ìº÷äºä áîëîí öàðàéíä õºõðºëò ¿¿ñíý.
• Öóñíû ýðãýëòèéí õÿìðàë ãàðíà.Ïóëüñ ò¿ðãýñ÷ ä¿¿ðýëò ìóóäíà.
• Öóñòàé öýð ãàð÷ öóñààð õàíèàëãàíà.
• Çººëºí ýäýä õèé õóðæ , ãîë÷ õàçàéíà.

Øèíæèëãýý, îíîøëîãîî
• Öýýæíèé ãýìòëèéí Îíîøëîãîîíû ãîë àðãà íü ðåíòãåí øèíæèëãýý
áàéäàã.
• Öýýæíèé õºíäèéä öóñ õóðñàí ãýæ ñýæèãëýãäñýí ¿åä çààâàë
õàòãàëò õèéæ áàé.
• ßñíû ãýìòýë áàéãàà ýñýõ
• Öýýæíèé õºíäèéä õèé ,øèíãýí áàéãàà ýñýõ
• Ãîë÷ õàçàéñàí ýñýõ
• Óóøèã àòåëåêòàç ,êîëëàïñ áîëñîí ýñýõ
• Ãîë÷èä õèé õóðñàí ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
• ×àãíàõàä ãýìòñýí òàëä àìüñãàë ñóëðàõ áóþó àìüñãàë ñîíñîãäîõã¿é
áîëíî.
• Òîãøèõîä ãåìîòîðàêñ ¿¿ññýí ¿åä ä¿ëèé ÷èìýý ãàðàõ áà
ãíåìîòîðàêñèéí ¿åä õýíãýðýãýí ÷èìýý ãàðíà.
• Òýìòðýõýä àðüñàí äîîð õèé õóðàëò, õóãàðñàí ÿñíû ¿ç¿¿ð¿¿äèéí
õàâèðàëäàõ ìýäðýãäýíý.
Ýì÷èëãýýíèé åðºíõèé çàð÷èì
• Àëü áîëîõ ýðò õóãàöààíä ãýìòñýí òàëä ãóóðñ òàâüæ Áîáðîâûí
àïïàðàòàíä õîëáîõ
• Öóñ àëäàëòûã íºõºõ
• ªâ÷èí íàìäààõ
• Àìüñãàëûí çàìûã ÷ºëººëºõ
• Öýýæíèé õàíûí õºäºëãººíèéã áàãàñãàõ áýõýëãýý õèéõ
• ¯ðýâñýëèéí ýñðýã àìüñãàë ç¿ðõ ñóäàñíû ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ
ýìèéí ýì÷èëãýý õèéõ
• (äýýðõ ýì÷èëãýý á¿õ øàòëàëûí ýìíýëýãò àäèë õèéãäýíý)
6.1 ÕÀÂÈÐÃÀÍÛ ÕÓÃÀÐËÛÍ ¯ÅÄ ÀÂÀÕ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ
1. Çºðººã¿é ºâäºëò áàãàòàé öººí õàâèðãàíû õóãàðàëòòàé äîòîð

ýðõòíèé ãýìòýëã¿é ¿åä öýýæíèé õàíàíä óÿí áýõýëãýý õàâèðãàíû
çàâñàðò íîâîêèíû õîðèã õèéæ àìáóëàòîðèîð ýì÷èëæ áîëîõ áîëîâ÷
ºíäºð íàñòàé ºâ÷òºíèéã õýâò¿¿ëæ ýì÷ëýõ íü øààðäëàãàòàé.
2. Îëîí õàâèðãàíû çºðºº èõòýé õî¸ðëîæ õóãàðñàí ¿åä

• Íàðêîòèê ºâ÷èí íàìäààã÷
• 3 öýãèéí íîâîêàéíû õîðèã õèéõ
( Âàãî-Ñèìïàòèê , Ïàðàâåðòåáðàëüíûé õóãàðàë çàâñàðûí)
• Ïåðèäóðàëü ìýäýý àëäóóëàëò 3-10 õîíîã ( Th 8-11
ò¿âøèíä
• Õî¸ðëîñîí õóãàðàëûí óëìààñ öýýæíèé õàíà öºìºëçºæ

áàéãàà áîë õàâèðãàíû õàëüñíààñ ñóìàí õàâ÷ààðààð

áàðüæ òóñãàé ðàìàíä òàòëàãà õèéõ
• Îíöãîé õ¿íä òîõèîëäîëä ( õóãàðàëûí ¿ç¿¿ð¿¿ä äîòîð
ýðõòýí ãýìòýýñýí òîõèîëäîëä ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý
õèéíý. (äýýðõ ýì÷èëãýýã ÝÌÒ- èéí 2-3 -ð øàòëàëûí
ýìíýëýãò õèéãäýíý)
6.2 ÃßËÒÀÍ ÁÀ ÓÓØÈÃÍÛ ÃÝÌÒËÈÉÍ ¯ÅÄ ÀÂÀÕ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ
• Óóøèã áîëîí ãÿëòàíãèéí ãýìòëèéí ¿åä öýýæíèé õºíäèéä õèé

øèíãýí ¿¿ñäýã òóë ýì÷èëãýýã ïëåâðèéí õºíäèéä õàòãàëò õèéæ
ñîðóóëæ ¿çýõýýñ ýõëýõ ¸ñòîé
• Öýýæíèé õºíäèéä õèé øèíãýí õóðñàí òîõèîëäîëä öýýæíèé
õºíäèéä ãóóðñ òàâüæ Áîáðîâûí àïïàðàòàíä õîëáîíî.
• Ãóóðñ òàâüæ ñîðóóëãà õèéãýýä 24-48 öàãèéí äàðàà óóøèã á¿ðýí
òýëýãäýõã¿é öýýæíèé õºíäèéä äàõèí øèíãýí õóðæ áàéãàà
òîõèîëäîëä ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý õèéíý.
Äàëä ïíåìîòîðàêñûí ¿åä ïëåâðèéí õºíäèéä 2-ð õàâèðãàíû çàâñàðò

õàòãàëò õèéæ 5 ìì äèàìåòðòýé íàðèéí ãóóðñ òàâèàä àïïàðàòàíä
õîëáîíî.
Ãåìîïíåìîòîðàêñûí ¿åä 7-ð õàâèðãàíû çàâñàð ñóãàíû äóíä øóãàìààð
10-15 ìì-èéí äèàìåòðòýé ãóóðñ òàâüæ ñîðóóëãà õèéõ áà õèéòýé áîë 2-
ð õàâèðãàíû çàâñàð íýìýëò íàðèéí ãóóðñ òàâüæ áýë÷èðëýæ õîëáîîä
ñîðóóëãà õèéíý.
Áàãà õýìæýýíèé ãåìîòîðàêñûí ¿åä õàòãàëò õèéæ ñîðóóëæ àâààä Ðåíòãåí
õÿíàëòàíä õàðíà.
Äóíä õýìæýýíèé ãåìîòîðàêñûí ¿åä ñóäñààð 1-1.5 ë êðèñòàëëîéä áîëîí
öóñûã õýâñýí ºäºðò íü þ¿ëíý.
(2-3ð øàòëàëûí ýìíýëýãò õèèãäýíý)
Öóñûã áóöààæ õèéõ çààëò

Öýýæíèé õºíäèéãººñ àðèóí íºõöºëä àâñàí öóñûã 500ìë öóñ+1000åä
ãåïàðèí íýìæ 8 äàâõàð ìàðëèàð ø¿¿ñíèé äàðàà ÿìàð íýã ñîðèë
øèíæèëãýýã¿éãýýð øóóä þ¿ëíý.
Òîðîêîòîìèÿ õàãàëãààíû çààëò

À Ìàø ÿàðàëòàé
Á ßàðàëòàé
Â Õàðüöàíãóé
(2-3ð øàòëàëûí ýìíýëýãò õèèãäýíý)

À.Ìàø ÿàðàëòàé Òîðîêîòîìèÿ õèéõ çààëò
Çîðèëãî íü ãýìòýãñäèéã ñýõýýí àìüäðóóëàõ àìü íàñûã íü àâðàõ

çîðèëãîòîé .
• Ç¿ðõ çîãññîí, õóðäàí íýìýãäýæ áàéãàà õàâõëàãò ãåìîòîðàêñ
õ¿÷òýé öóñ àëäàëò
• Ç¿ðõ áîëîí òîì ñóäàñ ãýìòñýí áîë
• Ç¿ðõ äàðàãäàõ (Òàìïîíàäà ) ýõëýýä ¿íõýëöýãèéí õºíäèéí
äàðàëòûã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð ïåðèêàðäàä õàòãàëò õèéíý.
Á. ßàðàëòàé æóðìààð Òîðîêîòîìèÿ õèéõ çààëò
• Öóñ àëäàëò ¿ðãýëæèëæ áàéãàà (íèéò 1-1.2 ë öóñ àëäñàí áîë)

• 250-300 ìë\ öàãààñ èë¿¿ áîë
• Çàñðàë àâàõã¿é áàéãàà õàâõëàãò Ïíåìîòîðàêñûí ¿åä èõýâ÷ëýí
Áðîíõ çàäàð÷ ïíåìîìåäèàñòèíóì ¿¿ññýí áàéäàã.
Â. Òîðîêîòîìèÿ õàãàëãàà õèéõ Õàðüöàíãóé çààëò
• Öýýæíèé õºíäèéä õóðñàí öóñ á¿ëýãíýõ

• Óóøèãíû Êîëëàïñ Ïíåìîòîðàêñòàé õàâñàð÷ ¿¿ññýí áîë
• Öýýæíèé õºíäèéä ãàäíû áèåò îðñîí áîë(1ñì-ñ äýýø
äèàìåòðòýé )
• Äàõèí öóñ àëäàëò áîëñîí òîõèîëäîëä
• Öýýæíèé õºíäèéä èäýýò ¿ðýâñýë ¿¿ññýí òîõèîëäîëä

7. ÕÝÂËÈÉÍ ÕªÍÄÈÉÍ ÝÐÕÒÍ¯¯ÄÈÉÍ ÃÝÌÒÝË
Òîäîðõîéëîëò Øóóä áà øóóä áóñ ìåõàíèê øàëòãààíû óëìààñ

õýâëèéí õºíäèéí ýðõòýí¿¿äèéí á¿òýö, ¿éë
àæèëëàãàà àëäàãäàí ýìãýãò õ¿ðãýíý.
Øàëòãààí Áèò¿¿ ãýìòýë:

