SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 7

LÚÂI MÚÃ ÀÊÌU

Nhûäng biïën àöång cuãa quan hïå Myä-Trung luön laâ möåt àïì taâi hêëp
dêîn àöëi vúái nhûäng ngûúâi quan têm, nghiïn cûáu quan hïå quöëc tïë. Möëi
quan hïå naây laâ möåt trong nhûäng quan hïå song phûúng quan troång
nhêët trïn thïë giúái, coá aãnh hûúãng lúán àïën an ninh, öín àõnh vaâ phöìn
vinh cuãa khu vûåc chêu A'-Thaái Bònh Dûúng cuäng nhû xu hûúáng chñnh
trõ vaâ kinh tïë thïë giúái trong tûúng lai. Trong khi xem xeát quan hïå
Myä-Trung, möåt vêën àïì luön thu huát àûúåc sûå quan têm theo doäi cuãa
thïë giúái laâ vuä khñ chiïën lûúåc vaâ khaã nùng rùn àe haåt nhên. Àêy laâ yïëu
töë cêëu thaânh quan troång cuãa sûác maånh vaâ àõa võ nûúác lúán cuãa Myä vaâ
Trung Quöëc. Têìm quan troång cuãa vêën àïì naây thïí hiïån úã chöî noá duy
trò sûå öín àõnh chiïën lûúåc trong quan hïå hai nûúác: vûâa rùn àe, kiïìm
chïë vûâa húåp taác vúái nhau. Tuy nhiïn, sûå xuêët hiïån cuãa hïå thöëng
phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia (NMD) coá nhiïìu khaã nùng àe doaå nghiïm
troång sûå öín àõnh chiïën lûúåc trïn.
Kïë hoaåch triïín khai möåt hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa cuãa Myä laâ
möåt yïëu töë khöng múái. Trûúác àêy, caác chñnh quyïìn Myä àaä tûâng coá kïë
hoaåch triïín khai caác hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa nhû hïå thöëng
Sentinel (1967), hïå thöëng Safeguard (1969) vaâ àùåc biïåt laâ Saáng kiïën
phoâng thuã chiïën lûúåc (SDI) (1983), hïå thöëng phoâng thuã toaân cêìu
chöëng laåi caác cuöåc têën cöng haån chïë (GPALS) (1991). Nhûäng kïë hoaåch
trïn cuöëi cuâng àïìu khöng thûåc hiïån àûúåc hoùåc chïët yïíu. Tuy nhiïn
hiïån nay kïë hoaåch phoâng thuã tïn lûãa laåi àang àûúåc chñnh quyïìn Myä
“hêm noáng” laåi, trúã thaânh tiïu àiïím trong quan hïå giûäa caác nûúác lúán,
trong àoá coá quan hïå Myä-Trung. Trïn cú súã Àaåo luêåt phoâng thuã tïn
lûãa quöëc gia nùm 1999, Töíng thöëng Myä G.W. Bush àaä toã roä quyïët têm
triïín khai hïå thöëng NMD bùçng viïåc ruát khoãi Hiïåp ûúác chöëng tïn lûãa
àaån àaåo (ABM) vaâ rêìm röå thûåc hiïån chiïën dõch tuyïn truyïn vêån
àöång cho kïë hoaåch NMD.

Viïåc triïín khai hïå thöëng NMD seä àe doaå nghiïm troång àïën
nhûäng lúåi ñch quöëc gia, trong àoá coá khaã nùng rùn àe haåt nhên, cuãa
Trung Quöëc, nïn Trung Quöëc laâ möåt trong nhûäng nûúác phaãn àöëi kõch

