ËÅÊÖ ¹15

Ñýäýâ: Áóäàà ¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãè

 Áóäààíû íýð òºðºë
 Áóäàà ¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãèéí äàðààëàë
 Àðâàéí õºö ¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãè

Àðâàéí ÷èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëòûí / ×ÄÁ / îíîâ÷òîé ãîðèìûã òóðøèëòààð

òîãòîîæ, ò¿¿íèé áèîõèìèéí øèíæ ÷àíàðûí ººð÷ëºëòèéí ç¿é òîãòëûã ñóäëàí, àðâàéãààð
÷èãëýñýí ¿éë÷ëýëòýé õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîéã íîòëîâ. ×ÄÁ íü
¿ðèéí ýçëýõ¿¿í æèí, íÿãòûã áóóðóóëàõ çàìààð ôèçèêèéí áîëîí á¿òýö - ìåõàíèêèéí øèíæ
÷àíàðûã á¿ðýí ººð÷ëºí õàëüñëàëòûí òåõíîëîãèéí ¿ð àøãèéã íýìýãä¿¿ëñýí. Øèíý
òåõíîëîãè áîëîâñðóóëñíû ä¿íä àðâàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéã îëøðóóëæ ò¿ðãýí
áîëöòîé ¿éðìýã áóäàà / êàø /, ñóâèëëûí ÷àíàðòàé áàÿæóóëñàí òýæýýëëýã íóíòàã, öàé
îðëóóëàã÷ íóíòàã ãýñýí 3 á¿òýýãäýõ¿¿í ãàðãàí àâñàí. Òýæýýëëýã íóíòàãò áèîëîãèéí
èäýâõò áîäèñîîð áàÿëàã “Êóðèëüñêèé ÷àé” / Pentaphilloides fruticosa ( L.) / – öàéíû
óðãàìëûã íýìýëò áîëãîí àøèãëàñíààð öóñàí äàõü ñààõàð áóóðóóëàõ ¿éë÷èëãýýòýé
áîëîõûã øèíæèëãýýãýýð òîãòîîâ. Ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íãýýð õóóðàé öàé áýëòãýõ
àðãà “Ñïîñîá ïðèãîòîâëåíèÿ çàìåíèòåëÿ ÷àÿ” á¿òýýëä îþóíû ºì÷èéí ýðõèéí õàìãààëàëò
õèéãäñýí áîëíî.
Õ¿íñ ãýäýã íü õ¿íèé àìüäðàëûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà, ýð¿¿ë ìýíäèéã òîäîðõîéëæ
áàéäàã ãîë õ¿÷èí ç¿éëèéí íýã. Áàéãàëü îð÷èí áîõèðäîõûí õèðýýð õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä
èõýýð õîõèðîõ áîëñîí. Ýíý íºõöºëä áèå ìàõáîäûí ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã
äýìæèõ, ºâ÷ëºëòººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, áèîèäýâõèò íýãäëèéí äóòëûã íºõºõºä
÷èãëýñýí ¿éë÷ëýëòýé õ¿íñíèé ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã àñàð èõ áîëæ áàéíà.
¯ð òàðèà áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýëèéí õóâüä á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë öººí,
çºâõºí ãóðèë áóäàà çýðãýýð õÿçãààðëàãäàæ áàéíà. Èéìä á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð
òºðëèéã îëøðóóëàõ, õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõ çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàð÷ áàéíà. Ìàíàé
îðíû õóâüä çºâõºí óëààíáóóäàéãààð õèéñýí á¿òýýãäýõ¿¿í õýðýãëýýíèé äèéëýíõ
õóâèéã ýçëýæ áàéíà. Àðâàéã Ìîíãîë÷óóä ýðò äýýð ¿åýñ áîëîâñðóóëæ õîîë õ¿íñýíäýý
õýðýãëýæ èðñýí ò¿¿õòýé. Àðâàé íü íèéëìýë í¿¿ðñ óñ, ýðäýñ áîäèñ, óóðãààð áàÿëàã
óðãàìàë. Òèéìýýñ àðâàéã ñóäàëãààíû îáüåêò áîëãîí ñîíãîí àâñàí þì.
 ×èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëòûí íºëººãººð ÿâàãäàõ àðâàéí áèîõèìèéí øèíæ
÷àíàðûí ººð÷ëºëò äýýð òóëãóóðëàñàí, ÷èãëýñýí ¿éë÷ëýëòýé õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýõ òåõíîëîãèéã ñóäëàõ ÿâäàë þì. Òàâüñàí çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõèéí òóëä
äàðààõ çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëýí òàâüæ áàéíà.
 ×èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëòûí / ×ÄÁ / ïàðàìåòð¿¿ä àðâàéí òåõíîëîãèéí,
