Βοήθημα Μαθηματικών Α Γυμνασίου

taexeiola.blogspot.
com
ÊåöÜëáéï 1ï
Öõóéêïß
Öõóéêïß êáé
êáé Äåêáäéêïß
Äåêáäéêïß áñéèìïß
áñéèìïß
âéâëéïììÜèçìá 1: --Öõóéêïß
Öõóéêïß áñéèìïß
-Ïé äåêáäéêïß áñéèìïß
-Óýãêñéóç äýï áñéèìþí
-Óôñïããõëïðïßçóç ôùí áñéèìþí
âéâëéïììÜèçìá 2: -Ç Ýííïéá ôçò ìåôáâëçôÞò
-Ç Ýííïéá ôçò åîßóùóçò
âéâëéïììÜèçìá 3: -Ðñüóèåóç öõóéêþí êáé äåêáäéêþí
- Áöáßñåóç öõóéêþí êáé äåêáäéêþí
-Ðïëëáðëáóéáóìüò öõóéêþí
êáé äåêáäéêþí
âéâëéïììÜèçìá 4: -ÐïëëáðëÜóéá öõóéêïý áñéèìïý
-ÄõíÜìåéò áñéèìþí
-ÅðéìåñéóôéêÞ éäéüôçôá
âéâëéïììÜèçìá 5: -Ç ôÝëåéá äéáßñåóç
-ÄéáéñÝôåò öõóéêïý áñéèìïý
-×áñáêôÞñåò äéáéñåôüôçôáò
-ÁíÜëõóç áñéèìïý óå ãéíüìåíï
ðñþôùí ðáñáãüíôùí
-Ç åõêëåßäéá äéáßñåóç
-Äéáßñåóç äåêáäéêþí
-Ðçëßêï ìå ðñïóÝããéóç
âéâëéïììÜèçìá 6: -Ðñïôåñáéüôçôá ôùí ðñÜîåùí
-ÔõðïðïéçìÝíç ìïñöÞ
ìåãÜëùí áñéèìþí
taexeiola.blogspot.com
ëéïìÜèç · Öõóéêïß áñéèìïß

éâ
1
· Ïé äåêáäéêïß áñéèìïß
ìá
Â
· Óýãêñéóç äýï áñéèìþí

· Óôñïããõëïðïßçóç ôùí áñéèìþí
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται φυσικοί;

Πως τους συµβολίζουµε και πώς χωρίζονται;
Οι αριθµοί 0, 1, 2, 3, .... ονοµάζονται φυσικοί αριθµοί.

Το σύνολο των φυσικών αριθµών συµβολίζεται µε το
γράµµα Ν (αρχικό της λατινικής λέξης Natura που σηµαίνει
φύση) δηλαδή N = {0,1, 2,3, 4,....} .
Tους φυσικούς αριθµούς τους διακρίνουµε σε άρτιους
(ζυγούς) και περιττούς (µονούς).
Οι άρτιοι είναι: 0, 2, 4, 6, 8, .....
Οι περιττοί είναι: 1, 3, 5, 7, 9, ....
• Το σύνολο των φυσικών εκτός από το µηδέν συµβολίζεται Ν* (διαβάζεται νι-

άστρο) δηλαδή N* = {0,1, 2,3, 4,....} .
• Οι φυσικοί αριθµοί χρησιµοποιούνται είτε για να δηλώσουν πλήθος (π.χ. λέµε ότι το
αυτοκίνητο µας έχει 4 τροχούς), είτε για να δηλώσουν τάξη (σειρά) (π.χ. µένουµε
στον 3ο όροφο της πολυκατοικίας).
Πότε χρησιµοποιούµε τους δεκαδικούς αριθµούς;

Από ποιά µέρη αποτελείται κάθε δεκαδικός αριθµός;
Σε πολλές περιπτώσεις µετρήσεων οι φυσικοί

αριθµοί δεν επαρκούν γι’αυτό χρησιµοποιούµε τους
δεκαδικούς αριθµούς.
Κάθε δεκαδικός αριθµός αποτελείται από το ακέραιο µέρος
και το δεκαδικό µέρος, που χωρίζονται µε την υποδιαστολή.
14. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί
Το ακέραιο µέρος του δεκαδικού είναι ο αριθµός πριν την

υποδιαστολή και το δεκαδικό µέρος είναι ο αριθµός µετά
την υποδιαστολή.
• Κάθε φυσικός αριθµός µπορεί να γραφεί ως δεκαδικός, που το δεκαδικό του

µέρος είναι µηδέν. Για παράδειγµα: 124,00
• Οι δεκαδικοί αριθµοί δεν µεταβάλλονται αν γράψουµε ή διαγράψουµε µηδενικά από
το τέλος του δεκαδικού µέρους ή την αρχή του ακέραιου µέρους.
• Στις Αγγλοσαξωνικές χώρες, για το διαχωρισµό του ακέραιου από το δεκαδικό
µέρος χρησιµοποιείται η τελεία (.) αντί του κόµµατος.
π.χ. 73.04
Τι σηµαίνει σύγκριση δύο αριθµών; Πώς συγκρί-

νουµε δύο αριθµούς;
Σύγκριση δύο αριθµών σηµαίνει να βρούµε αν αυτοί

είναι ίσοι, ή στην περίπτωση που δεν είναι ίσοι, ποιος από
τους δύο είναι µεγαλύτερος.
Για να συγκρίνουµε δύο αριθµούς συγκρίνουµε πρώτα τα α-
κέραια µέρης τους. Αν τα ακέραια µέρη των αριθµών είναι
ίσα, συγκρίνουµε τα ψηφία των δεκάτων, των εκατοστών κ.τ.λ.
Για τη σύγκριση των αριθµών χρησιµοποιούµε τα σύµβολα:
> : µεγαλύτερο.
< : µικρότερο.
= : ίσο.
≠ : διαφορετικό ( ή διάφορο).
Τι ονοµάζεται στρογγυλοποίηση ενός αριθµού; Πως

στρογγυλοποιούµε έναν αριθµό;
Στρογγυλοποίηση ονοµάζεται η αντικατάσταση ενός

αριθµού, για πρακτικούς λόγους, από ένα άλλο που είναι
“πολύ κοντά” στον αρχικό αριθµό, που µπορεί να
χρησιµοποιηθεί πιο εύκολα.
Για να στρογγυλοποιήσουµε έναν αριθµό σε µια τάξη του τότε:
1. Αν το ψηφίο της επόµενης προς τα δεξιά τάξης είναι 0 ή
Φυσικοί αριθµοί - Οι δεκαδικοί αριθµοί - Σύγκριση δύο αριθµών - Στρογγυλοποίηση των αριθµών
Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 15.
1 ή 2 ή 3 ή 4, αφήνουµε τα ψηφία του αριθµού όπως έιναι

µέχρι και την τάξη που γίνεται η στρογγυλοποίηση και
αντικαθιστούµε µε µηδενικά όλα τα επόµενα ψηφία.
2. Αν το ψηφίο της επόµενης προς τα δεξιά τάξης είναι 5 ή
6 ή 7 ή 8 ή 9, αυξάνουµε κατά µια µονάδα το ψηφίο της
τάξης που γίνεται η στρογγυλοποίηση και αντικαθιστούµε
µε µηδενικά όλα τα επόµενα ψηφία του αριθµού.
Αν το ψηφίο της τάξης που γίνεται η στρογγυλοποίηση είναι 9 τότε

αντικαθιστούµε µε µηδενικά αυτό και τα επόµενα ψηφία του και αυξάνουµε κατά µια
µονάδα το ψηφίο της προηγούµενης τάξης.
Παράδειγµα:
2895 → 2900 75,943 → 76, 000 ή 76
↑ ↑
ψηφίο δεκάδων ψηφίο δεκάτων
1.Για να γράψουµε ένα οποιοδήποτε φυσικό χρησιµοποιούµε τα εξής

δέκα ψηφία:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
2. Σ’ένα δεκαδικό, το ακέραιο µέρος του βρίσκεται πριν την
υποδιαστολή και το δεκαδικό του µέρος µετά την υποδιαστολή.
3. Ένας δεκαδικός αριθµός µε δεκαδικό µέρος µηδέν είναι φυσικός.
4. Όταν κάνουµε στρογγυλοποίηση πάντα πρέπει ν’αναφέρουµε την τάξη στην οποία
γίνεται. Έτσι µιλάµε για στρογγυλοποίηση στη µονάδα, δεκάδα, εκατοντάδα κ.λ.π.
Επίσης µιλάµε για στρογγυλοποίηση στο δέκατο, εκατοστό, χιλιοστό κ.λ.π.,
ανάλογα µε το πόση ακρίβεια µας ενδιαφέρει να έχει το αποτέλεσµα.
5. Υπάρχουν αριθµοί που δεν τους στρογγυλοποιούµε όπως αριθµοί τηλεφώνων,
αυτοκινήτων, κωδικοί αριθµοί ταχυδροµείων κ.λ.π.
α. Πόσες µέρες έχει η εβδοµάδα;

β. Ποια είναι η τρίτη µέρα της εβδοµάδας; (αν θεωρηθεί σαν πρώτη µέρα η Κυριακή)
Λύση
α. Η εβδοµάδα έχει 7 ηµέρες.
β. Η τρίτη µέρα της εβδοµάδας είναι η Τρίτη.
Οι µαθητές µια τάξης είναι 27. Αν τ’αγόρια είναι 16, πόσα είναι τα κορίτσια;
Λύση
Τα κορίτσια είναι 27 − 16 = 11 .
Οι τηλεφωνικές γραµµές ενός τηλεοπτικού σταθµού αντιστοιχούνται µε τους

φυσικούς αριθµούς από 6700000 µέχρι 6700010. Πόσες είναι οι γραµµές;
Λύση
(6700010 − 6700000 ) + 1 = 10 + 1 = 11 γραµµές.
Προσθέσαµε 1 γιατί κάνοντας την αφαίρεση δεν υπολογίσαµε τη γραµµή 6700000
Μια τετραµελής οικογένεια πήγε διακοπές στην Εύβοια στις 15 Ιουλίου. Παρέµεινε
µέχρι το µεσηµέρι στις 21 Ιουλίου. Πόσες διανυκτερεύσεις έκανε στο νησί;
Λύση
Έκανε 21 − 15 = 6 διανυκτερεύσεις.
Ένας αθλητής στίβου ξεκίνησε απ’το σηµείο Α έκανε 4 γύρους και συνέχισε µέχρι
το Β. Να γράψετε µε δεκαδικό αριθµό πόσους γύρους έκανε ο αθλητής.
Λύση
Ο δεκαδικός αριθµός που εκφράζει τους γύρους που

έκανε ο αθλητής είναι ο 4,5, γιατί έκανε 4 ολόκληρους
γύρους και µισό.
Μια νοικοκυρά για να φτιάξει ένα γλυκό χρησιµοποίησε 3 κιλά και 400 γραµµάρια
ζάχαρη. Να γράψετε µε δεκαδικό αριθµό την ποσότητα της ζάχαρης που χρησιµοποίησε.
Λύση
Ο δεκαδικός αριθµός που εκφράζει την ποσότητα της ζάχαρης είναι 3,400 κιλά ή 3,4
400
κιλά, (γιατί είναι 3 κιλά και του κιλού).
1000
Να γράψετε τι φανερώνει το ψηφίο 6 στους παρακάτω δεκαδικούς αριθµούς:

α. 6,32 β. 0,46 γ. 7,056 δ. 3,6
Λύση
α. 6,32 : µονάδες β. 0, 46 : εκατοστά
γ. 7, 056 : χιλιοστά δ. 3, 6 : δέκατα
Να συγκρίνετε τους παρακάτω δεκαδι-

κούς αριθµούς και να τους βάλετε στη Όταν συγκρίνουµε δύο ή και πε-
σειρά αρχίζοντας απο το µεγαλύτερο. ρισσότερους δεκαδικούς αριθ-
α. 6,82, β. 6,02, γ. 6,72 µούς, συγκρίνουµε πρώτα τα ακέ-
Λύση ραια µέρη. Μεγαλύτερος είναι ο
Παρατηρώντας τους παραπάνω αριθµούς, αριθµός που έχει το µεγαλύτερο
διαπιστώνουµε ότι το ακέραιο µέρος είναι το ακέραιο µέρος. Όταν όµως τα α-
ίδιο σε όλους οπότε συγκρίνουµε τα δέκατα. κέραια µέρη είναι ίσα, τότε συγ-
Είναι 8 > 7 > 0 , άρα βάζοντας στη σειρά κρίνουµε τα δεκαδικά ψηφία µε τη
τους αριθµούς, απ’το µεγαλύτερο στο σειρά, αρχίζοντας απ’τα δέκατα.
µικρότερο, έχουµε: 6,82 > 6, 72 > 6, 02 .
Να συγκρίνετε τους παρακάτω δεκαδικούς αριθµούς και να τους βάλετε στη σειρά
αρχίζοντας απο το µικρότερο:
63, 807, 63, 808, 63, 809
Λύση
63,807 < 63,808 < 63,809
Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

α. στις µονάδες β. στα δέκατα γ. στα εκατοστά.
Λύση
6,325 → 6 6,325 → 6,3
α. στις µονάδες: 7,899 → 8 β. στα δέκατα 7,899 → 7,9
83,932 → 84 83,932 → 83,9
6,325 → 6,33
γ. στα εκατοστά 7,899 → 7,90
83,932 → 83,93
Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

α. στις δεκάδες β. στις χιλιάδες γ. στα δέκατα.
Στη συνέχεια, σε κάθε περίπτωση να τους βάλετε στη σειρά, αρχίζοντας απ’το
µικρότερο.
62821, 76 74827, 32 63801, 88
Λύση
62.821, 76 → 62.820 62.821, 76 → 63.000
α. στις δεκάδες 74.827,32 → 74.830 β. στις χιλιάδες 74.827,32 → 75.000
63.801,88 → 63.800 63.801,88 → 64.000
62.821, 76 → 62.821,8
γ. στα δέκατα 74.827,32 → 74.827,3
63.801,88 → 63.801,9
Τοποθετηµένοι στη σειρά αρχίζοντας από τον µικρότερο σε κάθε περίπτωση είναι:
α. 62.820 < 63.800 < 74.830 β. 63.000 < 64.000 < 75.000
γ. 62.821,8 < 63.801,9 < 74.827,3
1. Το πρώτο κεφάλαιο των Μαθηµατικών της Α΄ Γυµνασίου αρχίζει απ’τη σελίδα 17

και τελειώνει στη σελίδα 78. Πόσες σελίδες περιλαµβάνει το κεφάλαιο αυτό;
2. Να βάλετε στη σειρά απ’το µικρότερο στο µεγαλύτερο τους παρακάτω αριθµούς
6,327 3, 22 0,97 9,32

και να βρείτε τον τρίτο στη σειρά.
3. Να γράψετε µε τη µορφή δεκαδικού αριθµού τους παρακάτω αριθµούς:

α. 6 ώρες και 30 λεπτά β. 5 χλµ και 20 µέτρα γ. 7 κιλά και 25 γραµµάρια.
4. Να βάλετε το σύµβολο της ανισότητας (>, <) ανάµεσα στα παρακάτω ζεύγη.
α. 6, 32....6, 23 β. 72.801, 73....72.800, 73 γ. 0,334....0,343
5. Να γράψετε τι φανερώνει το ψηφίο 4 στους παρακάτω αριθµούς:

α. 42, 720 β. 24, 735 γ. 37, 42 δ. 0, 04
6. Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

α. στις µονάδες β. στα δέκατα και γ. στα εκατοστά.
63, 727 44,322 37, 726
7. Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

α. στις εκατοντάδες β. στις χιλιάδες
68.632, 73.821, 26.537
8. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της πρώτης στήλης µε τους αριθµούς της δεύτερης.
9. Να αντιστοιχίσετε τους αριθµούς των δύο στηλών που έχουν το ίδιο ακέραιο µέρος.
10. Στους παρακάτω αριθµούς έγινε στρογγυλοποίηση στις µονάδες. Να βρείτε ποιες
στρογγυλοποιήσεις είναι σωστές και ποιές λάθος, βάζοντας το σύµβολο Σ και Λ
αντίστοιχα:
α. 63, 72 → 63 β. 42,8 → 42
γ. 39,53 → 40 δ. 99, 64 → 99
11. Να βρεθούν όλοι οι φυσικοί αριθµοί α που ικανοποιούν τις ανισότητες:

α > 3, 9 και α < 6, 3 .
12. Ένα τετραψήφιος φυσικός αριθµός είναι:

α. Μικρότερος του 3.000.
β. Μεγαλύτερος του 2.000.
γ.Όταν στογγυλοποιείται στην χιλιάδα αυξάνεται κατα 123.
Ποιός είναι ο αριθµός αυτός;
Ερώτηση 1
Ποιοι ονοµάζονται φυσικοί αριθµοί και πώς συµβολίζεται το σύνολο στο οποίο
ανήκουν;
Ερώτηση 2
∆ώστε παραδείγµατα άρτιων και περιττών αριθµών.
Άσκηση 1
Να βάλετε τα σύµβολα <, >, = στα παρακάτω ζευγάρια αριθµών:
α. 6....6,32 β. 32, 53....32, 27 γ. 7....7, 00 δ. 87,1....87,15
Άσκηση 2
Να σηµειώσετε µε Σωστό ή Λάθος τις παρακάτω στρογγυλοποιήσεις.
α. 62,35 → 62, 3 β. 7, 76 → 8 γ. 432,53 → 432 δ. 6, 728 → 6, 73
Άσκηση 3
α. Πότε ο αριθµός 3 είναι στρογγυλοποίηση του αριθµού 2,65;
β. Πότε ο αριθµός 3 είναι στογγυλοποίηση του αριθµού 2,47;
ë éïìÜèçì
éâ · Ç Ýííïéá ôçò ìåôáâëçôÞò
2
Â
á · Ç Ýííïéá ôçò åîßóùóçò
Τι ονοµάζεται µεταβλητή; Γράψτε µε τη βοήθεια

µιας µεταβλητής τις εκφράσεις:
α. το πενταπλάσιο ενός αριθµού
β. το διπλάσιο ενός αριθµού αυξηµένο κατά 7.
Όταν θέλουµε να αναφερθούµε σ’ ένα οποιοδήποτε

στοιχείο ενός συνόλου, δηλώνουµε το στοιχείο αυτό µε ένα
γράµµα. Το γράµµα αυτό ονοµάζεται µεταβλητή.
α. Παριστάνουµε µε x τον αριθµό που µας ενδιαφέρει. Τότε
το πενταπλάσιο του αριθµού αυτού είναι 5·x
β. Παριστάνουµε µε α το ζητούµενο αριθµό. Τότε η έκφραση
µας γράφεται: 2·α + 7
Στην πράξη γράφουµε 5x, 2α + 7 (χωρίς την τελεία δηλαδή)
Συνήθως οι µεταβλητές παριστάνονται µε γράµµατα του ελληνικού ή του

λατινικού αλφαβήτου.
Τι ονοµάζεται εξίσωση και τι άγνωστος της εξίσωσης.
Εξίσωση ονοµάζεται κάθε ισότητα που περιέχει αριθ-

µούς και µια µεταβλητή.
Η µεταβλητή ονοµάζεται άγνωστος της εξίσωσης.
• Αν στη θέση της µεταβλητής βάλουµε έναν αριθµό και προκύπτει ισότητα που
αληθεύει τότε λέµε ότι ο αριθµός αυτός επαληθεύει την εξίσωση.
• Ο αριθµός που επαληθεύει την εξίσωση λέγεται λύση ή ρίζα της εξίσωσης.
• Η παράσταση που βρίσκεται αριστερά απο το ίσον (=)

λέγεται πρώτο µέλος της εξίσωσης ενώ η παράσταση
που βρίσκεται δεξιά από το ίσον (=) λέγεται δεύτερο µέ-
λος της εξίσωσης.
1.Μεταβλητή ονοµάζεται το γράµµα που χρησιµοποιούµε για να

συµβολίσουµε ένα οποιοδήποτε στοιχείο ενός συνόλου.
2. Εξίσωση είναι µια ισότητα µε αριθµούς και µια µεταβλητή που
λέγεται άγνωστος της εξίσωσης.
3. Μια εξίσωση που δεν επαληθεύεται για καµία τιµή του αγνώστου
λεγεται αδύνατη.
4. Μια εξίσωση που αληθεύει για όλες τις τιµές που µπορεί να πάρει ο άγνωστος
λεγεται ταυτότητα.
Να εκφράσεις µε τη βοήθεια µιας µεταβλητής:

α. Την περίµετρο ενός ρόµβου.
β. Τη διάµετρο ενός κύκλου σε σχέση µε την ακτίνα του.
γ. Το εµβαδόν ενός τριγώνου, όπου η βάση είναι 8 εκατοστά.
Λύση
α. Είναι 4·x , όπου x είναι η πλευρά του ρόµβου, γιατί όπως ξέρουµε για να βρούµε την
περίµετρο ενός ρόµβου προσθέτουµε τις πλευρές του, οι οποίες είναι ίσες µεταξύ
τους ή πολλαπλασιάζουµε την πλευρά του µε το 4.
β. Είναι 2·x , όπου x είναι η ακτίνα του κύκλου, αφού η διάµετρος είναι διπλάσια της ακτίνας.
x
γ. Είναι 8· , όπου x είναι το ύψος του τριγώνου, αφού ξέρουµε ότι το εµβαδόν ενός
2
Η έννοια της µεταβλητής - Η έννοια της εξίσωσης

υ
τριγώνου είναι E τρ. = β· .
2
Να διατυπώσετε µε λόγια τις παρακάτω εκφράσεις:

α. x + 2 = 7 β. 2·x = 6 γ. 3 > x + 1 δ. 7·x + 3 = 24
Λύση
α. Ένας αριθµός όταν αυξηθεί κατά 2, ισούται µε 7.
β. Το διπλάσιο ενός αριθµού ισούται µε το 6.
γ. Το 3 είναι µεγαλύτερο ενός αριθµού, αυξηµένου κατά µονάδα.
δ. Το εφταπλάσιο ενός αριθµού όταν αυξηθεί κατά 3, ισούται µε 24.
∆ίνονται οι εξισώσεις: x + 5 = 8 και 2x = 6 . Αν η µεταβλητή x µπορεί να πάρει τις

τιµές 0, 1, 3 να βρεθεί ποιά τιµή του x επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις.
Λύση
Παρατηρούµε ότι: 3 + 5 = 8 και 2·3 = 6 .
Άρα η τιµή x = 3 επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις.
Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της πρώτης στήλης µε τους αριθµούς της δεύτερης στήλης,
ώστε οι αριθµοί της πρώτης στήλης να είναι λύσεις των εξισώσεων της δεύτερης στήλης.
Λύση
Παρατηρούµε ότι: 1 + 5 = 6 , οπότε το β αντιστοιχίζεται στο 1, δηλαδή β → 1
Είναι 2·2 = 4 , οπότε το γ αντιστοιχίζεται στο 2, δηλαδή γ → 2
Είναι 24 : 4 = 6 , οπότε το α αντιστοιχίζεται στο 3, δηλαδή α → 3
Είναι 29 − 7 = 22 , οπότε το δ αντιστοιχίζεται στο 4, δηλαδή δ → 4
Στις παρακάτω ερωτήσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

α. Η λύση της εξίσωσης x : 6 = 2 είναι: Α. 3, Β. 12, Γ. 4, ∆. 6
β. Η λύση της εξίσωσης 5·x = 5 είναι: Α. 5, Β. 0, Γ. 1, ∆. 2

Λύση
α. Επιλέγουµε το Β γιατί 12 : 6 = 2
β. Επιλέγουµε το Γ γιατί 5·1 = 5
“Είµαι 13 χρονών και ο παππούς µου έχει 6 φορές τα χρόνια µου”. ∆ιατυπώστε µε
µορφή εξίσωσης την παραπάνω πρόταση και βρείτε την ηλικία του παππού.
Λύση
Έστω x η ηλικία του παππού. Τότε, έχουµε: x = 6·13 δηλαδή x = 78 χρονών. Άρα ο
παππούς είναι 78 χρονών.
Να γραφεί το παρακάτω πρόβληµα µε µορφή εξίσωσης και να βρεθεί η λύση:

“Το τετραπλάσιο ενός αριθµού είναι 40”
Λύση
Έστω x ο αριθµός. Τότε 4·x = 40 . Άρα x = 10 , αφού 4·10 = 40 .
Το εµβαδό ενός οικοπέδου σχήµατος ορθογωνίου είναι 200 τετραγωνικά µέτρα. Να

βρεθεί το πλάτος του, αν το µήκος του είναι 20 µέτρα.
Λύση
Έστω x µέτρα το πλάτος του. Τότε 20·x = 200 . Τότε x = 10 µέτρα, αφού 20·10 = 200 .
1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

i. Η λύση της εξίσωσης x + 3 = 7 είναι: Α. 1, Β. 2, Γ. 3, ∆. 4
ii. Το 3 είναι λύση της εξίσωσης: Α. x + 2 = 7 , Β. 3·x = 9 , Γ. 25 : x = 3 , ∆. x + 1 = 0
2. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της πρώτης στήλης µε τους αριθµούς της δεύτερης

ώστε οι αριθµοί της δεύτερης στήλης να αποτελούν λύσεις των εξισώσεων της
πρώτης στήλης.

3. Είναι σωστό ή λάθος ότι:

α. Η λύση της εξίσωσης 5·x = 0 , είναι το 0.
β. Η λύση της εξίσωσης 5 : x = 1 , είναι το 1.
γ. Η λύση της εξίσωσης 5 − x = 1 , είναι το 0.
4. Να βρεθεί ποιοι από τους αριθµούς 0, 1, 2 είναι λύσεις των εξισώσεων:

α. x + 1 = 2 β. 3·x = 0 γ. 6·x = 14 − 2 δ. 6 : x = 3
5. “Το τριπλάσιο ενος αριθµού είναι το 45”. Να εκφράσετε µε µορφή εξίσωσης την
παραπάνω πρόταση και να βρείτε τον αριθµό αυτό.
1
6. Το ενός αριθµού είναι το 3. Να γράψετε µε µορφή εξίσωσης την παραπάνω
2
πρόταση και να βρείτε τον αριθµό αυτό.
7. Η περίµετρος ενός τετραγώνου είναι 20 εκατοστά. Αν η περίµετρος είναι το τετραπλάσιο

της πλευράς, πόσο είναι το µήκος της πλευράς;
8. Το εµβαδόν ενός ορθογωνίου είναι 75τ.µ. Αν το πλάτος του είναι 5 µέτρα, να βρεθεί
το µήκος του.
9. Η ηλικία ενός ανθρώπου είναι 180 µηνών. Είναι γέρος; Πόσο χρονών είναι;
10. Ένα αυτοκίνητο τρέχει µε ταχύτητα 150χλµ. την ώρα. Σε 3 ώρες πόση απόσταση
θα διανύσει; (απόσταση (S) = Ταχύτητα (υ) · Χρόνο (t))

11. ∆ίνονται οι εξισώσεις: α − 2 = 5 και α + 3 = 4 . Αν η µεταβλητή α µπορεί να πάρει

τις τιµές 3, 4 και 7 να βρεθεί ποιά τιµή του α επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις;
12. Για ποιά τιµή του άρτιου φυσικού αριθµού α είναι αληθής η εξίσωση:
3·α + 2 = 14
13. ∆ίνονται οι εξισώσεις α + 3 = β και α + β = 5 . Αν η µεταβλητή α µπορεί να

πάρει τις τιµές 1 και 2 ενώ η β τις τιµές 3 και 4 ποιο ζεύγος τιµών των α, β
επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις;

Ερώτηση 1
Τι ονοµάζουµε εξίσωση, τι άγνωστο της εξίσωσης και τι λύση της εξίσωσης;
Ερώτηση 2
Στην παρακάτω εξίσωση x + 3 = 7 , ποιο είναι το πρώτο µέλος, ποιο το δεύτερο
µέλος και ποια η λύση της;
Ερώτηση 3
Πώς λέγεται µια εξίσωση που δεν επαληθεύεται για καµία τιµή του αγνώστου
και πώς λέγεται µια εξίσωση αν επαληθεύεται για όλες τις τιµές που µπορεί να
πάρει ο άγνωστος;
Άσκηση 1
Να εκφραστεί µε µεταβλητές η περίµετρος και το εβµαδόν τετραγώνου.
Άσκηση 2
Να εκφράσετε µε λέξεις (περιφραστικά) τις παρακάτω σχέσεις:
α. x < x + 2 β. 2α + 1 = 7
γ. 3α < 2β + 1 δ. x < y + ω

ë éïìÜèçì · Ðñüóèåóç öõóéêþí êáé äåêáäéêþí

éâ
3
Â
á
· Áöáßñåóç öõóéêþí êáé äåêáäéêþí
· Ðïëëáðëáóéáóìüò öõóéêþí êáé äåêáäéêþí
Τι λέγεται άθροισµα δύο ή περισσότερων αριθµών;

Ποιο είναι οι προσθετέοι σ’ενα άθροισµα;
Το αποτέλεσµα της πρόσθεσης δύο ή περισσότερων

αριθµών λέγεται άθροισµα των αριθµών αυτών. Οι αριθµοί
που προστίθενται λέγονται προσθετέοι του αθροίσµατος.
• Όταν προσθέτουµε φυσικούς φροντίζουµε στην κατακόρυφη

τοποθέτηση οι µονάδες να βρίσκονται κάτω από τις µονάδες, οι
δεκάδες κάτω από τις δεκάδες κ.ο.κ.
• Όταν προσθέτουµε δεκαδικούς φροντίζουµε στην κατακόρυφη
τοποθέτηση οι υποδιαστολές να βρίσκονται στην ίδια στήλη.
Ποιες είναι οι ιδιοτήτες της πρόσθεσης;
Ιδιότητες πρόσθεσης Αν α, β, γ οι προσθετέοι σ’ένα άθροισµα τότε ισχύ-

ουν οι εξής ιδιότητες.
α+β = β+α
Η ιδιότητα αυτή ονοµάζεται αντιµεταθετική.
π.χ. 50 + 34 = 84 ή 34 + 50 = 84 .
α + β + γ = (α + β ) + γ = α + (β + γ )
Η ιδιότητα αυτή ονοµάζεται προσεταιριστική.
π.χ. 15 + 32 + 9 = (15 + 32 ) + 9 = 47 + 9 = 56 ή
15 + 32 + 9 = 15 + (32 + 9 ) = 15 + 41 = 56
α+0 = α
Αν σε οποιοδήποτε αριθµό προσθέσουµε το µηδέν τότε
αυτός δεν αλλάζει.
π.χ. 17 + 0 = 17
Τι είναι αφαίρεση;
Αφαίρεση είναι η πράξη µε την οποία, όταν δίνονται

δύο αριθµοί Μ (µειωτέος), Α (αφαιρετέος), βρίσκουµε ένα
αριθµό ∆ (διαφορά), ο οποίος όταν προστεθεί στον αφαιρετέο
δίνει άθροισµα το µειωτέο. Έτσι σε κάθε αφαίρεση έχουµε:
Μ − Α = ∆ γιατί Α + ∆ = Μ
• Για να είναι δυνατή µια αφαίρεση, πρέπει ο µειωτέος να είναι µεγαλύτερος ή

τουλάχιστον ίσος µε τον αφαιρετέο.
125 − 39 = 86
Παράδειγµα:
Μ = 125 > Α = 39
• Όπως και στην πρόσθεση έτσι και στην αφαίρεση δεκαδικών πρέπει να προσέχουµε
οι υποδιαστολές να βρίσκονται στην ίδια στήλη.
Παράδειγµα
Τι ονοµάζεται πολλαπλασιασµός και τι γινόµενο δύο

αριθµών; Πώς πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε το 10 ή
100 ή 1000 κλπ; Πώς πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε
Πολλαπλασιασµός το 0,1 ή 0,01 ή 0,001 κλπ.;
Πολλαπλασιασµός είναι η πράξη µε την οποία όταν

δίνονται δύο αριθµοί α και β βρίσκουµε έναν αριθµό που
είναι το άθροισµα α προσθετέων ίσων µε το β δηλαδή:
α·β = β + β + β + ... + β

α προσθετέοι
Πρόσθεση φυσικών και δεκαδικών - Αφαίρεση φυσικών και δεκαδικών - Πολλαπλασιασµός φυσικών και δεκαδικών
Το αποτέλεσµα του πολλαπλασιασµού των α και β λέγεται

γινόµενο των α, β και οι α, β λέγονται όροι του γινοµένου.
Για να πολλαπλασιάσουµε ένα φυσικό αριθµό α µε 10,
100, 1000 κ.λ.π., αρκεί να γράψουµε δεξιά του α ένα, δύο,
τρία κ.λ.π. µηδενικά αντιστοίχως.
Για να πολλαπλασιάσουµε ένα δεκαδικό αριθµό µε το 10,
100, 1000 κ.λ.π., αρκεί να µεταφέρουµε την υποδιαστολή
του προς τα δεξιά µία ή δύο ή τρεις κλπ. θέσεις αντιστοί-
χως. Όταν η υποδιαστολή φτάσει στο τέλος του δεκαδικού
και χρειάζεται να µεταφερθεί ακόµη, τις υπόλοιπες αυτές
θέσεις τις συµπληρώνουµε µε µηδενικά.
• Ο πολλαπλασιασµός δεκαδικών αριθµών γίνεται όπως και ο

πολλαπλασιασµός των φυσικών αριθµών, µόνο που στο αποτέλεσµα χωρίζουµε µε
υποδιαστολή από τα δεξιά προς τα αριστερά τόσα ψηφία, όσα δεκαδικά ψηφία έχουν
και οι δύο παράγοντες.
• Στην περίπτωση που έχουµε γινόµενο δύο µεταβλητών ή γινόµενο αριθµού µε
µεταβλητή, συνήθως παραλείπεται το σύµβολο του πολλαπλασιασµού, δηλαδή η τελεία.
π.χ. 5α αντί 5·α
Όταν όµως έχουµε γινόµενο αριθµών, η τελεία δεν θα παραλείπεται γιατί υπάρχει
κίνδυνος σύγχυσης.
π.χ. 5·7 και όχι 57
• Σε αριθµητικές παραστάσεις που εµφανίζονται πολλαπλασιασµοί µε προσθέσεις ή
αφαιρέσεις, κάνουµε πρώτα τους πολλαπλασιασµούς και µετά τις προσθέσεις και τις
αφαιρέσεις µε τη σειρά που είναι σηµειωµένες.
Για να πολλαπλασιάσουµε ένα φυσικό ή δεκαδικό αριθµό

µε 0,1 ή 0,01 ή 0,001 κλπ αρκεί να µεταφέρουµε την υποδια-
στολή του προς τα αριστερά µία ή δύο ή τρεις κλπ θέσεις
αντιστοίχως. Για τους πολλαπλασιασµούς αυτούς µπορού-
µε να θεωρούµε τους φυσικούς ως δεκαδικούς µε µηδενικό
δεκαδικό µέρος.
Ποιες είναι οι ιδιότητες του πολλαπλασιασµού;

Ιδιότητες Πολ/σµου
Αν α, β, γ οι όροι σ’ένα γινόµενο τότε ισχύουν οι
εξής ιδιότητες:
α·β = β·α
Η ιδιότητα αυτή ονοµάζεται αντιµεταθετική.
π.χ. 4·15 = 60
15·4 = 60
α·β·γ = (α·β )·γ = α·(β·γ )
Η ιδιότητα αυτή ονοµάζεται προσεταιριστική.
π.χ. 3·7·10 = (3·7 )·10 = 21·10 = 210 ή
3·7·10 = 3·(7·10 ) = 3·70 = 210

α·1 = α
Αν πολλαπλασιάσουµε οποιονδήποτε αριθµό µε το 1 αυτός
δεν αλλάζει.
α·0 = 0
Αν πολλαπλασιάσουµε οποιονδήποτε αριθµό µε το 0, τότε
το γινόµενο αυτό είναι ίσο µε το µηδέν.
1.Άθροισµα λέγεται το αποτέλεσµα της πρόσθεσης.

2.Στην αφαίρεση ισχύει:
Μειωτέος – Αφαιρετέος = ∆ιαφορά
γιατί
∆ιαφορά + Αφαιρετέος = Μειωτέος
3. Όταν προσθέτουµε ή αφαιρούµε προσέχουµε την κατακόρυφη τοποθέτηση των
αριθµών.
4. Γινόµενο λέγεται το αποτέλεσµα του πολλαπλασιασµού.
5. Στον πολλαπλασιασµό δεκαδικών δεν µας εδιαφέρει η κατακόρυφη τοποθέτηση
τους αρκεί στο αποτέλεσµα να χωρίσουµε από τα δεξιά τόσα δεκαδικά ψηφία όσα
έχουν οι αριθµοί που πολλαπλασιάζουµε.
6. Το σύµβολο του πολλαπλασιασµού, η τελεία, παραλείπεται όταν έχουµε γινόµενο
µεταβλητών ή γινόµενο αριθµού µε µεταβλητή. π.χ. 3·x = 3x , αβ = α·β
7. Το σύµβολο του πολλαπλασιασµού είναι απαραίτητο όταν πολλαπλασιάζουµε δύο
αριθµούς. π.χ. 3·5 και όχι 35
Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα:
α. 92 + 39 β. 673 + 89 γ. 6, 32 + 29, 2
δ. 1325, 6 + 7, 2 ε. 0, 062 + 6, 32 στ. 9, 72 + 2, 3
Λύση
α. 92 + 39 = 131 β. 673 + 89 = 762 γ. 6, 32 + 29, 2 = 35, 52
δ. 1325, 6 + 7, 2 = 1332,8 ε. 0, 062 + 6, 32 = 6, 382 στ. 9, 72 + 2, 3 = 12, 02
Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα:
α. 632 + 6, 32 + 0, 632 + 63, 2 β. 723 + 0, 72 + 723, 9 + 7, 23
γ. 0, 937 + 65 + 8, 9 + 72, 25
Λύση
α. 632, 0 β. 723 γ. 0,937

6,32 0, 72 65
0, 632 723,9 8,9
+ 63, 2 + 7, 23 +72, 25
702,152 1454,85 147, 087
Να υπολογίσετε µε τον πιο εύκολο τρόπο τα παρακάτω αθροίσµατα:

α. 159.500 + 997.000 + 3.000 β. 4.400.000 + 630.000 + 5.600.000
Λύση
α. Ο πιο απλός τρόπος για να υπολογίσουµε το άθροισµα είναι να βρούµε πρώτα το
άθροισµα 997.000 + 3.000 = 1.000.000 και µετά το άθροισµα:
1.000.000 + 159.500 = 1.159.500 .
Σηµειώνουµε τις πράξεις ως εξής:
1.159.500 + 997.000 + 3.000 = 159.500 + (997.000 + 3.000 )
= 159.500 + 1.000.000
= 1.159.500
β. 4.400.000 + 630.000 + 5.600.000 =

( 4.400.000 + 5.600.000 ) + 630.000 =
10.000.000 + 630.000 = 10.630.000
Να αντικατασταθούν τα κουτάκια µε τα κατάλληλα ψηφία ώστε να είναι σωστές οι

σηµειωµένες πράξεις.
α. 7 32 5 β. 84 470
+ 43 9 6 7 +
5 12 5 1 0 07 7 03 7
γ. 3,2 8 δ.
+ , 97
12,6 7
Λύση
α. 73285 β. 84470
+ 437967 9992567
511252 10077037
γ. 3, 278 δ. 97 , 632
+ 9, 397 + 5, 798
12, 675 103, 43 0
Τα παρακάτω τετράγωνα είναι µαγικά. ∆ηλαδή στα τετράγωνα αυτά τα αθροίσµατα

των αριθµών κάθε γραµµής, κάθε στήλης άλλα και κάθε διαγωνίου είναι ίσα µετα-
ξύ τους. Συµπληρώστε τα κενά, ώστε να ισχύει το παραπάνω.
Λύση
Να υπολογίσετε τις παρακάτω διαφορές:
α. 63 - 12 β. 6, 9 - 3, 2 γ. 6, 72 - 2, 39
δ. 5.232, 5 - 2.351, 6 ε. 739, 2 - 67, 9 στ. 620 - 5, 39
Λύση
α. 63 β. 6,9 γ. 6, 72 δ. 5.232,5 ε. 739, 2 στ. 620, 00
−12 −3, 2 −2,39 −2.351, 6 − 67,9 − 5,39
51 3, 7 4,33 2880,9 671,3 614, 61
Να βρείτε τον αριθµό που επαληθεύει καθεµία από τις εξισώσεις:

α. 7, 32 + x = 9, 76 β. x + 9, 2 = 13, 25
γ. 218, 3 + x = 927, 5 δ. x + 6, 35 = 9, 63
Λύση
α. x = 9, 76 − 7, 32 = 2, 44 β. x = 13, 25 − 9, 2 = 4, 05
γ. x = 927,5 − 218, 3 = 709, 2 δ. x = 9, 63 − 6, 35 = 3, 28
Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα.
Λύση
Τα παραπάνω προκύπτουν από τις εξής πράξεις:

63, 25 47, 08 93, 25
− 28,3 + 26, 20 − 7, 05
34,95 73, 28 86, 20
Να αντικατασταθούν τα παρακάτω κουτάκια µε τα κατάλληλα ψηφία:

α. 6 9, 2 8 β. 8 ,6 2
– 2,6 9 – 7,7 8
6 ,0 8 7 4, 4 3
γ. 1 6 3,5 0 δ. 2 7 ,8 6
– 8, 2 – 9 ,6
1 3 ,7 1 7 2, 3
Λύση
α. 69, 7 28 β. 82, 632
- 2, 639 - 7, 78 9
67, 089 74,843
γ. 163,50 δ. 271,86
- 28, 72 - 99, 63
134,78 172, 23
Να υπολογίσετε τα παρακάτω γινόµενα:

α. 6, 32·8, 2 β. 1801·5, 2 γ. 697, 2·0, 3
δ. 1, 05·62 ε. 82·67, 3 στ. 0, 01·7, 63
Λύση
α. 6,32 β. 1801 γ. 697, 2 δ. 1, 05 ε. 67,3

x 8, 2 x 5, 2 x 0,3 x 62 x 82
1264 3602 20916 210 1346
+5056 9005 00000 + 630 + 5384
51,824 9365, 2 209,16 65,10 5518, 6
στ. 0, 01·7, 63 = 0, 0763 γιατί όταν πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε 0,1 ή 0,01 ή
0,001 κλπ µεταφέρουµε την υποδιαστολή του αριθµού προς τα αριστερά µια ή δύο
ή τρεις κτλ. θέσεις αντιστοίχως. Στην περίπτωση αυτή µεταφέρουµε την
υποδιαστολή δύο θέσεις αριστερά.
Να γίνουν οι παρακάτω πράξεις:

α. 62·9 - 12 + 5·2 β. 8·7 + 9·( 32 - 8 )
γ. 63 - 9·3 + 8·7 δ. 6·2, 37·3·5
Λύση
Κάνουµε πρώτα τις πράξεις στις παρενθέσεις, µετά τους πολλαπλασιασµούς και στο
τέλος τις προσθέσεις και αφαιρέσεις µε τη σειρά που είναι σηµειωµένες.
α. 62·9 − 12 + 5·2 = 558 − 12 + 10 = 546 + 10 = 556

β. 8·7 + 9·(32 − 8) = 8·7 + 9·24 = 56 + 216 = 272
γ. 63 − 9·3 + 8·7 = 63 − 27 + 56 = 36 + 56 = 92
δ. 6·2,37·3·5 = ( 6·2,37 )·(3·5) = 14, 22·15 = 213,3
Να βρείτε τις λύσεις των παρακάτω εξισώσεων, εφαρµόζοντας τους κανόνες

πολλαπλασιασµού µε 10, 100, 1000 ... η 0,1, 0,01, 0,001 κτλ.
α. 83000·x = 83 β. 63, 821·x = 638, 21 γ. 100·x = 82, 5
δ. x·0, 01 = 72, 25 ε. 52·x = 5, 2 στ. x·0,1 = 65
Λύση
α. 83.000·0, 001 = 83 , δηλαδή x = 0, 001
Όταν πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε 0,001 µεταφέρουµε την υποδιαστολή προς
τα αριστερά 3 θέσεις. Επειδή στο 83.000 δεν υπάρχει υποδιαστολή, µπορούµε να τη
βάλουµε στο τέλος και να γίνει 83.000,0. Άρα µεταφέροντας την υποδιαστολή 3
θέσεις αριστερά το 83.000,0 γίνεται 83 οπότε:
β. 63,821·10 = 638, 21 οπότε x = 10
γ. 100·0,825 = 82, 5 οπότε x = 0,825
δ. 7225·0, 01 = 72, 25 οπότε x = 7225
ε. 52·0,1 = 5, 2 οπότε x = 0,1
στ. 650·0,1 = 65 οπότε x = 650
1. Να εκτελέσετε τις παρακάτω πράξεις:

α. 63, 28 + 2,932 β. 1.085,9 − 283 γ. 0, 065 + 93,5
δ. 835 + 9, 28 ε. 863, 7 − 99, 632 στ. 63,5 − 6,35
2. Να υπολογίσετε τα παρακάτω γινόµενα:

α. 8, 2·0,1 β. 63·82,5 γ. 8·0, 01
δ. 5,32·9 ε. 6, 34·100 στ. 7, 2·0,1
3. Να αντικατασταθούν τα παρακάτω κουτάκια µε τα κατάλληλα ψηφία ώστε είναι

σωστές οι σηµειούµενες πράξεις.
α. 6 4 ,5 7 β. ,3 2 5 γ. 6 ,3 7
+ 3 2, + 2 5 , 35 – 17,
,9 6 1 1 4 ,9 4 5 ,0 9
δ. 5 3 , 28 ε. 3 78 στ. 93
– 9, 7 x 6 x
5 1 4 ,7 96 8 5
+ 6
2
4. Να βρείτε µε τον πιο εύκολο τρόπο τα παρακάτω αθροίσµατα:

α. 1, 5 + 1, 25 + 3, 75 + 2, 5 β. 30, 75 + 50 + 10, 25
γ. 8,3 + 2,8 + 7, 7 + 1, 2 δ. 4, 6 + 3,5 + 1, 4 + 6,5
5. Να βρείτε τον αριθµό που επαληθεύει καθεµιά από τις εξισώσεις:

α. 30 + x = 45 β. 10 + x = 12,5 γ. 180 + x = 360 δ. x + 15, 3 = 16, 7
6. Να γίνουν οι πράξεις:
α. 40 − (13 − 11) = β. (60 − 15) + 7 =
γ. (12 + 13) − 5 = δ. (5 + 7 ) − 3 =
7. Αν α = 13, 5 , β = 12 , γ = 7,5 , δ = 3 να εκτελέσετε τις παρακάτω πράξεις µε την

σειρά που σηµειώνονται.
α. α + γ − β − δ β. α + β + γ − δ
8. Αν x + y = 2, x + ω = 5, y + ω = 3 . Να κάνετε τις πράξεις:

α. x + 1 + y + 3 + x + 7 + ω β. x + 3 + ω − 2 + y + 9 + ω − 3
γ. y + ω − 3 + x + y − 2 δ. x + y + ω − 3 + 1 + x
9. Να συµπληρώσετε τα τετράγωνα ώστε να γίνουν “µαγικά”:
10. Να γραφούν σύντοµα τα αθροίσµατα:

α. 1, 5 + 1, 5 + 1, 5 β. x + x + x + x + x

α. 2 + (5·3) β. ( 4·5) − 2
γ. (3 + 1)·2 δ. (3 + 5 − 2 − 6 )·10
12. Να γίνουν από µνήµης τα γινόµενα:

α. 68·100 6,8·100 0, 68·100
β. 93·0,1 9, 3·0,1 930·0, 01
γ. 52000·0, 01 5200·0,1 52000·0, 001
13. Λαµβάνοντας υπόψη τις ισότητες 73·25 = 1825 και 13·48 = 624 να υπολογίσετε
από µνήµης τα γινόµενα:
α. 0, 73·25 β. 7, 3·2, 5 γ. 7, 3·0, 025
δ. 130·4,8 ε. 1, 3·4,8 στ. 13·480

α. 5·(3 − 2 ) β. (5 + 3)·2 γ. (5·3) + (3·2 ) δ. ( 6 + 5 ) − 2·2 + (3 − 2 )
15. Να υπολογίσετε τα παρακάτω γινόµενα:

α. 4, 3·2, 5·100 β. 6, 3·1, 5·10·2 γ. 63.000·0,1·10·0, 01 δ. 200·30·0, 001
16. Ένα οικόπεδο σχήµατος ορθογωνίου έχει µήκος 17,2 µέτρα και πλάτος 10 µέτρα.
α. Να βρεθεί το εµβαδόν του οικοπέδου
β. Αν θέλουµε να το περιφράξουµε, πόσα µέτρα σύρµα θα χρειαστούµε;
17. Ένας έµπορος πούλησε 13,7 µέτρα ύφασµα α΄ ποιότητας, προς 30€ το µέτρο, και
14,5 µέτρα ύφασµα β΄ ποιότητας, προς 20€ το µέτρο. Πόσα € εισέπραξε;
Ερώτηση 1
Ποιες είναι οι ιδιότητες της πρόσθεσης;
Ερώτηση 2
Πώς πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε το 10, 100, 1000...;
Ερώτηση 3
Ποιες είναι οι ιδιότητες του πολλαπλασιασµού;
Άσκηση 1
Να χαρακτηρίσετε µε Σωστό ή Λάθος τα αποτελέσµατα των παρακάτω πολλαπλα-
σιασµών.
32·10 = 320
3, 2·0,1 = 32
0, 32·10 = 3, 2
0, 032·100 = 0, 32
32·0,10 = 3, 20
Άσκηση 2
∆ιαθέτουµε 200 πλακάκια, που το καθένα έχει µήκος 0,20 µέτρα και πλάτος
0,10 µέτρα. Θέλουµε να καλύψουµε το δάπεδο ενός δωµατίου σχήµατος
ορθογωνίου που έχει µήκος 4 µέτρα και πλάτος 3 µέτρα. Φτάνουν τα πλακάκια
για να καλύψουν όλη την επιφάνεια;
ë éïìÜèçì · ÐïëëáðëÜóéá öõóéêïý áñéèìïý

éâ
4
Â
á
· Äõíáìåéò áñéèìþí
· ÅðéìåñéóôéêÞ éäéüôçôá
Tι ονοµάζουµε πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθµού;
Πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθµού α λέγονται οι

αρθµοί που προκύπτουν από τον πολλαπλασιασµό του α
µε το 0, 1, 2, 3, ... δηλαδή οι αριθµοί:
0·α = 0, 1·α = α, 2·α = 2α, 3·α = 3α , ...
Πολλαπλάσια
Τι είναι τα κοινά πολλαπλάσια δύο ή περισσότερων

φυσικών; Βρείτε τα κοινά πολλαπλάσια του 6 και του 8;
Αν βρούµε τα πολλαπλάσια δύο ή περισσότερων

φυσικών, πιθανόν να υπάρχουν πολλαπλάσια του ενός, τα
οποία είναι πολλαπλάσια και των υπολοίπων φυσικών τους
οποίους εξετάζουµε. Οι αριθµοί αυτοί ονοµάζονται κοινά
πολλαπλάσια των αριθµών αυτών.
Τα πολλαπλάσια του 6 είναι:
0, 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, ...
0, 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, ...
Τα κοινά πολλαπλάσια του 6 και του 8 είναι:
0, 24, 48,...
Ελάχιστο Κοινό Τι ονοµάζουµε ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο δύο ή

Πολλαπλάσιο περισσότερων φυσικών; Πώς συµβολίζεται αυτό; Βρείτε
Ε.Κ.Π. το ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο των 3, 5 και 6.
Από τα κοινά πολλαπλάσια δύο ή περισσοτέρων φυσι-

κών το µικρότερο µη µηδενικό κοινό πολλαπλάσιο ονοµά-
ζεται ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο των αριθµών αυτών και
συµβολίζεται: Ε.Κ.Π.
0, 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30, 33,...
0, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40,...
0, 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42,...
οπότε το Ε.Κ.Π. (3, 5, 6) = 30
Νιοστή ∆ύναµη
Τι ονοµάζουµε νιοστή δύναµη του α και πως
συµβολίζεται;
Αν α είναι ένας αριθµός το γινόµενο α·α·α....·α

, που
ν − παράγοντες
έχει ν παράγοντες ίσους µε τα α, λέγεται νιοστή δύναµη

του α ή δύναµη µε βάση α και εκθέτη ν. Η δύναµη αυτή
συµβολίζεται α ν και διαβάζεται αλφα στην νιοστή.
• Η δύναµη α 2 , που παριστάνει το εµβαδόν ενός τετραγώνου πλευράς α, διαβά-

ζεται και “άλφα στο τετράγωνο”
• Η δύναµη α που παριστάνει τον όγκο ενός κύβου πλευράς α διαβάζεται και “α
3
στον κύβο”
• Συµφωνούµε ότι: α 0 = 1 ( α ≠ 0 )
α1 = α
Πώς υπολογίζεται η νιοστή δύναµη του 10;
Η νιοστή δύναµή του 10 είναι ίση µε τον αριθµό που

προκύπτει, όταν δεξιά του 1 γράψουµε ν µηδενικά.
Για παράδειγµα: 10 2 = 100
105 = 100000
Επιµεριστική ιδιότητα
Πως πολλαπλασιάζουµε έναν αριθµό µε ένα άθροι-
σµα; Πώς ονοµάζεται η ιδιότητα που χρησιµοποιούµε;
Υπολογίστε το γινόµενο 3 ( x + 7 )
Πολλαπλάσια φυσικού αριθµού - ∆υνάµεις αριθµών - Επιµεριστική ιδιότητα

Για να πολλαπλασιάσουµε ένα αριθµό µε ένα άθροι-

σµα πολλαπλασιάζουµε τον αριθµό αυτό µε κάθε όρο του
αθροίσµατος και προσθέτουµε τα γινόµενα δηλαδή:
α·(β + γ ) = α·β + α·γ ή α·β + α·γ = α·(β + γ )
Η ιδιότητα αυτή λέγεται επιµεριστική ιδιότητα του πολ-

λαπλασιασµού ως προς την πρόσθεση. Έχουµε:
3·( x + 7 ) = 3·x + 3·7
Ισχύει η επιµεριστική ιδιότητα του πολλαπλασια-

σµού ως προς την αφαίρεση;
Η επιµεριστική ιδιότητα ισχύει και στην περίπτωση

που αντί για πρόσθεση έχουµε αφαίρεση δηλαδή ισχύει:
α·(β − γ ) = α·β − α·γ
ή
ή α·β − α·γ = α·(β − γ )
1.Ένας φυσικός αριθµός είναι πολλαπλάσιο ενός φυσικού

αριθµού α, όταν γράφεται ως γινόµενο κάποιου φυσικού αριθµού
επι τον αριθµό α.
2.Ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο δύο ή περισσότερων φυσικών αριθµών
(που ο καθένας τους δεν είναι µηδέν) λέγεται το µικρότερο από τα
κοινά πολλαπλάσια αυτών των αριθµών (εκτός από το µηδέν).
3. Τα κοινά πολλαπλάσια δύο η περισσότερων φυσικών αριθµών είναι πολλαπλάσια
του ελάχιστου κοινού πολλαπλασίου (Ε.Κ.Π.) τους.
4. Νιοστή δύναµη ενός φυσικού α ονοµάζεται το γινόµενο ν παραγόντων ( ν > 1) ίσων
ν
µε α δηλαδή α·α·α·....·α
= α , αν ν φυσικός αριθµός, µε ν > 1 .
ν παράγοντες
5. Αν ν = 1 , τότε ορίζουµε την πρώτη δύναµη του α και συµβολίζουµε: α1 τον αριθµό α.
6. Για να πολλαπλασιάσουµε ένα άθροισµα µε δύο ή περισσότερους προσθετέους επί
κάποιο φυσικό αριθµό, πολλαπλασιάζουµε τον κάθε όρο του αθροίσµατος επί τον
φυσικό αριθµό και προσθέτουµε τα γινόµενα. 8·(3 + 5) = 8·3 + 8·5 επιµεριστική
ιδιότητα του πολλαπλασιασµού ως προς την πρόσθεση.

