2А улирал лекц

Ëåêö ¹ 1
Ширээ засах дүрэм дараалал

Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíä çî÷äûã îðæ èðýõýýñ ºìíº øèðýý çàñàæ áýëòãýñýí áàéíà. Øèðýýíèé
çàñàëò íü ¿éë÷èëãýýíèé îíöëîã, òºðëººñ õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéíà. Øèðýýíèé çàñàëò íü ýíãèéí áóþó
óðüä÷èëñàí çàñàëò, íýìýëò çàñàëò ãýñýí 2 ÷èãëýëýýð õèéãäýíý.
Ýíãèéí çàñàëò ãýäýã íü çî÷èí îðæ èðýõýýñ ºìíº øèðýýí äýýð öººí òîîíû òàâàã, áàãàæ õýðýãñëýë,
øèëýí ýäëýë òàâüñàí çàñàëòûã õýëíý . Ýíãèéí çàñàëòàíä òàëõíû, çóóøíû òàâàã, ¿íäñýí õîîëíû õóòãà,
ñýðýý, ñòàêàí, äààâóóí ñàëôåòîê, àìòëàã÷, öýöýã òàâèíà.
Íýìýëò çàñàëò ãýäýã íü çî÷èí îðæ èðýýä çàõèàëãà ºãñíèé äàðàà ÿìàð íýã ç¿éëèéã íýìæ òàâèõ áóþó
õàñàõûã õýëíý.
Øèðýýíèé çàñàëò íü ºãëºº, ºäºð, îðîéí õîîëíû, ºðãºòãºñºí õîîëíû, õ¿ëýýí àâàëòûí, áàÿðûí, ñýäýâò
øèðýý çàñàëò, ðåêëàì ÷èìýãëýëä çîðèóëñàí çàñàëò ãýõ ìýòýýð íýðëýãäýíý.
Øèðýý çàñàëò íü äàðààõ ç¿éë¿¿äýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
 Ýíý íü öýñíèé äàãóó íýã çî÷èíä çîðèóëàí çàññàí áàéð
 Õ¿ëýýí àâàëòàíä îðîöîõ õ¿íèé òîîòîé òýíö¿¿, ººðººð õýëáýë îðîëöîã÷ õ¿í á¿õýíä çîðèóëàí çàññàí áàéð
Øèðýýí äýýð òàâèõûí ºìíº á¿õ áàãàæ õýðýãñýë, ñàâ, øèëýí ýäëýëèéã ñàéòàð ºíãºëñºí áàéíà.
Øèðýýã òîäîðõîé äýñ äàðààëëààð çàñíà. ¯¿íä:
Ширээ засалт хийхдээ сандлыг зүүн хойд хөл дээр нь цагийн зүүний дагóó эргүүлж, байрнаас нь
хөдөлгөнө. Зөөгч сандал ширээ хоёрын хоорондох зайнд явж, засалтыг хийж гүйцэтгэнэ.
1. Øèðýýã á¿òýýíý. Á¿òýýëýã íü øèðýýíäýý òîõèðñîí áàéíà. Ýíý ¿åä çî÷íû ñóóõ òàëûí á¿òýýëýã
íü ñàíäëûí òàâöàíã ø¿ðãýæ áàéíà. 4 ñýæ¿¿ð íü øèðýýíèé õºëèéã äàëäàëñàí áàéíà.
Íàïåðîí: Á¿òýýëýãíèé äýýð äàâõàðëàí á¿òýýñýí æèæèã á¿òýýëãèéã õýëíý. Íàïåðîíûã øèðýýíèé
á¿òýýëýãíèé òºâèéí íóãàëààñûã äàéðóóëàí òàøóó á¿òýýíý. ªíãº íü á¿òýýëýãíèé ºíãºòýé çîõèöñîí áàéõ áà
õýëáýð õèéöèéí õóâüä êâàäðàò áàéõààñ ãàäíà äóãóé øèðýýíä çîðèóëñàí äóãóé õýëáýðòýé áàéäàã.
Ñòàíäàðò õýìæýý íü 80õ80 ñì, 90õ90 ñì, 100õ100 ñì áàéíà. Øèðýýíèé á¿òýýëýã äýýð íàïåðîí çààâàë òàâèõ
øààðäëàãàã¿é áîëîâ÷ ýíý íü äîîðõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã à÷ õîëáîãäîëòîé þì.
 Óãààëãà öýâýðëýãýýíèé ¿íý ºðòºã áàãàòàé
 Øèðýýíèé á¿òýýëýãíèé çàëãàà õýñãèéã äàëäàëäàã
 Õóðäàí õóãàöààíä ñîëèõ áîëîìæòîé
2. Øààçàí ýäëýë òàâèíà. Çóóøíû òàâãèéã ñóóäàë ãîëëóóëàí øèðýýíèé èðìýãýýñ äîòîãø 2ñì-èéí çàéä
òàâèíà. Òàëõíû òàâãèéã çî÷íû ç¿¿í ãàð òàëä òàâèíà.
3. Áàãàæ õýðýãñëèéã òàâèíà. Õóòãàíààñ ýõëýí òàâèõ áºãººä ñóóäàë á¿ð äýýð íýã íýãýýð
íýìýãä¿¿ëýí òàâèíà. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä II õîîëíû, çàãàñíû õóòãàíóóä, øºëòýé õîîëíû õàëáàãà,
çóóøíû õóòãà, ç¿¿í ãàð òàëä II õîîëíû, çàãàñíû, çóóøíû ñýðýýí¿¿ä òàâèíà. Áàãàæ íü øèðýýíèé
èðìýãýýñ äîòîãø 2ñì-èéí çàéä òàâèãäàõ áà õî¸ð áàãàæíû õîîðîíäûí çàé1-2ìì áàéíà. Öºöãèéí òîñíû
õóòãûã òàëõíû òàâãàí äýýð èðèéã íü òàâàã ðóó áóþó ç¿¿í òèéø õàðóóëàí òàâèíà. Àìòëàã õîîëíû,
æèìñíèé áàãàæ õýðýãñëèéã õîîë îëãîõîîñ ºìíº øèðýýí äýýð òàâèõ àëáàã¿é Ýäãýýð õîîëûã ºãºõººñ ºìíº
øèðýýí äýýð àâ÷èð÷ òàâèíà Ýñâýë äýýð äóðüäñàí áàãàæóóäûã øèðýýíèé èðìýãòýé ïàðàëëåëèàð
çî÷íû óðä òàëä òàâèíà . Ñýðýýíèé èøèéã ç¿¿í òèéø, õàëáàãà, õóòãàíû èøèéã áàðóóí òèéø õàðóóëàí
òàâèíà. Àìòëàã õîîë îëãîõûí ºìíº áàãàæ õýðýãñëèéã áàðóóí, ç¿¿í òèéø øèëæ¿¿ëýí òàâèíà.
4. Øèëýí ýäëýëèéã òàâèíà. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä áàéãàà õóòãàíû ¿ç¿¿ðýýñ ýõëýí øèëýí ýäëýëèéã
òîìñãîõ áàéäëààð òàâèíà . Øèëýí ýäëýëèéã íýã ýñâýë õî¸ð ýãíýýãýýýð òàâèíà. 3-5 íýð òºðëèéí
øèëýí ýäëýë òàâèãäàíà.
5. Äààâóóí ñàëôåòîêèéã ýâõýæ òàâèíà. Ýâõñýí äààâóóí ñàëôåòîêèéã õóòãà, ñýðýýíèé õîîðîíä
òàâèíà. Çóóøíû òàâàãòàé çàñàëòàíä áîë çóóøíû òàâãàí äýýð, òàâàãã¿é áîë õóòãà, ñýðýýíèé õîîðîíä
á¿òýýëãýí äýýð òàâèíà.
6. Àìòëàã÷, öýöýã òàâèíà. Ýäãýýðèéã øèðýýíèé òºâ øóãìûí äàãóó òàâèíà. Øèðýýã çàñàæ äóóñààä
øàëãàæ ¿çíý. Øèðýýíèé çàñàëò õèéõäýý ñàíäëûã íýã õºë äýýð íü ýðã¿¿ëæ, áàéðíààñ íü õºäºëãºíº.
Çººã÷ ñàíäàë, øèðýý õî¸ðûí õîîðîíäîõ çàéíä ÿâæ, çàñàëòûã õèéæ ã¿éöýòãýíý.
Çàñàëò õèéæ äóóñààä ñàíäëûã áóöààæ áàéðàíä íü òàâèíà. Èíãýñíýýð íýã óäààãèéí øèðýý çàñàëò äóóñíà
Ширээ засалт, түүний төрөл
Ширээ засалтыг дараах хоёр чиглэлэр засдаг. Үүнд:
1. Энгийн буюу урьдчилсан ширээ засалт
2. Нэмэлт засалт
Мөн өглөө, өдөр, оройн хоолны, өргөтгөсөн хоолны, хүлээн авалтын, баярын, сэдэвт ширээ
засалт гэх мэтээр ангилагддаг.
Энгийн ширээ засалт
-Талхны таваг
-Суурь таваг
-Үндсэн хоолны хутга, сэрээ
-Усны стакан
-Даавуун сальфеток
-Амтлагч
-Цэцэг
Үдийн хоолны энгийн ширээ засалт Оройн хоолны энгийн ширээ засалт
-Суурь таваг -Суурь таваг
-Үндсэн хоолны хутга, сэрээ -Үндсэн хоолны хутга, сэрээ
-Шөлтэй хоолны халбага -Стакан эсвэл универсаль хундага
-Стакан эсвэл универсаль хундага -Даавуун сальфеток
-Даавуун сальфеток -Амтлагч, цэцэг
-Амтлагч, цэцэг
Өргөтгөсөн хоолны ширээ засалт
-Суурь таваг
-Талхны таваг
-Үндсэн хоолны хутга, сэрээ
-Загасны хутга, сэрээ
-Шөлтэй хоолны халбага
-Зуушны хутга, сэрээ
-Цөцгийн тосны хутга
-Шилэн эдлэл /3 төрөл/
-Даавуун сальфеток
-Амтлагч, цэцэг
Áàòëàâ. Õ¯¯Òýíõýìèéí ýðõëýã÷ ……………….Õ.ªíºðæàðãàë
Ëåêö ¹1
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Õ¿ëýýí àâàëòûí òºðºë àíãèëàë
Îðîõ àíãè Õ¯ÇÃÀ-2, ÇÁÇÃÀ-2-ð àíãèóä
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õ¿ëýýí àâàëòûí òºðºë áîëîí çîõèîí áàéãóóëàëòûí îíöëîãèéã