ôèçèêèéí áîëîí á¿òýö - ìåõàíèêèéí øèíæ ÷àíàðò íºëººëºõ áàéäëûã ñóäëàõ
 ×ÄÁ –ûí ä¿íä ãàðàõ àðâàéí áèîõèìèéí øèíæ ÷àíàðûí ººð÷ëºëòèéí ç¿é òîãòëûã
ñóäëàõ
 Àðâàéãààð ÷èãëýñýí ¿éë÷ëýëòýé õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ
òåõíîëîãèéí ãîðèìûã òóðøèí òîãòîîõ
 Áàÿæóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íä ýìíýë ç¿éí òóðøèëò ÿâóóëàõ
 ¯éëäâýðëýëä íýâòð¿¿ëýõ òåõíèêèéí íîðìàòèâò áàðèìò áè÷ãèéã áîëîâñðóóëàõ
Ñóäàëãààíû àæëûí ýõýíä ¿ð òàðèàã ÷èéãëýõ, òîäîðõîé õóãàöààíä õýâò¿¿ëýõ,
ºíäºð òåìïåðàòóðò êîíäóêòèâ - êîíâåêöèéí àðãààð äóëààíû áîëîâñðóóëàëò õèéõ ¿å øàò
á¿õèé ÷èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëò ÿâóóëæ àðâàéí òåõíîëîãèéí øèíæ ÷àíàðò õýðõýí
íºëººëºõ áàéäëûã ñóäàëëàà. ×èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëò íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé
¿éëäâýðëýëä çàðöóóëàõ ýíåðãèéã áàãàñãàæ, ¿ðèéí õàëüñ áîëîí öºìèéí á¿òöèéã
òåõíîëîãèéí øààðäëàãûí äàãóó ººð÷èëæ, õàëüñíû öºìòýé áàðüöàëäàõ ÷àíàðûã
áóóðóóëäàã.
Ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ õàðàõàä õàëüñëàõ òåõíîëîãèéí ïðîöåññûí ¿ð àøèã õàìãèéí ºíäºð
áàéõ îíîâ÷òîé ãîðèì íü :
 ÷èéãëýã 22%
 õýâòýëòèéí õóãàöàà 12 öàã
 òåìïåðàòóð 2000 Ñ áàéíà.
¯ðèéí ýçëýõ¿¿íèé îãöîì ºñºëò íü õàëüñ ýíäîñïåðìèéí õîîðîíäûí õîëáîîã íèéò ãàäàðãóóí
õýìæýýãýýð ñóëðóóëæ, õàëüñûã õýâðýã áîëãîí óëìààð õàëüñëàõ òåõíîëîãèéí
á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëäýã áàéíà.
Öààøäûí ñóäàëãààíä õàëüñàëñàí ¿ð áóþó ¿ðèéí öºìèéã àøèãëàñàí. ×èéã
äóëààíû áîëîâñðóóëàëòûí ¿åä àðâàéí öàðäóóëûí õýìæýý áîëîí óñàíä óóñäàã áîäèñûí
ººð÷ëºëòèéí ç¿é òîãòëûã ñóäàëñàí þì. Ýíý ¿åä öàðäóóëûí æîíõóóðàëò ÿâàãäàõûí
çýðýãöýý ò¿¿íèé çàäðàëûí ä¿íä äåêñòðèí áà ñàõàðûí õýìæýý íýìýãäýæ áàéíà. Ýíý íü
á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíãýöèéã íýìýãä¿¿ëýõ ñàéí òàëòàé. Äóëààíû áîëîâñðóóëàëòûí
ÿâöàä ¿ð òàðèàíû áèîõèìèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ººð÷ëºëò îíöãîé àíõààðàë òàòäàã áºãººä
óóðàã í¿¿ðñ óñíû òºðëèéí áîäèñóóäûí øèíãýö ñàéæðàõ, áîëîëòûí õóãàöàà áîãèíîñîõ
çýðýã ýåðýã ººð÷ëºëò¿¿ä ãàðäàã. Óóðãèéí ôðàêöóóäàä ÷èéã äóëààíû áîëîâñðóóëàëò
õýðõýí íºëººëæ áàéãààã ñóäàëæ ¿çýõýä óñ áîëîí ñïèðòýä óóñäàã óóðãèéí õýìæýý
áàãàñ÷, ¿ë óóñàõ ¿ëäýãäýë èõñýæ áàéíà. Ýíý õàìààðëûã óóðãèéí äåíàòóðàö áîëîí
êîàãóëÿöèéí ¿çýãäëýýð òàéëáàðëàæ áîëîõ þì.
Äýýðõè ñóäàëãààíû òºãñãºëä àðâàé áîëîâñðóóëàí øèíý íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í
ãàðãàí àâàõ òåõíîëîãèéã áîëîâñðóóëëàà. Øèíý òåõíîëîãèéí óëàìæëàëò òåõíîëîãèîñ
ÿëãàãäàõ äàâóó òàë íü
 ×ÄÁ –ûã ÿâóóëñíààð ¿ðèéí öºìèéí ãàðö íýìýãäñýí
 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýýíèé øèíæ ÷àíàð ñàéæèðñàí
 Ýð÷èì õ¿÷ õýìíýñýí
 Õàëüñàíä àãóóëàãäàõ ýñëýã, ýðäýñ áîäèñóóä èë¿¿ õàäãàëàãäàí ¿ëäñýí çýðýã
áîëíî.
Òýæýýëëýã íóíòàãèéí õàäãàëàëòûí õóãàöààíä ãàðàõ ÷àíàðûí ººð÷ëºëòèéã 6
ñàðûí òóðø àæèãëàõàä á¿òýýãäýõ¿¿íèé õ¿÷èëëýã íü áàðàã ººð÷ëºëòã¿é áàéñàí.
Ýíäýýñ õàðàõàä óäààí õóãàöààíû õàäãàëàëòàä ÷àíàð íü òîãòâîðòîé áàéõ íü õàðàãäàæ
áàéíà.