Να γράψετε κατά αύξουσα τάξη τα γινόµενα των φυσικών αριθµών: 0, 1, 2, 3, ... επί
τον 6.
α. Είναι δυνατό να τα γράψετε όλα;
β. Πως λέγεται καθένα από αυτά τα γινόµενα (σε σχέση µε τον 6);
γ. Τα πολλαπλάσια 0 · 6 και 1 · 6 είναι µεγαλύτερα από τον αριθµό 6; (Συζήτηση)
Λύση
0, 6, 12, 18, 24, ...
α. Όχι, β. πολλαπλάσιο, γ. όχι
α. Να γράψετε κατά αύξουσα τάξη τα πολλαπλάσια του 4.

β. Υπάρχει κοινό πολλαπλάσιο των αριθµών 4 και 6 που να είναι µικρότερο ή
ίσο του 12;
γ. Υπάρχουν κοινά πολλαπλάσια των αριθµών 4 και 6 που να είναι µεγαλύτερα
του 12; Πολλά;
Λύση
α. 4, 8, 12, 16, 20, ... β. Το 12 γ. Ναι, άπειρα
α. Ποιων φυσικών αριθµών είναι πολλαπλάσιο ο αριθµός µηδέν;

β. Ο αριθµός µηδέν έχει πολλαπλάσια; Αν ναι, ποια;
γ. Να απαντήσετε στις δύο παραπάνω ερωτήσεις, αν αντί του αριθµού 0 θεωρήσετε
τον αριθµό 1.
Λύση
α. οποιουδήποτε φυσικού, β. Ναι, 0, 0, ...
γ. του φυσικού 1. Ο αριθµός 1 γράφεται 1 · 1 = 1
α. Τι ονοµάζουµε ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο (ΕΚΠ) δύο ή περισσότερων αριθµών,

διάφορων από το µηδέν;
β. Ποια είναι τα κοινά πολλαπλάσια δύο ή περισσότερων αριθµών, αν ο ένας από
αυτούς µόνο είναι το µηδέν;

Λύση
α. Το Ε.Κ.Π. δύο µη µηδενικών φυσικών αριθµών ονοµάζουµε το µικρότερο (µη
µηδενικό) από το κοινά πολλαπλάσια των αριθµών.
β. Είναι τα πολλαπλάσια του µη µηδενικού αριθµού.
ΕΚΠ (8, 12) = ;

Να γράψετε τα κοινά πολλαπλάσια των αριθµών 8 και 12 και µετά τα πολλαπλάσια
του ΕΚΠ (8, 12). Τι παρατηρείτε;
Λύση
ΕΚΠ (8, 12) =24
Πολλαπλάσια του 8: 24, 48, 72, ...
Πολλαπλάσια του 12: 24, 48, 72
Πολλαπλάσια του 24: 24, 48, 72, 96, 120, ...
Παρατηρούµε ότι είναι όλα πολλαπλάσια του Ε.Κ.Π.
Να γράψετε τα κοινά πολλαπλάσια των 5, 6, 10 και τα πολλαπλάσια του ΕΚΠ (5, 6, 10).
Τι παρατηρείτε για τα κοινά πολλαπλάσια των 5, 6, 10 και για τα πολλαπλάσια του
ΕΚΠ (5,6,10);
Λύση
Πολλαπλάσια του 5: 30, 60, 90, ...
Πολλαπλάσια του 6: 30, 60, 90, ... Το γινόµενο 2 ·2 · 2 · 2 · 2 · 2, που
Πολλαπλάσια του 10: 30, 60, 90, ... έχει 6 παράγοντες και καθένας είναι
Πολλαπλάσια του 30: 30, 60, 90, ... ο αριθµός 2, το συµβολίζουµε 26.
Το σύµβολο 26 το ονοµάζουµε έκτη
Είναι όλα πολλαπλάσια του Ε.Κ.Π. . δύναµη του αριθµού 2 και το δια-
5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, ... βάζουµε δύο στην έκτη. Τον αριθ-
6, 12,18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 60, 66,... µό 2 ονοµάζουµε βάση της δύνα-
µης και τον αριθµό 6 εκθέτη της.
30, 60, 90, 120
Είναι τα ίδια
α. Είναι ο 135 ένα από τα πολλαπλάσια του 11;

β. Αν διαπιστώσετε πως όχι, τότε να ελέγξετε αν υπάρχουν δύο διαδοχικά πολλα-
πλάσια του 11 που το ένα να είναι µικρότερο και το άλλο µεγαλύτερο από τον 135.
Λύση
α. Όχι, β. 121 < 135 < 132
α. Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίσο το άθροισµα 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2; Πόσους και

ποιους προσθετέους έχει αυτό το άθροισµα; Πώς µπορεί να γραφεί συντοµότερα;

β. Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίσο το γινόµενο: 2 ·2 · 2 · 2 · 2 · 2; Πόσους παράγοντες

έχει αυτό το γινόµενο; Ποιοι είναι οι παράγοντές του;
Λύση
α. 6 · 2 = 12, 6 προσθετέοι
β. 26 = 64, 6 παράγοντες
α. Τι συµβολίζει το γινόµενο 5 · 3; Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίσο;

β. Τι συµβολίζει η δύναµη 35; Ποια είναι η βάση και ποιος ο εκθέτης της; Με ποιο
φυσικό αριθµό είναι ίση;
γ. Τι συµβολίζει η δύναµη 53; Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίση;
Λύση
α. 5 · 3 = 15
β. 35 = 3 · 3 · 3 · 3 · 3, βάση το 3, εκθέτης το 5 και ισούται µε τον αριθµό 243
γ. 53 = 5 · 5 · 5, βάση το 5, εκθέτης το 3 και ισούται µε τον αριθµό 125.
Τις δυνάµεις 2 2 και 3 2 συνήθως τις διαβάζουµε δύο στο τετράγωνο και τρία
στο τετράγωνο, γιατί παριστάνουν τα εµβαδά τετραγώνων µε µήκη 2 και 3
µονάδες µήκους αντίστοιχα.
Για τον ίδιο λόγο, τη δύνα-
µη α 2 τη διαβάζουµε α στο
τετράγωνο για οποιονδήπο-
τε φυσικό αριθµό α.
Με ανάλογες σκέψεις να δικαι-
ολογήσετε γιατί τη δύναµη α3
τη διαβάζουµε α στον κύβο.
Λύση
Γιατί παριστάνει όγκο κύβου µε ακµή το α.
α. Να συµπληρώσετε τον πίνακα.

β. Να υπολογίσετε τις δυνάµεις 110 και 1010.
γ. Να διατυπώσετε γενικό κανόνα µε τον
οποίο υπολογίζουµε τις δυνάµεις του 1
και του 10.
Λύση
α. 1, 1, 1, 1, 1
β. 1 = 1
⋅1
⋅ ...
⋅1 = 1 , 1010 = 10 ⋅10 ⋅ ... ⋅10 = 10.000.000.000
10

10 παράγοντες 10 παράγοντες

γ. 1ν = 1, όπου ν φυσικός, 10ν = 100...0, µε ν µηδενικά
Η παράσταση
Ποιος είναι ο φυσικός αριθµός:
4·105+6·104+0·103+3·102+0·102+2·100
4 · 105 + 6 · 104 + 3 · 102 + 2 ; του αριθµού 460302 ονοµάζε-
Λύση ται αναπτυγµένη µορφή του α-
ριθµού 460302
4 · 105 + 6 · 104 + 3 · 102 + 2 = 460302 µε βάση τον 10.
Να γράψετε σε αναπτυγµένη µορφή µε βάση τον 10 τους αριθµούς 3275 και 408906.
Λύση
3275 = 3 · 103+ 2 · 102 + 7 · 101 + 5 408906 = 4 · 105 + 8 · 103 + 9 · 102 + 6
Να χρησιµοποιήσετε τα εµβαδά των παρακάτω ορθογωνίων για να δικαιολογήσετε

ότι: ( 4 + 3) ⋅ 2 = 4 ⋅ 2 + 3 ⋅ 2
Λύση
( 4 + 3) ⋅ 2 = Το εµβαδόν και των δύο ορθογωνίων.
4 ⋅ 2 + 3 ⋅ 2 = Το άθροισµα των εµβαδών των δύο
ορθογωνίων.
Να τοποθετήσετε κατάλληλα µια παρένθεση στις παρακάτω ισότητες ώστε να είναι

αληθείς.
α. 25 ⋅ 4 − 8 ⋅ 9 − 2 + 5 ⋅ 6 = 60 β. 3 ⋅15 + 5 − 5 ⋅14 + 5 ⋅ 8 = 20
Λύση
α. 25 ⋅ 4 − 8 ⋅ 9 + 2 + 5 ⋅ 6 = 4 ( 25 − 2 ⋅ 9 ) + 2 + 5 ⋅ 6 =
= 4 ( 25 − 18) + 2 + 30 =
= 4 ⋅ 7 + 2 + 30 = 60
β. 3 ⋅ 3·5 + 5 + 5 ⋅ 8 − 5 ⋅14 = 5 (3 ⋅ 3 + 1 + 8 − 14 ) =
= 5 (9 + 1 + 8 − 14 ) =
= 5 (18 − 14 ) =
= 5·4 = 20

1. Να συµπληρώσετε τον πίνακα:
Ποιο είναι το ΕΚΠ(6, 8);
3. Να βρείτε το ΕΚΠ (4, 6, 18).
4. α. Να βρείτε τα κοινά πολλαπλάσια των αριθµών 6 και 10.

β. Να βρείτε τα πολλαπλάσια του ΕΚΠ (6, 10)
5. Ένα ορεινό χωριό το επισκέπτεται ο γιατρός κάθε 8

ηµέρες, ο κτηνίατρος κάθε 10 ηµέρες κι ένας έµπο-
ρος κάθε 15 ηµέρες. Αν σήµερα επισκέφθηκαν και
οι τρεις το χωριό, τότε να υπολογίσετε µετά από
πόσες ηµέρες θα συµβεί το ίδιο για δεύτερη φορά.

6. Να εξετάσετε αν ο αριθµός 7 · 7 · 7 είναι πολλαπλάσιο του 7. ∆ικαιολογήστε την

απάντησή σας.
7. Να δικαιολογήσετε γιατί ο αριθµός 13 + 13 + 13 + 13 + 13 είναι πολλαπλάσιο

τέσσάρων φυσικών αριθµών.
8. Να γράψετε σε µορφή δυνάµεων τα γινόµενα:

α. 3 · 3 β. 4 · 4 · 4 · 4 · 4 γ. 23 · 23 · 23 · 23 · 23 · 23
δ. 1 · 1 · 1 ε. α · α στ. β · β · β · γ · γ
9. Να υπολογίσετε τις δυνάµεις:

α. 23 β. 32 γ. 43 δ. 34
ε. 11 2 στ. 122 ζ. 52 η. 53
10. Να εξετάσετε ποιοι από τους παρακάτω φυσικούς αριθµούς µπορεί να γραφούν ως
δύναµη και να τους γράψετε έτσι.
α. 36 β. 125 γ. 49 δ. 81 ε. 144
στ. 169 ζ. 110 η. 32 θ. 128 ι. 196
ια. 10.000 ιβ. 200 ιγ. 400
11. Να συµπληρώσετε τα κενά µε το κατάλληλο σύµβολο ισότητας ή ανισότητας.

α. 32 ..... 23 β. 53 ..... 35 γ. 42 ..... 24
δ. 10 2 ..... 210 ε. 14 ..... 17 στ. 7 2 ..... 27

α. 22 + 32 ..... ( 2 + 3)2 β. (7 − 3)2 .....7 2 − 32 γ. 03 + 43 ..... (0 + 4 )3
δ. 32 ..... 3 + 3 ε. 16 − 32 ..... (16 − 3)2 στ. 1 ⋅ 5 ..... 15

α. 32 ..... 3 ⋅ 2 β. 2 2 ..... 2 ⋅ 2 γ. 52 ..... 5 ⋅ 2
δ. 7 ⋅ 2 ..... 7 2 ε. 72 2 + 69 2 ..... 27 2 + 962 στ. 13 + 53 + 33 ..... 153
14. Να γράψετε σε αναπτυγµένη µορφή στο δεκαδικό σύστηµα καθέναν από τους
αριθµούς:
α. 532 β. 6329 γ. 50314 δ. 7 935 028
15. Ποιους φυσικούς αριθµούς αντιπροσωπεύουν οι παρακάτω αριθµητικές πα-

ραστάσεις:

α. 3 ⋅102 + 4 ⋅10 + 2 β. 6 ⋅104 + 0 ⋅103 + 2 ⋅102 + 5 ⋅10 + 1

γ. 8 ⋅10 + 0 ⋅10 + 0 ⋅10 + 2 ⋅104 + 3 ⋅103 + 7 ⋅102 + 0 ⋅10 + 3
7 6 5
16. Να µετατρέψετε σε µορφή µιας δύναµης καθένα από τα παρακάτω γινόµενα, όπως
φαίνεται στο γινόµενο α.
α. 8 ⋅16 = 23 ⋅ 24 = ( 2 ⋅ 2 ⋅ 2 ) ⋅ ( 2 ⋅ 2 ⋅ 2 ⋅ 2 ) = 27
β. 9 ⋅ 81 γ. 27 ⋅ 27 δ. 25 ⋅125 ε. α3 ⋅ α στ. x 4 ⋅ x 2 ⋅ x
17. Να µετατρέψετε σε µορφή µιας δύναµης µε βάση φυσικό αριθµό καθέναν από τους
φυσικούς αριθµούς Β, Γ και ∆, όπου B = (53 ) , Γ = ( 24 ) , ∆ = (7 2 ) , όπως φαίνε-
2 3 2
ται στον αριθµό Α. Α = (32 ) = 32 ·32 ·32 = (3·3) ·(3·3) ·(3·3) = 3·3·3·3·3·3 = 36
3
18. Να γράψετε σε σύντοµη µορφή καθεµία από τις παραστάσεις:

α. 9 · α · α · α β. 8 · α · α · β · β · 5 γ. x · x · x · 6 · x · x
δ. α + β · β · β ε. α · α + β + β
19. Αν α = 4, τότε να υπολογίσετε τον αριθµό που αντιπροσωπεύει η παράσταση Α,

όπου Α = 3α 2 + (3α ) − 9α .
2
20. Αν α = 3 και β = 4, τότε να υπολογίσετε τον αριθµό που αντιπροσωπεύει η παρά-

σταση Α, όπου: Α = α 2 + 2αβ + β 2 .
21. ∆ίνεται ότι: 352 ⋅ 84 = 29568 . Πόσο θα αυξηθεί ο αριθµός 29568, αν ο δεύτερος
παράγοντας του γινοµένου αυξηθεί κατά 3;
22. Να υπολογίσετε µε δύο τρόπους τα γινόµενα:

α. 4 ⋅ (8 + 2 ) β. (3 + 9 ) ⋅12 γ. 5 ⋅ (12 − 4 )
δ. ( 20 − 6 ) ⋅ 7 ε. 3 ⋅ (5 + 6 + 7 )
23. Να γράψετε σε µορφή γινοµένου τα αθροίσµατα:

α. 7 ⋅ 6 + 13 ⋅ 6 β. 8 ⋅ 9 + 8 ⋅ 7 γ. 12 ⋅16 + 12
δ. 4 ⋅ 6 + 4 ⋅ 7 + 4 ⋅ 8 ε. 9 ⋅ 7 + 9 ⋅11 + 9
24. Να γράψετε σε µορφή γινοµένου τις διαφορές:

α. 12 · 12 – 12 · 5 β. 14 · 8 – 5 · 8 γ. 16 · 15 – 15

25. Να υπολογίσετε µε τέσσερις τρόπους το γινόµενο: ( 2 + 7 ) · (6 + 5)
26. α. Να υπολογίσετε µε δύο τρόπους το εµβαδόν του οικοπέδου ΑΒΓ∆, το οποίο έχει
σχήµα ορθογωνίου.
β. Κάντε το ίδιο για το εµβαδόν του ΕΖΒΓ ορθογωνίου.

Ερώτηση 1
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται φυσικοί;
Πως συµβολίζουµε το σύνολο των φυσικών;
Τι παριστάνει το σύµβολο Ν*;
Ερώτηση 2
α. Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίσο το άθροισµα 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2; Πόσους και
ποιους προσθετέους έχει αυτό το άθροισµα; Πώς µπορεί να γραφτεί συντοµότε-
ρα;
β. Με ποιο φυσικό αριθµό είναι ίσο το γινόµενο: 2 ·2 · 2 · 2 · 2 · 2; Πόσους παράγο-
ντες έχει αυτό το γινόµενο; Ποιοι είναι οι παράγοντές του;
Άσκηση 1
Να εξετάσετε ποιοι από τους παρακάτω φυσικούς αριθµούς µπορεί να γραφούν ως
δύναµη και να τους γράψετε έτσι.
α. 36 β. 125 γ. 48 δ. 81 ε. 144
στ. 169 ζ. 110 η. 32 θ. 128 ι. 196
ια. 10.000 ιβ. 200 ιγ. 400
Άσκηση 2
Να υπολογίσετε τον αριθµό που αντιπροσωπεύει κάθε παράσταση:
α. 3 ⋅ 42 + 2 ( 4 ⋅ 5 − 24 + 3)
β. 2 4 ⋅ ( 4 2 − 36 : 6 ) − (3 ⋅ 4 − 11) + 2 ⋅ 32
5
γ. 3 ⋅ 23 + 3 − ( 62 − 1 − 1 ⋅ 8 )
δ. 3 ⋅ 23 − ( 43 : 2 − 31) − 1
9
Άσκηση 3
Αν α + β = 3, τότε να υπολογίσετε τον αριθµό που αντιπροσωπεύει η παράστα-
ση Α, όπου: Α = 5 ( 2 + α ) + 2β + 3β − 32

· Ç ôÝëåéá äéáßñåóç · ÄéáéñÝôåò öõóéêïý áñéèìïý

ëéïìÜèçì · ×áñáêôÞñåò äéáéñåôüôçôáò
éâ
5
· ÁíÜëõóç áñéèìïý óå ãéíüìåíï
Â
á
ðñþôùí ðáñáãüíôùí
· Ç åõêëåßäéá äéáßñåóç · Äéáßñåóç äåêáäéêþí
· Ðçëßêï ìå ðñïóÝããéóç
Tι λέγεται τέλεια διαίρεση; Ποιά ισότητα ισχύει

στην τέλεια διαίρεση;
Μια διαίρεση στην οποία ο διαιρετέος είναι

πολλαπλάσιο του διαιρέτη λέγεται τέλεια διαίρεση.
Αν σε µια τέλεια διαίρεση είναι ∆ ο διαιρετέος, δ ο διαιρέτης
∆ιαίρεση
και π το πηλίκο, θα έχουµε:
∆ : δ = π γιατί ∆ = δ·π
• Σε µια τέλεια διαίρεση ∆ : δ = π λέµε ότι ο δ διαιρεί το ∆ ή ότι ο ∆ διαιρείται

µε το δ.
• Σε µια διαίρεση, ο διαιρέτης δεν µπορεί να είναι µηδέν.
• Επίσης ισχύουν:
α :α =1
γιατί α·1 = α
α :1 = α
0 : α = 0, γιατί α·0 = 0
Πρώτοι, Σύνθετοι Τι ονοµάζουµε διαιρέτες ενός φυσικού αριθµού α;

Βρείτε τους διαιρέτες του 24.
αριθµοί
∆ιαιρέτες ενός φυσικού αριθµού α ονοµάζονται οι

φυσικοί αριθµοί που διαιρούν τον α.
Οι διαιρέτες του 24 είναι:
1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24
Ποιο αριθµοί λέγονται πρώτοι και ποιοί σύνθετοι;

∆ώστε παραδείγµατα πρώτων και σύνθετων αριθµών.
Πρώτοι λέγονται οι αριθµοί που δεν έχουν άλλους

διαιρέτες εκτός από τον εαυτό τους και το 1.
Σύνθετοι λέγονται οι αριθµοί που δεν είναι πρώτοι.
Για παράδειγµα οι αριθµοί 2, 5, 7, 11, 13 είναι πρώτοι αριθ-
µοί, ενώ οι αριθµοί 4, 6, 12 είναι σύνθετοι.
Κοινοί διαιρέτες Τι ονοµάζουµε κοινούς διαιρέτες δύο ή περισ-

σότερων φυσικών;
Υπάρχουν αριθµοί οι οποίοι είναι διαιρέτες συγχρό-

νως δύο ή περισσότερων φυσικών. Οι αριθµοί αυτοί ονοµά-
ζονται κοινοί διαιρέτες των αριθµών αυτών.
Τι ονοµάζεται µέγιστος κοινός διαιρέτης δύο ή

Μέγιστος Κοινός περισσότερων φυσικών; Πώς αυτός γράφεται συµβολικά;
∆ιαιρέτης (Μ.Κ.∆.) Βρείτε το µέγιστο κοινό διαιρέτη των 8 και 36.
Ο µεγαλύτερος από τους κοινούς διαιρέτες δύο ή πε-

ρισσότερων φυσικών ονοµάζεται µέγιστος κοινός διαιρέτης.
Συµβολικά γράφουµε: Μ.Κ.∆.
1, 2, 4, 8
1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 36
Άρα Μ.Κ.∆. (8,36 ) = 4
• Οι αριθµοί που έχουν για Μ.Κ.∆. το 1 λέγονται πρώτοι µεταξύ τους.
∆ιαιρετότητα Πότε ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 2, το 3,

το 5 και το 9;
Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 2, αν το τε-
Η τέλεια διαίρεση - ∆ιαιρέτες φυσικού αριθµού - Χαρακτήρες διαιρετότητας - Ανάλυση αριθµού σε

γινόµενο πρώτων παραγόντων - Η ευκλείδια διαίρεση - ∆ιαίρεση δεκαδικών - Πηλίκο µε προσέγγιση
λευταίο ψηφίο του είναι 0, 2, 4, 6 ή 8.

Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 3 αν το άθροισµα
των ψηφίων του διαιρείται µε το 3.
Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 5 αν το τελευταίο
του ψηφίο είναι 0 ή 5.
Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 9 αν το άθροισµα
των ψηφίων του διαιρείται µε το 9.
• Κάθε φυσικός αριθµός διαιρεί τα πολλαπλάσια του. Για παράδειγµα, το 3 διαιρεί

το 9, το 12, το 15 κλπ , τα οποία είναι πολλαπλάσια του.
• Κάθε φυσικός αριθµός που διαιρείται από έναν άλλο, είναι πολλαπλάσιο του.
Για παράδειγµα, το 12 που είναι πολλαπλάσιο του 3 διαιρείται απ’αυτό.
• Αν ένας αριθµός διαιρεί έναν άλλο, τότε διαιρεί και τα πολλαπλάσια του.
Για παράδειγµα το 4 διαιρεί το 8. Οπότε θα διαιρεί και το 16, 24, 32 κλπ. που είναι
πολλαπλάσια του 8.
• Αν ένας αριθµός διαιρεί δύο άλλους τότε διαιρεί το άθροισµα και τη διαφορά τους.
Για παράδειγµα το 2 διαιρεί το 4 και το 8 οπότε θα διαιρεί και το 4 + 8 = 12 και το 8 − 4 = 4 .
Τι ονοµάζεται ανάλυση ενός αριθµού σε γινόµενο

πρώτων παραγόντων; Να αναλυθούν σε γινόµενο πρώ-
των παραγόντων οι αριθµοί:
α. 30 β. 100
Ανάλυση σε γινόµενο πρώτων παραγόντων λέγεται

η εργασία γραφής ενός σύνθετου φυσικού αριθµού σε γινό-
µενο που θα έχει παράγοντες µόνο πρώτους αριθµούς.
α . β.

Κάθε σύνθετος φυσικός αριθµός αναλύεται κατά ένα µόνο τρόπο σε γινόµενο
πρώτων παραγόντων.
Τι λέγεται ευκλείδεια διαίρεση;

Ευκλείδια διαίρεση
Αν δοθούν δύο φυσικοί αριθµοί, ο ∆ (διαιρετέος)
και δ (διαιρέτης) βρίσκονται δύο άλλοι φυσικοί αριθ-
µοί, ο π (ακέραιο πηλίκο ή πηλίκο) και ο υ (υπόλοιπο)
ώστε να είναι:
∆ = δ·π + υ και υ < δ
Η διάδικασία αυτή λέγεται ευκλείδεια διαίρεση.
Αν υ = 0 , τότε ισχύει ∆ = δ·π και έχουµε την περίπτωση
της τέλειας διαίρεσης.
Αν υ ≠ 0 , η ευκλείδια διαίρεση χαρακτηρίζεται και σαν ατε-
λής διαίρεση.
∆ιαίρεση δεκαδικού Πώς βρίσκουµε το πηλίκο της διαίρεσης δεκαδικού

µε δεκαδικό µε δεκαδικό;
Για να βρούµε το πηλίκο της διαίρεσης δεκαδικού µε

δεκαδικό, πολλαπλασιάζουµε διαιρετέο και διαιρέτη µε
κατάλληλη δύναµη του 10 έτσι, ώστε ο διαιρέτης να γίνει
φυσικός αριθµός, οπότε αναγόµαστε στη διαίρεση δεκαδι-
κού µε φυσικό ή φυσικού µε φυσικό.
∆ιαίρεση φυσικού Πώς διαιρούµε φυσικό µε φυσικό;

µε φυσικό
Επειδή κάθε φυσικός µπορεί να γραφτεί σαν δεκαδι-
κός µε δεκαδικό µέρος µηδέν, η διαίρεση φυσικού µε φυσι-
κό µπορεί να συνεχιστεί µέχρι να βρεθεί πηλίκο δεκαδικός
αριθµός (εφόσον αυτό είναι δυνατό).
∆ιαίρεση δεκαδικού Πώς µπορούµε να διαιρέσουµε δεκαδικό µε φυσικό;

µε φυσικό
Για να διαιρέσουµε δεκαδικό µε φυσικό αριθµό, ερ-
γαζόµαστε όπως και στην ευκλείδεια διαίρεση, µε τη δια-

φορά ότι, πριν κατεβάσουµε το πρώτο δεκαδικό ψηφίο, το-

ποθετούµε την υποδιαστολή στο πηλίκο
Πώς διαιρούµε έναν αριθµό µε το 10, το 100, το 1000 κλπ;
Για να διαιρέσουµε έναν αριθµό µε 10 ή 100 ή 1000

κ.λ.π., αρκεί να µεταφέρουµε την υποδιαστολή του προς τα
αριστερά κατά µία ή δύο ή τρεις κ.λ.π. αντίστοιχα θέσεις.
Παρατηρούµε σε πολλές διαιρέσεις ότι όσο και αν τις συνεχίσουµε δεν βρί-
σκουµε υπόλοιπο µηδέν. Γι’αυτό σταµατάµε τις διαιρέσεις αυτές σε κάποιο δεκαδικό
ψηφίο και τότε λέµε ότι βρίσκουµε το πηλίκο µε προσέγγιση.
1.Τέλεια διαίρεση λέγεται η διαίρεση στην οποία ο διαιρετέος είναι

πολλαπλάσιο του διαιρέτη.
Ισχύει:
∆ιαιρετέος: διαιρέτης = πηλίκο
γιατί
πηλίκο · διαιρέτης = ∆ιαιρετέος
2. Σε µια διαίρεση, ο διαιρέτης δεν είναι ποτέ µηδέν.
3. Μέγιστος κοινός διαιρέτης λέγεται ο µεγαλύτερος από τους κοινούς διαιρέτες δύο
ή περισσότερων αριθµών.
4. Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 3 ή το 9 αν το άθροισµα των ψηφίων του
διαιρείται µε το 3 ή το 9 αντίστοιχα.
5. Ένας φυσικός αριθµός διαιρείται µε το 2 αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0, 2, 4, 6, 8
ενώ διαιρείται µε το 5 αν το τελευταίο ψηφίο του είναι 0 ή 5.
6. Ευκλείδεια διαίρεση λέγεται η διαίρεση στην οποία ισχύει:
∆ιαιρετέος = διαιρέτης · πηλίκο + υπόλοιπο
µε το υπόλοιπο µικρότερο από το διαιρέτη.

Να γίνουν οι παρακάτω διαιρέσεις µε τις δοκιµές τους.

α. 91 : 7 β. 120 : 5 γ. 136 : 17
δ. 3588 : 23 ε. 58117 : 89 στ. 34200 : 456
Λύση
α. 91 7 ∆οκιµή 13 β. 120 5 ∆οκιµή 24

21 13 x 7 20 24 x 5
0 91 0 120
γ. 136 17 ∆οκιµή 17 δ. 3588 23 ∆οκιµή 156

0 8 x 8 128 156 x 23
136 138 468
0 312
3588
ε. 58117 89 ∆οκιµή 653 στ. 34200 456 ∆οκιµή 456

471 653 x 89 2280 75 x 75
267 5877 0 2280
0 5224 3192
58117 34200
Να λυθούν οι εξισώσεις:
α. 4·x = 92 β. 11·x = 165 γ. 27 : x = 9
δ. x : 3 = 11 ε. 23·x = 115 στ. 192 : x = 32
Λύση
α. 4·x = 92 β. 11·x = 165 γ. 27 : x = 9
x = 92 : 4 x = 165 :11 9·x = 27
x = 23 x = 15 x = 27 : 9
x=3
δ. x : 3 = 11 ε. 23·x = 115 στ. 192 : x = 32

x = 3·11 x = 115 : 23 32·x = 192
x = 33 x =5 x = 192 : 32
x=6
Να υπολογίσετε:
α. Πόσο κοστίζει το κάθε παγωτό, αν για 7 παγωτά πληρώσαµε 14€.
β. Την πλευρά ισόπλευρου τριγώνου που έχει περίµετρο 231 µέτρα.
γ. Πόσα δοχεία των 5 κιλών χρειαζόµαστε για να αδειάσουµε 320 κιλά λάδι.
Λύση
α. Το κάθε παγωτό κοστίζει: 14 : 7 = 2
β. Η πλευρά του ισόπλευρου τριγώνου είναι 231: 3 = 77 µέτρα.
γ. Χρειαζόµαστε 320 : 5 = 64 δοχεία των 5 κιλών.
Ένας µαθητής στην αρχή της σχολικής χρονιάς αγόρασε 15 τετράδια και 23 στυλό
διαρκείας και πλήρωσε 3790 λεπτά. Αν κάθε στυλό κοστίζει 80 λεπτά, να βρείτε
πόσο κοστίζει κάθε τετράδιο.
Λύση
Τα στυλό κοστίζουν 23·80 = 1840 λεπτά, οπότε τα 15 τετράδια κοστίζουν
3790 − 1840 = 1950 λεπτά. Άρα το κάθε τετράδιο κοστίζει: 1950 :15 = 130 λεπτά.
Για αναψυκτικά δώσαµε συνολικά 18€. Αν παίρναµε 6 αναψυκτικά παραπάνω θα

δίναµε 30€. Πόσο κοστίζει το κάθε αναψυκτικό;
Λύση
Τα 6 επιπλέον αναψυκτικά κοστίζουν 30 − 18 = 12
οπότε το κάθε αναψυκτικό κοστίζει 12 : 6 = 2 .
Να γράψετε τους κοινούς διαιρετέους των αριθµών 8, 24 και 56 και να βρείτε τον
Μ.Κ.∆. των αριθµών αυτών.
Λύση
Οι διαιρέτες του 8 είναι: 1, 2, 4, 8
Οι διαιρέτες του 24 είναι: 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24
Οι διαιρέτες του 56 είναι: 1, 2, 4, 7, 8, 14, 28, 56
Οι κοινοί διαιρέτες των 8, 24 και 56 είναι οι: 1, 2, 4, 8
Άρα ο Μ.Κ.∆. (8, 24, 56) = 8
∆ύο αριθµοί έχουν Μ.Κ.∆. το 36. Να δικαιολογήσετε ότι έχουν και άλλους κοι-
νούς διαιρέτες.

Λύση
Επειδή το 36 είναι ο µεγαλύτερος από τους κοινούς διαιρέτες, τότε οι διαιρέτες του 36,
θα είναι και διαιρέτες των αριθµών αυτών. Άρα κάθε ένας από τους αριθµούς 1, 2, 3, 4,
6, 9, 12, 18, 36 θα είναι κοινός διαιρέτης των δύο αυτών αριθµών.
Να γράψετε από τους αριθµούς 3432, 4581, 864, 156, 62775, 730 αυτούς που
διαρούνται.
α. µε το 2 β. µε το 5 γ. µε το 3 δ. µε το 9
Λύση
α. Οι αριθµοί 3432, 864, 156, 730 διαιρούνται µε το 2, διότι έχουν τελευταίο ψηφίο 2, 4,
6 και 0.
β. Οι αριθµοί 62775, 730 διαιρούνται µε το 5, αφού λήγουν σε 5 και 0.
γ. Οι αριθµοί 3432, 4581, 864, 156 διαιρούνται µε το 3, διότι το άθροισµά των ψηφίων
τους διαιρείται µε το 3.
δ. Οι αριθµοί 4581, 864, 62775 διαιρούνται µε το 9, διότι το άθροισµα των ψηφίων
διαιρείται µε το 9.
Να συµπληρώσετε τα ψηφία στους παρακάτω αριθµούς.

α. i. 52....3 ii. 2....61 ώστε να διαιρούνται µε το 3.
β. 6....4.... ώστε να διαιρείται ταυτόχρονα µε το 2 και το 9.
Λύση
α. Για να διαιρούνται οι 52....3, 2....61 µε το 3 θα πρέπει το άθροισµα των ψηφίων τους
να διαιρείται µε το 3 οπότε έχουµε:
i. 5223, 5253, 5283
ii. 2061, 2361, 2661, 2961
β. Για να διαιρείται ο 6....4.... ταυτόχρονα µε το 2 και το 9 θα πρέπει το τελευταίο
ψηφίο του να είναι 0, 2, 4, 6, 8 και το άθροισµα των ψηφίων του αριθµού να
διαιρείται µε το 9, οπότε έχουµε:
6840, 6642, 6444, 6246, 6048, 6948
Να αναλύσετε σε γινόµενο πρώτων παραγόντων τους αριθµούς.

α. 132 β. 500 γ. 140
Λύση
α. 132 2 132 = 22 ·3·11 β. 500 2 500 = 22 ·53 γ. 140 2 140 = 22 ·5·7

66 2 250 2 70 2
33 3 125 5 35 5
11 11 25 5 7 7
1 5 5 1
1
Να βρείτε το Ε.Κ.Π. και το Μ.Κ.∆. των αριθµών 60 και 150.

Λύση
Για να βρούµε το Ε.Κ.Π. δύο ή περισσότερων αριθµών, τους αναλύουµε σε γινόµενο
πρώτων παραγόντων και παίρνουµε το γινόµενο των κοινών και µη κοινών παραγόντων
υψωµένους στη µεγαλύτερη δύναµη που εµφανίζεται ο καθένας.
Για να βρούµε το Μ.Κ.∆. δύο ή περισσότερων αριθµών τους αναλύουµε σε γινόµενο
πρώτων παραγόντων και παίρνουµε το γινόµενο των κοινών παραγόντων υψωµένων
στη µικρότερη δύναµη που εµφανίζεται ο καθένας. Έχουµε:
60 2 100 2
30 2 50 2
15 3 25 5
5 5 60 = 22 ·3·5 55 100 = 22 ·52
1 1
Άρα Ε.Κ.Π. (60,100 ) = 22 ·3·52 = 300

Μ.Κ.∆. (60,100 ) = 22 ·5 = 20
Να γίνουν οι παρακάτω ευκλείδειες διαιρέσεις µε τις δοκιµές τους.

α. 134 : 8 β. 315 : 25 γ. 5124 : 15
Λύση
α. 134 8 ∆οκιµή: 16 β. 315 25 ∆οκιµή : 25

54 16 x 8 65 12 x 12
6 128 15 50
+ 6 + 25
134 300
+ 15
315
γ. 5124 15 ∆οκιµή : 341

62 341 x 15
24 1705
9 341
5115
+ 9
5124
Αν ∆ είναι φυσικός αριθµός

α. Να υπολογίσετε τα υπόλοιπα των διαιρέσεων ∆ : 5 .
β. Να βρείτε τους φυσικούς ∆, που, διαιρούµενοι µε το 5, δίνουν πηλίκο 7.
Λύση
α. Επειδή στην ευκλείδεια διαίρεση το υπόλοιπο είναι µικρότερο από το διαιρέτη έχουµε
ότι τα υπόλοιπα των διαιρέσεων ∆ : 5 είναι: 0 ή 1 ή 2 ή 3 ή 4
β. Από την ευκλείδεια διαίρεση έχουµε: ∆ = 5·7 + υ µε υ < 5 οπότε για
υ=0 ∆ = 5·7 = 35
υ =1 ∆ = 5·7 + 1 = 36
υ=2 ∆ = 5·7 + 2 = 37
υ=3 ∆ = 5·7 + 3 = 38
υ=4 ∆ = 5·7 + 4 = 39
Να γίνουν οι διαιρέσεις.
α. 8, 25 : 2 β. 0, 805 : 35 γ. 51, 84 : 9, 6 δ. 0, 6 : 0,12
Λύση
α. 8, 25 3 β. 0,805 35
22 2, 75 105 0, 023
15 0
0
γ. δ.
Να κάνετε τις πράξεις: α. i. (64 + 32 ) : 4 ii. (64 : 4 ) + ( 32 : 4 ) . Τι παρατηρείται;

β. Nα γίνουν οι πράξεις µε δύο τρόπους. i. (73, 8 + 44, 4 ) : 6 ii. (7, 56 + 9, 72 ) : 1, 2
Λύση
α. i. (64 + 32 ) : 4 = 96 : 4 = 24 ii. (64 : 4 ) + (32 : 4 ) = 16 + 8 = 24
Παρατηρούµε ότι (64 + 32 ) : 4 = (64 : 4 ) + (32 : 4 ) = 24
β. i. (73,8 + 44, 4 ) : 6 = 118, 2 : 6 = 19, 7

(73,8 + 44, 4 ) : 6 = 73,8 : 6 + 44, 4 : 6 = 12,3 + 7, 4 = 19, 7
ii. (7,56 + 9, 72 ) :1, 2 = 17, 28 :1, 2 = 14, 4

(7,56 + 9, 72 ) :1, 2 = 7,56 :1, 2 + 9, 72 :1, 2 = 6,3 + 8,1 = 14, 4
O Αντώνης αγόρασε 8 παγωτά και έδωσε 10,56€. Πόσο κοστίζει κάθε παγωτό;
Λύση
Επειδή τα 8 παγωτά κοστίζουν 10,56€ το παγωτό κοστίζει 10, 56 : 8 = 1, 32 .
Από δύο σούπερ µάρκετ αγοράσαµε φέτα της ίδιας ποιότητας. Στο πρώτο αγοράσα-
µε 2,5 κιλά και πληρώσαµε 12€, ενώ στο δεύτερο αγοράσαµε 1250 γραµµάρια και
πληρώσαµε 5,75€. Να βρείτε ποιο σούπερ µάρκετ έχει φθηνότερη φέτα.
Λύση
Στο 1ο σούπερ µάρκετ το 1 κιλο φέτα κοστίζει 12 : 2, 5 = 4,8
Στο 2ο σούπερ µάρκετ το 1 κιλό φέτα κοστίζει 5, 75 :1, 250 = 4, 6
Άρα το 2ο σούπερ µάρκετ έχει καλύτερη τιµή.
Να υπολογίσετε τα πηλίκα των διαιρέσεων.

α. 564 : 23 β. 62, 8 : 13 γ. 185, 6 : 33, 6
i. µε προσέγγιση δεκάτου.
ii. µε προσέγγιση εκατοστού.
iii. µε προσέγγιση χιλιοστού.
Λύση
α. 564 23 i. 564 : 23 = 24,5 µε προσέγγιση δεκάτου.

104 24,5217... ii. 564 : 23 = 24, 52 µε προσέγγιση εκατοστού.
120 iii. 564 : 23 = 24, 521 µε προσέγγιση χιλιοστού.
50
40
170
9
β. 62,8 13 i. 62,8 :13 = 4,8 µε προσέγγιση δεκάτου

108 4,8307... ii. 62,8 :13 = 4,83 µε προσέγγιση εκατοστού
40 iii. 62,8 :13 = 4,830 µε προσέγγιση χιλιοστού.
100
9

γ.
i. 185, 6 : 33, 6 = 5,5 µε προσέγγιση δεκάτου.

ii. 185, 6 : 33, 6 = 5,52 µε προσέγγιση εκατοστού.
iii. 185, 6 : 33, 6 = 5, 523 µε προσέγγιση χιλιοστού.
1. Να γίνουν οι παρακάτω διαιρέσεις µε τις δοκιµές τους.

α. 80 : 5 β. 215 : 5 γ. 405 : 45
δ. 7125 :15 ε. 16235 : 34 στ. 88576 : 346
2. Να λυθούν οι εξισώσεις:
α. 5·x = 70 β. 15·x = 120 γ. 64 : x = 4
δ. x : 6 = 13 ε. 56·x = 168 στ. 1088 : x = 64
3. Να γραφτούν οι διαιρέσεις που προκύπτουν από τις παρακάτω ισότητες:

α. 5·13 = 65 β. 7·16 = 112 γ. 12·6 = 72
δ. 12·4 = 48 ε. 27·31 = 837 στ. 36·45 = 1620
4. Να γίνουν όπου είναι δυνατό οι διαιρέσεις.

