ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
Μανόλης Αναγνωστάκης

Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ο Στόχος (1970). Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα,
που η έκδοσή τους αποτέλεσε την πρώτη πράξη ομαδικής δημόσιας αντίστασης των
πνευματικών ανθρώπων κατά της δικτατορίας. Είναι ποίημα πολιτικό, όπως εξάλλου και πολλά
άλλα ποιήματα του Αναγνωστάκη, και απηχεί την πολιτική και κοινωνική κατάσταση από τη
μετακατοχική περίοδο και τη στρατιωτική δικτατορία.

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- 1

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.
Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από
τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.
5.' Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε
Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,
'Οσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε
Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,
Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες
10. Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα
οι ίδιοι στα παιδιά τους
Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα
'Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών
-εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται-
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως
-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-

'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής2

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές

Η Ελλάς των Ελλήνων.3

Ερωτήσεις του εγχειριδίου

1. Το ποίημα κινείται σε δυο χρονικά επίπεδα (το παρόν και τo παρελθόν) με επίκεντρο
την oδό Αιγύπτου. Το επίπεδο του παρόντος διαγράφεται πιο ρητά, ενώ το επίπεδο του
παρελθόντος συνάγεται έμμεσα κατά τη διαδρομή του ποιήματος. Με βάση τους
υπαινιγμούς που γίνονται και τις αντιθέσεις προς το παρόν, προσπαθήστε να
ανασυνθέσετε την εικόνα του παρελθόντος
2. Το ποίημα κινείται επίσης σε δυο νοηματικά επίπεδα. Το πρώτο διακρίνεται εύκολα
με μια πρώτη ανάγνωση. Ποιο είναι το δεύτερο στο οποίο στοχεύει το ποίημα; (Μερικοί
στην ανάλυση δεν κατανοούν τα δύο επίπεδα, οπότε μιλούν για την οικονομική και τουριστική ανάπτυξη
κατά την περίοδο της δικτατορίας και τη συνακόλουθη αδιαφορία των Ελλήνων για την πολιτική
κατάσταση.)
_____________________________
1. Ο στίχος βρίσκεται και στο ποίημα Πόλεμος, που γράφτηκε το 1941 (όταν ο ποιητής ήταν μόλις 16 ετών.):
.Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- τα κορίτσια κοκαλιασμένα περιμένανε απ' ώρα τον Ισπανό με τα
τσιγαρόχαρτα.
2. Ο Γιώργος Σεφέρης.
3. Υπαινίσσεται το σύνθημα της στρατιωτικής δικτατορίας: Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών
Μανόλης Αναγνωστάκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

(Θεσσαλονίκη: υπονοείται όλη η Ελλάδα. 1969: Η δικτατορία των συνταγματαρχών -

χούντα- κράτησε από το 1967 ως το 1974. Το μ.Χ. ειρωνικά: τόσα χρόνια μ.Χ. κι εμείς,
χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία προ Χριστού, έχουμε δικτατορία!)

Στην οδό Αιγύπτου - πρώτη πάροδος δεξιά-

(κοίτα τα ίδια λόγια στο ποίημα - γραμμένο την Κατοχή. 'Αρα, στην Ελλάδα, τον καιρό της
Κατοχής, τα κορίτσια (σωματεμπορία) περίμεναν τον Ισπανό με τα απαγορευμένα
τσιγαρόχαρτα, πράξεις ατιμίας γίνονταν στα κατώτατα στρώματα της κοινωνίας, ενώ:

Tώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών- Τουριστικά γραφεία και

πρακτορεία μεταναστεύσεως.
(κυριολεκτικά, έχουμε τράπεζες και τουρισμό, αλλά και μετανάστευση των Ελλήνων.
Μεταφορικά όμως, σε δεύτερο νοηματικό επίπεδο, υψώνεται: μεγαλοπρεπής η δικτατορία
μεταφέρει τις άνομες συναλλαγές στα μέγαρα της κυβέρνησης της χώρας, αφού οι πιο
παράνομοι είναι οι δικτάτορες, που κατέλαβαν τη εξουσία με τη βία. Μεταναστεύουν οι
δημοκρατικοί ΄Ελληνες και εξυπηρετούνται οι ξένοι και τα συμφέροντά των.)

