You are on page 1of 14
@osINweWema pecempree CENTRAL ORGANE Nriso de INTERLINGUE (0c) ae is aaa Rhames INTERLINGUISTICA LI_UuIT NATIONES Secua Waurice Honoré in LE WONDE (Paris), li francese textus che Ii Unit Nationes es tro sovente pur jargon, 111 es plen de erras, contra ortogratie, « wis-paroles es usat in 1i traductiones, In plu, multe francese textus es aachin-scrit sin un sol accentu. Ui autor di que raturaluen 1; diversit’ del lingues es un eal cose che li unit natio- nes, divarsitd quel 1i delegate de Britannia qualificat quan un "regrettabil necessita*. Por Kaurice Honoré 11 male veni del abandon del francese lingue quae diplomatic lingua. Un sol Mingue vell essor desirabil e ti lingue vell dever esser 1i frances Noi ne posse aprobar ti conclusion nationalistic, Walgré to, 1i articul in question es tre interessant ¢ li exemples dat de su autor (aistraductet frases @ incorecte paro- Jes)es aax asusant quande ili ne es simplicaen lanentabil. G.Aguiré, Paris MODERNE TERMINOS TRADUCTET IN LATIN Li rewe "Monde", de Paris publica lu sequent (6 sept. 1940) "Latin, oficial idiosa de Vatican, es obligat evoluer con li besones actual @ it ne #3 sempre facil exprasser in ti worit lingue i max sodeme notiones, Tasen i secreta- riatu del Sant Sode prove quelevez con felicie trovar in su dict ionariue corespondent latin expressiones por traducter: + Atonic boabe: Globus atomica vi displodens + Radio: Nuntiun par aetherias undss issue = Conunist: Aequandorua bonorue fautor Autometarius covinus ignivonus. (It es: carre de guerre autonobil lansant foy) Fe interessant, ti aproxiaativ circumlocutiones latin, aa noi ne vide qualeen tal definitiones vag ¢ mee fals (Un tank ne lansa foy !), voll esser usat in 1i current vive vice 1i paroles international. Nequo plu bon desonstra 1i inpossibilita user latin quan opulari L.1., salgré 1i suposition de multe persones. FREQUENTIE DEL LITTERES IN NATIONAL LINGUES Seeun Didot-Sott in de 1947, p.2360, 11 max frequent litteres, e li general frequentic del vocales os resp, 1i sequentes Francese E-S-I-R-A-T-N-U-L- 45% (vocales) Nostre colaborator 6. Aguiné de Paris Anglese E-S-D-NT-H-Y- 40 ha anc serchat 1i san frequentie in 1i 3 lin- German £ -U- BE ques constructet sequen Russ O-A-N-I-S-E-T-V- 43% Esperanto A-0-J-£-t. - aad Ttalian E-1-AO-R-L-N-T- 46 2 Ido Ael-£-0-L-H 46% Hispan E-A-D-S-1-R-W-L- 48 Intel. E-S-A-I-L-O-N-T- 4h {Ss textu quel servit al axperientie de nostre colzborator es li fasose "Praga sur A- Cropolis, de Renan, aa noi deve far remarcar que ti textu contene exceptionalaen aulte Plurales. jo explica que 1i duesia wax frequent littere in Espo es Q, in Ido J, in Int, §. fa sion prende un textu con li frequentie ordinari del Plurales, 1i S por Interl., for Ido va devenir ainu abundant. Forsan alcun letor va controlar ti proportiones, ~The Li LINGUE FILOSOFIC e li SCIENTIE 4 articul, quel Cosa. consacrat a Universel, un nov lingue fi- losofic, in su nro de april 1949,ne ha trovat 1i aprobation de Sr. Decorais, su autor, quel responde nos in su revue subtitulat per li otto: *Por 11 pace universal per Ii Lingue!* Noi dubita que Ii "universal pace va avansar de un sol gill ine- tre per un Hingue quel nequi coaprends sur nostre terra! E taa plu desfacil a studiar que su autor ne da un sol textu in ti Dingue. In 11 aro 3 de su revue 11 informa nos que tal textus va venir "in lor hora si Deo vole it® !11. Sr Decorais es un plesent jocator | Qui © quo inpedi le dar nos strax alninu J lineas de su "Universel® sin invocar li per- sission de Deo ? I] continua vice to long listes de paroles in quel terminos ja conosset sur li tot terra es viceat de formationes incosprensibil e ae inpronunciabil. Taleen polynerie devani esenoxiceswoe; posologie: grasofrastia; pol oayelite: daitulostinglai; polygaa: esunetrok. Telnen ad-infinit | Sr Decormis eafasa soupre li caractere scientic de su creation. Esque il suposi que li scientistes va abandonar 1i roles scientic ja internat ional e revaptisar omne notiones secun li lexico inventet de le 7 Ti idé es vermen absurde. ad-plu ne existe un sol de ti paroles imaginat de quel on ne vell posser contestar li logica # 1i formation "scientie® fam in realita omnes es composit ex li fantasie del autor, @ su logica ne es necessinen ti del altres. To explica pro quo inter 11 sistema filosofic RO, del Aserican Foster (vide osu. 1934, p. 5) @ ti de Sr Decorsis ne un sol parol coincide ! In Universel, por exemple un "pince universelle" os *scienticaen rowinat bineetona, pro que xt deve sig- nificar li totalité, aa to ne inpedi Le nominar su lingue Universel secun 11 old e par- tu conosset vocabul quel i] desdigna in su vocabularive '. I! decide que un pinsel deve esser format de pill («crine) + on (sinstrumont) « pillon, quo seabla nos tre discussi- bil, nam un brosse @ un cura-bot rtes_ex ceines ! Qn vide li cont inui possibil confusiones # casus de dubitas. Sr. Decorais apoya se sempre sur li grec. Ha just Ii paroles international quel il re- jetta in supra es grec, ma ne tis quel i] ha inventett In 11 saa caderne de su rewe, Sr Decorais responde a nostre articul de april, Noi a- tendat su justificationes, aa 11 tace completaen pri li long objectiones foraulat con- tra su metode de labor, Vice dar nos alainu un explication pri su false scientie, il critica Interlingue (Occidental) pro que "it ignora li historie de! calendare* e noai- na "per erra” 1i J-esia sansu septeabre ! Ti inventores de lingues filosotic dubita pri nequo si ili pensa haver 1i potentie corecter un custom universal desde plur secules. Ti nomines de mensu es evidentenen criticabil, aa ili existe ¢ es usat partu. Tis, quel Sr. Decormis proposi,evoca ancor plu ault criticas. For exeaple derian (-april), quel il forma con dé (+ 4esiu littere), de r (disinution de 30 dies) e de ian («fraction de teapor), es un bell exemple de pseudo-scientie, nae logicnen derian posse significar 1i 4-esia annu o semane, 0 minute, quoles es anc fractiones de texpor. Hodie april have 30 dies, a con 1i reforme projectet del calendare it posse haver desan 3] dies ¢ tande de- ‘tian va haver un false signification ! Pos har citat 6 lineas in Interlingue, Sr. Decorais rasarca que il coaprende of pro que "to es un coruptet franceset !, © il questiona: "ma li Gereanes, li SI, - 15 - Arabes, Ii Chineses, quo ii va coaprander 7" In oane casus, car Senior, plu aulte quae in vostre "Universel* in quel chascun parol ©: egaluen incomprensibil a one popules, un enigea tae bon por 11 Orientales quan por 11 Occidentales. Wa 11 povritd del unes ne constitue un richesse por 1i altres. i fun- Ganental arra del inventores del Lingues filosofic es creder que un lingue auxiliari os tam plu util al homanité que null popu! comprende alquo in it, Li sucie quel Sr. Decorais sonstra por 11 Germanes, por 1i*Tudesquest os anusant, oa nol recive just un revue de Minchen "Der Weltstaat" de septendre 1949, quel publica un Serie de articules pri li question del Lingue international, sub 1i signatura de Joe ‘eydacker, Ti revue *tudesquet aonstra Just 11 opinion contrari a ti de Sr Decorsis Taudante nostre Interlingue haver 1i *Allgeweinverstandl ichkeit® (conprensibilita naral), it publica un litt articul in Interlingue e sin traduction geraan (!), decia. ante que to "no es necesse por nostre gerean letores (11!)", £ racontante Ii’ evolution del LI. do 1629 2 1895 it atribue 1i final fiasco de Volapak, quel havet un alllion de adherentes in 1889, a su "absolute Unverstand] ichkeit ohne #érterbuch® (absolut incoe- prensibilitd sin lexico®. Vi 11 stncer opinion del Germanes « probabilmen del altro po- bules. € tenon Volapik contenet ci e ta quelc paroles reconossibil, durante que Sr. Decormis cuida enfasar que paroles de su lingue es nov @ coapletaen inventet | It es ragretabil que 1i experienties servi a noquo e que senpre li san ilusiones ree asco periodicnen. Expenser su talente @ su soni por iaposir tal absurde solutiones es un non-sense quande 11 Lingue international just atinge su final evolution sur 11 base del naturalita. Ric Berger - Mi narita es tam spamiaci que ella fa mi cravattes in su old robes, = To es nequo: i mi fa robas ex mi old cravattes..! -- Consentit. Si vu posse decider ai marita coaprar un aspirator por 1f polve, yo da vos un recospensa. + 116 ~ Li ,.MORTE-PUNCTU" de Interlinque! In response al lon articul (vide Cosa. nro 142, deceadre 1946), auel mostre revue consacrat a sv projecte de Lin- que Internacional, Sr, Canpo Lins de Lisboa publica in 11 ultie caderne de su Libre 1i sequent paragrafes quel noi rwproducte per fotografie procede, oor dar in san tempor & impraticAbil, perque, donata la sua orientacion lingifstica e lo puncto_morto a que Occidental ha arrivato, la sua Academia rejectaria sistemat camente totas las proposiciones que, in harmonia con la nostra tendéncia, nos presentssemos. Basta, pro arrivarmos a esta conviccion, la atitude agres- siva que «Cosmoglotta ha prendito contra Sr. Schild €, per repercussion, contra me, lo que ion sembla esser uno bono método pro evitar la division de lo movimento interlingii{stico pro la naturalitate, Lo con que, per mia parte, ego poteria contribuir pro Ja amelioracion de Occidental, ¢ precisamente lo mio projecto. Se in ele ha qualcunque cosa que sea profitibil a lo Occidental, nihil pote impedir- -lo que la aproprie ¢ use. Non & lo Occidental uno sistema rigido como Io Esperanto € dunquenon seria impossibil que un speciaan del idioaa de Sr Lima. una concepcion tan radical de fo que deba esser a naturalitate de fa L. 1, in grande parte lo de- bemos a lo impulso que habemos recebito de to spirito mais fulgurante de inter totos los occiden- talistas. Non lasciaré jamais de memorar-me de la sua criteriosa intervencion, honorando-me con fas suas objecciones a unoarticulo mio, publicato in «Novialiste», in uno tempo in que ego staba ancora dominato per uno stricto squematismo, impedititive de quaicunque vero progresso in la via de la naturalitate. Esse ovcidentalista, pro qui ho habito sempre una grande admiracion e profundo respecto ha essito lo Sr. Edgar de Wahl. E eredo bene que ha essito ele qui me ha aperto lo vero camino. E non ignoramos, totos los que pugna- mos per fa naturalitate in la L.I., fo que Occidental representa como valioso labor denrecursor. Simpli- esso venisse a arrivar, bene que, per lo modo como lo mio projecto haessito condemnato cin ti= mine» non habesse essito probabil. Ms, se habemos cemente lo que reclamamos & que non pare a médio de la marcha e habia la audicia de prosse- guir-la usaue to fine. Si un suposition apare injust e contrary al varitA it es ti, quel Sr Lina formula contra nostre Acadenie, Li inau- ‘erabil discussiones « decisionas de ti ultin 7 annus, includet tis dal interisari Academie, vall slenar