ìýäýõ
Õè÷ýýëèéí àãóóëãà: 1.Õ¿ëýýí àâàëòûí òºðºë
2.Õ¿ëýýí àâàëòûí àíãèëàë
3.Õ¿ëýýí àâàëòûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí îíöëîã
Àøèãëàõ íîì, ñóðàõ áè÷èã:
1. Á.Îþóíöýöýã. Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè. Õóóäàñ 95-102
2. Á.Äàãâàäóëàì. Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý Õóóäàñ 136-139
3. www.party_ehtml
Õ¿ëýýí àâàëòûí òºðºë àíãèëàë
Õ¿ëýýí àâàëò ãýäýã íü áàéãóóëëàãà, õàìò îëîí ýñâýë õýí íýãýí õ¿íä çîðèóëàí çîõèîí áàéãóóëñàí
õ¿íäýòãýëèéí ºãëºº, ºäºð, îðîéí õîîë þì. Õ¿ëýýí àâàëòûã àëáàí ¸ñíû, àëáàí ¸ñíû áóñ ãýæ 2 àíãèëíà.
Àëáàí ¸ñíû õ¿ëýýí àâàëò íü ãàäààäûí òºðèéí òýðã¿¿íèé àéë÷ëàë, çî÷èä òºëººëºã÷èä, îëîí óëñûí
õóðàë çºâëºëãººí, ãýðýý õýëýëöýýðò ãàðûí ¿ñýã çóðàõ, ÷óõàë òýìäýãëýëò ºäºð, ¿íäýñíèé áàÿð çýðýã ¿éë
ÿâäàëä çîðèóëàãäàíà. Õýâëýë ìýäýýëëýýð ãàðíà.
Àëáàí ¸ñíû áóñ õ¿ëýýí àâàëò íü íºõºðñºã óóëçàëò, ãýð á¿ëèéí áàÿð, íàñíû îé, õóðèì çýðýã ¿éë
ÿâäàëä çîðèóëàãäàíà.
Õ¿ëýýí àâàëòûã:
1. ¿éë÷èëãýýíèé õýëáýðýýð íü: à. Çººã÷èéí á¿ðýí ¿éë÷èëãýýòýé õ¿ëýýí àâàëò
á. Çººã÷èéí õýñýã÷èëñýí ¿éë÷èëãýýòýé õ¿ëýýí àâàëò
2 Õîîëëîëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ àðãààð íü:
à. ñóóæ õîîëëîõ õ¿ëýýí àâàëò
á. çîãñîæ õîîëëîõ õ¿ëýýí àâàëò
2 Õîîëíû íýð òºðëººð íü : äàéëëàãà, öàéëëàãà, êîêòåéëü õ¿ëýýí àâàëò ãýæ àíãèëíà.
Õ¿ëýýí àâàëòûã çîîãèéí ãàçàð, òºðèéí îðäîí, ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíä, õýýðèéí íºõöºëä çîõèîí áàéãóóëæ áîëíî.
Õ¿ëýýí àâàëòûí çàõèàëãûã 3-5 õîíîãèéí ºìíº àâíà. Çàõèàëãà àâàõ ¿åä çàõèàëàã÷òàé äàðààõ àñóóäëûã
òîõèðîëöñîí áàéíà.
¯¿íä: õ¿ëýýí àâàëò õèéõ ñàð, ºäºð, ýõëýõ, äóóñàõ õóãàöàà, îðîëöîõ çî÷íû òîî,øèðýý áàéðëóóëàõ õýëáýð,
çàëíû ÷èìýãëýë, öýñýíä ÿìàð õîîë îðóóëàõ, íýã õ¿íä íîîãäîõ çàðäàë ãýõ ìýò. Öýñèéã çîõèîíî. Öýñèéã õýä
õýäýí õóâü ¿éëäýæ, åðºíõèé òîãîî÷,çàëíû çîõèîí áàéãóóëàã÷,ìåíåæåð íàðò ºãñºí áàéíà.
Çàëíû çîõèîí áàéãóóëàã÷ çî÷íû òîîíîîñ õàìààð÷ ¿éë÷ëýõ çººã÷èéí òîîã ãàðãàíà. Çººã÷ íàð õ¿ëýýí àâàëòàíä
øààðäàãäàõ ñàâ, áàãàæ õýðýãñýë, øèëýí ýäëýë, äààâóóí ýäëýëèéí òîîöîîã ãàðãàíà. Õ¿ëýýí àâàëòûí
áýëòãýë àæèëëàãààíä îðíî.
ÇªªÃ×ÈÉÍ Á¯ÐÝÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÒÝÉ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Çî÷äûí òîî íü ñóóäëûí òîîíä ÿã òîõèðñîí áàéíà. Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü àëáàí ¸ñíû õ¿ëýýí àâàëò áàéäàã.
10-50 çî÷èí, öººí òîõèîëäîëä 100 áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû çî÷èä îðîëöîíî.
Õ¿ëýýí àâàëòûí îíöëîã íü á¿õ õîîë, óíäààíû ç¿éëèéã çººã÷ íàð îëãîíî. ¯éë÷èëãýý íýãýí çýðýã ÿâàãäàõ ¸ñòîé.
¯ðãýëæëýõ õóãàöàà íü íýã èõ áèø / 50-60 ìèí / , ¿éë÷èëãýýíä ìýðãýæëèéí ºíäºð óð ÷àäâàðòàé çººã÷ íàð
îðîëöîíî. 6-8 çî÷èíä 2 çººã÷ ¿éë÷èëíý. Íýã çººã÷ íü õîîë îëãîõ, íºãºº íü óíäààíû ç¿éëèéã îëãîíî.
Õîîëíû öýñýíä õ¿éòýí, õàëóóí çóóø, øºëòýé õîîë, II õîîë, àìòëàã õîîë, êîôå, æèìñ, óíäàà, ñîê îðñîí áàéíà.
¯éë÷èëãýýíä õîîë îëãîõ äàðààëëûã íàðèéí áàðèìòàëíà. Çî÷íû òîîíîîñ õàìààð÷ øèðýý áàéðëóóëàõ õýëáýðèéã
ñîíãîí àâíà.
Øèðýýíèé ºðãºí 1,2-1,5 ì áàéíà.Íýã çî÷èíä 0,6-0,8 ì çàé íîîãäîõîîð òîîöíî. 60-80 ñì çàéä íýã çî÷èí ñóóõ çàé
ãàðãàíà. Øèðýýã á¿òýýíý. Á¿òýýëýã íü øèðýýíèé òºãñãºëä 30-40 ñì, çî÷èí ñóóõ òàëä 25-30 ñì óíæñàí
áàéíà.
Öýñíèé äàãóó çàñàëòûã õèéíý. Çî÷èí á¿ðò ñóóðü òàâàã, äýýð íü çóóøíû òàâàã, ç¿¿í ãàð òàëä òàëõíû
òàâàã, ¿íäñýí õîîëíû, øºëòýé õîîëíû, çàãàñíû, çóóøíû áàãàæ õýðýãñýë, æèìñíèé áîëîí àìòëàã õîîëíû áàãàæ
õýðýãñýë, àðõè äàðñíû õóíäàãàíóóä, ñòàêàí òàâüñàí áàéíà.
Äààâóóí ñàëôåòîêèéã áîñîî õýëáýðýýð ýâõýæ òàâüñàí áàéíà. Õî¸ð çî÷èíä íýã áàéõààð òîîöîîëæ øààçàí
ñàâàíä õèéñýí äàâñ, ïåðåö òàâèíà. Äàâñûã ç¿¿í òàëä íü, ïåðåöèéã áàðóóí ãàð òàëä íü òàâüæ ºãíº. ¯íñíèé
ñàâ òàâèõã¿é.
Õ¿ëýýí àâàëòûí øèðýýíä çºâõºí àìòëàã õîîëíû äàðàà òàìõè òàòàõûã çºâøººðíº. Öýöãèéã óñòàé, óñã¿é àëü ÷
àðãààð òàâüæ áîëíî. Øèðýýíèé òºâ õýñãýýð áàéðëóóëíà. Çàðèì õ¿ëýýí àâàëòàíä çî÷èí á¿ðò õîîëíû öýñ
áè÷èæ òàâüäàã. Ýíý öýñèéã òóñãàé çîðèóëàëòûí áëàíêàí äýýð áè÷èæ, òàëõíû òàâàãíû óðä òàâüæ ºãíº.
Ýíý öýñýíä çºâõºí õîîëíû íýðèéã áè÷íý. ¯¿íýýñ ãàäíà çî÷èí á¿ðèéí íýðèéí õóóäàñ òàâüæ áîëíî. Ýíý íü çî÷èä
îðæ èðýýä ñóóäëàà ýçëýõýä òóñëàõ ¿¿ðýãòýé. ßëàíãóÿà îëîí îðíû çî÷èä òºëººëºã÷èä îðîëöñîí õ¿ëýýí
àâàëòàíä á¿ð ÷ à÷ õîëáîãäîëòîé.
Øèðýý çàñàæ äóóñààä çàñàëòûã øàëãàíà. Çî÷èí îðæ èðýõýýñ ºìíº òàëõíû òàâãàíä òàëõûã õèéñíýýð øèðýý
çàñàõ àæèëëàãàà äóóñíà. Çî÷äûã øèðýýíä óðèíà. Á¿õ çî÷èä ñóóäëàà ýçýëñíèé äàðàà õ¿íäýò çî÷èíä
¿éë÷ëýõ çººã÷èéí äîõèîãîîð ¿éë÷èëãýýã íýãýí çýðýã ýõë¿¿ëíý. Õîîëûã ºãñíèé äàðàà àðõè äàðñûã
õóíäàãàëíà. Õ¿ëýýí àâàëòûí àëáàí ¸ñíû õýñýã áîëîõ ¿ã õýëýõ, áàÿð õ¿ðãýõ, òºðèéí äóóëàë ýãøèãëýõ
çýðýãò çººã÷ ¿éë÷èëãýýã çîãñîîíî. Øààðäëàãàòàé áîë ãàð÷ ÿâíà.
Õ¿ëýýí àâàëòûí òºãñãºëä çî÷èí á¿ðò õàð êîôå, õóíäàãàëñàí êîíüÿê ºãñíººð ¿éë÷èëãýý ºíäºðëºíº. Øèðýýíèé
àðààñ õàìãèéí ò¿ð¿¿íä õ¿íäýò çî÷èä áîñíî.
ÀÏÅÐÈÒÈÂ
Ýíý íü õ¿ëýýí àâàëò ýõëýõýýñ ºìíº 15-40 ìèíóòàíä ¿¿äíèé ºðººíä ÿâàãäàíà. ¯¿íèéã õ¿ëýýí àâàëòûí
ºìíºõ ñýðãýýõ ¿éë÷èëãýý ãýæ íýðëýíý. Õàìãèéí ýõíèé çî÷íîîñ ñ¿¿ë÷èéí çî÷èí îðæ èðýõ õ¿ðòýëõ õóãàöààíä
çîõèîí áàéãóóëíà. Àïåðèòèâûí 4 òºðºë áàéäàã.
1. Ãàøóóí óíäààíóóä 2. Êîêòåéëèóä 3. äàðñíóóä 4. òîíèê áà óñààð øèíãýëñýí óíäààíóóä
Àïåðèòèâò çººëºí äàðñ, ñîê, óñ, êîêòåéëü, çóíû óëèðàëä áîë ïèâî ºã÷ áîëíî.Çººã÷ íàð ïîäíîñîí äýýð òàâüæ
õóíäàãàëæ áýëòãýñýí óíäààíû ç¿éëýýð çî÷äûí äóíäóóð ÿâæ ¿éë÷èëíý .Çî÷äûí äýðãýä î÷îîä óíäààíû
ç¿éëèéã íýðëýõ õýðýãòýé. .Çàðèì òîõèîëäîëä àïåðèòèâò óíäààíû ç¿éëýýñ ãàäíà õºíãºí çóóøààð ¿éë÷èëæ
áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä çî÷äûã õ¿ëýýí àâàëòûí øèðýýíä óðüæ ñóóëãààä , õàëóóí çóóøíààñ ¿éë÷èëãýýã
ýõë¿¿ëýõ õýðýãòýé.. Àïåðèòèâèéã õ¿ëýýí àâàëò ýõëýõýýñ 5- 20 ìèíóòûí ºìíº çîãñîîõ õýðýãòýé.
ÄÅÊÑÒÈÂ
Õ¿ëýýí àâàëòûí òºãñãºëä õîîë áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð õàòóó äàðñ ºãäºã.
¯¿íä ãàøóóí ëèêåð, êîíüÿê îðíî.
ÇªªÃ×ÈÉÍ ÕÝÑÝÃ×ÈËÑÝÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÒÝÉ
Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü àëáàí ¸ñíû áèø õ¿ëýýí àâàëò þì. Õ¿ëýýí àâàëòûí õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýëáýð. Ãýð
á¿ëèéí áàÿð, íàñíû îé, õóðèì, íºõºðñºã óóëçàëòàíä çîðèóëàãäàíà. Õîîëíû öýñýíä ºðãºí íýðèéí õ¿éòýí çóóø,
äàâñàëñàí íîãîî, ìººã, óíäààíû ç¿éë îðóóëñàí áàéíà. Ìºí õàëóóí çóóø, 1-2 òºðëèèí II õîîë, àìòëàã õîîë, æèìñýýð
¿éë÷èëíý. Õ¿ëýýí àâàëòûí òºãñãºëä öàé, êîôå, íàðèéí áîîâ ºãíº. Øèðýýíèé àðä çî÷äûã íàñíû ýðýìáý
äàðààëëààð ñóóëãàíà. Øèðýýã áàéðëóóëààä á¿òýýíý. Çàñàëò õèéíý. Çî÷èä îðæ èðýõýýñ 20-30 ìèíóòûí ºìíº
øèðýýí äýýð õ¿éòýí òºðëèéí õîîë, çóóø, ñàëàò, íîãîî, ìººã, ÷èõýð, æèìñ, àðõè äàðñ, óíäààã 6-10 ñóóäàë
äóòàìä íýã íîîãäîõîîð òîîöîîëæ òàâüñàí áàéíà. Ýíý õ¿ëýýí àâàëòàíä 9-12 çî÷èíä 1 çººã÷ ¿éë÷ëýõýýð òîîöíî.
Çî÷äûã øèðýýíä óðèíà. Çººã÷ íàð ¿éë÷èëãýýã ýõë¿¿ëíý.¯éë÷èëãýýíä çººã÷ íàðààñ ãàäíà çî÷èä îðîëöîíî. II
õîîë ºãºõººñ ºìíº çàâñàðëàãà çîõèîí áàéãóóëíà. Ýíý ¿åä çî÷èä á¿æèãëýõ, õîîðîíäîî ÿðèëöàõ, òàìõè òàòàõ
çýðãýýð àìàðíà.Õàðèí çººã÷ íàð øèðýýíèé ýìõ öýãöèéã ÿíçàëæ, ñóëàðñàí ñàâ, áàãàæ õýðýãñëèéã õóðààõ,
òàëõ íýìæ òàâèõ çýðãýýð øèðýýã äàðààãèéí ¿éë÷èëãýýíä áýëòãýíý. Çî÷äûã äàõèí øèðýýíä óðèíà.
¯éë÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý.Òºãñãºëä íü õàëóóí óíäàà, íàðèéí áîîâ îëãîíî.
ÔÓÐØÅÒ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ.
Ýíý õ¿ëýýí àâàëòûã 18-20 öàãèéí õîîðîíä çîõèîí áàéãóóëíà. ¯ðãýëæëýõ õóãàöàà
1-1,5 öàã. Õ¿ëýýí àâàëòûí äàâóó òàë íü :
- áàãà òàëáàéä îëîí çî÷íûã õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé.
- á¿õ çî÷èä çîãñîæ õîîëëîíî.
- Çî÷èä äóðòàé áàéðëàëàà ñîíãîæ àâàõààñ ãàäíà ººðñäºº õîîë, óíäàà, æèìñèéã àâ÷ èäýõ áîëîìæòîé.
- Çî÷èä õ¿ëýýí àâàëò äóóñàõûã õ¿ëýýõã¿éãýýð ãàð÷ ÿâæ áîëíî.
- Íýã õ¿íä íîîãäîõ çàðäàë áàãà.
- Ôóðøåò õ¿ëýýí àâàëòàíä ñàíäàë áàéðëóóëàõã¿é.
Õîîëíû öýñýíä õ¿éòýí, õàëóóí çóóø, II õîîë, àìòëàã õîîë, õàëóóí óíäàà îðñîí áàéíà. Õàëóóí õîîëûã ÿñã¿é,
ñ¿ìñã¿é áýëòãýíý. Çóóøèéã æèæèã õýìæýýòýé ç¿ñýæ, öýöãýí, öºãöºí, êàíàïå õýëáýðýýð áýëòãýíý.
Ýíý õ¿ëýýí àâàëòàíä çîðèóëàí 90-100 ñì ºíäºðòýé øèðýý õýðýãëýíý. Øèðýýã ñàëàíãèä Ã,Ï,Ø,Ò, ¿ñãèéí
õýëáýðýýð, ýñâýë õýä õýäýí ýãíýýãýýð áàéðëóóëíà. Õî¸ð òàëààñ íü çàññàí øèðýýíä 1ì çàéä 3-4 çî÷èíä
íîîãäîõîîð òîîöîîëíî. ¯¿íýýñ ¿íäýñëýí øèðýýíèé óðòûã òîäîðõîéëíî. Øèðýýã øàëíààñ äýýø 10 ñì-èéí çàéòàé
áèò¿¿ îðîîæ á¿òýýíý. Òàâàã, áàãàæ õýðýãñýë, øèëýí ýäëýëèéã çî÷èí íýã á¿ðò çîðèóëñàí áàéäëààð
òàðààæ áàéðëóóëàõã¿é. Õàðèí òàâãèéã 6-8 øèðõýãýýð äàâõàðëàí òàâüæ, äýðãýä íü áàãàæ õýðýãñëèéã
òàâèíà. Áàãàæ õýðýãñëèéã áººíººð íü, õºìºðñºí áàéäëààð, ýñâýë ñýðýýíèé ø¿äýíä õóòãûã óãñàðñàí
áàéäëààð, ýñâýë õóòãà, ñýðýýã ¿åë¿¿ëýí òàâèíà. Õóòãàíû òîî íü ñýðýýíèé òîîíîîñ 2 äàõèí öººí áàéíà.
Øèëýí ýäëýëèéã äîëãèî, ãàöóóðûí ìº÷èð, ýñâýë 1-2 ýãíýýãýýð òàâüæ áàéðëóóëíà. Çî÷èä îðæ èðýõýýñ
ºìíº øèðýýí äýýð çóóø, ñàëàò, íîãîî, ìººã, àðõè äàðñ, óíäàà, õ¿éòýí ñ¿ìñ, ÷èõýð, æèìñ çýðãèéã òàâèíà.
Çî÷äûã øèðýýíä óðèíà. Çî÷èä ººðñäºº ¿éë÷èëãýýíä îðîëöîíî. Çººã÷ íàð àðõè äàðñûã îíãîéëãîõ, õóíäàãàëàõ,
îéðòóóëæ ºãºõ, õîîë çóóøèéã òàâàãëàõ çýðãýýð ¿éë÷èëãýýíä îðîëöîíî. 20-30 çî÷èíä íýã çººã÷
¿éë÷ëýõýýð òîîöíî. Øèðýýã òóõàé á¿ðò íü öýãöýëæ, äàðààãèéí õîîë ºãºõºä áýëòãýíý. Òºãñãºëä íü öàé,
êîôå ºãíº.
ÊÎÊÒÅÉËÜ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü ¿çýñãýëýíãèéí íýýëòèéí áîëîí õààëòûí àæèëëàãàà, çàëóó÷óóäûí íºõºðñºã
óóëçàëò, õóðàë çºâëºëãººíèé çàâñàðëàãààíû ¿åýð çîõèîí áàéãóóëíà. Áàãà òàëáàéä îëîí çî÷íûã õ¿ëýýí àâàõ
áîëîìæòîé. Íýã öàã îð÷èì ¿ðãýëæèëíý. Èõýâ÷ëýí ºäðèéí 2-ð õàãàñò çîõèîí áàéãóóëíà. Á¿õ çî÷èä çîãñîæ
õîîëëîíî. Øèðýý áàéðëóóëàõã¿é, òàâàã, áàãàæ õýðýãñýë îëãîõã¿é, ñýðýýíèé îðîíä õàòãóóð õýðýãëýíý.
Õîîë, çóóøèéã æèæèã õýìæýýòýé õýð÷èæ ç¿ñýæ áýëòãýíý. Çàëíû õàíà, áàãàíû äýðãýä æèæèã øèðýý
áàéðëóóëæ, äýýð íü ¿íñíèé ñàâ, òàìõèíû àñààãóóð, öààñàí ñàëôåòîêòîé ñàâ, ÷èõýðòýé áîëîí äàâñòàé
ñàìðûã áàéðëóóëíà. ¯éë÷èëãýýíèé òàíõèìûí õîéìîð òàëä áóôåò-áàð àæèëëóóëíà. Ýíä íýã ýãíýýãýýð
òàâüñàí õýä õýäýí øèðýý óãñàð÷ áàéðëóóëàí á¿òýýíý. Äýýð íü àðõè äàðñ, óíäààíû ç¿éë, ïîäíîñ, õóíäàãà,
ñòàêàí áàéðëóóëíà. Øèðýýíèé àðä 2-3 çººã÷ çîãñîæ, àðõè äàðñ, óíäààíû ç¿éëèéã õóíäàãàëæ ïîäíîñîí äýýð
òàâèíà. Çî÷äîä ¿éë÷ëýõ çººã÷ íàð áýëòãýñýí ïîäíîñûã àâ÷, çî÷äûí äóíäóóð ÿâæ ¿éë÷èëíý. Ýíý õ¿ëýýí
àâàëòûí ¿éë÷èëãýý ïîäíîñîí äýýðýýñ ÿâàãäàíà. Çî÷äûí äýðãýä î÷îîä õóíäàãàëñàí óíäààíû ç¿éëèéã íýðëýõ
õýðýãòýé. Ìºí õ¿éòýí, õàëóóí çóóø, II õîîëîîð ¿éë÷èëíý. Õîîëûã çîãñîæ õîîëëîõîä áîëîìæòîé áàéäëààð
áýëòãýñýí áàéíà. ¯éë÷èëãýý íü õàìãèéí ýõíèé çî÷íîîñ ñ¿¿ë÷èéí çî÷èí ãàð÷ ÿâàõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý.
Ýõëýýä óíäààíû ç¿éëèéã, äàðàà íü õîîë, çóóøèéã îëãîíî. Õ¿ëýýí àâàëòûí òºãñãºëä êîôå ºã÷ áîëíî.
ÊÎÊÒÅÉËÜ- ÔÓÐØÅÒ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü êîêòåéëü, ôóðøåò ãýñýí 2 òºðëººð ÿâàãäàíà. Õî¸ð òàíõèìä çîõèîí áàéãóóëæ
ÿâóóëàõ áºãººä àëü àëèíä íü çî÷èä áàãòàæ áàéõ õýðýãòýé. Íýã òàíõèìä çî÷èä öóãëàðíà.Ýíý òàíõèìûã
êîêòåéëü õ¿ëýýí àâàëòàíä çîðèóëñàí áàéäëààð áýëòãýæ, çººã÷ íàð ïîäíîñîí äýýð òàâüæ áýëòãýñýí
óíäààíû ç¿éë, òàâàãëàæ áýëòãýñýí õàòãóóðààð õàòãàñàí çóóøààð ¿éë÷èëíý .
¯éë÷èëãýý 30-40 ìèíóò ¿ðãýëæëýõ áºãººä äàðàà íü çî÷äûã 2-ð òàíõèìä óðèíà.Ýíý òàíõèìä íýã ýñâýë õýä
õýäýí øèðýý áàéðëóóëæ á¿òýýãýýä ôóðøåòûí øèðýýíýýñ ÿëãàãäàõ ÿëãàà íü òàâàã,áàãàæ õýðýãñëèéã
óðüä÷èëàí òàâèàã¿é áàéíà. Çî÷äûã îðæ èðýõ ¿åä øèðýý ð¿¿ õ¿éòýí áîëîí õàëóóí çóóø,àìòëàã õîîë, æèìñ,
ñîóñ, àìòëàã÷, òàëõ, õîîë îëãîõ áàãàæ õýðýãñëèéã òàâèíà. Õàíà, áàãàíû äýðãýä æèæèã øèðýý
áàéðëóóëæ ,äýýð íü òàìõè, àñààãóóð, ¿íñíèé ñàâ, öààñàí ñàëôåòîêòîé ñàâ òàâèíà. Òàíõèìä áóôåò- áàð
àæèëëóóëæ , óíäààíû ç¿éëèéã ýíäýýñ îëãîíî .Çî÷äûã îðæ èðýõýä çººã÷ íàð áýëòãýñýí óíäààíû ç¿éë òàâàã,
áàãàæ õýðýãñëèéã îëãîíî .
¯éë÷èëãýýíä çî÷èä ººðñäºº îðîëöîíî.Òºãñãºëä íü êîôå ºãíº .
ÖÀÉËËÀÃÀ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëòûã ýìýãòýé÷¿¿äýä çîðèóëàí çîõèîí áàéãóóëíà. Ãýõäýý ýðýãòýé÷¿¿ä îðîëöîæ
áîëíî.16-18 öàãèéí õîîðîíä ÿâàãäàíà.¯ðãýëæëýõ õóãàöàà 2 öàãààñ èõã¿é áàéíà. 6-12 çî÷èí, öººí
òîõèîëäîëä 30-40 çî÷èí îðîëöîæ áîëíî. Ýìýãòýé çººã÷ íàð ¿éë÷èëíý.10 çî÷èíä 2 çººã÷ ¿éë÷ëýõýýð
òîîöíî.¯éë÷èëãýýíä äóãóé, çóéâàí øèðýý õýðýãëýõ íü òîõèðîìæòîé. Á¿òýýëýã, ñàëôåòîêíû ºíãº íü
ñåðâèçíû ºíãºòýé èæèë áàéíà. Õîîëíû öýñýíä àìòëàã õîîë, çººëºí ÷èõýð, òîðò, ïèðîæíîå, êåêñ, ïå÷åíüå, æèìñ
æèìñãýíý îðñîí áàéíà.Óíäààíû ç¿éëýýñ æèìñíèé áîëîí ðàøààí óñ, öýâýð óñ, øàìïàíñêîå, áîëîí ëèê¸ð, êîíüÿê
ºãíº.Òºãñãºëä íü öàé, êîôå ñîíãóóëíà. Çî÷èí á¿ðò àìòëàã õîîëíû áîëîí æèìñíèé áàãàæ õýðýãñýë, íàðèéí
áîîâíû òàâàã, ñòàêàí, øàìïàíñêîåíû áîëîí ëèê¸ðò çîðèóëñàí õóíäàãàíóóä òàâèíà.Çî÷äûã îðæ èðýõýýñ ºìíº
øèðýý çàñàëòàíä ÷èõýð, æèìñ, íàðèéí áîîâ, õàëóóí óíäààòàé õýðýãëýõ çºãèéí áàë, æèìñíèé ÷àíàìàë, ¸îòîí,
íèìáýã, ñ¿¿, öºöãèé çýðãèéã òàâüñàí áàéíà. Øèðýýã ¿çýìæòýé áîëãîõûí òóëä ñàìîâàð òàâèíà.¯¿íèéã
øèðýýíèé äýðãýä æèæèã øèðýý áàéðëóóëààä äýýð íü òàâüæ áýëòãýíý. Ïîäíîñîí äýýð òàâèíà. Çî÷äûã
øèðýýíä óðèíà.¯éë÷èëãýý íü õ¿íäýò çî÷íîîñ ýõýëíý.Äàðàà íü àõìàä õ¿ì¿¿ñ ãýõ ìýò .
Öàé îëãîõîä çººã÷ººñ ãàäíà õ¿ëýýí àâàëò çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà ýìýãòýé÷¿¿ä îðîëöîæ áîëíî. Çî÷íû
õ¿ñýëòýýð 2 äàõü àÿãà öàé, êîôåã îëãîíî. 2 äàõü öàéã îëãîõäîî øèðýýí äýýð áàéãàà àÿãàíä õèéæ ºãäºãã¿é
,õîîñîí àÿãûã àâ÷ ÿâààä äàõèí öàé õèéæ àâ÷èð÷ ºãíº .Õýðýâ àÿãàíû ¸ðîîëä æèìñíèé ¿ëäýãäýë, òóíäàñ
áàéâàë àÿãûã ñîëèíî. 2 äàõü àÿãà êîôåã øèðýýí äýýð áàéãàà õîîñîí àÿãà ðóó õèéæ ºã÷ áîëíî. Øèðýýíýýñ
õàìãèéí ò¿ð¿¿íä õ¿íäýò çî÷èä áîñ÷ ÿâíà.
ÄÈÏËÎÌÀÒ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Äèïëîìàò õ¿ëýýí àâàëòûã ¿íäýñíèé áàÿð, ÷óõàë òýìäýãëýëò ºäºð, îëîí óëñûí ãýðýý õýëýëöýýðò
ãàðûí ¿ñýã çóðñàí ºäºð çýðýã ¿éë ÿâäàëä çîðèóëàí çîõèîí áàéãóóëíà.Õ¿ëýýí àâàëò íü óëñóóäûí õîîðîíä
àëáàí ¸ñíû áîëîí àëáàí àæèë, ñî¸ëûí õàðèëöàà áèé áîëãîõ, ò¿¿íèéã õºãæ¿¿ëýõýä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé .
Äèïëîìàò õ¿ëýýí àâàëòûã ñàéí çîõèîí áàéãóóëàëòàé çîîãèéí ãàçàð, ýë÷èí ñàéäûí ÿàì, òºðèéí áàéãóóëëàãûí
áàéðàíä õèéíý. Çî÷äûã øèðýýíèé àðä ñóóëãàõ äàðààëàë íü ïðîòîêîëûí äàãóó ÿâàãäàíà. Ýíý ¿åä çî÷äûí
àëáàí òóøààë, íèéãìèéí áàéäàë, àëäàð öîë .íàñ çýðãèéã õàðãàëçàíà. Ïðîòîêîë íü çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí
áàéãóóëëàãà, äèïëîìàò ¸ñîíä ìºðäºõ, ìºí îëîí óëñûí õýìæýýíä àëáàíû õ¿ì¿¿ñèéí ìºðäºõ óëàìæëàë, ä¿ðìèéí
íýãòãýë þì Ýíý íü á¿õ îðîíä àäèë õýìæýýíä ìºðäºãäºõ áà óëñ á¿ð ººðèéí îðíû ¿íäýñíèé îíöëîãèéã òóñãàñàí
áàéæ áîëîõ þì .Äèïëîìàò õ¿ëýýí àâàëòàíä ºíäºð àëáàí òóøààëûí õ¿ì¿¿ñ îðîëöäîã .Õ¿ëýýí àâàëò àëáàí ¸ñíû
õýìæýýíä ÿâàãääàã òóë ýðýãòýé, ýìýãòýéã ¿ë õàðãàëçàí àëáàí òóøààëûã íàðèéí áàðèìòàëíà. Äèïëîìàò
õ¿ëýýí àâàëòûí çîõèîí áàéãóóëàëò íü çàõèàëãà àâàõ, ¿éë÷èëãýýíä áýëòãýõ, ¿éë÷ëýõ çýðýã ¿íäñýí
õýñãýýñ á¿ðäýíý. Çàõèàëãà àâàõäàà õ¿ëýýí àâàëòûí ýõëýõ äóóñàõ õóãàöàà, ñàð ºäºð, ¿éë÷èëãýýíèé
õýëáýð, õ¿íäýò çî÷íîîð õýí óðèãäñàí, çààëàíä òºðèéí äàëáàà áàéðëóóëàõ ýñýõ, õºãæìèéí òîãëîëò áàéõ,
¿ã¿éã òîäðóóëíà. Äèïëîìàò õ¿ëýýí àâàëòûí õýä õýäýí õýëáýð áàéäàã.
ªãëººíèé öàé /çàâòðàê/: 12-15 öàãèéí õîîðîíä, ãýõäýý èõýâ÷ëýí 1230 -1330-ûí õîîðîíä çîõèîí
áàéãóóëàãäàíà. 1,5 öàã ¿ðãýëæèëíý. 1-2 òºðëèéí õ¿éòýí çóóø, çàãàñíû ìàõàí õàëóóí õîîë, ìàõàí õîîë,
àìòëàã õîîë ºãíº. Õ¿éòýí çóóøèíä õºðãºñºí öàãààí äàðñ, íàñòîéêà, çàãàñíû ìàõàí õîîëîíä öàãààí äàðñ, ìàõàí
õîîëîíä óëààí äàðñ, àìòëàã õîîëîíä øàìïàíñêîå ºãíº. Õîîëíû ºìíº ñîê ºãíº. Òºãñãºëä íü öàé, êîôå ºãíº.
Öàé /÷àé/: 16-18 öàãèéí õîîðîíä ýìýãòýé÷¿¿äýä çîðèóëàí çîõèîí áàéãóóëíà. Ãýõäýý ýðýãòýé÷¿¿ä
îðîëöîæ áîëíî. Öàéíû õàìò íàðèéí áîîâ, òîðò, ïèðîæíîå, æèìñ, ñîê, óñ öººí òîõèîëäîëä ñàíäâè÷ ºãíº.
Ôóðøåò õýëáýðèéí õ¿ëýýí àâàëò: 17-20 öàãèéí õîîðîíä áîëîõ áà 2 öàã ¿ðãýëæèëíý. Îëîí íýð òºðëèéí
õ¿éòýí çóóø, íàðèéí áîîâ, æèìñ, ñîê, ðàøààí ºãíº. Çàðèì òîõèîëäîëä õàëóóí çóóø ºãäºã. Òºãñãºëä íü
ìºõººëäºñ, øàìïàíñêîå ºãíº.
Êîêòåéëü õýëáýðèéí õ¿ëýýí àâàëò: 17-20 öàãèéí õîîðîíä áîëäîã. Ýíý õ¿ëýýí àâàëò øàìïàíñêîå, êîôå
ºãñíººð òºãñäºã. Êîêòåéëü õ¿ëýýí àâàëòûí õýëáýð íü Áîêàë øàìïàíñêîãî, Áîêàë âèíà çýðýã õ¿ëýýí àâàëò
þì. Ýäãýýðèéã çºâõºí õýí íýãýí õ¿íä çîðèóëàí çîõèîí áàéãóóëäàã îíöëîãòîé. I òîõèîëäîëä çºâõºí øàìïàíñêîå,
ñîê, çóóøèíä æèæèã ïèðîæíîå, êàíàïå, ñàìàð ºãäºã áàéíà. Áîêàë âèíà- õ¿ëýýí àâàëò íü åðäèéí êîêòåéëü
õ¿ëýýí àâàëòààñ ÿëãààã¿é, èõýâ÷ëýí 12 öàãò ýõýëäýã.
¯äèéí õîîë /oáåä/: Õ¿ëýýí àâàëòûí õàìãèéí õ¿íäòýé õýëáýð, 19-21 öàãèéí õîîðîíä çîõèîí áàéãóóëàõ áà 2-
2,5 öàã ¿ðãýëæèëíý. Øèðýýíèé àðä 50-60ìèíóò õîîëëîõ áà çî÷äûí ºðººíä ¿ëäñýí õóãàöààã ºíãºð¿¿ëíý.
Öýñýíä õ¿éòýí çóóø, øºëòýé õîîë, çàãàñ, II õîîëûã òóñ á¿ð íýã, àìòëàã õîîë îðíî. ¯äèéí õîîëíû äàðàà ººð
çààëàíä ýñâýë çî÷íû ºðººíä êîôå, öàé ºãíº.
Îðîéí õîîë /óæèí/: ¯äèéí õîîëíîîñ ÿëãàãäàõ ÿëãàà íü 21 öàã áà ò¿¿íýýñ õîéíî ýõýëäýã. Çàðèìäàà òåàòðûí
¿çâýðèéí äàðàà çîõèîí áàéãóóëäàã.
Äýýðõ õ¿ëýýí àâàëò á¿ðä öýñ çîõèîõäîî óëñ îðíû ¿íäýñíèé áîëîí øàøíû óëàìæëàëûã òóñãàñàí áàéíà.
Ñóóäëûã õàìãèéí õ¿íäòýé, õ¿íäòýé ñóóäàë ãýæ 2 àíãèëíà.
Ñóóãàà áîëîí áîñîî õ¿ëýýí àâàëòûí îíöëîã
Øâåä áîëîí áóôåò øèðýý çàñàëò
Çî÷äîä õàëóóí, õ¿éòýí á¿õ òºðëèéí õîîë, óíäàà, ñàëàò çýðãèéã á¿ãäèéã íü ýñâýë çàðèì õýñãèéã
çàññàí øèðýýí äýýð äýëãýí òàâüñàí áàéíà. Çî÷èä òýíäýýñ ñîíãîëò õèéõ áîëîìæòîé áºãººä çººã÷èä çºâõºí
áîõèð òàâàã, áàãàæ õýðýãñëèéã õóðààõ ¿¿ðýãòýé. Ñàéí çîõèîí áàéãóóëñàí áóôåò ¿éë÷èëãýý íü çî÷èíä
òºðºë á¿ðèéí õîîëíîîñ ººðèéí õ¿ññýí õîîëûã ñîíãîæ àâàõ áîëîëöîîã îëãîäîã.
Çî÷èä èõýâ÷ëýí õîîëíû òàâãàà ç¿¿í ãàðààðàà áàðèí áàðóóí ãàðààðàà õîîëûã õàëáàãàääàã ó÷ðààñ
õîîë óíä áàðóóí ãàð òàëä áàéõ òîõèðîìæòîé. Òýãñíýýðýý çî÷èí ç¿¿íýýñ áàðóóí òèéø ÿâàíãàà õîîëîî
òàâàãëàíà. Õîîëîî òàâàãëàõ ÿâöàä çî÷äîä õ¿íäðýë ó÷ðóóëàõã¿éí ¿¿äíýýñ õàëáàãà, ñýðýý, òàëõ áîëîí àìíû
àë÷óóðûã õîîëíû òàâèóðûí ýöýñò ç¿¿í ãàð òàëä òàâèõ íü òîõèðîìæòîé.
Áóôåò ¿éë÷èëãýý
1 2 3 4 5 6 7 8
Çî÷èä
1. Òàëõ, áàãàæ õýðýãñë¿¿ä 2. Áÿñëàã, ò¿¿ãýýð õèéñýí õîîë
3. Àìòëàã õîîë 4. Õàëóóí ¿íäñýí õîîë, õà÷èð, ñ¿ìñ
5. Õ¿éòýí ¿íäñýí õîîë, õà÷èð, ñ¿ìñ 6. Øºëòýé õîîë
7. Õ¿éòýí çóóø, õà÷èð, ñ¿ìñ 8. Òàâàã
Áîñîî õ¿ëýýí àâàëòûí øèðýý íü ñòàíäàðò øèðýýã áîäâîë ºðãºí áàéõ ¸ñòîé. ªíäºð íü 0.9-1.0 ì, ºðãºí
1.2-1.5 ì áàéâàë õýâèéí õýìæýý ãýæ ¿çíý. Øèðýýí¿¿äèéã õýäýí õýñýã áîëãîí á¿òýýíý. Íýã õýñãèéí óðò 7 ì
- ýýñ èõ áàéæ áîëîõã¿é. Øèðýý õîîðîíäûí çàé 1.5ì –ýýñ áàãàã¿é çàéòàé áàéíà.
Õýñýãëýí áàéðëóóëñàí øèðýýíèé íýã ì òóòàìä 6-8 õ¿í íîîãäîõîîð òîîöîîëæ øèðýýíèé íèéò óðòûã
ãàðãàíà. Øèðýýã á¿ò¿¿ á¿òýýõ áà øèðýýíèé á¿òýýëýã íü øàëíààñ 10-15 ñì çàéòàé áàéíà.
Øèðýýí äýýð çóóøíû òàâãèéã 8-10 øèðõãýýð äàâõàðëàí õóðààæ øèðýýíèé èðìýãýýñ 2 ñì çàéòàé
áàéðëóóëæ òàâèíà. Òàâàãíóóä øèðýýíèé õî¸ð òàëä íýãýí èæèë çàéòàé íýã øóãìàíä áàéðëàõ ¸ñòîé.
Áàãàæ õýðýãñëèéã õýä õýäýí àðãààð áàéðëóóëäàã.
Od
ÔÓÐØÅÒ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ.
Ýíý õ¿ëýýí àâàëòûã 18-20 öàãèéí õîîðîíä çîõèîí áàéãóóëíà. ¯ðãýëæëýõ õóãàöàà 1-1,5 öàã. Õ¿ëýýí
àâàëòûí äàâóó òàë íü :
- áàãà òàëáàéä îëîí çî÷íûã õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé.
- á¿õ çî÷èä çîãñîæ õîîëëîíî.
- Çî÷èä äóðòàé áàéðëàëàà ñîíãîæ àâàõààñ ãàäíà ººðñäºº õîîë, óíäàà, æèìñèéã àâ÷ èäýõ áîëîìæòîé.
- Çî÷èä õ¿ëýýí àâàëò äóóñàõûã õ¿ëýýõã¿éãýýð ãàð÷ ÿâæ áîëíî.
- Íýã õ¿íä íîîãäîõ çàðäàë áàãà.
- Ôóðøåò õ¿ëýýí àâàëòàíä ñàíäàë áàéðëóóëàõã¿é.
Õîîëíû öýñýíä õ¿éòýí, õàëóóí çóóø, II õîîë, àìòëàã õîîë, õàëóóí óíäàà îðñîí áàéíà. Õàëóóí õîîëûã ÿñã¿é,
ñ¿ìñã¿é áýëòãýíý. Çóóøèéã æèæèã õýìæýýòýé ç¿ñýæ, öýöãýí, öºãöºí, êàíàïå õýëáýðýýð áýëòãýíý.
Ýíý õ¿ëýýí àâàëòàíä çîðèóëàí 90-100 ñì ºíäºðòýé øèðýý õýðýãëýíý. Øèðýýã ñàëàíãèä Ã,Ï,Ø,Ò, ¿ñãèéí
õýëáýðýýð, ýñâýë õýä õýäýí ýãíýýãýýð áàéðëóóëíà. Õî¸ð òàëààñ íü çàññàí øèðýýíä 1ì çàéä 3-4 çî÷èíä
íîîãäîõîîð òîîöîîëíî. ¯¿íýýñ ¿íäýñëýí øèðýýíèé óðòûã òîäîðõîéëíî. Øèðýýã øàëíààñ äýýø 10 ñì-èéí çàéòàé
áèò¿¿ îðîîæ á¿òýýíý. Òàâàã, áàãàæ õýðýãñýë, øèëýí ýäëýëèéã çî÷èí íýã á¿ðò çîðèóëñàí áàéäëààð
òàðààæ áàéðëóóëàõã¿é. Õàðèí òàâãèéã 6-8 øèðõýãýýð äàâõàðëàí òàâüæ, äýðãýä íü áàãàæ õýðýãñëèéã
òàâèíà. Áàãàæ õýðýãñëèéã áººíººð íü, õºìºðñºí áàéäëààð, ýñâýë ñýðýýíèé ø¿äýíä õóòãûã óãñàðñàí
áàéäëààð, ýñâýë õóòãà, ñýðýýã ¿åë¿¿ëýí òàâèíà. Õóòãàíû òîî íü ñýðýýíèé òîîíîîñ 2 äàõèí öººí áàéíà.
Øèëýí ýäëýëèéã äîëãèî, ãàöóóðûí ìº÷èð, ýñâýë 1-2 ýãíýýãýýð òàâüæ áàéðëóóëíà. Çî÷èä îðæ èðýõýýñ
ºìíº øèðýýí äýýð çóóø, ñàëàò, íîãîî, ìººã, àðõè äàðñ, óíäàà, õ¿éòýí ñ¿ìñ, ÷èõýð, æèìñ çýðãèéã òàâèíà.
Çî÷äûã øèðýýíä óðèíà. Çî÷èä ººðñäºº ¿éë÷èëãýýíä îðîëöîíî. Çººã÷ íàð àðõè äàðñûã îíãîéëãîõ, õóíäàãàëàõ,
îéðòóóëæ ºãºõ, õîîë çóóøèéã òàâàãëàõ çýðãýýð ¿éë÷èëãýýíä îðîëöîíî. 20-30 çî÷èíä íýã çººã÷
¿éë÷ëýõýýð òîîöíî. Øèðýýã òóõàé á¿ðò íü öýãöýëæ, äàðààãèéí õîîë ºãºõºä áýëòãýíý. Òºãñãºëä íü öàé,
êîôå ºãíº.
ÊÎÊÒÅÉËÜ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü ¿çýñãýëýíãèéí íýýëòèéí áîëîí õààëòûí àæèëëàãàà, çàëóó÷óóäûí íºõºðñºã
óóëçàëò, õóðàë çºâëºëãººíèé çàâñàðëàãààíû ¿åýð çîõèîí áàéãóóëíà. Áàãà òàëáàéä îëîí çî÷íûã õ¿ëýýí àâàõ
áîëîìæòîé. Íýã öàã îð÷èì ¿ðãýëæèëíý. Èõýâ÷ëýí ºäðèéí 2-ð õàãàñò çîõèîí áàéãóóëíà. Á¿õ çî÷èä çîãñîæ
õîîëëîíî. Øèðýý áàéðëóóëàõã¿é, òàâàã, áàãàæ õýðýãñýë îëãîõã¿é, ñýðýýíèé îðîíä õàòãóóð õýðýãëýíý.
Õîîë, çóóøèéã æèæèã õýìæýýòýé õýð÷èæ ç¿ñýæ áýëòãýíý. Çàëíû õàíà, áàãàíû äýðãýä æèæèã øèðýý
áàéðëóóëæ, äýýð íü ¿íñíèé ñàâ, òàìõèíû àñààãóóð, öààñàí ñàëôåòîêòîé ñàâ, ÷èõýðòýé áîëîí äàâñòàé
ñàìðûã áàéðëóóëíà. ¯éë÷èëãýýíèé òàíõèìûí õîéìîð òàëä áóôåò-áàð àæèëëóóëíà. Ýíä íýã ýãíýýãýýð
òàâüñàí õýä õýäýí øèðýý óãñàð÷ áàéðëóóëàí á¿òýýíý. Äýýð íü àðõè äàðñ, óíäààíû ç¿éë, ïîäíîñ, õóíäàãà,
ñòàêàí áàéðëóóëíà. Øèðýýíèé àðä 2-3 çººã÷ çîãñîæ, àðõè äàðñ, óíäààíû ç¿éëèéã õóíäàãàëæ ïîäíîñîí äýýð
òàâèíà. Çî÷äîä ¿éë÷ëýõ çººã÷ íàð áýëòãýñýí ïîäíîñûã àâ÷, çî÷äûí äóíäóóð ÿâæ ¿éë÷èëíý. Ýíý õ¿ëýýí
àâàëòûí ¿éë÷èëãýý ïîäíîñîí äýýðýýñ ÿâàãäàíà. Çî÷äûí äýðãýä î÷îîä õóíäàãàëñàí óíäààíû ç¿éëèéã íýðëýõ
õýðýãòýé. Ìºí õ¿éòýí, õàëóóí çóóø, II õîîëîîð ¿éë÷èëíý. Õîîëûã çîãñîæ õîîëëîõîä áîëîìæòîé áàéäëààð
áýëòãýñýí áàéíà. ¯éë÷èëãýý íü õàìãèéí ýõíèé çî÷íîîñ ñ¿¿ë÷èéí çî÷èí ãàð÷ ÿâàõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý.
Ýõëýýä óíäààíû ç¿éëèéã, äàðàà íü õîîë, çóóøèéã îëãîíî. Õ¿ëýýí àâàëòûí òºãñãºëä êîôå ºã÷ áîëíî.
ÊÎÊÒÅÉËÜ- ÔÓÐØÅÒ Õ¯ËÝÝÍ ÀÂÀËÒ
Ýíý õ¿ëýýí àâàëò íü êîêòåéëü, ôóðøåò ãýñýí 2 òºðëººð ÿâàãäàíà. Õî¸ð òàíõèìä çîõèîí áàéãóóëæ
ÿâóóëàõ áºãººä àëü àëèíä íü çî÷èä áàãòàæ áàéõ õýðýãòýé. Íýã òàíõèìä çî÷èä öóãëàðíà.Ýíý òàíõèìûã
êîêòåéëü õ¿ëýýí àâàëòàíä çîðèóëñàí áàéäëààð áýëòãýæ, çººã÷ íàð ïîäíîñîí äýýð òàâüæ áýëòãýñýí
óíäààíû ç¿éë, òàâàãëàæ áýëòãýñýí õàòãóóðààð õàòãàñàí çóóøààð ¿éë÷èëíý .
¯éë÷èëãýý 30-40 ìèíóò ¿ðãýëæëýõ áºãººä äàðàà íü çî÷äûã 2-ð òàíõèìä óðèíà.Ýíý òàíõèìä íýã ýñâýë õýä
õýäýí øèðýý áàéðëóóëæ á¿òýýãýýä ôóðøåòûí øèðýýíýýñ ÿëãàãäàõ ÿëãàà íü òàâàã,áàãàæ õýðýãñëèéã
óðüä÷èëàí òàâèàã¿é áàéíà. Çî÷äûã îðæ èðýõ ¿åä øèðýý ð¿¿ õ¿éòýí áîëîí õàëóóí çóóø,àìòëàã õîîë, æèìñ,
ñîóñ, àìòëàã÷, òàëõ, õîîë îëãîõ áàãàæ õýðýãñëèéã òàâèíà. Õàíà, áàãàíû äýðãýä æèæèã øèðýý
áàéðëóóëæ ,äýýð íü òàìõè, àñààãóóð, ¿íñíèé ñàâ, öààñàí ñàëôåòîêòîé ñàâ òàâèíà. Òàíõèìä áóôåò- áàð
àæèëëóóëæ , óíäààíû ç¿éëèéã ýíäýýñ îëãîíî .Çî÷äûã îðæ èðýõýä çººã÷ íàð áýëòãýñýí óíäààíû ç¿éë òàâàã,
áàãàæ õýðýãñëèéã îëãîíî .
¯éë÷èëãýýíä çî÷èä ººðñäºº îðîëöîíî.Òºãñãºëä íü êîôå ºãíº .