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 8

liïåt nhêët yá àöì triïín khai NMD cuãa Myä. Vêën àïì NMD coá nguy cú phuã
möåt boáng àen lïn quan hïå Myä-Trung. Ài sêu tòm hiïíu aãnh hûúãng cuãa
hïå thöëng NMD àöëi vúái lúåi ñch cuãa Trung Quöëc, Myä cuäng nhû töíng thïí
quan hïå Myä-Trung seä giuáp coá möåt caái nhòn àêìy àuã hún vaâ àaánh giaá
chñnh xaác hún vïì quan hïå Myä-Trung cuäng nhû vêën àïì NMD. Xuêët
phaát tûâ nhûäng lyá do trïn, ngûúâi viïët àaä choån àïì taâi: “aãnh hûúãng cuãa
hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia (NMD) túái quan hïå Myä-Trung”.
Tuy nhiïn, luêån vùn khöng coá tham voång nghiïn cûáu toaân diïån têët caã
caác mùåt aãnh hûúãng maâ coá nhûäng giúái haån nhêët àõnh. Luêån vùn têåp
trung nhiïn cûáu möåt söë vêën àïì cú baãn laâ khaã nùng rùn àe haåt nhên,
vêën àïì thöëng nhêët Àaâi Loan vaâ tùng cûúâng vuä trang. Yïëu töë kyä thuêåt
- quên sûå seä khöng àûúåc àïì cêåp nhiïìu maâ phêìn lúán laâ nhûäng taác àöång
vïì mùåt an ninh - chñnh trõ vaâ têm lyá trïn cú súã nhûäng àïì xuêët hiïån
taåi cuãa chñnh quyïìn Myä vïì hïå thöëng NMD.
Cho àïën nay, vêën àïì NMD trong quan hïå Myä-Trung àang gêy
nhiïìu tranh luêån vaâ thu huát sûå chuá yá cuãa nhiïìu hoåc giaã trïn thïë giúái
nïn cuäng àaä coá nhiïìu baâi viïët phên tñch vêën àïì naây, chuã yïëu laâ cuãa
Trung Quöëc vaâ Myä. Tuy nhiïn, phêìn lúán nhûäng baâi viïët àoá coân leã teã,
chûa hïå thöëng hoùåc chó àûáng trïn lêåp trûúâng cuãa Trung Quöëc hay Myä
vaâ phên tñch theo quan àiïím cuãa chñnh möåt trong hai nûúác naây. úã
nûúác ta cuäng chûa xuêët hiïån nhiïìu baâi viïët hay baâi nghiïn cûáu coá
liïn quan, caác taâi liïåu tham khaão phêìn lúán chó mang tñnh töíng húåp
thöng tin. Do àoá baãn luêån vùn coá mong muöën tòm hiïíu vêën àïì naây àïí
coá thïí àoáng goáp möåt taâi liïåu tham khaão coá ñch cho nhûäng ai quan
têm.
Vïì mùåt phûúng phaáp luêån nghiïn cûáu, caác phên tñch, àaánh giaá
àïìu dûåa trïn quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ duy
vêåt lõch sûã. Àöìng thúâi caác phûúng phaáp nghiïn cûáu chuã yïëu àûúåc sûã
duång laâ phûúng phaáp phên tñch-töíng húåp, so saánh-àöëi chiïëu kïët húåp
vúái phûúng phaáp lögic-lõch sûã àïí têåp trung laâm roä yïu cêìu cuãa àïì taâi.

Vúái nhûäng muåc àñch vaâ yïu cêìu àaä nïu, luêån vùn, ngoaâi phêìn
Múã àêìu vaâ phêìn Kïët luêån, àûúåc böë cuåc nhû sau:

* Chûúng I: Khaái quaát möåt söë neát vïì quan hïå Myä -Trung trong
vaâ sau chiïën tranh laånh, phên tñch vai troâ cuãa vuä khñ chiïën lûúåc - nïìn
taãng cuãa hïå thöëng NMD - trong quan hïå Myä-Trung.

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 9

* Chûúng II: Trûúác hïët tòm hiïíu nhûäng khaã nùng NMD àaãm
baão lúåi ñch cho Myä, nhên töë Trung Quöëc trong böë trñ hïå thöëng NMD,
sau àoá têåp trung phên tñch nhûäng aãnh hûúãng cuãa hïå thöëng naây àöëi
vúái lúåi ñch cuãa Trung Quöëc vaâ ruát ra nhûäng nhêån xeát vïì aãnh hûúãng
cuãa noá àöëi vúái quan hïå Myä-Trung.

* Chûúng III: Tûâ kïët quaã phên tñch nhûäng aãnh hûúãng túái quan
hïå ài àïën nhûäng àaánh giaá vïì taác àöång cuãa hïå thöëng NMD àöëi vúái xu
hûúáng têåp húåp lûåc lûúång cuãa Myä vaâ Trung Quöëc; phên tñch chiïìu
hûúáng phaát triïín cuãa möëi quan hïå naây trong thúâi gian túái.

Àêy laâ möåt àïì taâi múái meã vaâ khoá àöëi vúái trònh àöå, kinh nghiïåm
coân haån chïë cuãa sinh viïn àöìng thúâi do àiïìu kiïån taâi liïåu coá liïn quan
cuäng rêët haån chïë nïn mùåc duâ àaä coá nhiïìu cöë gùæng, luêån vùn chùæc
chùæn khöng traánh khoãi nhûäng thiïëu soát nhêët àõnh. Rêët mong nhêån
àûúåc sûå chó baão cuãa thêìy cö vaâ sûå àoáng goáp yá kiïën cuãa caác baån.