• Õ¿÷òýé öîõèëò, äàðàãäàë, õàòóó ìîõîî
ìåõàíèê ¿éë÷ëýëèéí ä¿íä ¿¿ñíý.
Èë ãýìòýë íü
Ãàëò áîëîí õ¿éòýí çýâñýã, õóðö ¿ç¿¿ðòýé áèåòýýð
¿¿ñãýãäýíý.
• Áèò¿¿ ãýìòýë
Àíãèëàë • Õýâëèéí èë ãýìòýë
- Õýâëèéí õºíäèéä íýâòðýýã¿é
- Õýâëèéí õºíäèéä íýâòýðñýí
Ãýìòñýí ýðõòíýýð íü:
• Õºíäèéò ýðõòíèé ãýìòýë
• Öóëëàã ýðõòíèé ãýìòýë
• Øýýñ áýëãèéí çàìûí ýðõòíèé ãýìòýë
Åðºíõèé øèíæ òýìäýã
À. Õýâëèéí õºíäèéä íýâòðýýã¿é èë ãýìòëèéí ¿åä

• ãàäàãøàà öóñ àëäàëò èõ õýìæýýíèé áàéæ áîëíî
• Õýâëèéí òàëààñ ãÿëòàí öî÷ðîëûí øèíæ òýìäýã èëðýõã¿é
Ñèìïòîì Ùåòêèí-Áëóìáåðã (-)
• öóñ àëäàëòûí øèíæ òýìäýã èëýð÷ áîëîõ áîëîâ÷ õîðäëîãûí
øèíæ òýìäýã èëðýõã¿é.
Õýâëèéí ÝÕÎ-ä õýâëèéí õºíäèéä ñóë øèíãýí òîäîðõîéëîãäîõã¿é .
Ýíý òîõèîëäîëä øàðõàíä àíõäàã÷ öýãöýëãýý õèéæ ºâ÷òºíèéã 2-3 õîíîã
àæèãëàæ ýì÷èëãýý õèéíý. ( Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæèéí á¿õ øàòíû
ýìíýëýãò )
Á. Õýâëèéí õºíäèéä íýâòýðñýí èë ãýìòëèéí ¿åä

• ãàäàãøàà öóñ àëäàëò áàãà áàéæ áîëíî.
• Õýâëèéí õºíäèéí ýðõòýí ãàäàãøàà èâýð÷ ãàð÷ áîëíî.
• Öóñ àëäàëò áîëîí ãÿëòàí öî÷ðîëûí øèíæ òýìäýã èëýðíý.
Ñèìïòîì Ùåòêèí-Áëóìáåðã (+)
• Õºíäèéò ýðõòýí ãýìòñýí ¿åä õîðäëîãûí øèíæ òýìäýã
äàâàìãàéëíà.
• õýâëèéí ÝÕÎ-ä õýâëèéí õºíäèéä ñóë øèíãýí òîäîðõîéëîãäîæ
áîëíî.

Ìýñ çàñëûí çààëò

Õýâëèéí õºíäèéä íýâòýðñýí øàðõòàé ¿åä á¿õ òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé
æóðìààð ëàïàðîòîìèÿ õàãàëãààíä îðæ õýâëèéí õºíäèéí ýðõòí¿¿äèéã
øàëãàíà.
(2-3ð øàòíû ýìíýëýãò õèéãäýíý )
Ñàíàìæ: Õýâëèéí áèò¿¿ áîëîí èë ãýìòëèéí ¿åä õýâëèéí õºíäèéí äîòîð
ýðõòýí ãýìòñýí áàéæ áîëçîøã¿é õýìýýí ýðãýëçýæ áàéãàà òîõèîëäîëä
ëàïàðîñêîïèÿ, ëàïàðîöåíòåç, ìèíèëàïàðîòîìèÿ õèéí äîòîð ýðõòí¿¿äèéã
øàëãàõ íü ç¿éòýé þì.
7.1 ÕÝÂËÈÉÍ ÕÀÍÀÍÛ ÃÝÌÒÝË
• Õýâëèéãýýð õºíä¿¿ðëýíý. ªâäºëò öýýæ íóðóó äàìæèíà.
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí
• Àìüñãàëàõàä õýâëèé îðîëöîõã¿é
• Àðüñàí äîîð öóñ õóðñàí, õàâäàðòàé
• ÝÕÎ-ãèéí øèíæèëãýýíä ººð÷ëºëòã¿é

• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð ëàïàðîñêîïè , ëàïàðîöåíòåç õèéæ
áîëíî.
• Ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ èëðýõã¿é
• Ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ ÷èìýý ñîíñîãäîíî.
Àâàõ àðãà õýìæýý

• Àíòèáèîòèê
• Öóñ òîãòîîõ
• Øèíæ òýìäýãèéí ýìèéí ýì÷èëãýý
Ýìèéí áóñ
Õ¿éòýí æèí òàâèõ , Öóñ õóðñàí áîë õàòãàëò õèéæ ñîðóóëàõ .
Ìýñ çàñëûí çààëò –áàéõã¿é. ( á¿õ øàòíû ýìíýëýãò)

7.2 ÃßËÒÀÍÃÈÉÍ ÀÐÛÍ ÖÓÑÀÍ ÕÓÐÀÀ
• Õýâëèéãýýð áàéíãà õºíä¿¿ðëýíý.
• ªâäºëò öýýæ íóðóó äàìæèíà.
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí, õýñýã õóãàöààíû äàðàà õýâëèé
ä¿¿ðýíãý áîëíî.
• Òîëãîé ýðãýõ, áèå ñóëðàõ çýðýã öóñ àëäàëòûí çîâèóð èëýðíý.
• Èõýâ÷ëýí øîêûí áàéäàëòàé èðíý.
• Öàðàé öîíõèéæ õ¿éòýí õºëñ íü ãàðñàí.
• ÝÕÎ-ãèéí øèíæèëãýýíä ººð÷ëºëòã¿é
• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð ëàïàðîñêîïè, ëàïàðîöóåíòåç õèéæ
áîëíî.
• Èõýâ÷ëýí ààðöàãíû áà íóðóóíû õóãàðëûí ¿åä òîõèîëäîõ ó÷èð
Ðåíòãåí çóðàã àâíà.
• Õóóðàì÷ ãÿëòàí öî÷ðîëûí øèíæ èëýð÷ áîëîõ áà ãýäýñíèé
ã¿ðâýëçýõ ÷èìýý ñîíñîãäîõã¿é, Ñóäàñíû öîõèëò ò¿ðãýññýí õ¿÷äýë
íü ñóëàðñàí, Àðòåðèéí äàðàëò áóóðñàí.

Ýìèéí áóñ
Õ¿éòýí æèí òàâèõ
Õ¿íäðýë
Ãýäýñíèé ïàðåç öóñ àëäàëò áóñàä ýðõòíèé õàì ãýìòýë áàéæ áîëíî.

Òóéëûí çààëò áàéõã¿é
Õàðüöàíãóé çààëò
Öóñ àëäàëòûí øèíæ òýìäýã ã¿íçãèéðýýä áàéâàë õàðüöàíãóé çààëò áîëæ
áîëíî. (2-3ð øàòíû ýìíýëýãò õèéãäýíý )

7.3 ÕªÍÄÈÉÒ ÝÐÕÒÍÈÉ ÃÝÌÒÝË
• Õýâëèéãýýð õ¿÷òýé, áàéíãà õºíä¿¿ðëýíý.
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí, äîòîð ìóóõàéð÷ áººëæèõ áà çàðèìäàà
öóñíû õîëüöòîé áàéíà.
• Òîëãîé ýðãýõ, áèå ñóëðàõ, àì öàíãàõ çýðýã õîðäëîãûí áà öóñ
àëäàëòûí çîâèóð èëýðíý.
• Äýýðõ ãýäýñ ãÿëòàíãèéí àðààð õàãàðñàí áîë ºâäºëò õýâëèéí
áàðóóí òàëààð õ¿÷òýé áóñ ààæèì ã¿íçãèéðíý.Ãÿëòàí öî÷ðîëûí
øèíæ òýìäýã ñóë èëýðíý. Èõýâ÷ëýí øîêèéí áàéäàëòàé èðíý.
• Öàðàé öîíõèéæ, õ¿éòýí õºëñ íü ãàðñàí.
• Õýâëèéí õàíàíä èë øàðõòàé áàéæ áîëíî.
• Öºñíèé óóò õàãàðñàí ¿åä Áðàäèêàðäè èëýðíý.
• Ñèìïòîì ÙÁ (+)
• ÖÅØ (Ëåéêîöèòîç, ýðèòðîïåíèÿ )
• ÝÕÎ-ãèéí øèíæèëãýýíä õýâëèéí õºíäèéä ñóë øèíãýí
òîäîðõîéëîãäîæ áîëíî.
• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð ëàïàðîñêîïè, ëàïàðîöåíòåç õèéæ
áîëíî.
• Ðåíòãåíñêîïèä ºðöºí äîîãóóð õèé õóðñàí áàéíà.
• Ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ òýìäýã èëðýõ áà ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ
÷èìýý ñîíñîãäîõã¿é .
• Ýëýãíèé ä¿ëèé ÷èìýý àðèëñàí.
• Ñóäàñíû öîõèëò ò¿ðãýññýí, õ¿÷äýë ñóëàðñàí. Àðòåðèéí äàðàëò
áóóðñàí.

• Õîðäëîãûí ýñðýã
(àíõàí øàòíû ýìíýëýãò õèéãäýíý)
Ýìèéí áóñ
Õîîë ñîéõ 2-4 õîíîã

Á¿õ òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé æóðìààð ëàïàðîòîìèÿ õàãàëãàà õèéæ,
ýðõòí¿¿äèéí àíàòîìèéí á¿òýí áàéäëûã ñýðãýýíý.
(2-3ð øàòíû ýìíýëýãò õèéãäýíý )