Ëåêö ¹2
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Öýñíèé òºðºë, àíãèëàë
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Öýñíèé òºðºë, àíãèëàëûí îíöëîãèéã ìýäýæ, öýñ çîõèîõ
÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëýõ
Õè÷ýýëèéí àãóóëãà: 1.Öýñíèé òºðºë
2.Öýñíèé àíãèëàë
3.Öýñýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà
1. Á.Îþóíöýöýã. Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè. Õóóäàñ 35-40
2. Á.Äàãâàäóëàì. Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý Õóóäàñ 131-132
3. www.restaurant_services.com
Õîîëíû öýñ ãýæ þó âý?
Îð÷èí ¿åèéí õîîëíû öýñ áóþó Menu ãýäýã ¿ã íü Ôðàíöûí detailed list ãýñýí ¿ãíýýñ ãàðàëòàé
áºãººä íýã á¿ð÷ëýí áè÷ñýí õóóäàñ ãýñýí óòãàòàé þì.
I. Öýñíèé òºðºë àíãèëàë
Õîîëíû öýñ – òóõàéí õîîëíû ãàçðûí, òóõàéí ºäºð ¿éëäâýðëýæ áóé á¿õ òºðëèéí õ¿éòýí, õàëóóí
õîîë,çóóø, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òîäîðõîé äýñ äàðààëëûí äàãóó ãàðö, ¿íèéí õàìò ãàðãàñàí æàãñààëò þì. Öýñèéã
áè÷ãèéí ìàøèíààð àëäààã¿é öýâýð ¿çýìæòýé áè÷ñýí áàéíà. Õîîëíû öýñ íü òóõàéí õîîëíû ãàçðûí íýðèéí
õóóäàñ áîëîõîîñ ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû ñóðòàë÷èëãààíû íýã õýðýãñýë þì.Õ¿÷èí ÷àäàë èõòýé òîìîîõîí
õîîëíû ãàçðóóäàä öýñèéã õàâòñàíä õèéæ òàâüñàí áàéíà.
Õàâòàñíû ãàäíà òàëä áàéãóóëëàãûí ñ¿ëä òýìäýã, íýðèéã áè÷ñýí áàéíà. Öýñýíä áè÷èãäñýí õîîë íü òóõàéí
ºäðèéí ¿éë÷èëãýý äóóñòàë áàéõ ¸ñòîé. Öýñèéã àõëàõ òîãîî÷, ¿íý çîõèîã÷ íàð ãàðûí ¿ñýã çóðæ áàòàëíà.
Ãàäààäûí çî÷äûí ¿éë÷èëãýýíä çîðèóëñàí öýñèéã Ìîíãîë-Àíãëè, Ìîíãîë-Îðîñ, Ìîíãîë-Ôðàíö õýë äýýð áè÷ñýí
áàéíà. Çî÷äîä õîîë ñîíãîæ àâàõ áîëîëöîî îëãîõ çîðèëãîîð öýñýíä áàéãàà õîîëûã çóðãààð ¿ç¿¿ëñýí áàéæ áîëíî.
Õàðèí õ¿÷èí ÷àäàë áàãàòàé õîîëíû ãàçðóóäàä À4-í öààñàí áîëîí õàíûí ñàìáàðò áè÷ìýë áàéäëààð ìºí æèæèã
ñàìáàð äýýð õîîëíû íýðñýý áè÷ýýä øèðýýí äýýð ýñâýë øèðýýíèé îéðîëöîî áàéðëóóëíà. Õîîëíû öýñ íü
äàðààõ óòãûã àãóóëñàí áàéíà. ¯¿íä :
 Òóõàéí õîîëíû ãàçðûí ¿éëäâýðëýñýí, ¿éë÷èëæ áóé õîîëíû íýð òºðëèéí æàãñààëò
 Õîîëíû íýð òºðëèéí áàéðëàë, äýñ äàðààëàë
 Õîîë óíäààã îëãîõ äàðààëàë
Öýñíèé àíãèëàë:
Хооллох цагаар нь:
 Өглөөний цайны, үдийн хоолны, оройн хоолны цэс
Арга хэмжээний онцлогоор нь:

 Баярын зоогийн, хүлээн авалтын, сувилалын хоолны цэс
Хоол ундааны нэр төрлөөр нь:
 Дарсны, баарны, захиалгат хоолны, иж бүрдэл хоолны, жижүүрийн хоолны гэх

мэтээр ангилна.
Õýðýãëýã÷èéí îíöëîãîîð íü:
 Õ¿¿õäèéí õîîëíû, öàãààí õîîëòíû
Öýñíèé òºðë¿¿ä :
 A la carte menu
 Хоол бүр нь тус тусдаа үнэтэй, ÷ºëººò ñîíãîëòûí öýñ áºãººä түгээмэл хэрэглэгддэг.
 Table d Hote menu
 Иж бүрдэл хоолны цэс бөгөөд олон төрлийн хоолыг нэгтгэн нэг үнэтэй бичсэн
байна.
 Du Jour menu
 Тухайн өдрийн хоолны цэс.
 Cycle menu
 Давтамжтай цэс. Ихэвчлэн 7 хоногийн давтамжтай байдаг.
 Menuekarte
 Òóñãàé çàõèàëãàò öýñ. Èõýâ÷ëýí õóðèì, øèíý æèë ãýõ ìýò òîäîðõîé ¿éë ÿâäàëä çîðèóëàí
ãàðãàñàí áàéäàã.
II. Öýñýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà:
Çîîãèéí ãàçàð á¿ð ººð ººðèéí îíöëîãò òîõèðñîí õîîëíû öýñòýé áàéõ áà öýñ íü ãî¸ ¿çýìæòýé, öýâýðõýí áàéõ
¸ñòîé.Õîîëíû öýñèéã õèéõ, áè÷èõäýý äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.
 Öýñèéã çî÷äîä òàíèëöóóëàõ àðãà íü àëü áîëîõîîð ýíãèéí áàéõ

 Áè÷ãèéí øðèôòèéã òîì ÷ºëººòýé õàðàãäàõóéöààð íèéòëýã õýðýãëýýíèé øðèôòèéã àøèãëàõ
 Õîîë, óíäààíû íýð, òîìü¸îëîë, îð÷óóëãà, õýëëýã îíîâ÷òîé, îéëãîöòîé, òîäîðõîé, òîâ÷ áàéõ
 Çààëíû ãýðýë, ãýðýëò¿¿ëýã õîîëíû öýñèéã óíøèæ áîëîõóéö ÷àäàëòàé áàéõ
 Õîîë, óíäààíû íýð òºðºë íü öàã, óëèðàë, õóãàöàà çýðýã îëîí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äýýñ õàìààð÷ ººð÷ëºãääºã
ó÷èð íýãýíò õýâëýæ áýëòãýñýí öýñýíä ººð÷ëºëò îðóóëàõ áîëîëöîîã áàñ áîäîëöñîí áàéõ
 Õîîëíû ¿íèéã òîâ÷ òîäîðõîé áè÷ñýí áàéõ
 Öýñýíä áè÷èãäñýí õîîëíû ¿íýíä ÿìàð íýãýí íýìýãäýë îðñîí áîë çààâàë òóñãàíà.
 Öýñýíä îëîí òºðëèéí õîîë áè÷èõ íü çîõèñã¿é áºãººä çî÷äîä áîëîí òîãîî÷ íàðò õ¿íäðýë ó÷ðóóëäàã.
 Îëîí õîîëòîé áàéãàà òîõèîëäîëä õîîë óíäààíóóä õîîðîíäîî èæèë òºñòýé áàéõ íü ìºí òîõèðîìæã¿é þì.
Çî÷äûí õýðýãöýýã á¿ðýí òºãñ õàíãàñàí öººí íýðèéí, ñàéí òåõíîëîãèòàé, ºíãº ¿çýìæòýé õîîë óíäààã çîõèîæ,
äàðààëëûí äàãóó áè÷èõ íü ÷óõàë þì.
Öýñèéã çîõèîõäîî äàðààõ ç¿éëèéã àíõààðàõ õýðýãòýé. ¯¿íä:
¯éë÷ë¿¿ëýõ õ¿ðýý, çî÷äûí á¿ðýëäýõ¿¿í, õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàð, öàã óëèðàë, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí
õàíãàìæ, òîíîã òºõººðºìæ çýðãèéã õàðãàëçàí ¿çíý.
Öýñèéã çîðèóëàëòààñ íü õàìààð÷ õýä õýäýí íýð òºðºë áîëãîíî.
 ºäºð òóòìûí õîîëíû öýñ

 ÷ºëººò ñîíãîëòûí öýñ
 ºãëºº, ºäºð, îðîéí õîîëíû öýñ
 õ¿ëýýí àâàëòûí öýñ
 õ¿¿õäèéí õîîëíû öýñ
 æèæ¿¿ðèéí õîîëíû öýñ
 óíäààíû öýñ
 áàÿðûí õîîëíû öýñ
 äèïëîìàò õ¿ëýýí àâàëòûí öýñ
 õóðèìûí öýñ
 ñóâèëëûí õîîëíû öýñ
 èæ á¿ðäýë õîîëíû öýñ ãýõ ìýòýýð àíãèëíà.
Óíäààíû öýñ
Óíäààíû öýñ íü õîîëíû öýñòýé õàìò áà òóñäàà ãýñýí 2 ÿíç áàéíà.
I. Ñòàíäàðò öýñ
Õóíäàãàëàí îëãîäîã äàðñ, îðãèëóóí äàðñûã ãîëäóó òóñãàñàí áàéíà.
II. Äàðñíû öýñ
Øèëòýé äàðñ áîëîí îðãèëóóí äàðñûã áè÷äýã.
III. Áààðíû óíäààíû öýñ
Àïåðèòèâ óíäàà, ò¿ðãýí õóãàöààíä áýëòãýõ õîëèìîã óíäàà, ñîãòóóðóóëàõ òºðëèéí óíäààíóóä
áè÷èãääýã.Ìºí áàðàíä õýðýãëýãäýõ óíäààíû òºðëººñºº õàìààð÷ áàãà çýðýã ÿëãààòàé áàéæ áîëíî.
Îíöëîã óíäààíû öýñ :
Ýíý öýñèéã ñòàíäàðò öýñíèé õóðààíãóéëñàí õýëáýð ãýæ áîëíî. Óã öýñèéã òîäîðõîé õýñýã á¿ëýã
õ¿ì¿¿ñò çîðèóëàí çîõèîõ, òîäîðõîé áàÿðûí ¿åýð õýðýãëýõ, òîäîðõîé ãàçàðò, òîäîðõîé öàãò, îíöëîã àðãà
õýìæýýíèé ¿åýð õýðýãëýõ ãýõ ìýò ººð ººð áàéíà.Òóõàéëáàë : Õ¿¿õä¿¿äýä – ñîãòóóðóóëàõ òºðëèéí
óíäààã¿é, íàñàíä õ¿ðýã÷äýä – äàðñíû öýñ , äàðñíû áàÿðààð õýðýãëýõ öýñ, çºâõºí òóõàéí àðãà õýìæýýíä
õýðýãëýõ öýñ ãýõ ìýò.
Óíäààíû öýñíèé ¿¿ðýã, çîðèëãî:
Óíäààíû öýñ íü ìýäýýëýë õ¿ðãýõ áà çî÷èíä øèéäâýð ãàðãàõàä, çººã÷èä çàõèàëãà àâàõàä òóñëàõ áîëîí
çººã÷èéí àæëûã õºíãºâ÷ëºõ ¿¿ðýã çîðèëãîòîé.
Óíäààíû öýñíèé õýëáýð :
Óíäààíû öýñí¿¿ä ººð õîîðîíäîî õýìæýý, õèéñýí ìàòåðèàë, õèéö ìàÿã çýðãýýðýý ÿëãààòàé.
Óíäààíû öýñíèé á¿òýö
Óíäààíû öýñýíä óóõ ç¿éëñèéã íýð òºðëººð íü òºðºëæ¿¿ëýí áè÷íý.
 Äàðñ
 Öàãààí, îðãèëóóí äàðñ, óëààí äàðñ
 Àïåðèòèâ
 Öàãààí âåðìóò, óëààí âåðìóò, áóñàä
 Õàòóó äàðñ
 Ïîðòî, õåðåñ, ëèê¸ð
 Øàð àéðàã
 Ýõ îðíû, íýðä ãàðñàí îëîí óëñûí
 Óñ, óíäàà
 Ìèíåðàë óñ, óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ
III. Áóôåòíû áàðààíû æàãñààëò /ÏÐÅÉÑÊÓÐÀÍÒ/

Áóôåòûí áàðàà áóþó øèðõýã, õàéðöàã, êèëîãðàìì, áîîäëîîð õóäàëäààëæ áóé áàðààíû íýðèéí
æàãñààëò þì. Æàãñààëòàíä áàðààíû íýð, ñàâëàãäñàí æèí, áàãòààìæèéã ¿íèéí õàìò áè÷ñýí áàéíà. Àðõè äàðñ,
àìòòàí, óíäàà, òàìõè áè÷èãäýíý. Àðõè äàðñûã 100ãð-ààð, îðãèëóóí äàðñûã á¿òíýýð, òàìõèéã õàéðöãààð íü
áè÷íý. Àðõè äàðñûã õàòóóãààñ íü çººëºí ð¿¿ íü äàðààëóóëàí áè÷íý. Áàðààíû íýð çààâàë áè÷èãäýíý.

