ãëùóóÜñé

ÁãùãÞ: Ç ëÝîç åôõìïëïãéêÜ ðáñÜãåôáé áðü ôï ñÞìá Üãù, ðïõ óçìáßíåé ï-

äçãþ êÜðïéïí ðñïò Ýíá óêïðü Þ ðñïò ìéá êáôåýèõíóç. Ùò åêðáéäåõ-
ôéêüò üñïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áñ÷éêÜ, ãéá íá äçëþóåé ôç ìå óõíïäåßá
ìåôÜâáóç ôïõ ðáéäéïý óôï ó÷ïëåßï áðü ôïí ðáéäáãùãü, ðïõ óôçí áñ-
÷áéüôçôá Þôáí Ýíáò äïýëïò. Áñãüôåñá ç ëÝîç áðüêôçóå ìåôáöïñéêÞ
óçìáóßá êáé óÞìáéíå ôçí åðßâëåøç, ôçí êáèïäÞãçóç, ôç äéäáóêáëßá
ôïõ ðáéäéïý, äçëáäÞ ôçí åðßäñáóç ôïõ/ôçò ðáéäáãùãïý ó' áõôü. Ìå ôïí
üñï áãùãÞ óÞìåñá åííïïýìå ôçí åðßäñáóç ôïõ êïéíùíéêï-ðïëéôéóôé-
êïý ðåñéâÜëëïíôïò, êáé éäéáßôåñá ôçí åðßäñáóç ôùí åíçëßêùí (åêðáé-
äåõôéêþí, ãïíÝùí ê.ô.ë.), óôï ðáéäß (ÊéôóáñÜò, 1991)
Áëöáâçôéóìüò Þ "ðñþéìïò" áëöáâçôéóìüò: Ìå ôïí üñï "áëöáâçôéóìü" Þ
"ðñþéìï áëöáâçôéóìü" áíáöåñüìáóôå óôçí êáëëéÝñãåéá âáóéêþí äå-
îéïôÞôùí ðïõ èá åðéôñÝøïõí êáé èá õðïóôçñßîïõí ôüóï ôç ìåôáãåíÝ-
óôåñç áíÜðôõîç ôçò ãñáöÞò êáé ôçò áíÜãíùóçò üóï êáé ðéï óýíèåôùí
ìïñöþí ãëùóóéêïý, ìáèçìáôéêïý êáé åðéóôçìïíéêïý áëöáâçôéóìïý.
ÁäñÞ êéíçôéêüôçôá: ÐåñéëáìâÜíåé ôéò êéíÞóåéò ðïõ áöïñïýí ôï óýíïëï
ôïõ óþìáôïò (ôñÝîéìï, ðåñðÜôçìá ê.Ü.).
¢ôïìá ìå ÅéäéêÝò Éêáíüôçôåò: Åßíáé ôï Üôïìï ôï ïðïßï äåí åßíáé óå èÝóç
íá óõììåôÜ÷åé óå üëåò ôéò äñáóôçñéüôçôåò êáé íá áðïëáìâÜíåé üëá ôá
áãáèÜ ðïõ ðñïóöÝñåé óôá õðüëïéðá ìÝëç ôçò ç êïéíùíßá óôçí ïðïßá
æåé, åîáéôßáò ôçò êáôÜóôáóçò êÜðïéïõ Þ êÜðïéùí áðü ôá øõ÷ïóùìáôé-
êÜ ôïõ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (Äçìçôñüðïõëïò Á., Óçìåéþóåéò).
ÃùíéÝò äñáóôçñéïôÞôùí: Åßíáé ëåéôïõñãéêÜ êáôÜëëçëá äéáìïñöùìÝíá
ôìÞìáôá óôï ÷þñï ôçò ôÜîçò ðïõ åîïðëßæïíôáé áðü äéáöïñåôéêü ðáé-
äáãùãéêü õëéêü. Ôï õëéêü áõôü åßíáé áíÜëïãï ìå ôç äñáóôçñéüôçôá
ðïõ åðéôåëåßôáé óôçí êÜèå ãùíéÜ.
Äåîéüôçôåò: Ïé äåîéüôçôåò äåí åßíáé Ýìöõôåò éêáíüôçôåò, áëëÜ ãíþóåéò Þ
óôÜóåéò ðïõ áðïêôïýìå ìÝóá áðü óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá êáé Üóêçóç.
306 ãëùóóÜñé

Åëåýèåñåò äñáóôçñéüôçôåò: Åßíáé ïé äñáóôçñéüôçôåò êáôÜ ôéò ïðïßåò ôá

ðáéäéÜ åñãÜæïíôáé ìüíá ôïõò óôéò äéÜöïñåò ãùíéÝò ôçò ôÜîçò.
