Haşhaş, kapsülünde barındırdığı morfinin gerek tıpta ilaç hammaddesi olarak kullanılması

nedeni ile, gerekse de bu maddenin keyif verici yasadışı bir madde olarak kullanılması sebebi
ile çok önemli bir maddedir. Anadolu topraklarında haşhaş bitkisinin tarımı çok eski yıllara
dayanmaktadır. Ülkemizde 1933 senesine dek serbest olarak yetiştirilmekte olan bu bitki,
1933 senesinde Uluslararası Afyon Sözleşmesi’ nin oluşturulması sebebi ile denetim altına
alınmıştır. Denetim görevi de 1938 senesinde kurulan TMO tarafından yerine getirilmektedir
ve halen de ülkemizde konuyla ilgili üretim, denetim ve düzenlemeler söz konusu kuruluş
tarafından yapılmaktadır. Dünyada uyuşturucu maddelerin ekimi, üretimi, ithali ve ihracı
ülkemiz tarafından da imza altına alınmış Uyuşturucu Maddelere Dair 1961 TEK Sözleşmesi
(Single Convention on Narcotic Drugs) hükümleri uyarınca düzenlenmektedir. Bu sözleşmeye
göre Türkiye ve Hindistan, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından geleneksel haşhaş üreticisi
ülkeler kategorisinde değerlendirilmektedir. Dünyada günümüzde haşhaş, Türkiye ve
Hindistan dışında, Avustralya, Macaristan, Fransa, İspanya, Çek Cumhuriyeti ve Çin
tarafından da kontrollü olarak üretilmektedir. Hindistan ve Çin’ de haşhaş üretiminde
kapsülün çizilmesi izni mevcut iken, ülkemizin de içinde yer aldığı diğer ülkelerde kapsüller
çizilmemiş olarak merkezi satın alıcı kuruluşa (Türkiye’ de bu yetki TMO’ dedir.) teslim
edilmektedir.
 
Ülkemizde haşhaş ekimi yapılabilecek il ve ilçeler, ülkenin tarımsal ve ekonomik durumu,
yurtiçi uyuşturucu madde ihtiyacı, mevcut stok durumu, Afyon Alkoloidleri Fabrikası’ nın
kapsül ihtiyacı ve ihraç imkanları da dikkate alınarak her yıl, Bakanlar Kurulu Kararı ile
belirlenmektedir. Ağustos 2004’ te alınan Bakanlar Kurulu Kararı ile 2004 sonbaharından
itibaren 1 yıl süresince ülkemizde Afyon, Amasya, Burdur, Çorum, Denizli, Isparta, Kütahya,
Tokat, Uşak illerinin tamamı ile Balıkesir İli’ nin Balya, Bigadiç, Dursunbey, İvrindi, Kepsut,
Savaştepe, Sındırgı; Eskişehir İli’ nin Alpu, Beylikova, Çifteler, Günyüzü, Han, Mahmudiye,
Mihalıççık, Seyitgazi, Sivrihisar; Konya İli’ nin Ahırlı, Akören, Akşehir, Beyşehir, Derbent,
Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Seydişehir, Tuzlukçu, Yalıhüyük, Yunak; Manisa İli’
nin Merkez, Demirci, Gördes, Köprübaşı, Kula, Sarıgöl ve Selendi ilçelerinde haşhaş ekimine
müsaade edilmiştir.
 
Ülkemizde Haşhaş Üretimi, 1970’ li senelerde Nihat Erim Hükümeti’ ne Amerika Birleşik
Devletleri Yönetimi’ nin yaptığı baskılar neticesinde 1972 sonbaharı ve 1974 sonbaharı
arasını kapsayan dönemde yasaklanmıştır. Bu konuda, tarihi bilgileri öğrenmek ve ülke
siyasetlerinin perde arkasında dönen mücadeleleri irdeleyebilmek için Ankara Üniversitesi,
Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağrı Erhan’
ın Bilgi Yayınevi tarafından Ekim 1996’ da yayımlanan “Beyaz Savaş: Türk Amerikan
İlişkilerinde Afyon Sorunu” isimli kitabını okumanızı öneririm. Söz konusu kitabın yazarı
Doç. Dr. Çağrı Erhan, 1972 doğumlu genç bir akademisyen olup, ülkemizi ilgilendiren
değişik siyasi ve politik konularda araştırma kitapları yayınlanmıştır. Ciddi,  bilgili, derinlik
sahibi, sorumlu ve vatansever bir akademisyen olan yazar, bu genç yaşına rağmen, ülkemizin
yetiştirmiş olduğu en önemli stratejistlerden birisidir ve kendisinin ülkemize daha yararlı çok
hizmet vereceğine inancım tamdır. Söz konusu kitabın önsözünü o dönemi, dinamikleri ve
perde arkası gelişmeleri iyi bilen Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit yazmıştır. Bu kitapta
ülkemiz coğrafyasında yetiştirilen afyonun üretimi hakkında son otuz yılda gelişen, ülkemiz
ile başta ABD olmak üzere uluslararası alanda yaşanan stratejik ve politik gelişmeler, haşhaş
tarımının ülkemiz ve dünya için önemi, belirlenen ekim alanları, yürütülen yüksek siyasi
stratejiler ve bunlarda rol alan istihbarat örgütlerinin pozisyonları, 12 Mart 1971 müdahalesi
ve 1974 Kıbrıs Barış Harekatının ülkemiz haşhaş ekim siyasetine etkisi, günümüzde haşhaş
ekimi ile ilgili varolan durum ve olası gelişmeler gibi konularda derinlemesine ve belgelere
dayanan önemli bilgiler sunulmaktadır.
 