Òºðºë á¿ðèéí àðâàéí òåõíîëîãèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

Õ¿ñíýãò 1
Òàðèàíû ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
Àðâàéí òºðºë,
Ãàäíû Òàðèàíû
¹ ç¿éë ¯ðèéí õýëáýð Ýçýëõ¿¿í
¯ðèéí ºí㺠õîëüö, õîëüö, %
ä¿ðñ æèí ã/ë
%
Ñòàíäàðòûí ¿ç¿¿ëýëò
Çóóâàí íýã
Õ¿íñíèé àðâàé. Öàãààíààñ
òàë íü øîâõ 2.0 2.0 600.0
MNS 3810 :85 øàðãàë
¿ðòýé
Øèíæèëãýýíèé ä¿íãýýð
õºõ òîëáîòîé Çóóâàí íýã
1 Õàëüñò öàãààí
øàðãàë òàë íü øîâõ 1.52 4.24 658.0
. àðâàé
öàãààí ¿ðòýé
 Çóóâàí
2 Í¿öãýí ¿ðò õºõ äóãóé
õºõ àëàã 0.1 3.08 778.0
. àðâàé æèæèã
¿ðòýé
Çóóâàí
3 Í¿öãýí ¿ðò
õºõ àëàã äóãóé óðò - 0.16 -
. õàëòàð àðâàé
¿ðòýé
Çóóâàí
Í¿öãýí ¿ðò
4 áîð òóÿàòàé äóãóé
çóðãààäàé 0.16 1.78 -
. àðâàé
õºõ àëàã áºíäãºð
¿ðòýé

Äýýðõè ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé ä¿íãýýñ ¿çýõýä ýäãýýð 5 ç¿éëèéí àðâàé íü

¿ðèéí öóòãàëòààð ñàéí, ººð õîîðîíäîî ä¿ðñ õýëáýð, ºí㺺𺺠ÿëãààòàé áàéíà. ̺í íóòãèéí

ñîðòûí àðâàéí ýçëýõ¿¿í æèí (742.0-778.0ã/ë) èõ áàéãàà íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðö èõ,

òåõíîëîãèéí øèíæ ÷àíàð ºíäºð áàéãààã èëýðõèéëæ áàéíà.