7.4 ÖÓËËÀÃ ÝÐÕÒÍÈÉ ÃÝÌÒÝË
• Õýâëèéãýýð ÿëàíãóÿà ñ¿âýðãýäñýýð áàéíãà õºíä¿¿ðëýí ìºð,äàë ðóó
ºâäºëò äàìæèíà, õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí, äîòîð ìóóõàéðíà.
• Íîéð áóë÷èðõàéí ãýìòëèéí ¿åä ºâäºëò ìàø õ¿÷òýé, á¿ñýëñýí
ìàÿãòàé, òîëãîé ýðãýõ, áèå ñóëðàõ àì öàíãàõ çýðýã öóñ àëäàëòûí
çîâèóð èëýðíý.
• Ýëýã äýë¿¿íèé õàëüñàí äîîãóóð öóñ õóðñàí áîë ýíý íü õàãàðàõ
¿åä äýýðõ øèíæ èëýðíý.
• Àðüñ øàðëàõ, ºòãºí öàãààí ºíãºòýé áîëîõ õýâëèé ä¿¿ðýõ, àðüñ
ñàëñò öàéðàõ øèíæ èëýðíý.
• Èõýâ÷ëýí øîêèéí áàéäàëòàé èðíý.
• Öàðàé öîíõèéæ, õ¿éòýí õºëñ íü ãàðñàí.
• Õýâëèéí õàíàíä èë øàðõòàé áàéæ áîëíî.
• Öóñ àëäàëòûí çýðýã ÿíç á¿ð áàéæ áîëíî.
• Ýëýã, äýë¿¿ îëîí óðàãäàëòòàé ,äýë¿¿ òàñðàõ, ýëýã òàñðàõ ¿åä öóñ
àëäàëòûí øîêèéí øèíæ òýìäýã òîä èëýðíý.
• Ýðõòíèé õàëüñàí äîîãóóð öóñ õóðñàí òîõèîëäîëä ãýìòýë àâñíààñ
õîéø ýõíèé 4-6 öàãò øèíæ òýìäýã òîä áóñ èëýð÷ áîëíî. 6 öàãààñ
õîéøèõ õóãàöààíä øèíæ òýìäýã òîä èëýðíý.
Àæèãëàëòûí õóãàöààíä îíîø á¿ðýí òîäîðòîë àìààð õîîë óíä ýìèéí ç¿éë
õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.
Îíîøëîãîî
• ÖÅØ (Ëåéêîöèòîç áàéñíàà Ëåéêîïåíèÿ áîëíî.Ýðèòðîïåíèÿ,
Ãåìîãëîáèíû õýìæýý ýðñ áàãàñíà.)
• Áèîõèìèéí øèíæèëãýý (Àìèíîòðàíñôåðàçóóä èõýñíý.)
• Íîéð áóë÷èðõàéí ãýìòëèéí ¿åä Äèàñòàçóðèÿ èëýðíý
• ÝÕÎ-ãèéí øèíæèëãýýíä õýâëèéí õºíäèéä èõ õýìæýýíèé ñóë
øèíãýí òîäîðõîéëîãäîíî.
• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð ëàïðîñêîïè, ëàïàðîöåíòåç õèéæ
áîëíî.
• Ðåíòãåíñêîïèä ºðöíèé õºäºëãººí áàãàññàí áàéíà.
• Ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ èëðýõ áîëîâ÷ á¿ãäýä íü áóñ .
• Ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ ÷èìýý ñîíñîãäîõã¿é
• Ýëýãíèé ä¿ëèé ÷èìýý áàéðëàë ñîëèõîä ººð÷ëºãäºíº.
• Ñóäàñíû öîõèëò ò¿ðãýññýí, õ¿÷äýë íü ñóëàðñàí
• Àðòåðèéí äàðàëò áóóðñàí .
• Øóëóóí ãýäñýýð ¿çëýã õèéõýä óðä õàíà íü ö¿ëõèéæ ºâäºëòòýé
áàéíà.


• Øîêèéí ýñðýã
• Òîõèðîõ á¿ëãèéí öóñ ñèéâýí ñýëáýõ

Á¿õ òîõèîëäîëä, ºâ÷òºíèéã ÿàðàëòàé æóðìààð õàãàëãààíä
áýëòãýýä ëàïàðîòîìèÿ õàãàëãààíä îðæ ýðõòíèé àíàòîìèéí á¿òýí áàéäëûã
ñýðãýýæ öóñ àëäàëòûã çîãñîîíî.
Õàãàëãààíû ãîë çîðèëãî íü ºâ÷òºíèé àìü íàñûã àâðàõàä ÷èãëýãäýíý.
(ÝÌÒ-í 2-3ð øàòíû ýìíýëýãò õèéãäýíý )
7.5 ØÝÝÑ ÁÝËÃÈÉÍ ÇÀÌÛÍ ÝÐÕÒÍÈÉ ÃÝÌÒÝË
• Õýâëèé óóöààð, 2 ñ¿âýðãýäñýýð áàéíãà õºíä¿¿ðëýõ áóþó õàòãóóëíà.
Öàâü ðóó ºâäºëò äàìæèíà .
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí, äîòîð ìóóõàéðíà. Òîëãîé ýðãýõ, áèå
ñóëðàõ çýðýã öóñ àëäàëòûí øèíæ òýìäã¿¿ä èëýðíý.
• Ìèêðî, ìàêðîãåìàòóðèÿ èëýðíý. Øýýñ öóñòàé ãàðíà.
• Öàðàé öîíõèéæ õ¿éòýí õºëñ íü ãàðñàí.
• Õýâëèéí õàíàíä èë íýâòýðñýí øàðõòàé áàéæ áîëíî. Á¿ñýëõèéí
àðààð çººëºí ýä íÿöàð÷ öóñ õóðñàí áàéæ áîëíî.
Îíîøëîãîî
• ÝÕÎ-ãèéí øèíæèëãýýíä õýâëèéí õºíäèéä ñóë øèíãýí
òîäîðõîéëîãäîõ áºãººä áººðíèé õýëáýð õýìæýý ººð÷ëºãäºíº.
• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð åðºíõèé Ðåíòãåí áà òîäîñãîã÷
áîäèñòîé óðîãðàììà õèéæ áîëíî.
• Ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ èëðýõ áîëîâ÷ á¿ãäýä íü áóñ .
• Ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ ÷èìýý ñîíñîãäîõã¿é.
• Ñóäàñíû öîõèëò ò¿ðãýññýí, õ¿÷äýë íü ñóëàðñàí, Àðòåðèéí äàðàëò
áóóðñàí áàéíà.

• Öóëëàã ýðõòíèé ãýìòëèéí ¿åèéí ýì÷èëãýýòýé àäèë
• Àæèãëàëò õèéíý.
Ýìèéí áóñ
Õàëüñàí äîîãóóð áà ýðõòíèé ã¿íä öóñ õóðñàí, áýðòëèéí ¿åä õýâòðèéí
äýãëýì õ¿éòýí æèí.

Äîòóóð öóñ àëäàëò ¿ðãýëæèëñýí èõ ãåìàòóðèé, ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë

óëàì ìóóäñàí ãÿëòàí òàñ õýâëèéí áóñàä ýðõòíèé õàì ãýìòýë, øýýñòýé
öóñàí õóðàà íýìýãäýõ (íàðàñòàþùàÿ óðîãåìàòîìà) ¿ðãýëæèëæ áàéãàà ¿åä
õàãàëãààíä îðæ áººð áîëîí õýâëèéí ãÿëòàíãèéí àðûí õºíäèéã øàëãàíà.
Õàðüöàíãóé çààëò
Öóñòàé øýýñ ãàðàëò çîãñîõã¿é òîäðóóëàã÷ áîäèñûí øèíæèëãýýíä áººðíèé

á¿òýö øýýñ ÿëãàðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ¿ã¿é áîëñîí.
Ýíý íü ÝÕÎ áîëîí ýêñêðåòîðíàÿ óðîãðàììà, ÊÒÃ øèíæèëãýýãýýð
íîòëîãäñîí íºõöºëä áººðèéã øàëãàõ ìýñ çàñàë õèéíý.
ÀÍÕÀÀÐÀÕ Ç¯ÉË
Ãýìòýëã¿é òàëûí áººðíèé ¿éë àæèëëàãààã îáüåêòèâ áîëîí ñóáüåêòèâ ìàø
ñàéí øàëãàõ ¸ñòîé.
7.6 ÄÀÂÑÀÃÍÛ ÃÝÌÒÝË
• Õýâëèéí äîîä õýñãýýð, óóöààð, õºíä¿¿ðëýõ áà öàâü ðóó ºâäºëò
äàìæèíà.
• Øýýñ áàéíãà õ¿ðýõ áîëîâ÷ øýýæ ÷àäàõã¿é.
• Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðñàí äîòîð ìóóõàéðíà.
• Òîëãîé ýðãýõ, áèå ñóëðàõ, öàðàé öîíõèéæ õ¿éòýí õºëñ íü ãàðíà.
• àì öàíãàõ çýðýã çîâèóð èëýðíý.
• Ñ¿âíýýñ öóñ ãàð÷ áîëíî.
• Ãÿëòàíãèéí äîòóóð ãýìòëèéí ¿åä õýâëèéí ÝÕÎ-ä õýâëèéí õºíäèéä
èõ õýìæýýíèé ñóë øèíãýí òîäîðõîéëîãäîíî.
• Ãÿëòàíãèéí ãàäóóð ãýìòëèéí ¿åä õýâëèéí ÝÕÎ-ä ñóë øèíãýí
òîäîðõîéëîãäîõã¿é
• Ýíý ¿åä ðåòðîãðàäíàÿ öèñòîãðàììà õèéæ äàâñàãíû á¿ðýí á¿òýí
áàéäëûã òîäîðõîéëíî.
• Îíîø òîäðóóëàõ çîðèëãîîð ààðöàãíû ðåíòãåí çóðàã òîäîòãîã÷
áîäèñòîé öèñòîãðàììà õèéíý.
• Ãÿëòàíãèéí öî÷ðîëûí øèíæ ààæìààð èëýðíý.
• Ãýäýñíèé ã¿ðâýëçýõ ÷èìýý ñîíñîãäîõã¿é .
• Ãÿëòàíãèéí ãàäóóð õàãàðñàí áîë öàâü óìäàã îð÷ìîîð îâîéæ

äàðàõàä øàðæèãíàíà. Ýíý òîõèîëäîëä õýâëèéí ãÿëòàí öî÷ðîëûí

øèíæ òýìäýã èëðýõã¿é.
• Ñèìïòîì ÙÁ (-)
• Äàâñãàíä øýýëã¿¿ð òàâèõàä õîîñîí áóþó öóñòàé áàãà õýìæýýíèé
øýýñ ãàðíà.
Á¿õ òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé æóðìààð ìýñ çàñàë õèéæ äàâñàãíû á¿ðýí á¿òýí
áàéäëûã ñýðãýýíý.
(Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæèéí 2-3ð øàòëàëûí ýìíýëýãò õèéãäýíý )
8 ÒÓËÃÓÓÐ ÕªÄªËÃªªÍÈÉ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÝÌÃÝÃ, ÑÎÃÎÃ
8.1 ÒªÐªËÕÈÉÍ Ò¯ÍÕÍÈÉ ÌÓËÒÐÀË
Òîäîðõîéëîëò Òºðºëõèéí øàëòãààíòàéãààð ò¿íõíèé ¿åíèé ¿å

¿¿ñãýã÷ ýëåìåíò¿¿äèéí äóòóó õºãæèë, ãàæèãààñ
óã ¿åíèé á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, õºäºëãººíèé ¿éë
àæèëëàãàà àëäàãäàõûã õýëíý
Àíãèëàë • Ò¿íõíèé ¿åíèé äóòóó õºãæèë
• Ò¿íõíèé õàãàñ ìóëòðàë
• Ò¿íõíèé ìóëòðàë
Áàéðøèëààð:
• Õî¸ð òàëûí ò¿íõíèé ¿åíèé ìóëòðàë
• Ç¿¿í ò¿íõíèé ¿åíèé ìóëòðàë
• Áàðóóí ò¿íõíèé ¿åíèé ìóëòðàë
ÝÌÍÝË Ç¯É : Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí îíîøëîãîî