α. 2004 : 2004 β. 0 :1324 γ. 5398 :1 δ. 1932 : 0
5. Να υπολογίσετε:
α. Πόσα κουτιά γάλα θα αγοράσουµε µε 1040 λεπτά, αν το ένα κουτί κοστίζει 130 λεπτά.
β. Την πλευρά ρόµβου που έχει περίµετρο 72 µέτρα
γ. Πόσο κοστίζει το κιλό τα κεράσια, αν για 2 κιλά πληρώσαµε 6€.
δ. Το ύψος ορθογωνίου που έχει περίµετρο 60 και βάση 17 µέτρα.

6. Ένας µανάβης αγόρασε πατάτες και πλήρωσε 18000 λεπτά. Όταν τις πούλησε πήρε
24000 λεπτά κερδιζοντας έτσι 20 λεπτά το κιλό. Πόσα κιλά πατάτες αγόρασε;
7. Αγοράσαµε πίτσες και δώσαµε συνολικά 42€. Αν παίρναµε 4 πίτσες παραπάνω θα

δίναµε 70€. Πόσο κοστίζει η κάθε πίτσα;
8. Πληρώσαµε για 3 αναψυκτικά και 5 κρουασάν 765 λεπτά, ενώ για 6 αναψυκτικά και 14
κρουασάν πληρώσαµε 2010 λεπτά. Να βρείτε πόσο κοστίζει το κάθε αναψυκτικό και
το κάθε κρουασάν.
9. Να γράψετε τους κοινούς διαιρέτες των αριθµών 16, 20, 60 και να βρείτε το Μ.Κ.∆.
των αριθµών αυτών.
10. ∆ύο αριθµοί έχουν µέγιστο κοινό διαιρέτη το 20. Να δικαιολογήσετε ότι έχουν και
άλλους κοινούς διαιρέτες.
11. ∆ίνονται οι αριθµοί: 3, 5, 9, 11, 12, 15. Να βρείτε:

α. Ποιο από αυτούς είναι πρώτοι.
β. Ποιο από αυτούς είναι σύνθετοι.
12. Ένα κατάστηµα παιχνιδιών αποφάσισε να κάνει δώρο στους µαθητές ενός σχολεί-
ου 33 επιτραπέζια παιχνίδια, 48 πάζλ, και 63 µπάλες. Πόσα το πολύ δέµατα µπορεί
να κάνει µε τον ίδιο αριθµό από επιτραπέζια παιχνίδια πάζλ και µπάλες. Πόσα
επιτραπέζια παιχνίδια, πάζλ και µπάλες περιέχει το κάθε δέµα;
13. Να γράψετε από τους αριθµούς 4816, 805, 3600, 28575, 933 αυτούς που διαιρούνται.
α. µε το 2 β. µε το 5 γ. µε το 3 δ. µε το 9
14. Να συµπληρωθούν τα ψηφία στους παρακάτω αριθµούς

α. i 6 _ 53 ii. 9 _1 ώστε να διαιρούνται µε το 3
β. 8 _ 3 _ ώστε να διαιρείτε ταυτόχρονα µε το 5 και το 9.
15. Να δικαιολογήσετε ότι οι αριθµοί:

α. 9α β. 18α + 21 γ. 15α − 3
όπου α φυσικός αριθµός, διαιρούνται µε το 3.
16. Να αναλύσετε σε γινόµενο πρώτων παραγόντων τους αριθµούς

α. 126 β. 300 γ. 256 δ. 620
17. Να βρείτε το Ε.Κ.Π. και το Μ.Κ.∆. των αριθµών 36 και 124.
18. Να γίνουν οι παρακάτω ευκλείδειες διαιρέσεις µε τις δοκιµές τους.

α. 314 : 5 β. 278 : 23 γ. 12449 : 23 δ. 43396 : 452
19. Αν ∆ είναι φυσικός αριθµός

α. Να υπολογίσετε τα υπόλοιπα των διαιρέσεων ∆ : 8
β. Να βρείτε τους φυσικούς ∆, που, διαιρούµενοι µε το 8, δίνουν πηλίκο 5.
20. Να γίνουν οι διαιρέσεις:

α. 30, 03 : 7 β. 0, 406 : 29 γ. 18, 72 : 5, 2 δ. 3,864 : 0,56
21. Να υπολογίσετε τα πηλίκα:

α. 925 :100 β. 31, 4 :1000 γ. 0, 04 :10 δ. 658,124 :10000

α. 47,16 : x = 5, 24 β. 3, 2·x = 30, 72 γ. 1, 2·x = 73,8 δ. 69,16 : x = 7, 6
23. Πόσα περιοδικά µπορούµε να αγοράσουµε µε 6,88€ αν το κάθε ένα κοστίζει 1,72€;
24. Τα 5 κιλά µήλα κοστίζουν 6,7€. Πόσο κοστίζουν το 12 κιλά µήλα;

25. Ένα βιβλιοπωλείο αγόρασε 34 βιβλία και πλήρωσε 266,56€. Πόσο πρέπει να πουλήσει
το κάθε βιβλίο για να κερδίσει 36,72€.
26. Να υπολογιστούν οι παραστάσεις:

α. 22, 4 :10 + 32, 7 :100 + 1682 :1000 β. ( 625 :1000 )·10

Ερώτηση 1
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται κοινοί διαιρέτες δύο ή περισσότερων φυσικών αριθµών;
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται πρώτοι και ποιοι σύνθετοι;
Ερώτηση 2
Τι ονοµάζεται ευκλείδια διαίρεση;
Ερώτηση 3
Ποια είναι τα κριτήρια διαιρετότητας ενός αριθµού µε το 2, το 3, το 5 και το 9;
Άσκηση 1
Να βρείτε το Μ.Κ.∆. των αριθµών 18, 48 και 64.
Άσκηση 2
Να συµπληρώσετε τα ψηφία στους παρακάτω αριθµούς.
α. i. 12....9 ii. 8....73 ώστε να διαιρούνται µε το 9
β. 3....4.... ώστε να διαιρείται ταυτόχρονα µε το 2 και το 3.
Άσκηση 3
Να βρείτε τους αριθµούς οι οποίοι όταν διαιρεθούν µε το 6 δίνουν πηλίκο τετραπλά-
σιο του υπολοίπου.
Άσκηση 4
Να υπολογίσετε τα πηλίκα των διαιρέσεων
α. 698 : 34 β. 94, 68 : 21 γ. 895, 23 : 52, 7
i. µε προσέγγιση δεκάτου.
ii. µε προσέγγιση εκατοστού.
iii. µε προσέγγιση χιλιοστού.

ë éïìÜèçì · Ðñïôåñáéüôçôá ôùí ðñÜîåùí

éâ
6
Â
á
· ÔõðïðïéçìÝíç ìïñöÞ
ìåãÜëùí áñéèìþí
Τι ονοµάζεται αριθµητική παράσταση; Τι ονοµάζε-

ται τιµή της αριθµητικής παράστασης;
Μια σειρά αριθµών, οι οποίοι συνδέονται µε τα

σύµβολα των πράξεων λέγεται αριθµητική παράσταση.
Το αποτέλεσµα που βρίσκουµε, όταν εκτελέσουµε τις
Αριθµητική παράσταση πράξεις που είναι σηµειωµένες στην αριθµητική παράσταση,
λέγεται τιµή της αριθµητικής παράστασης.
Με ποια σειρά γίνονται οι πράξεις σε µια αριθµητική

παράσταση; Υπολογίστε την τιµή της παράστασης:
42 + ( 30 : 2 - 3·22 ) + (62 : 9 )·2 - (15 + 3 ) : 3

2
Προτεραιότητα πράξεων
Σε αριθµητικές παραστάσεις που δεν έχουν παρενθέσεις:

1. Πρώτα υπολογίζουµε τις δυνάµεις.
2. Στη συνέχεια εκτελούµε τους πολλαπλασιασµούς και τις
διαιρέσεις µε τη σειρά που σηµειώνονται.
3. Τέλος εκτελούµε τις προσθέσεις και τις αφαιρέσεις.
Σε αριθµητικές παραστάσεις που έχουν παρενθέσεις:
Εκτελούµε πρώτα τις πράξεις µέσα στις παρενθέσεις και
στην συνέχεια τις πράξεις στην αριθµητική παράσταση που
προκύπτει.
42 + (30 : 2 - 3·22 ) + (62 : 9 )·2 - (15 + 3) : 3

2
(Υπολογίζουµε τις δυνάµεις µέσα στις παρενθέσεις)

= 4 2 + (30 : 2 − 3·4 ) + (36 : 9 )·2 − (15 + 3 ) : 3 =
2
(Κάνουµε τους πολλαπλασιασµούς και τις διαιρέσεις στις

παρενθέσεις)
= 4 2 + (15 − 12 ) + 4·2 − (15 + 3 ) : 3 =

2
(Κάνουµε τις προσθέσεις και τις αφαιρέσεις στις παρενθέσεις)

= 42 + 32 + 4·2 − 18 : 3 =
(Υπολογίζουµε τις δυνάµεις)
= 16 + 9 + 4·2 − 18 : 3 =
(Κάνουµε πολλαπλασιασµούς, διαιρέσεις)
= 16 + 9 + 8 − 6 =
(Κάνουµε προσθέσεις, αφαιρέσεις µε τη σειρά που σηµειώνονται)
25 + 8 − 6 = 33 − 6 = 27
Πώς µπορεί να γραφεί ένας µεγάλος αριθµός στην

Τυποποιηµένη µορφή τυποποιηµένη µορφή του; Να γραφούν σε τυποποιηµένη
µορφή οι παρακάτω αριθµοί 3000000, 27000, 80900000,
740300000.
Ένας µεγάλος αριθµός στην τυποποιηµένη µορφή

γράφεται σαν γινόµενο ενός αριθµού α (φυσικού ή δεκαδι-
κού) που είναι µεγαλύτερος ή ίσος του 1 και µικρότερος του
10, επί µια δύναµη του 10. Έχουµε:
3000000 = 3·106
27000 = 2, 7·104
80900000 = 8, 09·107
740300000 = 7, 403·108
1.Αριθµητική παράσταση ονοµάζεται µια σειρά αριθµών που

συνδέονται µε τα σύµβολα των πράξεων.
2.Τιµή της αριθµητικής παράστασης λέγεται το αποτέλεσµα που
βρίσκουµε κάνοντας τις πράξεις σε µια αριθµητική παράσταση.
3. Σε µια αριµητική παράσταση που έχει παρενθέσεις κάνουµε τις
πράξεις µέσα στις παρενθέσεις µε την εξής σειρά:
α. ∆υνάµεις
β. Πολλαπλασιασµούς, διαιρέσεις
γ. Προσθέσεις, αφαιρέσεις.
Αφού τελειώσουµε µε τις παρενθέσεις κάνουµε τις πράξεις στην αριθµητική παράσταση
που προκύπτει µε την σειρά που αναφέρθηκε παραπάνω.
4. Οι µεγάλοι αριθµοί γράφονται στην τυποποιηµένη µορφή τους ως εξής: α·10 ν όπου
α είναι ένας αριθµός µεγαλύτερος ή ίσος του 1 και µικρότερος του 10.
Προτεραιότητα των πράξεων - Τυποποιηµένη µορφή µεγάλων αριθµών.

Να υπολογιστούν οι τιµές των αριθµητικών παραστάσεων:

α. 18·4 - 3·15 + 9·13 β. 78 : 3 + 34·2 - 36 : 3 γ. 12, 3·5 - 1, 52 : 4 + 3·1,19
Λύση
α. 18·4 − 3·15 + 9·13 =
(Εκτελούµε τους πολλαπλασιασµούς)
= 72 − 45 + 117 =
(Εκτελούµε τις προσθέσεις και τις αφαιρέσεις)
= 27 + 117 = 144
β. 78 : 3 + 34·2 − 36 : 3 =
(Εκτελούµε τους πολλαπλασιασµούς)
= 26 + 68 − 12 =
= 94 − 12 = 82
γ. 12, 3·5 − 1, 52 : 4 + 3·1,19 = 61, 5 − 0, 38 + 3, 57 = 61,12 + 3, 57 = 64, 69
Να υπολογιστούν οι τιµές των παραστάσεων:

i. Α = 16 : 2 + 3 ·4 - 6 : 9 ii. Β = 39, 36 : 3, 2 + (5, 4 2 - 3, 2 2 ) : 4
2 2
Λύση
i. Α = 16 : 2 + 32 ·4 − 62 : 9 =
(Υπολογίζουµε τις δυνάµεις)
= 16 : 2 + 9·4 − 36 : 9 =
(Εκτελούµε πολλαπλασιασµούς, διαιρέσεις)
= 8 + 36 − 4 =
= 44 − 4 = 40
ii. Β = 39,36 : 3, 2 + (5, 4 − 3, 2 ) : 4 =
2 2
(Εκτελούµε τις δυνάµεις µέσα στην παρένθεση)

= 39,36 : 3, 2 + ( 29,16 − 10, 24 ) : 4 =
(Υπολογίζουµε την παρένθεση)

= 39, 36 : 3, 2 + 18, 92 : 4 =
(Εκτελούµε τις διαιρέσεις)
= 12,3 + 4, 73 = 17, 03
Να υπολογίσετε τις τιµές των παραστάσεων:

α. 8α 2 + (8α ) όταν α = 2,1 β. (6β ) - 6β 2 όταν β = 0, 3
2 2
Λύση
α. 8α 2 + (8α ) = 8·2,12 + (8·2,1) = 8·2,12 + 16,82 = 8·4, 41 + 282, 24 =
2 2
= 35, 28 + 282, 24 = 317,52

β. (6β ) − 6β 2 = (6·0,3) − 6·0,32 = 1,82 − 6·0,32 = 3, 24 − 6·0, 09 = 3, 24 − 0,54 = 2, 7
2 2
Αν α = 17, β = 9, γ = 2 και δ = 3 να υπολογιστούν οι τιµές των παραστάσεων:

α. (β : δ ) - (β·γ - α ) ·δ β. (α - γ ) : δ - ( γ·δ ) : β + (α - β ) : γ
2 2 2 2
Λύση
α. (β : δ ) − (β·γ − α ) ·δ = (9 : 3) − (9·2 − 17 ) ·3 = 32 − (18 − 17 ) ·3 = 9 − 12 ·3 =
2 2 2 2 2
= 9 − 1·3 = 9 − 3 = 6
β. (α − γ ) : δ − ( γ·δ ) : β + (α − β ) : γ = (17 − 2 ) : 3 − ( 2·3) : 9 + (17 − 9 ) : 2 =

2 2 2 2
= 15 : 3 − 62 : 9 + 82 : 2 = 15 : 3 − 36 : 9 + 64 : 2 = 5 − 4 + 32 = 1 + 32 = 33
( )
Αν α = 15 : 5 + 32 - 7 , β = (7 - 5 ) + 3·5 - 32 , γ = (12 : 3 ) - 5·2 και δ = 52 - ( 2·10 + 3 )
3 2
να υπολογιστεί η τιµή της παράστασης:

Α = (β + γ ) : δ 2 + (β : δ )·γ – (α 2 – β )·δ
Λύση
Υπολογίζουµε τις τιµές των α, β, γ, δ
α = 15 : 5 + (32 − 7 ) = +3 + (9 − 7 ) = 3 + 2 = 5
β = (7 − 5 ) + 3·5 − 32 = 23 + 3·5 − 32 = 8 + 15 − 9 = 23 − 9 = 14
3
γ = (12 : 3) − 5·2 = 42 − 10 = 16 − 10 = 6 και

2
δ = 52 − ( 2·10 + 3) = 25 − ( 20 + 3) = 25 − 23 = 2
Αντικαθιστούµε τις τιµές των α, β, γ, δ στην παράσταση:
Α = (β + γ ) : δ 2 + (β : δ )·γ − (α 2 − β )·δ = (14 + 6 ) : 2 2 + (14 : 2 )·6 − (52 − 14 )·2 =
20 : 22 + 7·6 − ( 25 − 14 )·2 = 20 : 22 + 7·6 − 11·2 = 20 : 4 + 7·6 − 11·2 =

5 + 42 − 22 = 47 − 22 = 25

Αν x + 3, 7 = 4, 2, y - 2,1 = 0, 3, 0, 4·ω = 0,12 και 4, 8 : t = 3, 2 να υπολογι-

στούν οι τιµές των παραστάσεων.
Α = ( x 2 + y ) : 0, 5 + (t 2 + x ) : 4 - ω 2 Β = ( y : ω - x·8 ) - (t : x )·2
2
Λύση
Λύνουµε τις εξισώσεις για να υπολογίσουµε τα x, y, ω, t. Έχουµε:
x + 3, 7 = 4, 2 y − 2,1 = 0,3 0, 4·ω = 0,12 4,8 : t = 3, 2

x = 4, 2 − 3, 7 y = 0,3 + 2,1 ω = 0,12 : 0, 4 3, 2·t = 4,8
x = 0,5 y = 2, 4 ω = 0,3 t = 4,8 : 3, 2
t = 1,5
Υπολογίζουµε τις παραστάσεις:
Α = ( x 2 + y ) : 0,5 + ( t 2 + x ) : 4 - ω2 B = ( y : ω − x·8 ) − ( t : x )·2 =

2
(0,5 2
+ 2, 4 ) : 0,5 + (1,52 + 0,5 ) : 4 − 0,32 = = ( 2, 4 : 0,3 − 0,5·8 ) − (1,5 : 0,5 ) 2 =
2
(0, 25 + 2, 4 ) : 0,5 + ( 2, 25 + 0,5) : 4 − 0,32 = = (8 − 4 ) − 3·2 =

2
2, 65 : 0,5 + 2, 75 : 4 − 0, 09 = = 42 − 6 =
5,3 + 0, 6875 − 0, 09 = 16 − 6 = 10
5,9875 − 0, 09 = 5,8975
Αν α - β = 3, 2 και γ + δ = 1, 4 να υπολογιστεί η τιµή της παράστασης.

Α = 2·3α + 5 2 ·δ - (4 2 - 10 ) β + (15 : 3 ) γ - 4·5δ
Λύση
Α = 2·3α + 52 ·δ - ( 42 -10 ) β + (15 : 3) γ - 4·5δ = 2·3α + 52 ·δ − (16 − 10 ) β + 5γ − 4·5·δ =

= 6α + 25δ − 6β + 5γ − 20δ = 6α − 6β + 25δ − 20δ + 5γ = 6 (α − β ) + δ ( 25 − 20 ) + 5γ =
= 6 (α − β ) + 5δ + 5γ = 6 (α − β ) + 5 (δ + γ ) = 6·3, 2 + 5·1, 4 = 19, 2 + 7 = 26, 2
Να γράψετε τους παρακάτω αριθµούς στην τυποποιηµένη µορφή:

α. 45000000 β. 9830000 γ. 27600000000 δ. 35900000
ε. 827300000 στ. 524000 ζ. 3000000 η. 13200000
Λύση
α. 45000000 = 4,5·107 β. 9830000 = 9,83·106 γ. 27600000000 = 2, 76·1010
δ. 35900000 = 3,59·107 ε. 827300000 = 8, 273·108 στ. 524000 = 5, 24·105
ζ. 3000000 = 3·106 η. 13200000 = 1,32·107

Να γράψετε στη δεκαδική µορφή τους αριθµούς:

α. 2, 03·106 β. 8, 64·107 γ. 4, 721·109 δ. 5,1·108
Λύση
α. 2, 03·106 = 2030000 β. 8, 64·107 = 86400000
γ. 4, 721·109 = 4721000000 δ. 5,1·108 = 510000000
Να γράψετε στην τυποποιηµένη µορφή τους αριθµούς.

α. 3, 4·106 + 5, 2·106 β. 6·104 + 1, 4·105 γ. 300·105 δ. 520·106
Λύση
α. 3, 4·106 + 5, 2·106 = 106 ·(3, 4 + 5, 2 ) = 8, 6·106
β. 6·104 + 1, 4·105 = 60000 + 140000 = 200000 = 2·105
γ. 300·105 = 300·100000 = 30000000 = 3·107
δ. 520·106 = 520·1000000 = 520000000 = 5, 2·108
1. Να υπολογίσετε τις τιµές των παραστάσεων:

Α = 12·7 + 9·8 − 3·15 Β = 35 : 5 + 12·5 − 90 :15 Γ = 18·9 − 17·3 + 224 : 56

α. (14,32 − 5, 7 ) : ( 0, 75 + 0, 05) β. ( 73, 2 : 3)·4 − (19, 08 :1,8 )·3
γ. (9,3·5 − 27, 4 ) + ( 0,56 : 8 + 1, 03)
δ. 9·27 − (1, 2 : 8 ) − (12,88 : 5, 6 ) + 3·(7, 22 − 5, 04 )
3. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

Α = 18 : 32 + 4·3 + 3·( 4 + 2 2 ) + 25 :16 − 27 : 32

Β = ( 2·9 − 4·3) + (6 + 4 − 2 ) ·3 – (7 − 2·3)

2 20
Γ = (32 − 23 ) + ( 4·3 + 62 ·3) − 6·3 − 4 (52 − 6·4 ) + 11

2004
4. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

α. 0,8 + ( 6, 2 2 − 4,3) + 5, 2·3 − 5, 62 : 2 β. 4,3 + (6,92 − 4,3) + 7,12 − 2,1
(
γ. (3 − 2,8 ) + 53 − 1, 22 5
2
) δ. 5 − 4, 2 + 6,1·42 + 8·2 − 5, 2·23 + 6,12

α. 9x 2 + (9x ) όταν x = 0, 7
2
β. (15t ) − 15·t 2 όταν t = 1, 5

2
γ. 2y 2 + 5y + 4 όταν y = 0, 02
6. Αν α = 5, β = 2, γ = 4 και δ = 9 να υπολογιστούν οι τιµές των παραστάσεων:
Α = (α − β ) ·γ + (δ·γ ) : β − ( γ 2 − δ ) Β = (δ 2 − γ 2 ) : α + (β·γ ) − (δ − α )
2 2 3
7. Αν x = 2,1, y = 4, ω = 3, 2 και t = 1, 6 να υπολογιστούν οι τιµές των παραστάσεων.
A = ( y − x ) + (ω : t ) − ( t·y ) : ω B = ( x + ω ) ·y − t 2 ·y 2 + y3
2 5 2
8. Αν x + 26 = 31, 17·y = 51, 15 − ω = 11 και t : 2 = 3 να υπολογιστούν οι τιµές των

παραστάσεων.
A = ( t : y ) + 2·x 2 − (8·x ) : ω − t 2 : y B = ( 2·ω ) − y3 − (3t : 2 ) + ( x + 2 )
6 2 2
Γ = 7ω + t 2 : 9 − (15·y + ω ) + x 2 ·ω
9. Αν α + 12,5 = 13,9, 22, 4 − β = 19,3, 14,8·γ = 37 και 1, 2 : δ = 6 να υπολογιστούν οι

παραστάσεις:
Α = 3·α 2 − (5γ − 4β ) + (8·δ : 2 )·4 Β = (α·γ ) + 8·β − 4,8 : δ + 7α
2 2
Γ = (α + β − γ ) − (5·α − 4 ) + 9·δ
5 3
10. Να γράψετε του παρακάτω αριθµούς στην τυποποιηµένη µορφή:

α. 821000000 β. 5320000 γ. 7140000000

δ. 14100000 ε. 6020000 στ. 28000000
11. Να γράψετε στη δεκαδική µορφή τους παρακάτω αριθµούς:

α. 3, 2·106 β. 1, 04·108 γ. 5,32·108
δ. 2,538·1011 ε. 8, 72·105 στ. 6·104
12. Να γραφούν από το µικρότερο προς το µεγαλύτερο οι αριθµοί:

7, 4·106 , 2·103 , 2, 4·106 , 3·109 , 6, 2·107

Ερώτηση 1
Τι ονοµάζεται αριθµητική παράσταση και τι τιµή της αριθµητικής παράστασης;
Ερώτηση 2
Με ποιά σειρά γίνονται οι πράξεις σε µια αριθµητική παράσταση; Οι υπολογισµοί
στην παρακάτω παράσταση είναι σωστοί;
Α = 7 + 5·32 = 12·32 = 12·9 = 108
Άσκηση 1
Να βρεθεί η τιµή της παράστασης:
Α = (62 − 29 ) + (108 :12 ) − 43 ·2 Β = (34 − 43 )·4 + 52 ·22 − (90 : 32 )

2 2
Άσκηση 2
Να γράψετε σε τυποποιηµένη µορφή τους αριθµούς:
α. 31200000 β. 1110000000 γ. 456000 δ. 87130000

ÌåôñÞóåéò ìåãåèþí
ÌåôñÞóåéò ìåãåèþí
âéâëéïììÜèçìá 7: --ÐáñÜóôáóç
ÐáñÜóôáóç áñéèìþí ìå óçìåßá åõèåßáò
-ÐáñÜóôáóç óçìåßùí óôï åðßðåäï
-ÌÝôñçóç ìåãåèþí
-ÌÝôñçóç ìÞêïõò ôìÞìáôïò
-Ïé êõñéüôåñåò ìïíÜäåò ìÞêïõò
-¼ñãáíá ìÝôñçóçò ìÞêïõò
-Ôï ìÝôñï óáí ìïíÜäá ìÞêïõò
âéâëéïììÜèçìá 8: -Åìâáäü åðßðåäùí åðéöáíåéþí
-Ïé êõñéüôåñåò ìïíÜäåò åìâáäïý
-Ó÷Ýóåéò ôåôñáãùíéêïý ìÝôñïõ ìå
õðïäéáéñÝóåéò êáé ðïëëáðëÜóéÜ ôïõ
-Åìâáäü ïñèïãùíßïõ êáé ôåôñáãþíïõ
âéâëéïììÜèçìá 9: -¼ãêïò óôåñåþí
-Ïé êõñéüôåñåò ìïíÜäåò üãêïõ
-¼ãêïò ïñèïãùíßïõ ðáñáëëçëåðéðÝäïõ
âéâëéïììÜèçìá 10: -ÌïíÜäåò ìÝôñçóçò ôïõ ÷ñüíïõ
-ÌïíÜäåò ìÜæáò
-ÍïìéóìáôéêÝò ìïíÜäåò
· ÐáñÜóôáóç áñéèìþí ìå óçìåßá åõèåßáò

ëéïìÜèçì · ÐáñÜóôáóç óçìåßùí óôï åðßðåäï
éâ
7
· ÌÝôñçóç ìåãåèþí · ÌÝôñçóç ìÞêïõò ôìÞìáôïò
Â
á · Ïé êõñéüôåñåò ìïíÜäåò ìÞêïõò

· ¼ñãáíá ìÝôñçóçò ìÞêïõò
· Ôï ìÝôñï óáí ìïíÜäá ìÞêïõò
Πώς παριστάνουµε αριθµούς µε σηµεία ευθείας.

Ποια ευθεία ονοµάζεται βαθµολογηµένη ή άξονας; Τι εί-
ναι η κλίµακα οργάνου;
Σε µια ευθεία (ε) παίρνουµε ένα σηµείο Ο που λέγεται

αρχή και παριστάνει τον αριθµό µηδέν. ∆εξιά απ’το Ο
Παράσταση αριθµών µε διαλέγουµε ένα άλλο σηµείο Α τέτοιο ώστε (ΟΑ ) = 1 .
σύστηµα σηµείων ευθείας. Έπειτα κατασκευάζουµε τµήµατα ΑΒ, ΒΓ, Γ∆, ...κ.λ.π. έτσι
ώστε όλα να έχουν το ίδιο µήκος µε το ΟΑ. Οι αριθµοι 1, 2,
3, 4, ... παριστάνονται απ’τα σηµεία Β, Γ, ∆, ... αντίστοιχα. Η
παραπάνω ευθεία λέγεται βαθµολoγηµένη ή άξονας.
Η κλίµακα οργάνου είναι ένα βαθµολογηµένο τόξο ή ένα
τµήµα της βαθµολογηµένης ευθείας που το
χρησιµοποιούµε σε διάφορα όργανα µέτρησης.
Παράσταση σηµείων στο

Τί ονοµάζουµε διατεταγµένο ζεύγος αριθµών; Τί
επίπεδο.
ονοµάζεται σύστηµα ορθογώνιων αξόνων; Τι ονοµάζεται
τετµηµένη και τι τεταγµένη ενός σηµείου; Ποιές είναι οι
συντεταγµένες ενός σηµείου;
∆ιατεταγµένο ζεύγος αριθµών λεγεται ένα ζεύγος

αριθµών που τα µέλη του έχουν προκαθορισµένη σειρά.
π.χ. (3,5 ) , ( −2,8 )
Σύστηµα ορθογωνίων αξόνων είναι δύο κάθετοι άξονες Ox,
Oy, όπου το σηµείο Ο λέγεται αρχή των αξόνων.
Κάθε διατεταγµένο ζεύγος (α,β ) ορίζει την θέση ενός και
µόνο σηµείου στο επίπεδο. Ο αριθµος α λέγεται τετµηµένη
86. Μετρήσεις µεγεθών
του σηµείου και αριθµός β τεταγµένη του σηµείου. Το ζεύ-

γος (α,β ) αποτελεί τις συντεταγµένες του σηµείου. Η αρχή
των αξόνων Ο έχει συντεταγµένες (0, 0 ) .
Μέτρηση µήκους Πώς µετράµε το µήκος ευθύγραµµου τµήµατος;

τµήµατος
Για να µετρήσουµε το µήκος ενός ευθύγραµµου
τµήµατος ΑΒ συγκρίνουµε το ΑΒ µε ένα άλλο ευθύ-
γραµµο τµήµα έστω α που το έχουµε επιλέξει ως µονά-
δα µέτρησης (συνήθως λέγεται µονάδα µήκους). Το α-
ποτέλεσµα της σύγκρισης ονοµάζεται µήκος του ευθύ-
γραµµου τµήµατος ΑΒ. Το µήκος του ευθύγραµµου τµή-
µατος προφανώς εξαρτάται απ’την µονάδα µετρήσεως
που θα χρησιµοποιήσουµε.
Ποια είναι η βασική µονάδα µέτρησης των µηκών;

Οι κυριότερες µονάδες Ποια είναι τα πολλαπλάσια του µέτρου; Ποιες οι
µήκους. υποδιαιρέσεις του µέτρου; Ποιες είναι οι άλλες µονάδες
µέτρησης του µήκους;
Η βασική µονάδα µέτρησης των µηκών είναι το µέ-

τρο που συµβολίζεται µε (m).
Τα πολλαπλάσια του µέτρου είναι:
• ∆εκάµετρο ( dam ) :1dam = 10m
• Εκατόµετρο ( hm ) :1hm = 100m
• Χιλιόµετρο ( km ) :1km = 1000m

Οι υποδιαιρέσεις του µέτρου είναι:
• ∆εκατόµετρο ή παλάµη ( dm ) :1dm = 0,1m
• Εκατοστόµετρο ή πόντος (cm ) :1cm = 0, 01m
• Χιλιοστόµετρο ή χιλιοστό ( mm ) :1mm = 0, 001m

Άλλες µονάδες µέτρησης µήκους είναι:
Η γιάρδα (yrd), το πόδι (ft), η ίντσα (in), το µίλι και το
ναυτικό µίλι. Οι σχέσεις των µονάδων αυτών µεταξύ τους
και µε το µέτρο είναι:
Παράσταση αριθµών µε σηµείο ευθείας - Παράσταση σηµείων στο επίπεδο - Μέτρηση µεγεθών - Μέτρηση
µήκους τµήµατος - Οι κυριότερες µονάδες µήκους - Όργανα µέτρησης µήκους - Το µέτρο σαν µονάδα µήκους.
Μετρήσεις µεγεθών 87.
1yrd = 3ft = 36in

1ft = 12in
1yrd = 0,9144m
1ft = 0,3048m
1in = 0, 0254m
1µίλι = 1609m
1 ναυτικό µίλι = 1852m.
Ποιά είναι τα όργανα µέτρησης του µήκους;

Όργανα µέτρησης
µήκους Συνήθως για µικρά µήκη χρησιµοποιούµε το υποδε-
κάµετρο. Για µεγάλα µήκη χρησιµοποιούµε το µέτρο, το
δίµετρο, τη µετροταινία. Για πολύ µικρά µήκη χρησιµοποι-
ούµε το παχύµετρο και το µικρόµετρο.
Το µέτρο ως
Γιατί βοηθά η δεκαδική παράσταση του µήκους;
µονάδα µήκους Ποιό είναι το διάγραµµα που µας βοηθά στις µετατροπές
του µέτρου σε υποδιαιρέσεις του και αντρίστροφα;
Η δεκαδική παράσταση του µήκους διευκολύνει

γιατί έχει το πλεονέκτηµα ότι µε απλή µετάθεση της
υποδιαστολής έχουµε το µήκος εκφρασµένο σε υποδιαι-
ρέσεις ή πολλαπλάσια του µέτρου. Το διπλανό διάγραµ-
µα βοηθά στις µετατροπές του µέτρου σε υποδιαιρέσεις
του και αντίστροφα.
1. ∆ιατεταγµένο ζεύγος αριθµών λέγεται κάθε ζεύγος αριθµών που τα

µέλη του έχουν προκαθορισµένη σειρά.
2. Σύστηµα ορθογωνίων αξόνων είναι δύο κάθετοι άξονες Ox, Οy όπου
το σηµείο O (0, 0 ) λέγεται αρχή των αξόνων.
3. Βασική µονάδα µετρήσεως του µήκους είναι το ένα µέτρο (1m).
4. Για να µελετήσουµε µια µονάδα µήκους σε υποδιαιρέσεις ή πολλαπλάσια του µέτρου
χρησιµοποιούµε το διάγραµµα.
Να παρασταθούν µε σηµεία ενός άξονα οι αριθµοί:

α. 3 β. 5 γ. 2,5 δ. 3,8
Λύση
A (3, 0 ) B (5, 0 ) Γ ( 2,5, 0 ) ∆ (3,8, 0 )
Να γράψετε τα διατεταγµένα ζεύγη που σχηµατίζονται από τους αριθµούς 2, 3, 8.

Λύση
Τα διατεταγµένα είναι: ( 2,3) , (3, 2 ) , ( 2,8 ) , (8, 2 ) , (3,8 ) , (8,3)
Σε τετραγωνισµένο χαρτί να προσδιορίσετε τη θέση των σηµείων: Α ( 2, 3 ) , Β (1, 0 )
Γ ( 3, 5 ) , ∆ ( 2.5,1.5 )
Λύση
Να βρεθεί η ευθεία στην οποία βρίσκονται όλα τα σηµεία που έχουν τεταγµένη 3.
Λύση
Τα σηµεία που έχουν τεταγµένη 3 βρίσκονται σε ευθεία παράλληλη µε τον άξονα x΄x
που τέµνει τον άξονα y΄y στο σηµείο τεταγµένη 3.
Πάνω στον άξονα παίρνουµε τα σηµεία Α, Β που παριστάνουν τους αριθµούς 2,6
αντίστοιχα. Να βρεθούν οι αριθµοί που παριστάνουν τα σηµεία Κ, Λ όπου το Β είναι
µέσο του ΑΚ και Λ το µέσο του ΒΚ.
Λύση
Το Κ αντιστοιχεί στον αριθµό 12 και το Λ στον αριθµό 9.
Να τραπούν α. τα 6,5Km σε m και β. τα 12500m σε Km.

Λύση
α. 6,5Κm = (6,5·1000 ) m = 6500m
β. 12500m = (12500 :1000 ) Km = 12,5Km
Να τραπούν σε dm και σε cm τα παρακάτω µήκη:

α. 960mm β. 6,4m γ. 0,5Km δ. 0,9m
Λύση
α. 960mm = 960 :100 = 9, 6dm β. 6, 4m = 6, 4·10 = 64dm
960mm = 960 :10 = 96cm 6, 4m = 6, 4·100 = 640cm
γ. 0,5Km = 0,5·1000 = 500m = 500·10 = 5000dm δ. 0,9m = 0,9·10 = 9dm
0,5Km = 500m = 500·100 = 50000cm 0,9m = 0,9·100 = 90cm
Να τραπούν σε m τα µήκη:
α. 3dm και 5cm β. 2m, 8cm και 9mm γ. 12m 3dm 4mm
Λύση
3 5
α. 3dm και 5cm = m και = 0,35m
10 100
8 9
β. 2m 8cm 9mm = 2m και και = 2, 089m
100 1000
3 4
γ. 12m 3dm 4mm = 12m και m και = 12,304m
10 1000
Ένα χωράφι είναι σχήµατος τετραπλεύρου µε πλευρές ΑΒ = 305m, ΒΓ = 100m,

Γ∆ = 500m, ∆Α = 180m.
Να βρεθεί η περίµετρος του σε m και σε Km.
Λύση
Η περίµετρος του χωραφιού Π ισούται:
Π = ΑΒ + ΒΓ + Γ∆ + ∆Α = 305 + 100 + 500 + 180 = 1085m = 1, 085Km
Να βρεθεί η περίµετρος του διπλανού σχήµατος.

Λύση
Είναι 7,5dm = 7,5·100 = 750mm και
10cm = 10·10 = 100mm
οπότε η περίµετρος είναι:
AB + BΓ + Γ∆ + ∆Α = 750 + 400 + 100 + 200 = 1450mm
Να βρεθεί η περίµετρος ενός τριγώνου µε ΑΒ = 5,5cm, ΒΓ = 3in και ΑΓ = 0,5ft.

Λύση
Είναι η περίµετρος του τριγώνου:
Π = ΑΒ + ΒΓ + ΑΓ = 5, 5cm + 3·2,54cm + 0,5·30, 48cm
= 5, 5 + 7, 62 + 15, 24 = 28, 36cm
Να γραφούν τα παρακάτω µήκη από το µεγαλύτερο στο µικρότερο.

α. 120dm β. 9m γ. 15000mm δ. 0,01Κm
Λύση
120
Είναι: 120dm = = 12m
10
15000
15000mm = = 15m
1000
0, 01Km = 0, 01·1000 = 10cm
άρα: 15000mm > 120dm > 0, 01Km > 9m
Μια εταιρεία πωλεί ένα κοµµάτι ύφασµα 2,34€ το µέτρο και µια άλλη εταιρεία το
ίδιο κοµµάτι ύφασµα το πωλεί 2,93€ την yrd. Ποιά απ’τις δύο εταιρείες πωλεί
ακριβότερα το ύφασµα;
Λύση
2,93
Η δεύτερη εταιρεία πωλεί το µέτρο το ύφασµα: = 3, 20 περίπου. Άρα είναι και
0,9144
η πιο ακριβή.
1. Το µήκος ενός ευθύγραµµου τµήµατος (α) είναι 50 µε µονάδα µέτρησης το (κ). Πόσο
είναι το µήκος του αν ως µονάδα µέτρησης πάρουµε το (5κ)
2. Να σχεδιαστεί ένας άξονας µε αρχή Ο και να ονοµαστούν Α, Β, Γ, ∆ τα σηµεία που

παριστάνουν τους αριθµούς 1, 3, 5, 12 αντίστοιχα. Στην συνέχεια να υπολογιστούν
τα µήκη ΟΒ, ΟΓ, Ο∆ µε µονάδα µέτρησης το µήκος ΟΑ.
3. Να βρεθεί η ευθεία πάνω στην οποία βρίσκονται όλα τα σηµεία µε τετµηµένη 6

4. Να παρασταθούν πάνω σε άξονα οι δεκαδικοί 1,25 και 2,38.
5. Να τραπούν σε dm και κατόπιν σε cm τα παρακάτω µήκη:
α. 360mm β. 2,5m γ. 0,4Κm δ. 0,1m
6. Nα τραπούν:
α. τα 165cm σε m β. τα 2550mm σε cm γ. τα 350mm σε m
7. Nα τραπούν σε cm τα µήκη:
α. 2dm 5cm β. 2m 3cm 5mm γ. 38m 3dm 6mm
8. Ένα οικόπεδο είναι σχήµατος τραπεζίου µε πλευρές ΑΒ = 105,8m, ΒΓ = 30m, Γ∆ =

15,8m και ∆Α = 20m. Να βρεθεί η περίµετρος του σε m, Km, dm, cm, mm.
9. Oι πλευρές ενός τετραπλεύρου είναι AB = 3, 5m , BΓ = 45dm , Γ∆ = 260cm ,

∆A = 56dm . Να βρεθεί η περίµετρος του σε m, dm, cm.
10. Nα συγκριθούν τα µήκη 2850mm και 2,85m.
11. Να γραφτούν τα παρακάτω µήκη απ’το µικρότερο στο µεγαλύτερο.

α. 1,2m β. 102dm γ. 10300mm δ. 1035cm ε. 0,015Km
12. Nα βρεθεί η περίµετρος στα παρακάτω σχήµατα:
A A 1,5dm B
2,5d
m
mm
cm
45
14
20
0m
B Ã
m
2,5dm Ä
5dm
Ã
13. Να γραφούν µε συµµιγείς αριθµούς τα παρακάτω µήκη:

α. 3,28m β. 0,09m γ. 0,014m δ. 15,308mm
14. Αγόρασε κάποιος 40yrd ύφασµα και πλήρωσε 200€. Να βρεθεί πόσα € αγό-
ρασε το µέτρο.
15. Ένας έµπορος αγόρασε τρία κοµµάτια από το ίδιο ύφασµα. Το πρώτο κοµµάτι είχε
µήκος 130yrd, το δεύτερο 100yrd και 6in και το τρίτο κοµµάτι 80yrd και 3ft. Να βρεθεί
πόσα Ευρώ θα εισπράξει αν πουλήσει και τα τρια κοµµάτια προς 8yrd το µέτρο.
Ερώτηση 1
Τι είναι µέγεθος, µονάδα µέτρησης, µέτρηση και από τι εξαρτάται η τιµή µέτρησης
ενός µεγέθους.
Ερώτηση 2
Ποιά είναι τα πολλαπλάσια και ποιές οι υποδιαιρέσεις του µέτρου; Ποιές οι σχέσεις
του µε το µέτρο;
Ερώτηση 3
Πώς παριστάνεται ένα σηµείο στο επίπεδο. Ποιο σηµείο του επιπέδου αντιστοιχεί
στο ζεύγος (0, 0 ) ;
Άσκηση 1
Ένας κήπος σχήµατος ορθογωνίου έχει διαιρέσεις 100m, 150dm. Θέλουµε να τον
περιφράξουµε µε συρµατόπλεγµα που κοστίζει 4€ το τρέχον µέτρο. Πόσο θα στοιχί-
σει η περίφραξη;
Άσκηση 2
Να υπολογίσετε την περίµετρο του διπλανού σχήµατος.
·
·
8 ·
Ü
·
Πώς µετράµε το εµβαδόν µιας επιφάνειας; Από τι

εξαρτάται το εµβαδόν µιας επιφάνειας;
Για να µετρήσουµε το εµβαδόν µιας επιφάνειας (ε1),

συγκρίνουµε µε την επιφάνεια (ε1) µε το εµβαδό µιας άλλης
επιφάνειας (ε2) που το έχουµε επιλέξει ως µονάδα µέτρησης. Το
Εµβαδόν επιφάνειας αποτέλεσµα της σύγκρισης αυτής ονοµάζεται εµβαδό της
επιφάνειας (ε1). Προφανώς το εµβαδό µιας επιφάνειας εξαρτάται
από τη µονάδα µέτρησης που θα χρησιµοποιήσουµε.
Ποιά είναι η βασική µονάδα µέτρησης εµβαδού. Ποιά

είναι τα πολλαπλάσια και ποιές οι υποδιαιρέσεις του (m2)
και ποιά η σχέση τους µε αυτό.
• Η βασική µονάδα µέτρησης εµβαδού είναι το τε-

Βασικές µονάδες τραγωνικό µέτρο (m2) που είναι ένα τετράγωνο πλευράς 1 m.
µέτρησης εµβαδού. • Υποδιαιρέσεις του τετραγωνικού µέτρου είναι:
- τετραγωνικό δεκατόµετρο (dm ) :1dm =

2 2 1 2
m
100
- τεραγωνικό εκατοστόµετρο (cm 2 ) :1cm 2 =

1
m2
10000
- τετραγωνικό χιλιοστόµετρο ( mm 2 ) :1mm 2 =

1
m2
1000000
Πολλαπλάσια του τετραγωνικού µέτρου είναι:
- τετραγωνικό δεκάµετρο (dam 2 ) :1dam 2 = 100m 2
- τετραγωνικό εκατόµετρο ( hm ) :1hm = 10000m

2 2
- τετραγωνικό χιλιόµετρο ( Km ) = 1Km = 1000000m

2 2 2
Στην χώρα µας χρησιµοποιούµε για την µέτρηση εµβαδού

µεγάλης έκτασης κυρίως αγρών ή δασικών εκτάσεων το
στρέµµα και είναι: 1 στρέµµα = 1000m2.
Ποιό είναι το διάγραµµα που µας βοηθάει στη

µετατροπή του τετραγωνικού µέτρου σε υποδιαιρέσεις
του και αντίστροφα;
Το διάγραµµα είναι το εξής:
∆ιάγραµµα µετατροπής
του τετραγωνικού µέτρου
σε υποδιαιρέσεις του και
αντίστροφα.
Με τι ισούται το εµβαδόν ενός ορθογωνίου; Με τι

ισούται το εµβαδόν ενός τετραγώνου;
Το εµβαδόν ενός ορθογωνίου είναι ίσο µε το γι-

νόµενο των διαστάσεων του, µετρηµένων µε την ίδια
µονάδα µέτρησης.
Το εµβαδόν ενός τετραγώνου ισούται µε το µήκος της πλευ-

ράς του υψωµένο στο τετράγωνο.
1. Η βασική µονάδα µέτρησης του εµβαδού είναι 1m2.

2. To διάγραµµα που χρησιµοποιούµε για να µετατρέψουµε το m2 σε
υποδιαιρέσεις του και αντίστροφα είναι:
Εµβαδό επίπεδων επιφανειών - Οι κυριώτερες µονάδες εµβαδού - Σχέσεις τετραγωνικού µέτρου µε

υποδιαιρέσεις και πολλαπλάσιά του - Εµβαδό ορθογωνίου και τετραγώνου.
3. Το εµβαδόν του ορθογωνίου δίνεται απ’την σχέση E = α·β όπου α, β οι διαστάσεις

του µετρηµένες µε την ίδια µονάδα µέτρησης.
4. Το εµβαδόν του τετραγώνου δίνεται απ’την σχέση Ε = α 2 όπου α η πλευρά του τετραγώνου.
Να τραπούν σε m2 τα επόµενα εµβαδά:

α = 1, 5dm 2 β = 12255mm 2 γ = 0, 01dm 2 δ = 135000cm 2
Λύση
Είναι: α = 1,5 :100 = 0, 015m 2

β = 12255 :1000000 = 0, 012255m 2
γ = 0, 01:100 = 0, 0001m 2
δ = 135000 :10000 = 13,5m 2
Να τραπούν σε dm2 τα επόµενα εµβαδά:

α = 3, 5Κm 2 β = 45500cm 2 γ = 0,12Km 2 δ = 1550000mm 2

Λύση
Είναι: α = 3,5Κm 2 = 3,5·1000000 = 3500000m 2 = 3500000·100 = 350000000dm 2

β = 45·500 :100 = 455dm 2
γ = 0,12Km 2 = 0,12·1000000 = 120000m 2 = 12000000dm 2
δ = 1550000mm 2 = 1550000 :10000 = 155dm 2
Να τραπούν σε στρέµµατα τα επόµενα εµβαδά.

α. 40000m2 β. 156500m2 γ. 1240m2
Λύση
α = 40000 :1000 = 40 στρέµµατα.
β = 156500 :1000 = 156,5 στρέµµατα.
γ = 1240 :1000 = 1, 24 στρέµµατα.
Να συµπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας.
Λύση
Να υπολογιστεί το εµβαδόν του ορθογωνίου που έχει µήκος 8m και πλάτος 2dm.
Λύση
Είναι 2dm = 2 :10 = 0, 2m . Οπότε E = αβ = 8·0, 2 = 1, 6m 2 .
Να υπολογιστεί το µήκος της πλευράς ενός τετραγώνου αν το εµβαδόν του ισούται

µε 400m2.

Λύση
Είναι E = α 2
Ε = 400cm2 άρα α 2 = 400cm2 οπότε α = 20cm .
Θελούµε να στρώσουµε ένα ορθογώνιο δάπεδο 27m2 µε τετραγωνικά πλακάκια

πλευράς 30cm. Να υπολογιστεί πόσα πλακάκια θα χρειαστούν.
Λύση
Το εµβαδόν του κάθε πλακιδίου είναι: E = α 2 = (30cm ) = 900cm 2 = 0, 09m 2
2
Άρα θα χρειαστούν: 27 : 0, 09 = 300 πλακάκια.
Να βρεθεί η περίµετρος και το εµβαδόν ενός ορθογωνίου που έχει µήκος 0,25m και
πλάτος 15cm.
Λύση
Είναι 15cm = 0,15m , οπότε η περίµετρος του ορθογωνίου είναι:
2·0, 25 + 2·0,15 = 0, 5 + 70,3 = 0,8m
και το εµβαδόν είναι: E = α·β = 0, 25·0,15 = 0,37m 2 .
Αγόρασε κάποιος µια µοκέτα σχήµατος ορθογωνίου που έχει µήκος 35dm και πλάτος
240cm. Αν το 1m2 κοστίζει 5€ να βρεθεί πόσα χρήµατα πλήρωσε.
Λύση
Είναι 35dm = 3,5m και 240cm = 2, 4m άρα E = α·β = 3,5·24 = 8, 4m 2 .
Άρα θα πληρώσει 8, 4·5 = 42
Ένα οικόπεδο σχήµατος ορθογωνίου µε πλάτος 14,4m πουλήθηκε 300€ το τετραγωνι-

κό µέτρο και κόστισε συνολικά 60000€. Να βρεθεί το εµβαδό του και το µήκος του.
Λύση
Το εµβαδό του οικοπέδου είναι 600 : 300 = 200m2 . Αν τώρα x είναι το µήκος του
οικοπέδου έχουµε: 14, 4·x = 200 άρα x = 200 :14, 4 13,8m .
Να βρεθεί το εµβαδό της γραµµοσκιασµένης επιφάνειας.