Ëåêö ¹3
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Öýñýíä õîîë, óíäàà áè÷èõ äàðààëàë
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Öýñýíä áè÷èãäýõ õîîë, óíäààíû äàðààëëûã ìýäýõ,öýñ çîõèîæ

ñóðàõ
Õè÷ýýëèéí àãóóëãà:
1.Öýñýíä õîîë áè÷èõ äàðààëàë
2.Öýñýíä óíäàà áè÷èõ äàðààëàë
3.Äàðñíû öýñíèé òóõàé îéëãîëò

1. Á.Îþóíöýöýã. “Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè.” Õóóäàñ 35-40
2. Á.Äàãâàäóëàì. “Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý” Õóóäàñ 131-132
3. Ì. Áèëýãñàéõàí “Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè “ Õóóäàñ 26-32
4. www.restaurant_services.com
Öýñýíä õîîë, óíäàà áè÷èõ äàðààëàë
Öýñýíä õîîë áè÷èõäýý õ¿éòýí õîîëíîîñ õàëóóí õîîë ðóó, ò¿ðãýí øèíãýäãýýñ óäààí øèíãýäýã ð¿¿ íü,
çººëºí àìòòàéãààñ íü õóðö àìòòàé ðóó íü äàðààëóóëàí áè÷íý.
Àëèâàà õîîëíû ãàçàðò íýðøñýí õîîëûã õàìãèéí ò¿ð¿¿íä áè÷ñýí áàéäàã.
Íýðøñýí õîîë / ôèðìåííûå áëþäà /.
Ýíý íü çºâõºí òóõàéí çîîãèéí ãàçàðò áýëòãýãääýã òóõàéí õîîëíû íýðýýð íýðëýãäñýí çóóø, ñàëàò, øºëòýé
õîîë, II õîîë þì.
1. Íýðøñýí õîîë
2. Õ¿éòýí çóóø
à. Çàãàñ- çàãàñíû ò¿ðñ,óòñàí çàãàñ, øïðîò, õà÷èðòàé çàãàñ,çàãàñíû öàðöìàã, äàëàéí àìüòàí
á. Ñàëàò-Çàãàñíû ìàõàí õîëüöòîé, ìàõ ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, õîëüöòîé áîëîâñðóóëñàí íîãîî ãýõ ìýò
â. Ìàõàí çóóø –óòñàí ìàõ, õèàìíû òºðºë, øàðñàí õèàì, ìàõàí öàðöìàã, øóâóóíû ìàõàí çóóø
ã. Íîãîîíû çóóø
ä. Áÿñëàã,öºöãèéí òîñ
3. Õàëóóí çóóø
à. çàãàñíû ìàõàí çóóø
á. ìàõàí çóóø
â. øóâóóíû ìàõàí çóóø
ã. íîãîî, ìººãººð õèéñýí çóóø
ä. ºíäºã, ãóðèëààð õèéñýí çóóø
4. Øºëòýé õîîë
à, òóíãàëàã øºë
á. íàéðóóëñàí øºë
â. çóòàí øºë
ã. ñ¿¿í, õ¿éòýí, àìòëàã øºë
5. II õîîë
à. çàãàñíû ìàõàí õîîë / ÷àíàñàí, ,æèãíýñýí ,øàðñàí /
á, ìàõàí õîîë / ÷àíàñàí, øàðñàí, æèãíýñýí, ìàøèíäñàí /
â. øóâóóíû ìàõàí õîîë / ÷àíàñàí, øàðñàí, æèãíýñýí, ìàøèíäñàí /
ã. íîãîî, ãóðèë, áóäàà, ãîéìîíãîîð õèéñýí õîîë.
ä, ºíäºã, ààðöààð õèéñýí õîîë
6. Àìòëàã õîîë
à. àìòëàã õàëóóí õîîë
á. àìòëàã õ¿éòýí õîîë
â. ñèðîïîíä íü áýëòãýñýí æèìñ, æèìñãýíý
6. Õàëóóí óíäàà öàé,êîôå, êàêàî, øîêîëàä
7. Õ¿éòýí óíäàà æèìñ, æèìñãýíýýð õèéñýí
8. Ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í òîðò, êåêñ, ïèðîã, ïèðîæêè, òàëõ
Çîîãèéí ãàçàðò ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ¿ë ñîãòîîã÷ óíäààíû ñîíãîëò îëîí áàéâàë óíäààíû öýñèéã òóñàä íü
ãàðãàäàã.
Öýñýíä óíäààíû ç¿éë áè÷èõ äàðààëàë
Òºðºë á¿ðèéí óíäààíû ç¿éëèéã öýñýíä áè÷èõäýý ëèòð, öåíòëèòð(cl), äåöëèòð (dl)8 ìèëëèòð (ml) ãýõ
ìýòèéí íýãæýýð áè÷èæ òóñãàñàí áàéäàã. Öýñýíä óíäààíû ç¿éëèéã äîîðõè æóðìûí äàãóó áàéðëóóëíà.
 Ñîãòóóðóóëàã÷ èõòýéãýýñ áàãàòàé ðóó
 Öàéâàð ºíãºòýéãýýñ áàðààí ºíãºòýé øàð àéðàã ðóó
 Öàãààí äàðñíààñ óëààí äàðñ ðóó
 ×èõýð áàãàòàé ëèê¸ðîîñ ÷èõýð èõòýé ðóó
 Õóóðàé äàðñíààñ ÷èõýðëýã èõòýé ðóó
 Àìòëàã÷ áàãàòàéãààñ àìòëàã÷ èõòýé ð¿¿
 Íýð àëäàðòàéãààñ íýð àëäàðò ãàðààã¿é óíäààíû ç¿éë ð¿¿ ÷èãë¿¿ëýí áè÷íý.
Äàðñ- Öàãààí äàðñ, îðãèëóóí äàðñ,óëààí äàðñ
Àïåðàòèâ : Öàãààí âåðìóò, óëààí âåðìóò,áóñàä àïåðàòèâ
Õàòóó äàðñ-Ïîðòî, õåðåñ, ëèê¸ð
Õàòóó àðõè-Öàãààí àðõè,âèñêè, æèí, ðîì, áðåíäè
Ïèâî- Ýõ îðíû íýðä ãàðñàí îëîí óëñûí, ãàäààäûí ïèâî
Õîëèìîã óíäàà- òºðºë á¿ðèéí êîêòåéëü
Óñ, óíäàà- Ðàøààí óñ, óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ
Õàëóó óíäàà – öàé, êîôå, êàêàî, ñ¿¿
Øàð àéðàãíû òºðºë
Õóíäàãàëàí îëãîäîã ( 0.1/0.2/0.25/0.3/0.4/0.5/1ë )
Øèëòýé íü îëãîäîã (0.25/0.33/0.5ë)
Ñîãòóóðóóëàã÷ áàãàòàé
Ñîãòóóðóóëàã÷ èõòýé
Ñóâèëëûí çîðèóëàëòòàé
Öàãààí õîîëòîíä çîðèóëñàí
Îíöëîã ( ÷èõýðëýã, çººëºí, õàð)
Ñîãòóóðóóëàã÷ã¿é (0.5%,0.5-1.5%,1.5-3%)
Äàðñíû òºðºë
Õóíäàãàëàí îëãîäîã
Øèëòýé íü îëãîäîã (1/4,1/2,1ë)
×àíàðòàé
Îíöëîã
Àìòëàã (õóóðàé, õàãàñ õóóðàé, çººëºí, ÷èõýðëýã)
Îðãèëóóí äàðñ
Õóíäàãàëàí îëãîäîã (0.0580.1ë)
Øèëòýé íü îëãîäîã ( 1/6,1/4,S1/2,1, 2/1,4/1ë)
×àíàðòàé
Óëààí, öàãààí, õîëèìîã
Îíöëîã
Ñîãòóóðóóëàã÷ óíäàà
Àðõè
Ëèê¸ð
Âèñêè
Óñíû òºðºë
Ýðäýñæ¿¿ëñýí ºíãº
Ñîäòîé óñ
Æèìñíèé ø¿¿ñíèé òºðºë

Æèìñíèé öýâýð ø¿¿ñ
Æèìñíèé ø¿¿ñýýð õèéñýí íåêòàð (75%îð÷èì ø¿¿ñ)
Æèìñíèé ø¿¿ñýýð õèéñýí âèòàìèíò óíäàà ( 20% îð÷èì ø¿¿ñ )
Æèìñíèé ø¿¿ñýýð õèéñýí óíäàà ( 3% îð÷èì ø¿¿ñ )
Õàëóóí óíäààíû òºðºë
Åðäèéí êîôå
Îíöëîã êîôå
Ìºñòýé êîôå
Åðäèéí öàé
Îíöëîã öàé
Àðõèòàé öàé
Ñ¿¿, ñ¿¿í óíäàà
Õîëèìîã óíäààíû òºðºë
Äîòðîî 2 òºðºë áàéíà.
1. Ñîãòóóðóóëàã÷òàé óíäààíû êîêòåéëü
2. Ñîãòóóðóóëàõ òºðëèéí óíäààíóóäûí êîêòåéëü
Äàðñíû öýñ
Ýíý öýñ íü óíäààíû öýñ äîòðîî õàìãèéí òîì áàéð ñóóðèéã ýçëýõ áà õîîë,óíäààíû öýñýíä õàìòäàà áóþó áèåý
äààñàí áàéæ áîëíî.
Äàðñíû öýñýíä øèëòýé äàðñ, îðãèëóóí äàðñûã òóñãàæ ºãäºã.Äàðñûã äîîðõ äàðààëëààð òîãòîîíî. Òóõàéëáàë
:
 Öàãààí äàðñûã 301-399
 Óëààí äàðñûã 201-299
 ßãààí äàðñûã 101-199
 Îðãèëóóí äàðñûã 401-499 ãýæ äóãààðëàí òýìäýãëýíý.
Öýñýíä äàðñûã æàãñààõäàà :
 ×àíàðòàéãààñ ÷àíàð ìóóòàé ðóó
 Õýìæýý áàãàòàéãààñ èõòýé ðóó
 Öàãààíààñ óëààí ðóó
Íýðä ãàðñàí äàðñíààñ íýðä ãàðààã¿é äàðñ ðóó ãýñýí äàðààëëààð áè÷íý.
Äàðñíû öýñ íü äàðààõ áàéäëààð áè÷èãäýíý.
Äàðñíû òºðë¿¿ä Õýìæýý

¹ ¯éëäâýðëýãäñýí îí Íýð 0.25ë 0.375ë 0.75ë
Äàðñûã öýñýíä áè÷èõäýý àíõààðàõ ç¿éë

 Äàðñíû íýðèéã àëäààã¿é çºâ áè÷èõ
 Óðãàö õóðààñàí æèë
 ×àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò
 ×àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò, òýìäýãëýãýý
 Ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí íýð áóþó ãàçàð íóòãèéí íýð
 Óñàí ¿çìèéí íýð
 Ñàâëàñàí ãàçàð ýñâýë ¿éëäâýðëýã÷èéí íýð
 Ñïèðòèéí àãóóëàìæ
 Áàãëààíû áàãòààìæ
Ëåêö ¹4
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿é, çî÷èíä õàíäàõ õàíäëàãà
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Çººã÷ ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éí îíöëîã, çî÷èíòîé õàðèëöàõ
õàðèëöààíû ñî¸ëûí òàëààð ìýäëýã îëãîõ
1. Çººã÷ ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éí îíöëîã
2. Çî÷äûí çàí àâèðûí îíöëîã
3.Çî÷èíä õàíäàõ õàíäëàãà
1. Çººã÷ ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éí îíöëîã

Çººã÷ ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éä – çººã÷èéí ¿ñíèé çàñàëò, õóâöàñëàëò çýðýã íü ñòàíäàðòûí äàãóó çºâ çîõèñòîé,
öýâýð ¿çýìæòýé áàéõààñ ãàäíà çî÷èäòîé çºâ çîõèñòîé õàðüöàõ õàðèëöààíû ñî¸ë ç¿é ¸ñîîð îðíî.
Yéë÷èëãýýíèé ãàçðûí ãîë çîðèëãî íü çî÷äûã ñýòãýë õàíãàëóóí áàéëãàõ ÿâäàë þì. Ýíý íü çººã÷èéí ãàäààä
¿çýìæ, õàðèëöààíû ñî¸ëîîñ èõýýõýí øàëòãààëíà.
Çººã÷ íü îëîí ÿíçûí ààø àðàíøèíòàé õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöäàã ó÷ðààñ òýäãýýðèéí çàí ààøèéí îíöëîãèéã
ìýäýæ, çºâ õàðüöàõ íü ÷óõàë þì.
Çî÷äûã ñýòãýë õàíãàëóóí áàéëãàõûí òóëä òýäãýýðèéí þó õ¿ñ÷ áàéãààã ìýäýõ íü ÷óõàë þì. Çî÷èä
äàðààõ ç¿éëèéã õ¿ñäýã áàéíà. ¯¿íä :
 Çî÷ëîìòãîé çàí
 Ýíãèéí ýåëäýã íàéðñàã çàí
 Ìýðãýæëèéí ÷àäâàðëàã áàéäàë
 ªºðòºº èòãýëòýé áàéäàë
 Àâõààëæòàé áîëîí òóñ÷ áàéäàë
 Çî÷èä á¿ð ººð ººðèéí õ¿ñýëòýé áàéíà. Ýíý íü ÿíç á¿ðèéí øàëòãààíòàé áºãººä ¿¿íèé íýã íü çî÷äûí çàí
àâèðûí øèíæ òýìäýãòýé õîëáîîòîé.

Çîîãèéí ãàçàðò ÿíç á¿ðèéí çàí àâèðòàé õ¿ì¿¿ñ ¿éë÷ë¿¿ëäýã. Çî÷äûí çàí àâèðûí áàéäëààð íü åðºíõèéä íü
äîòîãø áà ãàäàãø ÷èãëýñýí ãýæ àíãèëäàã.Ýõíèé àíãèëàëä íýýëòòýé õàðèëöààòàé, õî¸ð äàõü àíãèëàëä
õºíäèé õàðüöààòàé õ¿ì¿¿ñ õàìààðàãäàíà.
 Õºíäèé çî÷èí – Èéì øèíæòýé çî÷íûã äóóã¿é ìºí ººðòºº èòãýëã¿é áàéäëààð íü òàíüæ áîëíî. Èéì
õ¿ì¿¿ñòýé óðèàëãàõàí õàðüöàõ õýðýãòýé.
 Þìàíä õÿìãàòàé çî÷èí – Èéì õ¿í çîîãèéí ãàçàðò îðîõîîñîî ºìíº ë ¿¿äýíä áàéãàà õîîëíû öýñòýé
òàíèëö÷èõñàí áàéäàã ó÷ðààñ õîîë çàõèàëàõäàà èõ öàã çàðöóóëäàãã¿é. Èéì õ¿íä çººã÷ õîîë ñàíàë
áîëãîõ íü òîõèðîìæã¿é, ìºí ¿ë òîîìñîðëîñîí õ¿íäýòãýëã¿é õàíäàæ îãò áîëîõã¿é.
 ßàð÷ ñàíäàðñàí çî÷èí – ßàðñàí çàðèìäàà þìûã ¿ë àíõààðñàí áàéäëààð íü ò¿¿íèéã òàíüæ áîëíî. Èéì
çî÷èä àëü áîëîõ õóðäàí ¿éë÷ë¿¿ëýõèéã õ¿ñäýã. Òà àëü áîëîõ õóðäàí áîëäîã õîîëûã ñàíàë áîëãîîðîé.
 Òàéâàí çî÷èí – Èéìýðõ¿¿ ìàãòìààð ñàéõàí çàíòàé çî÷èí ãàäíààñàà ë ìýäýãääýã. Òýä òàéâàí
àìèðëàíãóé õàðàãääàã. Òýð õîîë ñîíãîõäîî îãò ÿàðäàãã¿é. Óäààí õ¿ëýýãäýõ õîîëûã ÷ òºâºãøººëã¿é
õ¿ëýýæ ÷àääàã.
 Ìýðãýæëèéí çî÷èí – Èéì õ¿í çàðèì òàë äýýð àìèà áîäñîí ñàéðõóó áóñäààñ èë¿¿ ìýäýã÷ øèã
õàðàãääàã. Ìýðãýæëèéí òàëààð ìàðãàëäàõ ÿðèëöàõ íü òîõèðîìæã¿é. Èéì õ¿í ãîë ä¿ðä áàéõ äóðòàé.
Òèéìýýñ ò¿¿íòýé ýåëäýã õàðüöàõ õýðýãòýé.
 Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé çî÷èí – Ýäãýýð õ¿íä òóñëàõàä òýð òàëàðõàõ óó ýñâýë óóðëàõ óó
ãýäãèéã ìýäýõýä õýö¿¿. Åð íü òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ íü ÷óõàë áàéäàã. Ãýõäýý õýòð¿¿ëæ áîëîõã¿é
çî÷èí ººðèéã íü ÷àäâàðã¿é ãýæ ¿çëýý õýìýýí áîäîõ òóë òîõèðóóëàí õàðüöàõ.
 Íàñòàé çî÷èí – Íàñòàé çî÷èí íü îíöãîé õ¿ì¿¿ñ áàéäàã ÷ òýäýíä ýåëäýã õàðüöàæ óðèàëãàõàíààð
øèðýýíä ñóóëãàõàä ñýòãýë õàíàìæ íü õóðäàí èëýðíý.
 Áàéíãûí çî÷èí – Áàéíãûí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ ãýäýã áîë ã¿éëãýýíä òîäîðõîé õóâü îðóóëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ.
Òèéìýýñ òýäýíä îíöãîé ýðõ ýäë¿¿ëýõ õýðýãòýé. Æèøýý íü: Áèå÷ëýí ìýäëýõ, íýð þì óó öîë,
õýðãýìýýð íü ÿðèõ, îðæ èðýõ áîëãîíä íü òóõòàé øèðýýã ñàíàë áîëãîõ, áàéíãà çàõèàëäàã ç¿éëèéã íü
ñàéí ìýäýæ áàéõ ãýõ ìýò.
 Ãàäààä çî÷èí – Ýíý òîõèîëäîëä áèä ººðñäèéãºº òýäíèé îðîíä òàâüæ ¿çâýë õÿëáàð. Òóõàéí óëñûí
õýëýýð ÿðüäàã çººã÷èéã ¿éë÷ë¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. Õîîëíû öýñ òýð õ¿íèé òºðºëõ õýë äýýð
áàéâàë ýõ îðîíäîî áàéãàà ìýò ñýòãýãäýë òºðíº.
 Ñîãòóó çî÷èí – Èéì ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õýäýí õîðìûí äîòîð çàíãàà õóâèðãàäàã ó÷èð èõ õýö¿¿. Ø¿¿ìæëýë
îãò õýðýãã¿é. Ñîãòóó çî÷èíòîé àëü áîëîõ ýåëäýã ãýõäýý àëáàðõóó õàðüöàæ óõààðóóëàõ
õýðýãòýé. Õàðèí õýò ñîãòñîí çî÷íûã ãýðò íü õ¿ðãýæ ºãºõ íü áàéõ àñóóäàë. Íàñòàé çî÷èí – Íàñòàé
çî÷èí îíöãîé õ¿ì¿¿ñ áàéäàã ÷ òèéì ÷ õýö¿¿ áèø. Òýäýíòýé ýåëäýãýýð õàðüöàæ, òóõòàé øèðýýíä
ñóóëãàõàä ñýòãýë õàíàìæ õóðäàí èëýðäýã.
3. Çî÷èíä õàíäàõ õàíäëàãà
Çî÷èíòîé õàðèëöàõäàà äàðààõ ç¿éë¿¿äèéã àíõààðàõ õýðýãòýé. ¯¿íä :
 Çî÷èíòîé ìýíäëýõ
 Çî÷íû õ¿ñýë ñîíèðõîëä íèéö¿¿ëýõ
Çî÷èíòîé ìýíäëýõ : Çî÷èíòîé ìýíäýëñýíýýð çî÷èíòîé õàðèëöàõ ýõíèé àëõàì áîëîõ áºãººä òýäíèé
ñàíàà áîäëûã èë ãàðãàõ, ÿðèàã ýõë¿¿ëýõ ¿íäýñ íü áîëíî. Èéìýýñ ¿éë÷èëãýýíèé àæèëòàí á¿ð íü ìýíäëýõ
õ¿íäëýõ ¸ñûã ýðõýìëýí äýýäëýõ ¸ñòîé.
Çººã÷ íü ¿ã õýë, ìýíä÷èëãýýíýýñ ãàäíà í¿¿ðíèé õºäºëãººí, í¿äíèé áàÿñãàëàí, èíýýìñýãëýë, äóóíû ºíãº
àÿñ, ãàðûí õºäºëãººíººð çî÷äîä ÿíç á¿ðèéí ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã.
Èéìýýñ ¿éë÷èëãýýíèé àæèë÷äûí ãîë áàðèìòëàõ” çàð÷èì íü èíýýìñýãëýæ ÷àääàã áàéõ “þì.
Ìýðãýæëèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí ìýíä÷èëãýýíèé ¿ã õýëëýãèéã öººí òîîíû ìýðãýæëèéí õýâøìýë ¿ã
õýëëýãýýð òóõàéí öàã õóãàöààíä íü òîõèðóóëàí ýåëäýã, çººëºí íàéðñàã, ºíãº àÿñààð õýëýõ íü çîõèñòîé.
Òóõàéí çººã÷ººð ¿éë÷ë¿¿ëýõ ñîíèðõîëûã òºð¿¿ëýõ ìýðãýæëèéí áîëîí õàðèëöààíû ÷àäâàðòàé áàéõ áà
çî÷äîä õîîëíû öýñèéã òàíèëöóóëàõ, çºâëºõ, òóñëàõ ¿¿ðýãòýé.
Àëèâàà çî÷íîîñ èðñýí ø¿¿ìæëýëèéã ýåëäýãýýð õ¿ëýýí àâ÷, àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàñíàà
èëýðõèéëýõ, óó÷ëàë ãóéõ, ãîìäëûã íü òóõàé á¿ðä íü òýìäýãëýæ õ¿ëýýí àâ÷ õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñò íü õýëæ
áàðàãäóóëàõ
Ø¿¿ìæëýëèéã õ¿ëýýí àâ÷ õýðõýí õàíäàõààñ òóõàéí áàéãóóëàãûí îðëîãî ºñºõ, áóóðàõ ¿íäýñ íü áîëîõ
áºãººä áà óëìààð òóõàéí áàéãóóëëàãûí íýð õ¿íäýä øóóä íºëººëíº.
Çººã÷ ºäºð òóòìûí ¿éë÷èëãýýíäýý çî÷äûí ñýòãýë ç¿éã ìýäýð÷ çî÷äûí çàí àâèðò òîõèðóóëàí
õàðüöàõ íü ÷óõàë þì. Òóõàéëáàë :
 Óóðòàé, òýâ÷ýýðã¿é çî÷èíòîé ýåëäýã òàéâíààð, õàíäàõ
 Óäààí çî÷äîä õóãàöàà ºãºõ, øééäâýð ãàðãàõàä íü òóñëàõ ãýõ ìýò.
Çî÷íû õ¿ñýë ñîíèðõîë íèéö¿¿ëýõ :