un gross bre, © ancor hodie Ii lingua avolue chascun ver quande un adaptation prova essar nacease. {i advornia *sistenati- canerte’, usat de Sr Lisa es donc un pur imaginari e aon nalevolect wwalification, I! es exacte qua nostra Linive 3 talaen conceptat que neauo inpedi it apropriar se un Tamelioracion". Ma resta a discusser ea pruvar que 1i mum rose ¢ tedant finales par -, 11 suprassion dal pronoings personal ante 11 varbes (habeses vice oi hava, 1) grana- {ical getare por 1i non-senuat antes, e multe altre trates rvel es facil por dissanos « desfacil por omne altre popu- las, it rasta 2 saver esaue oane {i darticulariths sud-romanic coastitue verses analiorationss por nastre [ater! ioge Fersuadet pri li contrarie quande roi constata ave 11 Interlingua de IALA, cratt pos un winuciose trques sy) te international, (x re soleen hiscan ') fa arivat a] san rvsultates, ori {i puoetus, quam nostra Interlingue. £ sro que IALA tasat su laboras sur 11 wax grande naturaliti, ot pansa que concarnent, i naturalit8 001 posse prendar quan aodelle Interlingua de LALA praferatnan a INTERNACIONAL, de uel Ti aonioe es solnen un atiquatte ne coraspondert al contenete Internacional de Sr Liga ne as plu natural quan nostre Interlingue, it es solaer glu hispan. 4 tls quel parla anglese, 11 wax axpardat Tine sur Ii terra, 11 acorde del adjective « dal articul in Bi, genere «in cvsare, apare guna un complication inutil por li conprension # sor wsation activ del V Tinque. it as sew attonant que on proposi quae lingua international un projecte plu complicat quae wn Ringue national ', con 1i pratexte far itfaax natural, ‘Sin raceneusar Ii Genorstration al roi dat ante vr amo ort Internacional, not ne posse inpedir nos constatar put licwen que in su Libre Sr Liga oe cita un sol de nostra objactionss « ne responde a ue aol critica contra su con- captionss, dorante que noi studiat detalliateen su idfs con milte citationes. 11 contenta se de ti raspanse evasiy. Yagressivith!", Un procade de discussion vermer tro facil, © anc un argusent facil a retorsir, nam 11 tot prefacie du Sr Lima os a bell sxonple de *agressivith® vars 1i alire sistemas ' Noi ne oblivia que ante apen 10 annus Sr Lisa con oomiction laborat por Movial, ex quel Os Nabi traat Ie, qean il salf confrsa it. Ti neofites del caturalitd "intograle® os astonant ' Apan surtit’ dal deai-artificialith sersi a Oe- ‘identalistes (hodie Interlingoistes) ili posi se quam championes del varitabil interlingve, costulante 1! saterali- ta de Lor Lingoe national « me ti de un altre land, £ si noi rvsconde, o plutest have 1i avdacie resiender 2 lor pos- tulationes, lf qualifica nos quan "agressix® | Li *bono aetodo*, secon ili, consiste in acceptar com cludat ecules in silesti lor exigentios sat ional. Pri 11 polemica con sr. Schild, noi fa reaarcar oop it asset cousat precipve dal duplicitd de ti autor auel directe cursus ou Esporte in san teapor gue il criticat aos in 1i neice del naturaliti, dupante ees pri su var comictio as . Wo! as stupefat vider Sr Lien considerar ti duplic agente quae su alliate ! Rie Berger sin CELEBRE PICTURAS: MARAT Poc artistes havet un vive tae stormose quae li francesa pictor David. Pos har as- sot 1i "prin Pictoe® del Rey Lovis XVI de- capitat in 1793, David devenit 1i grand a- ico del Revolutionarios wom ti de Marat @ de Robespierre, Ti activité politic ne dininuet su production artistic. In contra- ri, nan durante 13 "Terrore® il functionat quas "Director del Artes" ¢ pictet aulte portretes, inter altres li portrate de Marat assassinat in su banivore, Marat, grand provisor del scafot, esset baniante se quande un yun fenina, Charlotte Corday, indignat de su nuaerose politic crimines, penetrat in su hea con li pretex- te subaisser le un petition, e punialat le. Li heroic yun feming esset decapitat pos un ordon de Robespierre quele dies plu tard, Li *Convantion*, 11 francese quvernanent del epoca, chargoat David ‘transnisser al fo- tur ganarationes 1i trates dol sartirot, quan scrit Ii decision oficial. David pensat que ti labor de piction esset facil pro que Li precedent die il hat just visitat Herat quel recoptet le in su balnuore in quel 11 Tribuno restat soventa pro un aaladie lepro- Se del pelle. David picte li cadavee secun *raturat, aa dovat vernisser it por iapedir un rapid putrefaction debit a ti maladie. Li tot pictura es simplic, tragic, emoent per su "nuditd". It es ver que nostro re- roduction in supra es solaen un parte del pictura: sur li originale, in dextre, erecte se Charlotte Corday con 1i puniale in 1i manu. Ti pictura es hodie in Bruxelles pro 1i sequent rason: In 1815, pos 14 retorne del "Bourbons in Francia, David,tinent que 1i reyalistes postula 11 destruction del cictura, covrit ti-ci per un vernisse de corusse ante de- barter 2 Gelsia u il volet exilar se, Li doaneros credat que to esset un nov blanc to- ale 6 lassat it assar. Arivat in Bruxelles, David hastat devernissar su toale Ii Pletura reaoarit. ‘lu tard 1i descendente de David donat li pictura salvat al cité de Bruxelles vor eersiar it har protectet 1i grand artist francese, Li assassination havet atroce consequenties, Li chefes revolutionarios credent lor {ive ane in dangere, arestat {nnuaerabil citeanes quel ili condasnat esser decapitat. Li Terrore provocat finalaen li indignation del popul. Li 9 therridor li soderates suc- cessat reprender e arestat