Òºðºë á¿ðèéí àðâàéí Çàìáàà ãóðèëûí ôèçèê, òåõíîëîãèéí áîëîí

õèìèéí íàéðëàãûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Õ¿ñíýãò 2

×àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
Øèðõýãæèëò,

Öàðäóóë, %
% /¿ëäýö/

Óóðàã, %
ºíãº, áèåò

ýñëýã, %
Àìò ¿íýð

÷èéã, %

¹ Ãóðèëûí òºðºë
áàéäàë

Òîñ, %
¿íñ, %
ºâºðìºö àìò
Õóóðñàí ¿íýðòýé ãóðèëûí
Àðâàéí

Àðâàéí ãóðèë ¹063 -8.0

Öàéâàð áîð - 8.0 1.85 - - -
MNS 2091:97 ¹040-20.0

ÓÁ õîòûí õ¿íñíèé
çàõàä Áàðààí áîð, ¹29ê-32.0
1. õóäàëäààëàãäàæ íàðèéí ¹045-8.0 - 3.1 3.4 - - -
òàðèàíû
¿íýðòýé

áóé àðâàéí øèðõýãòýé ¹067-2.0

ãóðèëûí äýýæ

Õàëüñò Òîëáîòîé
öàãààí öàéâàð ¹045-28.0
2. ¹14 - 5.9 2.16 13.5 57.0 3.2
àðâàéí öàãààí, ¹067-30.0
ãóðèë øèðõýãëýã
 Õóóðñàí àðâàéí ºâºðìºö àìò, ¿íýðòýé. Õóóðñàí àðâàéí ºâºðìºö àìò, ¿íýðòýé.
Òîëáîòîé
öàéâàð ¹045-28.4 3.7
¹18 - 6.5 2.16 13.5 59.7
öàãààí, ¹067-31.2 6
øèðõýãëýã

Òîëáîòîé ¹045-11.04
Õºõ àðâàéí
3. áîð øàðãàë, Ő067- 2.33 6.0 2.75 14.7 20.6 3.5
ãóðèë
øèðõýãëýã 13.78
Òîëáîòîé
Öàãààí àðâàéí
öàéâàð ¹045-7.12
4. ãóðèë - 4.9 2.65 17.9 13.1 2.9
öàãààí, ¹067-26.24
Í¿öãýí ¿ðò

øèðõýãëýã
Òîëáîòîé
Õàëòàð ¹045-4.34 2.2
5. áîð, 3.0 6.0 2.43 19.2 22.2
àðâàéí ãóðèë ¹067-20.94 9
øèðõýãëýã
Òîëáîòîé
Çóðãààäàé ¹045-5.4
6. áîð ñààðàë, - 6.2 2.37 20.7 24.7 1.9
àðâàéí ãóðèë ¹067-16.72
øèðõýãëýã

