Professional Documents
Culture Documents
perspectivas en biomedicina
Julio Escribano
Facultad de Medicina
Universidad de Castilla-La Mancha
1- El proyecto Genoma Humano.
Exón
Carácter GEN
1980
1866 1909 Pre- 1953 1953
Mendel Johansen Watson
Crick
Genética molecular
Algunas cifras sobre el genoma humano
El
El genoma
genoma humano
humano contiene:
contiene:
3x1099 pares
•• 3x10 pares de
de bases
bases
•• 25.000genes
25.000genes aprox.
aprox.
La
La secuencia
secuencia de
de nucleótidos
nucleótidos del
del
genoma
genoma humano
humano ocupa:
ocupa:
•• 3000
3000 libros
libros de
de unas
unas 500
500
páginas
páginas cada
cada uno
uno
Nueva York Madrid
•• una
una única
única línea
línea de
de texto
texto de
de unos
unos
5000
5000 km
km
Historia del proyecto Genoma Humano
1984
Conferencia en Alta, Utha, EEUU (DOE)
El
El Congreso
Congreso de
de EEUU
EEUU aprueba
aprueba el
el proyecto
proyecto aa 15
15 años
años 1988
•• Desarrollo
Desarrollo de
de bases
bases de
de datos
datos yy programas
programas informáticos
informáticos para
para manejar
manejar
yy analizar
analizar el
el enorme
enorme volumen
volumen de
de información
información generado
generado
•• Discusión
Discusión de
de aspectos
aspectos éticos
éticos yy legales
legales relacionados
relacionados con
con el
el genoma
genoma
humano
humano
•• Desarrollo
Desarrollo dede políticas
políticas adecuadas
adecuadas para
para garantizar:
garantizar:
•• la
la privacidad
privacidad de de los
los datos
datos genéticos
genéticos
•• el
el respeto
respeto aa la
la diversidad
diversidad genética
genética
•• la
la correcta
correcta utilización
utilización del
del diagnóstico
diagnóstico genético
genético
La secuenciación de los genomas se ha
realizado en laboratorios tipo factoría
LA CARRERA HACIA EL GENOMA
11p15.4
11p15.4
......TCTAAGTCACAGAGGCTTTTTGTTCCCCCAGACACTCTTGCAGATTAGTCCAGGCAGAAACAGTTAGATGTCCCCA
GTTAACCTCCTATTTGACACCACTGATTACCCCATTGATAGTCACACTTTGGGTTGTAAGTGACTTTTTATTTATTTGTAT
TTTTGACTGCATTAAGAGGTCTCTAGTTTTTTATCTCTTGTTTCCCAAAACCTAATAAGTAACTAATGCACAGAGCACAT
TGATTTGTATTTATTCTATTTTTAGACATAATTTATTAGCATGCATGAGCAAATTAAGAAAAACAACAACAAATGAATGC
ATATATATGTATATGTATGTGTGTATATATACACACATATATATATATATTTTTTCTTTTCTTACCAGAAGGTTTTAATCCA
AATAAGGAGAAGATATGCTTAGAACCGAGGTAGAGTTTTCATCCATTCTGTCCTGTAAGTATTTTGCATATTCTGGAGA
CGCAGGAAGAGATCCATCTACATATCCCAAAGCTGAATTATGGTAGACAAAACTCTTCCACTTTTAGTGCATCAACTTC
TTATTTGTGTAATAAGAAAATTGGGAAAACGATCTTCAATATGCTTACCAAGCTGTGATTCCAAATATTACGTAAATACA
CTTGCAAAGGAGGATGTTTTTAGTAGCAATTTGTACTGATGGTATGGGGCCAAGAGATATATCTTAGAGGGAGGGCTG
AGGGTTTGAAGTCCAACTCCTAAGCCAGTGCCAGAAGAGCCAAGGACAGGTACGGCTGTCATCACTTAGACCTCACC
CTGTGGAGCCACACCCTAGGGTTGGCCAATCTACTCCCAGGAGCAGGGAGGGCAGGAGCCAGGGCTGGGCATAAAA
GTCAGGGCAGAGCCATCTATTGCTTACATTTGCTTCTGACACAACTGTGTTCACTAGCAACCTCAAACAGACACCATGG
TGCATCTGACTCCTGAGGAGAAGTCTGCCGTTACTGCCCTGTGGGGCAAGGTGAACGTGGATGAAGTTGGTGGTGAG
GCCCTGGGCAGGTTGGTATCAAGGTTACAAGACAGGTTTAAGGAGACCAATAGAAACTGGGCATGTGGAGACAGAGA
AGACTCTTGGGTTTCTGATAGGCACTGACTCTCTCTGCCTATTGGTCTATTTTCCCACCCTTAGGCTGCTGGTGGTCTAC
CCTTGGACCCAGAGGTTCTTTGAGTCCTTTGGGGATCTGTCCACTCCTGATGCTGTTATGGGCAACCCTAAGGTGAAG