Λύση
Είναι: Εµβαδόν ορθογωνίου = 42·21 = 882m 2 .
Εµβαδόν τετραγώνου = 12·12 = 144m 2 .
Εµβαδόν ζητούµενο = 882 − 144 = 738m 2 .
1. Να τραπούν τα 18,5dm2 σε m 2 , cm 2 , mm 2 .
2. Να τραπούν σε cm2 τα εµβαδά:

α. 3,4m2 β. 2,5dm2 γ. 15625mm2 δ. 0,6m2 ε. 0,02dm2
3. Να τραπούν σε m2 τα εµβαδά:
α. 2Km2 β. 570dm2 γ. 85000cm2 δ. 2800000mm2
4. Να συµπληρωθεί ο πίνακας.
5. Να υπολογιστεί το εµβαδόν ορθογωνίου µε πλάτος 6dm και περίµετρο 16dm.

6. H επιφάνεια µιας αυλής 45m2 στρώθηκε µε πλακάκια τετράγωνα πλευράς 30cm. Να
βρείτε πόσα πλακάκια χρησιµοποιήθηκαν.

7. Ένας κήπος έχει σχήµα ορθογωνίου και το εµβαδό του είναι 3600m2. Aν το µήκος
του είναι 7200cm να υπολογιστεί το πλάτος του. Αν στον κήπο αυτό χαράξουµε
διάδροµο ορθογώνιο µε διαστάσεις 7,2m και 1,5m. Να βρεθεί το εµβαδό του κήπου
που αποµένει για να καλλιεργηθεί.
8. Ένα χωράφι σχήµατος ορθογωνίου µε πλάτος 60m πουλήθηκε 1000€ το στρέµµα και
κόστισε 12000€. Να βρεθεί το εµβαδόν του και το µήκος του.
9. Σε ένα ορθογώνιο το µήκος του είναι τριπλάσιο του πλάτους του και η περίµετρος
του είναι 96m. Να βρεθούν οι διαστάσεις του.
10. Ένα ορθογώνιο έχει µήκος 30m και το εµβαδό του ισούται µε το εµβαδόν τετραγώ-
νου πλευράς 12m. Ποιό είναι το πλάτος του ορθογωνίου;

Ερώτηση 1
Πόσες φορές µεγαλύτερο από το αρχικό θα είναι το εµβαδόν ενός τετραγώνου αν
τριπλασιάσουµε την πλευρά του;
Ερώτηση 2
Ποια τα πολλαπλάσια και ποιες οι υποδιαιρέσεις του m2; Ποιες οι σχέσεις του µε αυτά;
Άσκηση 1
Ένας ορθογώνιος κήπος έχει περίµετρο 180m και το µήκος του είναι µεγαλύτερο
απ’το πλάτος του κατά 10m. Να βρεθεί το εµβαδό του.
Άσκηση 2
Να υπολογίσετε το εµβαδό της γραµµοσκιασµένης επιφάνειας.

ë éïìÜèçì · ¼ãêïò óôåñåþí

éâ
9 · Ïé êõñéüôåñåò ìïíÜäåò üãêïõ

Â
á · ¼ãêïò ïñèïãùíßïõ ðáñáëëçëåðéðÝäïõ
Πώς µετράµε τον όγκο ενός στερεού σώµατος; Από

τι εξαρτάται ο όγκος ενός στερεού;
Για να µετρήσουµε τον όγκο ενός στερεού σώµατος

(σ1) συγκρίνουµε τον όγκο του στερεού σώµατος (σ1) µε τον
όγκο (σ2) ενός άλλου στερεού σώµατος που τον έχουµε
επιλέξει ως µονάδα µέτρησης. Το αποτέλεσµα της σύγκρισης
Όγκος στερεού σώµατος αυτής ονοµάζεται όγκος του στερεού σώµατος (σ1).
Προφανώς ο αριθµός που εκφράζει τον όγκο ενός στερεού
σώµατος εξαρτάται από την µονάδα µέτρησης που θα
χρησιµοποιήσουµε.
Ποιά είναι η βασική µονάδα µέτρησης του όγκου; Ποιές

Κυριότερες µονάδες όγκου είναι οι υποδιαιρέσεις του m3 και ποια η σχέση τους µε αυτό;
Βασική µονάδα µέτρησης του όγκου είναι το κυβικό

µέτρο (m3), που είναι κύβος µε ακµή 1m.
Οι υποδιαιρέσεις του κυβικού µέτρου είναι:
• το κυβικό δεκατόµετρο (dm3 ) :1dm3 = 0, 001m3
• το κυβικό εκατοστόµετρο (cm 3 ) :1cm 3 = 0, 000001m 3
• το κυβικό χιλιοστόµετρο ( mm 3 ) :1mm 3 = 0, 00000001m 3

Χρησιµοποιούµε επίσης σαν µονάδες όγκου το λίτρο
( ) :1 = 1dm3 και το χιλιοστόλιτρο ( m )·1m = 1cm3 .
Πόιο είναι το διάγραµµα που µας βοηθά στην µε-

τατροπή του κυβικού µέτρου σε υποδιαιρέσεις του και
αντίστροφα;
Το διάγραµµα είναι το εξής:
Με τι ισούται ο όγκος ενός ορθογωνίου παραλ-

ληλεπιπέδου; Με τι ισούται ο όγκος ενός κύβου;
Ο όγκος ενός ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου ισού-

ται µε το γινόµενο των διαστάσεων του, µετρηµένων µε την
ίδια µονάδα µήκους.
V = α·β·γ όπου α, β, γ οι διαστάσεις του ορθογωνίου πα-

ραλληλεπιπέδου.
Ο όγκος ενός κύβου ισούται µε το µήκος της ακµής του

υψωµένο στην τρίτη. Είναι: V = α3
1. Ο όγκος ενός στερεού σώµατος είναι ο χώρος που “καταλαµβάνει”

το σώµα αυτό.
2. Η βασική µονάδα µέτρησης του όγκου είναι το 1m3.
3. Το λίτρο (1 ) είναι µονάδα µέτρησης όγκου κυρίως των υγρών.
Είναι 1 = 1000cm3 = 1000ml = 1dm3

4. Το διάγραµµα που χρησιµοποιούµε για να µετατρέψουµε το m 3 σε υποδιαιρέσεις
του και αντίστροφα, είναι:
Όγκος στερεών - Οι κυριότερες µονάδες όγκου - Όγκος ορθογωνίου παραλληλεπιπιπέδου

5. Ο όγκος ενός κύβου ακµής α είναι V = α3

6. Ο όγκος ενός ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου µε διαστάσεις α, β, γ είναι V = α·β·γ
Να τραπούν σε dm 3 οι όγκοι:
α. 3m 3 β. 25cm 3 γ. 5,256m3
Λύση
α. 3m3 = 3·1000 = 3000dm3
β. 25cm3 = 25 :1000 = 0, 025dm3
γ. 5, 256m3 = 5, 256·1000 = 5256dm 3
Να τραπούν σε cm 3 οι όγκοι:
α. 0, 08dm 3 β. 30mm3 γ. 0, 645m 3

Λύση
α. 0, 08dm3 = 0, 08·1000 = 80cm3
β. 30mm3 = 30 :1000 = 0, 03cm3
γ. 0, 645m3 = 0, 645·1000000 = 645000cm3
Να τραπούν σε λίτρα οι όγκοι:

3
α. 25dm3 β. 6m γ. 525ml
Λύση
α. 25dm3 = 25
β. 6m3 = 6·1000 = 6000
γ. 525m = 525 :1000 = 0, 525
Να τραπούν σε mm 3 οι όγκοι:
α. 0,12m 3 β. 5, 75dm 3 γ. 3, 465cm 3
Λύση
α. 0,12m3 = 0,125·109 = 125000000mm3
β. 5, 75dm3 = 5, 75·1000000 = 5750000mm3
γ. 3, 46cm3 = 3, 465·1000 = 3465mm3
Να τραπούν σε m 3 οι όγκοι:
α. 5200000cm 3 β. 55850124mm 3
Λύση
5200000 55850124
α. = 5, 2m3 β. = 0,55850124m3
1000000 1000000000
Να βρεθεί ο όγκος ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου µε διαστάσεις 2,5m, 15dm,

1150mm.
Λύση
15 1150
Είναι 15dm = = 1,5m και 1150mm = = 1,15m .
10 1000
Άρα V = α·β·γ = 2, 5·1,5·1,15 = 4,312m 3
Να βρεθεί ο όγκος ενος κύβου µε ακµή 3,2m σε:

α. m 3 β. dm 3 γ. cm 3

Λύση
Είναι V = α 2 = 3, 23 = 32,8m3 = 32,8·1000 = 32800dm3 = 32800·1000 = 32800000cm3
Ένας κύβος έχει όγκο 0, 216m 3 . Να υπολογιστεί η ακµή του.

Λύση
V = α3  3
 α = 0, 216 ή α = 0, 6 ή α = 0, 6m
3 3
Είναι
V = 0, 216m 
3
Να βρεθεί πόσοι ασβεστόλιθοι µε διαστάσεις 60cm, 15cm, 10cm, θα χρειαστούν για

3
να χτίσουµε ένα τοίχο µε όγκο 13, 5m .
Λύση
Κάθε ασβεστόλιθος έχει όγκο V = 60·15·10 = 9000cm3
δηλαδή 9000 :1000000m3 = 0, 009m3
Άρα θα χρειαστούν 13,5: 0,009 = 1500 ασβεστόλιθοι.
Οι διαστάσεις µιας δεξαµενής είναι 4, 5m, 20dm, 150cm . Σε πόσες ώρες θα γεµίσει
από µια βρύση που παρέχει 20,15 νερό σε µια ώρα.
Λύση
Μετατρέπουµε τις διαστάσεις στην ίδια µονάδα µέτρησης
Είναι 4,5m = 4,5·10 = 45dm και
150cm = 150 :10 = 15dm
Άρα η δεξαµενή έχει όγκο V = 45·15·20 = 13500dm3 .
Επειδή σε 1 λεπτό η βρύση παρέχει 20,15 , σε µια ώρα δηλαδή σε 60 λεπτά θα παρέχει:
60·20,15 = 1209
Άρα για να γεµίσει τη δεξαµενή χρειάζονται: 13500 :1209 = 11 ώρες περίπου.

1. Να τραπούν dm3 οι όγκοι:

α. 0,3m3 β. 10500cm3 γ. 7000000mm3
2. Να τραπούν σε cm3 οι όγκοι:

α. 0,32dm3 β. 128mm3 γ. 0,18m3
3. Να τραπούν σε mm3 οι όγκοι:

α. 2m3 β. 0,12dm3 γ. 25cm3
4. Να τραπούν σε m3 οι όγκοι:
α. 35450000mm3 β. 5400000cm3
5. Να τραπούν σε λίτρα οι όγκοι:

α. 10m3 β. 530m3
6. Να συµπληρωθεί ο πίνακας:
7. Το εµβαδόν ενός κύβου είναι 81cm2 . Να βρεθεί ο όγκος του.
8. Ο όγκος ενός κύβου είναι 1331cm3 . Να υπολογιστεί η ακµή του.

9. Να βρεθεί ο όγκος ενός κύβου που έχει ακµή 45m και να µετατραπεί σε cm3 και σε .
10. Nα βρεθεί ο όγκος ενός ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου µε διαστάσεις, 3m,
25dm, 200cm.
11. Σ’ ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο το µήκος του είναι 30dm και το πλάτος του
6m. Αν ο όγκος του είναι 1980m3 να βρεθεί το ύψος του.
12. Μια δεξαµενή έχει µήκος 4m, πλάτος 30dm και ύψος 150cm.
α. Να βρεθεί ο όγκος της
β. Αν ρίξουµε σε αυτή 1800 νερό σε τι ύψος θα φτάσει η ελέυθερη επιφάνεια του νερού;
13. Να υπολογίσετε σε cm2 το ολικό εµβαδό ενός κύβου του οποίου ο όγκος είναι 2160 .
14. Μια δεξαµενή έχει σχήµα κύβου µε ακµή 10ft. Να βρεθεί η χωριτικότητα της σε λίτρα.

Ερώτηση 1
Αν τριπλασιάσουµε την ακµή ενός κύβου, πώς µεταβάλεται ο όγκος του;
Ερώτηση 2
Τι είναι λίτρο και σε τι υποδιαιρείται;
Ερώτηση 3
Ποιές είναι οι υποδιαιρέσεις του κυβικού µέτρου και ποιές οι σχέσεις τους µε αυτό;
Άσκηση 1
Σε µια καταιγίδα το ύψος της βροχής είναι
5,5mm. Σε ένα ορθογώνιο οικόπεδο µε διαστά-
σεις 30m και 40m πόσα κυβικά µέτρα νερού
έχουν πέσει;
Άσκηση 2
Σε ένα κύβο χωράνε ακριβώς 8 µικρότεροι κύβοι ακµής 3cm. Να βρεθεί η ακµή
του µεγάλου κύβου.

Ôá
Ôá êëÜóìáôá
êëÜóìáôá
âéâëéïììÜèçìá 11: -Ç Ýííïéá ôïõ êëÜóìáôïò

-Ôï êëÜóìá ùò ðçëßêï äýï
öõóéêþí áñéèìþí
-Éóïäýíáìá êëÜóìáôá
-Óýãêñéóç êëáóìÜôùí
âéâëéïììÜèçìá 12: -Ðñüóèåóç êëáóìÜôùí
-Áöáßñåóç êëáóìÜôùí
- Ðïëëáðëáóéáóìüò êëáóìÜôùí
-Áíôßóôñïöïé áñéèìïß
âéâëéïììÜèçìá 13: -Äéáßñåóç êëáóìÜôùí
-ÄåêáäéêÜ êëÜóìáôá
- äåêáäéêïß áñéèìïß
- Ôñüðïé êëÜóìáôïò óå äåêáäéêü
âéâëéïììÜèçìá 14: -Ç Ýííïéá ôïõ ðïóïóôïý
-ÅöáñìïãÝò ðïóïóôþí
-ÐáñÜóôáóç ðïóïóôþí
ìå äéáãñÜììáôá
éïìÜèçì · H Ýííïéá ôïõ êëÜóìáôïò

ë
éâ
11
· To êëÜóìá ùò ðçëßêï äõï öõóéêþí áñéèìþí
Â
á · Éóïäýíáìá êëÜóìáôá
· Óýãêñéóç êëáóìÜôùí
Τι ονοµάζεται κλασµατική µονάδα ;
Κλασµατική µονάδα ονοµάζεται κάθε αριθµός της
1
µορφής ,όπου το ν είναι φυσικός αριθµός διαφορετικός
Η έννοια του ν
κλάσµατος του µηδενός.
Αν χωρίσουµε ενα µέ-

Τι ονοµάζεται κλάσµατικός αριθµός;
γεθος σε ν ίσα µέρη
τότε το καθένα από
αυτά ισούται µε το
κ
“ένα νιοστό” του µε- Ο αριθµός όπου κ, λ φυσικοί αριθµοί και ο λ είναι
λ
γέθους.
διαφορετικός του µηδενός ονοµάζεται κλάσµατικός αριθ-
1
Συµβολισµός:
ν µός. Ο κ ονοµάζεται αριθµητής και ο λ ονοµάζεται παρο-
νοµαστής.
Ο παρονοµαστής ενός κλάσµατος δεν πρέπει να είναι µηδέν. Αν λοιπόν έχουµε

α
ένα κλάσµα µε παρονοµαστή µεταβλητή δηλαδή β τότε γράφουµε ο β διάφορος
του µηδέν (και το συµβολίζουµε β ≠ 0 )

122. Τα κλάσµατα
1
Το µιας πίτσας κοστίζει 2€. Να βρείτε πόσο κοστίζουν:
5
3
α. τα της πίτσας. β. ολόκληρη η πίτσα.
5
Λύση
1 3
α. Αφού το της πίτσας κοστίζει 2€ τότε τα της πίτσας κοστίζουν 3·2 = 6 .
5 5
β. Ολόκληρη η πίτσα κοστίζει: 5·2 = 10
2 13
Τα ενός αριθµού είναι ο αριθµός 40. Να βρείτε ποιός αριθµός είναι τα του αριθµού.
5 20
Λύση
2 1
Αφού τα του αριθµού είναι ο αριθµός 40 τότε το του αριθµού είναι ο αριθµός
5 5
40 : 2 = 20
Ο αριθµός είναι: 20·5 = 100
1
Το του αριθµού είναι: 100 : 20 = 5
20
13
Τα του αριθµού είναι: 5·13 = 65
20
Άρα ο ζητούµενος αριθµός είναι ο 65.
6
α. Να βρείτε πόσα χρήµατα είναι ενός χαρτονοµίσµατος 200€.
5
9
β. Να βρείτε πόσα χρήµατα είναι τα ενός ποσού 2420€.
10
Η έννοια του κλάσµατος - Το κλάσµα ως πηλίκο δύο φυσικών αριθµών - Ισοδύναµα κλάσµατα -
Σύγκριση κλασµάτων
Τα κλάσµατα 123.
Λύση
1 6
α. Το των 200€ είναι: 200 : 5 = 40 άρα τα είναι: 40·6 = 240
5 5
1 9
β. Το των 2420€ είναι: 2420 :10 = 242 άρα τα είναι: 242·9 = 2178
10 10
1
Για να αγοράσουµε ένα βιβλίο στο οποίο έγινε έκπτωση ίση µε τον της αξίας του
5
πληρώσαµε 12€. Να βρείτε:
α. Ποιο µέρος της αρχικής αξίας είναι τα 12€.
β. Ποιο είναι το κόστος του βιβλίου χωρίς την έκπτωση.
Λύση
1 4
α. Αφού το της αξίας είναι η έκπτωση τότε το ποσόν που πληρώνουµε είναι τα
5 5
της αξίας του βιβλίου.
4 1
β. Τα της αξίας είναι 12€ τότε το της αξίας είναι 12 : 4 = 3 άρα 3€ είναι η έκπτωση.
5 5
Τότε η αρχική τιµή θα είναι 12 + 3 = 15
4
Ένα περιβόλι έχει 112 δέντρα. Από αυτά τα είναι βερυκοκιές και τα υπολοίπα
7
αχλαδιές. Να βρείτε πόσε βερυκοκιές και πόσες αχλαδιές έχει το περιβόλι;
Λύση
1 4
Το των δέντρων είναι 112 : 7 = 16 δέντρα άρα τα είναι 16·4 = 64 βερυκοκιές. Τα
7 7
υπόλοιπα δηλαδή 112 − 64 = 48 είναι οι αχλαδιές.
4
Τα των αυτοκινήτων µιας µάντρας µεταχειρισµένων αυτοκινήτων είναι 88 αυτο-
11
5
κίνητα. Να βρείτε πόσα είναι τα των αυτοκινήτων.
11
Λύση
4 1 5
Τα είναι 88 τότε το είναι 88 : 4 = 22 τότε τα είναι 22·5 = 110 αυτοκίνητα.
11 11 11
Ένας µανάβης αγόρασε 275 κιλά φρούτα. Από αυτά πούλησε τα 218 κιλά. Τα υπόλοι-
πα του σάπισαν. Να βρείτε:
α. Ποιο µέρος των φρούτων πούλησε.
β. Ποιο µέρος των φρούτων σάπισε.
Λύση
275 − 218 = 57 κιλά σάπισαν.
218
α. Πουλησε τα των φρούτων
275
57
β. Σάπισαν τα των φρούτων.
275
1. Το γραµµοσκιασµένο µέρος των παρακάτω σχηµάτων µε ποιο κλάσµα εκφράζεται;
2. Να εκφράσετε µε κλάσµα:
α. Τα 32cm του µέτρου. β. Τα 100m του χιλιοµέτρου.
γ. Τα 30m του µέτρου. δ. Τα 7mm του ενός δεκαµέτρου.
3. Nα εκφράσετε σε κλάσµα:
α. Τα 25min της ώρας. β. Τα 650gr του ενός χιλιόγραµµου.
γ. Τις 23 ηµέρες ενός έτους (όχι δίσεκτου).
4. Σηµειώστε µε x στο τετραγωνάκι σωστό, λάθος στον παρακάτω πίνακα.

ÐÑÏÔÁÓÇ Ó Ë
1
Tá 6min ôçò þñáò åßíáé ôï ôçò þñáò. X
10
315
Ïé 315 çìÝñåò åíüò Ýôïõò åßíáé ôï ôïõ Ýôïõò.
365
175
Ôá 175gr ôïõ åíüò êéëïý åßíáé ôá ôïõ êéëïý.
100
1
Ç 1 çìÝñá ôïõ ìÞíá åßíáé ôïõ ìÞíá.
31
21
Ôá 21cm åíüò ìÝôñïõ åßíáé ôá ôïõ ìÝôñïõ.
1000
7
Ôá 7 äåõôåñüëåðôá ôçò þñáò åßíáé ôçò þñáò.
24
5. Να συµπληρώσετε µε τις σωστές απαντήσεις τον επόµενο πίνακα.
3
6. Ένας αγρότης έχει ετήσιο εισόδηµα 12.000€ από αυτά
4
προέρχονται από την
πώληση λαδιού και τα υπόλοιπα από την πώληση αγροτικών προϊόντων. Πόσα είναι
τα έσoδα από το λάδι και τα αγρoτικά προϊόντα;
4
7. Η ηλικία του Γιάννη είναι τα 10
της ηλικίας του πατέρα του που σήµερα είναι 40
χρονών. Να βρείτε:
α. Πόσων χρονών είναι ο Γιάννης.
β. Μετά πόσα χρόνια θα έχει την σηµερινή ηλικία του πατέρα του.
6 5
8. Τα 11 ενός αριθµού είναι 36. Να βρείτε ποιος αριθµός είναι τα
6
του αριθµού.
2
9. Ένα εργοστάσιο απασχολεί 553 εργάτες. Από αυτούς τα 7
είναι γυναίκες. Να βρείτε
πόσοι είναι οι άνδρες.
3 5
10. Τα 4
του κιλού φέτα κοστίζουν 3€. Να βρείτε πόσο κοστίζουν τα του κιλού φέτα.
8
¸ëåãîå ôé Ýìáèåò...
(Á)
Ερώτηση 1
i. Τι ονοµάζεται κλασµατική µονάδα;
ii. Τι ονοµάζεται κλασµατικός αριθµός;
Άσκηση 1
Ένας µαθητής αγόρασε στην αρχή της σχολικής χρονιάς 60 τετράδια. Χρησιµοποί-
ησε στη διάρκεια της χρονιάς τα 45. Να βρείτε:
α. Ποιο µέρος των τετραδίων χρησιµοποίησε;
β. Ποιό µέρος των τετραδίων δεν χρησιµοποίησε;
Άσκηση 2
Ο πατέρας του Γιάννη του έδωσε για τα γενέθλιά του δώρο 100€ ενώ ο παππούς του
δίνει χαρτζιλίκι 15€ κάθε βδοµάδα. Ο Γιάννης συγκεντρώνει τα χρήµατα για να αγο-
ράσει ένα κινητό τηλέφωνο αξίας 291€. Σε πόσες εβδοµάδες µετά από τα γενέθλιά
του θα µπορέσει να το αγοράσει;
Άσκηση 3
3 5
Τα ενός αριθµού είναι 45. Να βρείτε πόσο είναι τα του αριθµού.
4 6
µ
Κάθε κλάσµα , όπου µ, ν φυσικοί αριθµοί και ο ν διάφο-
ν
ρος του µηδενός, θεωρούµε ότι είναι το πηλίκο της διαίρε-
σης µ : ν
µ
δηλαδή: =µ:ν
Το κλάσµα ως πηλίκο ν
δύο φυσικών
αριθµών
• Κάθε φυσικός αριθµός θεωρείται ως κλάσµα µε παρονοµαστή την µονάδα.

µ
∆ήλαδή: µ =
1
• Αν ο αριθµητής ενός κλάσµατος είναι µηδέν τότε το κλάσµα ισούται µε µηδέν.
0
∆ηλαδή: =0
ν
• Αν ο αριθµητής και ο παρονοµαστής ενός κλάσµατος είναι ίσοι αλλά διάφοροι του
µηδενός τότε το κλάσµα ισούται µε την µονάδα.
µ
∆ηλαδή: =1
ν
• Αν σ’ένα κλάσµα ο αριθµητής είναι πολ/σιο του παρονοµαστή τότε το κλάσµα
ισούται µε έναν φυσικό αριθµό.
µ ν·κ
∆ηλαδή: = =κ
ν ν
Να γράψετε ως κλάσµα τα πηλίκα των διαιρέσεων

α. 3 : 10 β. 12 : 5 γ. 7 : 3 δ. 6 : 11 ε. 15 : 8
Λύση
3 12 7 6 15
α. 3 :10 = . β. 12 : 5 = . γ. 7 : 3 = . δ. 6 :11 = . ε. 15 : 8 =
10 5 3 11 8
1 1
Να βρείτε σε m: α. Το των 8m β. Το των 21m.
4 3
Λύση
1
α. Το των 8m είναι: 8 : 4 = 2m
4
1
β. Το των 21m είναι: 21: 3 = 7m
3
Να λύσετε τις εξισώσεις:

x - 10 8-x 4-x
α. =0. β. = 0. γ. =0
5 3 3
x-3 x+4 x-6
δ. =1. ε. =1. στ. =1.
8 7 8
Λύση
α. Για να είναι το κλάσµα ίσο µε το µηδέν πρέπει ο αριθµητής να είναι µηδέν δηλαδή
x − 10 = 0 άρα x = 10
β. Οµοίως: 8 − x = 0 άρα x = 8
γ. Οµοίως: x − 3 = 0 άρα x = 3
δ. Για να είναι το κλάσµα ίσο µε την µονάδα πρέπει ο αριθµητής να είναι ίσος µε τον παρονοµαστή.
∆ηλαδή: x − 3 = 8 άρα x = 8 + 3 = 11
ε. Οµοίως: x + 4 = 7 άρα x = 7 − 4 = 3
στ. Οµοίως: x − 6 = 8 άρα x = 8 + 6 = 14
1
Ο µισθός ενός εργαζόµενου είναι 900€. Από αυτά δίνει το για ενοίκιο και από τα
3
1
υπόλοιπα το για φαγητό. Να βρείτε τα ποσά που δίνει για ενοίκιο και φαγητό.
2
Λύση
1
Αφού το των 900€ είναι το ενοίκιο τότε: 900 : 3 = 300 € είναι το ενοίκιο.
3
Τα υπόλοιπα χρήµατα που του µένουν είναι: 900 − 300 = 600 €
1
Για φαγητό δίνει το των 600€ άρα: 600 : 2 = 300 € για φαγητό.
2
Να συµπληρώσετε τα κενά.
5 · .... 4 - ....
α. =2 β. =0 γ. .... + 3 = 1
5 7 12
7 · .... 4 4 · ....
δ. =0 ε. .... - 3 = 1 στ. =0
3 2
Λύση
γ. 9 + 3 = 1
5·2 4-4
α. =2 β. =0
5 7 12
7·0 4 4·0
δ. =0 ε. 7 - 3 = 1 στ. =0
3 2
11. Στον πίνακα που ακολουθεί να γράψετε τις διαιρέσεις ως κλάσµατα.
3: 8 4 : 7 11 : 3 6 : 31 85 : 3 17 : 15 2:10 5:3 8 : 1 1 : 8 6 : 12 3 : 14
3
8
12. Να βρείτε ποια διαίρεση παριστάνει το καθένα από τα παρακάτω κλάσµατα:

4 3 6 7
α. = .... , = .... , = .... , = ....
7 8 50 2
1 2 10
β. 4 = .... , = .... , = .... , = ....
4 10 2
13. Nα βρείτε τις τιµές του x που επαληθεύουν τις παρακάτω ισότητες:
x-4 x −7 x+3
α. =0. β. =0. γ. =1.
3 8 5
x -3 x −8 8− x
δ. =1. ε. =0. στ. =1.
14 2 3
14. Να βρείτε τις τιµές που δεν µπορεί να πάρει ο x στις παρακάτω ισότητες.
7 8 0 4−x
α. =3. β. = 4. γ. =0. δ. =3.
x x−2 x −1 x
15. Πόσες σοκολάτες θα αγοράσουµε µε 12€ αν η κάθε σοκολάτα στοιχίζει 2€;
1 1
16. Να βρείτε σε cm το: α. των 6cm. β.
3
των 9cm.
5
17. Να συµπληρώσετε τα κενά ώστε να προκύψουν ισότητες.

4 .... .... 4 − ....
α. =4 β. = 10 γ. =1
7 1 2
5 − .... 8·3 3 · ....
δ. =0 ε. =2 στ. =6
3 .... 3
6 13
ζ. =1 η. =1
.... − 3 ....
18. Να λύσετε τις εξισώσεις:

x -11 x+6 7+x
α. =0. β. = 1. γ. =1.
3 21 18
x - 21 x + 21 12 − x
δ. =1. ε. =1. στ. = 1.
3 30 4
(Â)
Ερώτηση 1
Τι ονοµάζεται κλασµατική µονάδα;
Ερώτηση 2
Τι ονοµάζεται κλασµατικός αριθµός;
Άσκηση 1
Να εκφράσεται σε κλάσµα.
α. Τα 25cm του µέτρου.
β. Τα 30min της ώρας.
γ. Τις 10 ηµέρες του µήνα Ιανουαρίου.
Άσκηση 2
3 8
Τα ενός αριθµού είναι 12. Να βρείτε ποιός αριθµός είναι τα του αριθµού.
10 10
Άσκηση 3
3 5
Τα ενός αριθµού είναι 18. Να βρείτε ποιός αριθµός είναι τα του αριθµού.
5 10
Ποια κλάσµατα λέγονται ίσα ή ισοδύναµα ;
• Ίσα η ισοδύναµα λέγονται τα κλάσµατα που εκ-

φράζουν το ίδιο µέρος ενός µεγέθους.
Ισοδύναµα κλάσµατα
Πως µπορούµε να µετασχηµατίσουµε ένα κλάσµα
και να παραµείνει ισοδύναµο µε το αρχικό ;
5 5·2 10 • Αν σ’ένα κλάσµα πολλαπλασιάσουµε αριθµητή και

= = παρονοµαστή µε τον ίδιο φυσικό αριθµό (διαφορετικό του
7 7·2 14
µηδενός) τότε το κλάσµα που προκύπτει είναι ισοδύναµο
µε το αρχικό.
• Αν σ’ένα κλάσµα διαιρέσουµε αριθµητή και παρονο-
µαστή µε τον ίδιο φυσικό αριθµό (διάφορο του µηδε-
νός) το κλάσµα που προκύπτει είναι ισοδύναµο µε το
20 20 :10 2 αρχικό.
= =
30 30 :10 3 • Προσοχή!
κ·ν κ κ:ν κ
= Σωστό = Σωστό
λ·ν λ λ:ν λ
• Κάθε φυσικό αριθµό µπορούµε να τον γράψουµε ως κλάσµα µε παρονο-

µαστή οποιοδήποτε φυσικό αριθµό (διαφορετικό του µηδενός)
κ κ·λ κ·λ
κ= = =
1 1·λ λ
κ µ
• Έστω δύο ισοδύναµα κλάσµατα = τότε ισχύει
λ ν
κ·ν = λ·µ (λέµε τότε ότι πολλαπλασιάζουµε χιαστί).
Απλοποίηση µπο-
• Απλοποίηση ενός κλάσµατος ονοµάζεται η διάδικασία µε ρούµε να κάνουµε
την οποία µετατρέπουµε ένα κλάσµα σε άλλο ισοδύναµο
όταν υπάρχει
του µε µικρότερους όρους. Γι’αυτό διαιρούµε και τους δύο
όρους µε έναν κοινό τους διαιρέτη. πολλαπλασιασµός
ή διαίρεση και
14 14 : 7 2
π.χ. = = στους δύο όρους
21 21: 7 3
του κλάσµατος.
Το κλάσµα που δεν απλοποιείται ονοµάζεται ανάγωγο
κλάσµα.
Να µετατρέψετε σε ισοδύναµα κλάσµατα:

7
α. Το 7 µε παρονοµαστή το 1: 7 =
1
5·3 15
β. Το 5 µε παρονοµαστή το 3: 5 = =
1·3 3
1 1 1·5 5
γ. Το µε παρονοµαστή το 15: = =
3 3 3·5 15
3 3 3·6 18
δ. Το µε παρονοµαστή το 30: = =
5 5 5·6 30
Να απλοποιήσετε τα κλάσµατα:
10 8 84
α. . β. . γ. .
20 16 12
25 100 25
δ. . ε. . στ. .
5 25 100
Λύση
10 10 :10 1 8 8:8 1 84 84 :12 7

α. = = β. = = γ. = = =7
20 20 :10 2 16 16 : 8 2 12 12 :12 1
25 25 : 5 5 100 100 : 25 4 25 25 : 25 1
δ. = = =5 ε. = = =4 στ. = =
5 5:5 1 25 25 : 25 1 100 100 : 25 4
Να βρείτε ποια από τα παρακάτω ζευγη κλασµάτων είναι ίσα.

3 6 4 5 2 4
α. , β. , γ. ,
5 10 3 4 7 14
6 8 1 3 4 2
δ. , ε. , στ. ,
10 15 22 66 2 8
Λύση
Για να εξετάσουµε αν τα κλάσµατα είναι ίσα τότε πολλαπλα-

σιάζουµε χιαστί, δηλαδή:
3 6 4 5
α. 3·10 = 5·6 άρα = β. 4·4 ≠ 3·5 άρα ≠
5 10 3 4
2 4 6 8
γ. 2·14 = 7·4 άρα = δ. 6·15 ≠ 8·10 άρα ≠
7 14 10 15
1 3 4 2
ε. 1·66 = 3·22 άρα = στ. 4·8 ≠ 2·3 άρα ≠
22 66 3 8
Να απολοποιήσετε τα κλάσµατα:
25 3α + 3β 3·x
α. β. γ.
75 8α + 8β 6·x
Λύση
25 1·25 1
α. = =
75 3·25 3
3α + 3β 3 (α + β ) 3
β. = = (εφαρµόζουµε την επιµεριστική ιδιοτητα)
8α + 8β 8 (α + β ) 8
3· x 3 1·3 1
γ. = = =
6· x 6 2·3 2
19. Να γράψετε τον αριθµό 5 µε παρονοµαστή τον αριθµό:

α. 1 β. 3 γ. 5 δ. 6 ε. 10
1
20. Να γράψετε το 3
σε ισοδύναµο κλάσµα µε παρονοµαστη:
α. 9. β. 15. γ. 30. δ. 90. ε. 300. στ. 900.
21. Να απλοποιήσετε τα κλάσµατα:

4 9 25 18 25 100 32
α. . β. . γ. . δ. . ε. . στ. . ζ. .
12 12 45 90 95 110 48

126 81 256 300 111
α. . β. . γ. . δ. . ε. .
54 243 512 900 333
23. Κυκλώστε την ένδειξη Σωστό (Σ), Λάθος (Λ) στις παρακάτω προτάσεις:
3·7 3
α. = Σ Λ
4·7 4
7+9 7
β. = Σ Λ
6+9 6
3+5 5
γ. = Σ Λ
3+ 6 6
2:3 2
δ. = Σ Λ
4:3 4
10 − 5 5
ε. = Σ Λ
10 − 3 3
24. Βρείτε ποια από τα παρακάτω ζεύγη κλάσµάτων είναι ισοδύναµα (ή ίσα):
3 6 2 6 6 12
α. , . β. , . γ. , .
5 10 9 27 7 11
36 72 100 300 40 80
δ. , . ε. , . στ. , .
13 26 7 21 50 90

2 x 2 k 5 λ
α. = . β. = . γ. = .
5 15 7 21 8 40
ω 2 8 α 2 10
δ. = . ε. = . στ. = .
100 10 7 28 4 x

5x + 5y 8 + 2α 5α + 10β
α. . β. . γ. .
7x + 7y 4+α 6α + 12β
27. Να εξετάσετε αν είναι ισοδύναµα τα κλάσµατα:

44 4 1212 12 421 42
α. , . β. , . γ. , .
99 9 9999 99 991 99
α 3α + 7β
28. Αν για τους φυσικούς αριθµούς α, β ισχύει = 1 . Να απλοποιήσετε το κλάσµα
β 6α + 4β
Ποια κλάσµατα λέγονται οµώνυµα ;
• Οµώνυµα λέγονται τα κλάσµατα που έχουν τον

ίδιο παρονοµαστή.
Ποια κλάσµατα λέγονται ετερώνυµα ;
Οµώνυµα, Ετερώνυµα • Ετερώνυµα λέγονται τα κλάσµατα που έχουν δια-

Κλάσµατα φορετικό παρονοµαστή.
• Αν ο αριθµητής ενός κλάσµατος είναι µικρότερος από τον παρονοµαστή τότε

το κλάσµα είναι µικρότερο της µονάδας.
• Αν ο αριθµητής ενός κλάσµατος είναι µεγαλύτερος από τον παρονοµαστή τότε το
κλάσµα είναι µεγαλύτερο της µονάδας.
Για να συγκρίνουµε κλάσµατα τα κάνουµε πρώτα οµώνυµα.

α. Μεταξύ δύο ή περισσοτέρων κλασµάτων που είναι οµώνυµα µεγα-
λύτερο είναι εκείνο που έχει µεγαλύτερο αριθµητή.
β. Μεταξύ δύο ή περισσοτέρων κλασµάτων µε τον ίδιο αριθµητή

µεγαλύτερο είναι εκείνο που έχει τον µικρότερο παρονοµαστή.
Να µετατρέψετε σε οµώνυµα τα κλάσµατα:

3 1 1 1 1 4 3
α. , β. , , γ. ,
2 3 2 3 4 6 8
Λύση
3 2
3 1 ÅÊÐ (2, 3) = 6 3 1 9 2
α. , , ,
2 3 2 3 6 6
6 4 3
1 1 1 ÅÊÐ (2, 3, 4) = 12 1 1 1 6 4 3
β. , , , , , ,
2 3 4 2 3 4 12 12 12
4 3
4 3 ÅÊÐ (6, 8) = 24 4 3 16 9
γ. , , ,
6 8 6 8 24 24
Να θέσετε το σύµβολο > (µεγαλύτερο) ή < (µικρότερο) µεταξύ των αριθµών στις
παρακάτω περιπτώσεις.
2 4 7 3 5 4 4 1 2 4 7
α. ,1 . β. ,1 . γ. 1, . δ. , . ε. , . στ. , . ζ. , .
3 3 6 8 8 3 7 3 5 3 6
Λύση
2 4 7 3 5 4 4
α. <1 β. >1 γ. 1 < δ. < ε. >
3 3 6 8 8 3 7
5 3
1 2 1 2 ÅÊÐ (3, 5) = 15 1 2 5 6
στ. < , , ,
3 5 3 5 3 5 15 15
2 1
4 7 4 7 ÅÊÐ (3, 6) = 6 4 7 8 7
στ. > , , ,
3 6 3 6 3 6 6 6
1 2 5 4 5
Να τοποθετήσετε τα παρακάτω κλάσµατα από το µικρότερο στο µεγαλύτερο , , , ,
2 3 6 9 18
Λύση
9 6 3 2 1
1 2 5 4 5 ÅÊÐ (2, 3, 6, 9, 18) = 18 1 2 5 4 5 9 12 15 8 5
, , , , , , , , , , , ,
2 3 6 9 18 2 3 6 9 18 18 18 18 18 18
παρατηρούµε τα οµώνυµα οπότε η διάταξή τους είναι:
5 8 9 12 15 5 4 1 2 5
< < < < δηλαδή < < < <
18 18 18 18 18 18 9 2 3 6
Να βρείτε ένα κλάσµα που να είναι:

1 1
α. Μικρότερο του και µεγαλύτερο του
5 6
3 4
β. Μικρότερο του και µεγαλύτερο του
5 5
Λύση
5 5 5
α. Πολλαπλασιάζουµε τους όρους µε τον αριθµό 5 τότε , οπότε ο αριθµός
30 25 27
1 5 1
είναι ανάµεσα στα δύο κλάσµατα, δηλαδή < < .
6 27 5
β. Πολλαπλασιάζουµε τους όρους των δύο κλασµάτων µε ένα αριθµό, π.χ. το 4. Τότε τα
12 16
κλάσµατα γίνονται: ,
20 20
15 3 15 4
Παρατηρούµε ότι το βρίσκεται ανάµεσα στα δύο κλάµατα, άρα < <
20 5 20 5
13 14
(οµοίως και το , )
20 20
29. Να µετατρέψετε σε οµώνυµα τα παρακάτω κλάσµατα:

2 1 1 2 7 1 4 1 5
α. , . β. , . γ. , . δ. , . ε. 1, .
5 3 4 3 6 12 9 6 3
30. Να µετατρέψετε σε οµώνυµα τα κλάσµατα:

1 2 3 2 1 1 7 1 2
α. , , . β. , , . γ. , , .
2 3 4 6 4 8 5 10 15
31. Να συγκρίνετε τα κλάσµατα:

4 3 5 7 2 2 3 7
α. , . β. , . γ. , . δ. , .
7 7 11 11 9 8 7 9
65 75 1011 1010 401 401
ε. , . στ. , . ζ. , .
10 10 999 999 24 34

1 2 2 4 7 1 9 5
α. , . β. , . γ. , . δ. , .
3 7 3 5 6 2 8 6
3 4 3 12 11
ε. , 2. στ. , . ε. 5, . ζ. 3, .
2 3 4 5 3
33. Να συγκρίνετε µε το 1 τα παρακάτω κλάσµατα:

4 7 15 305 65 4
α. . β. . γ. . δ. . ε. . στ. .
5 3 21 101 71 113
34. Να γράψετε σε µια σειρά από το µικρότερο προς το µεγαλύτερο τα κλάσµατα
8 13 2 11 21 7 14 19 9 9 9 9 9 9 9 9
α. , , , , , , , . β. , , , , , , , .
5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 2 11 17 6 8 19
35. Να γράψετε σε µια σειρά από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο τα κλάσµατα

2 4 5 3 1 2 13 17
α. , , . β. , , , , .
3 9 6 4 8 5 10 20
36. Γράψτε 5 κλάσµατα που να έχουν:

α. αριθµητή 5 και να είναι µικρότερα του 1.
β. παρονοµαστή 8 και να είναι µεγαλύτερα του 1.
37. Να βρείτε ένα κλάσµα

1 2
α. µεγαλύτερο από το και µικρότερο από το .
12 12
5 5
β. µεγαλύτερο από το και µικρότερο από το .
7 8
38. Να βρείτε ένα κλάσµα

6 7
α. µεγαλύτερο από του και µικρότερο από του .
7 8
5 6
β. µεγαλύτερο από του και µικρότερο από του .
6 7

αβ α x x+2 α α
α. β , β + 1 . β. y , y . γ. , .
α+2 α+4
ω ω +1 ω + 10 ω + 10 α α+4
δ. φ + 4 , φ . ε. , . στ. , .
4 6 α+4 α
6
40. Να προσθέσετε στον αριθµητή και στον παρονοµαστή του κλάσµατος 5
το 2 και
να το συγκρίνετε µε την µονάδα.
3
41. Να προσθέσετε στον αριθµητή του κλάσµατος 5
το 4 και το νέο κλάσµα να το
συγκρίνετε µε το 2.
(Ã)
Ερώτηση 1
α. Ποιά κλάσµατα λέγονται ισοδύναµα (ίσα);
β. Ποιά κλάσµατα ονοµάζονται οµώνυµα και ποιά ετερώνυµα;
Ερώτηση 2
Πώς µπορούµε να µετασχηµατίσουµε ένα κλάσµα και να παραµείνει ισοδύναµο µε
το αρχικό;
Άσκηση 1
1 x x 4 x 8
α. = β. = γ. =
3 18 5 2 3 2
Άσκηση 2
Να απλοποιήσετε τα κλάσµατα:
25 9 3x 2α 2x + 2y
α. β. γ. δ. ε.
100 27 3y 8α 3x + 3y
Άσκηση 3
x −5 4−x x −3 x+4 x+5

α. =0 β. =0 γ. =1 δ. =1 ε. =1
8 3 8 7 13
ë éïìÜèçì ·Ðñüóèåóç êáé áöáßñåóç êëáóìÜôùí

éâ
12
Â
á
· Ðïëëáðëáóéáóìüò êëáóìÜôùí
· Áíôßóôñïöïé áñéèìïß
Πως προσθέτουµε οµώνυµα και πως ετερώνυµα κλά-

σµατα ;
• Το άθροισµα δύο οµώνυµων κλασµάτων ισούται

µε το κλάσµα που έχει αριθµητή το άθροισµα των αριθµη-
τών και παρονοµαστή τον ίδιο.

Πρόσθεση και
αφαίρεση κλασµάτων • Η διαφορά δύο οµώνυµων κλασµάτων ισούται µε το κλά-
σµα που έχει αριθµητή την διαφορά των δύο αριθµητών
και παρονοµαστή τον ίδιο.
• Για να προσθέσουµε ή να αφαιρέσουµε δύο ετερώνυµα

κλάσµατα τα µετατρέπουµε σε οµώνυµα και µετά τα προ-
σθέτουµε ή τα αφαιρούµε.
Όταν έχουµε άθροισµα ενός φυσικού αριθµού και ενός κλάσµατος παραλεί-
πουµε το σύµβολο (+) και γράφουµε:
2 2
5+ =5 
3 3
 Οι αριθµοί αυτοί λέγονται µικτοί.
1 1
2+ = 2
3 3 
Κάθε φυσικός αριθµός θεωρείται κλάσµα µε παρονοµαστή την µονάδα.

Να βρείτε τα παρακάτω αθροίσµατα:

1 6 2 4 5 1 1
α. + β. + + γ. +
5 5 3 3 3 2 3
2 1 1 2 4 2
δ. + ε. + στ. +
5 2 3 6 7 14
Λύση
1 6 1+ 6 7 2 4 5 2 + 4 + 5 11
α. + = = β. + + = =
5 5 5 5 3 3 3 3 3
γ. δ.
ε. στ.
Οµοίως τις διαφορές:

5 3 12 7 8 1 2
α. - β. - γ. - δ. 3 -
4 4 5 5 10 5 3
Λύση
5 3 5−3 2 12 7 12 − 7 5
α. − = = β. − = = =1
4 4 4 4 5 5 5 5
γ. δ.
Πρόσθεση και αφαίρεση κλασµάτων - Πολλαπλασιασµός κλασµάτων - Αντίστροφοι αριθµοί

Να γίνουν οι πράξεις:
1 1 3 1 2 1
α.  +  + β.  +  -
2 3 6 4 3 6
Λύση
α.
β.

1 5 1 5
α. x + =2 β. +x =1 γ. x – =
2 7 3 6
Λύση
α.
β.
γ.
1 2 1 3
α. 2 β. 5 γ. 1 +
3 3 2 8
Λύση
1 1 2 1 6 1 7
α. 2 = 2 + = + = + = β.
3 3 1 3 3 3 3
γ.