Yobespierre quel devet prender 1i via dal scafot. David.qvel ssset su atico @ su grand auxiliator, evitat tre poc sequer le sur 1i "guillotine 11 esset ductet in srison v un de su eleves aportat le colores e un toale por peraisser Ne havent altee sodelles, David sisplicasn fat su propri cortrete svan un Seequl, @ un chef-ovre nascot ta. To es un dal wax bell portrates quel on concsse, Li artist havet un captivant fisionomie benque un accident hat fat deviar su Jabie, quo Gat le un pine un oc aocace quel certesen re esset in su caracters. Ric Berver. Fo. 115. — vavio. — manar (Musée de Brunclies) +18. Harnonie e bon entende reye inter ii studiantes quelee practica 11 filosofie del noman fraternita. Super li portale del International Dom (International House) Je New York, on posse leer li sequent inscrition : "Mey f:aternita pre- valer !" Ante 22 annus, quande ti nem de studiantes apertet su por- tas, on questionat se : Esque ti cotto ne expresse un ideale inpossi- bil a atinger ? Ma, precismen por demonstrar que union e bon entende es possibil in li sinu del vast nomal familie, on erectet ti vast gratta-ciel sur li rives del fluvie Hudson. Tis, queles devet pruvar it, esset li stu- diantes e professores de omne ragues, religiones e nationulitds, por queles ti nem he esset fundat. Ta, sub un san teste, cives de un sam munde vell posser laborar, viver, amusar se e manjar in vomun. In li International Dom ne es "forenes". Omne studiantes senti se meabres de un sol familie e, inter lor aures, ili respecta li respec- tiv opiniones, custones e personalitds de ior camarades. Vi pro quo, in un tal comunité, it es possibil por cives de landes queles inter- combuttet, pro exemple a studiantes arab e israelites, trovar un ter- ren favorabil por anical discussiones. inc Americunes intermixte con li studiantes del divers nationulitds. Xeligiose credes e politic con- victiones josse diferer, to totmen ne modifica li concepte que omne popules del terra have un sam heredage comin. In ti atmosfere de cordial entende e tolerantie, quel prevale in li International Dom, on tamen aconosse por chascun li jure expresser su vis-punctu, con 1i sol condition que il mey respectar ti del altres ®, naturalmen, li discussiones inter purtisanes de diferent opiniones ne nanca. Recentaen, on havet un tal exemple, quande un membre del indones- ian delegation del Unit Nationes assistet a un diné in 1i Internatio- nal Dom. Inter 1i invitates esset un nederlandese studianto, quel ex- presset eu opiniones pri li indonesian problema. Li diplomato escutat je con interesse ; plur persones anc purlat. Li opiniones esset divers @ sovente oposit, ma chascun discusset con cortesie e dignité contra su adversarios e null susceptibilitd esset chocat. Li International Dom efortia far comprenuer a su residentes que, inter ou mures, ili aprende devenir cives del unde, que deman, quunue ili va viver in altre locos, 1i present experientie va esser tre util por ili: 1i memorie, quel ili va conservar, que ili na vivet sub un sam tecte con foren camarades, ti memorie va perzisser relaxar li ten- siones e susceptibilitds. Li International Dom ne vole ignorar li circumeant ounde. It con— sidera se quax un integrant parte de New York. Un del quarteres quel juxta it es quasi unicmen un quartere de negro ¢, recentmen, un Comité del Internutional Dom prendet parte a inauguration de un Cen— tre de Social assistentie in Harlem. Li idé fundar un international centre in New York evenit tot natu- ralmen quande studiantes de mult landes sentit 1i besona reunir se e viver in comun por melior interconosser e, in plu, conosser li Ameri- canes. John D. Rockfeller jr. transformat lor somnie a realita quande 41 donat un vast terrene in Riverside Drive e un summa de tri million dollare por far possibil li construction de un eaificie possent reali- ear lor desires. Hodie, 1i International Dom erecte se sur li rives del Hudson, do- minant li fluvie e circumité per su tot ultore. Ne lontan es li ecle- sie Riverside de Columbia e plur centres de teologic studies. Un litt 19 - pablic jardin juce avan 1i principal fassade del dom. Jonatructet por egucativ scopes, 1i International Jom ne ey un co- mercial interprense ¢ visa a null pecuniari profite. Li tri infra etes ges del edificie contene salones, sales de reunion, librarium, un au. ditoria e restoreria. In 1i supra etages es quin cent caambres, ocupat de seloctet studiantes. Tis queles ne posset esser udwisset in'li Dor deve surchar iogf in altri loc ; ma su atration es tal que circa un demi mille vive in visin strages. Li etudiantes queles ne es residen- tes del hem jouse devenir membres e parte;render in li recreativ e cultural activités del Dom. Ji membres dei Internationul Dom have sovente ocasion audir american eminentes o representantes del Unit Nationes. Tli posse anc assister 4 lecturas e aiscussiones del international politica, reo ceptiones, bulles e teatral spectacules fat specialmen por far conos- ver 1i zosmopolit vive del Dom, Sirea un triesim del studiantes es american de omne states del a mericu ; 11 du ultre triesimes veni deextrania. India e cnina, u 1i american education es un tradition desde long, es specialmen bdn re- presentat. Un grand nimere de ancian residentes es actualmen disperset in om ne partes del globe ; lor atestationes juntet con tig de circa mill Studlantes e professores quel