À. Íÿðàé - õºõ¿¿ë íàñàíä îíîøëîõ :
• ``Ortolani`` øèíæ èëðýõ
• ``Barlow`` øèíæ èëðýõ
• ``Galeazzi``øèíæ èëðýõ
• Õºëèéí õóíèàñ çºð¿¿òýé áàéõ
• Õºë ãàäàãø àëöàéõ õºäºëãººí õîìñäîõ
Á .3 ñàðòàéãààñ - 3 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéí ò¿íõíèé òºðºëõèéí

ìóëòðàëûã îíîøëîõ:

Ä/ä Øèíæ òýìäýã %

1.
Äîãîëîõ øèíæ 12,7
2.
Ãàëóóí àëõàëòààð àëõàõ 7,6
3. Õºë ãàäàãø àëöàéõ õºäºëãººí
15,6
õÿçãààðëàãäàõ
4.
Õºë áîãèíîñîõ 13,4
5.
Õºëèéí òàâõàé ãàäàãø ýðãýõ 15,6
6. Òðåíäåëåíáóðã - Äþøåíû øèíæ 14,5
7. Íóðóó õîòîéõ áóþó ëîðäîç ¿¿ñýõ 11,2
8.
Äóíä ÷ºìºãíèé èõ òºâãºð äýýø îâîéõ 9,4
Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí ¿íäñýí øèíæ:
Àëöàéëò 0-5 ñàð 40,9 +_ 0,95
õÿçãààðëàãäàõ/ 6 -12 ñàð *45,6+_ 2,15
ãðàäóñààð/ 1,1 - 3 íàñ 43,2+_1,29
Õºë áîãèíîñîõ/ñì-ýýð/ 0-5 ñàð 0,93+_0,09
6-12 ñàð 1,16+_0,35
1,1- 3 íàñ *1,82+_0,15
Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí ðåíòãåí øèíæèëãýý

• Shenton` - øóãàì ººð÷ëºãäºíº. ** Acetàbular index - õýâèéí õýìæýý
• `Acetàbular` - ºíöºã èõñýæ, ¿åíèé íü 22,5 -28° áàéíà. Ò¿íõíèé
òîãîîíû õºìºã õàòèíãàðøèæ ìóëòðàëûí ¿åä ýíý ºíöºã èõñýíý.
íàðèéñíà. ** Wiberg - èéí ºíöºã õýâèéí õýìæýý
• Äóíä ÷ºìºãíèé òîëãîé 15 -20° áàéõ áà ò¿íõíèé ìóëòðàëûí
`Hilgenreiner`-èéí áîëîí ¿åä ýíý ºíöºã áàãàñíà.
`Perkins`- èéí øóãàìóóäààñ ** D áà H øóãàìûí õýâèéí õýìæýý íü
ãàäàãø çºðººòýé áîëíî. 10-15 ìì áàéíà.
• ¯åíèé òîãîîíû äýýä èðìýã õýò ** Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé
íàëóó , õºãæèëã¿é áîëñíîîñ ýðãýëòèéí ºíöºãèéí õýâèéí õýìæýý
`Wiberg` - èéí ºíöºã áàãàñíà. 4 -15° áàéíà
• Hilgenreiner - èéí ñõåìýýð: Ò¿íõíèé ìóëòðàëûí ¿åä ýíý ºíöºã
D - øóãàìûí çàé èõñýæ, èõýñíý.
H - øóãàìûí çàé ** Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé ºíöºã:
áàãàñíà. íÿðàé õ¿¿õäýä 130 -135°, áàãà
• Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé íàñíû õ¿¿õäýä
ýðãýëòèéí ºíöºã / anteversion / 125-130°, íàñàíä õ¿ðýãñýäýä
èõñýíý. 120°áàéíà.
• Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé ºíöºã Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí ¿åä
èõñýíý ýíý ºíöºã èõñýíý.

Ðåíòãåí øèíæèëãýýíä ò¿íõíèé ýìãýã ñîãîãèéã 3 õýëáýð áîëãîí ¿çíý

Ñ¿¿æíèé ÿñíû äóòóó õºãæèë. ¯åíèé òîãîîíû äýýä èðìýã áóþó õºìºã
õàòèíãàðøèí íàëóó áîëæ, Wiberg -èéí ºíöºã áàãàñ÷, α - ºíöºã èõñýíý.
Äóíä ÷ºìºãíèé òîëãîéí äóòóó õºãæèë.

Äóíä ÷ºìºãíèé òîëãîéí õýìæýý áàãàñ÷, ò¿íõíèé ¿åíèé çàé èõñýæ, ÷ºìºãíèé
òîëãîé Perkin`s áîëîí Hilgenreiner-èéí øóãàìíààñ ãàäàãøàà áàéðëàæ, Shenton
-èé øóãàì çºðæ ìóëòðàë ¿¿ñíý. D - øóãàì óðòàñ÷, H - øóãàì áîãèíîñíî.
Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé äóòóó õºãæèë.

Õ¿ç¿¿ íü èõýâ÷ëýí óðàãøàà ìóøãèð÷, ñóíñàí áàéíà. / Anteversion and
valgus deformity / Õ¿ç¿¿ óðàãøàà ýðãýæ ìóøãèðàí ãàæèõàä ýðãýëòèéí
ºíöºã 20°-ààñ,õ¿ç¿¿íèé ¿íäñýí ºíöºã 135°-ààñ òóñ òóñ èõñýíý.
2. Ýì÷èëãýýíä ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí õýëáýð õàðãàëçàíà.

À. Õî¸ð òàëûí ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí ýì÷èëãýýíèé
çàð÷èì :
• 16 õîíîãòîéãîîñ - 6 ñàð õ¿ðòýëõ íàñàíä ìîäîí òýâõ-òóøààâ÷
áîëîí ñóðàí äºðººâ÷ººð íèéòäýý 4 - 6 ñàð ýì÷ëýíý. /Ìîäîí
òýâõ áîëîí ñóðàí äºðººâ÷ ýì÷èëãýýíèé òàëààð òóñä íü áè÷ñýí./
• 6 ñàðòàéãààñ - 1íàñ 5 ñàðòàéä íü çººëºí òàòëàãà õèéæ ìóëòðàëûã
îðóóëíà /òàòëàãûí ñõåìûã àðä òóñä íü áè÷ëýý/. Ìóëòðàëûã
îðóóëààä ãºëòãºíº áîîëò õèéíý. ¯íäñýí ýì÷èëãýý íü: òàòëàãà
- ãºëòãºíº áîîëò - äºðººâ÷ ýì÷èëãýýí¿¿äèéã íèéòäýý 4 - 5 æèë
òàñðàëòã¿é õèéõ áà òóõàéí ºâ÷òºíä òîõèðñîí íºõºí ñýðãýýõ
ýì÷èëãýýã òóñãàé õºòºëáºðèéí äàãóó ¿å øàòààð õàâñàð÷ õèéíý.
• / Íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýýíèé ñõåìûã àðä áè÷ñýí./
• 1 íàñ 5 ñàðòàéãààñ äýýø íàñàíä ýâèéí ýì÷èëãýý õèéõã¿é, çºâõºí
ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý õèéíý.

Á. Íýã òàëûí ìóëòðàëûí ýì÷èëãýýíèé çàð÷èì:

• 16 õîíîãòîéãîîñ - 6 ñàðòàéä íü ìîäîí òýâõ áîëîí äºðººâ÷ººð 8
- 10 ñàð ýì÷ëýíý.
• 6 ñàðòàéãààñ - 2 íàñàíä òàòëàãà ýì÷èëãýýã 18 - 26 õîíîã õèéæ
ìóëòðàë îðóóëñàíû äàðàà Ëîðåíö I õýëáýðèéí ãºëòãºíº áîîëò
45 - 60 õîíîã , ãºëòãºíº áîîëò àâñàíû äàðàà ñóðàí äºðººâ÷
ýì÷èëãýýã, ìîäîí òýâõ-òóøààâ÷ ýì÷èëãýýòýé õîñëóóëàí, õ¿¿õýä
á¿ðä òîõèðñîí òóñãàé õºòºëáºðèéí äàãóó 3 - 5 æèë ýì÷èëãýýã
ñîãîã çàñàë÷ ýì÷èéí áàéíãûí, òàñðàëòã¿é õÿíàëòûí äîîð õèéíý.
/ íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýýã òóñãàé ñòàíäàðòûí äàãóó õàâñðàí
ÿâóóëíà./
Â. Ò¿íõíèé õàãàñ ìóëòðàëä:

 16 - õîíîãòîéãîîñ 12 ñàð õ¿ðòýëõ íàñàíä íü áàòëàãäñàí
õýìæýýòýé ìîäîí òýâõèéã õ¿¿õäèéí àëöàéõ õýìæýýíä òîõèðóóëàí
õºëä íü 7 - 14 õîíîãèéí õóãàöààòàé òàâüæ, äóíä ÷ºìºãíèé òîëãîé
¿åíèé òîãîîíä ñóóõ áóþó ìóëòðàëûã îðîõ õ¿ðòýë ìîäîí òýâõíèé
õýìæýýã èõñãýõ áàéäëààð ÿâóóëæ, ìóëòðàë çàñíà. Ýíý õóãàöàà
íèéòäýý 21 - 28 õîíîã ¿ðãýëæëýíý. Ò¿íõíèé ¿åíèé òîãîîíä äóíä
÷ºìºãíèé òîëãîé á¿ðýí îðæ ìóëòðàë çàñàðñíû äàðàà Ïàâëèêèéí
áóþó ñóðàí äºðººâ÷ ýì÷èëãýýã 8 - 12 ñàð ¿ðãýëæë¿¿ëíý. Ò¿íõíèé
¿åíèé ÿñ ìºãººðñºí á¿òýö á¿ðýí çàñàðòàë ýì÷èëãýýã õèéíý.
 12 ñàðòàéãààñ 3 íàñ õ¿ðòýëõ õ¿¿õäèéí ò¿íõíèé õàãàñ ìóëòðàëûã
òàòëàãààð ýì÷ëýíý.
 Ò¿íõíèé õàãàñ ìóëòðàëûí ýì÷èëãýýíèé õóãàöàà 5-6 æèë
¿ðãýëæèëíý.
 3 íàñ 6 ñàðààñ äýýø íàñàíä ò¿íõíèé ¿åèéã õºíäºõã¿éãýýð ¿åíýýñ
ãàäíà õèéõ ìýñ õàãàëáàðààð ìóëòðàëûã çàñíà.
 Ìóëòðàë á¿ðýí çàñàðñàí ýñýõèéã çºâõºí ðåíòãåí øèíæèëãýýãýýð
øèéäâýðëýíý.
Òýâõ-òóøààâ÷ ìîä / øèíü ðàñïîðêà, von Rosen splint /