Haâ Nöåi, thaáng 7 nùm 2002

Buâi Haãi Thiïm

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 10

CHÛÚNG I: VÊËN ÀÏÌ VUÄ KHÑ CHIÏËN LÛÚÅC TRONG

QUAN HÏÅ MYÄ -TRUNG

1. Khaái quaát vïì quan hïå Myä-Trung

Myä vaâ Trung Quöëc laâ hai nûúác lúán coá têìm quan troång àùåc biïåt
trong nïìn chñnh trõ thïë giúái. Kïí tûâ sau chiïën tranh thïë giúái thûá hai
àïën nay, Myä luön giûä àûúåc àõa võ siïu cûúâng caã vïì kinh tïë, chñnh trõ
vaâ quên sûå coá aãnh hûúãng to lúán trïn phaåm vi toaân cêìu. Coân nhên töë
Trung Quöëc kïí tûâ khi xuêët hiïån nûúác Cöång hoaâ nhên dên Trung Hoa
(1/10/1949) khöng nhûäng bao truâm lïn chêu AÁ maâ ngaây caâng àoáng
vai troâ quan troång trïn phaåm vi toaân thïë giúái. Do àoá quan hïå Myä-
Trung luön laâ möåt truåc rêët quan troång trong quan hïå quöëc tïë, ngay caã
trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh khi quan hïå Xö-Myä chiïëm àõa võ chi
phöëi nïìn chñnh trõ thïë giúái. Quan hïå Myä-Trung àaä traãi qua nhiïìu giai
àoaån thùng trêìm cuãa lõch sûã gùæn liïìn vúái möîi thay àöíi sêu sùæc cuãa
tònh hònh thïë giúái, quan hïå giûäa caác nûúác lúán vaâ nhûäng biïën cöë nöåi böå
tûâng nûúác. Quan hïå hai nûúác ài tûâ thúâi kyâ àöëi àêìu cùng thùèng dêìn
dêìn ài àïën giai àoaån thùm doâ, lúåi duång nhau vaâ àiïìu chónh theo
hûúáng vûâa tiïëp xuác-húåp taác vûâa àêëu tranh-kiïìm chïë lêîn nhau.
1.1. Quan hïå Myä-Trung trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh
Nûúác CHND Trung Hoa ra àúâi nùm 1949 trong böëi caãnh thïë
giúái àaä hònh thaânh thïë cên bùçng “hai cûåc” Myä-Xö. Quan hïå giûäa
Trung Quöëc vaâ Myä coá nhûäng bûúác phaát triïín cú baãn sau:
Tûâ nùm 1949 àïën cuöëi thêåp kyã 60 laâ giai àoaån cùng thùèng nhêët
trong quan hïå hai nûúác. Myä vaâ Trung Quöëc àïìu bõ cuöën vaâo cuöåc
chiïën tranh laånh vaâ úã trong traång thaái àöëi àêìu nhau. Sau khi àûúåc
thaânh lêåp, vò caác lyá do kinh tïë, an ninh vaâ hïå tû tûúãng, Trung Quöëc
àaä quyïët àõnh choån con àûúâng coá lúåi nhêët cho mònh laâ “nhêët biïn àaão”
ngaã theo Liïn Xö, chöëng laåi Myä. Trong khi àoá, Myä xem Trung Quöëc laâ
möëi àe doaå cöång saãn úã chêu AÁ nïn àaä thûåc hiïån möåt chñnh saách àöëi

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 11

ngoaåi rêët thuâ àõch vúái nûúác Trung Quöëc. Myä bao vêy, phong toaã
Trung Quöëc caã vïì chñnh trõ, kinh tïë vaâ quên sûå nhû khöng cöng nhêån
Trung Quöëc, ngùn khöng cho Trung Quöëc vaâo Liïn Húåp quöëc, cêëm
vêån thûúng maåi, kyá caác hiïåp ûúác liïn minh quên sûå vúái Nhêåt Baãn
(1951), Nam Triïìu Tiïn (1953) vaâ Àaâi Loan (1954). Cuöåc chiïën tranh
Triïìu Tiïn (1950-53) àaä dêîn àïën sûå àöëi àêìu quên sûå giûäa Myä vaâ
Trung Quöëc khiïën quan hïå Myä-Trung trúã nïn hïët sûác cùng thùèng.
Trong thêåp kyã 60, khi Xö-Trung phên liïåt, Trung Quöëc chuyïín sang
“têën cöng hai mùåt”, chöëng caã Myä vaâ Liïn Xö. Quan hïå hai nûúác tiïëp
tuåc trong traång thaái “àoáng bùng”.
Tûâ àêìu thêåp kyã 70 àïën àêìu thêåp kyã 80, quan hïå Myä-Trung coá
nhûäng bûúác caãi thiïån àaáng kïí, thêåm chñ ài àïën cêu kïët chùåt cheä trong
möåt mùåt trêån chung chöëng Liïn Xö. Chuyïën thùm cuãa Töíng thöëng
Myä R.Nixon àïën Trung Quöëc nùm 1972 àaánh dêëu möåt möëc lõch sûã
trong quan hïå Myä-Trung, hai bïn xñch laåi gêìn nhau. Quan hïå hai
nûúác àaä àûúåc khai thöng sau baãn Thöng caáo chung Thûúång Haãi 1972.
Tuy nhiïn cho àïën cuöëi thêåp kyã 70, quan hïå Myä-Trung vêîn chûa coá
thïm bûúác tiïën naâo do Myä –Xö hoaâ dõu, chiïën tranh Viïåt Nam kïët
thuác (1975) khiïën Trung Quöëc mêët ài laá baâi mùåc caã vaâ têìm quan
troång chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái Myä giaãm, thïm vaâo àoá laâ
tònh hònh phûác taåp trong nöåi böå cuãa möîi nûúác. Vaâo cuöëi nhûäng nùm
1970, quan hïå Myä-Trung àaä coá bûúác phaát triïín múái. Quan hïå Xö-Myä
bûúác vaâo giai àoaån cùng thùèng trúã laåi. Myä vaâ Trung Quöëc coá chung lúåi
ñch trong viïåc cuâng bùæt tay chöëng laåi sûå múã röång aãnh hûúãng cuãa Liïn
Xö. Thúâi kyâ “trùng mêåt” giûäa hai bïn àûúåc àaánh dêëu bùçng sûå kiïån
ngaây 16/12/1978, Myä vaâ Trung Quöëc kñ Thöng caáo chung thiïët lêåp
quan hïå ngoaåi giao vaâ tuyïn böë chñnh thûác quan hïå ngoaåi giao tûâ
ngaây 1/1/1979. Sûå kiïån Myä vaâ Trung Quöëc kyá Thöng caáo chung
Thûúång Haãi II ngaây 17/8/1982 vïì viïåc Myä haån chïë baán vuä khñ cho Àaâi
Loan laâ möåt minh chûáng cuå thïí hún cho thúâi kyâ töët àeåp cuãa quan hïå
hai nûúác.
Tûâ giûäa thêåp kyã 80, Trung Quöëc àaä thi haânh chñnh saách ngoaåi
giao “toaân phûúng võ”, “àöåc lêåp, tûå chuã” thûåc chêët laâ ngoaåi giao
“khöng liïn kïët” nïn dêìn tiïën túái caãi thiïån quan hïå vúái Liïn Xö, duy
trò quan hïå töët vúái Mô. Tuy nhiïn luác naây Myä cuäng àaä caãi thiïån quan
hïå vúái Liïn Xö nïn têìm quan troång chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 12