es, aotémpore, in 1i Dom e quel es cives de circa eixant lendes, pruva li complet successe del interprense. In plu ue New York, tri altre universitari centres nuve lor Inter= ational Doz : Li Universitari Sité de Paris, li Universita de Qali- fornia e 1i Universitd de Chicago. Kecentaen li ancian Secretario de State Jeorge Marshall, actual- men president del Consilie de administration del International Dom, declarat que "simil institutiones prepara ductores por 1i lucta contra ii prejudicies e misentendes queles divide 1i popules. To signitica que it es necessi fundar un piu grand nimere de In- ternational Domes. = ja on studia un projecte por gruppar omni ancian residentes e membres del quar International Domes existent e por petir les stimular favorar tundation de simil institutiones in li tot aunde. «Voce de Americd, seytembre-octobre 1349 (New York). Autorisat traduction de L.M. de Guesnet (Paris). CRUMELES DE HISTONI iA Toman imperator Flavius Valens ordonat aortar omni cives de qui Ji nomine comensat per "Teo" pro que on ha predit le que un tal mane devet ocupar 1i tron pos le. Van precaution: Li profetie realisut ce. ii esset victet e mortet in Adrianopel del Gotes © Teodore deventt on successor. Garlo Quin dit que ei 11 vell voler parlar a Deo, il vell parlar Aivpanj a homes i1 vell parlar francesey a feninus,italian; a bu con valle, german. St, ym Predicator italian predicant coram cardinalos 14 panegirica de St, luc, © mencant in memorie, nequande posset dir altrines quam 14 titul de eu discurse, it es ti quar paroles ; Sulutat vos lucas Medi= cus (Li medico Luc saluta vos). I1 repetit pluri vez ty paroles sin Elones lever sens tzt COS: Talmen 11 cardinalos fatigat de ti repeti- Sones levat se e un de iii, airectente we al predicator, dit les "Fles salutar Luc de nor parte”, ABCRUTA adminin un nov sbonnate durant 1i current anqu: Il va re- civer 3 ancian cadernes de COSMOGLOTTA. - 1a. BOPELLES IN LI MARE SMe = Li competentes adzinistrationes del aaritin \ “I~ Nationes ha fat recentmen sistematic provas con We 7 «postal votelles por determinar 1i direction del — Marin currentes. Li botelles queles on utiliea por ti scope es apesantat con plumbe por que ili Supersvinma sempre in ii sam direction e que ili == == mey -ortar un iitt flagse quel fa les piu visibil. Ex 1 3550 botelles jettat in li mare ante quelc annus, sur li ri- ve septentrional de Anglia, sclmen 572 esset retrovat. antey, quande on trovat se in dangere sur li mare, ne existet al- tri medie quam un botelle por far se concsser 4l munde. Sovente quele minutes solmen ante desaparir in 11 aqua, capitunes e murineros scrit jor lettres de adio quel ili includet in’ botelles lansat in li unaes. Rar es ii missages quel on ha retrovat. Tamen, pos mult annus, alcun Misteries ha esset explicat per un botelle retrovat. For exemple in 1893, irluniese piscatores piscat in li mare un bo- telle, It contenet un fclie de papere per quel un american capitane informat que in 1€37 un violent tempeste fat naufragear su nave. I1 ha posset escapar con sevt homes ex su equipage € esperat atinger un ingul visibil in 1i norizonte. (uo na devenit ti homes ? Null informa- tion in plu pri ti afere. Un pilot del anglese nave "Buckingham" scrit ti paroles 1i 20 oc- tobre 1630 : " Un revolte ha evenit in li equipage. Chinese coolies guverna li nave. Li capitane e 1i unesim pilot na esset assassinat. Si nequi veni auxiliar nos, noi es omnes peruit."Li botelle contenent ti missage esset retrovat solmen in 1907. In novembre 1691, 1i anglese nave "Caller" abandonat li portu de Hull por ear a Grimsby Roads e aesaparit. Quelc annus piu tard on re- trovat sur li scot rive un botelle con ti paroles : "Mey ti quel va retrovar to-ci aprender que li "Calier" ha esset cnocat de un vapor- nave inconosset. Mey ii ciel consolar mi matre. Dawson. Ne ylu témpor, +++ poi inmerse." Ane li arctic expeditiones sovente utilisat botelles por transzis~ ser lor missages. In 1921, un norvegian piscator trovat un de ili pro- xim li Nov-Zembla. It ha esset confidet al mare del expedition uustri- un quel in april 1873 decovrit 1i archipelago Francisco-Josef. Li mis- Sage contenet in 1i botelle informat que 1i nave del expedition, li "Tegetthoff" esset circumut de compact glacies e que 1i exploratores ha resoluet riscar se self sur li glacie. ode (Ex. francese. Trad. K.Bg.) GHUMELES DE HISTORIE ** Chascun vez quande li celebri astronom Ticho-Brané surtit ex eu hem, il retrovenit inmeaiatmen in it ei li unesim person quel il in- contrat esset un old femina. ** Cromwel intrant in London, un flattator fat le remarcar 1i afluen- tie del popul quel adcurret de omni idteres por vider le. Ma Cronwel respondet le sin lessar se impressionar : "Ili vell venir ancor plu numerosi si on vell uucter me ul scafote". ‘** In Roma existet un scol de danse u on aprendet servir a table e a @ecupar, dansante, 11 carnes. ** ‘Tai-Hong, imperator chinese, del deci-six dinastie, visitante li prisones, trovat ta 90 criminales digni de morte, durante que 1i agres besonat ovreros ; il fat deligar lor catenes, ordonante les venir re- Prender les pos 1i recolte. Ili omnes promesset it e ne un sol mancat acter talmen. Tande li imperator lassat le lor vive e liberat les. =m. | L1_PARDANT JaRTE Darante 1i ultim Salon del auto in Faris (exposi- tion del automobiles), 11 bugie Gergovia distribuet un publicitari printate de