Ένας εργάτης τελειώνει ένα έργο σε 5 ηµέρες ενώ ένας άλλος το τελειώνει σε 6 ηµέρες.
Τι µέρος του έργου τελειώνουν σε 1 µέρα και οι δύο εργάτες;
Λύση
1 1
Σε µία µέρα ο ένας εργάτης τελειώνει το
του έργου ενώ ο άλλος το του έργου. Αν
5 6
 1 1 
εργαστούν και οι δύο µαζί τελειώνουν το  +  του έργου, δηλαδή
5 6
του έργου.
2
Ένας πολιτικός µηχανικός σχεδιάζει ένα πάρκο. Τα του χώρου γίνονται παιδικές
5
1
χαρές, στο γίνεται δενδροφύτευση και ο υπόλοιπος χώρος γήπεδο µπάσκετ. Τι
3
µέρος του χώρου είναι το γήπεδο;
Λύση
Προσθέτουµε τα µέρη που γίνονται: παιδική χαρά και χώρος πρασίνου και στη
συνέχεια αφαιρούµε από την 1.
4
Τα του πάρκου είναι το γήπεδο του µπάσκετ.
15
2
Να βρείτε ποιον αριθµό πρέπει να προσθέσουµε στο ώστε να βρούµε άθροισµα 2.
5
Λύση
2
Έστω ότι θα προσθέσουµε τον αριθµό x τότε: +x =2 ή
5
1 3
Από ποιον αριθµό πρέπει να αφαιρέσουµε το και να βρούµε .
4 8
Λύση
1 3
Έστω ο x ζητούµενος αριθµός τότε: x − = ή
4 8

5
Άρα ο ζητούµενος αριθµός είναι .
8
2 1 3 1 1
Να υπολογίσετε την τιµή της παράστασης: 1+ +  + + + 2
3 4 4 5 3
Λύση
1. Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα:
3 4 2 4 6 82 41 7
α. + β. + + γ. + +
5 5 21 21 21 303 303 303
1 4 4 1 1
δ. 3 + ε. + στ. 2 +
2 3 5 3 3
3 3 3  1  2 3
α. + + β.  3 +  +  + 
4 2 8  3  3 4
 4  1  1  1  1
γ.  1 +  +  2 +  δ.  1 +  +  1 +  +  1 + 
 5  10   2  3  4
3. Να υπολογίσετε τις διαφορές:

5 1 3 1 8 2
α. − β. − γ. −
6 6 5 5 9 9
5 1 6 3 7 1
δ. − ε. − στ. −
3 2 10 5 9 3
4. Να εκτελέσετε τις πράξεις:

1  4 1   1  1 1 5
α. + −  β.  2 +  −  1 −  γ. 3 −
5  10 10   3  2 3 6
1 1 1 5 2  1
δ.  −  +  +  ε. 4 −  1 + 
 2 3  6 3 3  2
5. Nα γράψετε του µικτούς κλάσµατα:

1 2 3 4
4 , 2 , 1 , 2
3 5 7 5
6. Nα γράψετε του µικτούς κλάσµατα:

54 82 100 42 75 89
, , , , ,
7 5 7 9 4 3
7. Σηµειώστε την ένδειξη σωστό (Σ) ή λάθος (Λ) δίπλα στις παρακάτω σχέσεις.
1 23 11 124
8− = (....) 25 − = (....)
3 3 5 5
3 3 4 3
2+ =5 (....) 14 − = 13 (....)
5 2 7 7
1 7 7 1
α. x + = β. x + 1 = γ. x − 3 =
4 8 3 2
2 4 1 1 10
δ. x − = ε. x − =2 στ. x + 2 =
5 5 3 3 3
3 13
9. Να βρείτε ποιον αριθµό πρέπει να προσθέσουµε στο 5
ώστε να βρούµε άθροισµα
15
.

6 3
10. Να βρείτε ποιον αριθµό πρέπει να αφαιρέσουµε από το 5
ώστε να βρούµε διαφορά
10
.
1 1 1
11. Ένας αγρότης έχει 5 στρέµµατα λεµονιές, 7 στρέµµατα ελιές και 10
2 3 6
στρέµµατα σιτάρι. Πόσα στρέµµατα έχει συνολικά;
1 2
12. Ο δήµος µιας πόλης διαθέτει το 5
των εσόδων του για την καθαριότητα, τα για
7
τη διαµόρφωση χώρων. Τι µέρος των εσόδων διαθέτει για τις υπόλοιπες ανάγκες
του δήµου;
13. Ένας εργάτης τελειώνει ένα έργο σε 8 ηµέρες ενώ ένας άλλος το ίδιο έργο σε 10 ηµέρες. Να
βρείτε το µέρος του έργου που τελειώνουν οι δύο εργάτες όταν εργάζονται µαζί σε µία µέρα.
1 1 1
14. Αν x = 2 , y = 3 και z = 1 , να βρείτε την τιµή της παράστασης K = x + y + z .
3 3 2
1 1 1 1
15. Αν α = + , β = 1+ και γ = , να βρείτε την τιµή της παράστασης
2 3 2 6
Μ = α+β− γ.

Πως πολλαπλασιάζουµε κλάσµατα ;
• Το γινόµενο δύο κλασµάτων ισούται µε το κλάσµα

το οποίο έχει αριθµητή το γινόµενο των αριθµητών και πα-
ρανοµαστή το γινόµενο των παρανοµαστών
Πολλαπλασιασµός α γ α⋅γ
⋅ =
κλασµάτων β δ β⋅δ .
• Αντίστροφοι λέγονται δύο αριθµοί που το γινόµενο τους

Αντίστροφοι αριθµοί ισούται µε τη µονάδα
α αντίστροφος β  α β
→  ⋅ = 1
β α β α

αντίστροφος
α →
1  α⋅ 1 =1
α  α
• Προσοχή στον πολλαπλασιασµό κλασµάτων δεν κάνουµε οµώνυµα.

• Το µηδέν δεν έχει αντίστροφο.
• Ο αντίστροφος του 1 είναι το 1.
• Όταν πολλαπλασιάζουµε ένα φυσικό αριθµό µε ένα κλάσµα, πολλαπλασιάζουµε

τον φυσικό µε τον αριθµητή του κλάσµατος ( είναι σαν να βάζουµε ως παρανοµα-
στή την µονάδα και µετά να κάνουµε τον πολλαπλασιασµό των κλασµάτων ).
µ
• Για να βρούµε τα ( διαβάζουµε : µ νιοστά ) ενός αριθµού x εκτελούµε τον
ν
πολλαπλασιασµό
µ µ x µ⋅x
⋅x = ⋅ = .
ν ν 1 ν

Να βρείτε τα γινόµενα:
1 3 2 5 1 5 2
α. ⋅ β. ⋅ γ. ⋅ δ. 3 ⋅
2 4 3 7 8 3 43
4 2 7 3
ε. ⋅3 στ. ⋅ ζ. 0 ⋅
9 7 2 16
Λύση
1 3 1⋅ 3 3 2 5 2 ⋅ 5 10 1 5 1⋅ 5 5
α. ⋅ = = β. ⋅ = = γ. ⋅ = =
2 4 2⋅4 8 3 7 3 ⋅ 7 21 8 3 8 ⋅ 3 24
2 3 2 3⋅ 2 6 4 4 3 4 ⋅ 3 12 4
δ. 3 ⋅ = ⋅ = = ε. ⋅ 3 = ⋅ = = =
43 1 43 1 ⋅ 43 43 9 9 1 9 ⋅1 9 3
2 7 2 ⋅ 7 14 3
στ. ⋅ = = =1 ζ. 0 ⋅ =0
7 2 7 ⋅ 2 14 16
Να βρείτε τα γινόµενα:
Στον πολλαπλασιασµό κλασµά-
α β 3 8 2 των πριν κάνω την πράξη µπο-
α. β ⋅ γ β. ⋅ ⋅ ρώ να απλοποιώ αριθµητή µε
2 3 16
παρανοµαστή ιδιαίτερα τους ί-
κ λ κ
7 5 2
γ. 3 ⋅ ⋅ ⋅ διους αριθµούς, ⋅ =
λ µ µ
3 7 9
Λύση
α β α 3 8 2 8 1 7 5 2 3 7 5 2 5 ⋅ 2 10
i. ⋅ = ii. ⋅ ⋅ = = iii. 3 ⋅ ⋅ ⋅ = ⋅ ⋅ ⋅ = =
β γ γ 2 3 16 16 2 3 7 9 1 3 7 9 1⋅ 9 9
3 1 1 1 1 1 1 
Να γίνουν οι πράξεις: α. ⋅ +  β.  +  ⋅  + 
4 3 6  2 3   5 10 

Λύση
α.
β.
1 2
Ένας µαθητής είχε 30 €. Από αυτά ξόδεψε το για να αγοράσει βιβλία, τα των
6 5
υπόλοιπων στην καντίνα του σχολείου. Του περίσεψαν χρήµατα και πόσα;
Λύση
1 1 30 30
Για βιβλία ξόδεψε: ⋅ 30 = ⋅ = =5
6 6 1 6
Το υπόλοιπο είναι: 30 − 5 = 25
2 2 25 50
Στην καντίνα ξόδεψε: ⋅ 25 = ⋅ = = 10
5 5 1 5
Άρα του περίσεψαν: 25 − 10 = 15
1
Ένας αγρότης παράγει 1.000 κιλά ντοµάτας. Την πρώτη ηµέρα πουλάει το της
4
1
παραγωγής, την δεύτερη ηµέρα το της υπόλοιπης. Πόσα κιλά ντοµάτα περίσεψαν;
3
Λύση
1 1000
Την πρώτη ηµέρα πούλησε: ⋅1000 = = 250 κιλά
4 4
του έµειναν: 1000 − 250 = 750 κιλά
1 750
Την δεύτερη ηµέρα πούλησε: ⋅ 750 = = 250 κιλά
3 3
του έµειναν: 750 − 250 = 500 κιλά
8 7
Το σιτάρι δίνει τα του βάρους του σε αλεύρι και αυτό µε τη σειρά του δίνει τα
9 8
του βάρους του σε ψωµί. Αν σ’ ένα φούρνο υπήρχαν 1.800 κιλά σιτάρι, πόσα κιλά
ψωµί θα παρασκευαστεί;
Λύση
8 1800 ⋅ 8 200 ⋅ 8
Τα 1800 κιλά σιτάρι δίνουν: 1800 ⋅ = = = 1600 κιλά αλεύρι
9 9 9

7 1600 ⋅ 7 8·200·7
Τα 1600 κιλά αλεύρι δίνουν: 1600 ⋅ = = = 200·7 = 1400 κιλά ψωµι
8 8 8
2 3 1
Να βρείτε τους αντίστροφους των αριθµών: α. β. γ. 2 δ. ε. 0
5 8 3
Λύση
2 αντίστροφος 5 3 αντίστροφος 8 1
α. → β. → αντίστροφος
γ. 2 →
5 2 8 3 2
1 αντίστροφος
δ. → 3 ε. 0, δεν υπάρχει αντίστροφος
3
2 1 8
α. 3·x = 1 β. x ⋅ =1 γ. x ⋅ =1 δ. x ⋅ 0 = 1 ε. x ⋅ =1
3 8 17
Λύση
1 2 3 1
α. 3 ⋅ x = 1 , άρα x = β. x ⋅ = 1 , άρα x = γ. x ⋅ = 1 , άρα x = 8
3 3 2 8
8 17
δ. x ⋅ 0 = 1 , αδύνατο ε. x ⋅ = 1 άρα x =
17 8
3
Σε µια τάξη της Α΄ Γυµνασίου µε 24 µαθητές σ’ ένα τεστ τα παίρνουν βαθµό
8
1
κάτω από τη βάση και το αυτών παίρνει άριστα. Ποιοι είναι οι µαθητές αυτοί;
12
Λύση
3 3 24 3 8·3 3·8·3
Παίρνουν κάτω από την βάση: ⋅ 24 = ⋅ = ⋅ = = 9 µαθητές
8 8 1 8 1 8·1
1 1 ⋅ 24 24
Παίρνουν άριστα: ⋅ 24 = = = 2 µαθητές
12 12 12
1 2 3
Να βρείτε τον αντίστροφο του αριθµού: Α= + + .
2 3 4
Λύση
23 12
άρα Α = . Ο αντίστροφος του Α είναι ο .
12 23

16. Να υπολογίσετε τα γινόµενα:

3 1 7 2 2 3 40 1
α. ⋅ β. ⋅ γ. ⋅ δ. ⋅
4 3 3 3 5 7 3 10
2 18 4 27 1 2
ε. ⋅ στ. ⋅ ζ. ⋅8 η. 14 ⋅
9 4 9 36 4 7

1 5 3 3 4 5 1 8 6
α. ⋅ ⋅ β. ⋅ ⋅ γ. ⋅ ⋅5⋅
2 3 10 4 5 3 8 5 11

2 1 1 8 1 1
γ. 3 ⋅  + 
⋅ +  ⋅ +  1 1
α. β.
3  2 3 5  2 3 4 6

2 1 4 3   1 1 1
α.  +  ⋅  −  β.  4 + 3  ⋅ 2
 3 4   5 10   2 3 3
20. Να βρείτε τους αντίστροφους των αριθµών και να τους γράψετε στα τετράγωνα.

Αριθµός Αντίστροφος Αριθµός Αντίστροφος

3
5
5
2
1
7
7
4
14
1 121
3 32
6
8
101
1 2
2 5
3 3

2 4 α
α. x ⋅ =1 β. ⋅x =1 γ. ⋅x =1
7 9 β
1 41
δ. x ⋅ = 1 ε. 2 ⋅ x = 1 στ. ⋅x =1
5 123
1
22. Για την εξόφληση ενός χρέους 3000 € προς την τράπεζα πλήρωσε κάποιος το 5
ως
1
προκαταβολή και το του υπόλοιπου ποσού τον επόµενο µήνα. Τι ποσό οφείλει
10
να πληρώσει ακόµα;
3
23. Ένας παραγωγός πορτοκαλιών πούλησε 5
της παραγωγής του και στη συνέ-
1
χεια το των υπόλοιπων. Αν είχε 1200 κιλά πορτοκάλια πόσα του µένουν
6
ακόµα για πούληµα;
24. Ρώτησαν ένα φοιτητή της Μαθηµατικής Σχολής του Πανεπιστηµίου της Ζιµπά-

2 9
µπουε πόσων χρονών είναι και αυτός απάντησε: “Πέρυσι ήµουν τα των του
9 10
100”. Πόσων χρονών είναι σήµερα;
25. Ένας εργάτης υπολογίζει ότι για να τελειώσει το έργο που του έχουν αναθέσει θα
1
χρειαστεί το µιας ηµέρας. Σε πόσες ώρες θα τελειώσει το έργο;
6
26. Σε ένα σούπερ µάρκετ το βαρέλι µε την φέτα περιέχει 48 κιλά. Κάποιος πελάτης
3
παραγγέλνει τα του περιεχοµένου. Πόσα κιλά φέτα θα πάρει;
96
3
27. Ένα ορθογώνιο έχει µήκος 40 cm και πλάτος τα 10 του µήκους του. Να βρείτε το
εµβαδόν και την περίµετρο του ορθογωνίου.
5
28. Να βρείτε την περίµετρο και το εµβαδόν ενός τετραγώνου µε πλευρά τα 4
m.
1
29. Από την Α΄ Γυµνασίου ενός σχολείου το 5
γράφει κάτω από τη βάση και είναι 24.
1
Το των υπόλοιπων γράφει άριστα. Πόσοι µαθητές έγραψαν άριστα;
6
30. Η απόσταση δύο πόλεων είναι 500 km. Ένας ποδηλάτης την 1η µέρα διανύει το
1 1
της απόστασης, την 2 η ηµέρα το της υπόλοιπης απόστασης και την 3 η
4 5
1
ηµέρα το της υπόλοιπης απόστασης. Πόσα km πρέπει να διανύσει την 4 η και
3
τελευταία ηµέρα.

Ερώτηση 1
Ποιοι αριθµοί λέγονται αντίστροφοί;
∆ώστε 4 παραδείγµατα.
Ποιός αριθµός δεν έχει αντίστροφο;
Ερώτηση 2
Ποιοι αριθµοί λέγονται µικτοί. ∆ώστε 3 παραδείγµατα.
Σε ποιες από της παρακάτω πράξεις κάνουµε οµώνυµα και σε ποιές όχι.
2 1 2 1 21 1 1
α. + β. − γ. · δ. 2 ·3
3 4 5 3 34 3 2
Άσκηση 1
Να γράψετε στον παρακάτω πίνακα τους αντίστροφους αριθµούς.
Άσκηση 2
Ποιες από τις παρακάτω πράξεις είναι σωστές (Σ) και ποιές λάθος (Λ).
κ µ κ+µ
α. + = Σ Λ
λ ν λ+ν
κ µ κ·µ
β. · = Σ Λ
λ ν λ·ν
κ µ κν − λµ
γ. − = Σ Λ
λ ν λν

κ λ
δ. · =0 Σ Λ
λ κ
κ λ
ε. · =1 Σ Λ
λ κ
Άσκηση 3
2
α. Ποιόν αριθµοί πρέπει να προσθέσουµε στο για να βρούµε άθροισµα 2.
3
β. Να λυθούν οι εξισώσεις:
1 3
i. 5x = 1 ii. ·x = 0 iii. x· = 1
3 8
 1 2  1
iv.  5 +  x = 0 v. x =1 vi. x  4  = 1
 3 3  2

ë éïìÜèçì · Äéáßñåóç êëáóìÜôùí

éâ
13
Â
á
· ÄåêáäéêÜ êëÜóìáôá - äåêáäéêïß áñéèìïß
· ÔñïðÞ êëÜóìáôïò óå äåêáäéêü
Mε τι ισούται το πηλίκο της διαίρεσης δύο κλασµάτων;
• Το πηλίκο της διαίρεσης δύο κλασµάτων ισούται µε

τον πολλαπλασιασµό του πρώτου κλάσµατος (διαιρετέο) µε
τον αντίστροφο του δευτέρου κλάσµατος (διαιρέτη).
α γ αδ
∆ιαίρεση κλασµάτων : = ·
β δ β γ
• Σύνθετο λέγεται το κλάσµα που ένας τουλάχιστον από τους όρους του είναι
κλάσµα. ∆ηλαδή:
κ κ
λ ή λ ή µ
µ µ κ
ν λ
α
α γ β
• Η διαίρεση : γράφεται και ως σύνθετο κλάσµα
β δ γ
δ
á
â á·ä
• Η µετατροπή ενός σύνθετου κλάσµατος σε απλό γίνεται ως εξής
ã â·ã
(α, δ: άκροι όροι, β, γ: µέσοι όροι) ä
• Προσοχή στα σύνθετα κλάσµατα να διατηρείται η γραµµή του κλάσµατος. Γιατί:
5
5 10 5 1 5
= = 10 Σωστό, = = Λάθος.
1 1 1 2 2
2 2
Να υπολογίσετε τα πηλίκά:
2 4 4 2 7 1
α. : β. : γ. :2 δ. 4 :
4 5 3 3 6 3
Λύση
2 4 2 5 2·5 10 5 4 2 4 3 4·3 4
α. : = · = = = β. : = · = = =2
3 5 3 4 3·4 12 6 3 3 3 2 3·2 2
7 7 2 7 1 7·1 7 1
γ. :2 = : = · = = δ. 4 : = 4·3 = 12
6 6 1 6 2 6·2 12 3
Nα υπολογίσετε τα πηλίκα (µε χρήση σύνθετων κλασµάτων):

2 4 1 3 3 6
α. : β. : γ. 5 : δ. :2
5 3 2 5 2 5
Λύση
2 1
2 4 5 2·3 6 3 1 3 2 1·5 5
α. : = = = β. : = =
5 3 4 4·5 20 10 2 5 3 2·3 6
3 5
5 6 6
3 5 1 6
δ. : 2 5 5
5·2 10 1·6 6 3
γ. 5 : = = = = =
2 3 3 1·3 3 5 2 2 5·2 10 5
2 2 1
Να υπολογίσετε τα πηλίκα:
1 2 4 1 1 1
α. 3 : β. :2 γ. 5 : 3
2 7 3 3 2 2
∆ιαίρεση κλασµάτων - ∆εκαδικά κλάσµατα - δεκαδικοί αριθµοί - Tροπή κλάσµατος σε δεκαδικό

Λύση
1 2 7 2 7 7 49 4 1 4 7 43 4
α. 3 : = : = · = β. :2 = : = · =
2 7 2 7 22 4 3 3 3 3 37 7
γ. 5 1 : 3 1 = 11 : 7 = 11· 2 = 11
2 2 2 2 2 7 7
Να γίνουν οι διαιρέσεις:
5 2 1 7 1 1
γ.  3 +  :
1 4
α. : :  β.  :  :
3 3 2 5 2 5  3 9
Λύση
5 2 1 5 2 2 5 4 5 3 5
α. : :  = : ·  = : = · =
3 3 2 3 3 1 3 3 3 4 4
 7 1  1  7 2  1 14 1 14 5
β.  :  : =  ·  : = : = · = 14
5 2 5 5 1 5 5 5 5 1
 9 1  4 10 4 10 9 30 15
γ.  + : = : = ⋅ = =
 3 3 9 3 9 3 4 4 2
3 1 4 3 3
α. ·x = β. x· = γ. x : =8
4 8 5 5 8
5 1 1 1
ε. :x = στ. x : 2 =4
3 8 2 2
Λύση
3 1 1 3 14 4 1
α. ·x = ή x = : ή x = · ή x = ή x=
4 8 8 4 83 24 6
4 3 3 4 35 3
β. x· = ή x = : ή x = · ή x =
5 5 5 5 54 4
γ. x : 3 = 8 ή x·8 = 8 ή x = 8 : 8 ή x = 8 · 3 ή x = 3
8 3 3 18
5 51 1 3 1 23 1 2·3 1 6 5
δ. α΄ τρόπος: : x = 2 ή · = 2 ή = 2· ή = · ή = ή = ή x=
3 3x x 5 x 15 x 1·5 x 5 6
5 51 5 x 5 2 5 2 51 5
β΄ τρόπος: : x = 2 ή · = 2 ή = 2· ή = x ή : = x ή · = x ή = x
3 3x 3 1 3 1 3 1 32 6
1 1 7 9 3 9 9 3 97 63 21
ε. x : 2 = 4 ή x : = ή x· = ή x = : ή x = · ή x = ή x=
2 2 3 2 7 2 2 7 23 6 2

2 4
Να βρείτε έναν αριθµό που αν πολ/σθεί µε το να δώσει γινόµενο .
3 5
Λύση
2 4
Έστω x ο ζητούµενος αριθµός τότε ·x = οπότε:
3 5
4 2 43 12 6
x= : ή x= · ή x= =
5 3 52 10 5
4 1
Να βρείτε έναν αριθµό που αν διαιρεθεί µε το να δώσει πηλίκο .
7 8
Λύση
Έστω x ο ζητούµενος αριθµός τότε:
4 1 7 1 1 7 14 4 1
x: = ή x· = ή x = : ή x = · ή x = ή x=
7 8 4 8 8 4 87 56 14
1
Πρέπει να συσκευαστούν 4400 κιλά πορτοκάλια σε κιβώτια των 5 κιλών. Να βρείτε
2
πόσα κιβώτια χρειαζόµαστε.
Λύση
1 11
Το κάθε κιβώτιο περιέχει: 5 = κιλά πορτοκάλια.
2 2
11 2 4400 2 8800
4400 : = 4400· = · = = 800 κιβώτια.
2 11 1 11 11
2
Μια πλατεία 1500m2 πρέπει να πλακοστρωθεί µε πλακάκια εµβαδού m2. Πόσα
3
πλακάκια χρειάζονται.
Λύση
2 3 4500
1500 : = 1500· = = 2250 πλακάκια.
3 2 2
2
Ένας εργάτης σε µια ώρα κάνει τα ενός έργου. Σε πόσες ώρες θα τελειώσει το έργο;
15
Λύση
2
Έστω ότι θα τελειώσει το έργο σε x ώρες. Τότε: ·x = 1 δηλαδή
15
2 15 1 15 15
x = 1: ή x = 1· ή x= · ή x= ή x = 7,5 ώρες
15 2 1 2 2

5 2 3 1 8 3 13
α. : β. : γ. : δ. :5
7 3 5 5 21 7 2
4 1 8 8 4
ε. 3 : στ. 2 : 5 ζ. : η. :2
3 3 5 3 9
2 1 5
γ. 4 :  + 
3 2 1 1
α. 4 :17 β.  +  :
4 3 2 6 5  5 10 
2 1 7  1  1
στ. 20 : 10 − 
1
δ.  +  : ε.  5 −  :  4 − 
3 4 8  2  3  3
3. Να υπολογίσετε τα εξαγόµενα:
1 3 5 3 3 1 1 5 1 2 2 2
α. : + 3· − : β.  +  : + : − :
2 2 9 2 5  2 3 6 2 3 3 4

3 1 3
α. :x = β. x : =4
8 4 5
1 1 1
γ. x· = 4 δ. 2 ·x =
3 4 3
5. Nα αντιστοιχίσετε στις διαιρέσεις της στήλης Α τα πηλίκα της Β.

4
6. Nα βρείτε µε ποιον αριθµό πρέπει να πολ/µε το 5
για να πάρουµε γινόµενο:
2 2
α. 1 β. 2 γ. δ. 4 ε. 0
3 3
2
7. Να βρείτε µε ποιον αριθµό πρέπει να διαιρέσουµε το για να πάρουµε πηλίκο:
3
2 4 1
α. 1 β. γ. δ. 2
3 5 3
8. Ένας εργάτης τελειώνει ένα έργο σε 4 ηµέρες. Ένας δεύτερος το τελειώνει σε 6 ηµέρες
και ένας τρίτος το τελειώνει σε 12 ηµέρες. Σε πόσες ηµέρες τελειώνουν το έργο αν
εργάζονται και οι τρείς µαζί;
9. Ένας µελισσοκόµος παράγει 120 κιλά µέλι και θέλει να το συσκευάσει σε κουτιά του

1
κιλού. Πόσα κουτιά θα χρειαστεί;
2
5
10. Ένας εργάτης τελειώνει τα
21
ενός έργου σε µια µέρα. Σε πόσες ηµέρες θα
τελειώσει όλο το έργο;
11. Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα µε τα αποτελέσµατα των διαιρέσεων.
ÓôÞëç Á ÓôÞëç Â
1
4:
2
5 1
:
3 8
2 1
8
· :
5 3 3
1
4 :5
2
1 5
3 :
3 3
1
7 :3
2
1 5
2 :
8 8
1 1
5
: :
3 2 6
1
4:2
3

12. Σηµειώστε µε x την στήλη Σ (Σωστό) ή την στήλη Λ (Λάθος) για τις πράξεις του
παρακάτω πίνακα.
ÐñÜîåéò Ó Ë
4 2 3
:
3 3 5
1 1 2
2 :3
3 2 3
1
4 11
1 :
3 5 8
3
2: :2 1
2
6 2 1
3
: :
5 5 5 5
7 2 11
2 :
3 3 2
1 6 2 1 143
3 : :
2 5 3 2 27

Ερώτηση 1
Με τι ισούται το πηλίκο της διαίρεσης δύο κλασµάτων;
Ερώτηση 2
Ποιο κλάσµα ονοµάζεται σύνθετο; ∆ώστε 4 παραδείγµατα.
Άσκηση 1
Να µετατρέψετε σε απλά τα σύνθετα:
3 2 5
1 1 3
α. 2 β. γ. 7 δ. 2 ε. στ.
5 2 4 1 1 8
3 2
3 3 2 3 5
Άσκηση 2
3 4 1 3
α. x· = 1 β. x· = 2 γ. ·x = 2
4 3 2 5
8 4 2 1 7
δ. x· = 2 ε. x· = στ. 3 ·x =
9 7 7 4 12
Άσκηση 3
1 2 1 2 1 2
Να γίνουν οι πράξεις:  :  +  :  +  : 
3 3 4 4 5 5

Ποια κλάσµατα ονοµάζονται δεκαδικά;
• Τα κλάσµατα που έχουν παρονοµαστή µια δύναµη

του 10 ονοµάζονται δεκαδικά κλάσµατα.
2 51 43
π.χ. , ,
∆εκαδικά κλάσµατα 10 100 1000
Μετατροπή κλάσµατος • Κάθε δεκαδικό κλάσµα γράφεται ως δεκαδικός αριθµός
σε δεκαδικό µε τόσα δεκαδικά ψηφία όσα µηδενκά έχει ο παρονοµαστής.
Αντίστροφα: Κάθε δεκαδικός αριθµός γράφεται ως κλάσµα
µε αριθµητή τον αριθµό χωρίς υποδιαστολή και
παρονοµαστή το 10 σε δύναµη ίση µε τον αριθµό των
δεκαδικών ψηφίων.
21 35
πχ. = 2,1 , = 0,35
10 100
7 143 143
0, 7 = , 1, 43 = 2 =
10 10 100
• Σε κλάσµα (όχι δεκαδικό) αν εκτελέσουµε την διαίρεση και δεν µπορούµε να

βρούµε ακριβές πηλίκο (ατελής διαίρεση) τότε υπολογίζουµε το πηλίκο µε προσέγγιση.
11
∆ηλαδή: = 3, 666....
3
11
Προσοχή! = 3, 6 µε προσέγγιση δέκατου (ένα δεκαδικό ψηφίο)
3
11
= 3, 66 µε προσέγγιση εκατοστού (δύο δεκαδικά ψηφία)
3
11
= 3, 666 µε προσέγγιση χιλιοστού (τρία δεκαδικά ψηφία)
3

Να γράψετε ως δεκαδικούς τα κλάσµατα:

22 351 8 302
α. β. γ. δ.
10 10 100 100
45 4351 702
ε. στ. ζ.
1000 1000 10000
Λύση
22 351 8 302
α. = 2, 2 β. = 35,1 γ. = 0, 08 δ. = 3, 02
10 10 100 100
45 4351 702
ε. = 0, 045 στ. = 4,351 ζ. = 0, 0702
1000 1000 10000
Να γράψετε ως κλάσµα τους αριθµούς:

α. 4,9 β. 72,4 γ. 103,23 δ.5,703 ε. 0,72 στ. 0,0006
Λύση
49 724 10323
α. 4,9 = β. 72, 4 = γ. 103, 23 =
10 10 100
5703 72 6
δ. 5, 703 = ε. 0, 72 = στ. 0, 0006 =
1000 100 10000
Να γράψετε ως δεκαδικούς τα κλάσµατα:

48 19 49 50 78
α. β. γ. δ. ε.
5 4 5 8 8
Λύση
48 19 49
α. = 9, 6 β. = 4, 75 γ. = 9,8
5 4 5
50 78
δ. = 6, 25 ε. = 9, 75
8 8

Να γράψετε τα κλάσµατα ως δεκαδικούς µε προσέγγιση:

α. δεκάτου β. εκατοστού γ. χιλιοστού
12 43 123
, ,
7 12 19
Λύση
12 1,7 (ìå ðñïóÝããéóç äåêÜôïõ)

1,71 (ìå ðñïóÝããéóç åêáôïóôïý)
7
1,714 (ìå ðñïóÝããéóç ÷éëéïóôïý)
3,5 (ìå ðñïóÝããéóç äåêÜôïõ)
43
12
123 6,4 (ìå ðñïóÝããéóç äåêÜôïõ)

19
Nα κάνετε τις παρακάτω πράξεις και να εκφράσετε το αποτέλεσµα ως δεκαδικό

αριθµό µε προσέγγιση δεκάτου.
2 1 7 1 1 7
A= : + : + :
5 3 4 2 3 3
Λύση
2 1 7 1 1 7
A= : + : + :
5 3 4 2 3 3
23 72 13
A= · + · + ·
51 41 37
6 14 1
A= + +
5 4 7
A = 1, 2 + 3,5 + 0,14
A = 4,84

13. Να γράψετε τα κλάσµατα ως δεκαδικούς αριθµούς

21 351 42 38
α. β. γ. δ.
10 100 1000 100
341 751 8 32
ε. στ. ζ. η.
10000 1000 1000 100000
14. Να γράψετε ως κλάσµατα τους παρακάτω δεκαδικούς.

α. 6,5 β. 73,21 γ. 0,183 δ. 7,61 ε. 0,0191 στ. 3,006
15. Να γράψετε τα παρακάτω κλάσµατα ως δεκαδικούς αριθµούς.

23 11 170 9 5 61
α. β. γ. δ. ε. στ.
5 2 25 4 8 50
16. Να γράψετε µε προσέγγιση εκατοστού, χιλιοστού τα παρακάτω κλάσµατα:

6 135 431 75
α. β. γ. δ.
9 8 42 31
17. Να κάνετε τις παρακάτω πράξεις.

15 23 1 17 7 1 5 5 5
α. : − : β. + 1,16 − γ. + +
8 7 19 4 50 4 1000 100 10
18. Να γίνουν οι διαιρέσεις (µε προσέγγιση δεκάτου) και τα αποτελέσµατα να γραφούν

ως δεκαδικοί αριθµοί.

α. 8 : 6 β. 11: 4 γ. 125 :13 δ. 44 :102
7 8 3
ε. 85 : 3 στ. ζ. :
4 4 5
19. Συγκρίνετε τα κλάσµατα:

42 75 25 49 1 3
α. , β. , γ. 4 , 4
135 180 300 400 12 17
2 47 29 1 4 41
δ. 6 , ε. , 3 στ. ,
5 3 8 6 100 1000
20. Να τοποθετήσετε από το µικρότερο προς το µεγαλύτερο τα παρακάτω κλάσµατα.

2 8 2 6
α. β. γ. δ.
11 15 7 19

Ερώτηση 1
Ποια κλάσµατα ονοµάζονται δεκαδικά;
Ερώτηση 2
Τι ονοµάζουµε ως προσέγγιση δεκάτου, εκατοστού ή χιλιοστού;
Άσκηση 1
Να γράψετε τα παρακάτω κλάσµατα ως ισοδύναµα κλάσµατα µε παρονοµαστή
10 ή 100.
1 2 6 13
α. β. γ. δ.
2 5 10 25
Άσκηση 2
Να γίνουν οι διαιρέσεις µε προσέγγιση δεκάτου και εκατοστού.
7 6 2 11
α. β. γ. δ.
3 7 3 4
Άσκηση 3
Να τοποθετήσετε από τον µικρότερο προς τον µεγαλύτερο τους παρακάτω αριθµούς.
3 8 12 4 21 32
α. β. γ. δ. ε. στ.
10 10 25 7 20 50

ë éïìÜèçì · Ç Ýííïéá ôïõ ðïóïóôïý

éâ
14
Â
á
· ÅöáñìïãÝò ðïóïóôþí
· ÐáñÜóôáóç ðïóïóôþí ìå äéáãñÜììáôá
Τί ονοµάζουµε ποσοστά ;
• Ποσοστά (ή ποσοστά επι τοις εκατό) ονοµάζονται

α
τα κλάσµατα της µορφής , όπου α φυσικός ή δεκαδι-
100
κός αριθµός.
Τα ποσοστά
Συµβολικά γράφουµε : α %
• Την έννοια του ποσοστού τη συναντούµε συχνά στην καθηµερινή ζωή. Για
παράδειγµα ,στις επιτυχίες µαθητών σε Ανώτατες σχολές , στα επιτόκια τραπεζών,
στο Φ.Π.Α (φόρος προστιθέµενης αξίας),κ.λ.π.
• Τα ποσοστά είναι ένας τρόπος για να εκφράζει κανείς κλάσµατα .Για να γραφεί ένα
µ
κλάσµα σε ποσοστό, πρώτα κάνουµε τη διαίρεση µ : ν και στη συνέχεια αν το
ν
πηλίκο είναι δεκαδικός για να το γράψουµε ως ποσοστό µετακινούµε την υποδιαστο-
λή δυο θέσεις προς τα δεξιά.
3
π.χ. = 0, 75 ή 75%
4
• Για να βρούµε το ποσοστό α% κάποιου αριθµού (ή µεγέθους),έστω µ, κάνουµε τον
α
πολλαπλασιασµό ·µ .
100
• Αν ένα µέγεθος χωριστεί σε ν ίσα µέρη και πάρουµε µ από αυτά τότε το αντίστοιχο
µ
ποσοστό εκφράζεται από το κλάσµα όπως αναφέραµε προηγούµενως.
ν
α
• Πολλές φορές τα ποσοστά εκφράζονται και επι τοις χιλίοις ,δηλαδή á o/oo
1000
Να γράψετε σε µορφή ποσοστών (%) τα παρακάτω.

1 3 20 4 425
α. β. γ. δ. ε.
2 5 50 100 2000
Λύση
1 3
α. = 1: 2 = 0,5 ή 50% β. = 3 : 5 = 0, 6 ή 60%
2 5
20 4
γ. = 20 : 50 = 0, 4 ή 40% δ. = 0, 04 ή 4%
50 100
425
δ. = 0, 2125 ή 21, 25%
2000
Να γράψετε ως κλάσµατα τα ποσοστά:

α. 10% β. 8% γ. 125% δ. 75% ε. 405% στ. 85%
Λύση
10 1 8 4 125 5
α. 10% → = β. 8% → = γ. 125% → =
100 10 100 25 100 4
7,5 7,5·10 75 3 405 81

δ. 75% → = = = ε. 405% → =
100 100·10 1000 40 100 4
85 17
στ. 85 o/oo → =
1000 40
Να υπολογίσετε τα ποσοστά:
α. το 21% του 50 β. το 10% του 25
o
γ. το 12 /oo του 3000 γ. το 20% της 1 ώρας
Λύση
21 21·50 1050 10 10·25 250
α. ·50 = = = 10,5 β. ·25 = = = 2,5
100 100 100 100 100 100
Η έννοια του ποσοστού - Εφαρµογές ποσοστών - Παράσταση ποσοστών µε διαγράµµατα

20 1200
γ. 12 ·3000 = 12·3000 = 36000 = 36 δ. ·60 = = 12 min
1000 1000 1000 100 100
Σ’ένα χωριό 530 κατοίκων το 10% είναι γέροι. Να βρείτε το πλήθος τους.
Λύση
10 10·530 5300
Είναι το 10% του 530 δηλαδή είναι ·530 = = = 53 άτοµα.
100 100 100
Σ’ένα Γυµνάσιο το 52% του αριθµού των µαθητών είναι κορίτσια. Αν το γυµνάσιο
έχει 400 µαθητές, ποιός είναι ο αριθµός των κοριτσιών;
Λύση
Είναι το 52% του 400 δηλαδή είναι 52 ·400 = 20800 = 208 κορίτσια.
100 100
Ένα εργοστάσιο παράγει γάλα. Η παραγωγή ανέρχεται σε 135.000m3. Aν η παραγωγή

αυξηθεί κατά 18% πόσα m3 γάλα θα παραχθούν.
Λύση
Η αύξηση είναι ίση µε το 18 % του 135000 , δηλαδή είναι :
18 135.000·18 2.430.000
135.000· = = = 24.300m 3
100 100 100
Άρα θα παραχθούν: (135.000 + 24.300 ) m3 = 159.300 m3 γάλα.
Ένας παραγωγός απο 3500 κιλά σταφύλια έβγαλε 2900 κιλά µούστο. Πόσο επι τοις %
ήταν η παραγωγή;
Λύση
Η παραγωγή ήταν: 2900 = 0,828 ή 82,8%

3500
Ο πληθυσµός µιας πόλης είναι 25.000 άτοµα. Σ’ένα χρόνο οι γεννήσεις ήταν 530 και
οι θανάτοι 470. Πόσο επι τοις % αυξήθηκε ο πληθυσµός;
Λύση
Γεννήσεις : 530 
 άυξηση: 530 − 470 = 60 άτοµα.
Θανάτοι : 470 
60
Το ποσό της αύξησης είναι: = 0, 0024 ή 0, 24%
25.000

200.000t ζαχαρότευτλων βγάζουν 165.000t ζάχαρης. Να βρείτε το ποσοστό της

εξαγωγής ζάχαρης.
Λύση
Ζαχαρότευτλα : 200.000 
 τότε
Ζάχαρη : 165.000 
165.000
ποσοστό: = 0,825 δηλαδή 82,5%
200.000
άρα το ποσοστό είναι 82,5%
Σ’ένα φούρνο από 500 κιλά ζυµάρι παρασκευάζονται 425 κιλά ψωµί. Πόσο επι τοις
% είναι η απώλεια βάρους;
Λύση
Ζυµάρι : 500 
 η απώλεια βάρους είναι 500 − 425 = 75 κιλά
Ψωµί : 425 
75
άρα το ποσοστό ειναι: = 0,15 ή 15%
500
Λύση
Ψωµί : 425 
75
500
Λύση
Ψωµί : 425 
75
500

Το ζυµάρι όταν γίνεται ψωµί χάνει το 12% του βάρους. Αν θέλουµε να παρα-
σκευάσουµε 300 κιλά ψωµί ποσό ζυµάρι πρέπει να έχουµε;
Λύση
Έστω ότι πρέπει να έχουµε x κιλά ζυµάρι. Αν 12% του βάρους χάνεται τότε το
(100 − 12 ) % = 88% του βάρους µετατρέπεται σε ψωµί. Άρα έχουµε:
88
x· = 300
100
88
x = 300 :
100
100
x = 300·
88
30.000
x=
88
x = 340,9
Άρα χρειαζόµαστε 340,9 κιλά ζάχαρη.

1. Να γράψετε µε µορφή ποσοστών τα κλάσµατα:

2 5 71 3
α. β. γ. δ.
10 10 50 4
15 30 495
ε. στ. ζ.
8 600 1000
2. Να γράψετε µε µορφή ποσοστών (επί της o/oo ) τα κλάσµατα:

1 8 48 30
α. β. γ. 75 δ. ε.
3 15 32 105 450
3. Να γράψετε µε µορφή ποσοστών (επί τοις %) τα κλάσµατα:

1, 7 1,5 7,13 43 1, 2
α. β. γ. δ. ε.
8 4,5 12,85 108, 4 3,5
4. Να γράψετε µε µορφή κλασµάτων τα ποσοστά:

α. 5% β. 13% γ. 22% δ. 12, 5%
ε. 48, 7% στ. 170% ζ. 405%
5. Να γράψετε µε µορφή κλασµάτων τα ποσοστά:

o o o
α. 51 /oo β. 432 /oo γ. 8,5% δ. 13,85% ε. 49,5 /oo
α. το 12% του 350 β. το 13 o/oo του 500 γ. το 1,5% του 30
δ. το 14,7% του 147 ε. το 351% του 702

α. το 19% του m (σε cm) β. το 30% του (σε cm3)
γ. το 25% του στρέµµατος (σε m2) δ. το 60% των 300€ (σε gr)
ε. το 40% των 5km (σε dm)
8. Σ’ένα σχολείο 400 µαθητών είχαµε 52 επιτυχόντες στα Α.Ε.Ι. την χρονιά που πέρασε
ενώ σ’ένα άλλο σχολείο 250 µαθητών είχαµε 32 επιτυχόντες. Σε ποιο σχολείο είχαµε
το µεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας;
9. Σ’ένα ινστιτούτο αδυνατίσµατος µια γυναίκα από 72 κιλά αδυνάτισε 14 κιλά. Να

βρείτε το ποσοστό της µείωσης βάρους.
10. Σε µια αλυκή εξατµίζεται το 72% του θαλασσινού νερού και το υπόλοιπο είναι
αλάτι. Αν στις δεξαµενές της αλυκής υπάρχουν 4000t θαλασσινού νερού πόσο
αλάτι θα πάρουµε;
11. Στο σχολείο ενός νησιού της άγονης γραµµής ήταν 150 µαθητές. Μετά ένα χρόνο
ο αριθµός των µαθητών µειώθηκε 10%. Πόσοι µαθητές έµειναν στο σχολείο;
12. Η παραγωγή λαδιού σ’ένα χωριό της Κρήτης αυξήθηκε από 12,6t σε 13,9t. Ποιο
είναι το ποσοστό της αύξησης;
13. Ένας αγρότης καλλιεργεί 50 στρέµµατα. Από αυτά 12 στρέµµατα είναι βαµβάκι και
από τα υπόλοιπα το 30% είναι ελιές. Πόσα στρέµµατα µένουν ακαλλιέργητα;
14. Ρωτήθηκαν 30000 κάτοικοι των Αθηνών για τον τρόπο που µετακινούνται καθηµερινά.
Από αυτούς 12000 χρησιµοποιούν το µετρό, 9500 χρησιµοποιούν το αυτοκίνητο τους
και 5000 χρησιµοποιούν µηχανή. Να βρείτε τα αντίστοιχα ποσοστά τους.
15. Σε έρευνα τις τροχαίας στα 430 αυτοκίνητα οι 230 οδηγοί δεν φορούσαν ζώνη, και στις
280 µηχανές το 25% των οδηγών δεν φορούσε κράνος. Να βρείτε το ποσοστό των
οδηγών που δεν φορούσε ζώνη και τον αριθµό των οδηγών που δεν φορούσαν κράνος.

Πως παριστάνουµε τα ποσοστά ;
Τα ποσοστά τα παριστάνουµε :
• µε πίνακες
• µε ορθογώνια διαγράµµατα
• µε ραβδογράµµατα
Παράσταση των
• µε κυκλικά διαγράµµατα
ποσοστών
Τι ποσοστό παριστάνει το κόκκινο, το κίτρινο, το µπλέ και το λευτό στα διαγράµµα-

τα που ακολουθούν;

16. Σε σύνολο 1200 µαθητών υποψηφίων για Α.Ε.Ι, Τ.Ε.Ι. είχαµε τον παρακάτω πίνακα επιτυχιών.
Áñéèìüò
ÌáèçôÝò Ðïóïóôü (%)
ìáèçôþí
Eðéôõ÷üíôåò óå Á.Å.É. 400
Åðéôõ÷üíôåò óå Ô.Å.É. 550
Áðïôõ÷üíôåò
Óýíïëï 1200 100
Να συµπληρωθεί ο πίνακας και µετά να γίνει:

α. ραβδόγραµµα β. κυκλικό διάγραµµα γ. ορθογώνιο διάγραµµα
17. Ένας αργότης καλλιεργεί 80 στρέµµατα. Από τα 22 είναι µε καπνό, τα 35 είναι µε

βαµβάκι και τα υπόλοιπα µε οποροκηπευτικά. Να βρείτε τα αντίστοιχα ποσοστά
των καλλιεργειών και να γίνει ραβδόγραµµα και κυκλικό διάγραµµα.
18. Ρωτήθηκαν 1000 άτοµα που χρησιµοποιούν το µετρό για την καθαριότητα των µέσων,
την εξυπηρέτηση και την ταχύτητα µεταφοράς και τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 50%,
30%, 20%. Να γίνει ραβδόγραµµα και κυκλικό διάγραµµα των απαντήσεων.
19. Σ’ένα νοσοκοµείο νοσηλεύονται 800 ασθενείς. Από αυτούς το 25% είναι στο ΟΓΑ,
35% στο ΙΚΑ και οι υπόλοιποι στο ΤΕΒΕ.
α. Να βρείτε τον αριθµό των αντίστοιχων ασφαλισµένων
β. Να γίνει ραβδόγραµµα του αριθµού των ασφαλισµένων.
20. Στο ταχυδροµίο µιας πόλης από 4000 φακέλους το 55% αποστέλεται στην ίδια
πόλη, το 30% στην επαρχία και το υπόλοιπο στο εξωτερικό.
α. Να βρείτε τον αριθµό των φακέλων της κάθε περίπτωσης.
β. Να γίνει ραβδόγραµµα και κυκλικό διάγραµµα.