ÅðéóôçìïíéêÞ ìÝèïäïò: ÁöïñÜ ôá åîÞò óôÜäéá:
Ðñïóäéïñéóìü ôïõ ðñïâëÞìáôïò
Äéáôýðùóç äõíáôþí ëýóåùí
ÕðïâïëÞ óå äïêéìÞ ôùí õðïäåéêíõüìåíùí ëýóåùí
ÅîáãùãÞ óõìðåñÜóìáôïò ãéá åðÝêôáóç ôçò ìÜèçóçò
Óå ðåñßðôùóç ìç åðßëõóçò ôïõ ðñïâëÞìáôïò, åðáíáäéáôõðþíïõìå ôï
ðñüâëçìá êáé õðïâÜëëïõìå óå äïêéìÞ ôá íÝá äåäïìÝíá. (Ôç ëýóç ìðï-
ñïýí íá ôç äþóïõí ôüóï ôá ðáéäéÜ üóï êáé ï åñåõíçôÞò åðéóôÞìïíáò).
Æþíç Åðéêåßìåíçò ÁíÜðôõîçò: Óýìöùíá ìå ôï Vygotsky, åßíáé ôï ìÝãéóôï
óçìåßï ôùí äõíáôïôÞôùí ôïõ ðáéäéïý, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôéò áôïìéêÝò
äéáöïñÝò.
Êáôåõèõíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò: Åßíáé ïé ðñïãñáììáôéóìÝíåò äñá-
óôçñéüôçôåò ðïõ åöáñìüæïíôáé ãéá ôçí åðßôåõîç óõãêåêñéìÝíùí óôü-
÷ùí.
ÊïéíùíéêÝò áîßåò: Ïé ãåíéêÝò áñ÷Ýò êáé éäÝåò ðïõ êáèïäçãïýí êáé ðñï-
óáíáôïëßæïõí ôéò ïìáäéêÝò êáé áôïìéêÝò óõìðåñéöïñÝò.
Êïéíùíéêïß êáíüíåò: Êáèïñßæïõí ôïõò ôñüðïõò óõìðåñéöïñÜò êáé äñÜ-
óçò ôùí áôüìùí óôï äçìüóéï êáé éäéùôéêü âßï.
Êïéíùíéêüò Ýëåã÷ïò: Ôï óýíïëï ôùí ìÝóùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ìéá êïéíùíß-
á ãéá åîáóöáëßóåé ôç óõììüñöùóç ðñïò ôïõò êáíüíåò êáé ôá ðñüôõðá
ðïõ éó÷ýïõí óôçí åêÜóôïôå êïéíùíßá, ôç äåäïìÝíç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ.
Êïéíùíéêüò èåóìüò: Åßíáé Ýíá óýíïëï ó÷åôéêÜ ôõðïðïéçìÝíùí áíèñþ-
ðéíùí ó÷Ýóåùí êáé äñáóôçñéïôÞôùí ðïõ áöïñïýí ôïí ôïìÝá ôçò êïé-
íùíéêÞò æùÞò ìéáò ïìÜäáò Þ êïéíùíßáò êáé ðáñáìÝíïõí ó÷åôéêÜ óôá-
èåñïß ãéá êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá.
Êïéíùíéêüò ñüëïò: Ç óõìðåñéöïñÜ ðïõ áíáìÝíïõìå áðü ôï Üôïìï - êÜ-
ôï÷ï ìéáò èÝóçò (ð.÷. ãïíÝá, åðáããåëìáôßá, åíåñãü ìÝëïò åíüò óõëëü-
ãïõ êÜ.).
ËïãéêïìáèçìáôéêÞ óêÝøç: ÁöïñÜ óôçí áíáãíþñéóç êáé êáôáíüçóç ôùí
éäéïôÞôùí êáé ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôùí áíôéêåéìÝíùí.
ÌÜèçóç: Åßíáé ç äéáäéêáóßá áëëáãÞò ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ áôüìïõ ùò
ãëùóóÜñé 307
óõíÝðåéá ôçò åðåîåñãáóßáò ôùí åìðåéñéþí êáé ðëçñïöïñéþí ðïõ á-
íôëåß áðü ôï ðåñéâÜëëïí.
ÍÞðéï: Ç íçðéáêÞ çëéêßá áñ÷ßæåé ìåôÜ ôç âñåöéêÞ êáé åêôåßíåôáé ôõðéêÜ
áðü 1 - 6 åôþí. Óõíçèßæåôáé ï üñïò “íÞðéï” êáé “ðñïíÞðéï” íá áíáöÝ-
ñåôáé óôçí çëéêßá öïßôçóçò óôï Íçðéáãùãåßï.