Myä cuäng bùæt àêìu giaãm àùåc biïåt laâ vaâo cuöëi thêåp kyã 80 khi quan hïå
Xö-Myä hoaâ dõu àónh cao coân vêën àïì Cam-pu-chia cuäng àaä xuêët hiïån
giaãi phaáp. Sûå kiïån Thiïn An Mön (1989) àaä àaánh dêëu sûå kïët thuác cho
thúâi kyâ töët àeåp vaâ sûå quay laåi tònh traång cùng thùèng trong quan hïå
Myä-Trung. Myä bùæt àêìu thûåc hiïån chñnh saách trûâng phaåt rêët cûáng rùæn
àöëi vúái Trung Quöëc: bao vêy, cö lêåp vïì chñnh trõ vaâ cêëm vêån vïì kinh
tïë. Quan hïå hai nûúác xêëu ài nghiïm troång.
Sûå kiïån Liïn Xö suåp àöí vaâ chiïën tranh laånh kïët thuác Myä àaä
phaãi nhòn nhêån laåi võ trñ vaâ vai troâ cuãa Trung Quöëc trong böëi caãnh
thïë giúái múái. Myä dêìn àiïìu chónh chñnh saách àöëi vúái chêu AÁ-Thaái Bònh
Dûúng noái chung vaâ chñnh saách Trung Quöëc noái riïng. Quan hïå Myä-
Trung tûâ àêy bûúác sang möåt chûúng múái, mang nhûäng àùåc àiïím múái
vaâ diïîn biïën hïët sûác phûác taåp.
1.2. Quan hïå Myä-Trung tûâ sau chiïën tranh laånh àïën nay
Sau khi Liïn Xö tan raä, cú súã “chöëng Xö” cuãa quan hïå Myä-Trung
hay möëi àe doaå cuãa Liïn Xö khöng coân töìn taåi nûäa. Myä trúã thaânh siïu
cûúâng duy nhêët vúái tham voång thiïët lêåp möåt trêåt tûå thïë giúái do Myä
laänh àaåo vaâ muåc tiïu chiïën lûúåc laâ ngùn chùån àöëi thuã tiïìm taâng
thaách thûác võ trñ àoá cuãa Myä. Trung Quöëc luác naây chûa bao giúâ coá àûúåc
têìm quan troång chiïën lûúåc àöëi vúái Myä lúán nhû thïë. Myä khöng coân xem
Trung Quöëc laâ laá baâi àïí mùåc caã àûúåc nûäa maâ têìm quan troång chiïën
lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái Myä thïí hiïån trïn hai goác àöå : vûâa laâ àöëi
thuã tiïìm taâng coá thïí gêy ra thaách thûác lúán nhêët túái àõa võ siïu cûúâng
cuãa Myä, vûâa laâ àöëi taác quan troång trong caác lônh vûåc chñnh trõ cuäng
nhû kinh tïë, trong caác vêën àïì khu vûåc cuäng nhû toaân cêìu. Àöìng thúâi
cuäng chûa bao giúâ Myä coá võ trñ chiïën lûúåc quan troång àöëi vúái an ninh,
öín àõnh vaâ phaát triïín kinh tïë cuãa Trung Quöëc nhû hiïån nay, búãi leä
trong têët caã caác nûúác lúán coân laåi chó duy nhêët coá Myä laâ coá khaã nùng
vûúåt tröåi àïí kiïìm chïë, àe doaå trûåc tiïëp túái an ninh vaâ phaát triïín cuãa
Trung Quöëc.
Trïn goác àöå laâ àöëi thuã tiïìm taâng, Myä vaâ Trung Quöëc coá mêu
thuêîn vïì chiïën lûúåc. Myä laâ cûúâng quöëc muöën duy trò nguyïn traång,
ngùn chùån sûå xuêët hiïån cuãa möåt siïu cûúâng nöíi lïn thaách thûác võ trñ
cuãa Myä. Ngûúåc laåi, Trung Quöëc sau möåt thúâi gian daâi kinh tïë tùng
trûúãng cao vaâ öín àõnh, sûác maånh töíng húåp tùng lïn àaáng kïí trúã