Μια οικογένεια χρεώνεται σ’ένα ξενοδοχείο για τις καλοκαιρινές διακοπές της
1250€. Το ποσόν αυτό επιβαρύνεται µε Φ.Π.Α. 18%. Πόσο θα πληρώσει τελικά.
Λύση
18 1·250·18 22500
Για Φ.Π.Α. θα πληρώσει: 1250· = = = 225 €
100 100 100
Τελικό ποσόν: 1250 + 225 = 1475 €
Αγόρασε κάποιος έναν υπολογιστή αξίας 1.121€. Αν η αξία του χωρίς το Φ.Π.Α. είναι
950€. Να βρείτε τον συντελεστή του Φ.Π.Α.
Λύση
Η αξία σε € του Φ.Π.Α. ειναι: 1121 − 950 = 171 €
171
άρα ο συντελεστής είναι: = 0,18 ή 18%
950
Για την αγορά εξοπλισµού ενός γραφείου πληρώνει κάποιος 820€. Αν ο συντελεστής
Φ.Π.Α. είναι 18% ποια είναι η αρχική τιµή των αντικειµένων που αγοράστηκαν;
Λύση
18
Από την αρχική τιµή για να βρω το ποσόν του Φ.Π.Α. πολ/ζω µε .
100
118
Για να βρω όµως την τελική τιµή πολ/ζω µε . ∆ηλαδή:
100
118 118
Έστω x€ η αρχική τιµή, τότε: x· = 820 οπότε x = 820 :
100 100
100 82000
x = 820· = = 649,9
118 118

Στην περίοδο των εκπτώσεων σ’ένα κουστούµι αξίας 120€ γίνεται έκπτωση 20%. Πόσο
θα είναι η τελική τιµή του κουστουµιού;
Λύση
20 2400
Το ποσόν της έκπτωσης είναι: 120· = = 24
100 00
άρα τελική τιµή θα είναι: 120 − 24 = 96
Σ’ένα παντελόνι αξίας 35€ γίνεται έκπτωση 15% και η τελική τιµή είναι 30€. Έχει
κάνει λάθος ή όχι ο έµπορος;
Λύση
15 525
Η έκπτωση είναι 35· = = 5, 25
100 10
άρα η τελική τιµή είναι: 35 − 5, 25 = 29, 75
Άρα έκανε λάθος ο έµπορος.
Η τιµή ενός αυτοκινήτου είναι 14.300€. Γίνεται µια πρώτη αύξηση 10% και µια
δεύτερη 8% λόγω µεγάλης αύξησης. Ποια είναι η τελική τιµή του αυτοκινήτου;
Λύση
10
Η πρώτη αύξηση είναι: 13400· = 1430
100
άρα η τιµή του αυτοκινήτου µετά την πρώτη αύξηση είναι: 14300 + 1430 = 15730
άρα η τελική τιµή είναι: 15730 + 1258, 4 = 16988, 4
Ο Παναγιώτης κατέθεσε στην τράπεζα 4050€ µε επιτόκιο 3,5% για ένα χρόνο.
Πόσα χρήµατα θα πάρει στο τέλος του χρόνου; (τόκοι + κεφάλαιο µαζί).
Λύση
3,5 14175
Οι τόκοι για τον χρόνο είναι: 4050· = = 141, 75
100 100
άρα το τελικό ποσόν είναι αρχικό κεφάλαιο + τόκοι, δηλαδή 4050 + 141, 75 = 4.191, 75 .
Ένας έµπορος είχε στην τράπεζα 10.800€ µε επιτόκιο 3%. Στο τέλος της χρονιάς
για επαγγελµατικούς λόγους έκανε ανάληψη του 25% των χρηµάτων. Ποιο είναι το
ποσόν που έµεινε στην τράπεζα.
Λύση
3 32400
Οι τόκοι µετά 1 χρόνο είναι: 10.800· = = 324 άρα στο τέλος του 1ου χρόνου τα
100 100

χρήµατα στην τράπεζα αυξήθηκαν σε 10.800 + 324 = 11.124

25 278.100
από αυτά παίρνει το 25% δηλαδή 11.124· = = 2.781
100 100
άρα µένουν 11.124 − 2781 = 8343
Ένα προϊόν πωλείται προς 400€ αφού του έχει γίνει έκπτωση 20%. Ποια είναι η
αρχική τιµή του;
Λύση
Αφού 20% είναι το ποσοστό της έκπτωσης το 80% είναι το ποσοστό που αφορά την τελική
80
τιµή. Αν λοιπόν x είναι η αρχική τιµή: x· = 400 οπότε
100
80 100 40000
x = 400 : = 400· = = 500
100 80 80
άρα η αρχική τιµή είναι 500€.
Κατέθεσε κάποιος στην τράπεζα το ποσόν των 2.300€ και µετά 1 χρόνο έκανε
ανάληψη των χρηµάτων και πήρε 2470€. Ποιο είναι το επιτόκιο;
Λύση
Οι τόκοι του χρόνου είναι σε € 2470 − 2300 = 170 .
170
Τότε το επιτόκιο είναι: = 0, 073 ή 7,3%.
2300

21. Να βρείτε το Φ.Π.Α. για εµπορεύµατα αξίας

α. 1000€ β. 1800€ γ. 5.000€
αν ο συντελεστής είναι 18%
22. Αν ο συντελεστής Φ.Π.Α. είναι 18% και οι τελικές τιµές κάποιων ειδών είναι:
α. 1400€ β. 3500€ γ. 8900€
να βρείτε τις αρχικές τιµές τους.
23. Ο πατέρας του Νίκου αγόρασε για τον γιο του µια εγκυκλοπαίδεια αξίας 650€.
Ο συντελεστής Φ.Π.Α. για τα βιβλία είναι 8%. Πόσο τελικά θα στοιχίσει η
εγκυκλοπαίδεια;
24. Στον λογαριασµό της ∆.Ε.Η. ενός σπιτιού γίνονται οι εξής χρεώσεις:
α. 780 µονάδες (kw) προς 0,35€ η κάθε µονάδα
β. 300 µονάδες (kw) προς 0,68€ η κάθε µια
γ. βασικά τέλη (Ε.Τ., δήµος) 11€
δ. Φ.Π.Α. 18%
Ποιος είναι ο τελικός λογαριασµός;
25. Η τιµή ενός αυτοκινήτου είναι 3.400€. Στην τιµή αυτή γίνεται αύξηση 10%. Σ’ένα
συγκεκριµένο αυτοκίνητο λόγω µιας ζηµιάς που παρουσίασε γίνεται µείωση 12%.
Ποια είναι η τελική του τιµή;
26. Ένας έµπορος πουλάει ένα ελαττωµατικό µηχάνηµα µε ζηµιά 6%. Αν το πουλούσε
µε κέρδος 14% θα κέρδιζε 480€. Να βρείτε:
α. Πόσο αγόρασε το µηχάνηµα
β. Πόσο το πούλησε το µηχάνηµα
γ. Ποια ήταν η ζηµιά του

27. Αγόρασε κάποιος ένα διαµέρισµα 120.000€. Πλήρωσε το 40% των χρηµάτων µε-
τρητοίς και τα υπόλοιπα µετά από ένα χρόνο µε επιτόκιο 9%. Αν στην τιµή αυτή
προστεθούν τα συµβολαιογραφικά έξοδα της τάξης του 0,5% επί της αρχικής
τιµής, πόσο τελικά θα στοιχίσει το διαµέρισµα;
28. Ένας κρεοπώλης πουλάει το κιλό το αρνί 7,2€. Αν γνωρίζουµε ότι το κέρδος του
είναι 20% πόσο αγοράζει το κιλό;
29. Η αγορά ενός στερεοφωνικού συγκροτήµατος στοιχίζει 1080€ αφού προηγείται

έκπτωση 15%. Πόσο είναι η αρχική τιµή του;
30. Αγοράζει κάποιος ένα µεταχειρισµένο αυτοκίνητο αντί του ποσού 3.500€. ∆ίνει
προκαταβολή 1500€ και τα υπόλοιπα σε δύο δόσεις ισόποσες.
Η 1η δόση µετα 1 µήνα µε επιτόκιο 4% και η 2η δόση µετα 3 µήνες µε επιτόκιο 8%.
Πόσο στοίχισε το αυτοκίνητο;

Ερώτηση 1
Τι ονοµάζουµε ποσοστά;
Ερώτηση 2
Πώς παριστάνουµε τα ποσοστά;
Άσκηση 1
Ένα σχολείο έχει 620 µαθητές. Από αυτούς οι 290 µαθητές είναι αγόρια. Να βρείτε το
ποσοστό των κοριτσιών επί του συνόλου των µαθητών.
Άσκηση 2
Να γράψετε µε µορφή ποσοστών (%) τα κλάσµατα:
25 4 351 4 72 85
α. β. γ. δ. ε. στ.
100 10 1000 8 360 100
Άσκηση 3
Μια ηλεκτρονική ζυγαριά έχει σφάλµα ανάγνωσης –3%. Αν το βάρος µια γυναίκας
είναι 61 κιλά, ποιό είναι το πραγµατικό της βάρος;
Άσκηση 4
Κατέθεσε κάποιος στην τράπεζα 3500€ µε επιτόκιο 4%. Αν οι τόκοι στο τέλος του
χρόνου φορολογούνται µε ποσοστό 10% πόσα χρώµατα θα πάρει µετά 1 χρόνο;

ÁíÜëïãá
ÁíÜëïãá ðïóÜ
ðïóÜ
âéâëéïììÜèçìá 15: -Ç Ýííïéá ôùí áíÜëïãùí ðïóþí
âéâëéïììÜèçìá 16: -ÅöáñìïãÝò ôùí áíÜëïãùí ðïóþí

-Êëßìáêåò
-Ìåñéóìüò óå ìÝñç áíÜëïãá
ë éïìÜèçì
éâ
15
· Ç Ýííïéá ôùí áíáëüãùí ðïóþí
Â
Τι ονοµάζουµε λόγο δύο αριθµών; Τι ονοµάζουµε

αναλογία; Πότε δύο ποσά λέγονται ανάλογα;
Κάθε κλάσµα λέγεται λόγος του αριθµητή του προς

του παρονοµαστή του.
5
∆ηλαδή ο λόγος του 5 προς το 7 είναι το κλάσµα ή µε
7
άλλα λόγια το πηλίκο της διαίρεσης: 5 : 7
Ο παρονοµαστής ενός κλάσµατος είναι αριθµός διαφορετικός από το µηδέν.
Αναλογία ονοµάζουµε την ισότητα δύο λόγων. Για παρά-

2 4 1 10
δειγµα, οι ισότητες: = , = είναι αναλογίες.
3 6 10 100
Να θυµόµαστε ότι ∆ύο ποσά λέγονται ανάλογα όταν πολ/ζοντας τις τιµές του
ενός ποσού µε έναν αριθµό πολ/ζονται και οι αντίστοιχες
σε κάθε αναλογία
τιµές του άλλου ποσού µε τον ίδιο αριθµό.
ισχύει η χιαστή ιδιό- Οµοίως αν διαιρέσουµε τις τιµές του ενός ποσού µε έναν
τητα. ∆ηλαδή: αν αριθµό, διαιρούνται και οι αντίστοιχες τιµές του άλλου πο-
σού µε τον ίδιο αριθµό.
τότε ισχύει
αδ = βγ
(β ≠ 0 & δ ≠ 0 )
196. Ανάλογα ποσά
1.Ο λόγος των τιµών δύο αναλόγων ποσών παραµένει σταθερός.

2. Αν σε ένα σύστηµα ορθογωνίων αξόνων παραστήσουµε τα ζεύγη
τιµών (x, y) δύο αναλόγων ποσών µε σηµεία του επιπέδου και τα
ενώσουµε διαδοχικά τότε τα σηµεία βρίσκονται πάνω σε µια ευθεία
η οποία διέρχεται από την αρχή των αξόνων.
• ∆ιαπιστώνουµε ότι τα ποσά είναι ανάλογα. (ελέγχοντας αν ο λόγος των

αντίστοιχων τιµών τους είναι σταθερός).
• Σχηµατίζουµε έναν πίνακα µε τις τιµές που δίνονται και βάζουµε στη θέση της
άγνωστης τιµής τη µεταβλητή x.
• Εφαρµόζουµε χιαστί ιδιότητα και λύνουµε ως προς τον άγνωστο x.
∆ίνεται ο παρακάτω πίνακας τιµών. Να εξετάσετε αν τα ποσά είναι ανάλογα και να

γράψετε τη σχέση που συνδέει τo y µε το x.
Λύση
1,5 1 0,5 1 4 1 14 1
Παρατηρούµε ότι: = , = , = , = δηλαδή ο λόγος τους παραµένει
7,5 5 2,5 5 20 5 70 5
x 1 y 5
σταθερός άρα είναι ανάλογα οπότε y = 5 ή ισοδύναµα = . Η σχέση που συνδέει
x 1
το y µε το x είναι y = 5x .
Η έννοια των αναλόγων ποσών

Ανάλογα ποσά 197.
Ένα κατάστηµα πουλάει τα είδη του µε έκπτωση 13%. Να βρεθεί πόσο πουλήθηκε
ένα µπουφάν αξίας 250€.
Λύση
Επειδή τα ποσά αξία - έκπτωση είναι ανάλογα, αν x η έκπτωση του µπουφάν ισχύει:
100 250 250·13
= ή 100x = 250·13 ή x = ή x = 32,5 . Εποµένως η τιµή πώλησης
13 x 100
είναι ( 250 − 32,5) = 217,5
4
Μια µοτοσυκλέτα για να καλύψει τα µιας διαδροµής χρειάζεται 3,5 ώρες. Να
5
βρεθεί σε πόσες ώρες θα καλύψει την υπόλοιπη διαδροµή.
Λύση
Επειδή τα ποσά απόσταση - χρόνος είναι ανάλογα (όταν η ταχύτητα παραµένει σταθερή)
τότε αν x οι ώρες που θα καλύψει η µοτοσυκλέτα την υπόλοιπη διαδροµή, έχουµε:
4 1 1
·3,5
5 = 5 ή 4 x = 1 ·3,5 ή 3,5
x= 5 = = 0,875 ώρες.
3,5 x 5 5 4 4
5
Μια µηχανή συσκευασίας σοκολάτας λειτουργεί 8 ώρες την ηµέρα και συσκευάζει
2000 σοκολάτες των 250 γραµµαρίων. Να βρεθεί πόσα κιλά σοκολάτας θα συσκευάσει
η µηχανή την ηµέρα αν λειτουργεί 20 ώρες το εικοσιτετράωρο.
Λύση
Τα ποσά χρόνος λειτουργίας - ποσότητα συσκευασίας είναι ανάλογα. Αν x τα τεµάχια
8 20
της σοκολάτας που θα συσκευάσει η µηχανή τότε: = ή 8x = 40.000 ή
2000 x
40.000
x= = 5.000 σοκολάτες.
8
Οπότε 5.000·250γραµ. = 125.000 γραµµάρια σοκολάτας. ή
(1.250.000 :1.000 ) κιλά = 1250κιλά
Με 21 κιλά αλεύρι φτιάχνουµε 28 κιλά ψωµί. Πόσα κιλά αλεύρι χρειάζονται για 360
κιλά ψωµί;
Λύση
Επειδή τα ποσά βάρος πρώτης ύλης - βάρος παραγώµενου προϊόντος είναι ανάλογα,
αν x το βάρος του αλευριού που απαιτείται για τη παραγωγή 360 κιλών ψωµιού
21 x 21·360
τότε: = ή 28x = 21·360 ή x = ή x = 270 κιλά αλεύρι.
28 360 28

Να υπολογίσετε την αύξηση σε (% )ποσοστό του εισιτηρίου αν η τιµή του ήταν

1,20€ και τώρα είναι 1,80€.
Λύση
Τα ποσά αρχική αξία προϊόντος - αύξηση τιµής προϊόντος είναι ανάλογα. Αφού η
αρχική τιµή του εισιτηρίου είναι 1,20€ και η τελική 1,80€ έχουµε αύξηση
(1,80 − 1, 20 ) = 0, 60 . Οπότε:
Στην τιµή 1,20€ έχουµε αύξηση 0,60€
Στην τιµή 100€ έχουµε αύξηση x
1, 20 0, 60 100·0, 60 60
∆ηλαδή = ή 1, 20x = 100·0, 60 ή x = = = 50%
100 x 1, 20 1, 20
Ένα καλοριφέρ όταν ανάβει 2 ώρες το πρωί, 1 ώρα το µεσηµέρι και 3 ώρες το βράδυ
καταναλώνει σε 16 ηµέρες 1000 λίτρα πετρέλαιο. Αν αυξηθούν οι ώρες λειτουργίας
κατά 1 ώρα το πρωί και 1 ώρα το βράδυ, πόσο πετρέλαιο θα καταναλωθεί σε 30 ηµέρες;
Λύση
Τα ποσά καταναλώση πετρελαίου - χρόνος λειτουργίας είναι ανάλογα. Αν το
καλοριφέρ λειτουργεί (1 + 3 + 1) ώρες = 5 ώρες την ηµέρα, σε 16 ηµέρες λειτουργεί:
16·5 = 80 ώρες και καταναλώνει 1000 λίτρα πετρελαίου. Αν λειτουργεί 2 ώρες
περισσότερες την ηµέρα δηλαδή (5 + 2 ) ώρες = 7 ώρες, σε 30 ηµέρες λειτουργεί
30·7 = 210 ώρες. Έστω x η νέα κατανάλωση τότε έχουµε:
80 1000 210·1000 210000
= ή 80x = 210·1000 ή x = = = 2625 λίτρα πετρελαίου.
210 x 80 80

1. ∆ίνεται ο παρακάτω πίνακας τιµών δύο ποσών. Να εξεταστεί αν τα ποσά είναι ανά-
λογα, και αν είναι να γραφτεί η σχέση που συνδέει το y µε το x. Επίσης να παραστή-
σετε τα ζεύγη (x, y) σε σύστηµα ορθογωνίων αξόνων. Τι παρατηρείτε;
2. Αν για 5kg πορτοκάλια πληρώνουµε 8,5€ να βρεθεί πόσο θα πληρώναµε για 17kg
πορτοκάλια. Πόσα κιλά θα αγοράσουµε µε 289€;
3. Ένα κατάστηµα ηλεκρικών συσκευών πουλάει τα είδη του µε έκπτωση 22%. Να

βρεθεί πόσο πουλήθηκε ένα κασσετόφωνο αξίας 500€.
4. Ένας έµπορος αγόρασε 6 ψυγεία προς 352€ το καθένα. Θέλει να τα πουλήσει µε

25% κέρδος το καθένα. Πόσο θα πουλήσει το καθένα; Πόσο είναι το κέρδος του
από όλα µαζί;
5. Οι αποδοχές ενός εργάτη σε µια µέρα είναι 46€.

α. Ποιές οι αποδοχές του σε 2 µήνες;
β. Σε πόσους µήνες θα έχει αποδοχές 9660€;
6. Το εισιτήριο του ΟΣΕ για µια συγκεκριµένη διαδροµή αυξήθηκε κατά 40% µέσα σε
ένα χρόνο. Αν σήµερα κοστίζει 17,5€, πόσο κόστιζε πριν από ένα χρόνο;
7. Μια βιοµηχανία λειτουργεί 16 ώρες την ηµέρα και παράγει 4000 πακέτα βούτυρο των
250 γραµµαρίων. Να βρεθεί πόσα κιλά βούτυρο θα παρασκευαστεί την ηµέρα αν
λειτουργεί 24 ώρες το εικοσιτετράωρο;

8. Ένα αυτοκίνητο όταν λειτουργεί 1,5 ώρες το πρωί, 1 ώρα το µεσηµέρι και 2,5 ώρες το
βράδυ καταναλώνει σε 12 ηµέρες 300 λίτρα βενζίνης. Αν ελαττώσει τη λειτουργία
του κατά µισή ώρα το πρωί και 1,5 ώρα το βράδυ πόσο θα κοστίζει η βενζίνη που
κατανάλωσε, αν η αξία του ενός λίτρου είναι 0,9€, σε διάρκεια 25 ηµερών;
9. Να υπολογίσετε το ποσοστό αύξησης της αξίας της βενζίνης αν η αξία του λίτρου
ήταν 0,75€ και σήµερα είναι 0,92€ το λίτρο.
2
10. Μια µοτοσυκλέτα για να καλύψει τα 3
µιας διαδροµής χρειάζεται 4,2 ώρες. Να
βρείτε σε πόσες ώρες θα καλύψει όλη τη διαδροµή και αν η κατανάλωση σε βενζί-

νη της µοτοσυκλέτας είναι 3 λίτρα την ώρα να βρείτε πόσο θα κοστίσει το υπόλοι-
πο της διαδροµής αν η αξία του ενός λίτρου είναι 0,8€.

Ερώτηση 1
α γ ε
∆ίνεται ότι β = δ = ζ (ισότητα τριών λόγων)
α. Να γράψετε τις αναλογίες που διακρίνετε.

β. Οι αριθµοί α και β είναι ανάλογοι προς τους αριθµούς γ και δ;
γ. Να σχηµατίσετε την αναλογία που προκύπτει αν γνωρίζετε ότι οι αριθµοί 3 και 6
είναι ανάλογοι προς τους αριθµούς 5 και 10.
Ερώτηση 2
α. Να αναφέρετε τις προϋποθέσεις ώστε τα µεγέθη “αριθµός εργατών” και “αριθµός
ηµερών για την αποπεράτωση ενός έργου” είναι ποσά ανάλογα.
β. Για δύο µεγέθη x, y προκύπτουν οι τιµές που δίνονται στον πίνακα:
x 1 10 2
10 10
3
10
4
y 10 102 10
3
10
4
10
5
x
Να εξετάσετε αν τα µεγέθη x, y είναι ανάλογα και να υπολογίσετε τον λόγο .
y
γ. Μπορούµε από την τιµή του παραπάνω λόγου να προσδιορίσετε την τιµή του x
όταν y = 0 .
Άσκηση 1
Για να φτιάξουµε ψωµί, βάζουµε 20gr µαγιά σε 1Kg αλεύρι. Πόση µαγιά θα
χρειαστούµε, αν έχουµε 2,5Kg αλεύρι;

Άσκηση 2
Συµπληρώστε τον παρακάτω πίνακα ώστε να εκφράζει τις τιµές των ανάλογων
ποσών x, y.
x 1 1,5 2 2,5 3 3,5
y 4
Στη συνέχεια να παραστήσετε τις τιµές σε σύστηµα ορθογωνίων αξόνων.
Άσκηση 3
Ένα πουκάµισο πουλήθηκε µε έκπτωση 20%. Αν η αρχική τιµή του ήταν 25€ να
βρείτε την τιµή πώλησης.

ë éïìÜèçì · EöáñìïãÝò ôùí áíÜëïãùí ðïóþí

éâ
16
Â
á
· Êëßìáêåò
· Ìåñéóìüò óå ìÝñç áíÜëïãá
Τι ονοµάζουµε κλίµακα χάρτη ή σχεδίου; Πότε

έχουµε σµίκρυνση και πότε µεγένθυση ενός σχεδίου; Τι
εννοούµε όταν λέµε να µεριστεί ένας αριθµός σε µέρη
ανάλογα προς τους αριθµούς x, y, ω;
Κλίµακα του χάρτη ή του σχεδίου λέγεται ο σταθε-

ρός λόγος της απόστασης δύο σηµείων του χάρτη ή του
σχεδίου προς τη πραγµατική απόσταση των δύο σηµείων,
όταν οι αποστάσεις αυτές µετρηθούν µε την ίδια µονάδα
1
µέτρησης .Η κλίµακα συµβολίζεται µε ένα κλάσµα όπου :
α
1 απόσταση σχεδίου
=
α πραγµατική απόσταση
ή απλά
• Όταν η κλίµακα είναι µικρότερη από τη µονάδα τότε λέµε ότι έχουµε σµίκρυν-
ση του σχεδίου ενώ όταν είναι µεγαλύτερη από τη µονάδα λέµε ότι έχουµε µεγέθυν-
ση.∆ηλαδή αν κ < 1 → σµίκρυνση
κ > 1 → µεγέθυνση
204. Ανάλογα Ποσά
• Όταν λέµε να µεριστεί ένα αριθµός β σε µέρη ανάλογα προς τους αριθµούς x, y, ω
εννοούµε ότι πρέπει να υπολογίσουµε αριθµούς κ, λ, µ ώστε να ισχύει:
κ λ µ
= = µε κ + λ + µ = β
x y ω
Στη επίλυση προβλήµατος µερισµού χρησιµοποιούµε την ιδιότητα :
κ λ µ κ+λ+µ β
= = = =
x y ω x+y+ω x+y+ω
Η κλίµακα ενός χάρτη είναι 1:100.000. Να βρεθεί η απόσταση δύο πόλεων στο
χάρτη αν η πραγµατική απόσταση είναι 50Κm.
Λύση
Αν x σε cm η απόσταση των πόλεων στο χάρτη τότε
x 1 x 1
= ή = ή x·100.000 = 5.000.000
50Km 100.000 50·1000·100cm 100000
5.000.000
ή x= = 50 . Άρα η απόσταση είναι 50 cm.
100.000
Η κλίµακα ενός χάρτη είναι 1:500.000. Να βρεθεί η πραγµατική απόσταση δύο

πόλεων αν η απόσταση στο χάρτη είναι 24cm.
Λύση
Αν x σε cm είναι η πραγµατική απόσταση των δύο πόλεων τότε έχουµε:
24 1
= ή x = 24.500.000
x 500.000
x = 12000000 cm
ή x = (1200000 :100000 ) Κm
ή x = 120Km
Εφαρµογές των ανάλογων ποσών - Κλίµακες - Μερισµός σε µέρη ανάλογα

Ανάλογα Ποσά 205.
Να βρεθεί η κλίµακα ενός χάρτη αν η πραγµατική απόσταση δύο πόλεων είναι 85Κm
και η απόσταση στό χάρτη είναι 20cm.
Λύση
20cm 20 1
Αν κ η κλίµακα του χάρτη τότε έχουµε: κ = = =
85·1000·100cm 8500000 425000
Οι διαστάσεις ενός οικοπέδου που έχει σχήµα ορθογωνίου είναι 48m και 22m. Να
βρεθούν οι διαστάσεις του σχεδίου αν ο µηχανικός θέλει να το σχεδιάσει έτσι ώστε
1cm του σχεδίου να αντιπροσωπεύει 10m πραγµατικής απόστασης.
Λύση
1cm 1
Η κλίµακα του σχεδίου θα είναι: κ = = .
10m 1000
Αν x το µήκος και y το πλάτος του σχεδίου σε cm έχουµε:
x 1 48m 4800cm
= ήx= = = 4,8cm .
48m 1000 1000 1000
y 1 22m 2200cm
και = ή y= = = 2, 2cm .
22m 1000 1000 1000
Σε τρία παιδιά ηλικίας 7, 9, 14 ετών µοιράστηκαν 960 €. Να βρείτε πόσα ευρώ πήρε
το καθένα παιδί.
Λύση
Αν x, y, ω είναι τα ευρώ που πήρε το κάθε παιδί τότε x + y + ω = 960€ και ισχύει:
x y ω x + y + ω 960
= = = = = 32 .
7 9 14 30 30
x y
Άρα: = 32 ή x = 32·7 = 224€ , = 32 ή y = 32·9 = 228€ και
7 9
ω
= 32 ή ω = 32·14 = 448€
14
Τρεις συνέταιροι ίδρυσαν µια επιχείρηση και ο α΄ έβαλε 6000€, ο β΄ 9000€ και ο γ΄
5000€. Αν η επιχείρηση είχε κέρδη 70.000€ να βρεθεί το µερίδιο του καθενός από
τα κέρδη της επιχείρησης.
Λύση
Αν x, y, ω το µερίδιο των α΄, β΄, γ΄ αντίστοιχα τότε x + y + ω = 70000€ . Άρα:

x y ω x + y + ω 70000
= = = = = 3,5
6000 9000 5000 20000 20000
x
Τότε = 3,5 ή x = 3,5·6000 = 21000€
6000
y
= 3,5 ή x = 3,5·9000 = 31000€
9000
ω
= 3,5 ή x = 3,5·5000 = 17600€
5000
Να µεριστεί ο αριθµός 3800 σε µέρη ανάλογα προς τους αριθµούς 5, 6, 8.

Λύση
x y ω x + y + ω 3800
Αν x , y , ω τα µέρη έχουµε = = = = = 200 .
5 6 8 19 19
x y ω
Άρα: = 200 ή x = 1000 , = 200 ή y = 1200 και = 200 ή ω = 1600 .
5 6 8
Το οξυγόνο και το άζωτο βρίσκονται σε αναλογία βαρών 6 : 19 . Να βρεθεί πόσο

βάρος από κάθε αέριο περιέχεται σε 12Kg αέρα.
Λύση
Αν x, y είναι οι ποσότητες του κάθε αερίου στα 12Kg αέρα τότε x + y = 12 και ισχύει:
x y x + y 12
= = = = 0, 48
6 19 25 25
x
άρα = 0, 48 ή x = 0, 48·6 = 2,88Kg οξυγόνο.
6
y
= 0, 48 ή y = 0, 48·19 = 9,12Kg άζωτο.
19
2
∆ύο φίλοι είχαν µαζί 3680€. Αν δώσουν σε τρίτο φίλο τους ο ένας τα του µεριδίου
5
2
του και ο άλλος τα από το δικό του θα αποµείνουν µε το ίδιο χρηµατικό ποσό. Να
7
βρεθεί το µερίδιο του καθένα.
Λύση
2 3 2 5
Αν x το µερίδιο του πρώτου και y του δεύτερου τότε: x − x = x και y − y = y .
5 5 7 7

3 5 x 25
Επειδή έµειναν µε το ίδιο χρηµατικό ποσό είναι : x= y ή =
5 7 y 21
x y 3680
∆ηλαδή = = = 80 .Άρα: x = 80 ή x = 25·80 = 2000€ το µερίδιο του
25 21 46 25
y
πρώτου και = 80 ή y = 21·80 = 1680€ το µερίδιο του δεύτερου.
21
1. Τρεις φίλοι παίζουν ένα δελτίο Προπό και συµµετέχουν µε ποσά 20€, 30€ και 50€.
Κέρδισαν συνολικά 2600€. Τι ποσό θα πάρει ο καθένας τους;
2. Τρεις τεχνίτες πήραν από µια εργασία 3240€. Ο πρώτος ως εργοδηγός πήρε το 20% του
ποσού για επίβλεψη και τα υπόλοιπα µοιράστηκαν ανάλογα προς τις ηµέρες εργασίας
αυτών. Αν ο πρώτος εργάστηκε 15 ηµέρες ο δεύτερος 12 ηµέρες και ο τρίτος 18 ηµέρες.
πόσα χρήµατα πήρε ο καθένας;
3. Μια περιουσία 65.600€ µοιράστηκε σε τρεις κληρονόµους ανάλογα προς τους αριθ-
1 3 4
µούς , , . Να βρεθεί πόσα πήρε ο καθένας τους.
2 4 5
4. Ένας παπούς µοίρασε 8960€ στους δύο εγγονούς του και την εγγονή του. Αν οι
3
εγγονοί του πήραν ίσο µερίδιο και η εγγονή τα όσων πήραν και οι δύο εγγονοί
5
µαζί να βρείτε πόσα πήρε ο καθένας.
5. ∆ύο εργάτες τελειώνουν ένα έργο και πήραν 1320€ και οι δύο µαζί. Αν το ηµεροµί -

σθιο του πρώτου είναι 55€ και του δεύτερου 65€ και εργάστικαν τις ίδιες µέρες να
βρείτε πόσα χρήµατα πήρε ο καθένας.
6. Ένα δοχείο περιέχει µίγµα από δύο ουσίες σε αναλογία βάρων 4 προς 5. Αν το βάρος
και των δύο ουσιών είναι 4Kgr να βρεθεί το βάρος κάθε ουσίας.
5
7. Τρεις έµποροι α,β,γ έβαλαν σε µια επιχείρηση ο α 16000€, ο β 24000€ και ο γ τα
8
του αθροίσµατος των χρηµάτων των δύο άλλων. Αν το κέρδος της επιχείρησης είναι
130000 € να βρείτε το κέρδος του καθενός.
8. Να µεριστεί ο αριθµός 9000 ως προς τους αριθµούς 2, 2 2 , 23 , 24 . Τι παρατηρείτε;

Ερώτηση 1
α. Τι ονοµάζουµε κλίµακα ενός χάρτη ή ενός σχεδίου;
α
β. Ο λόγος (α ≠ 0 ) µπορεί να αποτελεί κλίµακα;
α
7
γ. Αν η κλίµακα ενός σχεδίου είναι έχουµε σµίκρυνση ή µεγέθυνση;
3
δ. Η παράσταση στο σχέδιο µιας γέφυρας γίνεται µε σµίκρυνση ή µεγέθυνση;
Ερώτηση 2
x y z
Ένας αριθµός Α µερίζεται σε µέρη ανάλογα των αριθµών 10, 102, 103, δηλαδή = = .
10 10 2 103
α. Να υπολογίσετε τους x, y, z συναρτήσει του αριθµού Α.
β. Αν ο αριθµός Α = 110 να βρείτε τους x, y, z.
Άσκηση 1
Η περίµετρος ενός τετραγώνου είναι 40cm. Πόση θα γίνει αυτή αν η πλευρά του
αυξηθεί κατά 15%;
Άσκηση 2
α. Η απόσταση δύο σηµείων στο χάρτη είναι 7cm. Η πραγµατική απόσταση των δύο
αυτών σηµείων είναι 35Km. Ποιά είναι η κλίµακα του χάρτη;
A1cm
β. Ποιές είναι οι πραγµατικές διαστάσεις του διπλανού
cm E
σχήµατος αν έχει σχεδιασθεί µε κλίµακα 1: 500; 3
2cm
B Ä
2,5cm
Ã 2cm
Άσκηση 3
Να µερίσετε τον αριθµό 3600 σε µέρη ανάλογα προς τους αριθµούς 3, 5 και 10.

ÂáóéêÝò
ÂáóéêÝò ÃåùìåôñéêÝò
ÃåùìåôñéêÝò Ýííïéåò
Ýííïéåò
âéâëéïììÜèçìá 17: -ÃåùìåôñéêÜ óôåñåÜ
âéâëéïììÜèçìá 18: - Ôï åõèýãñáììï ôìÞìá

-Ç åõèåßá - ç çìéåõèåßá
-Áðüóôáóç äýï óçìåßùí
-ÌÝóï åõèýãñáììïõ ôìÞìáôïò
-Óýãêñéóç åõèýãñáììùí ôìÞìáôùí
-Ó÷åôéêÝò èÝóåéò äýï åõèåéþí óôï åðßðåäï
-ÊÜèåôåò åõèåßåò
-Áðüóôáóç óçìåßïõ áðü åõèåßá
-×Üñáîç ðáñáëëÞëùí åõèåéþí
âéâëéïììÜèçìá 19: - Êýêëïò - Êõêëéêüò äßóêïò

-Ó÷åôéêÝò èÝóåéò åõèåßáò êáé êýêëïõ
-ÌåóïêÜèåôïò åõèýãñáììïõ ôìÞìáôïò
ë éïìÜèçì
éâ
17 · ÃåùìåôñéêÜ óôåñåÜ
Â
Ποια αντικείµενα ονοµάζουµε γεωµετρικά στερεά ;
Γεωµετρικά στερεά ονοµάζουµε εκείνα τα αντικείµε-

να που έχουν συγκεκριµένο µέγεθος και σχήµα.
Μπορούµε να φτιάξουµε ένα πίνακα µε τα πιο

γνωστά γεωµετρικά στερεά;
Μπορούµε να σχεδιάσουµε και να ονοµάσουµε τα

στοιχεία ενός ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου;
6 έδρες
¸äñá
8 κορυφές
ÊïñõöÞ
ÏÑÈÏÃÙÍÉÏ
12 ακµές ÐÁÑÁËËÇËÅÐÉÐÅÄÏ
ÁêìÞ
214. Βασικές γεωµετρικές έννοιες
Τι είναι ανάπτυγµα ενός γεωµετρικού σχήµατος ; Nα φτιαχτούν τα αναπτύγµατα

των γεωµετρικών στερεών που αναφέραµε πιο πάνω.
Ας υποθέσουµε ότι έχουµε κουτιά από χαρτόνι που έχουν τα σχήµατα του κύβου
του ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου του κώνου του κυλίνδρου και της πυραµίδας.Αν
απλώσουµε τις έδρες τους πάνω σ’ένα τραπέζι παίρνουµε τα σχήµατα που φαίνονται
παρακάτω τα οποία λέγονται αναπτύγµατα αυτών.
Êýâïò ÁíÜðôõãìá
Ïñèïãþíéï ðáñáë/äï
ÁíÜðôõãìá
Η σφαίρα δεν έχει ανάπτυγµα!
Πως φτιάχνουµε ένα ευθύγραµµο τµήµα;∆ώστε παραδείγµατα ευθυγράµµων

τµηµάτων.
A
Αν ενώσουµε µε το χάρακα δύο σηµεία Α
και Β τότε έχουµε ένα ευθύγραµµο τµήµα. Θα το
λέµε ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ ή ευθύγραµµο τµήµα
ΒΑ .
Τα σηµεία Α και Β λέγονται άκρα του ευθύγραµµου B
τµήµατος ΑΒ
Γεωµετρικά στερεά
Βασικές γεωµετρικές έννοιες 215.
Οι πλευρές ΑΒ, ΑΓ , ΒΓ του διπλανού τριγώνου είναι ευθύγραµµα A

τµήµατα. Οι πλευρές και οι διαγώνιες ΑΓ και Β∆ του διπλανού
τετραπλεύρου
B Ã
A B
Πως φτιάχνουµε µια ηµιευθεία και πως µια ευθεία;
Αν προεκτείνουµε ένα ευθύγραµµο τµήµα µόνο

από το ένα άκρο του τότε έχουµε µια ηµιευθεία. Το A B
σηµείο Α ονοµάζεται και αρχή της ηµιευθείας .
Αν προεκτείνουµε ένα ευθύγραµµο τµήµα και από

τα δύο άκρα του τότε έχουµε µία ευθεία. Αξίζει να A B
πούµε ότι µία ευθεία δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.
Αν σε µία ευθεία πάρουµε ένα σηµείο της τότε η ευθεία

µας χωρίζεται σε δύο ηµιευθείες.Την ηµιευθεία Οχ και ÷´ O ÷
την Οχ` . Αυτές οι ηµιευθείες ονοµάζονται αντικεί-
µενες ηµιευθείες.Η ευθεία µας ονοµάζεται ευθεία χχ`.
Από ένα σηµείο διέρχονται άπειρες ευθείες.

Από δύο σηµεία διέρχεται µόνο µία ευθεία.
Τι ονοµάζουµε απόσταση δύο σηµείων
Απόσταση δύο σηµείων Α, Β ονοµάζουµε τοµήκος του ευθύγραµµου τµήµατος ΑΒ.
Για παράδειγµα η απόσταση των σηµείων Α και Β είναι 3cm A Ì B
αφού το µήκος του ευθύγραµµου τµήµατος ΑΒ είναι 3cm.

Αν ονοµάσουµε Μ το σηµείο που συµπίπτει µε την µέση
του ευθυγράµµου τµήµατος θα το λέµε 1,5cm µέσο του
ευθύγραµµου τµήµατος ΑΒ. 1,5 cm
1.Ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο έχει 6 έδρες 8 κορυφές 12 ακµές

2.Ένα ευθύγραµµο τµήµα έχει αρχή και τέλος
3. Μια ευθεία δεν έχει αρχή και τέλος
4. Σε ένα τετράπλευρο , το ευθύγραµµο τµήµα που έχει άκρα µη
διαδοχικές κορυφές ονοµάζεται διαγώνιος .
5. Από ένα σηµείο διέρχονται άπειρες ευθείες
6. Από δύο σηµεία διέρχεται µία µόνο ευθεία
7. Το σηµείο που χωρίζει ένα ευθύγραµµο τµήµα σε δύο ίσα τµήµατα ονοµάζεται
µέσο του ευθυγράµµου τµήµατος .
Έχουµε 10 νοµίσµατα του ενός ευρώ και τα τοποθετούµε το ένα πάνω στο άλλο. Τι
γεωµετρικό στερεό ποκύπτει;
Λύση
Το γεωµετρικό στερεό που θα προκύψει είναι ένας κύλινδρος. Η άνω επιφάνεια

του πρώτου νοµίσµατος και η κάτω επιφάνεια του τελευταίου νοµίσµατος
είναι οι βάσεις του κυλίνδρου .
Έχουµε 30 χαρτονοµίσµατα των 10 ευρώ . Αν τα τοποθετήσουµε το ένα πάνω στο

άλλο ποιο γεωµετρικό στερεό θα προκύψει; Πόσα χρήµατα θα έχουµε συνολικά;
Λύση
Το γεωµετρικό στερεό που θα προκύψει θα

είναι ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο.Το
χρηµατικό ποσό που έχω το υπολογίζω µε ένα
πολλαπλασιασµό.10x30 = 300€
Έχουµε δύο ζάρια . Μπορείτε να υπολογίσετε συνολικά πόσες έδρες ,πόσες ακµές
και πόσες κορυφές έχουν;
Λύση
Το κάθε ζάρι είναι ένας κύβος (ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο)άρα θα
έχει 6 έδρες 8 κορυφές και 12 ακµές . Συνολικά λοιπόν και τα δύο
ζάρια θα έχουν 12 έδρες 16 κορυφές και 24 ακµές .
Να φτιάξετε ένα τρίγωνο και να το ονοµάσετε. Στη συνέχεια να βρείτε τα µέσα των
πλευρών του και να τα ενώσετε. Τι σχήµα προκύπτει; Να ονοµάσετε και το νέο σχήµα .
Λύση
Φτιάχνουµε το τρίγωνο και το ονοµάζουµε ΑΒΓ. Το ΑΒΓ έχει A

κορυφές τα σηµεία Α, Β, Γ . Οι πλευρές του είναι τα ευθύγραµµα
τµήµατα ΑΒ, ΒΓ, ΑΓ. Στη συνέχεια και µε την βοήθεια του
υποδεκάµετρου βρίσκουµε τα µέσα των πλευρών και τα ονοµάζουµε Ë M
Κ, Λ, Μ . Αν ενώσουµε αυτά τα σηµεία προκύπτει ένα νέο τρίγωνο
µε κορυφές τα σηµεία Κ, Λ, Μ και πλευρές τα ευθύγραµµα τµήµατα B Ã
ΛΜ, ΜΚ, ΛΚ . K
Να ονοµάσετε όλα τα ευθύγραµµα τµήµατα που µπορείτε να

διακρίνετε και είναι σχεδιασµένα στο διπλανό σχήµα :
Λύση
Τα σχεδιασµένα ευθύγραµµα τµήµατα που µπορούµε να
διακρίνουµε στο διπλανό σχήµα είναι: ΑΒ, ΒΗ, ΗΓ, ΓΘ, Θ∆,
∆Ι, ΙΑ.
Στο εξάγωνο που ακολουθεί να σχεδιάσετε τις διαγώνιες απο την κορυφή Α και να
τις ονοµάσετε.
Λύση A B
Ã Ä
Οι διαγώνιεςαπό την κορυφή Α είναι οι : ΑΕ ,ΑΗ, ΑΘ, ΑΖ και Z
E
Α∆ .
H È
1. Τι ονοµάζουµε µέσο ενός ευθύγραµµου τµήµατος ;
2. Πόσες κορυφές , ακµές και έδρες έχει ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο;
3. Ενας κύβος είναι ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο;
4. Ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο είναι κύβος;
5. Να κατασκευάσετε ένα ευθύγραµµο τµήµα το οποίο να έχει µήκος 8cm. Στη συνέχεια
να υπολογίσετε και να σηµειώσετε το µέσο του ευθυγράµµου τµήµατος .
6. Να χαρακτηρίσετε µε ένα από τα γνωστά σας γεωµετρικά στερεά τα αντικείµενα που

ακολουθούν:
α. Μπάλα β. κουτί σπίρτα γ. κουτί αναψυκτικού δ. βιβλίο
7. Να κατασκευάσετε ένα ευθύγραµµο τµήµα µήκους 10cm και στη συνέχεια να το

χωρίσετε σε τέσσερα ίσα τµήµατα.
8. Τι ονοµάζουµε διαγώνιο σε ένα τετράπλευρο;
9. Στο διπλανό τρίγωνο να ονοµάσετε τις κορυφές και τις

πλευρές του. Έπειτα µετρήσετε το µήκος των πλευρών
του και στη συνέχεια να βρείτε τα µέσα τους
Ερώτηση 1
Τι ονοµάζουµε απόσταση δύο σηµείων ;
Από δύο σηµεία πόσες ευθείες περνούν;
Από ένα σηµείο πόσες ευθείες περνούν;
Ερώτηση 2
Να ονοµάσετε τα γνωστά σας γεωµετρικά στερεά.
Τι γνωρίζετε για το ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο;
Έχουν σχέση τα ορθογώνια παραλληλεπίπεδα µε τους κύβους;
Άσκηση 1
Στο διπλανό σχήµα να ονοµάσετε όλα τα ευθύγραµµα
τµήµατα που µπορείτε να διακρίνετε αφού πρώτα
ονοµάσετε τα σηµεία.
Άσκηση 2
Σε µια ευθεία (ε) να πάρετε τρία σηµεία Α, Β και Γ. Να ονοµάσετε όλες τις ηµιευθείες
που ορίζονται από αυτά. Ποιες από αυτές είναι αντικείµενες;
Άσκηση 3
Πόσο cm σύρµατος θα χρειαστούµε για να κατασκευάσουµε ένα µοντέλο κύβου
ακµής 8cm;
· Ôï åõèýãñáììï ôìÞìá · Ç åõèåßá - ç çìéåõèåßá

· Áðüóôáóç äýï óçìåßùí
ë éïìÜèçì
éâ - ìÝóï åõèýãñáììïõ ôìÞìáôïò
18 · Óýãêñéóç åõèýãñáììùí ôìçìÜôùí

Â
á · Ó÷åôéêÝò èÝóåéò äýï åõèåéþí óôï åðßðåäï

· ÊÜèåôåò åõèåßåò · Áðüóôáóç óçìåßïõ áðü åõèåßá
· ×Üñáîç ðáñáëëÞëùí åõèåßùí
Πως συγκρίνουµε δύο ευθύγραµµα τµήµατα ;
1ος τρόπος
A B Με υποδεκάµετρο µετράµε τα µήκη των δύο ευθυγράµµων
Ã Ä
τµηµάτων .Μεγαλύτερο είναι εκείνο το ευθύγραµµο τµήµα
που έχει το µεγαλύτερο µήκος. Στο διπλανό σχήµα
µεγαλύτερο είναι το ΑΒ από το Γ∆.
2ος τρόπος
Με διαβήτη εφαρµόζοντας τα άκρα του στα άκρα του ενός
ευθυγράµµου τµήµατος και στη συνέχεια,χωρίς να αλλά-
ξουµε το άνοιγµα του διαβήτη µας ελέγχουµε αν αυτό είναι
µικρότερο, µεγαλύτερο ή και ίσο µε το άλλο ευθύγραµµο
τµήµα. Στο διπλανό σχήµα το ΑΒ είναι µεγαλύτερο του Γ∆
µικρότερο του ΕΖ και ίσο µε το ΗΘ.
Τι ονοµάζουµε διάµεσο ενός τριγώνου;
Το ευθύγραµµο τµήµα που ενώνει µια κορυφή ενός

τριγώνου µε το µέσο της απέναντι πλευράς ονοµάζεται διά-
µεσος. Κάθε τρίγωνο έχει τρεις διαµέσους που συναντιού-
νται µάλιστα σε ένα σηµείο .
å1
Ποιες ευθείες του επιπέδου ονοµάζουµε τεµνόµενες;
K
å2 Τεµνόµενες ονοµάζουµε τις ευθείες εκείνες που
συναντιούνται (τέµνονται)σε ένα σηµείο στο επίπεδο.
Ποιες ευθείες του επιπέδου ονοµάζουµε παράλληλες;
Παράλληλες ονοµάζουµε τις ευθείες εκείνες που δεν

συναντιούνται πουθενά.
Ποιες είναι οι διαφορετκές θέσεις που µπορεί να έχουν

δύο ευθείες στο επίπεδο;
∆ύο ευθείες στο επίπεδο µπορεί να είναι ή τεµνό-

µενες ή παράλληλες.
å1
Πότε δύο τεµνόµενες ευθείες ονοµάζονται κάθετες;
å2 ∆ύο ευθείες ονοµάζονται κάθετες όταν µπορούµε να

εφαρµόσουµε πάνω τους τις µικρές πλευρές ενός γνώµονα.
Τι ονοµάζουµε απόσταση σηµείου από ευθεία;

Από κάθε σηµείο
Απόσταση σηµείου Α από
εκτός ευθείας µπο- ευθεία (ε) ονοµάζουµε το µήκος του A
ρούµε φέρουµε µόνο ευθυγράµµου τµήµατος ΑΒ που
µία κάθετη στην έχει ένα άκρο το σηµείο Α που
ευθεία µας. εξετάζουµε και το άλλο άκρο είναι
το σηµείο Β της ευθείας ώστε το (å)
ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ που σχηµα- B
A τίζεται να είναι κάθετο µε την ευθεία.
Τι ονοµάζουµε ύψος ενός τριγώνου;

Ã
K Ύψος ενός τριγώνου ονοµάζουµε την απόσταση µιας
B
Το ευθύγραµµο τµήµα - Η ευθεία - η ηµιευθεία - Απόσταση δύο σηµείων - µέσο ευθύγραµµου τµήµατος -
Σύγκριση ευθύγραµµων τµηµάτων - Σχετικές θέσεις δύο ευθειών στο επίπεδο - Κάθετες ευθείες - Απόσταση
σηµείου από ευθεία - Χάραξη παραλλήλων ευθειών
κορυφής από την απέναντι της πλευρά. Κάθε τρίγωνο έχει

τρία ύψη που συναντιούνται σε ένα σηµείο.
Πώς χαράσουµε δύο ευθείες ε1 , ε2 ώστε να είναι

(å) µεταξύ τους παράλληλες;
A å1
Φτιάχνουµε και τις δύο ευθείες ώστε να είναι κάθετες
å2 σε µία τρίτη ευθεία (ε) όπως φαίνεται στο διπλανό σχήµα.Το
B ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ ονοµάζεται απόσταση παραλλήλων
ευθειών .
1. ∆ιάµεσο ενός τριγώνου ονοµάζουµε το ευθύγραµµο τµήµα που

ενώνει µία κορυφή του µε το µέσο της απέναντι πλευράς του .
2. Ύψος ενός τριγώνου ονοµάζουµε το ευθύγραµµο τµήµα που ενώνει
µία κορυφή ενός τριγώνου µε την απέναντι πλευρά έτσι ώστε να
τέµνεται µε αυτή κάθετα .
3. ∆ύο ευθείες στο επίπεδο µπορεί να είναι ή τεµνόµενες ή παράλληλες .
4. Απόσταση σηµείου από ευθεία ονοµάζουµε το µήκος του ευθυγράµµου τµήµατος
που έχει άκρα το σηµείο που εξετάζουµε και το άλλο άκρο είναι σηµείο της ευθείας
ώστε το ευθύγραµµο τµήµα που σχηµατίζεται να είναι κάθετο µε την ευθεία.
5. Απόσταση παραλλήλων ευθειών ονοµάζεται το µήκος του ευθύγραµµου τµήµατος
που έχει άκρα επάνω στις ευθείες και τις τέµνει κάθετα .
Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και στη συνέχεια να σχεδιάσετε τις διαµέσους του.
Λύση
Γνωρίζουµε ότι διάµεσος είναι εκείνο το ευθύγραµµο τµήµα που
A
ξεκινά από µία κορυφή του τριγώνου και φτάνει στο µέσο της
απέναντι πλευράς. Άρα πρέπει µε το υποδεκάµετρο να
Ë M υπολογίσουµε τα µέσα των τριών πλευρών,που είναι τα σηµεία Κ,
Λ και Μ. Στη συνέχεια ενώνουµε αυτά τα σηµεία µε τις απέναντι
κορυφές και έχουµε τις διαµέσους του τριγώνου. Παρατηρούµε
B Ã ότι υπάρχει σηµείο που συναντιούνται οι τρεις διάµεσοι.
Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και στη συνέχεια να σχεδιάσετε τα ύψη του.
Λύση
Ύψος ενός τριγώνου είναι εκείνο το ευθύγραµµο τµήµα όπου
ξεκινά από µία κορυφή και καταλήγει στην απέναντι πλευρά
έτσι ώστε να την τέµνει κάθετα. Άρα κατασκευάζουµε τα
ύψη ως αποστάσεις των κορυφών του από τις απέναντι
πλευρές τους.
Να σχεδιάσετε τέσσερις παράλληλες µεταξύ τους ευθείες.