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.
(Στο πρώτο επίπεδο νομίζει κανένας πως όλοι πλούτισαν και πραγματοποίησαν το όνειρό
τους να αγοράσουν αυτοκίνητο. Στο δεύτερο όμως επίπεδο τροχοφόρα: στη δικτατορία τα
τανκς).

Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε Τώρα πια δε γελούν,
δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,
( Αυτοί που ήταν παιδιά τον καιρό της Κατοχής 1940-44, η γενιά του Αναγνωστάκη, τώρα
στη δικτατορία είναι ήδη μεγάλοι. Αν συγκρίνετε τον καιρό της Κατοχής με τον καιρό της
δικτατορίας, η δικτατορία είναι χειρότερη, γιατί τότε μπορούσαν να γελάσουν και είχαν
εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο, έκαμναν μυστικές οργανώσεις, κάτι που τώρα δεν
μπορούν.)

'Οσα επιζήσαν, εννοείται , γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε Πλημμύρες,
καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,
(Από την Κατοχή, αντίσταση κι ύστερα ακολούθησαν πολλά κακά, κυριολεκτικά
αρρώστιες , μεταφορικά σε δεύτερο επίπεδο ο εμφύλιος (από λιμού, λοιμού, σεισμού,
καταποντισμού, πυρός, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου, λέει ο ιερέας
στην ευχή,) και η χούντα= θωρακισμένοι στρατιώτες.)

θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες 10. Δεν έχει σημασία
τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα οι ίδιοι στα παιδιά τους Ελπίζοντας
πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα ' Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή
στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.
Δηλαδή: η κατάσταση στην Ελλάδα από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1914-18) και εξής
χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται με τα χρόνια.. Μικρασιατική 1922, δικτατορία Μεταξά
1936, Κατοχή 1940-44, εμφύλιος 44-45. Μένει η ελπίδα για το καλύτερο. (Ως εδώ
τελειώνει η παρένθεση με την αναφορά στα παρελθόντα.)
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών -εγώ
συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται-
'(Ολοι συναλλάσσονται με τη δικτοτορία , ξεπουλιούνται συνειδήσεις , εξαγοράζονται
άνθρωποι.)

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς

μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-
Η μετανάστευση των δημοκρατών Ελλήνων. Οι περισσότεροι φεύγουν μη ανεχόμενοι τη
διτατορία.

'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής

Ο Σεφέρης έγραφε τον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά τους πιο πάνω στίχους. Όπου και
να ταξιδέψω μέσα στην Ελλάδα, γράφει το ποίημα του Σεφέρη. Μερικοί υποστηρίζουν ότι
όπου και να ταξιδέψει στο εξωτερικό ο ποιητής βλέπει Έλληνες που εγκατέλειψαν την
Ελλάδα και δεν επιστρέφουν να πολεμήσουν εναντίον της χούντας. Είναι όμως σωστό;
Αφού το ποίημα του Σεφέρη αναφέρεται σε ταξίδια στο εσωτερικό και δεύτερο, αν ταξίδευε
κι ο Αναγνωστάκης στο εξωτερικό κατά τη δικτατορία τι διαφέρει από αυτούς που
κατηγορεί ότι εγκατέλειψαν την Ελλάδα;

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές Η Ελλάς των
Ελλήνων.
Τα νησιά κατάντησαν στρατόπεδα συγκεντρώσεων, τα ανακριτικά γραφεία της ΕΣΑ ήταν
χώροι βασανιστηρίων, γραφεία μπορεί να είναι και τα ταξιδιωτικά, με τη σημασία του
στέλλουν σε εξορία τους δημοκρατικούς πολίτες, oι δικτάτορες εκμεταλλεύονταν το
θρησκευτικό αίσθημα, μαζί τους είχε συνεργαστεί ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος.. Η
Ελλάς των Ελλήνων Χριστιανών, όπως ήταν το έμβλημα της Χούντας, κατάντησε Ελλάδα
των ανθελλήνων δικτατόρων, αφού οι πραγματικοί 'Ελληνες ή φυλακίζονταν ή
μετανάστευαν. Αυτή δεν είναι η Ελλάδα των Ελλήνων, αφού έχει μετατραπεί στο αντίθετό
της.