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 13

thaânh cûúâng quöëc àang tröîi dêåy, muöën phaá boã caác “luêåt chúi” do Myä
chi phöëi, chöëng laåi sûå “àöåc tön” cuãa Myä trong hïå thöëng quöëc tïë. Trung
Quöëc caâng lúán maånh thò tham voång caâng cao trong viïåc múã röång
phaåm vi aãnh hûúãng ra khu vûåc vaâ thïë giúái. Vúái sûác maånh kinh tïë
ngaây caâng tùng theo chiïìu hûúáng phaát triïín kinh tïë hiïån nay, quên
àöåi Trung Quöëc àûúåc hiïån àaåi hoaá dêìn vûúåt tröåi caác nûúác trong khu
vûåc, caâng tùng khaã nùng Trung Quöëc sûã duång vuä lûåc hoùåc àe doaå
duâng vuä lûåc giaãi quyïët tranh chêëp, nhêët laâ tranh chêëp laänh thöí vúái
caác nûúác laáng giïìng.

Mêu thuêîn trïn laâ mêu thuêîn cú baãn chi phöëi toaân böå tiïën
trònh quan hïå Myä-Trung cuäng nhû caác chñnh saách cuãa Myä àöëi vúái
Trung Quöëc kïí tûâ chñnh quyïìn Bush I, Clinton cho àïën Bush II, cho
duâ àoá laâ chñnh saách “can dûå tñch cûåc”, “ngùn chùån vaâ kiïìm chïë” hay
höîn húåp theo kiïíu “kiïìm chïë mïìm” nhû hiïån nay. Tuy nhiïn mêu
thuêîn chiïën lûúåc trïn chûa thïí trûåc tiïëp laâm buâng nöí xung àöåt giûäa
hai bïn maâ noá phaãi biïíu hiïån thöng qua möåt hoùåc nhiïìu vêën àïì cuå
thïí naâo àoá nhû vêën àïì Àaâi Loan, dên chuã nhên quyïìn, kiïím soaát vuä
khñ chiïën lûúåc, hïå tû tûúãng, caác giaá trõ vaâ nïìn vùn hoaá... Trong têët caã
caác vêën àïì trïn, mêu thuêîn vïì vêën àïì Àaâi Loan luön laâ nguy cú tiïìm
taâng laâm buâng nöí xung àöåt xung àöåt giûäa hai bïn lúán nhêët. Trung
Quöëc vúái sûác maånh töíng húåp ngaây möåt tùng, àõa võ nûúác lúán ngaây möåt
maånh thò quyïët têm thöëng nhêët Àaâi Loan ngaây möåt lúán, nhêët laâ
trong böëi caãnh Àaâi Loan ngaây caâng coá xu hûúáng àöåc lêåp vaâ dûúâng
nhû muöën trò hoaän vö thúâi haån viïåc thöëng nhêët vaâo àaåi luåc. Trung
Quöëc luön àïí ngoã khaã nùng sûã duång vuä lûåc mùåc duâ nïëu duâng àïën vuä
lûåc coá nghôa laâ thaách thûác cam kïët baão vïå àöìng minh cuãa Myä cuäng
nhû àõa võ siïu cûúâng cuãa Myä. Roä raâng vêën àïì Àaâi Loan vêîn vaâ seä laâ
vêën àïì gai goác gêy trúã ngaåi lúán nhêët cho quan hïå Myä-Trung.
Trïn goác àöå laâ àöëi taác quan troång hay “àöëi taác chiïën lûúåc”, giûäa
Myä vaâ Trung Quöëc coá nhiïìu àiïím àöìng vïì lúåi ñch nhû duy trò hoaâ
bònh vaâ öín àõnh, thiïët lêåp quan hïå öín àõnh lêu daâi, tòm caách traánh
xung àöåt quên sûå trûåc diïån coá thïí laâm phûúng haåi àïën an ninh vaâ ûu
tiïn phaát triïín kinh tïë cuãa möîi nûúác. Myä vaâ Trung Quöëc chia seã lúåi
ñch trong viïåc húåp taác giaãi quyïët hoùåc ngùn chùån nhûäng àiïím noáng
tiïìm taâng coá thïí gêy xaáo àöång lúán cho khu vûåc vaâ thïë giúái (chùèng haån
nhû vêën àïì thöëng nhêët baán àaão Triïìu Tiïn, vêën àïì biïín Àöng...), àöëi