Çî÷äûã çàí àâèðûí îíöëîãèéã õàðãàëçàí òóõàéí íºõöºë áàéäëûã õàðãàëçàí çî÷äûí õ¿ñýë, ñîíèðõîëä
íèéö¿¿ëýí ¿éë÷ëýõ ÿâäàë þì.
Õ¿¿õýäòýé çî÷èíä õàíäàõ :
Ýöýõ, ýõòýéãýý èðæ áóé õ¿¿õä¿¿äýä îíöãîé àíõààðàë òàâüæ, íýìýëò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëíý.Òýäýíä õ¿¿õäèéí
ñàíäàë ìºí õ¿¿õäèéí õîîëíû öýñèéã ñàíàë áîëãîõ íü ÷óõàë.
Õàðààíû áýðõøýýëòýé çî÷äîä õàíäàõ :
Õàðààíû áýðõøýýëòýé çî÷äîä àëü áîëîõ äîõèî, çàíãàà áàãà õýðýãëýõèéã õè÷ýýõ õýðýãòýé. Õýðýâ
äàãóóëæ ÿâàà õ¿íã¿é áîë çººã÷ íü ò¿¿íèéã äàãóóëàí ñóóäàëä àâàà÷èæ ñóóëãàíà.Èõýíõè õàðààíû
áýðõøýýëòýé çî÷èä õºòºëæ ÿâàà õ¿íèé ãàðûí õºäºëãººíèéã äàãàõ ÷àäâàðòàé áàéäàã. Òýðýýð õýðâýý
çî÷íûã õ¿ñâýë õîîëíû öýñ óíøèæ, ¿éë÷ëýõ ¿åäýý õèéæ áàéãàà ç¿éëýý õýëæ ºãºõ õýðýãòýé.
Øààðäëàãàòàé ¿åä õîîëûã íü æèæèãëýæ ºãíº.Õàðèóëò ìºíãº ºãºõ, çýýëèéí êàðòààð ¿éë÷ë¿¿ëýõ òîõèîëäîëä
ò¿¿íèéã òºëáºðèéí àñóóäàëä ñàíàà òàéâàí áàéëãàõ ¿¿äíýýñ òºëáºðèéí áàéäëûã òîäîðõîé õýëæ ºãºõ íü
ç¿éòýé.
Ñîíñãîëûí áýðõøýýëòýé çî÷äîä õàíäàõ:
Ñîíñãîëûí áýðõøýýëòýé áóþó ä¿ëèé çî÷èí õîîëíû öýñèéã òàéëáàðëóóëàõ òîõèîëäîëä ¿éë÷ëýã÷ ò¿¿í
ð¿¿ ýãö õàðàí òàéëáàðëàõ õýðýãòýé.Èõýíõè ñîíñãîëûí áýðõøýýëòýé çî÷èä óðóóëûí õºäºëãººíººð îéëãîõ
÷àäâàðòàé áàéäàã ÷ õýëñíýýðýý õèéõèéã õ¿ëýýæ áàéäàã.
Çººëºí íóäðàõ áîëîí øèðýý ð¿¿ îéëãîìæòîé äîõèõ íü ò¿¿íä ¿éë÷ëýõýä áýëýí áàéãààã îéëãóóëíà.Çàðèì
ñîíñãîëûí áýðõøýýëòýé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ ÿðüæ ÷àääàã áàéõàä çàðèì íü öýñýí äýýð çààõ áàéäëààð çàõèàëãà
ºãäºã.
( VIP îíöãîé ÷óõàë õ¿ì¿¿ñ ) çî÷äîä õàíäàõ :
Ýäãýýð õ¿ì¿¿ñò îíöãîé àíõààðàë òàâèõ áóñàä çî÷äûí àíõààðàëä ºðòºõ¿éö áàéæ áîëõã¿é. Òèéìýýñ VIP
¿éë÷ë¿¿ëýã÷äèéã òóñãàéëàí ºðººíä õ¿ëýýí àâàõ ýñâýë çîîãèéí ãàçðûí áóñàä õ¿íèé àíõààðàëä ºðòºõã¿é
õýñýãò òóñãàéëàí ¿éë÷ëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.VIP ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ íàð óðàìøóóëàë ºãºõäºº ºãººìºð
õàíäàõã¿é ÷ áàéñàí ÷ äýýä çýðãèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.
Õààõ öàãèéã äºõ¿¿ëæ, îðîéòîæ, èðñýí çî÷äûã íýýõ öàãò èðæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñòýé àäèë ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ëýýí
àâàõ õýðýãòýé áºãººä ìåíåæåð¿¿ä íü ýíý òàë äýýð òîäîðõîé òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ íü ç¿éòýé.Îðîéòîæ
èðäýã çî÷äîä õ¿ì¿¿ñèéí àæëûí öàã íü

Ëåêö ¹5
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: ¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë,çîõèîí áàéãóóëàëò
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: ¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë, çîõèîí áàéãóóëàëòûí

îíöëîãèéã ìýäýõ
1. ¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë
3.Çî÷èíä õàíäàõ õàíäëàãà
Çî÷èí óãòàõ
Çî÷äûã ¿éë÷èëãýýíèé òàíõèìä îðæ èðýõýä çººã÷ íàð óãòàí àâ÷ ìýíäëýýä, øèðýýíä óðüæ ñóóëãàíà. Çî÷äûí
á¿ðýëäýõ¿¿íýýñ õàìààð÷ ñóóäàë ñîíãîæ ºãºõ õýðýãòýé.. Îëîí õ¿íèé ñóóäàëòàé øèðýýíä çî÷èä ñóóäàë
ýçýëñýí áîë ¿ëäñýí ñóóäàë äýýð çºâøººðºë àâñíû äàðàà çî÷äûã ñóóëãàíà. Ýðýãòýé çººã÷ íàð ýìýãòýé÷¿¿ä,
àõìàä õ¿ì¿¿ñò, ýìýãòýé çººã÷ íàð àõìàä õ¿ì¿¿ñò ñóóäëàà ýçëýõýä òóñàëíà. Ñàíäëûã õàæóó òèéø áîëãîí
óðäóóð íü çî÷íûã ºíãºð¿¿ëæ, ñàíäëûã áàéðàíä íü áóöààí òàâüæ ñóóëãàíà.
¯éë÷èëãýýíèé çîõèîí áàéãóóëàëò

Á¿õ òºðëèéí õîîëíû ãàçàð íü èæèë äèçàéíòàé, èæèë ìàÿãààð ¿éë÷èëíý ãýñýí õàòóó ä¿ðýì áàéäàãã¿é . Ó÷èð
íü òýä ººð õîîðîíäîî ºðñºëääºã áºãººä áóñäààñ äàâóó áàéæ ÷àäñàí íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéã òàòäàã. Çàðèì çîîãèéí
ãàçàð íü ¿íäýñíèé, çàðèì íü îð÷èí ¿åèéí ¿éë÷èëãýýã ÷óõàë÷èëàõ áà çàðèì íü ººðñäèéí ãýñýí îíöëîã
¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîõûã õ¿ñäýã þì.
Îð÷èí ¿åä çîîãèéí ãàçðûí áàðèëãûí í¿¿ðýí òàëûã ºíãº, äèçàéíòàé ºâºðìºö ä¿ð òºðõòýé áîëãîõûí òóëä òºðºë
á¿ðèéí ìàòåðèàëûã õîñëóóëàí ( òóõàéëáàë øèë, òîëü ºíãºëãººíèé òîîñãî, áàéãàëèéí ÷óëóó ãýõ ìýò ) ãýðëýýð
÷èìýãëýäýã áîëñîí. ßëàíãóÿà îðîéí öàãààð çîîãèéí ãàçðûí ãàäààä ¿çýìæ íü ãýðýëò¿¿ëãýýñ èõýýõýí
øàëòãààëíà.Õýðýâ çîîãèéí ãàçàð íü òóõàéí áàðèëãûí 2,3 ò¿¿íýýñ äýýø äàâõàðò áàéðëàõ áîë çîîãèéí ãàçðûí
õàÿãèéã ãýðýëò¿¿ëýõ õýðýãòýé. Õàÿã áîëîí îðîõ õààëãàíä ìýäýýëëèéí ñàìáàð, öàãèéí õóâààðü çýðãèéã
áàéðëóóëñàí áàéíà.
Çýðýãëýë ºíäºðòýé çîîãèéí íü ãàçðóóä íü àâòîìàò ãóòàë öýâýðëýã÷, àãààðæóóëàã÷èéã ñóóëãàñàí áàéäàã.
¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë
¯éë÷èëãýýíèé äàðààëàë--¿éë÷ë¿¿ëýã÷ óãòàõààñ ýõëýýä òóõàéí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ¿äýõ õ¿ðòýë ¿ç¿¿ëýõ

á¿õèé ë ¿éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëëûã õýëíý.Ýíý íü õîîëíû ãàçðûí õýâ, ìàÿã, ¿éë÷èëãýýíèé õýëáýðýýñ
õàìààð÷ ººð ººð áàéæ áîëíî.
¯éë÷ë¿¿ëýã÷ á¿ðèéí ñýòãýëä íèéöñýí òààòàé óóð àìüñãàëûã á¿ðä¿¿ëýõ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ñýòãýë
õàíãàëóóí áàéëãàõ ¿¿äíýýñ ¿éë÷èëãýýíèé äàðààëëûã çºâ çîõèîí áàéãóóëàõ íü ÷óõàë.
Ëåêö ¹6
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ, çàõèàëãà àâàõ
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ, çàõèàëãà àâàõ òàëààð ìýäëýã

îëãîõ
1. Óðüä÷èëàí çàõèàëãà àâàõ
2. Çî÷èíòîé ìýíäëýõ, øèðýýíä óðüæ ñóóëãàõ
3. Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ
3. Á. Ï¿ðýâäóëàì “ Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý Õóóäàñ 39-40
Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ, çàõèàëãà àâàõ

Çàõèàëãà àâàõ ( Øèðýý çàõèàëàõ )
Òà çàõèàëãà àâàõààñ ºìíº ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí àñóóæ áîëîõ äàðààõ àñóóëòàíä õàðèóëæ ÷àäíà ãýäýãòýý
èòãýëòýé áàéõ õýðýãòýé. Æèøýý íü:
 ßìàð ¿íäýñíèé õîîëîîð ¿éë÷ëýõ âý? /ìîíãîë, îðîñ, ÿïîí, ôðàíö/

 ßìàð òºðëèéí õîîëíû öýñýýð ¿éë÷ëýõ âý? /÷ºëººòýé ñîíãîõ ,èæ á¿ðäýë/
 Áýëýí ìºíãººð ýñâýë êðåäèò êàðòààð òîîöîî õèéõ
 Ãàäíààñ áýëýí àðõè äàðñ àâ÷èð÷ ¿éë÷ë¿¿ëæ áîëîõ ýñýõ. Áîëíî ãýñýí òîõèîëäîëä íýìýãäýë òºëáºð áàéõ
ýñýõ
 Õýäýí öàãò îíãîéõ âý?
 Õ¿¿õýäòýé èðæ áîëîõ óó?
 Àãààðæóóëàëòûí ñèñòåì àæèëëàäàã óó
 Òàìõè òàòàõûã çºâøººðºõ ýñýõ
 Ìàøèíû ãàðàæ áèé þó?
 Õ¿ëýýí àâàëòûí çàõèàëãà àâäàã ýñýõ
 Òàíàé çîîãèéí ãàçðûã ÿàæ îëîõ ãýõ ìýò
Çàõèàëãà àâàõûí ºìíº äýâòðèéã áýëòãýñýí áàéõ ¸ñòîé. Õàìãèéí ýõýíä ºäºð ýñâýë îðîéí õîîë õýçýý, õýäýí õ¿í
èðýõèéã òîäîðõîéëíî.
Óòñààð çàõèàëãûã àâàõäàà äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.¯¿íä :
 Òåëåôîí óòñààð ÿðèõäàà àëü áîëîõîîð òîäîðõîé äóó õîîëîéãîîð ýåëäýã, çººëºí ÿðèõ
 Óòñààð ÿðèõäàà õàæóóãèéí ÷èìýý, øóóãèàíààñ õîë óðóóëàà òåëåôîí óòàñíû ãàðààñ îéðîëöîîãîîð
1.5 ñì çàéòàé áàðèõ
 ßðèàíûõàà õóðäûã ¿å ¿å ººð÷ëºõ,òýìäýã á¿õèé ¿ã ºã¿¿ëáýðèéã òîä áºãººä óäààí õýëýõ
 Çàõèàëãà àâàõ áîëîìæã¿é ¿åä ýåëäýãýýð òàéëáàðëàõ
 Çàõèàëãûã óòñààð ( àìààð) àâñàí áîë ñàéòàð áàòàëãààæóóëàõ
Çàõèàëãûã áàòàëãààæóóëàõäàà
 Çàõèàëãà ºãñºí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí îâîã íýð
 Çàõèàëãûí íàðèéí îí ñàð, ºäºð
 Õ¿íèé òîî
 Çî÷èí õýä õýäýí õ¿íèé çàõèàëãà ºãñºí áîë õ¿¿õýä áàéãàà ýñýõèéã ëàâëàõ
 Çî÷èä òóõàéí çî÷èä áóóäàëä àìüäàðäàã áîë ºðººíèé äóãààð, õàðèí ººð çî÷èä áóóäàëä áóóäàëñàí áîë
íýð áà òàñàëãààíû äóãààðûã çààâàë òîäðóóëàõ õýðýãòýé.
 Øààðäëàãàòàé ç¿éëèéã áè÷èæ, òýìäýãëýæ àâíà.
Øèðýý çàõèàëàõàä øààðäëàãàòàé áè÷èã áàðèìò
 Çàõèàëãûí õóóäàñ áóþó çàõèàëñàí ñóóäëûí á¿ðòãýëèéí äýâòýð
 Áè÷èã õýðãèéí õýðýãñýë
 Àðãà õýìæýý ÿâóóëàõ æàãñààëò ( õóàíëè)
 Õîîë, äàðñíû öýñ
 Çàõèàëãûí õîîëíû æàãñààëò
 Çî÷äûí êàðò
 Çàõèàëãûí êàðò
Çàõèàëãûí õóóäñûã àøèãëààä çî÷èí èðýõ îí, ñàð, ºäºð, öàãèéã ò¿ðãýí øóóðõàé òýìäýãëýæ àâíà. Õýðýâ
çî÷èí õóãàöààíäàà èðýýã¿é áîë òóõàéí øèðýýíä áóñàä çî÷äûã á¿¿ óðü. Çî÷èí çàõèàëãà ºãºõ ¿åä øèðýýã 30
ìèíóò õàäãàëíà ãýäãèéã ñàíóóëàõ õýðýãòýé. ¯¿íèé äàãóó 30 ìèíóò øèðýýã õàäãàëíà. Õóãàöààíäàà
èðýýã¿é,áîëîí õóãàöààíààñàà õîöîð÷ èðñýí áîë à÷ààëëûí óëìààñ çàéëøã¿é çî÷èí óðüæ ñóóëãàõ áîëñîí
ãýäãèéã ýåëäýãýýð òàéëáàðëàõ õýðýãòýé.
Çî÷èí øèðýýã ýçëýõ ¿åä ººð íýãýí õ¿íèéã õ¿ëýýæ áóé ýñýõèéã ëàâëàæ àñóóíà. Àæëàà õºíãºâ÷ëºõ, çî÷äûí
òàâ òóõòàé áàéäëûã õàíãàõ ¿¿äíýýñ øèðýýí äýýð õîëîîñ õàðàãäàõ äóãààð òàâèõ íü ìàø èõ ¿ð
ä¿íòýé.Øèðýýí¿¿äèéã íèéë¿¿ëæ òàâüñàí äóãààðûã íü õýâýýð ¿ëäýýõ õýðýãòýé.
Çî÷èíòîé ìýíäëýõ, øèðýýíä óðüæ ñóóëãàõ
Çî÷èíòîé ìýíäëýõ íü ¿éë÷ëýã÷, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õî¸ðûí àíõíû õàðüöàà þì. Ìýíäëýõäýý òóõàéí çî÷íûã
¿éë÷ë¿¿ëýõ ãýæ áóéä áàÿðëàæ áàéãààãàà èëýðõèéëýí çººã÷ íàéðñàãààð óãòàí àâ÷ èíýýìñýãëýõ íü òóõàéí
çî÷íû èòãýëã¿é áàéäëûã ¿ã¿é áîëãîíî.
Óðüä÷èëàí çàõèàëãà ºãñºí ¿åä íýðèéã íü ìýäýæ àâñàí çî÷äûí íýðýýð íü äóóäàæ, õàðüöàõ íü òýäíèéã
õ¿íäýòãýæ, áóñäààñ äîòíî ¿çýæ áóé ìýò ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã òóë çî÷èä äóðòàé áàéäàã þì.
Çî÷èíòîé ìýíäëýõäýý õ¿íäýòãýëèéí ¿ã õýðýãëýõýýñ ãàäíà òóõàéí öàã ¿åä íü òîõèð÷ ìýíäèéã ìýäýõ
øààðäëàãàòàé. Ìýíäýëñýíèé äàðàà çî÷íû õóâöàñûã ºëã¿¿ðò óðüæ øèðýýíä ñóóëãàíà.
Õóâöàñûã àâ÷ ºëã¿¿ðò ºãºõ
Çîîãèéí ãàçðûí çààëààñ õàìààð÷ çî÷äûí õóâöàñûã ìýíäýëñýíèé äàðàà ýñâýë çàõèàëñàí øèðýýí äýýð íü
óðüæ ñóóëãàñíû äàðàà àâíà.
Çî÷äûã øèðýýíä óðèõ
Çî÷äûã ñýòãýë õàíãàëóóí áàéëãàõ øèðýýíä óðèõäàà ¿¿äíýýñ äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.
 Õàìò ÿâàà çî÷äûã õàìòàä íü ñóóëãàõ
 Îëóóëàà ÿüàà çî÷äûã õ¿ññýí øèðýýíä íü ñóóëãàõ
 Öîíõîí òàëä áàéðëàõ øèðýýí¿¿ä áàéðøëûí õóâüä õàìãèéí ñàéíä òîîöîãääîã.
 Õàíûí õàæóó äàõü øèðýý ãîëûí øèðýýíýýñ ÷ èë¿¿ áàéðøèëòàéä òîîöîãääîã.
 Ìýíäýëñýíèé äàðàà õýäýã õ¿íèé ñóóäàëòàé øèðýý õýðýãòýéã ëàâëàíà.
 Çî÷äûí õ¿ñýëòèéã õàðãàëçàí øèðýýíä óðèõ
 Ñóë øèðýý áàéõã¿é ¿åä çî÷äûí çºâøººðºëòýéãýýð ººð çî÷èíòîé õàìòðàí ñóóëãàõ
Äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.
 Øèðýýíä ñóóæ áóé çî÷äîîñ çºâøººðºë àâàõ
 Ãàíöààðàà ÿâàà õ¿íèéã ãàíöààð ÿâàà õ¿íòýé
 Ýìýãòýé õ¿íèéã ýìýãòýé õ¿íòýé

 Ýðýãòýé õ¿íèéã ýðýãòýé õ¿íòýé
 Õîñûã õîñòîé ñóóëãàíà
 Çàðèì òîõèîëäîëä çî÷èä ººðñäºº çººã÷äºä õ¿ñýëò òàâèõ íü áèé.
Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ òåõíèê àæèëëàãàà
Õîîëíû öýñèéã õàòóó õàâòñàíä õèéñýí áîë ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ öýñèéã óíøèæ, õîîë ñîíãîõîä õÿëáàð áîëãîõ ¿¿äíýýñ
ºãºõèéí ºìíº íýýæ îëãîíî. Ç¿¿í ãàðòàà öýñèéã áîñîî áàéäëààð áàðèíà. Áàðóóí ãàðààðàà öýñíèé äýýä òàëààñ
íýýæ ºãíº. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ ºãíº. Á¿õ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä öýñèéã ºãñíèé äàðàà áàéõã¿é õîîëûã õýëýõ
ýñâýë õîîëíû òºðë¿¿äèéã õýëæ ºãíº. Öýñèéã ãàðäóóëààä õîîë ñîíãîæ àâàõóéö õóãàöàà ºãíº. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷
öýñòýé òàíèëöñàí ãýæ ¿çâýë çàõèàëãûã àâ÷ ýõýëíý.
1. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ çàõèàëãà ºãºõºä áýëýí áîëñîí ãýäýãò èòãýëòýé áàéõ

2. Ýçíèé áàðóóí ãàð òàëä ñóóæ áóé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí áàðóóí ãàð òàëààñ çàõèàëãûã ýõýëæ àâàõ áà öàãèéí
ç¿¿íèé ýñðýã øèðýýã òîéð÷ õàìãèéí ñ¿¿ëä ýçíýýñ àâíà.
3. Çî÷èíä õîîë ñîíãîõîä íü çºâëºõ,òóñëàõ
4. Çî÷íû òàâüñàí òóñãàé ñàíàë õ¿ñýëòèéã òýìäýãëýí àâíà. / Òóõàéëáàë ñ¿ìñã¿é ãýõ þìóó ÿàð÷ áàéãàà
òóë õîîëûã ò¿ðãýí àâàõ ãýõ ìýò/
5. Çàõèàëãûã çºâ áóðóó àâñàí ýñýõýý äàõèí íýã ëàâëàæ àñóóíà.
6. Òàâüñàí øààðäëàãûí õàìò ãàë òîãîîíä äàìæóóëàõ. Çàõèàëãûã òîîöîîíû äýâòýðò õî¸ð õóâü áè÷íý.
Áè÷èëò íü ãàðãàöòàé, îéëãîìæòîé áàéíà.
Ëåêö ¹7
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Õîîëîîð ¿éë÷ëýõ òåõíîëîãè
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õîîëîîð ¿éë÷ëýõ òåõíîëîãèéí òàëààð ìýäëýã îëãîõ