GCTCATGGCAAGAAAGTGCTCGGTGCCTTTAGTGATGGCCTGGCTCACCTGGACAACCTCAAGGGCACCTTTGCCACA
CTGAGTGAGCTGCACTGTGACAAGCTGCACGTGGATCCTGAGAACTTCAGGGTGAGTCTATGGGACGCTTGATGTTTT
CTTTCCCCTTCTTTTCTATGGTTAAGTTCATGTCATAGGAAGGGGATAAGTAACAGGGTACAGTTTAGAATGGGAAACA
GACGAATGATTGCATCAGTGTGGAAGTCTCAGGATCGTTTTAGTTTCTTTTATTTGCTGTTCATAACAATTGTTTTCTTTT
GTTTAATTCTTGCTTTCTTTTTTTTTCTTCTCCGCAATTTTTACTATTATACTTAATGCCTTAACATTGTGTATAACAAAAG
GAAATATCTCTGAGATACATTAAGTAACTTAAAAAAAAACTTTACACAGTCTGCCTAGTACATTACTATTTGGAATATAT
GTGTGCTTATTTGCATATTCATAATCTCCCTACTTTATTTTCTTTTATTTTTAATTGATACATAATCATTATACATATTTATG
GGTTAAAGTGTAATGTTTTAATATGTGTACACATATTGACCAAATCAGGGTAATTTTGCATTTGTAATTTTAAAAAATGC
TTTCTTCTTTTAATATACTTTTTTGTTTATCTTATTTCTAATACTTTCCCTAATCTCTTTCTTTCAGGGCAATAATGATACAA
TGTATCATGCCTCTTTGCACCATTCTAAAGAATAACAGTGATAATTTCTGGGTTAAGGCAATAGCAATATCTCTGCATAT
AAATATTTCTGCATATAAATTGTAACTGATGTAAGAGGTTTCATATTGCTAATAGCAGCTACAATCCAGCTACCATTCTG
CTTTTATTTTATGGTTGGGATAAGGCTGGATTATTCTGAGTCCAAGCTAGGCCCTTTTGCTAATCATGTTCATACCTCTT
ATCTTCCTCCCACAGCTCCTGGGCAACGTGCTGGTCTGTGTGCTGGCCCATCACTTTGGCAAAGAATTCACCCCACCA
GTGCAGGCTGCCTATCAGAAAGTGGTGGCTGGTGTGGCTAATGCCCTGGCCCACAAGTATCACTAAGCTCGCTTTCTT
GCTGTCCAATTTCTATTAAAGGTTCCTTTGTTCCCTAAGTCCAACTACTAAACTGGGGGATATTATGAAGGGCCTTGAG
CATCTGGATT......
11p15.4
11p15.4
beta-globina
beta-globina
.........tctaagtcacagaggctttttgttcccccagacactcttgcagattagtccaggcagaaacagttagatgtccccagttaacctcctatttgacaccactga
ttaccccattgatagtcacactttgggttgtaagtgactttttatttatttgtatttttgactgcattaagaggtctctagttttttatctcttgtttcccaaaacctaataagta
actaatgcacagagcacattgatttgtatttattctatttttagacataatttattagcatgcatgagcaaattaagaaaaacaacaacaaatgaatgcatatatatgta
tatgtatgtgtgtatatatacacacatatatatatatattttttcttttcttaccagaaggttttaatccaaataaggagaagatatgcttagaaccgaggtagagttttcat
ccattctgtcctgtaagtattttgcatattctggagacgcaggaagagatccatctacatatcccaaagctgaattatggtagacaaaactcttccacttttagtgcat
caacttcttatttgtgtaataagaaaattgggaaaacgatcttcaatatgcttaccaagctgtgattccaaatattacgtaaatacacttgcaaaggaggatgtttttag
tagcaatttgtactgatggtatggggccaagagatatatcttagagggagggctgagggtttgaagtccaactcctaagccagtgccagaagagccaaggaca
ggtacggctgtcatcacttagacctcaccctgtggagccacaccctagggttggccaatctactcccaggagcagggagggcaggagccagggctgggca
taaaagtcagggcagagccatctattgcttacatttgcttctgacacaactgtgttcactagcaacctcaaacagacaccatggtgcatctgactcctgaggaga
agtctgccgttactgccctgtggggcaaggtgAACGTGGATGAAGTTGGTGGTGAGGCCCTGGGCAGgttggtatcaaggttacaagaca
ggtttaaggagaccaatagaaactgggcatgtggagacagagaagactcttgggtttctgataggcactgactctctctgcctattggtctattttcccacccttag
GCTGCTGGTGGTCTACCCTTGGACCCAGAGGTTCTTTGAGTCCTTTGGGGATCTGTCCACTCCTGATGCTGTTATG
GGCAACCCTAAGGTGAAGGCTCATGGCAAGAAAGTGCTCGGTGCCTTTAGTGATGGCCTGGCTCACCTGGACAAC
CTCAAGGGCACCTTTGCCACACTGAGTGAGCTGCACTGTGACAAGCTGCACGTGGATCCTGAGAACTTCAGGgtga
gtctatgggacgcttgatgttttctttccccttcttttctatggttaagttcatgtcataggaaggggataagtaacagggtacagtttagaatgggaaacagacgaat
gattgcatcagtgtggaagtctcaggatcgttttagtttcttttatttgctgttcataacaattgttttcttttgtttaattcttgctttctttttttttcttctccgcaatttttactatt
atacttaatgccttaacattgtgtataacaaaaggaaatatctctgagatacattaagtaacttaaaaaaaaactttacacagtctgcctagtacattactatttggaat