vHaşhaş, kapsülünde barındırdığı morfinin gerek tıpta ilaç hammaddesi olarak kullanılması
nedeni ile, gerekse de bu maddenin keyif verici yasadışı bir madde olarak kullanılması sebebi
ile çok önemli bir maddedir. Anadolu topraklarında haşhaş bitkisinin tarımı çok eski yıllara
dayanmaktadır. Ülkemizde 1933 senesine dek serbest olarak yetiştirilmekte olan bu bitki,
1933 senesinde Uluslararası Afyon Sözleşmesi’ nin oluşturulması sebebi ile denetim altına
alınmıştır. Denetim görevi de 1938 senesinde kurulan TMO tarafından yerine getirilmektedir
ve halen de ülkemizde konuyla ilgili üretim, denetim ve düzenlemeler söz konusu kuruluş
tarafından yapılmaktadır. Dünyada uyuşturucu maddelerin ekimi, üretimi, ithali ve ihracı
ülkemiz tarafından da imza altına alınmış Uyuşturucu Maddelere Dair 1961 TEK Sözleşmesi
(Single Convention on Narcotic Drugs) hükümleri uyarınca düzenlenmektedir. Bu sözleşmeye
göre Türkiye ve Hindistan, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından geleneksel haşhaş üreticisi
ülkeler kategorisinde değerlendirilmektedir. Dünyada günümüzde haşhaş, Türkiye ve
Hindistan dışında, Avustralya, Macaristan, Fransa, İspanya, Çek Cumhuriyeti ve Çin
tarafından da kontrollü olarak üretilmektedir. Hindistan ve Çin’ de haşhaş üretiminde
kapsülün çizilmesi izni mevcut iken, ülkemizin de içinde yer aldığı diğer ülkelerde kapsüller
çizilmemiş olarak merkezi satın alıcı kuruluşa (Türkiye’ de bu yetki TMO’ dedir.) teslim
edilmektedir.

 
Ülkemizde haşhaş ekimi yapılabilecek il ve ilçeler, ülkenin tarımsal ve ekonomik durumu,
yurtiçi uyuşturucu madde ihtiyacı, mevcut stok durumu, Afyon Alkoloidleri Fabrikası’ nın
kapsül ihtiyacı ve ihraç imkanları da dikkate alınarak her yıl, Bakanlar Kurulu Kararı ile
belirlenmektedir. Ağustos 2004’ te alınan Bakanlar Kurulu Kararı ile 2004 sonbaharından
itibaren 1 yıl süresince ülkemizde Afyon, Amasya, Burdur, Çorum, Denizli, Isparta, Kütahya,
Tokat, Uşak illerinin tamamı ile Balıkesir İli’ nin Balya, Bigadiç, Dursunbey, İvrindi, Kepsut,
Savaştepe, Sındırgı; Eskişehir İli’ nin Alpu, Beylikova, Çifteler, Günyüzü, Han, Mahmudiye,
Mihalıççık, Seyitgazi, Sivrihisar; Konya İli’ nin Ahırlı, Akören, Akşehir, Beyşehir, Derbent,
Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Seydişehir, Tuzlukçu, Yalıhüyük, Yunak; Manisa İli’
nin Merkez, Demirci, Gördes, Köprübaşı, Kula, Sarıgöl ve Selendi ilçelerinde haşhaş ekimine
müsaade edilmiştir.
 