16 õîíîãòîé õ¿¿õäýä : 8 - 10 ñì óðòòàé ìîäîí òýâõýýð ýì÷èëãýýã ýõëýõ
áà 7 õîíîîä õ¿¿õäèéí ò¿íõíèé ¿åíèé àëöàéëò 30 -60°èõñýæ ñàéæèðäàã.
Äîëîî, äîëîî õîíîãîîð òýâõíèé õýìæýýã 2-3 ñì-ýýð óðòàñãàí ñóíãàæ,
õ¿¿õäèéí ò¿íõíèé ¿åýð àëöàéõ õºäºëãººí ÷ºëººòýé áóþó 90° áîëîõîä
ðåíòãåí çóðàã àâ÷ ¿çíý.
Ò¿íõíèé ìóëòðàëûí ¿åä èëýðäýã ýìíýë ç¿éí øèíæ¿¿ä àðèëæ, ðåíòãåí

çóðàãò ò¿íõíèé ¿åíèé ÿñ ìºãººðñºí á¿òö¿¿ä á¿ðýí ñýðãýæ, ¿åíèé

ãàäàðãóóíû òýãø áàéäàë çàñðàí ¿åíèé áàéãóóëàìæ æèãäýðòýë äºðººâ÷
ýì÷èëãýý õèéíý.
ÌÎÄÎÍ ÒÝÂÕÍÈÉ ÕÝÌÆÝÝ:
Òýâõèéã óðüä÷èëàí áýëäñýí áàéíà. Òýâõíèé çóçààí 1 ñì, ºðãºí íü
1,5 ñì áàéíà. Òýâõ 1ñì=30°, 2ñì=60°, 3ñì=90°-òàé òýíö¿¿ áàéõ
áà òýâõíèé óðòûã õ¿¿õäèéí íàñíààñ õàìààð÷ äàðààõ áàéäëààð
òîõèðóóëíà.
 Íÿðàé õ¿¿õýä 16 õîíîãòîéãîîñ ýì÷èëãýýã ýõëýíý. Íÿðàé õºõ¿¿ë
íàñàíä òýâõíèé óðò 8ñì, 10ñì, 12ñì, 14ñì, 16ñì, 18ñì, 20ñì, 22 ñì-
èéí õýìæýýòýé áàéíà.
 6 ñàðòàé áîëìîãö òýâõíèé óðò 24ñì,26ñì, 28ñì, 30ñì,32ñì õ¿ðòýë
õýìæýýòýé áîëíî.
 1 íàñíààñ òýâõíèé õýìæýý 36ñì, 38ñì, 39ñì, 40ñì, 41ñì, 42ñì
õýìæýýòýé áàéíà.
 2 íàñ 5 ñàðòàé õ¿¿õäèéí òýâõíèé óðò íü 44ñì, 45ñì áàéíà.
 3 íàñíààñ äýýø íàñàíä 48ñì, 49ñì, 50ñì óðòòàé òýâõèéã
õýðýãëýíý.
 3,5-5 íàñàíä òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé áîëîí ìýñ çàñàë ýì÷èëãýýíèé
äàðàà õ¿¿õäýä 48 - 52 ñì -èéí òýâõèéã òàâüäàã.
 Ò¿íõíèé ìóëòðàë çàñðàõ ¿åä õ¿¿õäèéã 30 ñì-èéí õýìæýýòýé ìîäîí
òýâõ-òóøààâ÷òàé õºëä îðóóëíà.
Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûã äºðººâ÷ººð ýì÷ëýõ àðãà.

� Äýëõèéí óëñ îðíóóä Ïàâëèêèéí äºðººâ÷ ýì÷èëãýýíèé àðãûã ºðãºí
õýðýãëýäýã.
� Ò¿íõíèé äóòóó õºãæèë, ò¿íõíèé ìóëòðàëûã íÿðàé áàãà íàñàíä íü
íàéäâàðòàé çàñ÷ ýì÷ëýõ ºðãºí áîëîìæ îëãîñíîîðîî äºðººâ÷ íü
îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé ýì÷èëãýýíèé àðãà.
� Ïàâëèêèéí äºðººâ÷èéã õ¿¿õäýä òîõèðóóëæ òóñãàéëàí áýëääýã.
� Õîò ñóóðèí ãàçàð îðòåç-ïðîòåçèéí òàñàã, ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäàä
õ¿¿õäèéí íàñ, áèåíä íü òîõèðóóëàí î¸æ áýëäýíý
� Õºäºº îðîí íóòàãò îðòåç-ïðîòåçèéí ñàëáàðûã áàéãóóëàõ
øààðäëàãàòàé áàéãàà þì. /Õºäºº îðîí íóòàãò ãýìòýë ñîãîãèéí
ýì÷ íàð äºðººâ÷èéã áýëòãýí, ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ áîëîìæòîé/

ÑÓÐÀÍ ÄªÐªªÂ× / ñòðåìåíà Ïàâëèêà, Pavlik harness / - íü ýì÷èëãýýíèé

÷óõàë õýñýã áºãººä ¿¿íèéã áýëäýõäýý äàðààõ çàð÷èì áàðèìòàëíà.
Ñàâõèàð òàâàí øèðõýã òóóøèí áýëòãýíý:
• 4 øèðõýã òóóøèíãûí ºðãºí 2 ñì, óðò íü 100ñì, íýã òóóøèíãûí
ºðãºí 4ñì,óðò íü100ñì áàéõ áà ýäãýýðèéã íîîñîí äààâóóãààð
äîòîðëîæ çàõûã íü ýìæèæ î¸íî.
• 4×100 ñì õýìæýýòýé òóóøèíãààð á¿ñë¿¿ð áýëòãýæ õ¿¿õäýä
á¿ñë¿¿ëýýä , 2×100ñì õýìæýýòýé õî¸ð òóóøèíã õ¿¿õäýä
òîõèðóóëàí ìºðºâ÷ õèéæ á¿ñýíä õàäíà.
• 2×100ñì õýìæýýòýé ººð õî¸ð òóóøèíã õºëä íü äºðººâ÷ë¿¿ëýí,
øèëáý ãóÿíû ãàäíà-äîòîð òàëààð ÿâóóëàí á¿ñë¿¿ðò áýõëýíý.
Õºëèéí òóóøèíä øàãàéí ¿åíèé äýýõí¿¿ð,
ºâäºãíèé äîîõíóóð, áîëîí äýýä ò¿âøèíãýýð 3 õºíäëºí òóóøèíã
áºãæëºí áýõëýíý. Ýäãýýð òóóøèíãóóäàä ãàðõè õèéæ, áýõëýõ áà
òóóøèí äýýð öîîëòóóðóóä õèéíý. Öîîëòóóð õîîðîíäîõ çàé èæèë
áàéõ áà õî¸ð öîîëòóóðûí õîîðîíäîõ çàé 12° áàéõ ¸ñòîé.
Õ¿¿õäýä ñóðàí äºðººâ÷èéã çºâ õèéõ aðãà÷ëàë
Î¸æ áýëòãýñýí äºðººâ÷èéã õ¿¿õäýä òàâèõäàà õ¿¿õäèéí ºâäºã ò¿íõíèé
¿åýýð òóñ á¿ðèéã 90°íóãàëæ,ýõëýýä õ¿¿õäèéí öýýæèíä äºðººíû
á¿ñë¿¿ðèéã áýõëýíý. Äàðàà íü ìºðºâ÷èéã òààðóóëíà. Õ¿¿õäèéã
ýõ,ýöýãèéí íü òàøààí äýýð ñóóëãàõ áàéäëààð òýâð¿¿ëýí áàéðëóóëààä
õºëèéí òóóøèíã íü òààðóóëæ ºãíº.
Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí òàòëàãà ýì÷èëãýý
ÒÀÒËÀÃÀ ÝÌ×ÈËÃÝÝÍÈÉ ßÂÖÀÄ ÌªÐÄªÕ ¯ÍÄÑÝÍ ÇÀÐ×ÈÌ.

• Õ¿¿õäýä òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé ¿åä ÿìàð÷ çîâèóð ¿¿ñýõ ¸ñã¿é.
• Òàòëàãûí ºãºãäñºí à÷ààã õºíãºíººñ íü õ¿íäð¿¿ëýõ çàìààð
õ¿¿õäèéí íàñ, áèåèéí æèíã õàðãàëçàí çîõèöóóëíà. Õýò õ¿íä
à÷ààãààð òàòëàãûã ýõëýõ íü ò¿íõíèé ¿åèéã ãýìòýýõ àþóëòàé.
• Õÿíàëòûí ðåíòãåí çóðãèéã ¿íäýñëýí ìóëòðàë îðñîí ¿åä íü
òàòëàãà ýì÷èëãýýã çîãñîîæ öààøèä ãºëòãºíº áîîëò áîëîí äºðººâ÷
ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý.
• Õ¿¿õäèéí ò¿íõíèé ¿åíèé àëöàéëò 145°-ààñ 165 ° õ¿ðýõ ¿åýñ ýõëýí
íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýýã õèéíý.

Òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé íýãä¿ãýýð ¿å:

À. 6 - 18 ñàðòàé õ¿¿õäýä :
1. 0,8 - 1,2 êã à÷ààãààð 2 ºäºð òàòíà. Òàòëàãûí ýõíèé ¿åä õî¸ð õºë íü
ýãö äýýøýý áîñîî áàéäàëä áóþó 90 ãðàäóñò áàéíà. / ýõíèé 2 ºäºð 90°-
ààñ 75°-ò áóóëãàæ òàòíà./
2. .0,9 - 1,3 êã à÷ààãààð 2 ºäºð òàòíà./ õºëèéí àëöàéëòûã 75°-ààñ 60°
áîëãîæ òàòíà../
3. 1,0 - 1,5 êã à÷ààãààð 4 ºäºð òàòíà./ õºë íü 60°-ààñ 45°-ò î÷íî./
4. 1,0 - 1,3 êã à÷ààãààð 2 ºäºð òàòíà./ ò¿íõíèé ¿åýð 45°- ààñ 30°-ò
àëöàéëãàí òàòíà./
5. 0,9 - 1,2 êã à÷ààãààð òàòëàãà 1-2 ºäºð ¿ðãýëæëýíý. / Ýíý ¿åä õî¸ð õºë íü
30°-ààñ 15°-ààð äîîø áóóæ, õýâòýý áàéðëàëä ò¿íõíèé ¿åýýð 165 ãðàäóñ
àëöàéñàí áàéäàëä áàéõ þì. /
**ªâ÷òºíèé õºëèéã ºäºð á¿ð äýýð ºãºãäñºí à÷àà áà ºíöã¿¿äýýð àëöàéëãàí
ãàäàãø ààæèì ñóíãàæ òàòíà ( Ýì÷èëãýýã 10 - 12 ºäºð õèéíý.)
Á. 18 - 36 ñàðòàé õ¿¿õäýä:
1. Ýõíèé 2 ºäºð 1,2 - 1,5 êã à÷ààãààð òàòëàãà õèéíý.
2. Äàðààãèéí 3 ºäºð 1,3 - 1,7 êã à÷ààãààð òàòíà.
3. 1,5 - 1,9 êã à÷ààòàé, 6 ºäºð /increase max. 2,0 êã/
4. 1,4 - 1,7 êã à÷ààòàé, 3 ºäºð
5. 1,2 -1,5 êã à÷ààòàé, 1 - 2 ºäºð òóñ òóñ òàòëàãûã õèéíý.
( Ýì÷èëãýý 15 -16 ºäºð ¿ðãýëæèëíý.)
Òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé õî¸ðäóãààð ¿å:

Òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà :
À. 6 -18 ñàðòàé õ¿¿õäýä.
Ýì÷èëãýýíèé 10-12 + Ýì÷èëãýýíèé 2-3 = 12-15
ºäºð ºäºð
1-ð ¿å 2 -ð ¿å ºäºð
Á. 18 -36 ñàðòàé õ¿¿õäýä.