Îäîîãîîð àðâàéí ãóðèëûí ñòàíäàðò (Àðâàéí ãóðèë. MNS 2091:97)-ûã ìºðäºæ

áàéãàà áîëîâ÷ óã ñòàíäàðòàä çààñàí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü óëàìæëàëò àðãààð
¿éëäâýðëýñýí àðâàéí ãóðèëûí ºâºðìºö øèíæ ÷àíàðòàé íèéöýõã¿é áàéãàà þì.
Òóõàéëáàë: àðâàé, àðâàéí ãóðèëûí òåõíîëîãèéí ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ìºðäºæ áóé
"Õ¿íñíèé àðâàé MNS 3810-85"-ä ýçýëõ¿¿í æèíã 600.0ã/ë, "Àðâàéí ãóðèë MNS 2091-
97"-ä ¿íñëýãèéí õýìæýýã 1.85 %-èàñ èõã¿é áàéõààð òóñ òóñ ÿâöóó õ¿ðýýíä çààæýý.
Ãýòýë Ãîâü- Àëòàé àéìãèéí Áèãýð ñóìä òàðèàëäàã 2004 îíû óðãàöûí õºõ àðâàéí
ýçýëõ¿¿íèé æèí 778ã/ë, ãóðèëûí ¿íñëýã 2.57% áàéãàà íü ñòàíäàðòûã
áîëîâñðóóëàõäàà òàðèàëæ áóé îëîí ç¿éëèéí ñîðòûí àðâàé, ò¿¿íèé ãóðèëûí íàéðëàãà,
øèíæ ÷àíàðûã íàðèéâ÷ëàí ñóäëààã¿é, àðâàéí ãóðèë õèéõ àðäûí óð àðãàä ñàéòàð
òóëãóóðëàæ ÷àäààã¿éòýé õîëáîîòîé.
̺í ñòàíäàðòûí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü íàðèéâ÷ëàí òîãòîîãäîîã¿é, ìºí ÷àíàðûí
õÿíàëò ñóë áàéãààã äàëèìäóóëàí õ¿íñíèé áóñ (òýæýýë) áóóäàéãààð “Õóóðñàí“
àðâàéí ãóðèë ¿éëäâýðëýäýãýýñ àìò, ¿íýð, ºíãº, áèåò áàéäàë íü óëàìæëàëò àðâàéí
 ãóðèëààñ ººð, àäèëã¿é á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çàõ çýýëä íèéë¿¿ëæ, õýðýãëýã÷äèéã
òººðºãä¿¿ëýõýýñ ãàäíà, àðâàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý öýíèéã áóðóóëæ áàéíà. Ýíý íü
àðâàéí ãóðèëûí ÷àíàðûã ÿëãàæ òàíèõ õýðýãëýã÷äèéí ìýäëýã äóòìàã, ÿëàíãóÿà çàëóó
¿åèéíõýí ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýæ äàäàõàä ñºðºã íºëººòýé áàéæ áîëîõ òàëòàé
þì.
Àðâàéí Çàìáàà  ãóðèëûí ìèêðîáèîëîãèéí øèíæèëãýýíèé ä¿í
Õ¿ñíýãò-3
Ìèêðîáèîëîãèéí ¿ç¿¿ëýëò ¿éëäâýðëýëèéí Óëàìæëàëò àðãà
"Àðâàéí
òåõíîëîãè (íýã æèë îð÷èì
ãóðèë"
/1ñàð õàäãàëñàí)
MNS 2091-97
õàäãàëñàí/
1. Ìèêðîáûí åðºíõèé òîî, ãð-ä Òóñãàãäààã¿
3õ101 3.2 õ 10-3
é
2. Òºìñíèé ñàâõàíöàð
(Basillus subtillus), ãð-ä 200 èëðýýã¿é 1.4 õ 10-4
èõã¿é
3. Õºãöºí 캺ãºíöºð, ãð-ä Òóñãàãäààã¿
èëðýýã¿é >105
é

Ìèêðîáèîëîãèéí øèíæèëãýýíèé ä¿íãýýñ ¿çýõýä íÿíãèéí áîõèðäîëò õàðèëöàí

àäèëã¿é áàéãàà íü àðâàéí ãóðèëûí ñàâ, áàãëàà áîîäîë áîëîí ñàâëàõ, õàäãàëàõ
íºõöëèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã çàéëøã¿é íÿãòëàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Àðâàéí ãóðèëûã
õýðýãëýã÷ õ¿íñýíäýý øóóä õýðýãëýäýã òóë ýð¿¿ë àõóéí ¿ç¿¿ëýëòèéã ñòàíäàðòàä
òóñãàõ, á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíæ ÷àíàð îíöëîãò íü òîõèðñîí ñàâ, áàãëàà áîîäîëûí
àñóóäëûã øèéäâýðëýõ õýðýãòýé áàéíà.