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 14

phoá vúái nhûäng vêën àïì toaân cêìu nhû kiïím soaát vuä khñ, khuãng böë quöëc
tïë, möi trûúâng, ma tuyá, dên söë, lûúng thûåc, nùng lûúång... Ngoaâi ra hai
nûúác coân coá lúåi ñch chung trong viïåc húåp taác cuãng cöë cú chïë caác nûúác
lúán trong caác töí chûác, diïîn àaân quöëc tïë, àùåc biïåt laâ cú chïë P5 trong
Höåi àöìng Baão an Liïn Húåp quöëc, “cêu laåc böå” caác cûúâng quöëc haåt
nhên àïí aáp àùåt yá chñ cuãa mònh lïn caác nûúác vûâa vaâ nhoã. Thïm vaâo àoá
quan hïå Myä-Trung laåi coá möåt cú súã àaãm baão vûäng chùæc laâ lúåi ñch kinh
tïë rêët to lúán cuãa hai bïn. Trung Quöëc luön xuêët siïu sang Myä vaâ xuêët
khêíu sang Myä chiïëm túái 28,5% töíng kim ngaåch xuêët khêíu cuãa Trung
Quöëc. Hiïån nay Myä laâ baån haâng söë 1 vaâ thõ trûúâng xuêët khêíu söë 1
cuãa Trung Quöëc. Haâng nùm trao àöíi thûúng maåi giûäa hai nûúác tùng
vúái töëc àöå 15% (nùm 2000 àaåt 84 tó àö-la) coân àêìu tû trûåc tiïëp cuãa
nûúác ngoaâi (FDI) cuãa Myä vaâo Trung Quöëc chiïëm 10% töíng vöën FDI
vaâo Trung Quöëc, àùåc biïåt laâ nhûäng ngaânh khoa hoåc muäi nhoån, kyä
thuêåt cao.
Trong tiïën trònh giaãi quyïët nhûäng vêën àïì giûäa hai bïn, tuyâ
tûâng thúâi àiïím vaâ tûâng trûúâng húåp cuå thïí, lúåi ñch cuãa Trung Quöëc vaâ
Myä coá thïí tûúng àöìng hay xung àöåt nhûng vò lúåi ñch toaân cuåc lêu daâi,
Trung Quöëc tòm caách thoaã hiïåp, traánh thaách thûác lúåi ñch chiïën lûúåc
cuãa Myä. Ngûúåc laåi, Myä cuäng tñnh toaán tön troång lúåi ñch chiïën lûúåc cuãa
Trung Quöëc. Hai bïn luön cöë gùæng tñch cûåc tòm kiïëm àiïím àöìng vïì lúåi
ñch, tñnh àïën lúåi ñch cuãa bïn kia nhùçm xûã lyá thoaã àaáng caác vêën àïì
mêu thuêîn, bêët àöìng vúái tinh thêìn “cêìu àöìng töìn dõ” nhùçm traánh àöí
vúä quan hïå. Viïåc xûã lyá caác sûå kiïån gay cêën trong quan hïå hai nûúác
nhû cuöåc khuãng hoaãng eo biïín Àaâi Loan 3/1996, viïåc maáy bay Myä
neám bom vaâo Àaåi sûá quaán Trung Quöëc taåi Belgrade (1999) hay vuå va
chaåm giûäa maáy bay Trung Quöëc vaâ maáy bay do thaám EP-3 cuãa Myä
(4/2001) àïìu thïí hiïån nhûäng àùåc àiïím trïn. Quan hïå Myä-Trung töìn
taåi lúåi ñch chung àan xen mêu thuêîn nïn coá àùåc àiïím nöíi bêåt laâ vûâa
húåp taác-dñnh lñu vûâa àêëu tranh-kiïìm chïë lêîn nhau, laâm cho quan hïå
naây luön thùng trêìm, luác xêëu luác töët, nhûng khöng dêîn àïën àöí vúä.

Trong böëi caãnh quan hïå Myä-Trung tiïìm taâng nhûäng mêu thuêîn
coá thïí buâng nöí thaânh xung àöåt nhû hiïån nay, lônh vûåc vuä khñ haåt
nhên chiïën lûúåc chiïëm möåt võ trñ rêët quan troång trong khi xem xeát