ÏéêïëïãéêÞ óõíåßäçóç: Åßíáé ç äéáìüñöùóç âáèéÜò óõíåßäçóçò êáé á-
îéþí ãéá ôçí áíÜãêç äéÜóùóçò êáé ðñïóôáóßáò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, óå
üëá ôá åðßðåäá êáé ôïõò ÷þñïõò äçìüóéáò êáé éäéùôéêÞò æùÞò.
ÐáôÝñåò êáé ÄéäÜóêáëïé ôçò Åêêëçóßáò: Åßíáé ïé öïñåßò ôçò Åêêëçóéáóôé-
êÞò ÐáñÜäïóçò. Ìå ôç öþôéóç ôïõ Áãßïõ Ðíåýìáôïò ðïéìÝíïõí êáé êá-
ôåõèýíïõí ðíåõìáôéêÜ ôïõò ðéóôïýò, åêöñÜæïõí êáé åñìçíåýïõí ôçí á-
ëÞèåéá ôïõ èåïý êáé áíôéìåôùðßæïõí ôá ðñïâëÞìáôá ôçò Åêêëçóßáò.
ÐëÞñç êåßìåíá: Êåßìåíá ðïõ Ý÷ïõí íüçìá êáé óõíäÝïíôáé ìå ôéò åñãáóßåò
óôçí ôÜîç (ôçí ïìéëßá, ôçí áíÜãíùóç, ôç ãñáöÞ êáé ôçí åðéêïéíùíßá).
Ðñüóöõãåò ðåñéâÜëëïíôïò: Ôï ðëÞèïò ôïõ öôù÷ïý êáé Üóôåãïõ ðëç-
èõóìïý ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ ðïõ áíáãêÜæåôáé íá ìåôáíáóôåýóåé åîáé-
ôßáò ôçò äçìéïõñãßáò äõóìåíþí ðåñéâáëëïíôéêþí óõíèçêþí (áñíçôé-
êþí êëéìáôïëïãéêþí óõíèçêþí, ìåßùóçò ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò,
êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêþí, ðïëéôéóôéêþí êáé ðïëéôéêþí óõíåðåéþí ôçò
öôþ÷åéáò êáé ôïõ õðåñðëçèõóìïý óôïí Ôñßôï Êüóìï êáé ôçò Üíéóçò
êáôáíïìÞò ôïõ ðëïýôïõ óå ðáãêüóìéï åðßðåäï).
Ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ: Åßíáé ç óêüðéìç êáé óõíåéäçôÞ åíÝñãåéá, åðéäéþêåé
íá ðñïóáíáôïëßóåé ôï ðáéäß ðñïò ïñéóìÝíïõò óêïðïýò êáé óôü÷ïõò, ïé
ïðïßïé åõíïïýí ôçí ïìáëÞ áíÜðôõîç êáé ðñïóáñìïãÞ ôïõ óôï êïéíùíé-
êü óýíïëï, ìå ôçí åíåñãïðïßçóç ôùí øõ÷ïðíåõìáôéêþí êáé óùìáôéêþí
ôïõ äõíÜìåùí êáé éêáíïôÞôùí.
Ðñïó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõóç: Åßíáé ï ÷þñïò ðïõ äéáèÝôåé ôá êáôÜëëçëá ìÝ-
óá êáé üðïõ óõíôåëåßôáé ç Ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ.
Óôåñåüôõðï: ¸íá óýíïëï áñíçôéêþí ãíùñéóìÜôùí ðïõ ìå áêñáßï êáé ìå-
ñïëçðôéêü ôñüðï ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá ðåñéãñÜøïõí êáé íá ÷á-
ñáêôçñßóïõí ìéá ïìÜäá ðëçèõóìïý Þ Ýíá êïéíùíéêü óýíïëï.
ÓõìâïëéêÞ ëåéôïõñãßá: Áðïôåëåß ìéá èåìåëéþäåéò ìåôáìüñöùóç óôï ãíù-
óôéêü êüóìï ôïõ ðáéäéïý êáé åìöáíßæåôáé êáôÜ ôï ôÝëïò ôçò âñåöéêÞò
çëéêßáò (18ïò ìÞíáò Ýùò 2ï Ýôïò). Ӓ áõôü ôï óôÜäéï íïçôéêÞò áíÜðôõîçò
308 ãëùóóÜñé

ôï ðáéäß ìðïñåß íá ðáñÜãåé åóùôåñéêÜ óýìâïëá (ðíåõìáôéêÝò åéêüíåò

- ëÝîåéò) ôá ïðïßá íá áíôéðñïóùðåýïõí ôá áíôéêåßìåíá êáé ôéò ðñÜîåéò
áêüìá üôáí åßíáé áíôéëçðôéêþò áðüíôá.