1. Õîîë îëãîõ äàðààëàë
2. Õàëóóí, õ¿éòýí çóóø îëãîõ
3. Øºëòýé õîîë îëãîõ
4. ¯íäñýí õîîëîîð ¿éë÷ëýõ
5. Àìòëàã õîîë, æèìñýýð ¿éë÷ëýõ
6. Òàâàã, áàãàæ, õýðýãñýë õóðààõ

1. Á.Îþóíöýöýã. “Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè.”
2. Á.Äàãâàäóëàì. “Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý”
3. Á. Ï¿ðýâäóëàì “ Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý
4. www.Restaurant_service
Õàëóóí õ¿éòýí çóóø, øºëòýé õîîë, ¿íäñýí õîîëîîð ¿éë÷ëýõ

Õîîë îëãîõ äàðààëàë
Çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýýíä õîîë, óíäààíû ç¿éëèéí îëãîõ äàðààëëûã íàðèéí áàðèìòëàõ õýðýãòýé. Ýíý íü
õîîëûã öýñýíä áè÷èõ äàðààëàëòàé àäèëõàí áàéäàã. Èéìýýñ çî÷íû çàõèàëãûã àâñíû äàðàà îëãîõ äàðààëëûã
òºëºâëºæ ãàðãàñàí áàéíà. ßìàð ÷ òñõèîëäîëä çàãàñíû ìàõàí õîîëûã õàìãèéí ò¿ð¿¿íä ºãäºã æóðàìòàé. Õîîëûã
ºãñíèé äàðàà ò¿¿íä òîõèðñîí àðõè äàðñíû ç¿éëèéã õóíäàãàëíà.
Õàëóóí,õ¿éòýí çóóø îëãîõ

Õ¿éòýí çóóøèéã õàìãèéí ò¿ð¿¿íä îëãîíî. Ýíý õîîë íü áàãà õýìæýýòýé, ãî¸ìñîã ÷èìýãëýëòýé, ¿çýìæòýé áàéíà.
Õîäîîäíû ø¿¿ñèéã ÿëãàðóóëæ, äàðààãèéí õîîë èäýõ áýëòãýëèéã áèé áîëãîäîã. Õ¿éòýí çóóø îëãîõûí ºìíº
øèðýýíèé çàñàëòàíä çóóøíû õóòãà, ñýðýý òàâüñàí áàéíà. Çî÷èí õýä õýäýí òºðëèéí çóóø çàõèàëñàí áîë
îëãîõ äàðààëëûã íàðèéí áàðèìòàëíà. Çàãàñíû ìàõàí çóóø ºãñíèé äàðàà òàâàã áîëîí çîðèóëàëòûí áàãàæ
õýðýãñëèéã ñîëèõ õýðýãòýé. Çóóøèéã õîîë îëãîõ àëü ÷ àðãààð îëãîæ áîëíî. ¯¿íä:
 Ãàð äýýðýýñ îëãîõ
 Òóñëàõ øèðýý àøèãëàí îëãîõ
 Øèðýýí äýýð àâ÷èð÷ òàâèàä çî÷äîîð ººðñäººð íü àâàõóóëàõ
 Õ¿í á¿ðò òàâàãëàñàí áàéäëààð àâ÷èð÷ ºãºõ
Çàðèì çóóø îëãîõ îíöëîã:
1. Çàãàñíû õàð ò¿ðñ- ò¿ðñíèé ìåòàëë òàâãàíä õèéæ, çàâñàð íü ìºñ õèéíý. Õýýòýé ñàëôåòîê äýâññýí
òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä ò¿ðñíèé õóòãóóð ýñâýë öàéíû õàëáàãà òàâüæ ºãíº. Ò¿ðñýíä öºöãèéí òîñ,
çàãàñíû ìàõàí øàíçòàé ïèðîæêè, øàðñàí öàãààí òàëõ äàãóóëæ ºãíº. Öºöãèéí òîñûã äèéçýíä, áóñäûã íü
òàëõíû òàâãàíä õèéñýí áàéíà. Òàâàãòàé ò¿ðñ, öºöãèéí òîñûã ç¿¿í ãàð òàëä, òàëõ, ïèðîæêèéã õàëóóíààð
íü áàéëãàõûí òóëä äóãòóé õýëáýðòýé ýâõñýí äààâóóí áóþó öààñàí ñàëôåòîêíû çàâñàð õèéæ, ç¿¿í ãàð
òàëä òàâüæ ºãíº.
2. Çàãàñíû óëààí ò¿ðñ- æèæèã, çóéâàí òàâãàíä òàâàãëàæ, íîãîîí óðãàìàë, íèìáýãýýð ÷èìýãëýíý. Çî÷íû
áàðóóí ãàð òàëä òàâèíà. Öºöãèéí òîñûã ç¿¿í ãàð òàëä òàâüæ ºãíº.
3. Öºöãèéí òîñ- ºãëººíèé öàéíû öýñýíä îðñîí áàéäàã. Æèæèã äºðâºëæèí ç¿ñýýä, íààëäàæ
áººãíºðºõººñ õàìãààëæ, õ¿íñíèé ìºñòýé õàìò òàâàãëàíà.Öºöãèéí òîñíû õóòãûã òàëõíû
òàâãàí äýýð òàâüæ ºãíº.
4. Äàí íîãîîíû çóóø- çàãàñ,ìàõ, øóâóóãààð õèéñýí õ¿éòýí çóóøòàé õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé.
Ãðóïïýýð ÿâàà çî÷äûí ¿éë÷èëãýýíä øààçàí òàâãàíä, õ¿ëýýí àâàëòûí ¿éë÷èëãýýíä áîëîð
òàâãàíä òàâàãëàñàí áàéäàã. 1-2 ïîðöûí íîãîîã ñàëàòíû òàâãàíä õèéæ, òàëõíû òàâãàí äýýð
òàâèàä îëãîíî. Ìºñòýé õàìò òàâàãëàæ, äýýã¿¿ð íü óñ ø¿ðøèíý. Íîãîîã ç¿ññýí áîë ñýðýý
òàâüñàí áàéíà. II õîîë èäýæ äóóñòàë øèðýýí äýýðýýñ õóðààõ øààðäëàãàã¿é.
5 ×àíàñàí, öàðöààñàí, øàíçàëñàí, ìàéîíåçòîé çàãàñ- çóéâàí òàâãàíä òàâàãëàíà. Òàâàãòàé
íü çî÷íû ç¿¿í ãàð òàëä òàâüæ îëãîíî.
6 Øïðîòû, ñàðäèí, ñàéðà- çóéâàí òàâãàíä òàâàãëàæ, íèìáýã, íîãîîí óðãàìëààð ÷èìýãëýñýí
áàéäàã.
7 Ìàõíû öóãëóóëãà çóóø / àññîðòè ìÿñíîå / - 3-6 íýð òºðëèéí ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿íýýð áýëòãýæ, øèíý
áîëîí êîíñåðâëîñîí æèìñ, íîãîîí óðãàìàë, øºëíèé öàðöààìëààð ÷èìýãëýñýí áàéíà. Çóéâàí òàâãàíä òàâàãëàæ,
ãàð äýýðýýñ îëãîíî.
8 Øàðñàí òîðîé- õ¿ëýýí àâàëòûí õîîë þì. Æèæèãëýæ ç¿ñýýä çóéâàí òàâãàíä á¿òýí áàéäëààð
òàâàãëàñàí áàéíà. Øèíý íîãîî, ÿíøóé, öàðöààìëààð ÷èìýãëýæ,. ãàð äýýðýýñ îëãîíî.
9 Øàðñàí òàõèà- ïîðöûí õýð÷ìýýð õýð÷ýýä, äóãóé òàâãàíä á¿òýí áàéäëààð òàâàãëàæ, ÷èìýãëýíý. Ãàð
äýýðýýñ îëãîíî.
10. Ñàëàò, öóóæóóëñàí æèìñ, íîãîî- ñàëàòíû òàâãàíä òàâàãëàæ, òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä
îëãîíî. Çàðèì òîõèîëäîëä ñàëàòûã øèëýí àÿãàíä õèéæ îëãîæ áîëíî. Èéì ñàëàòûã ñàëàò
êîêòåéëü ãýíý. Õýýòýé ñàëôåòîê äýâññýí òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä öàéíû õàëáàãàòàé
îëãîíî.
10 Áÿñëàã /ñûð/- íèìãýí ç¿ñýýä çóéâàí òàâãàíä òàâàãëàíà. Èòàëè, Ôðàíö, Èñïàíè çýðýã îðîíä
àìòëàã õîîëíû ºìíº áÿñëàãèéã îëãîíî
Õàëóóí çóóø îëãîõ:
Õ¿éòýí çóóøèéã èäýæ õýðýãëýñíèé äàðàà òàâàã, áàãàæ õýðýãñëèéã õóðààíà. Õàëóóí çóóøíû îëãîõ
òåìïåðàòóð íü +85-+900Ñ áàéíà. Áàÿðûí áîëîí õ¿ëýýí àâàëòûí õîîëíû öýñýíä îðñîí áàéäàã. Õàëóóí çóóøèéã
áýëòãýñýí ñàâòàé íü, õàëóóíààð íü îëãîäîã. Êîêîòíèöà, êîêèëüíèöà, æèæèã õàéðóóëûí òàâãàíä áýëòãýäýã.
Õýýòýé ñàëôåòîê äýâññýí òàëõíû ýñâýë çóóøíû òàâãàí äýýð òàâèàä êîêîòíèöàãèéí áàðèóëä öààñàí
öýöýã ,êîêèëüíèöà ,õàéðóóëûí òàâàãíû áàðèóëûí äýðãýä ãóðâàëæèëæ ýâõñýí öààñàí ñàëôåòîê òàâèíà
.Ýíý íü ãàð ò¿ëýõýýñ õàìãààëíà . Áýëòãýñýí õàëóóí çóóøèéã çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ ºãíº.
×àíàñàí õàâ÷: Ýíý íü ñàéí ÷àíàðûí õàëóóí çóóøíû íýã þì . Øºëòýé ,øºëã¿é 2 ÿíçààð îëãîíî .Øºëòýé îëãîõäîî
øºëòýé õîîëíû ìåòàëë òàâãàíä õèéæ, òàëõíû ýñâýë çóóøíû òàâãàí äýýð òàâèàä çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ
îëãîíî. Øºëã¿é îëãîõäîî äóãóé ìåëüõèîð òàâãàíä òàâàãëàæ îëãîíî. Õàëóóíààð íü áàéëãàõûí òóëä äóãòóé
õýëáýðòýé ýâõñýí äààâóóí ñàëôåòîêíû çàâñàð òàâèíà.Çî÷èí á¿ðò çóóøíû òàâàã, õÿñààíû áàãàæ ºãñºí
áàéíà. Õÿñààíû áàãàæèéã õóòãà ðóó 450 íàëóó áàéðëóóëíà. Ìºí õóíäàãàëñàí ïèâî ºãíº. Ýíý õîîëûã èäýõýä
ãàð îðîëöîíî. Èéìýýñ ãàð çàéëàõ õ¿÷èëëýã óñ ºãíº. Òàëõíû òàâãàí äýýð 4 íóãàëñàí äààâóóí ñàëôåòîê
òàâüæ, äýýä òàëûí ¿ç¿¿ðèéã ñºõíº. Çàâñàð íü 1 ç¿ñýì íèìáýã á¿õèé ñàëàòíû òàâàãòàé óñ òàâüñàí
áàéíà.Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä òàâüæ ºãíº. Çî÷èä õóðóóíû ¿ç¿¿ðèéã ä¿ðæ öýâýðëýýä ñàëôåòîêíû ñºõñºí
¿ç¿¿ðýýð àð÷èíà.Õýðýãëýñíèé äàðàà çººã÷ õóðààíà.
Õàëóóí áóòåðáðîä. /òàëõàí çóóø / : Íýã ç¿ñýì òàëõàí äýýð áÿñëàã, óòñàí ìàõ, çàãàñ, íîãîî, ìººã ìýòèéí
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òàâèàä øàðàõ ø¿¿ãýýíä áèò¿¿ õàéðñàí áàéíà. Îëãîõûí ºìíº çî÷èí á¿ðò õàëààñàí
çóóøíû òàâàã, çóóøíû õóòãà, ñýðýý ºãíº.
Øºëòýé õîîë îëãîõ:
¯äèéí õîîëíû öýñýíä îðñîí áàéíà. Ò¿ð¿¿÷èéí èäýæ õýðýãëýñýí õîîëíû òàâàã, áàãàæ õýðýãñëèéã õóðààñíû
äàðàà øºëòýé õîîëûã îëãîíî. Øºëòýé õîîëûã îëãîõ òåìïåðàòóð íü õàëóóí øºëòýé õîîë +75 0 Ñ, õ¿éòýí øºëòýé
õîîë +70 -+14 0
Ñ áàéíà. Øºëèéã îëãîõûí ºìíº òàëõûã ñýëáýæ, íýìæ òàâèíà.Øºëòýé õîîëûã äàðààõ àðãààð
îëãîíî. ¯¿íä: .
1. Òóíãàëàã øºë, çóòàí øºëèéã øºëíèé àÿãàíä õèéæ, õàëáàãàíû õàìò çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ íü óðä íü
òàâüæ ºãíº.
2. Âààðàí ñàâàíä áýëòãýñýí øºëòýé õîîëûã ã¿åõýí òàâãàí äýýð òàâèàä çî÷íû áàðóóí ãàð
òàëààñ óðä íü òàâüæ ºãíº. Çàðèì òîõèîëäîëä øºëíèé òàâàã ðóó þ¿ëýí îëãîæ áîëíî.
3. Øºëèéã þ¿ëýí îëãîõ àðãà. Ýõëýýä çî÷èí á¿ðò õàëààñàí øºëíèé òàâàã òàâüæ ºãíº. Ïîäíîñîí äýýð òàâüæ
áýëòãýñýí ñýíæòýé àÿãàíä õèéñýí øºëèéã àâ÷ðààä, çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ î÷èæ, óðä íü áàéãàà
òàâãàíä ýðãýëäýõ õºäºëãººíººð þ¿ëýí îëãîæ áîëíî.
4. Ãýð á¿ëýýðýý ÿâàà õ¿ì¿¿ñ, òàìèð÷äûí õîîë, ãðóïïýýðýý ÿâàà æóóë÷äûí ¿éë÷èëãýýíä øºëòýé õîîëûã
øºëíèé ñàâíààñ îëãîæ áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä øºëèéã çººã÷ íàð òàâàãëàæ îëãîõîîñ ãàäíà çî÷èä ººðñäºº
òàâàãëàæ àâ÷ áîëíî. Ñàâòàé øºëèéã òàâàã, ïîðöûí õàëáàãàíû õàìò òóñëàõ øèðýýí äýýð àâ÷èð÷
áàéðëóóëààä ñàëôåòîêîîð æèéðýãëýæ, øºëíèé òàãèéã àâíà. Ç¿¿í ãàðòàà ã¿åõýí òàâàã áàðèàä äýýð íü
õàëààñàí øºëíèé òàâãèéã òàâüæ òàâàãëàíà. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ ºãíº.
5. Øºëòýé õîîëûã çî÷èí á¿ðò çîðèóëñàí áàéäëààð òàâàãëàæ, 2,3 òàâàãíû àðãààð àâ÷ðààä çî÷íû áàðóóí
ãàð òàëààñ íü óðä íü òàâüæ ºãíº.
6. Àìòëàã áîëîí õ¿éòýí øºëèéã óëèðëûí áàéäàëä òîõèðóóëàí îëãîíî. Çî÷èí á¿ðò òàâàãëàñàí áàéäëààð îëãîõ
íü òîõèðîìæòîé. Øºëòýé õîîëîíä çîðèóëæ öºöãèé äàãóóëæ ºãíº. ¯¿íèéã öºöãèéíèé ñàâ, öºãöºíä õèéæ,
çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä òàâüæ ºãíº.
¯íäñýí õîîëîîð ¿éë÷ëýõ:
¯íäñýí õîîë íýð òºðëèéí õóâüä îëîí ÿíç áàéäàã. Ýíý õîîëûã îëãîõûí ºìíº øèðýýí äýýðýýñ øºëòýé õîîëíû òàâàã,
áàãàæ õýðýãñýë, ¿ëäýãäýë çóóøèéã õóðààíà. Øèðýýíä íýìýëò çàñàëò õèéíý. Õýðýâ 2 òºðëèéí ¿íäñýí õîîë
çàõèàëñàí áîë øèðýýíèé çàñàëòàíä çàãàñíû áîëîí ¿íäñýí õîîëíû áàãàæ õýðýãñëèéã òàâüñàí áàéõ õýðýãòýé.
¿íäñýí õîîëûã õýä õýäýí ÿíçààð òàâàãëàñàí áàéíà. ¯¿íä:
1. ¯íäñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, õà÷èð, ñ¿ìñ õàìòäàà
2. ¯íäñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿ìñ íýã òàâãàíä, õà÷èð íü òóñäàà
3. ¯íäñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿ìñ, õà÷èð ãóðâóóëàà òóñäàà
ªíäºð çýðýãëýëèéí çîîãèéí ãàçàðò ¿íäñýí õîîëûã èõýâ÷ëýí ãàð äýýðýýñ îëãîäîã. Åð íü ¿íäñýí õîîëûã õîîë
îëãîõ àëü ÷ àðãààð îëãîæ áîëíî.
Çàðèì ¿íäñýí õîîë îëãîõ îíöëîã.
1 ×àíàñàí çàãàñ Ïîëüø ýñâýë Ãîëëàíä ñîóñòýé- ×àíàñàí çàãàñûã çóéâàí ýñâýë ìåòàëë òàâãàíä òàâàãëàíà.
Õà÷èðò ºãºõ ÷àíàñàí òºìñèéã äóãóé ìåòàëë òàâãàíä òàâàãëàæ, æèæèã õýð÷ñýí ÿíøóé öàöíà. Ñîóñûã
ñ¿ìñíèé ìåëüõèîð ñàâàíä õèéñýí áàéíà. Òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîíî. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ íü óðä
òàâüæ ºãíº. ßñ õèéõ òàâãèéã áàðóóí ãàð òàëä íýìæ òàâüæ ºãíº.
2 ªíäºãòýé áèôøòåêñ- Ýíý õîîëûã çóéâàí ìåëüõèîð òàâãàíä õà÷ðûí õàìò òàâàãëàñàí áàéíà. Äýýð íü
í¿äýëæ øàðñàí ºíäºã òàâèíà. Ãàð äýýðýýñ ýñâýë òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîíî.
3 Íàðèéí ìàõàí õóóðãà /Áåôñòðîãàíîâ/- Æèæèã õàéðóóëûí òàâãàíä ýñâýë çóéâàí ìåòàëë òàâãàíä
òàâàãëàñàí áàéíà. Õà÷ðûã òóñàä íü æèæèã õàéðóóëûí òàâãàíä òàâàãëàíà. Õà÷èðò íü øàðñàí òºìñ ºãíº.
Ýíý õîîëûã òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîõîä òîõèðîìæòîé. Òàâãàíä ýõëýýä õà÷ðûã, äàðàà íü ìàõûã
òàâàãëàíà. Çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ ºãíº.
4 Äàâòìàë ìàõàí êîòëåò- Ìåëüõèîð òàâãàíä õèéæ, õà÷ðûí õàìò òàâàãëàíà. Òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ ýñâýë
ãàð äýýðýýñ îëãîíî.
5 Øîðëîã / øàøëûê /- Çóéâàí ìåëüõèîð òàâãàíä øîðíû õàìò òàâàãëàíà. Õà÷ðûã òóñàä íü ñàëàòíû òàâãàíä
òàâàãëàñàí áàéíà. Õà÷èðò øèíý óëààí ëîîëü, íèìáýã, õýð÷ñýí ñîíãèíî ºãíº. Ñ¿ìñèéã íü ñ¿ìñíèé øààçàí
òàâãàíä õèéñýí áàéíà. Ýíý õîîëûã òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîíî. Ìàõûã øîðíîîñ íü ñàëãàõäàà öààñàí
ñàëôåòîêîîð æèéðýãëýí ç¿¿í ãàðààðàà øîðíîîñ áàðüæ, áàðóóí ãàðòàà áàðüñàí õàëáàãà, ñýðýýãýýð
ìàõûã óðàãø øóâòàð÷ ñàëãàíà. Òàâàãòàé ìàõûã çî÷íû óðä òàëä òàâüæ, õà÷èð, ñ¿ìñèéã ç¿¿í ãàð òàëä
6 Ëþëÿ-êåáàá / Àçåéðáàéäæàí ¿íäýñíèé õîîë/ - çóéâàí ìåëüõèîð òàâãàíä øîðíû õàìò òàâàãëàíà. Òóñëàõ
øèðýýí äýýðýýñ îëãîíî
7 Êèåâ êîòëåò /Êîòëåò ïî Êèåâñêè/ - Ìåëüõèîð òàâãàíä íîãîîí âàíäóé, òºìñíèé õà÷ðûí õàìò òàâàãëàñàí
áàéíà. ßñàíä íü öààñàí öýöýã øóðãóóëíà. Òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîõîä òîõèðîìæòîé. Òàâàãëààä
çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ îëãîíî. Ýíý õîîëûã öºöãèéí òîñîîð øàíçàëñàí ãýäãèéã çî÷èíä
àíõààðóóëàõ õýðýãòýé.
8 Ìàõòàé áëèí÷èê- Çóéâàí ìåòàëë òàâãàíä òàâàãëàíà. Òóñëàõ øèðýýí äýýðýýñ îëãîíî. Õàëààñàí ã¿åõýí
òàâãàíä òàâàãëààä, çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ îëãîíî. Ñàâòàé öºöãèéã ç¿¿í ãàð òàëä íü
Аìòëàã õîîë, æèìñýýð ¿éë÷ëýõ, хэрэглэсэн таваг,
багаж хэрэгсэл хураах
Àìòëàã õîîë, æèìñèéã èäýæ õýðýãëýñíýýð õîîëëîõ àæèëëàãàà äóóñíà. Ýäãýýð õîîë íü ñàéõàí àìò ¿íýðòýé,
çººëºí áèå á¿òýöòýé, ºíãº ¿çýìæ ñàéòàé áàéäàã. Àìòëàã õîîëûã õàëóóí, õ¿éòýí ãýæ 2 àíãèëíà. Àìòëàã õîîëûã
îëãîõûí ºìíº øèðýýí äýýðýýñ ò¿ð¿¿÷èéí õýðýãëýñýí õîîëíû òàâàã, áàãàæ õýðýãñýë, ¿ëäýãäýë òàëõ,
àìòëàã÷ çýðãèéã õóðààíà. Øààðäëàãàòàé áîë á¿òýýëãèéã ñîëèíî.Èõýíõ àìòëàã õ¿éòýí õîîëûã øèë, áîëîð
öºãöºíä, ìºõººëäºñ, õººñð¿¿ëñýí öºöãèéã ìåòàëë öºãöºíä õèéæ îëãîíî.Öºãöòýé õîîëûã õýýòýé ñàëôåòîê
äýâññýí òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä öàéíû, àìòëàã õîîëíû,ìºõººëäºñíèé õàëáàãàíû àëü íýãòýé îëãîíî.Áàðóóí
ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ îëãîíî. Àìòëàã õàëóóí õîîëûã èõýâ÷ëýí áýëòãýñýí ñàâòàé íü îëãîíî.Çóóøíû ýñâýë
¿íäñýí õîîëíû òàâãàí äýýð òàâüæ îëãîíî. Äàãóóëæ ºãºõ ñ¿¿, öºöãèé, ¸îòîíãèéí íóíòàãèéã ñ¿¿, öºöãèéíèé ñàâ,
æèæèã äèéçýíä õèéíý. Áàðóóí ãàð òàëä íü òàâüæ ºãíº. Æèìñ, æèìñãýíèéã öºãöºíä õèéæ, ¸îòîíãèéí íóíòàã
öàöàæ, òàëõíû òàâãàí äýýð òàâüæ, àìòëàã õîîëíû õàëáàãàòàé îëãîíî.Àìòëàã õ¿éòýí õîîëûã +7-+14 0 Ñ-òàé,
ìºõººëäºñèéã 00Ñ-òàé, àìòëàã õàëóóí õîîëûã +750 Ñ-òàé îëãîíî.
Æèìñíèé àãøààìàë: æèæèã õàéðóóëûí òàâãàíä õèéæ, õýýòýé ñàëôåòîê äýâññýí çóóøíû òàâãàí
äýýð òàâèàä , àìòëàã õîîëíû õàëáàãàòàé îëãîíî. Àìòëàã ñ¿ìñèéã ñ¿ìñíèé ñàâàíä õèéæ, áàðóóí ãàð òàëä íü
Æèìñíèé ÷àíàìàëòàé áëèí÷èê: Æèæèã õàéðóóëûí òàâàã ýñâýë äóãóé òàâãàíä õèéæ, ¸îòîíãèéí íóíòàã öàöààä,
çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ óðä íü òàâüæ ºãíº.
Æèìñíèé ñàëàò: Øèëýí öºãöºíä õèéæ, òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä, àìòëàã õîîëíû õàëáàãàòàé îëãîíî.
Îëîí íýð òºðëèéí æèìñ: Õ¿ëýýí àâàëòûí ¿éë÷èëãýýíä áîëîð òàâãàíä, åðäèéí ¿éë÷èëãýýíä øààçàí
òàâãàíä õèéæ, çî÷íû ç¿¿í ãàð òàëààñ î÷èæ ñîíãóóëíà.
Ãàäèë /áàíàí /: ¯ç¿¿ðèéã íü õºíãºí ç¿ñýýä, àìòëàã õîîëíû òàâãàíä òàâàãëàíà. Æèìñíèé õóòãà, ñýðýýòýé
îëãîíî.
Ã¿éëñ /àáðèêîñ /: Àìòëàã õîîëíû òàâãàíä òàâàãëàæ, æèìñíèé õóòãà, ñýðýýòýé îëãîíî.ßñ õèéõ òàâãèéã íýìæ
ºãíº.
Èíòîîð / âèøíÿ /: Øèëýí öºãöºíä õèéæ, òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä, öàéíû õàëáàãàòàé îëãîíî. Áàðóóí ãàð
òàëä ÿñ õèéõ òàâàã, ãàð çàéëàõ õ¿÷èëëýã óñ òàâüæ ºãíº.
Çýäãýíý / êëóáíèêà /, áººðºëçãºíº / ìàëèíà /: Øèëýí öºãöºíä õèéæ, øèðýýí äýýð òàâèíà.Çî÷èí á¿ðò àìòëàã
õîîëíû õàëáàãà, òàâàãíû õàìò ºãíº.¨îòîíãèéí íóíòàãèéã öºãöºíä õèéæ, öàéíû õàëáàãàòàé îëãîíî.
Øèéãóà / àðáóç /: Áóöàëãàñàí óñààð óãààíà. Îðîéí õýñãèéã àâ÷, ñåãìåíò õýëáýðòýé ç¿ñíý.Àìòëàã õîîëíû
òàâãàíä õèéæ, àìòëàã õîîëíû õóòãà, ñýðýýòýé ºãíº.¨îòîíãèéí íóíòàã äàãóóëæ ºãíº.
Òîðò, ïèðîæíîå: Ç¿ñýýä õýýòýé ñàëôåòîê äýâññýí òîðòíû òàâãàí äýýð òàâàãëàæ, íàðèéí áîîâíû õàâ÷ààð,
õóòãóóðààð îëãîíî. Çî÷èí á¿ðò àìòëàã õîîëíû ã¿åõýí òàâàã ºãíº.Çººëºí ÷èìýãëýëòýé íàðèéí áîîâîíä àìòëàã
õîîëíû ñýðýý,õàòóó öàðöàíãè ÷èìýãëýëòýé íàðèéí áîîâîíä àìòëàã õîîëíû õóòãà, ñýðýý ºãíº.
Äàâñ, ÷èõýðòýé øàðñàí ñàìàð: Äóãòóé õýëáýðòýé ýâõñýí äààâóóí ñàëôåòîêíû çàâñàð õèéæ, áîëîð, øààçàí
òàâãàíä òàâàãëàíà.Ãàðààðàà àâ÷ èäíý.
Á¿õ çî÷èä õîîë èäýæ äóóññàíû äàðàà áîõèðûã õóðààíà. Õýðýâ