Λύση
Για να σχεδιάσουµε τέσσερις παράλληλες µεταξύ τους
ευθείες πρέπει αρχικά να χαράξουµε µία ευθεία και
στη συνέχεια µε την βοήθεια του γνώµονα να
χαράξουµε τέσσερις ευθείες κάθετες πρός την αρχική
ευθεία και έτσι θα είναι µεταξύ τους παράλληλες .
Να σχεδιάσετε ένα τετράγωνο πλευράς 5cm. Ä 5cm Ã

Λύση
Τετράγωνο είναι το τετράπλευρο εκείνο που έχει όλες
τις πλευρές του ίσες και κάθετες µεταξύ τους. Για να το 5cm 5cm
κατασκευάσουµε ακολουθούµε την εξής διαδικασία:
Αρχικά φτιάχνoυµε µε την βοήθεια ενός υποδεκάµετρου
ένα ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ µε µήκος 5cm. Στη συνέχεια
Á 5cm Â
και χρησιµοποιώντας τον γνώµονα φτιάχνουµε ένα
ευθύγραµµο τµήµα Α∆ κάθετο στο ΑΒ στο σηµείο Α µε µήκος 5cm. Όµοια φτιάχνουµε
τµήµα Γ∆ κάθετο στο Α∆ στο σηµείο ∆ ίσο µε 5 cm.Στο τέλος ενώνουµε τα σηµεία Γ
και Β.
Να φτιάξετε µία ευθεία και ένα σηµείο έξω από αυτή. Στη συνέχεια να υπολογίσετε
την απόσταση του σηµείου από την ευθεία αυτή.
Λύση Á
Από το σηµείο το σηµεία Α χαράσσουµε µε την βοήθεια του

γνώµονα κάθετο ευθύγραµµο τµήµα στην ευθεία. Μετράµε µε 2,2cm
υποδεκάµετρο το µήκος του τµήµατος ΑΒ και έτσι έχουµε υπολογίσει
την απόσταση του σηµείου Α από την ευθεία. Στο διπλανό σχήµα η
απόσταση είναι 2,2 cm. Â
Στο σχήµα που ακολουθεί να προσδιορίσετε ποιες ευθείες είναι µεταξύ τους παράλ-
ληλες και ποιες είναι κάθετες. å6
Λύση å5
Όπως φαίνεται στο σχήµα οι ευθείες ε1 ε2 ε3 και ε4 είναι µεταξύ
τους παράλληλες .Σε αυτές τις ευθείες είναι κάθετες οι
ευθείες ε5 και ε6 και συνεπώς και αυτές είναι µεταξύ τους å1 å
2
παράλληλες. å3
å4
Στον παρακάτω χάρτη µε την βοήθεια του γνώµονα σας να βρείτε ποιες οδοί τον
οποίων τα ονόµατα αναγράφονται είναι µεταξύ τους κάθετες και ποιες παράλληλες.
Εάν ο Αντώνης περπατάει στην οδό Κατσαντώνη και η Μαρία στην οδό Παπαφλέσ-
σα υπάρχει περίπτωση να συναντηθούν; Να δικαιολογήσετε τη απάντηση σας.
Λύση
Οι οδοί Κατσαντώνη Νικηταρά Παπαφλέσσα και Καλλικρά-
τιδος είναι κάθετες στην οδό Αγ. ∆ηµητρίου, άρα θα είναι
µεταξύ τους παράλληλες. Ο Αντώνης και οι Μαρία δεν θα
συναντηθούν πουθενά διότι περπατάνε σε παράλληλες οδούς
(ευθείες) που γνωρίζουµε ότι δεν συναντιούνται σε κανένα
τους σηµείο.
Ο ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας στο αεροδρόµιο της Σάµου βλέπει στο ραντάρ
του τρία αεροσκάφη να πετάνε στο ίδιο ύψος όπως φαίνεται στην εικόνα που ακο-
λουθεί. Βοηθήστε τον να δώσει οδηγίες στους κυβερνήτες των αεροσκαφών
α. αν µπορεί να χρησιµοποιήσει µόνο µία φορά τον ασύρµατο.
β. αν µπορεί να χρησιµοποιήσει δύο φορές τον ασύρµατο.
Λύση
Ο ελεγκτής εναέρια κυκλοφορίας µπορεί εύκολα να
καταλάβει ότι τα αεροπλάνα 2 και 3 επειδή πετάνε
παράλληλα δεν υπάρχει περίπτωση να συναντηθούν.
Όµως µπορεί να συναντηθούν µε το αεροπλάνο 1. Γι
αυτό ή θα πει στον κυβερνήτη του αεροπλάνου 1 να
αλλάξει ύψος µε τη χρήση µία φορά του ασυρµάτου ή
χρησιµοποιώντας δύο φορές τον ασύρµατό του θα
επικοινωνήσει µε τους κυβερνήτες των αεροπλάνων 2
και 3 λέγοντάς τους να αλλάξουν πορεία.
Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και να βρείτε το µέσο της πλευράς ΒΓ. Στη
συνέχεια να υπολογίσετε την απόσταση του σηµείου αυτού από τις άλλες δύο
πλευρές του τριγώνου.
Λύση
Αρχικά υπολογίζουµε µε το υποδεκάµετρο ή µε την βοήθεια διαβήτη το µέσο της
πλευράς ΒΓ και το ονοµάζουµε Μ. Κατόπιν και
χρησιµοποιώντας τον γνώµονα φέρνουµε κάθετα
ευθύγραµµα τµήµατα στις πλευρές ΑΒ και ΑΓ του
τριγώνου. Μετρώντας τα µήκη των ευθυγράµµων
τµηµάτων ΜΚ και ΜΛ έχουµε υπολογίσει τις αποστάσεις
του µέσου της πλευράς ΒΓτου τριγώνου από τις άλλες
δύο πλευρές του.
1. Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και να φέρετε την διάµεσο και το ύψος από την
κορυφή Α του τριγώνου.
2. Να χαράξετε µία ευθεία (ε) και να πάρετε δύο σηµεία από την ίδια µεριά της. Να
υπολογίσετε τις αποστάσεις αυτών των σηµείων από την ευθεία και να τις συγκρίνετε
µεταξύ τους. Είναι ίσες; Πότε θα είναι ίσες;
3. Να σχεδιάσετε στο τετράδιό σας τρεις παράλληλες ευθείες και στη συνέχεια να
υπολογίσετε τις αποστάσεις τους .
4. Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται ο αγωνιστικός χώρος για το άθληµα των 100m.
Χρησιµοποιώντας τα γεωµετρικά σας όργανα να τον σχεδιάσετε στο τετράδιό
σας. Πρέπει να λάβετε υπόψη ότι οι γραµµές που χωρίζουν τους διαδρόµους που
τρέχουν οι αθλητές είναι παράλληλες και ότι οι διάδροµοι έχουν όλοι το ίδιο
πάχος και µήκος.
1
2
3
4
5
5. Να φτιάξετε µία ευθεία (ε) και ένα σηµείο Α έξω από αυτή. Στη συνέχεια να σχεδιά-
σετε µια ευθεία παράλληλη µε την (ε) που να περνά και από το σηµείο Α.
6. Σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ φτιάχνουµε από την κάθε κορυφή ευθεία παράλληλη στην
απέναντι πλευρά του. Οι τρεις ευθείες που φτιάξαµε είναι παράλληλες ή τεµνόµενες;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
7. Στον γνώµονά σας τι είναι οι µικρότερες πλευρές του µεταξύ τους;
8. Σε τρίγωνο ΑΒΓ να βρείτε τα µέσα των πλευρών ΑΓ και ΑΒ και ονοµάστε τα σηµεία
Μ και Κ. Στη συνέχεια να ενώσετε τα Μ και Κ. Τι παρατηρείτε σχετικά µε το ευθύ-
γραµµο τµήµα ΜΚ και την πλευρά ΒΓ;
9. Να σχεδιάσετε ένα τετράγωνο ΑΒΓ∆. Στη συνέχεια να φτιάξετε τις διαγώνιες ΑΓ και
Β∆. Τι παρατηρείτε για τις διαγώνιες;
Ερώτηση 1
Τι ονοµάζουµε διάµεσο και τι ύψος ενός τριγώνου;
Πόσες διαµέσους και πόσα ύψη έχει ένα τρίγωνο;
Ερώτηση 2
Ποιες ευθείες ονοµάζονται παράλληλες και ποιες τεµνόµενες;
Άσκηση 1
Να φτιάξετε ένα τετράγωνο ΑΒΓ∆ και να φέρετε την διαγώνιο ΑΓ. Στη συνέχεια στο
τρίγωνο ΑΒΓ να φέρετε τις διαµέσους και στο τρίγωνο Γ∆Α να φέρετε τα ύψη του.
Άσκηση 2 Ã B
Να σχεδιάσετε τα ύψη του τριγώνου στο παρακάτω
σχήµα.
A
Άσκηση 3
Στο διπλανό σχήµα ποιά είναι η θέση:
α. Της κολώνας της ∆ΕΗ ΒΗ και του Á Â
κορµού του δέντρου;
β. Του καλωδίου του ρεύµατος ΑΒ και της Ã Ä
ταράτσας του κτιρίου Γ∆;
∆ικαιολογήστε τις απαντήσεις σας Z E H
θεωρόντας ότι οι τοίχοι του κτιρίου, ο
κορµός του δέντρου και η κολώνα είναι κάθετα τοποθετηµένα στο έδαφος.
ë éïìÜèçì · Êýêëïò -Êõêëéêüò äßóêïò

éâ
19
Â
á
· Ó÷åôéêÝò èÝóåéò åõèåßáò êáé êýêëïõ
· ÌåóïêÜèåôïò åõèýãñáììïõ ôìÞìáôïò
Κύκλος µε κέντρο Ο και ακτίνα ρ ονοµάζεται το επίπεδο

σχήµα, όπου όλα τα σηµεία του απέχουν απόσταση ρ
από ένα σηµείο του επιπέδου που λέγεται κέντρο του
κύκλου.
A Ã ×ïñäÞ Ίσοι κύκλοι ονοµάζονται οι κύκλοι που έχουν ίσες ακτίνες

E Χορδή κύκλου ονοµάζουµε το ευθύγραµµο τµήµα που
B προκύπτει αν ενώσουµε δύο οποιαδήποτε σηµεία του
K κύκλου.
Ôüîï
∆ιάµετρος κύκλου ονοµάζεται η χορδή που περνάει από
Z
το κέντρο του κύκλου.
ÄéÜìåôñïò Ä Τόξο κύκλου
Αν πάρουµε πάνω σε ένα κύκλο δύο σηµεία τότε ο κύκλος χω-
ρίζεται σε δύο µέρη. Αυτά τα µέρη ονοµάζονται τόξα κύκλου.
Ποιες είναι οι σχετικές θέσεις κύκλου και ευθείας;
Ένας κύκλος και µια ευθεία µπορεί:

1. Να τέµνονται (έχουν δύο κοινά σηµεία)
Τότε η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι
µικρότερη της ακτίνας.
2. Να εφάπτονται (έχουν ένα κοινό σηµείο)
Τότε η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι ίση µε
την ακτίνα.
3. Να είναι “ξένοι” (δεν έχουν κανένα κοινό σηµείο)
Τότε η απόσταση του κέντρου από την ευθεία είναι
µεγαλύτερη από την ακτίνα.
Ποιους κύκλους ονοµάζουµε οµόκεντρους;
Οµόκεντρους κύκλους ονοµάζουµε εκείνους τους

O κύκλους που έχουν ίδιο κέντρο .
Τι ονοµάζουµε κυκλικό δίσκο;
Κυκλικός δίσκος ονοµάζεται ο κύκλος µαζί µε το

χώρο του επιπέδου που περικλείει .
Πως φέρνουµε εφαπτόµενη σε κύκλο;

O
ñ Παίρνουµε σηµείο Α του κύκλου (Ο,ρ). Από το ση-

å µείο Α φέρνουµε την ευθεία (ε), κάθετη στην ακτίνα ΟΑ. Η
A ευθεία (ε) λέγεται εφαπτοµένη του κύκλου (Ο,ρ).
(å) E Τι ονοµάζουµε µεσοκάθετο ευθυγράµµου τµήµατος

ÅÁ = ÅÂ ΑΒ; Πως την σχεδιάζουµε;
A B Μεσοκάθετος ευθυγράµµου τµήµατος ΑΒ ονοµάζε-

ται η κάθετη ευθεία στο µέσον του ευθύγραµµου τµήµατος.
Η µεσοκάθετη ενός ευθυγράµµου τµήµατος µπορεί να
ÊÜèå óçìåßï ôçò σχεδιαστεί ως εξής:
ìåóïêáèÝôïõ åíüò
åõèõãñÜììïõ ôìÞ-
ìáôïò éóáðÝ÷åé áðü
1. Με υποδεκάµετρο και γνώµονα βρίσκουµε το µέσο του
ôá Üêñá ôïõ. ευθύγραµµου τµήµατος και στη συνέχεια φέρνουµε κάθετη
στο ευθύγραµµο τµήµα στο µέσον αυτού.
2. Με διαβήτη φέρνουµε δύο ίσους κύκλους µε κέντρα τα
Ôï ïðïéïäÞðïôå óçìåßï
ðïõ éóáðÝ÷åé áðü ôá άκρα του ευθύγραµµου τµήµατος και ακτίνα µεγαλύτερη
Üêñá åíüò åõèýãñáììïõ
ôìÞìáôïò åßíáé óçìåßï
από το µισό αυτού. Στη συνέχεια ενώνουµε τα σηµεία
ôçò ìåóïêáèåôïõ ôïõ. τοµής των κύκλων και επεκτείνουµε το ευθύγραµµο τµήµα
που προκύπτει και προς τα δύο µέρη.
1.Όλα τα σηµεία του κύκλου ισαπέχουν από το κέντρο του.

2. Οι χορδές που περνούν από το κέντρο κύκλου ονοµάζονται διάµετροι
του κύκλου .
3. Οι σχετικές θέσεις κύκλου - ευθείας είναι τρεις α. τοµή β. επαφή γ. ξένοι.
4. Μεσοκάθετο ευθυγράµµου τµήµατος ονοµάζουµε την ευθεία που
περνά από το µέσο του και το τέµνει κάθετα. Τα σηµεία τους µεσοκαθέτου τους
ευθυγράµµου τµήµατος. Έχουν την ιδιότητα να ισαπέχουν από τα άκρα του .
Κύκλος - Κυκλικός δίσκος - Σχετικές θέσεις ευθείας και κύκλου - Μεσοκάθετος ευθύγραµµου τµήµατος
Να κατασκευάσετε έναν κύκλο µε κέντρο Ο και ακτίνα 1,5 cm (Ο,5). Τι διάµετρο

έχει ο κύκλος που φτιάξατε;
Λύση
Για να κατασκευάσουµε τον κύκλο που ζητείται αρκεί να θεωρήσουµε
ένα σηµείο ως κέντρο του και στη συνέχεια τοποθτώντας τη µύτη του
διαβήτη στο σηµείο αυτό να τον ανοίξουµε 1,5 cm και να χαράξουµε τον
1,5cm
O κύκλο. Έτσι φτιάχνουµε τον κύκλο που φαίνεται στο διπλανο σχήµα.
Για τη διάµετρο γνωρίζουµε ότι είναι διπλάσια της ακτίνας. Άρα η
διάµετρος του κύκλου που φτιάξαµε θα είναι 3 cm.
Να φτιάξετε δύο οµόκεντρους κύκλους µε ακτίνες 1cm και 1,5cm.

Λύση
1,5cm
Οµόκεντρους ονοµάζουµε εκείνους τους κύκλους που έχουν ίδιο
1cm κέντρο. Άρα πρέπει να πάρουµε ένα σηµείο για κέντρο και στη
O συνέχεια να χαράξουµε δύο κύκλους µε ακτίνες µήκους 1cm και
1,5cm. Έτσι έχουµε το διπλανό σχήµα.
Να σηµειώσετε όλα τα σηµεία του επιπέδου τα οποία απέ-

χουν από σηµείο του επιπέδου Ο απόσταση µικρότερη από 1,5cm
1,5 cm.
Λύση O
Φτιάχνουµε έναν κύκλο κέντρου Ο και ακτίνας 1,5cm. Τα
ζητούµενα σηµεία είναι όλα τα σηµεία που ανήκουν στο
εσωτερικό του κύκλου.
Εχουµε ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ όπου το µήκος του είναι 5cm. Να βρείτε τα σηµεία
του επιπέδου που απέχουν από το Α λιγότερο από 3cm και από το Β λιγότερο από
4cm.
Λύση
Φτιάχνουµε δύο κύκλους, όπου ο πρώτος έχει κέντρο το Α και ακτίνα 3cm και ο δεύτερος
κύκλος έχει κέντρο το Β και ακτίνα 4cm . Έτσι έχουµε το επόµενο σχήµα:
Το γραµµοσκιασµένο µέρος είναι τα ζητούµενα σηµεία του επιπέδου.
Να φτιάξετε έναν κύκλο διαµέτρου 2cm και στη συνέχεια να φέρετε εφαπτόµενες
ευθείες στα άκρα της διαµέτρου του κύκλου. Τι παρατηρείτε για αυτές τις ευθείες;
Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας.
Λύση
Φτιάχνουµε αρχικά έναν κύκλο µε ακτίνα 1 cm (διάµετρο

2 cm). Στη συνέχεια χαράζουµε µια διάµετρο ΑΒ . Στα ση-
µεία Α και Β φέρνουµε εφαπτόµενες ε1 και ε2 του κύκλου
που είναι κάθετες στις ΟΑ και ΟΒ αντίστοιχα. Παρατηρού-
µε ότι οι ευθείες ε1 και ε2 είναι κάθετες (από την κατασκευή
τους )στο ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ. Συνεπώς είναι µεταξύ
τους παράλληλες.
Πως µπορούµε να βρούµε ακριβώς το κέντρο ενός CD;

Λύση
Το cd (ψηφιακός δίσκος) έχει σχήµα κύκλου. Μπορούµε να
υπολογίσουµε το κέντρο του ως εξής: Αρχικά φτιάχνουµε δύο
χορδές του κύκλου ,έστω ΑΒ και Γ∆ . Στη συνέχεια σχεδιάζουµε
τις µεσοκαθέτους αυτών των χορδών. Εκεί που τέµνονται οι
µεσοκάθετες είναι και το κέντρο του κύκλου. Αυτό συµβαίνει διότι
το σηµείο αυτό ισαπέχει και από τα τέσσερα σηµεία δηλαδή τα Α,
Β, Γ και ∆.
Ας κρατήσουµε σαν συµπέρασµα ότι η µεσοκάθετη οποιασδήποτε
χορδής περνάει από το κέντρο του κύκλου.
Να αποδείξετε ότι σε ένα τρίγωνο που έχει δύο ίσες πλευρές(ισοσκελές), αυτές (οι
πλευρές) τέµνονται σε σηµείο της µεσοκαθέτου της τρίτης πλευράς.
Λύση A
Φτιάχνουµε ένα τρίγωνο που σύµφωνα µε την εκφώνηση έχει
δύο ίσες πλευρές, έστω τις ΑΒ και ΑΓ. Τα ευθύγραµµα τµήµατα
ΑΒ και ΑΓ είναι µεταξύ τους ίσα. ∆ηλαδή το Α ισαπέχει από τα
άκρα του ευθυγράµµου τµήµατος ΒΓ. Και σύµφωνα µε αυτά που
έχουµε αναφέρει το Α είναι σηµείο της µεσοκαθέτου του ΒΓ. B Ã
Να φέρετε δύο τεµνόµενες ευθείες ε1 και ε2. Στην συνέχεια να πάρετε δύο σηµεία Α
και Β της ε1 (όχι το σηµείο τοµής των ευθειών ). Να βρείτε το σηµείο της ε2 που
ισαπέχει από τα σηµεία Α και Β.
Λύση
Τα σηµεία του επιπέδου που ισαπέχουν από τα Α και Β είναι
τα σηµεία της µεσοκαθέτου (ε) του ευθυγράµµου τµήµατος
ΑΒ. Άρα, το σηµείο τοµής της µεσοκαθέτου (ε) του ΑΒ και
της ε2 είναι το ζητούµενο. Στο σχήµα είναι το σηµείο Κ.
1. Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα µε την ένδειξη Σ (Σωστό) ή Λ (λάθος).
2. Να κατασκευάσετε ένα κύκλο µε κέντρο Ο και ακτίνα 4,7cm.
3. Να βρείτε όλα εκείνα τα σηµεία του επιπέδου που απέχουν συγχρόνως από σηµείο Ο
απόσταση µεγαλύτερη από 6 cm και µικρότερη από 8cm.
4. Στο διπλανό τρίγωνο να κατασκευάσετε τις µεσοκαθέτους όλων

των πλευρών του.
5. Να φτιάξετε ένα ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ = 13cm. Έπειτα να κατασκευάσετε τους

κύκλου (Α,4cm) και (Β,7cm). Οι κύκλοι που φτιάξατε έχουν κοινά σηµεία;
6. Ένας ελαιοχρωµατιστής θέλει να κάνει έναν κύκλο πάνω σε ένα τοίχο που βάφει. Τι
σύνεργα θα του προτείνατε να χρησιµοποιήσει;
7. Να σχεδιάσετε ένα κύκλο και ένα σηµείο έξω από αυτόν. Στην συνέχεια να φέρετε
από αυτό το σηµείο τρεις ευθείες. Η πρώτη να τέµνει τον κύκλο η δεύτερη να εφάπτεται
του κύκλου και η τρίτη να µην έχει κοινά σηµεία µε τον κύκλο.
8. Να φτιάξετε ένα κύκλο και να πάρετε δύο διαµέτρους αυτού τις ΑΒ και Γ∆ έτσι ώστε
να είναι κάθετες µεταξύ τους. Μετά να φέρετε εφαπτόµενες από τα σηµεία Α και Γ. Τι
σχέση έχουν οι εφαπτόµενες αυτές;
9. Το παρακάτω σχήµα παριστάνει όπως φαίνεται ένα γήπεδο ποδοσφαίρου από

ψηλά. Χρησιµοποιώντας τα κατάλληλα γεωµετρικά όργανα να το φτιάξετε και
στο τετράδιό σας.
10. Να µετρήσετε την ακτίνα ενός CD και έπειτα να υπολογίσετε την διάµετρό του.
Ερώτηση 1
Ποιο σχήµα ονοµάζουµε κύκλο;
Ποιους κύκλους ονοµάζουµε οµόκεντρους;
Ερώτηση 2
Τι ονοµάζουµε µεσοκάθετη ενός ευθυγράµµου τµήµατος και τι γνωρίζετε για αυτή;
Άσκηση 1
Να βρείτε εκείνα τα σηµεία του επίπεδου που απέχουν από ένα σηµείο Α:
α. απόσταση µεγαλύτερη από 4cm.
β. απόσταση µικρότερη από 4cm.
γ. απόσταση ακριβώς 4cm.
δ. απόσταση µεγαλύτερη από 3cm και µικρότερη από 5cm.
Άσκηση 2
Να φτιάξετε ένα κύκλο (Ο,2) και να σχεδιάσετε σε αυτόν µία χορδή µία ακτίνα ένα
τόξο και µία διάµετρο. Μπορείτε να σχεδιάσετε µια χορδή ίση µε 4,1 cm;
∆ικαιολογήστε την απάντησή σας.
Άσκηση 3
∆ίνεται ο κύκλος (Ο,ρ) και µια χορδή του ΑΒ. Από το κέντρο του φέρνουµε το τµήµα
ΟΜ κάθετο στην ΑΒ. Να συγκριθούν τα τµήµατα ΜΑ και ΜΒ. Φέρνουµε µια άλλη
χορδή Γ∆ του κύκλου ίση µε την ΑΒ και φέρνουµε επίσης το κάθετο τµήµα ΟΝ. Να
συγκριθούν τα τµήµατα ΟΜ και ΟΝ.
Να σηµειωθεί ότι τα τµήµατα ΟΜ και ΟΝ λέγονται αποστήµατα των χορδών ΑΒ και
Γ∆ αντίστοιχα.
Ïé
Ïé ãùíßåò
ãùíßåò
âéâëéïììÜèçìá 20: -Ç Ýííïéá ôçò ãùíßáò

-Óýãêñéóç ãùíéþí
-Åßäç ãùíéþí
-ÌÝôñçóç ãùíéþí
-ÅöåîÞò ãùíßåò
-ÐáñáðëçñùìáôéêÝò ãùíßåò
-ÊáôáêïñõöÞí ãùíßåò
âéâëéïììÜèçìá 21: - ÐáñÜëëçëåò åõèåßåò ðïõ

ôÝìíïíôáé áðü åõèåßá
-¢èñïéóìá ôùí ãùíéþí åíüò ôñéãþíïõ
éïìÜèçì · Ç Ýííïéá ôçò ãùíßáò - Óýãêñéóç ãùíéþí

ë
éâ
20
· Åßäç ãùíéþí - ÌÝôñçóç ãùíéþí
Â
á · ÅöåîÞò ãùíßåò - ÐáñáðëçñùìáôéêÝò ãùíßåò

· ÊáôÜ êïñõöÞí ãùíßåò
Ποιά είναι η έννοια της γωνίας;
∆ύο ηµιευθείες µε κοινή αρχή χωρίζουν το επίπεδο

σε δύο περιοχές, που καθεµία από αυτές ονοµάζεται γωνία.
Οι ηµιευθείες αυτές ονοµάζονται πλευρές της γωνίας και η
κοινή τους αρχή ονοµάζεται κορυφή της γωνίας.
Για να δηλώσουµε ποια από τις δύο γωνίες εννοούµε
γράφουµε µέσα στη γωνία ένα µικρό τόξο, όπως φαίνεται
στο διπλανό σχήµα.
x Με ποιούς τρόπους συµβολίζουµε µια γωνία;

O
Μια γωνία συµβολίζεται µε τρεις τρόπους:
y
α. Με τρια γράµµατα, προσέχοντας το µεσαίο γράµµα να
x ˆ ή yOx
ˆ
είναι κορυφή της γωνίας. π.χ. xOy
O ù
β. Με ένα µικρό γράµµα. π.χ. ω̂
y
x γ. Με το γράµµα της κορυφής, εφόσον η γωνία δε χωρίζεται
από άλλη ηµιευθεία σε περισσότερα µέρη. π.χ. Ο̂
O
Με ανάλογους τρόπους συµβολίζουµε τις γωνίες ενός
y πολυγώνου. π.χ. τριγώνου ή τετραπλεύρου.
242. Οι γωνίες
Έστω ένα τρίγωνο ΑΒΓ. Η γωνία Α̂ (ή ΒΑΓ

ˆ ) ονοµάζεται περιεχόµενη στις
πλευρες ΑΒ και ΑΓ. Οµοίως η Β̂ είναι περιεχόµενη στις

πλευρές ΑΒ και ΒΓ, και η Γ̂ είναι περιεχόµενη στις πλευρές
ΑΓ και ΓΒ.
Οι γωνίες Β̂ και Γ̂ ειναι προσκείµενες στην πλευρά ΒΓ.
Οµοίως οι Α̂ και Β̂ προσκείµενες στην πλευρά ΑΒ και οι
Α̂ και Γ̂ προσκείµενες στην πλευρά ΑΓ.
Η πλευρά ΒΓ είναι απέναντι από την γωνία Α̂ , η ΑΓ απέναντι από τη γωνία Β̂ και η
ΑΒ απένταντι από τη γωνία Γ̂ .
Πώς συγκρίνουµε δύο γωνίες;
Για να συγκρίνουµε δύο γωνίες ΑΟΒ

ˆ και ΓΚ∆ˆ χρη-
σιµοποιούµε διαφανές χαρτί. Αποτυπώνουµε την ΑΟΒ
ˆ στο
διαφανές χαρτί και τοποθετούµε το αποτύπωµα πάνω στη
γωνία ΓΚ∆
ˆ , έτσι ώστε το Ο να συµπέσει µε το Κ και η
πλευρά ΟΒ µε την Κ∆.
∆ιακρίνουµε τρεις περιπτώσεις:
α. Οι πλευρές ΟΑ και ΚΓ να συµπέσουν οπότε οι γωνίες

είναι ίσες, και γράφουµε:
ΑΟΒ
ˆ = ΓΚ∆
ˆ
A ˆ οπότε η
β. Η πλευρά ΚΓ να βρεθεί µέσα στη γωνία AOB
Ã
γωνία ΓΚ∆
ˆ είναι µικρότερη από τη γωνία AOB
ˆ , γράφου-
Ï Ä µε:
Ê B
ΓΚ∆
ˆ < ΑΟΒˆ
Ã γ. Η πλευρά ΚΓ να βρεθεί έξω από τη γωνία ΑΟΒ

ˆ προς το
A
µέρος της πλευράς ΟΑ οπότε η γωνία ΓΚ∆ ˆ ειναι
Ï B µεγαλύτερη από τη γωνία ΑΟΒ , και γράφουµε:
ˆ
Ê Ä
ΓΚ∆
ˆ > ΑΟΒ
ˆ
Η έννοια της γωνίας - Σύγκριση γωνιών - Είδη γωνιών - Μέτρηση γωνιών - Εφεξής γωνίες - Παραπληρωµα-
τικές γωνίες - Κατα κορυφήν γωνίες
Οι γωνίες 243.
á. Πώς διακρίνονται τα τρίγωνα µε βάση τις πλευρές τους;
Τα τρίγωνα διακρίνονται µε βάση τις πλευρές τους σε:

α. Σκαληνά, τα οποία έχουν τρεις άνισες πλευρές
â.
β. Ισοσκελή, τα οποία έχουν δύο ίσες πλευρές οι οποίες
ονοµάζονται σκέλη. Η τρίτη πλευρά ονοµάζεται βάση
âáóç
του ισοσκελούς τριγώνου. Οι προσκείµενες στη βάση,
ισοσκελούς τριγώνου, γωνίες είναι ίσες.
ã.
γ. Ισόπλευρα, τα οποία έχουν τρεις ίσες πλευρές. Οι γωνίες
του ισόπλευρου τριγώνου είναι ίσες.
Ποια είναι η µονάδα µέτρησης γωνιών;
Τις γωνίες συνήθως τις µετράµε σε µοίρες. Μια µοίρα

υποδιαιρείται σε 60 πρώτα λεπτά (60΄). Ένα λεπτό
υποδιαιρείται σε 60 δευτερόλεπτα (60΄΄).
∆ηλαδή: 1ο = 60΄ = 3600΄΄,1' = 60"
Ποια είναι τα είδη των γωνιών;
α. Ορθή: Είναι η γωνία που οι πλευρές της είναι κά-

θετες. Κάθε ορθή γωνία είναι 900. Εποµένως όλες οι ορ-
θές γωνίες είναι µεταξύ τους ίσες.
β. Οξεία: Είναι µια γωνία µικρότερη της ορθής. Μια οξεία
γωνία είναι µεγαλύτερη από 00 και µικρότερη από 900.
γ. Ευθεία: Είναι µια γωνία που οι πλευρές της είναι αντικεί-
µενες ηµιευθείες. Μια ευθεία γωνία είναι 1800. Όλες οι
ευθείες γωνίες είναι µεταξύ τους ίσες.
δ. Αµβλεία: Είναι µια γωνία µεγαλύτερη της ορθής και µι-
κρότερη της ευθείας γωνίας. ∆ηλαδή η αµβλεία γωνία
είναι µεγαλύτερη από 900 και µικρότερη από 1800.
ε. Πλήρης: Είναι µια γωνία που οι πλευρές της συµπίπτουν
και περιέχει όλο το επίπεδο. Μια πλήρης γωνία είναι 3600.
Όλες οι πλήρεις γωνίες είναι ίσες.
Τι ονοµάζεται διχοτόµος µιας γωνίας;

Να σχεδιάσετε µια ορθή γωνία και να φέρετε τη διοχοτό-
µο της. Πόσες µοίρες είναι καθεµία από τις γωνίες που
σχηµατίζονται;
∆ιχοτόµος µιας γωνίας είναι η ηµιευθεία που χωρίζει

τη γωνία σε δύο ίσες γωνίες. Στο διπλανό σχήµα η Οz είναι
ˆ και ισχύει ότι:
η διχοτόµος της γωνίας xOy
ˆ
ˆ = xOy
ˆ = zOy
xOz
2
ˆ και ισχύει ότι:

Η Οz είναι διχοτόµος της ορθής xOy
ˆ 0
ˆ = xOy = 90 = 450
ˆ = zOy
xOz
2 2
Ποιες γωνίες ονοµάζονται εφεξής; Ποιο το άθροισµα

δύο εφεξής γωνιών;
∆ύο γωνίες που έχουν κοινή κορυφή, µια κοινή πλευ-

ρά και κανένα άλλο κοινό σηµείο ονοµάζονται εφεξής γω-
ˆ έχουν κοινή κορυφή το
ˆ και yOz
νίες, π.χ. Οι γωνίες xOy
σηµείο Ο, κοινή πλευρά την Oy και κανένα άλλο κοινό ση-
ˆ έχουν κοινή κορυ-
ˆ και xOy
µείο. Αντίθετα οι γωνίες xOz
φή το σηµείο Ο, κοινή πλευρά την Οx αλλά έχουν κοινά
ˆ . Άρα δεν
σηµεία όλα τα σηµεία που περιέχονται στη xOy
είναι εφεξής.
ˆ και yOz
Το άθροισµα των εφεξής γωνιών xOy ˆ είναι η
ˆ . Στο διπλανό σχήµα είναι: xOz
xOz ˆ = 500 + 300 = 800
α. Ποιές γωνίες ονοµάζονται παραπληρωµατικές;

Ποιά είναι η παραπληρωµατική της γωνία των 500, των
900, και των 1200;
β. Ποιές γωνίες ονοµάζονται συµπληρωµατικές; Ποιά ειναι
η συµπληρωµατική της γωνία των 300;
α. ∆ύο γωνίες που έχουν άθροισµα 1800 ονοµάζονται

παραπληρωµατικές.
ˆ είναι η yOz
Η παραπληρωµατική της xOz ˆ και αντιστρό-
ˆ .
ˆ η xOz
φως η παραπληρωµατική της yOz
Η παραπληρωµατική της γωνίας των 50 0 είναι
1800 − 500 = 1300 , της γωνίας των 900 είναι η
• Η παραπληρωµατική µιας γωνίας ω̂ συµβολίζεται ως 1800 − ω

ˆ.
• Τρεις ή περισσότερες γωνίες µε άθροισµα 1800 δεν είναι παραπληρωµατικές.
1800 − 900 = 900 και των 1200 είναι 1800 − 1200 = 600 .
β. ∆ύο γωνίες που έχουν άθροισµα 900 ονοµάζονται συ-
µπληρωµατικές.
Η συµπληρωµατική της xOz ˆ είναι η zOyˆ και αντιστρό-
ˆ . Η συµπλη-
ˆ είναι xOz
φως, η συµπληρωµατική της zOy
ρωµατική της γωνίας των 300 είναι 900 − 300 = 600 .
Η συµπληρωµατική µιας γωνίας ω̂ συµβολίζεται ως 900 − ω

ˆ.
Ποιές γωνίες ονοµάζονται κατακορυφήν; Ποιά σχέση

συνδέει δύο κατακορυφήν γωνίες;
∆ύο γωνίες ονοµάζονται κατακορυφήν όταν οι πλευ-

ρές της µιας είναι αντικείµενες ηµιευθείες των πλευρών της
άλλης. Οι γωνίες α̂ και β̂ του διπλανού σχήµατος καθώς
και η γ̂ και δ̂ είναι κατακορυφήν.
∆ύο κατακορυφήν γωνίες είναι ίσες.
Να ονοµασετε όλες τις γωνίες του σχήµατος:

Λύση
Στο παραπάνω σχήµα υπάρχουν οι γωνίες:
ˆ ή AOB
i. xOy ˆ ή α̂ , ˆ ή β̂ ,
ˆ ή ΑOz
ii. xOz
ˆ ή BOΓ
iii. yOz ˆ ή γ̂
Στο τρίγωνο ΠΡΣ να βρείτε:

α. Ποιες γωνίες είναι προσκείµενες στην πλευρά ΠΡ.
β. Ποιά γωνία περιέχεται στις πλευρές ΠΡ και ΠΣ.
γ. Ποιά γωνία βρίσκεται απέναντι από την πλευρά ΡΣ.
Λύση
α. Στην πλευρά ΠΡ προσκείµενες είναι οι γωνίες ΣΠΡ
ˆ (ή Π̂ ) και ΠΡΣ
ˆ (ή Ρ̂ )
β. Στις πλευρές ΠΡ και ΠΣ περιέχεται η γωνία ΡΠΣ
ˆ (ή Π̂ ).
γ. Απέναντι από την πλευρά ΡΣ βρίσκεται η γωνία ΡΠΣ

ˆ (ή Π̂ ).
Να βρείτε πόσες µοίρες είναιη γωνία που είναι:

1 2 1
α. το της ορθής β. τα της ορθής γ. το της ευθείας γωνίας
3 5 4
Λύση
Η γωνία που είναι:
1 1 0 2
α. το της ορθής είναι: ·90 = 30
0
β. τα · της ορθής είναι: 2 ·900 = 360
3 3 5 5
1 1
γ. τα της ευθείας γωνίας είναι: ·1800 = 450
4 4
κ κ
Γενικά τα µιας γωνίας ω̂ ειναι ίσα µε: ˆ
·ω
λ λ
Να κατασκευάσετε µια γωνία 3300.

Λύση
Με το µοιρογνωµόνιο µπορούµε να κατασκευάσουµε γωνίες
µέχρι 1800. Η γωνία των 3300 είναι µεγαλύτερη από 1800,
οπότε κάνουµε το εξής: αφαιρούµε τις 3300 από τις 3600,
δηλαδή 3600 − 3300 = 300 , και κατασκευάζουµε γωνία 300,
ˆ . Με κορυφή το Ο και πλευρές την Οx και την Οy
τη xOy
σχηµατίζονται δύο γωνίες µε άθροισµα 3600, µια 300 και µια 3300.
Να φέρετε τη διχοτόµο της γωνίας Â στο διπλανό τρίγωνο:

Λύση
Με το µοιρογνωµόνιο µετράµε τη γωνία Â . Η γωνία Â = 700 .
Όπως γνωρίζουµε η διχοτόµος θα χωρίσει τη γωνία µας σε
Αˆ 700
δύο ίσες γωνίες που κάθε µια θα είναι = = 350 .
2 2
Με πλευρά την ΑΒ και κορυφή το Α κατασκευάζουµε µια γωνία 350.
Η πλευρά Α∆ της γωνίας των 350 είναι η διχοτόµος της γωνίας Â .
ˆ = 500 , Β
Να κατασκευάσετε τρίγωνο ΑΒΓ µε Α ˆ = 700 και ΑΒ = 5cm .
Λύση
Σχεδιάζουµε πρώτα ένα ευθύγραµµο τµήµα 5cm και το ονοµά-
ζουµε ΑΒ. Με το µοιρογνωµόνιο κατασκευάζουµε τη γωνία
ˆ = 500 . Το σηµείο
ˆ = 700 , και στη συνέχεια τη γωνία BAy
ABx
που τέµνονται οι ηµιευθείες Αy και Βx είναι η κορυφή Γ̂ ,
ˆ = 500 .
Να κατασκευάσετε τρίγωνο ΑΒΓ µε ΑΒ = 2cm , AΓ = 3cm και A
Λύση
Κατασκευάζουµε µια γωνία xAy ˆ = 500 . Πάνω στην Αx

παίρνουµε τµήµα ΑΓ ίσο µε 3cm και πάνω στην Ay τµήµα ΑΒ
ίσο µε 2cm. Ενώνουµε τα Γ και Β και προκύπτει το ζητούµενο
τρίγωνο ΑΒΓ.
Να συµπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας:
Λύση
ˆ
ˆ
ÐáñáðëçñùìáôéêÞ ôçò
o
300 150
o
900 90
o
150
0
30
Παρατηρούµε ότι όταν η ω̂ είναι οξεία γωνία η παραπληρωµατική της είναι

αµβλεία, όταν η ω̂ είναι ορθή η παραπληρωµατική της είναι ορθή, και όταν η ω̂ είναι
αµβλεία η παραπληρωµατική της είναι οξεία.
Να σχεδιάσετε δύο γωνίες εφεξής και παραπληρωµατικές που η µια να είναι 200.
Λύση
ˆ = 200 . Φέρνουµε την
Κατασκευάζουµε µια γωνία xOy
ˆ είναι η
αντικείµενη ηµιευθεία Οz της Οy. Η γωνία xOz
ˆ και είναι 1800 − 200 = 1600 .
παραπληρωµατική της xOy
Να σχεδιάσετε δύο γωνίες εφεξής και συµπληρωµατικές που η µια να είναι 200.
Λύση
ˆ = 200 . Φέρνουµε την κάθετη
Κατασκευάζουµε για γωνία xOy
ˆ είναι συµπληρωµατική της
Οz στην Οy στο σηµείο Ο. Η xOz
ˆ και είναι 90 − 20 = 70 .
xOy 0 0 0
∆ύο γωνίες είναι παραπληρωµατικές. Αν η µια είναι κατά 200 µικρότερη από την
άλλη, να υπολογιστούν οι γωνίες.
Λύση
Έστω x̂ η µια γωνία οπότε η άλλη θα είναι x̂ − 200 . Επειδή είναι παραπληρωµατικές,
το άθροισµα τους θα είναι 1800. Έτσι έχουµε:
xˆ + xˆ − 200 = 1800
2xˆ − 200 = 1800
2xˆ = 1800 + 200
2xˆ = 2000
x̂ = 1000
Άρα η µία θα είναι 1000 και η άλλη 1000 − 200 = 800 .
∆ύο γωνίες είναι παραπληρωµατικές. Αν η µια είναι διπλάσια από την άλλη, να
υπολογιστούν οι γωνίες.
Λύση
Αν x̂ η µία γωνία, η άλλη θα είναι 2xˆ . Επειδή είναι παραπληρωµατικές το άθροισµα
τους θα είναι 1800. Έτσι έχουµε:
xˆ + 2xˆ = 1800
3xˆ = 1800
x̂ = 1800 : 3
x̂ = 600
Άρα η µια θα είναι 60 και η άλλη 2·600 = 1200
0
Να υπολογιστούν οι γωνίες α, ˆ φˆ και ω̂ του διπλανού

ˆ β,
σχήµατος.
Λύση
Η φ̂ = 400 ως κατακορυφήν µε την γωνία των 400.
Η ω̂ = 350 ως κατακορυφήν µε την γωνία των 350.
Η 400 , η ω̂ και η β̂ σχηµατίζουν ευθεία γωνία και έτσι θα έχουν άθροισµα 1800, δηλαδή:
ˆ + βˆ = 1800
400 + ω
400 + 350 + βˆ = 1800
750 + βˆ = 1800
βˆ = 1800 − 750
βˆ = 1050
Επίσης η α̂ = 1050 ως κατακορυφήν γωνία της β̂ .
Να υπολογίσετε τις γωνίες ω̂ και φ̂ του διπλανού σχή-

µατος. Τι παρατηρείτε για την Κz;
Λύση
Η φ̂ = 800 ως κατακορυφήν γωνία της γωνίας των 800.
Οι γωνίες 800, ω̂ και 500 σχηµατίζουν ευθεία γωνία, άρα
θα έχουν άθροισµα 1800.
∆ηλαδή: 800 + ω
ˆ + 500 = 1800
ω
ˆ + 1300 = 1800
ω
ˆ = 1800 − 1300
ω
ˆ = 500
Παρατηρούµε ότι η ω̂ και η γωνία των 500 είναι ίσες. Άρα η Κz είναι διχοτόµος της
ˆ .
γωνίας x΄Ky΄
1. Να ονοµάσετε όλες τις γωνίες στα παρακάτω σχήµατα.
2. Να κατασκευάσετε ένα σκαληνό τρίγωνο ΚΛΜ, και να βρείτε:

α. Ποιά πλευρά είναι απέναντι από τη γωνία Μ̂
β. Ποιές γωνίες είναι προσκείµενες στην πλευρά ΚΛ.
γ. Ποιά γωνία είναι περιεχόµενη των πλευρών ΚΜ και ΛΜ.
3. Να βρείτε πόσες µοίρες είναι η γωνία που είναι:

1 5
α. α̂ = της ορθής β. β̂ = της ορθής γ. γ̂ = 3 ορθές.
10 3
4. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ µε Α̂ = 90o , ΑΒ = 3cm και ΑΓ = 4cm .
5. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ µε Β̂ = 40o , Γ̂ = 60o και ΒΓ = 4cm .
6. Να συµπληρωθούν οι παρακάτω πίνακες:
7. ∆ύο γωνίες είναι παραπληρωµατικές. Αν η µια είναι εννιαπλάσια της άλλης, να

υπολογιστούν οι γωνίες.
8. ∆ύο γωνίες είναι παραπληρωµατικές. Αν η µια είναι κατά 100 µεγαλύτερη της άλλης,
να υπολογιστούν οι γωνίες.
9. ∆ύο γωνίες είναι παραπληρωµατικές. Αν η µια είναι η συµπληρωµατική της γωνίας

των 200, να βρεθεί η άλλη.
10. ∆ύο γωνίες είναι συµπληρωµατικές. Αν η µία είναι η µισή της άλλης, να υπολογι-
στούν οι γωνίες.
11. ∆ύο γωνίες είναι συµπληρωµατικές. Αν η µία είναι κατά 200 µικρότερη από την
άλλη, να υπολογιστούν οι γωνίες.
12. Στο διπλανό σχήµα να γράψετε τα ζεύγη

α. των εφεξής γωνιών β. των κατακορυφήν γωνιών
13. ˆ .
Στο διπλανό σχήµα η Οz είναι διχοτόµος της γωνίας xOy
Να υπολογιστούν οι γωνίες του σχήµατος.
14. Στο διπλανό σχήµα να υπολογιστεί η γωνία φ̂ .
15. Στο διπλανό σχήµα να υπολογιστεί η γωνία ω̂ .
16. Στο διπλανό σχήµα να υπολογιστούν οι γωνίες x̂, φˆ και ω̂ .
17. Στο διπλανό σχήµα να υπολογιστούν οι γωνίες x̂,ω

ˆ
και φ̂ .
18. Στο διπλανό σχήµα να υπολογιστούν οι γωνίες ω,

ˆ φˆ και ẑ
Ερώτηση 1
α. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα τρίγωνα µε βάση τις πλευρές τους;
β. Να κατασκευάσετε ένα ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ, τέτοιο ώστε η γωνία που βρίσκεται
απέναντι από τη βάση να είναι ορθή και κάθε µια από τις ίσες πλευρές του να είναι
3cm. Πόσες µοίρες είναι κάθε µια από τις ίσες γωνίες του;
Ερώτηση 2
α. Ποιες γωνίες ονοµάζονται εφεξής; Να σχεδιάσετε δύο εφεξής και παραπληρω-
µατικές γωνίες που η µία να είναι 72ο.
β. Ποιες γωνίες ονοµάζονται κατακορυφήν; Να σχεδιάσετε δύο κατακορυφήν γωνίες
που η µία να είναι 28ο. Πόσες µοίρες θα είναι η άλλη;
Άσκηση 1
2
Στο διπλανό σχήµα η γωνία α̂ είναι ίση µε τα της á
5 x
ˆ yˆ και x̂ .
ορθής. Να υπολογιστούν οι γωνίες ω,
y ù
Άσκηση 2
Στο διπλανό σχήµα η Οz είναι διχοτόµος της γωνίας
Ï x
x΄Οy΄ , η Οy είναι διχοτόµος της γωνίας xΟy΄ , και η x´ 0
60
ˆ = 60o . Να υπολογιστεί η γωνία zOy
γωνία xOy ˆ . Τι συ-
µπεραίνετε για τις διχοτόµους των εφεξής και παραπλη- z y´ y
ρωµατικών γωνιών x΄Οy΄ ˆ και xΟy΄
ˆ .
Άσκηση 3
Στο διπλανό σχήµα η γωνία α̂ είναι συµπληρωµατική της â
æ á
γωνίας των 30ο, και η β̂ είναι διπλάσια από τη γ̂ . Να å ã
υπολογιστούν οι γωνίες που είναι σηµειωµένες στο σχήµα. ä
ë éïìÜèçì · ÐáñÜëëçëåò åõèåßåò ðïõ

éâ
21
Â
á
ôÝìíïíôáé áðü åõèåßá
· ¢èñïéóìá ôùí ãùíéþí åíüò ôñéãþíïõ
Στο διπλανό σχήµα οι ευθείες ε1 και ε2 είναι παράλληλες

Παράλληλες ευθείες που
και τέµνονται από την ε. Από τις οκτώ γωνίες
τέµνονται από ευθεία.
ˆ ˆ γ,
α,β, ˆ ε,
ˆ δ, ˆ η,θ
ˆ ζ, ˆ ˆ τέσσερις έχουν κορυφή το Κ και τέσσερις
å
κορυφή το Λ. Αν από τις πιο πάνω γωνίες πάρουµε ένα
ζεύγος µε κορυφή το Κ ή ένα ζεύγος µε κορυφή το Λ
â á Ê å1 παρατηρούµε οτι οι γωνίες του ζεύγους είναι ίσες µεταξύ
ã ä
τους ή παραπληρωµατικές αφού είναι κατακορυφήν ή εφεξής
µε άθροισµα µια ευθεία γωνία.
æ å Ë å2
ç è
Στο ίδιο σχήµα ποιούς χαρακτηρισµούς
χρησιµοποιούµε για να ονοµάσουµε κάποια από τα ζεύγη
γωνιών που αποτελούνται από µια γωνία µε κορυφή το Κ
και µια γωνία µε κορυφή το Λ;
α. Εντός εναλλάξ: είναι το ζεύγος των γωνιών που

βρίσκονται µεταξύ (εντός) των παραλλήλων και
εκατέρωθεν της τέµνουσας.
Οι εντός εναλλάξ γωνίες είναι ίσες.
ˆ δˆ
Στο σχήµα εντός εναλλάξ είναι τα ζεύγη: γ̂, εˆ και ζ,
β. Εντός, εκτός και επί τ’αυτά: είναι το ζευγος των γωνιών
που µια βρίσκεται µεταξύ (εντός) των παραλλήλων και η
άλλη εκτός των παραλλήλων, ενώ και οι δύο βρίσκονται
από την ίδια µεριά (επι τ’αυτά) της τέµνουσας.
Οι εντός, εκτός και επί τ’αυτά γωνίες είναι ίσες.