Óõìâïëéêü ðáé÷íßäé: Åßíáé ôï ðáé÷íßäé óôï ïðïßï ôï ðáéäß ðáñÜãåé åóùôå-
ñéêÜ óýìâïëá (åéêüíåò, ëÝîåéò), ôá ïðïßá áíôéðñïóùðåýïõí áíôéêåßìå-
íá êáé êáôáóôÜóåéò ðïõ äåí åßíáé ðáñüíôá. Ãéá ðáñÜäåéãìá, êñáôÜ Ý-
íá ìáêñüóôåíï êïõôß êáé ðñïóðïéåßôáé üôé ìéëÜ óôï ôçëÝöùíï.
Óõììåôï÷éêüôçôá (êïõëôïýñá óõììåôï÷éêüôçôáò): Åííïïýìå ôç óõ-
íåéäçôïðïßçóç ôçò åíåñãçôéêÞò êáé äçìéïõñãéêÞò óõììåôï÷Þò üëùí óôç
äéáìüñöùóç ôùí óõíèçêþí ôçò æùÞò êáé ü÷é áðëþò ôç "óõí-äñÜóç",
ôçí êáôÜóôáóç, äçëáäÞ, "Ýëáâá ìÝñïò óå óõãêåêñéìÝíåò åíÝñãåéåò".
Øõ÷ïðáéäáãùãéêü õëéêü: Ôï õëéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åßôå ãéá ôéò åëåý-
èåñåò åßôå ãéá ôéò êáôåõèõíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ðáéäéþí ôçò
ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò.
âéâëéïãñáößá
• Bredekamp, S. & Coople C.: Êáéíïôïìßåò óôçí Ðñïó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõ-
óç: ÁíáðôõîéáêÜ êáôÜëëçëåò ðñáêôéêÝò óôá ó÷ïëéêÜ ðñïãñÜììáôá,
ÅéóáãùãÞ, åðéì. Íôïëéïðïýëïõ Å., ìåô. ÌáñêÜêç, Å, Åêä. ÅëëçíéêÜ
ÃñÜììáôá, ÁèÞíá, 1998.
• Bruner J.: Ç äéáäéêáóßá, ôçò Ðáéäåßáò, Åêä. Êáñáâßá 1964.
• De Meur A. & Staes L.: Øõ÷ïêéíçôéêÞ ÁãùãÞ êáé åðáíåêðáßäåõóç, åê-
äüóåéò Äßðôõ÷ï, ÁèÞíá 1990.
• Dohbey, H.-Spenser, M.: Ðñþôç ÁíÜãíùóç êáé ÃñáöÞ. Óõíåñãáóßá
óðéôéïý, ó÷ïëåßïõ, Åêä. ¸êöñáóç, 1998.
• Genevieve Painter Ed. D.: Ðùò èá âïçèÞóåôå ôï ðáéäß óáò í’ áíáðôõ-
÷èåß, Åêäüóåéò Êáóôáíéþôç, ÁèÞíá, 1988.
• Herbert, M.: Øõ÷ïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò ÐáéäéêÞò Çëéêßáò. Åêä. Åë-
ëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 1998.
• Hogemann, M.: Íçðéáãùãüò, Ýíá ü÷é óõíçèéóìÝíï åðÜããåëìá, åêä.
ÊïñöÞ, ÁèÞíá, 2000.
• Kamii C. êáé Devries: Ç èåùñßá ôïõ J. Piaget êáé ç Ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ,
(Ìåôáöñ. Å. ÂáóéëåéÜäïõ Å.) åêäüóåéò Äßðôõ÷ï, ÁèÞíá, 1979.
• Mayesky, M: Creative activities for young children, Delmar Publishers,
USA, 1998.
• Piaget, J.: ÓõæÞôçóç ãéá ôç äéäáóêáëßá ôùí Ìáèçìáôéêþí, ìôöñ. Í. ÑÜ-
ðôçò, ÁèÞíá 1977.
• Reble, Á.: Éóôïñßá ôçò ÐáéäáãùãéêÞò, Åêä. ÐáðáäÞìá, 1999.
• ÁíáëõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá Êýðñïõ, 1982.
• Âéâëßï äñáóôçñéïôÞôùí ãéá ôï Íçðéáãùãåßï, âéâëßï Íçðéáãùãïý,
Ðáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï, ÏÅÄÂ, ÁèÞíá 1991.
• ÂéäÜëç, Á.: Íåïôåñéêüôçôá, ÁãùãÞ êáé Ðñïó÷ïëéêÞ Çëéêßá, Åêäüóåéò
Êáóôáíéþôç, ÁèÞíá, 2000.