quel 11 exteriore simila omni fuclicitari printates : quar pagines in du colores aur ii formate 15 x 9,5 cm. Li prim pagine i : "POGNON “WE GERGOVIA ALUMIN vos parla !..." Vu aperte e vu vide un micri disco de transparent materie havent li spessore de un folie de papere © circa 60 millimetres de diametre, quel es fixat in su centre in un tul maniere que it ;osse tornar. Un stipite de metalle es fixat al printate per un maniere que su curvat punte mey posser funcionar quam un agullie. On posi it eur li prim sulea, on fa tornar li disco in li indicat sense introductente 1i punte de un crayon in un fore a+ rangeat in li disco. Lu desfucil es tornar presc regularmen secun un cadentie de un torne per seconde quel es recomendat vos. Ma mem ai vu ne successa strax vu obtene un resultate quel excita vor curiosita su- ficentmen por far vos recomensar. = finelmen vu audi un voce de ultra- tombe quel di voe : “Hallo! Hallo! 141 max bon hodie..." ; 14 tot textu contene exactmen duanti-ott paroles. It vell esser un exegeration dir que vu comprende inmediatmen to quo raconta vos ti micrissim disco. Ma on cuidat printar just supra li @ieco 1i parlat textu ; talmen vu successa audir in un maniere perfect- men distint 1i paroles emisset per ti strangi voce. Naturalmen lu tot es tre amusant. Vu repeti duant vez li experi- ment (e vu audi duant vez 1i argumentation del bugie Geryovia). Poy, vu sempre vole recomensar 1i experiment con chascun de vor parentes 0 amicos. Vu es cert pri vor successe, cert obtener un efecte de surpri- se. Li baltutiationes, li mis-tornes queles es 1i efecte del {nhabili- t4 del operator, 14 cavernosi timbre del voce, adjunte mem al amusament. Tam mult quam noi posse judicar, 1i mal tractamentes aplicat al ine- trumente diminue nullmen su potentie : ti micri disco sembla esser {n- destructibil (it es to practicmen pro que it posse suportar, on asser- te it a nos, 2 000 auditiones). To es dir que ante esser rejectet, it va far 1i Joya de numerosi auditores, por li max grand profite de Ger- govia. To quo es astonant in ti afere es que per medies visibilmen gros- sieri e rudimentari on obtene un resultate. Si on regarda li cose plu Proxim, on constata que li role del diafragma es ludet per un folie de payer in quel 1i fil de stal quel es usat quam agullie veni fixar se. Ii iaventor, M. Bécurd, ingeniero, esset nullmen un specialist. Ma il he passionat se pri ti problema ; e, pos plu quam tri annus de efor- ties, il ha successat realisar ti parlant prospectus. ii efecte de surprise desapari con 1i témpor. Ma de un altri léte- ve it es cert que 1i procede va esser perfectionat ; e on es ductet tot naturalmen a imaginar un témpor (forean tre proxim) quande li missages de omni specie ne plu va esser printat o machin-scrit, ma inregistrat. Ja de nu, 11 procede ha esset reservat de quar fotografes quel; in future, va vendir lor portretes cuplat con un disco inregistrat dei persone fotografat. A tis quel ama 1i precieiones, lass nos dir por terminar que, se- cun li editor quel es "Publicité A.J." in Paris, li cust-precie de ti carte "SPICOR" (naturalmen brevetat) es circa fr. 35 francese per 10000 exemplares e que 1{ disco es fat de presset rodoide. (Secun VENIRE, novembre 1945, traductet de G. Aguiré) Hota del traductor : Yo possede un exemplare del carte "Spicor® e@ yo posse atestar que to quo di VENDRE es tot exact. Quande 14 procede va Har esset ameliorat it va esser un honiseim medie de propaganda anc por ii lingue international, Gea. -In- SSAGERO de PACE In 1617, John Williams viageat quam missionario del London Missionary Society al Harvey Inaules. Ne essente hom por passar su tot vive sur un sam ineul, il capte omni ocasiones por extender su labores in ti-ci ancor poc conosset insules del Pacific. Por to 11 depende in comense del poc naves comercial queles fat li trajecte de fneul a inswl; ma to ne sufice le. Hante decovrit, in 1823, Rarotonga, {nsul quel 1i Capitan Cook ne hat auc- cessat trovar, il resolue constructer un propri nave. Tl self ne es nave-constructor, e mem 1i max primitiv installationes por un tal interprense manca le. Il have poe utensiles e prese null ferre; artisanes esset, comprenaibilmen, ntrovabil. Ma il ne renuncia pro to a eu projecte. Su unesim passu es fabricar un soffluore. Sur 1i insul trova ce golmen quar ocapres. Un de tie on sparnia, pro que it da un poe de lacte. Li rest on bucha, besonante lor pelle quam cute por li sof- fluore. Ma ti-ci, un ves fabricat, aspira li foy; 1i tub e 11 val- Ves ne es rect. Quande ti defecte es rectificat, 1i rattes queles pullule in 1i fneul, manja 1i pelles in un singal nocte. Inpossibil haver nov pelles; ma Williams reflecte que un pumpe quel extrae a- qua deve posser traer anc aere. Tl dune fabrica un bux, in 1i ldter inferiori de quel 11 instal- ia un valve. Poy il furni eu bux per un specie de lignin piston, de- Presset per ldpides e.levat per medie de un long levere. Ma anc ti Sparate aspira li foy e sta bentost in flammes. Por preventer to, il adjunte ancor un valve. Ma nu li intervalle inter 14 soffles os tro grand. To il remedia per constructer un duesim pumpe quel func- tiona alternantmen con 1i altri, Ott til deci mannes es besonat por operar 1i leveres; lor salarie es bass, ma li labor plese les. Carbon ne essente obtenibil, Williams fa ex cocopalmes ligne- carbon. Su incude es un ldpid, quam forja-pince servi