atatgtgtgcttatttgcatattcataatctccctactttattttcttttatttttaattgatacataatcattatacatatttatgggttaaagtgtaatgttttaatatgtgtacac
atattgaccaaatcagggtaattttgcatttgtaattttaaaaaatgctttcttcttttaatatacttttttgtttatcttatttctaatactttccctaatctctttctttcagggca
ataatgatacaatgtatcatgcctctttgcaccattctaaagaataacagtgataatttctgggttaaggcaatagcaatatctctgcatataaatatttctgcatataa
attgtaactgatgtaagaggtttcatattgctaatagcagctacaatccagctaccattctgcttttattttatggttgggataaggctggattattctgagtccaagcta
ggcccttttgctaatcatgttcatacctcttatcttcctcccacagCTCCTGGGCAACGTGCTGGTCTGTGTGCTGGCCCATCACTTTGGC
AAAGAATTCACCCCACCAGTGCAGGCTGCCTATCAGAAAGTGGTGGCTGGTGTGGCTAATGCCCTGGCCCACAAG
TATCACTAAGCTCGCTTTCTTGCTGTCCAATTTCTATTAAAGGTTCCTTTGTTCCCTAAGTCCAACTACTAAACTGGG
GGATATTATGAAGGGCCTTGAGCATCTGGATT.................
¿Cómo es el material hereditario a
escala molecular?
Organización molecular del
genoma humano
Genoma
Humano
3.200 Mb
Genoma Genoma
Nuclear Mitocondrial
3.200 Mb 16,6 kb
30.000 37 genes
37% 25.000 genes aprox.
37% 63%
63%
ADN génico y - Genes de ARNr: 2
- Genes de ARNt: 22
relacionado ADN extragénico - Genes de ARNm: 13
1,200 Mb
36%
36% 1,5%
1,5%
ADN no codificante ADN codificante ADN repetido ADN de copia única
1,152 Mb 48 Mb y poco repetido
En tánden Disperso
Banda satélite
Banda
principal
100
100 kb-1Mb
kb-1Mb
ATTGCATTCCATATC
ATTGCATTCCATATC ATTGCATTCCATATC
ATTGCATTCCATATC ATTGCATTCCATATC
ATTGCATTCCATATC
Satélite
Satélite
100
100 pb-
pb- 100
100 kb
kb
GCATTC
GCATTC GCATTC
GCATTC GCATTC
GCATTC Minisatélite
Minisatélite
150
150 pb
pb VNTR
VNTR
CA
CA CA
CA CA
CA Microsatélite
Microsatélite (STR)
(STR)
Localización cromosómica de las principales clases de ADN
repetitivo
En tánden Disperso
100,000-200,000 proteínas
Un gen Un gen
Una enzima
(Una proteína) Varias proteínas
NF1 350 kb
Distrofia
Distrofia
muscular
muscular dede
Duchenne
Duchenne
¿Qué funciones desempeñan los genes
(de clase II)?
Funciones moleculares de los genes humanos
Venter
Venter yy col.
col. Science.
Science. 2001
2001 291,
291, 1304-1351.
1304-1351.
ENCODE: Encyclopedia of DNA Elements
C. elegans
D. melanogaster
H. sapiens S. cerevisiae
P. troglodites A. thaliana
Variación de la secuencia del
genoma humano
• La mayor parte de las variaciones en la secuencia del
genoma humano son debidas a cambios de un solo
nucleótido o SNP (Single Nucleotide Polimorphism).
Individuo 1 ···ATTTAGATCGCGATAGA···
Individuo 2 ···ATTTAGATCTCGATAGA···
Segmentos >1 kb
http://projects.tcag.ca/variation/
Individuo 1
Individuo 2
Individuo 3
Individuo 4
Influencia de las variantes estructurales en
el fenotipo
Apolipoproteína E ++ 19
Alfa2-macroglobulina (a2M) + 12
FE65 + 11
Producto génico del cromosoma + 12
12 distinto de LRP y a2M
Frecuencia de alelos de APOE en enfermos de
Alzheimer y en controles
Estudios genómicos de asociación
The Wellcome Trust Case Control Consortium. NATURE. (447). 2007, 661-678.
2010 – ¿Medicina personalizada?
2008 2010
A B C
Prescripción
Prescripción empírica=
empírica= tiempo
tiempo yy dinero
dinero Prescripción
Prescripción personalizada
personalizada
(farmocogenómica)=mayor
(farmocogenómica)=mayor eficacia
eficacia