310 âéâëéïãñáößá

• ÂïóíéÜäïõ, Ó.: Ç Øõ÷ïëïãßá ôùí Ìáèçìáôéêþí, åêä. Gutenberg, AèÞ-

íá, 1995.
• ÂïõôóÜ, Ì.: ÐåñéâáëëïíôéêÞ ÁãùãÞ óôç ãåéôïíéÜ, ÐáñÜèõñï óôçí åê-
ðáßäåõóç ôïõ Ðáéäéïý. ô.9. 2001 ô.9. 2001. óó. 154-159.
• ÃáâáëÜ, Ë., ËáõñåíôÜêç-Ìðïýêá, Ö.: Åìðåéñßåò êáé äñáóôçñéüôçôåò
áðü ôéò ÖõóéêÝò ÅðéóôÞìåò, Åêä. Gutenberg, 1998.
• ÃÜêïõ, Å.: ÐñïáíáãíùóôéêÝò Äñáóôçñéüôçôåò. ¸êäïóç ´. Åêä. Êá-
óôáíéþôç, ÁèÞíá, 2000.
• ÃåíåéáôÜêç - Áñâáíéôßäç, Å.: ÊáèçìåñéíÝò Äñáóôçñéüôçôåò óôï Íçðéá-
ãùãåßï óôï ðëáßóéï Âéùìáôéêþí åíïôÞôùí. Åêä. Äßðôõ÷ï, ÁèÞíá 1981.
• Ãéáííéêïðïýëïõ, Á.: Áðü ôçí ÐñïáíÜãíùóç óôçí ÁíÜãíùóç, Åêä. Êá-
óôáíéþôç, ÁèÞíá, 1998.
• Ãéáííéêïðïýëïõ, Á.: Øõ÷ïëïãßá ðñïóáñìïãÞò ôïõ ðáéäéïý êáé ôïõ åíç-
ëßêïõ, Ã ´Åêäïóç, ÁèÞíá, 1985.
• ÃïõäÝëç Ì.: Øõ÷éêÞ ÕãéåéíÞ ôïõ Ðáéäéïý, ìÝñïò ´, ÁèÞíá, 1977.
• ÄáíáóÞò-ÁöåíôÜêçò, Á.: Ç åîÝëéîç ôçò ÐáéäáãùãéêÞò ÓêÝøçò,  ¸ê-
äïóç, ÁèÞíá, 1985.
• Äéáèåìáôéêü Åíéáßï Ðëáßóéï ÐñïãñÜììáôïò Óðïõäþí ãéá ôá Ìá-
èçìáôéêÜ, Ðáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï, 2001.
• Åîáñ÷Üêïò È.: ÄéäáêôéêÞ Ìáèçìáôéêþí, åêä. ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá,
1988.
• Æá÷áñåíÜêçò, Ê.Ì: ÁíôéóôáèìéóôéêÞ ÁãùãÞ, ÁèÞíá, 1991.
• Èåïäþñïõ Ä. É.: Ïé åðé÷åéñÞóåéò êáé ôá ÍïìéêÜ Ðñüóùðá ôùí Ï.Ô.Á.,
Èåóóáëïíßêç, 2001.
• ÊÜíéóôñá, Ì.: ÅéêáóôéêÜ. ô, ÅÐË, ÏÅÄÂ, ÁèÞíá, 1987.
• Êáíïíéóìüò Äéïßêçóçò êáé Ëåéôïõñãßáò ôùí Äçìïôéêþí Ðáéäéêþí
Óôáèìþí, ÁèÞíá, 1998.
• Êáíïíéóìüò Åèíéêþí Ðáéäéêþí Óôáèìþí, Åèíéêü Ôõðïãñáöåßï, Á-
èÞíá, 1959.
• Êáíïíéóìüò Ëåéôïõñãßáò Êñáôéêþí Âñåöïíçðéáêþí óôáèìþí, "áðïö.
Ã2á/ÏÉÊ.4108/88. ÖÅÊ 546/88 ô Â", ÁèÞíá, 1988.
• ÊáôÝâáò Ã.: Ç Ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ ùò Èåóìüò, ÏÅÄÂ, ÁèÞíá, 1994.
• Êáöïýóç, Ó.: Ôá ÌáèçìáôéêÜ ôùí ðáéäéþí ôçò ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò,
Óýã÷ñïíï Íçðéáãùãåßï, ô.13, ÃåíÜñçò ÖëåâÜñçò, 2000.
âéâëéïãñáößá 311
• ÊéôóáñÜò, Ã.: ÅéóáãùãÞ óôçí Ðñïó÷ïëéêÞ ÐáéäáãùãéêÞ, åêä. Ðáðá-
æÞóçò, ÁèÞíá, 1991.