Ülkemizde Haşhaş Üretimi, 1970’ li senelerde Nihat Erim Hükümeti’ ne Amerika Birleşik
Devletleri Yönetimi’ nin yaptığı baskılar neticesinde 1972 sonbaharı ve 1974 sonbaharı
arasını kapsayan dönemde yasaklanmıştır. Bu konuda, tarihi bilgileri öğrenmek ve ülke
siyasetlerinin perde arkasında dönen mücadeleleri irdeleyebilmek için Ankara Üniversitesi,
Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağrı Erhan’
ın Bilgi Yayınevi tarafından Ekim 1996’ da yayımlanan “Beyaz Savaş: Türk Amerikan
İlişkilerinde Afyon Sorunu” isimli kitabını okumanızı öneririm. Söz konusu kitabın yazarı
Doç. Dr. Çağrı Erhan, 1972 doğumlu genç bir akademisyen olup, ülkemizi ilgilendiren
değişik siyasi ve politik konularda araştırma kitapları yayınlanmıştır. Ciddi,  bilgili, derinlik
sahibi, sorumlu ve vatansever bir akademisyen olan yazar, bu genç yaşına rağmen, ülkemizin
yetiştirmiş olduğu en önemli stratejistlerden birisidir ve kendisinin ülkemize daha yararlı çok
hizmet vereceğine inancım tamdır. Söz konusu kitabın önsözünü o dönemi, dinamikleri ve
perde arkası gelişmeleri iyi bilen Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit yazmıştır. Bu kitapta
ülkemiz coğrafyasında yetiştirilen afyonun üretimi hakkında son otuz yılda gelişen, ülkemiz
ile başta ABD olmak üzere uluslararası alanda yaşanan stratejik ve politik gelişmeler, haşhaş
tarımının ülkemiz ve dünya için önemi, belirlenen ekim alanları, yürütülen yüksek siyasi
stratejiler ve bunlarda rol alan istihbarat örgütlerinin pozisyonları, 12 Mart 1971 müdahalesi
ve 1974 Kıbrıs Barış Harekatının ülkemiz haşhaş ekim siyasetine etkisi, günümüzde haşhaş
ekimi ile ilgili varolan durum ve olası gelişmeler gibi konularda derinlemesine ve belgelere
dayanan önemli bilgiler sunulmaktadır.
 
Bugünkü yazımın son bölümünde de çoğu emniyet istihbarat kökenli, İstanbul Emniyet
Müdürlüğü, Narkotik Şube Yöneticisi Tufan Ergüder, ekibi ve bağlı bulundukları üst
yönetimden bahsetmek istiyorum. İstanbul yasadışı keyif verici madde üretiminde, satışında
ve naklinde önemli bir kavşak şehirdir. 1993 senesinden bu yana söz konusu birimin başında
görev yapan yöneticilerin bir kısmını tanıma fırsatım oldu. Şu an ki ekip ve bağlı oldukları
emniyet müdür yardımcısı gerçekten iyiler, düzgünler, cesurlar ve gözüpekler. Bu
değerlendirmeyi hem bazılarını şahsen tanıdığım için yapabiliyorum, hem de söz konusu
birimce yayınlanan istatistiklerde, önceki yıllara kıyasla çok belirgin artış gösteren ele
geçirilen madde miktarlarına bakarak yapabiliyorum. Söz konusu birimin yapısında yapılan
yenileme öncesi ve sonrası tarihlerde ele geçirilen madde miktarlarının bazıları
kıyaslandığında sayıların (ilk sayılar 2002 senesi, 2. sayılar 2004 senesine aittir.); eroin 970 /
3.626 kg,  morfin 110 /4.410 kg, haşhaş 382 / 962 kg, kokain 7 / 82 kg, ecstasy 75.828 /
514.337 adet olduğu görülmektedir. Gerçekten de anılan birim, kanımca son yönetim
döneminde çok başarılı çalışmalara imza atmaktadır.
 
Sonuç itibari ile sevgili okuyucular; Haşhaş Türkiye için önemli bir tarım ürünüdür. Üzerinde
gerek ilaç üreticilerince, gerek yasadışı ticaretini yapanlarca ve gerekse de ülke yönetimleri
tarafından önemli operasyonlar tertip edilmektedir. Her ne kadar ülkemizin ürettiği haşhaş
içeriğinde mevcut morfin oranı çok yüksek değilse de, ülkemiz önemli bir haşhaş üreticisi
ülkedir ve bu ürünün ihracının ülkemiz ekonomisine yıllık getirisi yaklaşık 80 milyon ABD
dolarıdır. Durum böyle olunca da haşhaş ekimi, morfin üretimi, yasadışı kullanımı ile
mücadele vs konularda daha fazla bilgi, çalışma ve görüş sahibi olmalıyız. Bunun için de her
yazımda tekrar tekrar belirttiğim gibi çok çalışmalıyız. Bu haftalık da bu kadar. Sağlıcakla
kalın.25.07.2005