Õ¿ñíýãò 4
Àðâàéí ãóðèëûí àìèíäýì, ýðäýñ áîäèñûí àãóóëàìæ
Àãóóëàìæ , ìã%
Ãóðèëûí Àìèíäýì Ìàêðîýëåìåíò Ìèêðîýëåìåíò
¹ òºðºë Â1 Â2 ÐÐ Ð K Ca Si Mï Fe Cu Zï

1. Àðâàéí 0.12 0.06 1.75 323.0 172.0 38.0 0 0 1.8 0 0

ãóðèë [5]
2. Çàìáàà 0.30 0.023 1.65 397.8 172.5 30.7 29.4 1.7 6.4 0.84 3.9
ãóðèë

Харьцуулсан судалгаануудын дүнгээс үзэхэд уламжлалт аргаар

боловсруулсан Замбаа арвайн гурил нь үйлдвэрлэлийн технологиор
боловсруулсан арвайн гурилаас илүү тэжээллэг, биологийн үнэт чанараар давуу
болох нь харагдаж байна. Арвайгаар болгосон гурил бэлтгэхдээ түүний үрийг
хальснаасаа бүрэн салаагүй байхад нь дулааны боловсруулалтанд оруулснаар
үрийн цөм дэхь чөлөөт ус ууршиж, уураг, цардуул задарч үүсэх биохимийн
өөрчлөлт нь бүтээгдэхүүнийг өвөрмөц сайхан өнгө болон амт, үнэртэй болгох ба,
арвайн үрэн дэхь аминхүчил ба саахарын харилцан үйлчлэлээр меланоид ихээр
үүсэхээс гадна, дэгдэмхий альдегид үүсдэг. Эдгээр дэгдэмхий альдегидүүд нь
Хуурсан арвайн гурилд өвөрмөц сайхан (хурц) үнэр, амтыг бий болгодог
ДҮГНЭЛТ

Арвайг боловсруулж гурил, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх чиглэлээр