• ÊéôóáñÜò, Ã.: Ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ, ÁèÞíá, 1997.
• Êüêêïôá, Ð.: Óýã÷ñïíåò Ðñïóóåããßóåéò óôç äéäáóêáëßá ôùí Öõóéêþí
Åðéóôçìþí, ÁèÞíá, 1998.
• ÊïëéÜäçò, Å.: Èåùñßåò ÌÜèçóçò êáé ÅêðáéäåõôéêÞ ÐñÜîç, ô. Á’ & Â',
ÁèÞíá, 1991.
• ÊïóìÜ, Áéê.: Éóôïñßá ôçò Ðñïó÷ïëéêÞò ÁãùãÞò, Èåóóáëïíßêç, 1985.
• ÊïõôóïõâÜíïõ Å. êáé ïìÜäá åñãáóßáò: ÌïñöÝò êáé ôñüðïé åñãáóßáò
óôï Íçðéáãùãåßï, åêäüóåéò ÏäõóóÝáò, ÁèÞíá, 1990.
• ÊïõôóïõâÜíïõ Å.: Ç èåùñßá ôïõ Piaget êáé ðáéäáãùãéêÝò åöáñìïãÝò
óôçí Ðñïó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõóç, åêäüóåéò ÏäõóóÝáò, ÁèÞíá, 1994.
• ÊïõôóïõâÜíïõ, Å. (åðéì): Èåùñßá êáé Ìåèïäïëïãßá ôçò Ðñïó÷ïëéêÞò
Åêðáßäåõóçò, åêä. ÐáôÜêç, ÁèÞíá, 1998.
• ÊïõôóïõâÜíïõ, Å. & ÏìÜäá Åñãáóßáò: Ïé êïéíùíéêÝò ÅðéóôÞìåò óôçí
Ðñïó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõóç. Åêä. ÏäõóóÝáò, ÁèÞíá, 1999.
• ÊïõôóïõâÜíïõ, Å.: Ç ãëùóóéêÞ áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý ôçò Ðñïó÷ïëé-
êÞò çëéêßáò. Åêä. ÏäõóóÝáò, ÁèÞíá, 1991.
• ÊïõôóïõâÜíïõ. Å. Äñáóôçñéüôçôåò ãéá ôçí áíÜðôõîç ìáèçìáôéêþí
åííïéþí óôï Íçðéáãùãåßï, Óýã÷ñïíï Íçðéáãùãåßï, ô.13, ÃåíÜñçò
ÖëåâÜñçò, 2000.
• ÊñáóóÜò Ó.: Ç ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç êáé ç óçìáóßá ôçò óôç äéáäé-
êáóßá åðáããåëìáôéêÞò áíÜðôõîçò ôïõ áôüìïõ- Äéåñåýíçóç ôùí èÝóåùí
ôùí åêðáéäåõôéêþí (ãåíéêÞò êáé åéäéêÞò áãùãÞò), ÄéðëùìáôéêÞ åñãáóßá
ãéá ôï ÌÄÅ, ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ, ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí, ÁèÞíá, 2001.
• ÊñÝôóïõ, Á.: Ðñüôáóç ãéá åâäïìáäéáßï Ðñüãñáììá åñãáóßáò óôï Íç-
ðéáãùãåßï, Óýã÷ñïíï Íçðéáãùãåßï, 2001 ô. 2ï.
• Êñßâáò, Ó..: ÐáéäáãùãéêÞ ÅðéóôÞìç: ÂáóéêÞ ÈåìáôéêÞ, Åêä. Guten-
berg, 1997.
• Êõñéáæïðïýëïõ - ÂáëçíÜêç Ð.: ÍçðéáãùãéêÞ, ôüìïò 1, 2, 3, åêäüóåéò
áöïé ÂëÜóóç, 1977.
• Êõñßäçò, Á.: Ìéá êïéíùíéïëïãéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ðñïó÷ïëéêÞò åê-
ðáßäåõóçò, åêä. Áöþí Êõñéáêßäç, Èåóóáëïíßêç, 1996.
• ËåïíôáñÞ, Á.: Áõôïáíôßëçøç, ´Åêä., Åêä. ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá,
ÁèÞíá, 1998.
312 âéâëéïãñáößá

• Ìáíïýóïõ, Ê.: Ìéá åéóáãùãÞ óôçí ÐåñéâáëëïíôéêÞ ÁãùãÞ ÐáñÜèõ-

ñï óôçí åêðáßäåõóç ôïõ Ðáéäéïý. ô.9. (2001) ó. 152-153.