Ýì÷èëãýýíèé 15-16 + Ýì÷èëãýýíèé 4-5 = 19-21
1 -ð ¿å ºäºð 2 -ð ¿å ºäºð ºäºð

Ò¿íõíèé òºðºëõèéí ìóëòðàëûí íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý

À. Ò¿íõíèé ¿åíèé îð÷ìûí ýä ýñèéí íºõºí òºëæèõ ¿éë àæèëëàãààã
ñàéæðóóëàí, ýñèéí ôåðìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààã ñýðãýýæ, çàõûí ñóäàñíû
öóñàí õàíãàìæèéã äýýøë¿¿ëæ áóë÷èíãûí ¿éë àæèëëàãààã ñýðãýýõ
çîðèëãîîð äàðààõ ýì÷èëãýýã äýñ äàðààëàëòàé ÿâóóëíà:
• Äóó àâèàíû íàì äàâòàìæèéí òóñëàìæòàé õèéõ ýì÷èëãýý

"óëüòðàçâóê" 004 âò/ñì êâàäðàò äîçîîð 10-12 õîíîã õèéíý.
Ýì÷èëãýý õîîðîíäûí õóãàöàà 4 ñàð. Íèéòäýý 6-8 êóðñ ýì÷èëãýýã
õèéíý.
• Öàõèëãààí àïïàðàò " Ïîòîê-1"-èéí òóñëàìæòàéãààð ýä ýñèéí
íºõºí òºëæèõ ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ, ºâ÷èí íàìäààõ
çîðèëãîîð õ¿¿õäèéí íàñ õàðãàëçàí íýã óäààäàà 10-12 õîíîã
ýì÷èëíý. Ýì÷èëãýýã 3 -6 ñàðûí çàéòàé íèéòäýý 3-4 óäàà õèéíý.
• Òàòëàãà ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ºíäºð äàâòàìæèéí àïïàðàò " ÓÂ×-30
"-ýýð õ¿¿õäèéí íàñ, ò¿íõíèé ìóëòðàëûí õýëáýð õàðãàëçàí 6-8,
8-12 õîíîãóóäààð ýì÷èëãýýã ÿâóóëíà.
• ÓÂ× ýì÷èëãýýíèé íýã óäààãèéí õóãàöàà íü 10-12 ìèíóò. Ýì÷èëãýýã
2-3 ñàðûí äàâòàìæòàé ÿâóóëíà.
Á. Ò¿íõíèé ¿åíèé îð÷èìûí áóë÷èíãûí õàòèíãàðøèëààñ óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ, õàâàí áóóðóóëàõ çîðèëãîîð :
• õºäºëãººí ýì÷èëãýý
• èëëýã ìàññàæ

8.2 ÒªÐªËÕÈÉÍ ÃÈËÆÃÈÉ Õ¯Ç¯¯
Òîäîðõîéëîëò ªâ÷¿¿, ýãýì - õºõëºã óðãàöàãèéã õîëáîñîí áóë÷èíãûí

áîãèíîñîëòîîñ òîëãîé ìºð ð¿¿ãýý ãèëæèéõ ºâ÷íèéã
ãèëæãèé õ¿ç¿¿íèé ñîãîã ãýæ íýðëýíý.
Øàëòãààí • Õ¿¿õýä ýõèéí õýâëèéä áàéõ ¿åèéí áóë÷èíãèéí
¿ðýâñýëò ºâ÷íººñ
• Õ¿¿õýä ºãçºãººð ò¿ð¿¿ëæ òºðºõ ¿åä ºâ÷¿¿-ýãýì-

õºõëºã óðãàöãèéã õîëáîñîí áóë÷èíä ãýìòýë ¿¿ñýæ
öóñ õóðàõ, öóñ äóòàãäàæ ñîðèâæñîíîîñ áóë÷èíãèéí
àãøèõ ñóíàõ ÷àíàð àëäàãäñàíààñ
• Ã¿ðýýíèé ãºâãºð áóë÷èíãèéí ýä-øèðõýãèéí ã¿éöýä

áèø õºãæëººñ
• Õ¿¿õýä ýõèéí õýâëèéä áàéõ ¿åä õ¿ç¿¿íèé õýñãýýðýý

óäààí äàðàãäàõ, õ¿é íü õ¿ç¿¿ãýý ÷àíãà îðîîæ
áàéñíààñ áîëíî ãýæ ¿çäýã.
Àíãèëàë • Òºðºëõèéí ãèëæãèé õ¿ç¿¿
• Îëäìîë ãèëæãèé õ¿ç¿¿
• Áóë÷èíãûí õýëáýð
• Áóë÷èí ÿñ ìºãººðñ øºðìºñ õàâñàðñàí õýëáýð
• Íÿðàéí ýõíèé 7-10 äàõü õîíîãò õ¿ç¿¿íèé ãèëæãèé òîäîðõîé ìýäýãäýõã¿é
áàéäàã . 2-3 äàõü äîëîî õîíîãòîéãîîñ ãèëæãèé òàëûí ã¿ðýýíèé ãºâãºð
áóë÷èíãèéí äîîä, äóíä õýñýã íºãºº òàëûíõààñ õàòóó, àðàé òîâãîð,
òàòàëäàõ áàéäàëòàé áîëîõ íü àæèãëàãäàíà.
• 7-8 äàõü äîëîî õîíîãîîñ áóë÷èíãèéí õàâàí õàâäàð íü õàðèâ÷, áóë÷èí
ñóíàõã¿é õºâ÷èðºí ºñºëò íü çîãñîíî. Ýíý ¿åýýñ õ¿¿õäèéí òîëãîé áºõèéëò,
í¿¿ðíèé õàçàéëò óëàì íýìýãäýæ õàöðûí òýíö¿¿ áàéäàë ººð÷ëºãäºíº.
• Õ¿¿õýä 6 ñàðòàéãààñ õ¿ç¿¿íèé õºäºëãººí õÿçãààðëàãäàæ, ýð¿¿ í¿¿ð,
ãàâëûí ÿñíû òýíö¿¿ ºñºëòºíä ººð÷ëºëò îðíî.
• Õýðýâ õî¸ð òàëûí áóë÷èíä ººð÷ëºëò çýðýã ¿¿ññýí áîë õ¿ç¿¿íèé õºäºëãººí
ýðñ õÿçãààðëàãäàæ, õ¿¿õýä áîãèíî õ¿ç¿¿òýé, òîëãîé íü õ¿ç¿¿ãýýð áºõèéí
õ¿ç¿¿-ñýýð íóðóóíû áºãòºð ýðò ¿¿ñ÷, õ¿íäýðíý.Çàðèìäàà õî¸ð òàëûí ìàø
õîâîð õ¿íä õýëáýðòýé ñîãîã òîõèîëääîã. Ýíý ¿åä ºâ÷òºíèé í¿¿ð äýýøýý
õàðñàí àð äàãç íü ñýýðýíäýý íààëäñàí òîëãîéí ¿ñ øóóä ñýýðíèé äýýõíýýñ
ãàðñàí õ¿ç¿¿ã¿é þì øèã õàðàãääàã .

• Õ¿¿õäèéí ãèëæãèé õ¿ç¿¿íèé ýìãýã øèíæ¿¿ä õ¿¿õýä õºëä îðæ, ã¿éñýí

¿åýñ èë¿¿ òîä èëýð÷, 1,5-2 íàñàíä õàöàð, ýð¿¿, ãàâëûí ÿñíû òýíö¿¿ ºñºëò
àëäàãäàíà.
• Õ¿¿õäèéí ºñºëò ýð÷èìòýé ÿâàãääàã 3-6 íàñàíä ãèëæãèé òàëûí õàöàð,
ýð¿¿íèé áîëîí ãàâëûí ÿñíû ºñºëò ñààòàæ, í¿¿ðíèé õýëáýð, õ¿ç¿¿
õîîëîéí òýíö¿¿ áèø áàéäàë óëàì òîäîð÷, òîëãîé äàëèéæ áºõèéí
õ¿ç¿¿íèé õºäºëãººí ãèëæãèé òàëä ýðñ õÿçãààðëàãäàíà. Ãèëæãèé
òàëûí áóë÷èí áîãèíîññîíîîñ, ìºð äàë íü äýýøëýí, òýð òàëûí àðüñ íü
òàòàëäàæ - õºâ÷èðºõ øèíæ ìàø òîä áîëíî.
• 7 íàñíààñ äýýø ÿñàíä ººð÷ëºëò îðæ, õºõëºã óðãàöàã òîìîð÷, äîîä
ýð¿¿íèé ÿñ óðòñàí òýð òàëûí çàâüæ, í¿äíèé äîîä çîâõè äîîø òàòàãäàæ,
í¿¿ðíèé õýëáýð á¿ðýí àëäàãäàíà. Àð òàëààñ íü õàðàõàä õ¿ç¿¿ãýýðýý
ìóðèéñàí áàéíà.