un pince de carpentero. Por 1i unesim vez in lor vive li insulanes vide calore © martelle dar forme al ferre. On besona plancas, ma in 14 tot in- sul ne es ni dn sega. On fende dunc drbores per medie de cuneos Poy fassona les per hachettes ligat a rud pezzes de ligne. Quende il besona un pezze de ligni curvi, Williams flexe un bambi, e con fizet quam modelle su mannes ea in bosco serchar un drbor de apti ‘orme. Su cloves es ex ligne, su stuppe ex 11 cortice del coco, ex sic- cat banane-stumpes, ex 1i drap del indigenes. Il installa un corde- rie e fa ex cortice corde bonissim. Poy ¥illiame constructe un tor- nuore, per quel 11 torna 11 bloccas ex ligne-ferrin. Segles on fa er conjunter li mattes sur queles dormi li indigenes. Pender 11 timone es un problema, pro que ne es ferre eat grand por far 11 pi- Yotes. Winalmen il successa fabricar tis-ci ex un parte de un pio- che, un hachette de cuvero, e un grand jardin-hacea. Pos deci-auin semanes 1i nave es pret; it have circa deci-ott metres de longore e quin metres e dem{ de largore. Villiams da it li némine “Messenger of Peace" (Missagero de Pace). It es un golet- fa de tri mastes, furnit de segles pleotet. Durante au prova-viage @ un ingul sat distant, un maste fracte se pro 1i poc habilitd del ecuipe inexperit. Il retorna a Rarotonga con un cargo consistent = 23 precipue ex svines, cocos e cates. Ti Wiltimes es de valore {nesti- Mabil, nam 1i rattes es presc {ncredibilmen numerosi. Turante un atacea in fortie del tot comunité contra ti peste, on plenat in un hore trianti corbes, alt ye un metre e demf, per lor caddveres, ein témen Giminuer perceptibilmen lor mimere, Wa 1i svinea importet vo~ ra les avidmen e, auxiliat del cates, reducte corsiderabilmen 14 ponulation retting Poy 1i "Missagero de Pace" departe por Tahiti, distant de piu quam mill kilometres, Ta 14 mannes del portu totmen ne save quo pos- se esser 1i strangi nave quel intra: on conjecte desde vatriotes sud-american til pirates. In su litt "Missagero de Pace" Williams navigat mult milles de kilometres. Tl esset in mult recardes un hom remarcabil, savente constructer un nave, redacter un constitution, o mastrisar e metter in serite un lingue poc conosset. Tl esset mortat del indigenes de Frromanga, por profitar queles il voluntarimen vell har saerificat su vive. (Gon vermiesion del "Heaton Voor Guardian"), t¥8d+ BT. Ll MAX GRAND E LI MAX LITT ELECTRIC MOTORES DEL, MUNDE Si li max grand motor electric esset durante plure annus ti quel intrenat un ventilator destinat studiar in laboratoria li reactiones del aviones submisset a un violent current de aer, it es hodie un motor cuplat con un pumpe quel es li max important. Su altore atinge du etages e su circumferentie trapassa 32 me- tres. It pesa 325 tonnes e su potentie es 65'000 caval-vapor, to es li sam quam ti de six sviss electric locomotives duplic del tipe li max potent - tis queles cir- cula surli rel-via del St, Gothard (Svissia) - cuplat li unes con li altres. Ti mo- tor © supompe servi, con tri gruppes simil, al irigation de vaste terrenes incult del State de Washington. Ti sol gruppes vell permisser pumpar plu mult aqua quel es necesse por li tot cit? de New York Pri li maxmicri motor, su grossore es ti de un cap de inflammette e su pon- dere do 6 centigrammes. Li inrolamentes del poles del parte tornant (rotor), de quel li palieres es format de du rubises, contene 150 metres de isolat fil de 4 centesim de millimetre de diametre. Li parte fix (stator) contene du poles reco- vrit de 250 spires de fil. Li motor es alimentat per un pile de 2 voltes e su ra- piditd de 61000 tures per minute, Ti marvele, quasi microscopic, ha esset exe - cutet per un ancian eleve del scole de horlogerie de Bienne, Secun ti habil arti- san, si li fabrication del 44 peazes constitutivne ha presentat alquel desfacilita, it ne esset lu sam por li montage e precipue por li suldation del conexiones sur 11 6 lames del colector. Ti operationes, omnes delicat, tamen bon successat. Ti motor. unic inlimunde, es plazzat detra un fort lupe quel permisse vider it tor- nar Trad. F.L, (Svissia) Interlinguistic Novas, anaus 1947 ¢ 1948, chascun anau? ww... 7B ft. A omni nov abonate nol oferta li comensa de Défense et filustration de Occidental. Oferta vslabil par annu 1949. Dooumnentes pri: Esperan- to € contracte Zamenhof-Hachette. Esperanto ¢ S.D.N. ( Raporte de G. de Reynold ), Esperanto o Interlingue ( Occ! ) por Orientales, Arabes, Sla- ves. Germanes: 28 fr. ( Reservat a nov abonates durante ho-annu }. Interlingulstic Novas contenc un parte informatv elitterari sur fig pa- Bines extern, € documentes sur li 4 pagines intern, ti ultimes talmen prin- {at que ili posse esser cupat e classficat, Noi posse includer in chascun n° Sup'ementari partes documentari por 25 fe. (0 1 resp.