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 15

quan hïå Myä-Trung búãi leä quan hïå giûäa hai nûúác lúán naây trûúác hïët laâ
quan hïå giûäa hai cûúâng quöëc haåt nhên. Noá goáp phêìn rêët lúán vaâo viïåc
quyïët àõnh tñnh chêët vaâ àùåc àiïím cuãa truåc quan hïå naây.
2. Vai troâ cuãa vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-
Trung
Vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc vaâ khaã nùng rùn àe haåt nhên laâ
biïíu tûúång quan troång cho sûác maånh vaâ àõa võ nûúác lúán nïn noá luön
giûä möåt têìm quan troång àùåc biïåt trong quan hïå giûäa caác nûúác lúán
trong àoá coá quan hïå Myä-Trung. Noá coá àûúåc võ trñ nhû vêåy laâ nhúâ hai
phûúng diïån: möåt mùåt àoáng vai troâ laâ nhên töë rùn àe, kiïìm chïë lêîn
nhau, mùåt khaác laåi laâ nhên töë thuác àêíy sûå húåp taác giûäa hai nûúác. Do
àoá trïn thûåc tïë chñnh vuä khñ haåt nhên àaä àoáng goáp vaâo viïåc duy trò
quan hïå chiïën lûúåc öín àõnh giûäa Myä vaâ Trung Quöëc, ngùn ngûâa xung
àöåt haåt nhên giûäa hai nûúác.
2.1. Nhên töë rùn àe - kiïìm chïë lêîn nhau
Möåt thûåc tïë khöng thïí phuã nhêån laâ vuä khñ haåt nhên coá àùåc tñnh
huyã diïåt vö cuâng khuãng khiïëp nïn bêët cûá nûúác naâo súã hûäu noá àïìu coá
thïí möåt mùåt ngùn ngûâa hûäu hiïåu möåt cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc,
kiïìm chïë möåt loaåt caác möëi àe doaå trong àoá coá vuä khñ huyã diïåt haâng
loaåt vaâ nhûäng lûåc lûúång thöng thûúâng lúán nhûng mùåt khaác àöìng thúâi
laåi laâ möëi àe doaå thûúâng trûåc cho caác àöëi thuã. Caách töët nhêët àïí möîi
nûúác ngùn àöëi thuã sûã duång chuáng chöëng laåi mònh laâ sûã duång chñnh
möëi àe doaå haåt nhên àïí àöëi phoá laåi. Noái möåt caách khaác laâ “dô àöåc trõ
àöåc”. Sûå rùn àe bùçng vuä khñ haåt nhên laâm cho caái giaá phaãi traã cho
viïåc sûã duång vuä khñ haåt nhên cuãa àöëi thuã cao àïën mûác keã àoá seä quyïët
àõnh khöng sûã duång chuáng trong bêët cûá tònh huöëng naâo, ngay caã
trûúâng húåp khuãng hoaãng trêìm troång hay xung àöåt gay gùæt. Àùåc àiïím
naây coá thïí thêëy rêët roä trong quan hïå giûäa caác cûúâng quöëc haåt nhên
noái chung vaâ quan hïå Myä - Trung Quöëc noái riïng: vuä khñ haåt nhên laâ
sûác maånh mang tñnh àe doaå, kiïìm chïë lêîn nhau.
Trûúác àêy trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh, hai siïu cûúâng Xö-Myä
möîi bïn súã hûäu möåt kho vuä khñ haåt nhên lúán túái haâng ngaân àêìu àaån
coá khaã nùng àaánh túái laänh thöí cuãa nhau, àuã sûác huyã diïåt toaân nhên
loaåi àïën haâng chuåc lêìn. Do àoá vuä khñ haåt nhên àoáng vai troâ laâ nhên

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 16

töë rùn àe hûäu hiïåu àöëi vúái caã hai siïu cûúâng vaâ traánh àûúåc möåt cuöåc
chiïën tranh haåt nhên do nhêån thûác vïì sûå huyã diïåt lêîn nhau möåt caách
chùæc chùæn (MAD). Nïëu hai siïu cûúâng àïìu sûã duång vuä khñ haåt nhên
àïí têën cöng nhau hoùåc möåt bïn têën cöng möåt bïn traã àuäa thò kïët cuåc
àïìu laâ sûå tûå saát cuãa caã hai bïn maâ khöng coá keã chiïën thùæng. Chiïën
tranh haåt nhên traánh àûúåc möåt phêìn quan troång nhúâ coá traång thaái
“cên bùçng súå haäi” (Balance of Terror) giûäa hai bïn.
Trong böëi caãnh quan hïå Myä-Trung hiïån nay, mùåc duâ chïnh lïåch
rêët lúán trong so saánh lûåc lûúång haåt nhên chiïën lûúåc giûäa Myä vaâ Trung
Quöëc vúái ûu thïë vûúåt tröåi cuãa Myä, nhûng khöng vò thïë maâ vuä khñ haåt
nhên chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-Trung giaãm mêët vai troâ rùn àe
kiïìm chïë àöëi vúái ngay caã Myä.
Vúái hiïåp àõnh cùæt giaãm vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc kyá vúái Nga
(5/2002), Myä dûå àõnh àïën nùm 2012 seä chó duy trò tûâ 1700-2200 àêìu
àaån haåt nhên úã tû thïë sùén saâng chiïën àêëu so vúái mûác hiïån coá laâ 7013
àêìu àaån. Sûå cùæt giaãm naây nùçm trong àiïìu chónh hoåc thuyïët haåt nhên
vaâ chiïën lûúåc rùn àe múái cuãa Myä nhùçm tùng cûúâng tñnh linh hoaåt, àöå
chñnh xaác vaâ sûác maånh tiïën cöng cuãa lûåc lûúång haåt nhên Myä. Vúái lûåc
lûúång haåt nhên tinh nhuïå phöëi húåp “böå ba chiïën lûúåc” göìm tïn lûãa
àaån àaåo xuyïn luåc àõa (ICBM), tïn lûãa àaån àaåo àùåt trïn taâu ngêìm
(SLBM) vaâ tïn lûãa àaån àaåo phoáng tûâ caác maáy bay neám bom haåt nhên
têìm xa (ALBM), Myä coá khaã nùng àaánh àoân quyïët àõnh tiïu diïåt hoaân
toaân àöëi thuã. Viïåc Myä cöng khai hoaá sûác maånh haåt nhên khöíng löì•
cuãa mònh taåo nïn hiïåu quaã rêët maånh “thuyïët phuåc” vaâ rùn àe caác àöëi
thuã tiïìm taâng. Caác àöëi thuã tiïìm taâng cuãa Myä, trong àoá coá Trung
Quöëc, seä thêëy rùçng têën cöng Myä khöng khaác naâo tûå saát.