• Ìáôóáããïýñáò, Ç: Èåùñßá êáé ÐñÜîç ôçò Äéäáóêáëßáò, ô.Á., Èåùñßá
ôçò Äéäáóêáëßáò, Ç ðñïóùðéêÞ èåùñßá ùò ðëáßóéï Óôï÷áóôéêï - êñé-
ôéêÞò áíÜëõóçò, åêä. Gutenberg, ÁèÞíá, 1998.
• Ìáôóáããïýñáò, Ç: Ç åîÝëéîç ôçò ÄéäáêôéêÞò, ÅðéóôçìïíéêÞ èåþñçóç,
åêä. Gutenberg, ÁèÞíá, 1995.
• ÌáíôæáíÜò Ð.: PESTALOZZI. ÆùÞ - Ýñãï - ÐáéäáãùãéêÝò éäÝåò, åêäü-
óåéò Ãñçãüñç, ÁèÞíá, 1993.
• Ìïíôåóóüñé Ì.: Èåìåëéþäåéò Áñ÷Ýò êáé ÉäÝåò óôçí ÐáéäáãùãéêÞ, åê-
äüóåéò Ïßêïò Áöþí Êõñéáêßäç, Èåóóáëïíßêç, 1983.
• ÍéêïëáêÜêç Ì.: Äõóêïëßåò êáôáíüçóçò ôçò Ýííïéáò ôïõ áñéèìïý áðü
ôá ðáéäéÜ ôçò Á' ôÜîçò ôïõ Äçìïôéêïý (Ýñåõíá), ÐñáêôéêÜ 16ïõ Óõíå-
äñßïõ ôçò ÅëëçíéêÞò ÌáèçìáôéêÞò Åôáéñåßáò, ËÜñéóá, 1999.
• ÍéêïëÜïõ - ÊïõñêÜêç Å.: ÇìåñÞóéåò ðñïãñáììáôéóìÝíåò äñáóôçñéü-
ôçôåò ãéá ôï Íçðéáãùãåßï, åêäüóåéò Gutenberg, ÁèÞíá, 1993.
• Íôïëéïðïýëïõ Å.: Óýã÷ñïíá ÐñïãñÜììáôá ãéá ÐéáäéÜ Ðñïó÷ïëéêÞ Ç-
ëéêßáò, åêä. ÔõðùèÞôù-Ã. Äáñäáíüò, ÁèÞíá, 2000.
• Íôïëéïðïýëïõ Å.: Óýã÷ñïíá ÐñïãñÜììáôá ãéá ÐáéäéÜ Ðñïó÷ïëéêÞò
Çëéêßáò, ÔõðùèÞôù-Ãéþñãïò Äáñäáíüò, ÁèÞíá, 2000.
• Íôïëéïðïýëïõ, Å.: Óýã÷ñïíåò ÔÜóåéò ôçò Ðñïó÷ïëéêÞò ÁãùãÞò. Åêä.
ÔõðùèÞôù, ÁèÞíá, 1999.
• Ïé ÌåãÜëïé Ðáéäáãùãïß, åêäüóåéò ÃëÜñïò, ÁèÞíá, 1983.
• ÐáíôáæÞò Ó.: Ç ÐáéäáãùãéêÞ êáé ôï Ðáé÷íßäé - Áíôéêåßìåíï óôï ×þñï
ôïõ Íçðéáãùãåßïõ, åêäüóåéò Gutenberg, ÁèÞíá, 1997.
• ÐáíôáæÞò, Ó.: Ó÷ïëéêÞ ðñïåôïéìáóßá óôï Íçðéáãùãåßï, Óýã÷ñïíï Íç-
ðéáãùãåßï, ô. 21, 2001, ó. 7-11.
• Ðáñáóêåõüðïõëïò, É.: ÅîåëéêôéêÞ øõ÷ïëïãßá. 2ïò Ôüìïò, ÁèÞíá,
1985.
• Ðáñáóêåõüðïõëïò, É. & ×áñáëáìðüðïõëïõ, É.: Øõ÷ïëïãßá áôïìéêþí
äéáöïñþí, ÁèÞíá, 1974.
• Ðåñéïäéêü "Óýã÷ñïíï Íçðéáãùãåßï" Ôåý÷ïò 21. 2001.
• ÐéÜíïõ, Á.: ÐáéäáãùãéêÝò ÐñáêôéêÝò Óôïí Ðáéäéêü óôáèìü, ÉùÜííéíá,
1993.
âéâëéïãñáößá 313
• ÐïõëÞ, Á. & Ôóéñþíç, Í.: Äñáóôçñéüôçôåò ãíùñéìßáò ìå ôá ãñÜììáôá
Óýã÷ñïíï Íçðéáãùãåßï, 2001, ô. 19, ó. 53-57.