уламжлалт арга болон үйлдвэрлэлийн технологийн давуу, дутагдалтай талыг
илрүүлэх зорилгоор дараахь дүгнэлт, зөвлөмжийг гаргаж байна. Үүнд:
Уламжлалт аргын хувьд:
• Арвайг өндөр температурт хуурч болгоход дулааны нөлөөгөөр үрийн
цөм дэхь чөлөөт ус ууршиж, уураг, цардуул задарч амин хүчил, сахарын харилцан
үйлчлэлээр (мелиониод, дэгдэмхий альдегидүүд) үүсэх биохимийн өөрчлөлт нь
бүтээгдэхүүнийг өвөрмөц сайхан өнгө болон амт, үнэртэй болгохын зэрэгцээ,
бичил биетний үржлийг зогсоох, хадгалалтын хугацааг уртасгах нөхцлийг зэрэг
бүрдүүлэх онцлог давуу талтай;.
• Арвайн "Замбаа" гуриланд дулааны боловсруулалтын нөлөөгөөр
амин хүчлүүдийн агууламж түүхий арвайн гурилаас харьцангуй өндөр, эрдэс бодис
болон бусад бодисууд хадгалан үлддэг. нь бидний судалгаагаар ажиглагдсан
бөгөөд, бусад эрдэмтэн судлаачдын судалгааны үр дүн ч үүнийг нотолж байна.
• Түүхий эдээс гадны хольц ялган, цэвэрлэх ажиллагаа найдвартай
бус, технологийн ажилбар бүрийг ахуйн нөхцөлд явуулах тул гадны нөлөөгөөр
бүтээгдэхүүн хялбар бохирдох магадлал ихтэй байна.
• Гэрийн нөхцөлд арвайн гурил үйлдвэрлэх явц дахь гадны
бохирдолыг багасгахын тулд цаашид арвайг хуурах, хальслах, бүтээгдэхүүнийг
савлах ажиллагааг зайлшгүй механикжуулах шаардлагатайг зөвлөж байна.
 Үйлдвэрлэлийн технологийн хувьд:
• Үйлдвэрлэлийн нөхцөлд арвайг хуурах ажиллагааг техник-
технологийн хувьд шийдвэрлэж чадаагүй төдийгүй, шингэн түлш хэрэглэх үед
бүтээгдэхүүнд нефтийн үнэр шингэх магадлалтай нь бүтээгдэхүүний чанарт сөрөг
нөлөөтэй. Иймд энэхүү ажилбарыг ардын аргад тулгуурлаж шийдвэрлэх нь илүү
онвчлолтой гэж үзэж байна.
• Технологийн урсгал шугмаар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа нь
бүтээгдэхүүн бохирдох гадны нөлөө бага, бүтээгдэхүүний эрүүл ахуйн байдал
найдвартай, сав баглаа боодлыг бүрэн шийдвэрлэх боломжтойгоороо илүү давуу
талтай.
• Арвайн гурилыг үйлдвэрлэх технологи, хэрэглэх түүхий эдийн
төрлөөс нь хамааруулан арвайн гурилын үндэсний стандартыг шинэчилэх,
ялангуяа төмсний савханцарын тоо хэмжээ, хадгалалтын хугацааг нарийвчлан
судалж шинэчилэн тогтоох, бусад аюулгүйн үзүүлэлтүүдийг тусгах шаардлагатайг
зөвлөж байна.
• Арвайн Замбаа гурилын хэрэглээ хүн амын дунд түгээмэл бус,
хязгаарлагдмал, ялангуяа хуурамчаар дууриалгаж үйлдвэрлэх боломж их
байгааг мэргэжлийн болон хяналтын байгууллагууд анхааралдаа авах
• Мөн арвайн Замбаа гурилыг өргөнөөр үйлдвэрлэх арга хэмжээг
авч, хөдөө орон нутагт
Хэрэглэгч өөрөө үйлдвэрлэгч бодлогыг хэрэгжүүлэх нь эрүүл хүнс өрх, гэр
бүлд хүрэх, залуу үеийнхэнд хэрэглээний дадал бий болох нөхцлийг бүрдүүлнэ.
Ашиглах хэвлэлийн жагсаалт
1. Алтанцэцэг.Я . Арвайн гурил үйлдвэрлэх технологи, Хүн ба хүнс, 1998
¹2, -10х.
2. Баярхүү.Я ,Арвайгаар чиглэсэн үйлчлэлтэй хүнсний бүтээгдэхүүн
технологийн судалгаа., 21-р зууны хүнсний технологийн дэвшил бага хурлуудын
эмхэтгэл , УБ, 2003, -25-29х
3. Сэржмаа.Ж.Монгол арвай .-УБ., 1980,- 63х
4. Рукосуев.А.Н Химия и товароведение муки и крупы, М-1984
 5. Скурихина.И.М, Тутельяна.В.А. Химический состав Российских
пищевых продуктов, М, Дели принт, 2002, 122-123с
6. Чимэдцогзол.А Иследование химико технологических свойств зерна
ячменя и особенности полисахаридов соломы залаков Монголии- Автореферат
дисс. на соизскание ученой степени доктора наук, УБ, 1995
7. Цэцэгмаа.Р Нүцгэн үрт хошуу будааны хүнсний тэжээллэг чанар, Хүн
ба Хүнс, 2004, УБ ¹4, -12-14х.
8. Уакель.К Арвайн болсон гурилыг үйлдвэрийн аргаар хийсэн ажлын
дүн, Улаангомын ХХААЭШ-ны нэгдсэн станцын эрдэм шинжилгээний бүтээл, УБ,
1977, ¹1, -85-89х.
9. Арвайн гурил MNS 2091- 97 Техникийн ерөнхий шаардлага
10. Монгол улсын статистикийн эмхтгэл-УБ, 2004
11. "Түүхий эдийн шинэ нөөцийг иж бүрэн боловсруулах технологи" ШУТ-
ын төслийн дууссан ажлын тайлан (1996-1998)-УБ, ХҮНСТЕХ, -1999,
12. Хүнсний арвай УСТ 3810- 85, Монгол улсын стандарт
13. www.http// mail.ru/ячмень полезен всем/
14. http:// cropandsoil.oregonstate.edu/grops/seeds/ogscr/sirowbar/close-
up.htm