Trung Quöëc tuy chó coá möåt lûåc lûúång haåt nhên khiïm töën hún
nhiïìu vaâ khöng thïí aáp duång hoåc thuyïët haåt nhên kiïíu Myä, nhûng laåi
coá caách riïng àïí duy trò khaã nùng rùn àe haåt nhên àöëi vúái Myä. Mùåc
duâ Trung Quöëc chûa bao giúâ cöng böë roä raâng lûåc lûúång haåt nhên cuãa
mònh nhûng theo àaánh giaá cuãa tònh baáo Myä, Trung Quöëc coá khoaãng
trïn 20 tïn lûãa àaån àaåo xuyïn luåc àõa (ICBM) nhiïn liïåu loãng, àùåt cöë
àõnh úã caác hêìm chûáa vaâ coá khaã nùng àaánh túái laänh thöí Myä. Söë 20
ICBM naây cuãa Trung Quöëc àaä àûúåc tònh baáo Myä phaát hiïån vaâ xaác
àõnh nïn seä coá rêët ñt khaã nùng söëng soát trûúác möåt cuöåc têën cöng haåt

http://www.ebooks.vdcmedia.com
SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 17

nhên phuã àêìu cuãa Myä. Tuy nhiïn do Trung Quöëc khöng hïì xaác nhêån
hay baác boã bêët cûá ûúác tñnh naâo cuãa nûúác ngoaâi vïì qui mö cuãa lûåc
lûúång haåt nhên têìm xa cuãa mònh nïn Myä rêët khoá maâ loaåi trûâ àûúåc sai
soát nhêët àõnh trong tñnh toaán. Khaã nùng rùn àe haåt nhên cuãa Trung
Quöëc do àoá dûåa trïn sûå mêåp múâ vïì söë lûúång caác ICBM vaâ Trung Quöëc
chó cêìn duy trò möåt kho vuä khñ haån nhên nhoã cuäng àuã àïí rùn àe hiïåu
quaã àöëi phûúng. Chñnh do viïåc khöng xaác àõnh àûúåc chñnh xaác söë
lûúång ICBM cuãa Trung Quöëc àaä ngùn caãn, rùn àe Myä trong viïåc
hoaåch àõnh möåt cuöåc têën cöng haåt nhên vaâo Trung Quöëc.

Coá thïí coá nhiïìu caách ûúác tñnh khaác nhau vïì söë lûúång àêìu àaån
haåt nhên cêìn thiïët àïí gêy cho Myä nhûäng töín thêët “khöng thïí chõu
àûång nöíi” nhûng möåt caách àún giaãn coá thïí ruát ra khi xem xeát lõch sûã
nhûäng cuöåc chiïën tranh thöng thûúâng maâ ngûúâi Myä tiïën haânh gêìn
àêy. Trong nûãa sau thïë kyã XX, Myä kïët thuác hai cuöåc chiïën tranh maâ
khöng giaânh àûúåc thùæng lúåi laâ chiïën tranh Triïìu Tiïn vaâ chiïën tranh
Viïåt Nam àöìng thúâi chõu nhûäng töín thêët to lúán, gêy nhûác nhöëi lêu
daâi trong loâng xaä höåi Myä do haâng chuåc ngaân ngûúâi Myä àaä thiïåt maång
trong möîi cuöåc chiïën tranh. Myä nhêån thûác roä rùçng hêåu quaã cuãa cuöåc
têën cöng haåt nhên àöëi vúái Trung Quöëc seä laâ cuöåc tiïën cöng haåt nhên
traã àuäa keáo theo con söë thûúng vong lúán hún nhiïìu lêìn con söë haâng
chuåc ngaân. Theo tñnh toaán cuãa caác nhaâ khoa hoåc, möåt quaã bom haåt
nhên coá sûác nöí tûúng àûúng möåt triïåu têën thuöëc nöí TNT nïëu àaánh
vaâo möåt thaânh phöë cuãa Myä nhêët àõnh seä gêy thiïåt maång cho haâng
chuåc vaån ngûúâi. Vò lyá do àoá cuöåc tiïën cöng traã àuäa cuãa Trung Quöëc
chó bùçng vaâi àêìu àaån haåt nhên cuäng àuã àïí ngùn àe möåt cuöåc têën cöng
haåt nhên cuãa Myä.
Toám laåi, khaã nùng rùn àe haåt nhên Trung Quöëc laâ “khaã nùng
rùn àe töëi thiïíu” dûåa trïn sûå khöng roä raâng vïì qui mö cuãa lûåc lûúång
haåt nhên vaâ khaã nùng söëng soát àïí àaánh traã cuãa lûåc lûúång haåt nhên
Trung Quöëc khi bõ têën cöng trûúác. Àiïìu àoá coá nghôa laâ Trung Quöëc
bùçng lûåc lûúång haåt nhên chiïën lûúåc tuy coá phêìn khiïm töën cuãa mònh
cuäng vêîn hoaân toaân coá khaã nùng rùn àe vaâ kiïìm chïë àöëi vúái Myä.

http://www.ebooks.vdcmedia.com