• ÑÜðôçò, Á. - ÑÜðôç, Á.: ÐëçñïöïñéêÞ êáé Åêðáßäåõóç, ÁèÞíá, 1999.
• ÑÜôóéêáò, Ä.: Ç åéêüíá ùò ìÝóï åðéêïéíùíßáò êáé ìÜèçóçò, Óýã÷ñïíï
Íçðéáãùãåßï, 2001, ô. 19, ó. 62-63.
• ÓÝîôïõ Ð.: Äñáìáôïðïßçóç, Ôï âéâëßï ôïõ Ðáéäáãùãïý-Åìøõ÷ùôÞ,
Åêä. Êáóôáíéþôç, ÁèÞíá, 2000.
• Óêïýñá, Á (Åðéì.): ÁíÜãíùóç êáé ÃñáöÞ Ôüìïé: É &ÉÉ & ÉÉÉ. ÏÅÄÂ,
1998.
• Óêïýñá, Á. (Åðéì.): Ôï ðáéäß êáé ç ÃñáöÞ ÁÐÈ-ÏÅÄÂ, 1998.
• ÓôåëÜêçò, Í.: Ðáßæù óçìáßíåé ìáèáßíù. ÐáñÜèõñï óôçí åêðáßäåõóç
ôïõ Ðáéäéïý, ô. 9, ÁèÞíá, 2001.
• ÓôåëÜêçò, Í.: ÐÜù ó÷ïëåßï.. èÝëù íá ìÜèù íá äéáâÜæù ìüíïò êáé íá
ãñÜöù üðùò ïé ìåãÜëïé. ÐáñÜèõñï óôçí åêðáßäåõóç ôïõ Ðáéäéïý, ô. 6,
2001.
• ÓôåëÜêçò, Í.: ÐïôÝ äåí åßíáé íùñßò ãéá ãñÜøéìï êáé äéÜâáóìá. üðùò
ïé ìåãÜëïé, ÐáñÜèõñï óôçí åêðáßäåõóç ôïõ Ðáéäéïý, ô. 5, 2001.
• ÔÜöá, Å.: ÁíÜãíùóç êáé ÃñáöÞ óôçí Ðñïó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõóç. Åëëç-
íéêÜ ÃñÜììáôá, ÁèÞíá, 2001á.
• ÔÜöá, Å.: Ç áíÜäõóç ôçò áíÜãíùóçò êáé ôçò ãñáöÞò óôá ðáéäéÜò ôçò
ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò, Ï ñüëïò ôùí ðáéäáãùãþí, Óýã÷ñïíï Íçðéáãù-
ãåßï, ô. 21, 2001, ó. 12-19.
• Ôñéëéáíüò, Á: Ìåèïäïëïãßá ôçò Óýã÷ñïíçò Äéäáóêáëßáò, ôïì. Á´ + ´,
Êáéíïôüìåò åðéóôçìïíéêÝò ðñïóåããßóåéò óôç ÄéäáêôéêÞ ÐñÜîç,
ÁèÞíá, 1998.
• Ôóáïýóç, Ä.: Ç êïéíùíßá ôïõ áíèñþðïõ. Eêä. Gutenberg, ÁèÞíá,
1987.
• ÔóéáíôæÞ Ì.-Ó.: ÅöáñìïóìÝíç ÐáéäáãùãéêÞ óôá ÐáéäéÜ Ðñïó÷ïëéêÞò
Çëéêßáò, åêä. Gutenberg, ÁèÞíá, 2000.
• ÖÅÊ. 93/19-02-1999. Áñéèì. à 1 /58. Ðñüãñáììá Óðïõäþí ôçò Íåï-
åëëçíéêÞò Ãëþóóáò óôçí Ðñï-ÄçìïôéêÞ Åêðáßäåõóç-Íçðéáãùãåßï-
Äçìïôéêü.
ÅíÝñãåéá 2.3.2 «ÁíÜðôõîç ôùí Ô.Å.Å. êáé Ó.Å.Ê.»
ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ
ÓôáìÜôçò Áëá÷éþôçò
ÊáèçãçôÞò ÃåíåôéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ðáôñþí
Ðñüåäñïò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ

¸ñãï: «Âéâëßá Ô.Å.Å.»

Åðéóôçìïíéêüò õðåýèõíïò ôïõ ¸ñãïõ
Ãåþñãéïò Âïýôóéíïò
Óýìâïõëïò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ
Õðåýèõíïò ôïõ ÔïìÝá Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò
Ìáôßíá ÓôÜððá, Ïäïíôßáôñïò
ÐÜñåäñïò å.è. ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