• Õ¿¿õäèéã òºðñºíèé äàðààõ ýõíèé 2-3 äàõü 7 õîíîãò õ¿¿õäèéí
õ¿ç¿¿íèé îð÷ìûã ñàéòàð àæèãëàæ, õ¿¿õýä ãèëæãèé þìóó ãýñýí
øèíæ òýìäýã èëýðâýë, àãøèæ õàòóóðñàí áóë÷èíä àãøèëòûã
ñóëðóóëàõ,ñóíãàõ ¿éëäýë õèéíý. Õ¿¿õäèéí áóë÷èíãèéí øèðõýã
ìàø òóÿõàí, óÿí áóëáàðàé, á¿ðýí òºãñ õºãæèæ ÷àäààã¿é áàéõ
òóë, õ¿÷ëýæ, íýìýëò õºíººë ó÷ðóóëàõã¿éãýýð èëëýãèéã õèéõã¿é
áîë áóë÷èí öî÷èð÷, óëàì õàòóóð÷ ñîðèâæèí ãèëæãèéí õºíãºí
õýëáýðýýñ õ¿íä õýëáýðò øèëæèíý.
• 7-8 äàõü äîëîî õîíîãòîéãîîñ èëëýã õèéõèéí çýðýãöýý õ¿¿õäèéã
þìíû ºíãèéã ÿëãàõ áîëìîãö òîä ºíãºòýé òîãëîîìûã ãèëæãèé
òàëààðàà ºëèéæ õàðàõààð äýýð ç¿¿æ õàðóóëàõ õ¿ç¿¿íèé äàñãàëûã
ººðººð íü õèéëãýíý. Áîñîî áàéðëàëààñ õ¿íèé öàðàé, õºäºëãººíò
òîãëîîìûã óäààí äàãóóëàí õàðàõ òóë ãèëæãèé òàë ðóó õ¿ç¿¿ãýý
ñóíãàí õàðàõààð õ¿¿õäèéã ñààòóóëàõ õýðýãòýé. Ýíý íàñàíä õ¿¿õýä
ò¿ð¿¿ëãýý õàðàí õýâòýõäýý òîëãîéãîî ò¿ð çóóð äààæ ºðãºäºã,
òîëãîéãîî ºðãºõ ¿åä íü ãèëæãèé òàëûã ºëèéëãºí ñóíãàõààð òîä
ºíãºòýé, äóóòàé òîãëîîìîîð àíõààðëûã íü òàòàõ çýðãèéã õîñëóóëàí
çºâ õýðýãëýâýë ãèëæãèé íü çàñàãäàæ óë ìºðã¿é ýäãýðýõ íü öººíã¿é
áàéäàã.
• Õ¿¿õäèéã 6 ñàðòàéãààñ íü õ¿ç¿¿íèé õàòóóð÷ àãøñàí áóë÷èíã
çººëºí èëëýãýýð ñóëðóóëàí, õ¿ç¿¿ãýýð òîëãîéã íü ãèëæãèé òàë ðóó
áàãà áàãààð àõèóëàí ýðã¿¿ëæ, áóë÷èíã ñóíãàõ äàñãàë õºäºëãººíèéã
òîãòìîë õèéëãýõèéí çýðýãöýý, ÿíç á¿ðèéí áàéðëàëààñ õ¿¿õäýä
òîãëîîìûã ºãºõäºº àëü áîëîõîîð õ¿ç¿¿íèé ãèëæãèé òàëûã ñóíãàõààð
ºãâºë ñàéí. Ýíý ¿åýýñ ýä íýõäýñèéí öóñàí õàíãàìæ ñàéæðóóëàõ,
íºõºí òºëæèõ ¿éë àæèëëàãààã èäýâõæ¿¿ëýõ,áóë÷èíãûí ºñºëòèéã

ýð÷èìæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð äóó àâèàíû íàì /óëüòðàçâóê/ áîëîí

ºíäºð /ÓÂ×/ äàâòàìæèéí àïïàðàòûí òóñëàìæòàéãààð ýì÷èëãýýã
¿ðãýëæë¿¿ëíý.
• Õ¿¿õäèéí 1,5-3 íàñàíä äýýðõ ýâèéí ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéí
çýðýãöýý, ýíý íàñàíä íü ìýñ çàñàë ýì÷èëãýýã õèéõ íü èë¿¿ ¿ð
ä¿íòýé ãýæ îð÷èí ¿åèéí ñîãîã ñóäëàà÷èä ¿çýæ áàéãàà þì. Ìýñ
çàñàë ýì÷èëãýýã 1,5-3 íàñàíä íü õèéõýä õ¿ç¿¿íèé áóë÷èíãèéí
ºñºëò ÿã ýíý íàñàíä ò¿ðãýí õóðäàöòàé õºãæäºã òóë, áóë÷èí ÿìàð÷
õ¿÷ ãàðãàõã¿éãýýð ººðºº ñóíàæ, íºãºº òàëòàéãàà èæèë ºñíº.
• Õ¿¿õäèéí ºñºëò ýð÷èìòýé ÿâàãääàã 3-6 íàñàíä ãèëæãèé òàëûí
õ¿ç¿¿íèé ºñºëò á¿ðýí çîãñîæ, òîëãîéí áºõèéëò, í¿¿ðíèé õàçàéëò
óëàì íýìýãäýí õàöðûí òýíö¿¿ áàéäàë ººð÷ëºãääºã. Èéìä ìýñ
çàñàë ýì÷èëãýýã ¿¿íýýñ ºìíº áóþó 1,5-3 íàñàíä íü áàãòààí
õèéíý.
8.3 ÄÓÍÄ ×ªÌªÃÍÈÉ Õ¯Ç¯¯ ÁÎÃÈÍÎÑÎÕ ÑÎÃÎÃ
Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé õýâèéí ºíöºã áàãàñàõ ºâ÷íèéã COXA

VARA áóþó äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿ áîãèíîñîõ ñîãîã ãýíý.
Äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿ áîãèíîñîõ ñîãîãèéí ¿åä õ¿íèé àëõàà
áàãàñ÷, óóö íóðóó õîòîéæ áºãñ îöîéí, àëõàëòûí õýâ
ººð÷ëºãäºí äîãîëæ òàõèð äóòóó áîëíî.
• Ò¿íõíèé ¿åíèé äóòóó õºãæèë, äóíä ÷ºìºãíèé äýýä

áóëóóíû ÿñíû òºðºëõèéí áóðóó õºãæëººñ òºðºëõèéí
Øàëòãààí
ñîãîã (Coxa vara Congenital)
• ßñ çººëðºõ ýìãýãøèë, ðàõèò, äóíä ÷ºìºãíèé õàãä ¿åíèé

õóãàðàë çýðãýýñ îëäìîë ñîãîã (Coxa vara trochanterica)
• Òºðºëõèéí
Àíãèëàë • Îëäìîë
Coxa vara - ñîãîãèéí ýõýí ¿åä ýìíýë ç¿éí øèíæ õîìñ, çîâèóð øàíàëãàà
ºãäºãã¿é.
Æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã áàãàñ÷, íèëýýä ººð÷ëºëò ãàðñàí ¿åä õ¿¿õäýä ÿìàð÷
çîâèóðã¿é, øàëòãààíã¿éãýýð :

• äîãîëîõ
• õºë áîãèíîñîõ
• ò¿íõíèé ¿åýýð àëöàéëò áàãàñàõ
• á¿ñýëõèé íóðóóãààð õîòãîð áîëîõ
• áºãñ, óóöààð îöîéõ
• ÿâàõäàà õî¸ð òàë ðóóãàà áèåý çàéì÷èí ãàíõàæ àëõàõ
• õîë ÿâàõ äóðã¿é áîëæ, èõ ÿâàõààð àìàðõàí ÿäðàõ àëõàëòûí
õîîðîíäîõ çàé áàãàñàõ çýðýã øèíæ¿¿ä èëýðíý.
Îíîøëîãîî
¯çëýãò
Õî¸ð õºë
Òðåíäëåíáóðãûí ò¿íõíèé ¿åýýð Õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë
Äóíä ÷ºìºãíèé
õàì øèíæ òîä àëöàéëò ìýíäèéã ¿íýëýõ
äýýä õýñýãò èõ
èëðýíý. õÿçãààðëàãäñàí, øàëãóóðò åðºíõèé
òºâãºð äýýøèëæ
õºäºëãººí õºäºëãººíèé ýâñýë
îâîéíî
õîìñäñîí àëäàãäñàí áàéíà.
áàéíà.
Îíîøèéã ìàãàäëàõ ¿íäñýí øèíæèëãýý ðåíòãåí ãýðëèéí øèíæèëãýý:

Äóíä ÷ºìºãíèé Ëîîçåðîâûí çààã ãóëñàæ, æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã õýâèéí
õýìæýýíýýñýý áàãàñíà. 4 çýðýã áîëãîíî.
1-ð çýðýãò æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã 120° - 110° õàçàéæ, æèíñíèé òîëãîé äîîø
áàãà çýðýã áºõèéñºí áàéíà.
2-ð çýðýãò æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã 110°-95° õàçàéæ, æèíñ áà õàãä ¿åíèé óðä
õýñýãò õàçàéëò ¿¿ñ÷ òîëãîé íèëýýä òîíãîéñîí áàéäàëòàé áàéíà.
3-ð çýðýãò æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã 95°-85° -ààð õàçàéæ Ëîîçåðîâûí çààã
áîñîî õýëáýðò çàé íü èõñýæ, æèíñ-òîëãîé áàãà òºâãºð òèéø øàõàãäñàí
áàéäàëòàé äîîø áîëñîí áàéíà.
4-ð çýðýãò æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã 85°-ààñ äîîø áàãàñ÷ èõ òºâãºð íü
á¿ðãýäèéí õîøóó øèã äýýø ãóëñàí ñ¿¿æíèé äýëáýýíä òóëæ õ¿ðñýí áàéíà.

À. Ýâèéí ýì÷èëãýý
• Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí äóíä ÷ºìºãíèé õ¿ç¿¿íèé õàãä ¿åíèé çààã èõ
áàéõ, æèíñ õ¿ç¿¿íèé ºíöºã áàãàñàõ ¿åä ýä ýñèéí íºõºí òºëæèõ áîëîí
ýñèéí ôåðìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ, çàõûí ñóäàñíû öóñàí
õàíãàìæèéã äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä íºõºí ñýðãýýæ çàñàõ ýì÷èëãýýã òóñãàé

õºòºëáºðèéí äàãóó ýð÷èìòýé õèéíý.