-cupon ) por chis- gun serie ¢ anna, Documentes ja publicat in Cosmoglotta es quelcver tra- ductet ta francési ma oma altres es in IL. Noi prepara documentes pri sesperancistic metodes de propaganda e «numere de esperantistes , ples inviar :nformationes ne aparit in Cosmoglotta. = 1b COrMrieRcie Un exemple de publicita comercial in Interlingue. UN LAND SIN RESTRICTIONES COMERCIAL ; SALVADOR To quo osse far ta Li principal productes dé SALVADOR es : li café, quel representa 60 % del total production, durante que li sucre, li ris, li mais, li coton, li tabas, li miel , li balsam, li pecude, li aure e li argente reparti se li saldo del percentage SALVADOR imposi null restriction al comercie, null contingentation al im- porte ni al exporte, null sistema de licentie por li devises. Li aferes tracta se in sviss francs reductet in dollars U.S.A., secun li cursu de Fr, 4.25 per dollar. E li aferes tracta se generalmen con payament contant, sive contra liveration del documentes de expedition per un bank quel incassa o per inrevocabil acredi- tives apertet in un svissian bank, sive per telegrafic mandates, mem per lettre de credite 0 trate. Li productes demandat de SALVADOR es li sequentes . tasca-horlogés, tex- turas de artificial silkes e de coton, aparates de precision, caseos, chocolate, farmaceutic productes, dietic productes, machines materiale por electric instal- lationes. SAVADOR posse exportar café del max bon qualita, miel, sucre de canne, rum, fructes de omni species, frisc o siccat, chapeles "Panama", fibres por sacs € special textages, ricin-oleo, sesam-oleo, aure e argente in bares, bal- sam de Peru e essential oleos vegetal, gemmes. Li comunicationes con Salvador es maritim o aeran. ver mare, ili ea de Antwerpen o de Le Havre e de altri europan portus del Atlantic a Puerto Barrio, portu de Guatemala sur li Carribean Mare, quel es Juntet per un direct ferrovia con SALVADOR. Li secund via ducte a Colon (Pana- ma) u li viageantes e li merces es transbordat sur li batelles del Salvadoran Companie de Navigation o de un altri companie de costa-navigation quel aducte les alsalvadoran portus de La Union, La Libertad e Santa Ana. Li transportationes del pesant merces fa se generalmen in li direction de Puerto Barrio. Li comercial representantes e li afer-mannes posse obtener un visa de tri mensus. Un nov consulare lege, aplicat desde li 25 septembre 1948, aporta quele modi- ficationes al precedent lege : 1) Li consulare facturas es supresset , li summa del doane-taxas atinge six per cent ad valorem, includente li custas de expedi- tion del merces. (BOOM, Paris, ex un articul de sr. Amy, Consul de Salvador in Svissia. Traductet del francese lingue, de A. Aguire, Paris) Li jurnale "Le Phare" de Bruxelles raporta un historie de Gen&ve por quel noi deve lassar le 1i complet responsabilité. Ma ei it es inventet, it es tam bon inventet que it vell posser esser ver. Vi ti historie: Che 1i Conferentie pri 11 Libertd del Presse, 1i unic fémina quel esset anunciat quam representante de Uruguay, manet introvabil durant 2 semanes. Finalmen on decovrit la in un altri conferentie guel havet loc in un strade vicin e in auel reunit se un cert mime- re de expertes in radiotecnica de pluri landes. Ii delegata urugua— van hat religiosimen sequet omni seasiones, sin remarcar que ella esset in li falsi sala - nam ella parlat nequel del lingues admis- set per li du conferenties. (Ex National-Zeitung) Basel = 1a - SCIENTIES Li DORME del URSES Gn savet desde Tong que li brun urses include se in lor . refugia desde 14 fine de octobre, yo li aparition del une- Aap sin frigores, © que 111 surti ex it soleen in 11 conersa de april. Pro que ili ne acuaula provisiones, on suposi t que iN; passat Th long hiverne in un dorae letargic, quan Ti warsotte, per quo ili evi- tat 11 fane. Na it es hodie pruvat que ti aninales passa Ti hiverne fn un dorse normal, nul Ten letargic. Si 111 ne suffre pro fane 6 sete, ft es pro que {11 inglotti sult ‘brasberes ¢ altri savagi fructes ante indormir se in lor refugia, Ti alisentation es righ in su- cre, un materi quel producte sult carbonic acide, un gas quel intertene li vive che ti animales. POR OIAGNOSTICAR LI GLAUCOMA On save que 11 glaucoes es un waladie del ocul debit a un wal nutrition, e quel ant festa se por un color verd (de u Ti nbnine de glaucona), Ti maladie, exceptional ante 1i eta de 40 annus, es sempre tre grav. Nu, por Ii unesin vez on posse diagnosticar ti saladie ners a un littissia instru- sent plu litt quae li ocul self. Ti aparate, quel adapta se al ocul quam un vitre de contacte, pernisse al sedico vider circun 1i cornea e in li canalettes u li aladie pro- ducte se. Li Instrunent ha esset inventet da Sr Lee Allen, del Universita de lova, Li "gonfoscop* Allen, specialeen util por diagnosticar li glaucoma, quel causa plu mult casus de ciscits quax quelcunc altri maladie del cules, permisse anc 1i studie clinic det trausa del inflamaationes ¢ del anoealtes del pignentation, Un litt optic prisma, plazzat contra 1i ocul, redirecte 1i Wining, talmen que 1i ne- dico, per Ti auxilie de un special nicroscop, passe exasinar 1i exterior! angul det ocul. i prisna, montot in un Titt speculue ex plastic aaterie posse esser aoet per un rota tiv soverent, quo pernisse exaninar li tot cornea, Li_vapor- fusil Ante circa 100 annus, in un exposit ion de industrial objectes in London, on renar- cat un vapor-fusi] quel constituet, in ti epoca, un extraordinari novi #8, pro que it posset Projecter 420 belles in un sinute © 23000 in un hor. Ti fusil tornat sur un pi- vet, quo perwisset dar a it onni directiones, quan al spruzza de un punpe. It esset Censiderat auam un nov pruva del potentie del alt pression del vavor, dal facilit® con duel on posset usar it. Ti machine esset in facte 1i precessor del arses con tir rapid. + Pro quo in un libre-scaf tan vast vu have un sol libre 7 ~ To es li catalog del libres quel yo ha prestat a mi apicos. + 126 ~

You might also like