çî÷èí õîîëíû õýðýãñëýý çýðýãö¿¿ëýí òàâüñàí òîõèîëäîëä
òà ò¿¿íèéã õóðààæ áîëîõ áà õýðýâ òà èòãýëòýé áóñ áàéâàë
àñóóæ áîëíî. Áîõèðûã õóðààõäàà çî÷èíû áàðóóí ãàð
òàëààñ áàðóóí ãàðààð öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó øèðýýã òîéð÷
õóðààíà.
Õóðààõäàà 2 áà 3 òàâàãíû àðãààð õóðààíà.

Ëåêö ¹8
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Óíäààãààð ¿éë÷ëýõ òåõíîëîãè
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Óíäààãààð ¿éë÷ëýõ òåõíîëîãèéí òàëààð ìýäëýã îëãîõ

1. Çî÷èíä óñ,óíäààãààð ¿éë÷ëýõ
2. Ëîíõ ýñâýë ãðàôèíààð ¿éë÷ëýõ
3. Ãîîæóóðûí óíäàà, øàð àéðãààð ¿éë÷ëýõ
4. Öàé, êîôåãîîð ¿éë÷ëýõ
5. Ñîãòóóðóóëàã÷ã¿é óíäààãààð ¿éë÷ëýõ
6. Àðõè, äàðñ îëãîõ òåõíèê
Çî÷èíä óñ, óíäààãààð ¿éë÷ëýõ
Øèëýí ýäëýëèéã ÿâ÷ ÿâàõ áà ¿éë÷ëýõ:
¯éë÷èëãýýíèé òàíõèìä çî÷èíòîé ýñâýë çî÷èíã¿é àëèâàà òîõèîëäîëä øèëýí ýäëýëèéã øèëáýíýýñ íü áàðèí äîîø
õàðóóëàí àâ÷ ÿâàõ ýñâýë òîõèðîõ õýìæýýíèé öàðàí äýýð àâ÷ ÿâíà.
Áóðóó áàðèëò Çºâ áàðèëò
Áàðèóëòàé øèëýí ýäëýëýýð çî÷èíä ¿éë÷ëýõäýý áàðèóëûã áàðóóí òèéø õàðóóëàí øèëýí ýäëýë äýýðõ
çóðàã, ÷èìýãëýë áîëîí ñ¿ëä òýìäãèéã çî÷èí ðóó õàðóóëàí áàéðëóóëíà. Õýðýâ øèðýý íü äààâóóí ýäëýëã¿é
áîë øèëýí ýäëýëèéí äîîð ñóóðü òàâüæ ºãíº. Öýâýðëýæ áýëòãýñýí øèëýí ýäëýëèéã øèëáýíýýñ ýñâýë
áàðèóëààñ íü áàðüæ õýðýãëýõ áºãººä øèëýí ýäëýë äýýð õóðóóíû õýý ãàðãàæ áîëîõã¿é.
Óíäààíû ç¿éëèéã áóôåòýýð áîëîí àâòîìàòààð ¿éë÷ëýõýä çî÷èä ººðºº ººðòºº ¿éë÷èëäýã áºãººä ýíý ¿åä çî÷äîä
öýâýðõýí ýäëýë, ëîíõ ýñâýë ãðàôèí àâàà÷èæ ºãíº.
Ëîíõ ýñâýë ãðàôèíààð ¿éë÷ëýõ
Ýíý òîõèîëäîëä öýâýðõýí øèëýí ýäëýë õýðýãòýé áîëíî. Ëîíõûã çî÷äûí äýðãýä òóñëàõ øèðýýí äýýð
îíãîéëãîí øèðýýí äýýð çàññàí øèëýí ýäëýëä õóíäàãàëíà. Õàðèí ãðàôèíààð óíäààíû ç¿éë îëãîõûí ºìíº çî÷äîîñ
çàõèàëãûã ëàâëàí àñóóæ ò¿¿íèéã äàõèí äàâòàí õýëæ çºâøººðñíèé äàãóó ¿éë÷èëíý. Ãðàôèí áîëîí ëîíõîí äàõü
óíäààíû ç¿éëèéã õóíäàãàëàõäàà áàðóóí ãàðààðàà ëîíõíû øîøãûã çî÷èí ðóó õàðóóëàí ñóóðü õýñãýýñ áàðüæ
õóíäàãàëíà.
Óñ óíäààã çî÷èíä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä îëãîõ áà óðüä÷èëàí õºðãºñºí áàéíà. Ëààçòàé øèëòýé óíäààíû
ç¿éëèéã ñàéí àð÷èæ, õàÿãèéã íü á¿ðýí á¿òýí áàéëãàíà.Õàÿãàí äýýð áàéãóóëàãûí òàìãà äàðñàí áàéäàã.
×àíàðûã øàëãàæ õ¿ëýýæ àâíà.
Æèøýýëáýë: Ïèâî, æèìñíèé óñ, ñîêíû ìóóäàæ ýõëýõ àíõíû øèíæ òýìäýã íü òóíàäàñ ¿¿ñýõ ÿâäàë þì. Ïèâûã
îíãîéëãîõîä õóðö ¿íýð ¿íýðòýíý. Óíäààíû ç¿éë õóíäàãàëàõ ¿åä èõ õýìæýýíèé õººñðºëò ºãäºã áàéíà.Ñîêèéã
äîìáî, êîíóñ õýëáýðèéí ñòàêàíä, ìºñòýé óñûã äîìáîíä õèéæ áýëòãýíý. Ìºñèéã òóñàä íü ñàëàòíû òàâãàíä
0
õèéãýýä îëãîæ áîëíî. Õ¿éòýí óíäàà îëãîõ òåìïðàòóð íü 8-12 Ñ áàéíà. Øèëòýé óíäààíû ç¿éëèéã òóñëàõ
øèðýýí äýýð îíãîéëãîîä àìñðûã íü àð÷èíà. Èíãýýä çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ íü îëãîíî. Ëààçòàé óíäààã
îíãîéëãîëã¿éãýýð àâ÷ðààä çî÷íû äýðãýä îíãîéëãîæ çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ íü îëãîíî.
Õýðýâ çî÷èí óñ óíäàà çàõèàëààã¿é òîõèîëäîëä øèðýýí äýýðõ øèëýí ýäëýëèéã õóðààõã¿é, ó÷èð íü
çî÷èí õýñýã õóãàöààíû äàðàà ¿éë÷èëãýýíèé ÿâöàä óóõ óíäàà çàõèàëæ áîëíî.
Ãîîæóóðûí óíäààãààð ¿éë÷ëýõ:
Ãîîæóóðûí ãýäýã íü øèðýýíä åðäèéí ëîíõã¿éãýýð îëãîäîã á¿õ òºðëèéí ñîãòóóðóóëàõ áà ñóë ñîãòîîã÷
ñîãòóóðóóëàã÷ã¿é óíäààã õýëíý. Çîîãèéí ãàçàðò ýäãýýð íü èõýíõè òîõèîëäîëä òîðõòîé øàð àéðàã, äàðñ,
çîðèóëàëòûí ñàâòàé ñîãòóóðóóëàã÷ã¿é óíäàà ýñâýë 1-2 ëèòðèéí ëîíõîíä äàðñ, ñîãòóóðóóëàã÷ã¿é óíäààã
õèéæ îëãîäîã.
Øàð àéðãààð ¿éë÷ëýõ íü:

Æ¿íçèéã øàð àéðãààð ä¿¿ðãýõäýý ò¿¿íèéã ¿ë ìýäýõ äîîø íü òîíãîéëãîíî.
Øàð àéðãèéã îëãîõ ¿åäýý õººñèéã íü áóóëãàõã¿é áàéõàä àíõààðàõ. Ýõëýýä æ¿íçíèé 1/3 –èéã ä¿¿ðãýýä
õººñ áîëîìæèéí õýëáýðò îðîõûã ìèíóò îð÷èì õ¿ëýýíý.
Õî¸ð äàõü óäàà ä¿¿ðãýñýí æ¿íçíèé ýðìýãýýñ õàëüñàí õººñèéã äîîø ñóóõàä îéðîëöîîãîîð 30 ñåêóíä
øààðäàãäàíà.
Øàð àéðãèéã øèðýýíä îëãîõîîñ ºìíº õººñ íü ãóðàâ äàõü óäàà õººñºí öàãàðèã ¿¿ñãýíý.Ýíý íü øàð àéðàãíû
õàìãèéí äýýä çýðãèéí ÷àíàðûã èëýðõèéëíý.
Çî÷èíä óñ óíäààãààð ¿éë÷ëýõ ÿâöàä àíõààðàõ ç¿éë:
o Óóõ óíäààíé ¿éë÷èëãýý ýìýãòýé çî÷èíîîñ ýõýëíý
o Çî÷èíä õººñºðäºã óíäàà õóíäàãàëàõààñàà ºìíº õ¿÷òýé ñýãñýðýõ, çàéëàõ çýðãèéã õîðèãëîõ
õýðýãòýé.
o Çî÷èíä õººñºðäºã óíäààã õóíäàãàëàõ ÿâöàä õººñ øèëýí àÿãàíààñ õàëüæ àñãàðàõààñ áîëãîîìæëîí
õººñèéã òîãòîîæ õèéõ
o Ãðàôèíààð çî÷èíä óíäàà îëãîõûí ºìíº çàõèàëãûã äàâòàí àñóóõ
o Çî÷èíä óñ óíäààã õóíäàãàëààä ¿ëäñýí óíäàà óñûã çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä øîøãûã çî÷èí ðóó õàðæ
áàéõààð øèðýýí äýýð òàâèíà.
o Ëààçòàé óíäàà , öýâýð óñ çýðãèéã çî÷íû äýðãýä îíãîéëãîæ õóíäàãàëàõ õýðýãòýé
Öàé êîôåãîîð ¿éë÷ëýõ, ñîãòóóðóóëàã÷òàé
óíäààãààð ¿éë÷ëýõ
Öàé, êîôå, øîêîëàä çýðýã õàëóóí óíäààã çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ îëãîõ áà çî÷íû õ¿ñýëòýýð
íàéðóóëñàí áîëîí áýëòãýñýí áàéäëààð îëãîíî. Õàëóóí óíäààã +750 Ñ õýìòýé îëãîíî.
Êîôå áýëòãýõ:
Êîôå íü ìàø îëîí òºðºë áàéäàã áºãººä áýëòãýõ àðãà íü ÿíç á¿ð áàéíà.Èðëàíä, Âàðøàâ, Òóðê,
Ýêñïðåññî, Ìîêêà ãýõ ìýòýýð íýðëýãäýíý.Õàð êîôåã êîôåíû àÿãàíä, ñ¿¿òýé êîôåã öàéíû àÿãàíä îëãîíî.
Õàëóóí ñ¿¿, öºöãèé íèìáýã, ¸îòîí äàãóóëæ ºãºõ áà õººñð¿¿ëñýí öºöãèéã çàðèì òºðëèéí êîôåíä õèéæ îëãîíî.
Õ¿éòýí òºðëèéí êîôåä íü êîôå ãëÿññå îðíî. Êîôå ãëÿññåã ìºõººëäºñòýé, ìºñòýé áýëòãýæ áîëäîã.Áýëýí õàð
êîôåí äýýð ýëñýí ÷èõýð íýìæ õóòãààä 8-10 õýì õ¿ðòýë õºðãºíº. Çóçààí ¸ðîîëòîé êîíóñ õýëáýðèéí ñòàêàíä
õèéæ 2-3 ø ìºñ ýñâýë ìºõººëäºñ õèéíý. Õýýòýé ñàëüôåòîê äýâññýí òàëõíû òàâãàí äýýð òàâèàä 2 ø ãóóðñ,
ìºõººëäºñíèé õàëáàãàíû õàìò îëãîíî.
Öàé áýëòãýõ:
Àÿãàëñàí öàéã äèéçýí äýýð òàâüæ, àÿãàíû ñýíæ õàëáàãàíû èø áàðóóí òèéø õàðñàí áàéäëààð òàâüæ
îëãîíî.
Öàéíä ñ¿¿, ¸îòîí , íèìáýã, çºãèéí áàë äàãóóëæ ºãíº. Çî÷èíä ÿìàð öàé óóõûã õ¿ññýíýýñ øàëòãààëàí öàé
áýëòãýõ ÿíç á¿ðèéí àðãóóä ãàð÷ èðäýã. Æèøýýëáýë: öàéã õàíäëàõ, íýã óäààãèéí áàêåòòàé öàé îëãîõ ãýõ
ìýò.
Öàéíû àìò îðóóëäàã õàìãèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íü óëàìæëàëò öàéíóóä áîëîìæèéí íàéðëàãàòàé öàéíû
õîëüöóóä ìºí öàéíû óñ ÷óõàë þì.
Êàêàî áîëîí øîêîëàäíû óíäàà áýëòãýõ:
Êàêîíû óíäàà íü èë÷ëýã áàãàòàé íóíòàã êàêàî, ýëñýí ÷èõýð, ñ¿¿, óñ çýðãýýñ á¿ðäýíý.
Íýã àÿãà êàêàî íéàðóóëàõàä :
10- ãð íóíòàã êàêàî
Áàãà çýðãèéí õ¿éòýí ñ¿¿, ýñâýë óñ
Áóöàëñàí ñ¿¿, öºöãèé
Áýëòãýõ àðãà: Íóíòàã êàêàîã õ¿éòýí óñàíä ýñâýë õ¿éòýí ñ¿¿íä õèéæ õóòãàíà. Õàëààñàí àÿãàíäàà áîëñîí
ñ¿¿íèéõýý õàìò õèéæ öºöãèéãººð õà÷èðëàíà.
Ñîãòóóðóóëàã÷òàé õàëóóí óíäààíóóä:
Ýíý óíäààíóóäûã õ¿éòýí ºäð¿¿äýä õ¿ì¿¿ñ äóëààöàõààð çàõèàëàí óóäàã. Áýëòãýõäýý àðõèíû òåìïðàòóð íü
õàìãèéí èõäýý 78 ãðàäóñ áàéõààð õàëààíà.
Ñîãòóóðóóëàã÷òàé õàëóóí óíäààíóóä:
1. Õàëóóí äàðñ
2. Æèìñíèé õàëààñàí äàðñ
3. Ãðîã
4. Öàéòàé õàëààñàí äàðñ
5. Ýíãèéí õîëèìîã äàðñ
6. Êîôå
Àðõè, äàðñûã õîîëîíä òîõèðóóëàí îëãîõ àðãà òåõíèê
Õîîëîíä àðõè äàðñûã òîõèðóóëàí õýðýãëýõ íü õîîëíû øèíãýöèéã ñàéæèðóóëæ, àìòûã áàÿæóóëæ ºãäºã.
Èéìýýñ õîîë áà àðõè äàðñíû çîõèöîõ ÷àíàðûã ìýäýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:
o Çóóøèíä õàòóó àðõè, õàòóó äàðñ äàãóóëàõ èë¿¿ òîõèðîìæòîé. Çàðèì çàéäàñ, õàâ÷ çýðýã õàëóóí
çóóø, áÿñëàã, õàâ÷íû ìàõòàé õ¿éòýí çóóøèíä ïèâî äàãóóëíà.
o Ãàõàé, õîíü,àíãèéí øóâóó çýðýã àìüòàíû ìàõ, íóãàñ, ãàëóó çýðýã áàðààí ºíãèéí ìàõàí õàëóóí õîîëîíä
óëààí äàðñ äàãóóëíà.
o Çàãàñàí õîîëîíä çººëºí öàãààí äàðñ äàãóóëíà.
o Íîãîîòîé õîîëîíä çººëºí àìòëàã, õ¿÷èëëýã ñóë, õàãàñ õóóðàé öàãààí óëààí äàðñ äàãóóëíà.
o Àìòëàã õîîë æèìñýíä øàìïààí äàðñ, àìòëàã äàðñ äàãóóëíà.Õýò ÷èõýðëýã íÿëóóí õîîëîíä àìòëàã äàðñ
äàãóóëàõã¿é áàéõ õýðýãòýé.
o Õýðýâ òóõàéí õîîëûã äàðñààð àìòëàæ õèéñýí áîë òýðõ¿¿ äàðñûã îëãîíî.
o Íóòãèéí õîîëîíä íóòãèéí äàðñ òîõèðíî.
o Öóóãààð àìòàëñàí ñàëàò, êàððè ñ¿ìñèýé ìàõ, øîêîëàäòàé àìòëàã õîîëûã äàðñààð äàðóóëæ
áîëäîãã¿é, ó÷èð íü ýäãýýð àìò õîîðîíäîî çîõèöäîãã¿é.
o Õàð êîôåíä êîíúÿê,öàéíä ëèê¸ð äàãóóëíà. Òýð÷ëýí êîíúÿê íèìáýã, áàéõîâ öàé, æèìñòýé
èë¿¿ çîõèöäîã.
o Øèðýýíä îëîí íýðèéí äàðñ îëãîâîë øèíýõýí äàðñûã õóó÷èí äàðñíààñ ºìíº, õóóðàé áîëîí õàãàñ õóóðàé
äàðñûã àìòëàã áîëîí ëèê¸ðûí ºìíº, öàãààí äàðñûã óëààí äàðñíû ºìíº îëãîíî.
Àðõè áà äàðñ îëãîõ òåìïåðàòóð:

Àðõè, äàðñíû àìò, ¿íýðèéã èë¿¿ òîä ìýäðýõýä ò¿¿íèéã îëãîõ òåìïðàòóð ãîë ¿¿ðýãòýé áàéäàã. ¯¿íä:
o Öàãààí àðõè, äæèí, âèñêè 40Ñ-60Ñ
o Õàíäàëñàí àðõè, ëèê¸ð 100Ñ-150Ñ
o Êîíúÿê 180Ñ-190Ñ
o Öàãààí äàðñ 80Ñ-120Ñ
o Óëààí äàðñ 160Ñ-180Ñ
o Àìòëàã äàðñ Âåðìóòûí òºðºë 130Ñ-160Ñ
o Îðãèëóóí äàðñ 60Ñ-80Ñ
o Õóóðàé õàãàñ õóóðàé øàìïààí 80Ñ-100Ñ
o Àìòëàã øàìïààí 140Ñ-160Ñ
o Òóíãàëàã ïèâî 80Ñ-100Ñ
o Õàð ïèâî 100Ñ-120Ñ
o Ñïèðòòýé êîêòåéëü 40Ñ-50Ñ
Ñîãòóóðóóëàõ óíäààã îëãîõ öàã óëèðàëûí áàéäàë èõýýõýí íºëººòýé. Õàëóóí äóëààí ºäð¿¿äýä çººëºí àìòòàé
öàãààí õóóðàé äàðñ, ºâëèéí öàãò óëààí äàðñ, õàòóó äàðñ, êîíúÿê èë¿¿ òîõèðîìæòîé áàéäàã
Äàðñûã 450 ûí íàëóóòàé áºãëººã äîîø õàðóóëæ