• Coxa vara ñîãîãèéí ¿åä ò¿íõíèé ¿åýýð àëöàéõ õºäºëãººí ýðñ áàãàñäàã
òóë ñóíàëòûí äàñãàëóóä õèéëãýæ, õºëä ìîäîí òýâõ òóøààâ÷ òàâèíà.
Á. Òºëºâëºãººò ìýñ çàñàë
Õàãàëãààíû íýð : Äóíä ÷ºìºãíèé ÿñ òàñëàí õ¿ç¿¿íèé ºíöºãèéã çàñàæ,
õàäàõ ìýñ çàñàë
8.4 ÒªÐªËÕÈÉÍ ÌÀÉÃÀ ÒÀÂÕÀÉ
Òîäîðõîéëîëò Îëîí øàëòãààíààñ òàâõàéí ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë

¿¿ñ÷ õºëèéí òàâõàé ìàéãà áàéðëàëòàé ºëìèé íü óíæèæ
øàãàéí ¿åíèé õýëáýð àëäàãäàõ õºëèéí ãàæ õºãæëèéí
ºâ÷íèéã òºðºëõèéí ìàéãà òàâõàé ãýæ íýðëýíý.
Àíãèëàë I - Ìàéãà òàâõàéí ñîãîãèéí øàëòãààíû àíãèëàë
À. Îëîí õýâ øèíæèéí ñîãîã
• Àðòðîãðèïïîç
• Øèëáýíèé ÿñíû äóòìàã õºãæèë
• Ýõñèéí õàëüñ áîëîí õ¿éíä øèëáý òàâõàé îðîîãäîõ
Á. Íýã õýâ øèíæèéí ñîãîã
• Ìýäðýëèéí ñààæèëòûí
• Õîëáîîñ, øºðìºñíèé òºðºëõèéí äóòìàã õºãæëèéí
• Óìàéí áàãòààìæ , óðãèéí æèíãýýñ õàìààðñàíû
• Ýõñèéí õàëüñ áîëîí õ¿éíäýý õºë îðîîöîëäñîíû
II - ¯éë àæèëëàãààíû áàéäëûí àíãèëàë

À. ¯éë àæèëëàãààíû õýâèéí áàéäàëòàé
Á. ¯éë àæèëëàãààíû àëäàãäàëòàé. Ýäãýýð íü äîòðîî:
• Òàâõàéí õîëáîîñ áà øºðìºñ äóòóó õºãæèëòýé
• Òàâõàéí ÿñíû ãàæ õºãæèëòýé
• ªëìèé óíæèõ
• Òàâõàé äîòîãø ìàéæèéõ
• ªëìèé äîòîãø ýðãýõ

Òàâõàéí ÿñ, çººëºí ýäýä ãàðñàí äýýðõè ººð÷ëºëòººð íü ýìíýë

ç¿éí õóâüä õî¸ð õýëáýðò õóâààíà:
1. Õýâèéí / Õºíãºí, õ¿íä /
2. Õýâèéí áóñ / Õºíãºí, õ¿íä /
Õºíãºí Õýâèéí áèø ìàéãà Àëü ÷ õýëáýðèéí ¿åä
õýëáýðèéã òàâõàéí ¿åä øààíò ºëìèé óíæèõ, òàâõàé
``Îñòèíà- ÿñ, òàõèëçóóð äîòîãø ìàéæèéõ,
Ñàêåíà`` áóþó ÿñíû äóòìàã ºëìèé äîòîãø ýðãýõ
òàâõàéí ìàéãà õºãæèë, àìèîí ãîë øèíæ¿¿äýýñ ãàäíà
áàéðëàëûí õàëüñíû òºðºëõèéí øèëáýýð ÿñ íü äîòîãø
õºäºëãººíèé òàñàðõàéäàëò çýðýã ýðãýæ, øèëáý òàâõàéí
õîìñäîë ãýíý. ñîãîãóóä õàâñàð÷, áóë÷èíãóóä õàòèíãàðøèæ,
õ¿íä õýëáýðòýé òàâõàéí ãàäíà òàëä
áàéíà. àðüñàíä õàòóó ýâýðëýã
ãèøãýãäýñ ¿¿ñíý.
Çàéëøã¿é õèéãäýõ áàãàæèò øèíæèëãýý
À. Ðåíòãåí ãýðëèéí øèíæèëãýý: Øàãàé ÿñ ãàäàãø õàãàñ

ìóëòàðñàí, òàâõàéí øèâí¿¿ð¿¿ä äîòîãø õàíàð÷ õàçàéñàí áàéíà.
Á.Õèéãäýæ áîëîõ íýìýëò áàãàæèéí øèíæèëãýý:

 Êîìïüþòåðèéí òîìîãðàôè
 Òåðìîãðàôè
 Ñêàíèðîâàíèå
Ýì÷èëãýý
À. Ýâèéí ýì÷èëãýý :
 Çººëºí áîîëò
 Ãºëòãºíº áîîëò
 Îðòåçîîð çàñàõ
 Îðòîïåäèéí ãóòëààð çàñàõ
 Íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý

Á. Ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý :

1. 0 - 1 íàñàíä
 Õàãàñ èë àðãààð áîðâèíû øàíäàñûã ñóíãàõ ìýñ çàñàë
 Óëíû õàí÷èðûã äàëä àðãààð òàñëàí ñóíãàõ
2. 1 - 7 íàñàíä
 Çàöåïèíû õàãàëãàà
 Øòóðìûí õàãàëãàà
 Áîðâèíû øàíäàñûã èë àðãààð ñóíãàõ ìýñ çàñàë
3. 8 - 11 íàñàíä
 Òàâõàéí ÿñûã øààíòàã õýëáýðýýð àâ÷ çºâ áàéðëàëä çàñàõ
 Êóñëèêèéí àðãààð õàäóóð õýëáýðýýð ÿñ àâ÷ çàñàõ
 ¯åã¿éæ¿¿ëýí çàñàõ àðãà
4. 11 íàñíààñ äýýø íàñàíä
 Äýýðõè ìýñ õàãàëáàðóóäûã õîñëóóëàí õèéíý.
Èëèçàðîâûí àïïàðàòûí òóñëàìæòàéãààð ìàéãà òàâõàéã çàñàõ ìýñ çàñëûí
àðãà.


Гэмтэл согогийн эмгэг PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Гэмтэл согогийн эмгэг PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ãýìòýë, ñîãîãèéí

11_trauma last.indd 513 5/25/2005 4:43:31 PM

Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä ;

Á. Îòãîí ÃÑÑÇÊÝ-èéí Ò¿ëýíõèéí òºâèéí ýì÷èëãýý

514 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

11_trauma last.indd 514 5/25/2005 4:43:31 PM

Àíãèëàë Õºëäºëòèéã ¿å øàòààð íü:

Õºëäºëò íü êëèíèêèéí õóâüä 4 çýðýãòýé. ¯¿íä:

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 515

11_trauma last.indd 515 5/25/2005 4:43:31 PM

• II çýðýã: Òóíãàëàã øèíãýíòýé öýâð¿¿ò õýëáýð. Öýâð¿¿íèé ¸ðîîë íü

Ñïèðòíèé ñîðèë ãýäýã íü öýâð¿¿ã õàãàëæ, ¸ðîîëä íü ñïèðò äóñààõàä

Ýìíýë ç¿éí ¿å øàò, õóãàöààãààðàà

1. Õºíººëèéí /äîðåàêòèâíàÿ ôàçà/ áóþó ¿ðýâëèéí ºìíºõ ¿å. Õºëäñºí

516 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

11_trauma last.indd 516 5/25/2005 4:43:32 PM

IV çýðãèéí õºëäºëò íü ìºí II, III çýðãèéí õºëäºëòòýé õàìò ÿâàãääàã.

Õºëäºëòèéã çîâèóð, ºã¿¿ëýìæ, áîäèò ¿çëýãýýð îíîøëîõîä õÿëáàð

Õºëäºëòèéí ýì÷èëãýýíèé ýöñèéí ¿ð ä¿í íü àíõíû òóñëàìæ

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 517

11_trauma last.indd 517 5/25/2005 4:43:32 PM

1. Ààæèì àðãààð Õºëäñºí ìº÷íèé ãàäóóð õºâºí ìàðëèí

Õýâòýõ ¿åä åðºíõèé áèåèéí áàéäàëä ¿íýëãýý ºã÷ ñóäñààð

Òåõíèê íü: àðòåðèä òàðèà õèéõäýý ¿æèëã¿é íºõöºëä íàðèéí ç¿¿ãýýð

Øèíãýí àëäàëòûã íºõºõ, õàâàí áóóðóóëàõ, ñóäàñ òýëýõ, õàëäâàðààñ

518 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

11_trauma last.indd 518 5/25/2005 4:43:32 PM

ìë õ¿ðòýë ñýëáýíý. Ñóäàñ òýëýõ áýëäìýëýýñ ïàïàâåðèí, êàâèíòîíûã

Õýñýã ãàçðûí ýì÷èëãýý

Õî¸ðäóãààð çýðãèéí ýñâýë õýñýãõýí ãàçðûí ãóðàâäóãààð çýðãèéí

ªâ÷òºíä áèåèéí ýñýðã¿¿öýë, äàðõëàëûã ñàéæðóóëàõ áýëäìýë, öóñ,

Õºëäºëò, îñãîëòûí ¿åä öóñ á¿ëýãíýëòèéí òîãòîëöîî àëäàãäàæ,

Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 519

11_trauma last.indd 519 5/25/2005 4:43:33 PM

Õºëäºëòèéí ¿åèéí øàðõíû àíõäàã÷ öýãöýëãýý

Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýýíèé òåõíîëîãèéí îíöëîãîîñ:

520 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

11_trauma last.indd 520 5/25/2005 4:43:33 PM

• Õºëäºëòèéí ¿åä ìº÷ òàéðàëòûí ñîíãîìîë àðãà íü ÿñíû ¿ç¿¿ðèéã

1.2 ÅÐªÍÕÈÉ ÁÈÅÈÉÍ ÎÑÃÎËÒ

Òîäîðõîéëîëm Õ¿éòíèé íºëººëëººñ õ¿íèé áèå äóëààíàà àëäàæ,

Îñãîëò íü õºíãºíººñ õ¿íä ð¿¿ ãóðâàí ¿å øàòààð ÿâàãääàã.

2. Õºøèëòèéí ¿å. ªâ÷òºí óíòàà áàéäàëòàé,õóðõèðíà. Õýë ÿðèà íü

3. Òàòàëòûí ¿å. Îñãîëò äààìæèðñíààñ ºâ÷òºí óõààíã¿é áàéäàëòàé,

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 521

11_trauma last.indd 521 5/25/2005 4:43:33 PM

áîëæ áóóðñàí áàéíà.

• Á¿õ áèåèéí ¿çëýã õèéæ, õýðýâ áèåèéí áàéäàë ìàø õ¿íä,

• ¯¿íýýñ õºíãºâòºð òîõèîëäîëä ç¿ðõ ñóäàñ àìüñãàëûã äýìæèõ

• Õýðýâ ºâ÷òºí õºíãºí îñãîëòòîé ÷è÷ð¿¿ëæ áàéâàë ººðèéíõ íü

522 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

11_trauma last.indd 522 5/25/2005 4:43:34 PM

• Äóíä çýðãèéí áîëîí õ¿íä îñãîëòòîé ºâ÷òºíä àìüñãàë ç¿ðõ

• Õ¿íä îñãîëòòîé õ¿íèéã ñýõýýí àìüäðóóëàõ áîëîí

• Îñãîëòûí ¿åèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýã ýð¿¿ë ìýíäèéí

2. Ò¯ËÝÃÄÝËÒ, Ò¯ËÝÍÕÈÉÍ ªÂ×ÈÍ

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 523

11_trauma last.indd 523 5/25/2005 4:43:34 PM

Àíãèëàë Ò¿ëýíõèéí øàðõûã åðºíõèéä íü ºíãºö ã¿í ãýæ

Ò¿ëýíõèéí øàðõíû òàëáàéí õýìæýýã òîãòîîõäîî :

1. Àëãàíû çàð÷èì: Òóõàéí õ¿íèé àëãàíû õýìæýýã 1% ãýæ ¿çíý.

524 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