äàðñíû òàâèóð äýýð ºðæ õàäãàëíà.
Äàðñààð ¿éë÷ëýõ:
Äàðñíû ¿éë÷èëãýý áîë çîîãèéí ãàçðûí
¿éë÷èëãýýíèé õàìãèéí ãîë ç¿éëèéí íýã þì. Äàðñíû
¿éë÷èëãýý íü òîäîðõîé äàðààëàëòàé
¿éë÷èëãýýíèé îíöëîãòîé áàéäàã. Çî÷íûã ñóóñíû
äàðàà ò¿¿íòýé î÷èæ ìýíäëýí äàðñíû öýñèéã
ãàðäóóëíà. Èíãýõäýý èõýíõ çîîãèéí ãàçðûí õóâüä
ýíãèéí çººã÷ íàð ¿éë÷èëäýã áîë ºíäºð çýðýãëýëèéí
çîîãèéí ãàçðóóäàä äàðñíû çººã÷ áóþó Sommelier ¿éë÷èëäýã þì. Ýíý õ¿í íü äàðñ ñîíãîëò, äàðñíû ¿éë÷èëãýý,
õîîë äàðñíû çîõèäîëãîîíû òàëààð äýýä çýðãèéí ìýäëýãòýé áàéíà.
Äàðñíû çººã÷ íü çî÷äîä äýýä çýðãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ ÷àääàã áàéõ ¸ñòîé. Äàðñíû çººã÷ áóñàä çººã÷
íàðààñ õóâöàñëàëò íü ººð áàéäàã. Äàðñ ñîíãóóëàõäàà äàðñíû ÷àíàð, à÷ õîëáîãäîë, äàðñ ñàéí ãàðñàí æèë,
¿éëäâýðëýñýí îðíû óëàìæëàë áîëîí áóñàä ìýäýýëëèéã äàðñíû çººã÷ ñàéí ìýäýæ áàéõ ¸ñòîé.
Äàðñûã çî÷èíä 3 ÿíçààð ñîíãóóëäàã.
1. Øèëòýé äàðñûã áàðóóí ãàðûí àëãàí äýýð ñàëüôåòîêîîð æèéðýãëýí õýâòýý áàéäëààð áàéðëóóëæ,
çî÷íû áàðóóí ãàð òàëààñ àâ÷èðàí ¿ç¿¿ëíý. Ýñâýë äààâóóí ñàëüôåòîêîîð æèéðýãëýí áîñîî áàéäëààð
áàðèíà.
2. Õî¸ð òºðëèéí àðõè äàðñûã ç¿¿í ãàðòàà áîñîî áàéäëààð áàðüæ, çî÷íû ç¿¿í ãàð òàëààñ íü ¿ç¿¿ëæ
ñîíãóóëíà.
3. Çàðèì òîõèîëäîëä àðõè äàðñûã àìñóóëàí ñîíãóóëæ áîëíî.
Ëîíõòîé äàðñûã ãàð äýýð òàâüñàí áàéíà. Õàðèí øèëýí ýäëýëèéã öàðàí äýýð òàâüæ, çî÷íû øèðýýí äýýð
àâ÷ðààä áàéðëóóëæ òàâèíà.Áàðóóí ãàð äýýðýý òàâèí çî÷èí ðóó øîøãûã õàðóóëàí ò¿¿íèé çàõèàëñàí äàðñíû
¿éëäâýðëýñýí îí, óëñ, óñàí ¿çìèéí ñîðò áîëîí äàðñíû àìò çýðýã íü òààð÷ áàéãàà ýñýõèéã ëàâëàíà.
Äàðñûã ñîíãîñîí òîõèîëäîëä çººã÷ òóñëàõ øèðýýí äýýð äàðñûã îíãîéëãîíî. Äàðñûã îíãîéëãîõûí òóëä
ýõëýýä õàÿãèéã çî÷èí ðóó õàðóóëàí òàâèàä ëîíõíû èðìýãýýð äàðñ îíãîéëãîã÷èéã õóòãààð ç¿ñíý. Äàðñíû
áºãëººíèé äýýä òàëûí õàÿãèéã õàâ÷ààðààð õàâ÷èí àâ÷ öýâýð ñàëüôåòîê äýâññýí çî÷íû áàðóóí ãàð òàëä
æèæèã òàâãàí äýýð òàâèíà.Áºãëººã àâíà. ¯éñýí áºãëººí äýýð òîëáî òîãòñîí ýñýõýýñ ò¿¿íèéã çºâ íºõöºëä
õàäãàëñàí ýñýõ, áºãëººã ñàéí áºãºëºãäñºí ýñýõ / àãààð íýâòýðñýí ýñýõ / Ýíý äàðñíû ÷àíàðûã õàðæ áîëíî.
Ýíý ¿åä áºãëººã îíãîéëãîã÷îîð íýâò õàòãàõ íü çîõèìæã¿é áàéäàã.
Äàðñûã îíãîéëîãñíû äàðàà çî÷èíä áàãà õýìæýýòýé àìñóóëíà. Ýíý íü äàðñ àâàõ ¿ã¿é ýöñèéí øàëãóóð þì.
Ñîíãîæ àâàõààð áîë áóñàä õ¿ì¿¿ñò õóíäàãàëààä õàìãèéí ñ¿¿ëä àìññàí õ¿íä õóíäàãàëäàã æóðàìòàé.
Õýðýâ äàðñûã îíãîéëãîõ áîëîí àìñóóëàõ ÿâöàä çî÷èí òàòãàëçâàë ººð íýã äàðñûã ñàíàë áîëãîíî. Èíãýõäýý
òóõàéí äàðñòàé òºñòýé çî÷íû çàõèàëñàí õîîëòîé çîõèöîõîîð äàðñûã ñàíàë áîëãîõ õýðýãòýé. Óäààí
õóãàöààíä õàäãàëñàí óëààí äàðñûã õóíäàãàëàõäàà òóíäàñûã íü òóíãààæ õóíäàãàëíà.Çî÷èä óëààí äàðñûã
ãîë òºëºâ ¿íäñýí õîîëòîé õàðèí çóóø áîëîí àìòëàã õîîëòîé öàãààí äàðñûã çîõèöóóëàí õýðýãëýäýã.
Äàðñ õóíäàãàëàõ ¸ñ ä¿ðýì íü ýìýãòýéãýýñ ýõëýæ öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó õóíäàãàëñààð ýçýíä õàìãèéí
ñ¿¿ëä õóíäàãàëíà. Àðõè äàðñûã çîíû áàðóóí ãàð òàëààñ õóíäàãàëíà. Õóíäàãàíû 3/4 –ò õóíäàãàëàõ áºãººä
øèëòýé àðõè äàðñûã õóíäàãàíû àìñàðò ýðã¿¿ëæ àâíà. Öàãààí äàðñûã õóíäàãàíû àìñðààñ òîäîðõîé çàéä,
õàðèí óëààí äàðñûã õóíäàãàíû àìñàðò îéðõîí áàðüæ õóíäàãàëíà.
Óëààí äàðñûã óóæ äóóñààã¿é áîë ñýðãýýæ õóíäãàëàõã¿é, áóñàä àðõè äàðñûã óóñíû äàðàà àõèí
õóíäàãàëíà.
Îðãèëóóí äàðñûã çºâ îíãîéëãîõ õýðýãòýé Ñàëôåòîêîîð æèéðýãëýí ç¿¿í ãàðààðàà áºãëººí äýýð äàðæ,
áàðóóí ãàðààðàà áýõýëãýýã ñóëðóóëíà. Áàðóóí ãàðòàà øèëæ¿¿ëýí áàðüæ, áºãëººã ààæìààð àâíà. Îðãèëóóí
äàðñûã 1-2 óäààãèéí õóíäàãàëàëòààð çîõèõ õýìæýýíä íü õ¿ðãýíý. Áàÿðûí ¿éë÷èëãýýíä õººñð¿¿ëýí
îíãîéëãîæ áîëíî. Øèëòýé äàðñûã îëîí äàõèí çàéëàæ õºäºëãºõèéã õîðèãëîíî. Àðõè äàðñûã ñàâàëñàí
õýìæýýíýýñ áàãààð îëãîõäîî õýìæèæ àâààä ãðàôèíä øèëæ¿¿ëýí õèéõ õýðýãòýé.

Ëåêö ¹9
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ: Çî÷èíòîé òîîöîî õèéõ
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Çî÷èíòîé òîîöîî õèéõ, òîîöîîíû ÿìàð ÿìàð õýëáýð áàéäàã
òàëààð ìýä¿¿ëýõ
1. Çî÷èíòîé òîîöîî õèéõ
2. Òîîöîîíû ñèñòåì
3. Çî÷íûã ¿äýí ãàðãàõ
Çî÷èíòîé òîîöîî õèéõ, ¿äýí ãàðãàõ

Ширээн дээр ямар зочин сууж байгааг та мэдэхгүй бол түүнээс бүх тооцооны хуудсыг
авчрах эсвэл хоол, ундааг тусгайлан төлөх эсэхийг асууна.
Тооцооны хуудсыг зочинд салфеткатай тавган дээр эсвэл зориулалтын жижиг мөнгөлөг поднос
дээр эсвэл тооцооны хавтсанд өгнө.
Зочин төлбөр, тооцоогоо хийгээд хариулт мөнгөө авсны дараа түүнд цаашид ч анхаарлаа
хандуулахыг мартахгүй, ширээнээс холдохгүй байх хэрэгтэй.
Тооцооны хуудас бол төлбөрийн олон улсын хэрэгсэл юм. Зочинд хоол ундааг олгоход
тооцооны хуудсанд ямар хоол ундаа авсныг заавал тэмдэглэдэг.
Зоогийн газарт тооцоо хийхдээ энгийн кассын аппарат хэрэглэхээс эхлэн электрон холбох
системээр явагдана. Тооцооны хуудас нь дараах зүйлийг заавал агуулсан байна.
 Он, сар, өдөр
 Ширээ болон өрөөний дугаар, хүний тоо
 Хоол ундааны нэр төрөл, үнэ, эцсийн дүн
 Үйлчилгээний ажилтны дугаар эсвэл гарын үсэг
 Тооцооны хуудсыг алдаагүй зөв бөглөх
 Тод гаргацтай, цэвэрхэн, зөв, зочинд шууд хараад ойлгомжтой байдлаар үзэг юмуу балаар
бичсэн байх
Тухайн зоогийн газрын хэрэглэдэг товчилсон үг хэллэгийг хэрэглэх жишээ нь ямар нэг урт
нэртэй хоол ундааг товчлох / шарсан төмстэй цуунд дарсан гахайн махан стеак “ЦДГМС” гэх мэт
Хоол ундааны захиалга авч бичихдээ хоолны дэс дарааллыг нарийн баримталж бичих. Хоол
ундааг тооцооны хуудсанд бичихдээ анхааралтай алдаагүй бичих. Учир нь зочинд балласан
тооцооны хуудас олгох нь зохимжгүй, байгууллагын санхүүд нэг хуулбар хувь нь үлддэг энэ нь
санхүүгийн баримт бичиг болдог учир баллаж сохлож болохгүй.
Тооцооны систем
Тооцооны Бүртгэлийн Комьютер Үнэт маркаар

хуудсаар кассаар кассаар
1. Тооцооны хуудас
Бага хүчин чадалтай болон улирлаар ажилладаг зоогийн газрууд энэ тооцооны хуудсыг
хэрэглэнэ. Тооцооны хуудас нь 1-100 хүртэл дугаарлагдсан , янз бүрийн өнгөтэй, кодтой байна.
Тооцооны хуудас нь 2-3 хувиас бүрдсэн байж болно. Үндсэн хэсэг нь үйлчилгээний ажилтанд,
нөгөө хувь нь гал тогоо, буфет руу илгээгдэнэ. Үлдсэн нэг хувь нь үйлчлүүлэгчид үлдэнэ. Ажлын
өдөр дуусахад тооцооны хуудсын үндсэн хэсгийн дүн хяналтын хэсэгт мэдээлэгддэг.
Энэхүү тооцооны хуудас нь нилээд түгээмэл бөгөөд хоцрогдсон арга юм. Хорын цаасаар
хордуулж буулгах систем дээр тулгуурладаг. Бүх л хуудсан дээр санхүүгийн тамгалсан код,
ширээний дугаар, хүний тоо, хоолны нэр төрөл, нэг бүрийн үнэ, нийт үнэ, тооцоо хийсэн хүний
гарын үсэг байдаг.
Тооцооны хуудсын системийн эерэг тал:
Хямд өртөгтэй, компьютер касс, бүртгэлийн кассын машин шаардлагагүй. Тусгай арга хэмжээнд
тусгай тооцоо хийхэд ашигтай.
Сөрөг тал нь:
Тасалбарыг гараараа бичихэд цаг их ордог, илүү ажил, үйлдэл хийгддэг.
2. Бүртгэлийн касс
Дунд зэргийн үйлдвэр, үйлчилгээний газрууд энэ системийг сонгодог. Тооцооны хуудас бичих
хэрэггүй бөгөөд захиалсан бараан дээр зөөгчийн дугаар ба үнэ, он сар, өдөр нь хэвлэгдсэн байна.
Үйлчилгээний ажилтны завсрын болон өдрийн эргэлтийн гүйлгээ тушаалын дагуу
зохицуулагдана. Нийт гүйлгээ нь түргэн шуурхай, илүү үйлдэл хийх шаардлагагүй.
3. Компьютер касс
Томоохон хүчин чадалтай үйлчилгээний газрууд хэрэглэдэг. Энэ нь тогтсон үнэтэй олон талын
ашигтай программчлагдсан, шалгах товчоо болон үйлчилгээний ажилчдын ажлыг хөнгөвчилдөг.
Эерэг тал нь:
 Тооцооны хуудас гараар бичих шаардлагагүй
 Хоол ундааны нэр төрөл үнийн нөөцтэй
 Хоол ундааны үнийг нэмэхэд ямар ч хүндрэлгүй
 Үнийг нь шууд үржүүлж болдог.
 Тасалбар бичих цагийг хэмнэдэг
 Тасалбар дээр ширээний таних тэмдэгтэй
 Ямар ч үед автомат үнийн өөрчлөлт хийж болдог
 Тооллогын дүнтэй дүйх барьцаа
 Чекийн системтэй
 Үйлчилгээний ажилтны автомат тооллого
 Зочдыг дайлж цайлахад зарцуулсан мөнгөний бичиг нь улсын мөнгөн санхүүгийн дүрэм
журамд нийцдэг.
Энэ нь машинаар ажиллаж, машинаар бүртгэгдэж цөөн хэсэг нь үлддэг. Тухайн газрын нэр хаяг,
дайллага хийх өдөр, ажлын бүтээмж, хэмжээ ба хөлс, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тогтсон
хэмжээ, НӨАТ-ын нийт дүн, тооцооны төгсгөлийн нийт дүн зэргийг багтаана.
4. Үнэт марк буюу талон
Үнэт марк тооцоо хийх төрөлд багтах ба шалгах хянах систем нь хялбарчлагдсан байна. Энэхүү
марк нь үйлчилгээний ажилтанд олгогдох бөгөөд үүнийг уух зүйлээр сольж болдог. Өнгөнөөс
хамааран үнэ нь өөр өөр байдаг.
Бэлэн бус тооцоо хийх төлбөрийн хэрэгслүүд
Үүнд:
 Чек буюу бонн /ваучер/
 Чекийн онцгой төрлүүд /еврочек, еврокарт/
 Аялалын чек
 Зээлийн карт
Чек буюу бонн /ваучер/ - ийм төрлийн баримтыг зөвхөн тодорхой хэмжээгээр олгодог. Хэрэв
үйлчлүүлэгч төлбөрт зориулсан чек эсвэл бонноор тооцоо хийвэл банкны нэр, тэнд тооцоо
хийгсэн эсэх мөн зохих санхүүгийн хяналтаар хийгдсэн эсэхийг шалгах хэрэгтэй.
Еврочек – европын олон банк ашигладаг. Тэдгээрийг ашиглахдаа дараах зүйлийг анхаарах нь
зүйтэй. :
 Чек нь зөвхөн картын хамт хүчин төгөлдөр байна.
 Чек карт нь европ гаралтай байна.
 Чек нь нэг удаагийн төлбөрийн доод хэмжээг агуулсан байна.
 Чек нь машинд сайн уншигддаг байна.
 Чек картын тухайн дугаарыг ар талд нь тэмдэглэсэн байх ёстой.
 Чекэн дээрх гарын үсэг нь ашиглагчийн нэрийн өмнө тавигдсан байх ёстой.
 Үйлчлүүлэгч өөр орноос ирсэн бол чекэн дээр түүний паспортын дугаар байна.
Эдгээрийг баримталбал ердийн байдлаар төлбөрийг гүйцэтгэх боломж олгож янз бүрийн үл
ойлголцох байдлыг үгүй болгоно.
Аялалын чек – Нилээд дэлгэрсэн энэ хэлбэрийг барааны төлбөрийн бүх төрөлд ашигладаг. Чекэнд
хоёр төрлийн гарын үсэг байна. Нэгдүгээр гарын үсгийг банкинд үйлчлүүлэхэд, хоёрдугаарыг
эзэмшигчийн нэрийн өмнө тавьдаг. Энэ эь хоёр гарын үсгийг адилтган шалгах бололцоог
олгодог.
Чек эзэмшигчийн баримтыг ашигласанаар нэмэлт хяналт хийж болно.
Гол төлөв паспортыг нь шалгадаг учир паспортын дугаар нь чекэнд тэмдэглэгдсэн байдаг.
Зээлийн карт – Зээлийн картаар тооцоо хийх нь дэлхийд нилээд дэлгэрч байна. Гол төлөв
шаарддаг зээлийн картууд:
 Американ экспресс
 Виза
 Мастер
 Тусгай картын төрлүүд багтана.
Төлбөрийг хоёр хэлбэрээр хийж болно.
 Энгийн хэлбэр – Billing
 Яаралтай хэлбэр - Terminal
Үйлчлүүлэгч зээлийн картаа өгнө. Картын төрөл бүрт зориулан уг байгууллага нь
эзэмшигч пүүстэй гэрээ байгуулдаг. Картын дугаар ба зочны нэрийг тусгайлан бүртгэсэн байдаг.
Тиймээс чек эзэмшигчид баталгаа гаргаж тодорхой хэмжээг зарцуулах бололцоо олгодог. Тухайн
карт нь мөнгөтэй байх үедээ хүчинтэй. Картын жагсаалт байгууллагад байна.Зээлийн картыг
шалгахын тулд том байгууллагад одоо цагт Terminal-ыг хэрэглэдэг. Картыг хүчинтэйг мэдэхийн
тулд электрон шуудан ашиглана. Үүгээр НХГ нь зээлийн карт өгсөн газартай шууд холбогдоно.

2А улирал лекц

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2А улирал лекц

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ëåêö ¹ 1

Ширээ засах дүрэм дараалал

Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õ¿ëýýí àâàëòûí òºðºë áîëîí çîõèîí áàéãóóëàëòûí îíöëîãèéã

Áàòëàâ. Õ¯¯Òýíõýìèéí ýðõëýã÷ ……………….Õ.ªíºðæàðãàë

 Õîîëíû íýð òºðëèéí áàéðëàë, äýñ äàðààëàë

 Õîîë óíäààã îëãîõ äàðààëàë

Хооллох цагаар нь:

 Өглөөний цайны, үдийн хоолны, оройн хоолны цэс

Арга хэмжээний онцлогоор нь:

Хоол ундааны нэр төрлөөр нь:

 Дарсны, баарны, захиалгат хоолны, иж бүрдэл хоолны, жижүүрийн хоолны гэх

Õýðýãëýã÷èéí îíöëîãîîð íü:

 Õ¿¿õäèéí õîîëíû, öàãààí õîîëòíû

 Table d Hote menu

 Тухайн өдрийн хоолны цэс.

 Давтамжтай цэс. Ихэвчлэн 7 хоногийн давтамжтай байдаг.

II. Öýñýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà:

 Öýñèéã çî÷äîä òàíèëöóóëàõ àðãà íü àëü áîëîõîîð ýíãèéí áàéõ

 Çààëíû ãýðýë, ãýðýëò¿¿ëýã õîîëíû öýñèéã óíøèæ áîëîõóéö ÷àäàëòàé áàéõ

 Õîîëíû ¿íèéã òîâ÷ òîäîðõîé áè÷ñýí áàéõ

Öýñèéã çîõèîõäîî äàðààõ ç¿éëèéã àíõààðàõ õýðýãòýé. ¯¿íä:

 ºäºð òóòìûí õîîëíû öýñ

III. Áóôåòíû áàðààíû æàãñààëò /ÏÐÅÉÑÊÓÐÀÍÒ/

Áàòëàâ. Õ¯¯Òýíõýìèéí ýðõëýã÷ ……………….Õ.ªíºðæàðãàë

Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Öýñýíä áè÷èãäýõ õîîë, óíäààíû äàðààëëûã ìýäýõ,öýñ çîõèîæ

Àøèãëàõ íîì, ñóðàõ áè÷èã:

Æèìñíèé ø¿¿ñíèé òºðºë

Äàðñíû òºðë¿¿ä Õýìæýý

Äàðñûã öýñýíä áè÷èõäýý àíõààðàõ ç¿éë

1. Çººã÷ ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éí îíöëîã

 Ýíãèéí ýåëäýã íàéðñàã çàí

 Ìýðãýæëèéí ÷àäâàðëàã áàéäàë

 ªºðòºº èòãýëòýé áàéäàë

 Àâõààëæòàé áîëîí òóñ÷ áàéäàë

2. Çî÷äûí çàí àâèðûí îíöëîã

Çî÷íû õ¿ñýë ñîíèðõîë íèéö¿¿ëýõ :

Áàòëàâ. Õ¯¯Òýíõýìèéí ýðõëýã÷ ……………….Õ.ªíºðæàðãàë

Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: ¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë, çîõèîí áàéãóóëàëòûí

¯éë÷èëãýýíèé çîõèîí áàéãóóëàëò

¯éë÷èëãýýíèé äýñ äàðààëàë

¯éë÷èëãýýíèé äàðààëàë--¿éë÷ë¿¿ëýã÷ óãòàõààñ ýõëýýä òóõàéí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ¿äýõ õ¿ðòýë ¿ç¿¿ëýõ

Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ, çàõèàëãà àâàõ òàëààð ìýäëýã

Õîîëíû öýñ òàíèëöóóëàõ, çàõèàëãà àâàõ

 ßìàð ¿íäýñíèé õîîëîîð ¿éë÷ëýõ âý? /ìîíãîë, îðîñ, ÿïîí, ôðàíö/

 ßðèàíûõàà õóðäûã ¿å ¿å ººð÷ëºõ,òýìäýã á¿õèé ¿ã ºã¿¿ëáýðèéã òîä áºãººä óäààí õýëýõ

 Çàõèàëãà àâàõ áîëîìæã¿é ¿åä ýåëäýãýýð òàéëáàðëàõ

 Çàõèàëãûã óòñààð ( àìààð) àâñàí áîë ñàéòàð áàòàëãààæóóëàõ

 Çàõèàëãà ºãñºí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí îâîã íýð

 Çàõèàëãûí íàðèéí îí ñàð, ºäºð

 Øààðäëàãàòàé ç¿éëèéã áè÷èæ, òýìäýãëýæ àâíà.

Øèðýý çàõèàëàõàä øààðäëàãàòàé áè÷èã áàðèìò

 Çàõèàëãûí õóóäàñ áóþó çàõèàëñàí ñóóäëûí á¿ðòãýëèéí äýâòýð

 Áè÷èã õýðãèéí õýðýãñýë

 Àðãà õýìæýý ÿâóóëàõ æàãñààëò ( õóàíëè)

 Õîîë, äàðñíû öýñ

 Çàõèàëãûí õîîëíû æàãñààëò

Çî÷èíòîé ìýíäëýõ, øèðýýíä óðüæ ñóóëãàõ

Õóâöàñûã àâ÷ ºëã¿¿ðò ºãºõ

Çî÷äûã øèðýýíä óðèõ

 Õàìò ÿâàà çî÷äûã õàìòàä íü ñóóëãàõ

 Îëóóëàà ÿüàà çî÷äûã õ¿ññýí øèðýýíä íü ñóóëãàõ

 Öîíõîí òàëä áàéðëàõ øèðýýí¿¿ä áàéðøëûí õóâüä õàìãèéí ñàéíä òîîöîãääîã.

 Õàíûí õàæóó äàõü øèðýý ãîëûí øèðýýíýýñ ÷ èë¿¿ áàéðøèëòàéä òîîöîãääîã.

 Ìýíäýëñýíèé äàðàà õýäýã õ¿íèé ñóóäàëòàé øèðýý õýðýãòýéã ëàâëàíà.