Στο σχήµα εντός, εκτός και επί τ’αυτά είναι τα ζεύγη:
α,
ˆ εˆ , δ, ˆ ζˆ .
ˆ θˆ , γ̂, ηˆ και β,
γ. Οι εντός και επί τ’αυτά: είναι το ζεύγος των γωνιών που και
οι δύο βρίσκονται µεταξύ (εντός) των παραλλήλων και από
την ίδια µεριά (επί τ’αυτά) της τέµνουσας.
Οι εντός και επί τ’αυτά γωνίες είναι παραπληρωµατικές.
ˆ εˆ
Στο σχήµα εντός και επί τ’αυτά είναι τα ζεύγη: γ̂, ζˆ , και δ,
Παρατηρούµε ότι, µερικά από τα ζεύγη γωνιών όπως τα ζεύ-

ˆ εˆ και β,θ
γη β, ˆ ˆ δεν µπορούµε να τα χαρακτηρίσουµε µε
έναν από τους πιο πάνω τρόπους. Σε τέτοια περίπτωση αν
αντικαταστήσουµε την µια εκ των δύο γωνιών του ζεύγους
µε την κατακορυφήν της αναγόµαστε σε µια από τις παρα-
πάνω περιπτώσεις.
Όταν δύο ευθείες τέµνονται από τρίτη και οι εντός εναλλάξ γωνίες που
σχηµατίζονται είναι ίσες, τότε οι δύο ευθείες είναι παράλληλες.
Ποιο είναι το άθροισµα των γωνιών ενός τριγώνου;

Σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ είναι A ˆ = 500 και Βˆ = 600 . Πόσες
µοίρες είναι η γωνία Γ̂ ;
A
Το άθροισµα των γωνιών ενός οποιουδήποτε τριγώ-
500 νου είναι ίσο µε 1800.
Έτσι Α ˆ + Βˆ + Γˆ = 1800 ή 500 + 600 + Γˆ = 1800
ή 1100 + Γˆ = 1800 ή Γˆ = 1800 − 1100 ή Γˆ = 700
0
60
B Ã
Πως διακρίνουµε τα τρίγωνα σύµφωνα µε το είδος

των γωνιών τους;
Τα τρίγωνα ανάλογα µε το είδος των γωνιών τους

διακρίνονται σε:
Παράλληλες ευθείες που τέµνονται από ευθεία - Άθροισµα των γωνιών ενός τριγώνου
A
α. Ορθογώνια. Είναι τα τρίγωνα που έχουν µία ορθή γωνία
και δύο οξείες γωνίες.
B Ã
A
β. Οξυγώνια. Είναι τα τρίγωνα που έχουν τρεις γωνίες οξείες.
A
Ã
B γ. Αµβλυγώνια. Είναι τα τρίγωνα που έχουν µία γωνία αµ-
βλεία και δύο οξείες γωνίες.
B Ã
Υπάρχει τρίγωνο µε δύο ορθές γωνίες;
Υπάρχει τρίγωνο µε δύο αµβλείες γωνίες;
Υπάρχει τρίγωνο µε µια ορθή και µια αµβλεία γωνία;
Σε καµία από τις τρεις παραπάνω περιπτώσεις δεν

υπάρχει τέτοιο τρίγωνο, γιατί σε κάθε τρίγωνο το άθροισµα
των γωνιών του είναι 1800.
Στην πρώτη περίπτωση, αν το τρίγωνο έχει δύο ορθές γω-
νίες τότε το άθροισµα των τριών γωνιών του θα ήταν µεγα-
λύτερο των 1800.
Στη δεύτερη περίπτωση επειδή κάθε αµβλεία είναι µε-
γαλύτερη από 90 0, το άθροισµα των δύο αµβλειών υ-
περβαίνει τις 180 0.
Στην τρίτη περίπτωση η ορθή είναι ίση µε 900, η αµβλεία πάνω
A από 900, άρα το άθροισµα του θα είναι µεγαλύτερο από 1800.
0
60
Πόσες µοίρες είναι κάθε γωνία ενός ισοπλεύρου τρι-

γώνου; Πόσες µοίρες είναι κάθε µια από τις οξείες γωνίες
60
0
600
ενός ορθογωνίου και ισοσκελούς τριγώνου;
B Ã
A Στο ισόπλευρο τρίγωνο όλες οι γωνίες είναι ίσες, και

επειδή το άθροισµά τους είναι 1800, η καθεµία θα είναι:
450
1800 : 3 = 600 .
Σε κάθε τρίγωνο ισχύει ότι το άθροισµα των γωνιών του είναι
1800. Αφού η µία είναι ορθή το άθροισµα των δύο οξειών
0
γωνιών θα είναι 1800 − 900 = 900 . Επειδή το τρίγωνο είναι
45
B Ã και ισοσκελές, οι οξείες θα είναι ίσες. Έτσι καθεµία θα είναι
900 : 2 = 450 .
Στο διπλανό σχήµα οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες, και τέµνονται από την ε. Να βρείτε
όλα τα ζευγη:
α. των εντός εναλλάξ γωνιών.
β. των εντός, εκτός και επι τ’αυτά γωνιών.
γ. των εντός και επι τ’αυτά γωνιών.
Λύση
Εντός εναλλάξ γωνίες: ẑ,βˆ και α,
ˆ ωˆ
Εντός εκτός και επι τ’αυτά γωνίες: x̂, αˆ και ŷ,βˆ και ẑ, δˆ και ω,
ˆ γˆ .
ˆ zˆ και ω̂,βˆ .
Εντός και επι τ’αυτά γωνίες: α,
Στο διπλανό σχήµα οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες και

τέµνονται από την ε. Αν αˆ = 550 να υπολογιστούν οι
υπόλοιπες γωνίες του σχήµατος.
Λύση
Είναι γ̂ = 550 ως κατακορυφήν γωνία της α̂ .
β̂ = 1800 − 550 = 1250 ως παραπληρωµατική της α̂ .
δ̂ = 1250 ως κατακορυφήν γωνία της β̂ .
η̂ = 550 ως εντός εναλλάξ γωνία µε τη γ̂ από τις παράλληλες ε 1 και ε 2 που τέµνονται
από την ε.
ζ̂ = 1250 ως εντός εναλλάξ γωνία µε τη δ̂ από τις παράλληλες ε 1 και ε 2 που
τέµνονται από την ε.
θ̂ = 550 ως εντός, εκτός και επι τ’αυτά γωνία µε τη γ̂ από τις παράλληλες ε1 και ε2 που
ι̂ = 1250 ως εντός, εκτός και επι τ’αυτά γωνία µε τη δ̂ από τις παράλληλες ε1 και ε2 που
Σε ένα ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ µε ΑΒ = ΑΓ η γωνία Α ˆ = 400 . Να βρεθούν οι

γωνίες Β̂ και Γ̂
Λύση
Όπως είναι γνωστό οι προσκείµενες στη βάση ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες,
δηλαδή Β
ˆ = Γˆ .
Επειδή Αˆ +Βˆ + Γˆ = 1800 έχουµε:
40 + Β
0 ˆ +Β ˆ = 180 0
40 + 2Β = 1800
0 ˆ
2Βˆ = 1800 − 400
2Βˆ = 1400
Β̂ = 1400 : 2
Έτσι είναι Β̂ = 700 και Γ̂ = 700
ˆ = 300 και η Β̂ είναι διπλάσια από τη Γ̂ . Να υπολογιστούν

Σ’ ένα τρίγωνο ΑΒΓ η Α
οι γωνίες Β̂ και Γ̂ . Τι είδους τρίγωνο προκύπτει;
Λύση
Έστω x̂ η γωνία Γ̂ τότε Β̂ = 2x .
Επειδή Α ˆ +Βˆ + Γˆ = 1800 έχουµε
300 + 2xˆ + xˆ = 1800
300 + 3xˆ = 1800
3xˆ = 1800 − 300
3xˆ = 1500
x̂ = 1500 : 3
οπότε x̂ = 500
Άρα η Γ̂ = 500 οπότε η Β̂ = 2·500 = 1000 . Από τα προϋγούµενα βλέπουµε ότι το
τρίγωνο είναι αµβλυγώνιο µε αµβλεία τη Β̂ .
Σε ισοσκελές τριγώνο ΑΒΓ µε ΑΒ = ΑΓ , η γωνία Α̂ είναι διπλάσια από τη Β̂ . Να

υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου. Τι είδους τρίγωνο προκύπτει;
Λύση
Αν x η γωνία Β̂ τότε και η Γ̂ θα είναι ίση µε x, αφού είναι προσκείµενη µε τη Β̂ στη
βάση ισοσκελούς τριγώνου και η Â θα είναι 2x.
Επειδή Α ˆ +Βˆ + Γˆ = 1800 έχουµε
2x + x + x = 1800
4x = 1800
x = 1800 : 4
x = 450
Άρα η Β̂ = 450 , η Γ̂ = 450 και η Α̂ = 2·450 = 900 . Από τα προϋγούµενα συµπαιρένουµε
ότι το τρίγωνο είναι ισοσκελές και ορθογωνίο.
ˆ = 600 . Να
Στο παρακάτω τρίγωνο η Β∆ είναι διχοτόµος της γωνίας Β̂ και η Α
υπολογιστεί η γωνία Γ̂ .
Λύση
ˆ = ∆ΒΑ
Η Β∆ είναι διχοτόµος της Β̂ , άρα ΓΒ∆ ˆ = 250 . Έτσι
ˆ =Β
η γωνία ΑΒΓ ˆ = 2·250 = 500 .
ˆ +Β
Επειδή Α ˆ + Γˆ = 1800 έχουµε
600 + 500 + Γˆ = 1800

1100 + Γˆ = 1800
Γ̂ = 1800 − 1100 , άρα Γ̂ = 700 .
Στο σχήµα οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες. Να υπολογιστεί η γωνία α̂ και η γωνία ω̂ .

Λύση
ˆ από τις παράλληλες ε και ε που
Είναι α̂ = 700 ως εντός εναλλάξ γωνία µε τη ΒΑΓ 1 2
τέµνονται από την ε3. Στο τρίγωνο ΚΓ∆ ισχύει:
ˆ + Γˆ + ∆ˆ = 1800 οπότε
Κ
Κ̂ + 700 + 600 = 1800
Κ̂ + 1300 = 1800
Κ̂ = 1800 − 1300
Κ̂ = 500
Επειδή η ω̂ είναι παραπληρωµατική της γωνίας Κ̂ του τριγώνου ΚΓ∆ θα ισχύει
ω̂ = 1800 − 500 = 1300
Στο παρακάτω σχήµα οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες, και τέµνονται από τις ε3, ε4. Να
υπολογιστούν οι γωνίες κ, ˆ ˆ του τριγώνου.
ˆ λ,µ
Λύση
Είναι λ̂ = 500 ως κατακορυφήν µε γωνία 500 και µ̂ = 600
ως εντός εκτός και επι τ’αυτά µε γωνία 600 από τις πα-
ράλληλες ε1 και ε2 που τέµνονται από την ε4.
Στο τρίγωνο που σχηµατίζεται θα ισχύει:

κˆ + λˆ + µˆ = 1800
κ̂ + 500 + 600 = 1800
κ̂ + 1100 = 1800
κ̂ = 1800 − 1100 . Άρα κ̂ = 700
Στο διπλανό σχήµα οι ε1 ,ε2 και ε3 είναι παράλληλες.

ˆ .
Να υπολογιστεί η γωνία ABΓ
Λύση
Η φ̂ = 500 ως εντός και επί τ’αυτά µε την 1300 από τις

παράλληλες ε2 και ε3 που τέµνονται από την ΒΓ.
Η ω̂ είναι εντός εναλλάξ µε την 1100 (από τις παράλληλες ε1 και ε2 που τέµνονται από
την ΑΒ) άρα ω̂ = 1100 .
ˆ = φˆ + ω
Ισχύει ότι: ABΓ ˆ είναι :
ˆ = 1100 + 500
ΑΒΓ
ˆ = 1600
ΑΒΓ
1. Σ’ ένα τρίγωνο ΚΛΜ η Κ̂ είναι διπλάσια από τη Λ̂ και τη Μ̂ τριπλάσια από τη Λ̂ .

Να υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου ΚΛΜ. Τί είδους είναι το τρίγωνο;
2. Σ’ ένα τρίγωνο ΑΒΓ η Α̂ = 300 και η Β̂ είναι ίση µε το µισό της Γ̂ . Να υπολογιστού-
ν οι γωνίες ΑΒΓ. Τί είδους είναι το τρίγωνο;
3. Σ’ ένα τρίγωνο ΑΒΓ µε ΑΒ = ΑΓ η Β̂ είναι διπλάσια από την Α̂ . Να υπολογιστούν

οι γωνίες του τριγώνου. Τι είδους τρίγωνο προκύπτει;
2
4. Σ’ ένα τρίγωνο ΠΡΣ η γωνία Π̂ είναι ίση µε τα
3
της ορθής και η Ρ̂ είναι διπλάσια
της Σ̂ . Να υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου ΠΡΣ.
5. Στα παρακάτω σχήµατα να υπολογιστεί η γωνία x̂ σε κάθε περίπτωση.
6. Στο διπλανό σχήµα οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες.

Να υπολογιστεί η γωνία φ̂ .
7. Στο διπλανό σχήµα οι ΑΒ και Γ∆ είναι παράλλη-

λες. Να υπολογιστούν οι γωνίες φ̂ και α̂ .
8. Στο διπλανό σχήµα είναι ε1 // ε 2 // ε 3 .

Να υπολογιστεί η γωνία α̂ .
9. Στο διπλανό σχήµα είναι ε1 // ε 2 // ΛΖ . Αν η ΛΖ είναι η

ˆ , να βρεθεί η γωνία ω̂ .
διχοτόµος της γωνίας ΚΛΜ
10. Στο διπλανό σχήµα αν ΚΛ = ΚΜ, να υπολογι-

στούν οι γωνίες των τριγώνων ΚΛΜ και ΜΝ∆.
11. Στο διπλανό σχήµα, το τρίγωνο Β∆Γ είναι ισό-

πλευρο, ΑΒ // ΕΓ και ΑΕ // Β∆ . Να υπολογιστού-
ν οι γωνίες του τετραπλεύρου ΑΒ∆Ε.
12. Στο διπλανό σχήµα οι ΒΓ και ∆Ε είναι πράλληλες. Να

υπολογιστούν οι γωνίες του τετραπλεύρου ΒΓΕ∆.
13. Στο διπλανό σχήµα το τρίγωνο ΒΓ∆ είναι ισοσκελές

µε ΒΓ = Β∆, και οι ε1 και ε2 είναι παράλληλες. Να
υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου ΒΓ∆.
Ερώτηση 1
α. Σε ποιές κατηγορίες διακρίνονται τα τρίγωνα σύµφωνα µε το είδος των γωνιών.
Να σχεδιάσετε ένα ισοσκελές αµβλυγώνιο και ένα ισοσκελές ορθογώνιο τρίγωνο.
β. Να εξηγήσετε γιατί ένα τρίγωνο δε µπορεί να έχει δύο ορθές ή δύο αµβλείες γωνίες.
Ερώτηση 2
Στο διπλανό σχήµα οι ευθείες ε1 και ε2 είναι παράλληλες και τέµνονται από την ε3.
α. Να γράψετε όλα τα ζεύγη των εντός, εκτός
και επι τ’αυτά γωνιών που σχηµατίζονται.
Ποιά σχέση συνδέει τις γωνίες.
β. Να γράψετε όλα τα ζεύγη των εντός και επι
τ’αυτά γωνιών που σχηµατίζονται. Ποιά
σχέση συνδέει τις γωνίες;
γ. Να γράψετε όλα τα ζεύγη των εντός εναλλάξ
γωνιών που σχηµατίζονται. Ποιά σχέση
συνδέει τις γωνίες;
Άσκηση 1
Στο διπλανό σχήµα είναι ε1 // ε 2 και ΑΒ // ∆Ε .
Η γωνία α̂ = 40ο , και η γ̂ είναι τριπλάσια της
α̂ . Να υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου
ΑΒΓ.
Æ A
Άσκηση 2
Στο διπλανό σχήµα ε1 // ε 2 και ΑΓ // ΒΕ. Το å1
τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισόπλευρο. Να υπολογιστούν B Ã
οι γωνίες του τριγώνου Β∆Ε. Τι είδους τρίγωνο å2
είναι το Β∆Ε; Ä E
Άσκηση 3
Στο διπλανό σχήµα είναι ε1 // ε 2 . Το τρίγωνο
ΑΒΓ είναι ισοσκελές µε ΑΒ = ΑΓ, και η γωνία
Α̂ είναι διπλάσια της γωνίας Γ̂ . Να
υπολογιστεί η γωνία ω̂ που είναι σηµειωµένη
στο σχήµα.
Åõèýãñáììá
Åõèýãñáììá ó÷Þìáôá
ó÷Þìáôá
âéâëéïììÜèçìá 22: -ºóá ó÷Þìáôá

-ºóá ôñßãùíá
-ÊáôáóêåõÝò ìå êáíüíá êáé äéáâÞôç
-Åßäç ôåôñáðëåýñùí
-Éäéüôçôåò ôïõ ðáñáëëçëïãñÜììïõ
âéâëéïììÜèçìá 23: - Åìâáäü ôñéãþíïõ

- Åìâáäü ðáñáëëçëïãñÜììïõ
-Åìâáäü ôñáðåæßïõ
· ºóá ó÷Þìáôá
ëéïìÜèçì · ºóá ôñßãùíá
éâ
22
Â
· ÊáôáóêåõÝò ìå êáíüíá êáé äéáâÞôç

á · Åßäç ôåôñáðëåýñùí
· Éäéüôçôåò ôïõ ðáñáëëçëïãñÜììïõ
Πως συγκρίνουµε δύο σχήµατα; Πότε δύο σχήµατα

λέµε ότι είναι ίσα;
Για να συγκρίνουµε δύο σχήµατα, απoτυπώνουµε το

ένα σχήµα σε διαφανές χαρτί και τοποθετούµε το αποτύποµα
του επάνω στο άλλο σχήµα, και εξετάζουµε εάν το ένα
σχήµα συµπέσει µε το άλλο.
Αν τα δύο σχήµατα που συγκρίνουµε συµπέσουν τότε λέµε
ότι τα σχήµατα είναι ίσα.
Στα ίσα σχήµατα τι λέµε αντίστοιχα σηµεία, τι

αντίστοιχες πλευρές και τι αντίστοιχες γωνίες;
Αν δύο σχήµατα είναι ίσα, τότε κάθε σηµείο του ενός

σχήµατος µεταφέρεται µε το διαφανές χαρτί και ταυτίζεται
µε ένα σηµείο του άλλου σχήµατος. Τα σηµεία αυτά των
δύο ίσων σχηµάτων λέγονται αντίστοιχα σηµεία. Οι πλευ-
ρές δύο ίσων σχηµάτων οι οποίες αποτελούνται από αντί-
στοιχα σηµεία, λέγονται αντίστοιχες πλευρές των ίσων σχη-
µάτων.Οι γωνίες δύο ίσων σχηµάτων οι οποίες αποτελού-
νται από αντίστοιχα σηµεία, λέγονται αντίστοιχες γωνίες
των ίσων σχηµάτων.
Τι συµπεραίνουµε αν γνωρίζουµε ότι δύο τρίγωνα

είναι ίσα;
Αν δύο τρίγωνα είναι ίσα τότε έχουν τις αντίστοιχες

πλευρές τους ίσες και τις αντίστοιχες γωνίες τους ίσες.
270. Ευθύγραµµα σχήµατα
Πότε δύο τρίγωνα είναι ίσα;
Αν οι πλευρές ενός τριγώνου είναι ίσες µία προς µία µε

τις πλευρές ενός άλλου τριγώνου τότε τα δύο τρίγωνα είναι ίσα.
Πότε ένα τετράπλευρο ονοµάζεται τραπέζιο; Ποιές

είναι οι βάσεις του τραπεζίου και ποιό το ύψος του;
A B
Τραπέζιο λέγεται το τετράπλευρο, το οποίο έχει µόνο
δύο πλευρές παράλληλες. Οι παράλληλες πλευρές του λέ-
γονται βάσεις του τραπεζίου.Η απόσταση των βάσεων του
Ä Ã λέγεται ύψος του τραπεζίου.
A B Πότε ένα τραπέζιο ονοµάζεται ισοσκελές;
Το τραπέζιο που έχει τις µη παράλληλες πλευρές του

ίσες ονοµάζεται ισοσκελές τραπέζιο.
Ä Ã
Πότε ένα τετράπλευρο ονοµάζεται παραλληλό-

γραµµο; Τι ονοµάζουµε ύψος του παραλληλογράµµου;
Ένα τετράπλευρο λέγεται παραλληλόγραµµο όταν

A B έχει τις απέναντι πλευρές του παράλληλες.
Σ' ένα παραλληλόγραµµο κάθε πλευρά του µπορεί να
õ õ
θεωρηθεί ως βάση του.
Ä Ã Η απόσταση της βάσης από την απέναντι πλευρά του
παραλληλογράµµου καλείται αντίστοιχο ύψος.
Πότε ένα τετράπλευρο ονοµάζεται ορθογώνιο παραλ-

ληλόγραµµο;
A B
Ένα τετράπλευρο που είναι παραλληλόγραµµο και
έχει όλες του τις γωνίες ορθές ονοµάζεται ορθογώνιο πα-
ραλληλόγραµµο ή απλά ορθογώνιο.
Ä Ã
Ίσα σχήµατα - Ίσα τρίγωνα - Κατασκευές µε κανόνα και διαβήτη - Είδη τετραπλεύρων - Ιδιότητες του
παραλληλογράµµου
Ευθύγραµµα σχήµατα 271.
A
Πότε ένα τετράπλευρο ονοµάζεται ρόµβος;
Ä B Ένα τετράπλευρο που είναι παραλληλόγραµµο και

έχει όλες τις πλευρές του ίσες ονοµάζεται ρόµβος.
Ã
A B Πότε ένα τετράπλευρο ονοµάζεται τετράγωνο;
Ένα τετράπλευρο που είναι παραλληλόγραµµο και

έχει όλες τις γωνίες του ορθές και όλες του τις πλευρές ίσες
Ä Ã ονοµαζεται τετράγωνο.
Ποιές είναι οι ιδιότητες του παραλλλογράµµου;
Σε κάθε παραλληλόγραµµο ισχύουν τα εξής:

α. Κάθε διαγώνιος το χωρίζει σε δύο ίσα τρίγωνα .
β. Οι απέναντι πλευρές του είναι ίσες ανά δύο.
γ. Οι απέναντι γωνίες του είναι ίσες ανά δύο.
δ. Οι διαγώνιές του διχοτοµούνται.
Πότε ένα τετράπλευρο είναι παραλληλόγραµµο;

(κριτήρια)
Ένα τετράπλευρο είναι παραλληλόγραµµο αν:

α. Οι απέναντι πλευρές του είναι ίσες ανά δύο.
β. Οι απέναντι γωνίες του είναι ίσες ανά δύο.
γ. Οι διαγώνιες του διχοτοµούνται.
1) Όταν λέµε ότι οι διαγώνιες του παραλληλογράµµου (ή γενικότερα ότι δύο ευθ.
τµήµατα) διχοτοµούνται εννοούµε ότι το σηµείο στο οποίο τέµνονται είναι µέσον
και των δύο διαγωνίων (αντίστοιχα ευθυγράµµων τµηµάτων)
2) Όλες οι ιδιότητες του παραλληλογράµµου ισχύουν και για το ορθογώνιο, το
ρόµβο και το τετράγωνο, αφού ως γνωστόν αυτά είναι παραλληλόγραµµα.
∆ίνεται τρίγωνο ΑΒΓ, να κατασκευαστεί τρίγωνο ΚΛΜ τέτοιο ώστε ΑΒ = ΚΛ, ΒΓ = ΛΜ

και ΑΓ = ΚΜ.
Λύση
Πάνω σε ευθεία ε παίρνουµε ευθύγραµµο τµήµα
ΛΜ = ΒΓ. Με κέντρο το Λ και ακτίνα ΑΒ
γράφουµε κύκλο. Με κέντρο το Μ και ακτίνα
ίση µε ΑΓ γράφουµε κύκλο και έστω Κ τό ένα
από τα σηµεία τοµής των κύκλων τότε το
τρίγωνο ΚΛΜ είναι το ζητούµενο. Με
κατάλληλη τοποθέτηση του αποτυπώµατος
του τριγώνου ΑΒΓ πάνω στο τρίγωνο ΚΛΜ
διαπιστώνουµε ότι τα τρίγωνα ΑΒΓ και ΚΛΜ είναι
ίσα.
∆ικαιολόγηση: Τα τρίγωνα ΑΒΓ και ΚΛΜ έχουν:
KΛ = ΑΒ, ΑΓ = ΚΜ και ΒΓ = ΛΜ άρα είναι ίσα
(γιατί έχουν τις πλευρές τους µία προς µια ίσες)
Να κατασκευάσετε τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρές:

α. ΑΒ = 3cm, ΒΓ = 5cm και ΑΓ = 6cm
β. ΑΒ = 3cm, ΒΓ = 10cm και ΑΓ = 6cm.
Λύση
α. Φέρνουµε ευθύγραµµο τµήµα ΒΓ = 5cm. Mε
κέντρο το Β και αντίνα 3 cm γράφουµε κύκλο.
Με κέντρο το Γ και ακτίνα 6cm γράφουµε κύκλο.
Οι δύο κύκλοι τέµνονται σε δύο σηµεία και έστω
Α το ένα εξ αυτών τότε το τρίγωνο ΑΒΓ είναι το
ζητούµενο)
β. Φέρνουµε ευθύγραµµο τµήµα ΒΓ = 10cm. Mε κέντρο το Β και αντίνα 3 cm γράφω
κύκλο. Με κέντρο το Γ και ακτίνα 6cm γράφω κύκλο και παρατηρούµε ότι οι δύο
κύκλοι δεν τέµνονται οπότε δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστεί το ζητούµενο τρίγωνο.
Απο το παραπάνω παράδειγµα συµπεραίνουµε ότι για να είναι δυνατον να κατα-

σκευαστεί ένα τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρές α, β και γ πρέπει να ικανοποιούνται οι σχέσεις
α < β + γ , β < α + γ και γ < α + β
Η παραπάνω ιδιότητα λέγεται τριγωνική ανισότητα.
∆ίνεται ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ (µε ΑΒ = ΑΓ) και η διάµεσος του ΑΜ. Να δείξετε ότι:
α. Tα τρίγωνα ΑΒΜ και ΑΜΓ είναι ίσα
β. Β
ˆ = Γˆ (οι παρά τη βάση γωνίες ισοσκελούς τριγώ-
νου είναι ίσες)
γ. Η ΑΜ είναι διχοτόµος της γωνίας Α̂
δ. Το ΑΜ είναι ύψος του ισοσκελούς τριγώνου ΑΒΓ
Λύση
α. Τα τρίγωνα ΑΒΜ και ΑΜΓ έχουν τις πλευρές ΑΒ = ΑΓ
(δεδοµένο) ΑΜ = ΑΜ ( κοινη πλευρά) και ΜΒ = ΜΓ
(Μ είναι µέσον της πλευράς ΒΓ αφού ΑΜ διάµεσος).
∆ηλαδή τα τρίγωνα έχουν τις πλευρές τους µία προς
µία ίσες άρα είναι ίσα. Αφού τα τρίγωνα ΑΜΒ και ΑΜΓ είναι ίσα θα έχουν και τις
ˆ = Γ,
αντίστοιχες γωνίες τους ίσες οπότε Β ˆ Αˆ =Α ˆ =Μ
ˆ και Μ ˆ .
1 2 1 2
β. Aπό το i) ερώτηµα έχουµε Β

ˆ = Γˆ
ˆ =Α
γ. Απο το i) έχουµε ότι Α ˆ οπότε η ΑΜ είναι διχοτόµος της γωνίας Α̂ .
1 2
ˆ =Μ
δ. Από το i) έχουµε Μ ˆ +Μ
ˆ , επιπλέον όµως έχουµε Μ ˆ = 1800 άρα
1 2 1 2
ˆ =Μ
Μ ˆ = 900 οπότε ΑΜ είναι κάθετη στην ΒΓ, δηλαδή το ΑΜ είναι ύψος του
1 2
τριγώνου ΑΒΓ.
ˆ . Να κατασκευαστεί γωνία η οποία να είναι ίση µε την xAy

∆ίνετε γωνία xAy ˆ .
Λύση
ˆ η δοσµένη γωνία. Με κέντρο το Α και τυχαία ακτίνα ρ γράφουµε κυκλο
1) Έστω xAy
ˆ στα
(Α,ρ) ο οποίος τέµνει τις πλευρές Αx, Ay της γωνίας xAy
σηµεία B, Γ αντίστοιχα.
2) Γράφουµε µία ηµιευθεία Kx΄. Με κέντρο το Κ και ακτίνα ρ (ίση µε
την ακτίνα του (Α,ρ)) γράφω κύκλο ο οποίος τέµνει την ηµιευθεία
Κx΄ στο σηµείο ∆ .
3) Με κέντρο το ∆ και ακτίνα ρ΄ = ΒΓ γράφουµε κύκλο και έστω Ε το ένα
από τα σηµεία στα οποία ο κύκλος αυτός τέµνει τον κύκλο (Κ,ρ).
4) Γράφουµε την ηµιευθεία ΚΕ. Η γωνία ∆ΚΕ
ˆ είναι ίση µε τη
ˆ .
γωνία xAy
∆ικαιολόγηση της κατασκευής.
Τα τρίγωνα ΑΒΓ και ∆ΚΕ έχουν ΑΒ = Κ∆ = ρ , ΑΓ = ΚΕ = ρ
και ΒΓ = ∆Ε = ρ δηλαδή δείξαµε ότι τα τρίγωνα έχουν τις
πλευρές τους µία προς µία ίσες άρα είναι ίσα. Έχουν εποµένως
ˆ = ΒΑΓ
και τις αντίστοιχες γωνίες τους ίσες δηλ xAy ˆ = ∆ΚΕ
ˆ
ˆ . Να κατασκευαστεί η διχοτόµος της.

∆ίνετε γωνία xAy
Λύση
ˆ η δοσµένη γωνία.
1) Έστω xAy
2) Με κέντρο το Α και τυχαία ακτίνα ρ γράφουµε τον κύκλο (Α,ρ) ο
ˆ στα σηµεία Β,
οποίος τέµνει τις πλευρές Ax, Ay της γωνίας xAy
Γ αντίστοιχα.
3) Με κέντρα τα σηµεία Β, Γ και ακτίνα ρ΄ η οποία να είναι µεγαλύτερη
από το µισό του ΒΓ γράφουµε τους κύκλους (Β,ρ΄) και (Γ,ρ΄) και
ονοµάζουµε ∆ το ένα από τα σηµεία τοµής τους.
4) Φέρνουµε την ηµιευθεία Α∆, ή οποία βρίσκεται µέσα στην y
γωνία και είναι η ζητούµενη διχοτόµος. Ã
A Ä
∆ικαιολόγηση της κατασκευής.
B x
Τα τρίγωνα ΑΒ∆ και Α∆Γ έχουν ΑΒ = ΑΓ = ρ, Γ∆ = ∆Β = ρ΄
και Α∆ κοινή πλευρά δηλαδή δείξαµε ότι τα τρίγωνα έχουν
τις πλευρές τους µία προς µία ίσες άρα είναι ίσα. Έχουν, επο- y
Ã Ä
µένως, και τις αντίστοιχες γωνίες τους ίσες οπότε
A
ˆ = ∆ΑΓ
ΒΑ∆ ˆ .
ˆ . Άρα η Α∆ είναι διχοτόµος της γωνίας xAy B x
Να κατασκευάσετε µε κανόνα και διαβήτη τρίγωνο ΑΒΓ

µε πλευρές ΑΒ = γ, ΒΓ = α και Β
ˆ = φˆ όπου οι πλευρές α, γ
καθώς και η γωνία φ̂ δίνονται στο διπλανό σχήµα.
Λύση
ˆ = φˆ (βλ. άσκηση 4) και στην
Κατασκευάζουµε γωνία xBy
πλευρά Bx παίρνουµε ευθ. τµήµα ΒΓ = α και στην πλευρά Βy
παίρνω ευθ. τµήµα ΒΑ = γ. Ενώνουµε το Α µε το Γ. Το τρίγωνο
ˆ = φˆ άρα είναι το
ΑΒΓ έχει πλευρές ΑΒ = γ, ΒΓ = α και B
ζητούµενο
Να κατασκευάσετε µε κανόνα και διαβήτη:

α. ισόπλευρο τρίγωνο πλευράς α, όπου α γνωστό ευθύγραµµο τµήµα
β. γωνία ω
ˆ = 600 γ. γωνία φˆ = 300
Λύση
α. Σχεδιάζουµε ευθύγραµµο τµήµα ΒΓ = α. Με κέντρο το Β A
και ακτίνα ίση µε α γράφουµε τον κύκλο (Β,α). Με κέντρο
το Γ και ακτίνα ίση µε α γράφουµε τον κύκλο
(Γ,α).Ονοµάζουµε Α το ένα από τα σηµεία τοµής των
δύο κύκλων οπότε το τρίγωνο ΑΒΓ είναι το ζητούµενο
ισόπλευρο τρίγωνο µε πλευρά α. 0 600
30
∆ικαιολόγηση. Το τρίγωνο που κατασκευάσαµε έχει και Â Ã
τις τρείς πλευρές του ίσες µεταξύ τους και ίσες µε το δοσµένο ευθύγραµµο τµήµα α
β. Το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισόπλευρο οπότε θα έχει και τις τρείς γωνίες του ίσες . Ως
γνωστόν είναι 600 η κάθε µία οπότε η ζητούµενη γωνία ω̂ = 600 είναι µία από τις
γωνίες του τριγώνου ΑΒΓ έστω η Β̂ = 600 .
γ. Για να κατασκευάσουµε µία γωνία φ̂ = 300 φέρνουµε την διχοτόµο της γωνίας
Β̂ = 600 (βλ. άσκηση 5).
Να κατασκευάσετε ένα παραλληλόγραµµο ΑΒΓ∆, στο οποίο να είναι ΑΒ = 6cm,

ˆ = 650 .
Α∆ = 4cm και Α
Λύση
Κατασκευάζουµε γωνία xAyˆ = 650 Στην ηµιευθεία Αx παίρ-
νουµε τµήµα ΑΒ = 6cm και στην ηµιευθεία Ay παίρνουµε
τµήµα Α∆ = 4cm. Από το σηµείο Β φέρνουµε ευθεία παράλ-
ληλη της Αy και από το σηµείο ∆ φέρνουµε ευθεία παράλ-
ληλη της Αx, και έστω Γ το σηµείο τοµής των δύο ευθειών.
Τότε το τετράπλευρο ΑΒΓ∆ έχει τις απέναντι πλευρές του
παράλληλες (από κατασκευή) οπότε είναι παραλληλόγραµ-
µο και επιπλέον ΑΒ = 6cm, Α∆ = 4cm και Â = 650 . Άρα είναι το ζητούµενο παραλλη-
λόγραµµο.
Να υπολογίσετε τις γωνίες του ρόµβου στο παρακάτω σχήµα.

Λύση
Επειδή το τετράπλευρο ΑΒΓ∆ είναι ρόµβος έχει όλες τις πλευρές του ίσες.
Άρα Α∆= ∆Γ οπότε το τρίγωνο Α∆Γ είναι ισοσκελές και

ˆ = Γˆ = 350 ώς εντός εναλλάξ γωνίες
ˆ = 350 . Όµως Α
Γ̂1 = Α1 2 1
των παραλλήλων ΑΒ, ∆Γ τεµνοµένων από την ΑΓ και

ˆ =Α
Α ˆ +Α ˆ ως απέναντι
ˆ = 350 + 350 = 700 . Επειδή Γ̂ = Α
1 2
ˆ = 700 . H
γωνίες παραλληλογράµµου συµπεραίνουµε ότι Γ̂ = Α
∆ˆ είναι παραπληρωµατική της Γ̂ ως εντός και επι ταυτά των
παραλλήλων Α∆, ΒΓ τεµνοµένων από την ∆Γ άρα ∆ˆ = 1100 οπότε και Β̂ = ∆ˆ = 1100
(ως απέναντι γωνίες παραλληλογράµµου).
Να κατασκευάσετε ένα ορθογώνιο ΑΒΓ∆. Να φέρετε τις διαγωνίους του ΑΓ, ∆Β και
να τις µετρήσετε. Τι παρατηρήτε;
Λύση
ˆ και από ένα σηµείο
Σχεδιάζουµε µία ορθή γωνία xAy
Β της πλευράς Αx φέρνουµε παράλληλη της Ay . Από
ένα σηµείο ∆ της πλευράς Ay φέρνουµε παράλληλη
της Ax και έστω Γ το σηµείο στο οποίο τέµνονται οι
παράλληλες. Το τετράπλερο ΑΒΓ∆ που σχηµατίστηκε
είναι το ζητούµενο ορθογώνιο (παρα/µµο µε ορθές
γωνίες). Σχεδιάζουµε τις διαγωνίους του ΑΓ, Β∆ και
µε το διαβήτη ή µε το υποδεκάµετρο διαπιστώνουµε
ότι ΑΓ = ∆Β
Να κατασκευάσετε έναν ρόµβο ΑΒΓ∆ ,να φέρετε τις διαγωνίους του και να µετρή-
σετε την γωνία που σχηµατίζουν.
Λύση
Σχεδιάζουµε µία γωνία xAy. Στην πλευρά Ax παίρνουµε ευθ. τµήµα ΑΒ. Στην πλευρά
Αy παίρνουµε ευθ. τµήµα Α∆ = ΑΒ. Από το ∆ φέρνουµε
παράλληλη της Αx Από το Β φέρνουµε παράλληλη της Αy
και έστω Γ το σηµείο τοµής των παραλλήλων ευθειών που
φέραµε. Το τετράπλευρο ΑΒΓ∆ που κατασκευάστηκε είναι
παραλληλόγραµµο (έχει τις απέναντι πλευρές του παρ/λες)
και έχει όλες τις πλευρές του ίσες άρα είναι ρόµβος. Σχεδιά-
ζουµε τις διαγωνίους του ΑΓ, ∆Β και διαπιστώνουµε ότι η
ΑΓ είναι κάθετη στην Β∆.
Να κατασκευάσετε τραπέζιο ΑΒΓ∆ το οποίο έχει βάσεις ΑΒ = 5cm, Γ∆ = 12cm και

ύψος ΑΚ = 6cm.
Λύση
Γράφουµε δύο παράλληλες ευθείες ε1, ε2 οι οποίες απέ-
χουν µεταξύ τούς 6cm. Στην ευθεία ε1 παίρνουµε ευθ. τµή-
µα ΑΒ = 5cm και στην ευθεία ε2 ευθ. τµήµα ∆Γ = 12cm. Το
τετράπλευρο ΑΒΓ∆ που σχηµατίζεται είναι τραπέζιο µε
µεγάλη βάση την ∆Γ = 12cm µικρή βάση ΑΒ = 5cm και
ύψος ΑΚ = 6cm είναι το ζητούµενο τραπέζιο.
1. Να κατασκευάσετε τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρές:

α. ΑΒ = 5cm, ΒΓ = 8cm και ΑΓ = 9cm.
β. ΑΒ = 8cm, ΒΓ = 20cm και ΑΓ = 10cm.
2. Να κατασκευάσετε τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρές ΑΒ = 4cm, ΒΓ = 5cm, και ΑΓ = 3cm και

να µετρήσετε την γωνία του Α. Τι τρίγωνο είναι το ΑΒΓ;
3. Να κατασκευάσετε ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρά α = 4cm και κατόπιν να σχεδιά-

σετε το ύψος του ΑΜ και να µετρήσετε τα ευθ. τµήµατα ΒΜ, ΓΜ τι παρατηρήτε;
4. Να κατασκευάσετε ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρά ΒΓ = 3cm και ΑΒ = ΑΓ = 8cm.

5. Να κατασκευάσετε ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ. Να φέρετε τα ύψη, τις διαµέσους και τις
διχοτόµους των γωνιών του τριγώνου. Τι παρατηρείτε;
6. Να γράψετε κύκλο (Κ,ρ). Αν ΑΒ, Γ∆ δύο ισές χορδές του κύκλου (Κ,ρ). Να δικαιολογίσετε ότι:
α. Τα τρίγωνα ΚΑΒ και ΚΓ∆ είναι ίσα.
β. Οι γωνίες ΑΚΒ
ˆ και ∆ΚΓ
ˆ είναι ίσες.
7. ∆ίνεται ευθύγραµµο τµήµα ΑΒ και σηµείο Σ του επιπέδου τέτοιο ώστε ΣΑ = ΣΒ να

δείξετε ότι το σηµείο Σ βρίσκεται πάνω στην µεσοκάθετο του ΑΒ.
8. Με τον κανόνα και τον διαβήτη να κατασκευάσετε ίσα σχήµατα µε τα παρακάτω:
9. Να σχεδιάσετε δύο γωνίες εφεξής και παραπληρωµατικες. Να φέρετε τις διχοτό-

µους των γωνιών αυτών. Τι γωνία σχηµατίζουν οι διχοτόµοι;
10. Να κατασκευάσετε ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ µε βάση ΒΓ = 5 cm και ίσες πλευρές

ΑΒ = ΑΓ= 9 cm. Να σχεδιάσετε τις διχοτόµους των γωνιών του.
11. Να κατασκευάσετε ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρά α = 4 cm .Να σχεδιάσετε τις

διχοτόµους των γωνιών του.
12. ∆ίνετε η γωνία ω του διπλανού σχήµατος. Να κατασκευάσετε:

ˆ =ω 1 1
α. γωνία xAy ˆ β. γωνία ẑ = ωˆ γ. γωνία φˆ = ωˆ
2 4
13. Να κατασκευάσετε ένα παραλληλόγραµµο ΑΒΓ∆, στο οποίο να είναι ΑΒ = 5cm,
Α∆ = 3cm και Α̂ = 600 . Να σχεδιάσετε και να µετρήσετε τα ύψη του.
14. α. Να κατασκευάσετε τραπέζιο ΑΒΓ∆ το οποίο έχει βάσεις

ΑΒ = 3cm, Γ∆ = 5cm και ύψος ΑΚ = 4cm.
β. Να κατασκευάσετε τραπέζιο ΑΒΓ∆ το οποίο έχει βάσεις
ù
ΑΒ = 4cm, Γ∆ = 6cm πλευρά ∆Α = 5cm και ∆ˆ = 600
15. ˆ = ∆ˆ = 900 ) το οποίο έχει βάσεις

Να κατασκευάσετε ορθογώνιο τραπέζιο ΑΒΓ∆ ( Α
ΑΒ = 3cm, Γ∆ = 5cm πλευρά Α∆ = 4 cm
16. Να κατασκευάσετε ισοσκελές τραπέζιο ΑΒΓ∆ το οποίο έχει µεγάλη βάση ∆Γ = 8cm,
∆ˆ = Γˆ = 600 και µη παράλληλες πλευρές Α∆ = ΒΓ = 4 cm.
α. να µετρήσετε τις γωνίες Α,ˆ Β
ˆ του τραπεζίου.
β. να φέρετε τις διαγωνίους του τραπεζίου και να τις µετρήσετε. Τι παρατηρείτε;
17. Να κατασκευάσετε ένα ορθογώνιο ΑΒΓ∆ µε ΑΒ = 7cm και Α∆ = 5cm. Να φέρετε τις
διαγωνίους του ΑΓ, ∆Β και να τις µετρήσετε. Τι παρατηρείτε;
18. Να κατασκευστεί ρόµβος µε πλευρά ΑΒ =10cm και γωνία Α̂ = 500 .
19. Να κατασκευστεί ρόµβος µε πλευρά ΑΒ = 8cm και γωνία Α̂ = 600 . Να σχεδιάσετε

και να µετρήσετε την διαγώνιο ∆Β του ρόµβου. Τι παρατηρείτε;
20. Ενός παραλληλογράµµου ΑΒΓ∆ η περίµετρος είναι ίση µε 44cm και η πλευρά
του ΑΒ είναι 11cm. Να αποδείξετε ότι είναι ρόµβος και κατόπιν να κατασκευά-
σετε το ρόµβο.
A Â
0
21. Να υπολογίσετε τις γωνίες του παραλληλογράµ- 70
µου ΑΒΓ∆ στο διπλανό σχήµα.

400
Ä Ã
22. Nα σχεδιάσετε έναν κύκλο (Ο,ρ) και µία ακτίνα του ΟΑ. Αν η µεσοκάθετος της ΟΑ
τέµνει τον κύκλο στα σηµεία Κ,Λ να σχεδιάσετε το τετράπλευρο ΟΚΑΛ, να µετρή-
σετε τις πλευρές του και να παρατηρήσετε ότι είναι ρόµβος.
Ερώτηση 1
α. Πότε ένα τετράπλευρο λέγετε παραλληλόγραµµο;
β. Ποιές είναι οι ιδιότητες του παραλληλογράµµου;
γ. Πότε ένα παραλληλόγραµµο είναι ορθογώνιο, ρόµβος ή τετράγωνο;
Ερώτηση 2
α. Πότε ένα τετράπλευρο λέγεται τραπέζιο και πoιές είναι οι βάσεις του τραπεζίου;
β. Πότε ένα τραπέζιο είναι ισοσκελές ;
Άσκηση 1
Να κατασκευάσετε γωνία 64 ο και κατόπιν µε κανόνα και διαβήτη να φέρετε τη
διχοτόµο της.
Άσκηση 2
Να κατασκευάσετε ένα παραλληλόγραµµο ΑΒΓ∆ στο οποίο να είναι ΑΒ = 7cm,
A∆ = 4cm και Α̂ = 600 . Να σχεδιάσετε και να µετρήσετε τα ύψη του.
Άσκηση 3
Να κατασκευάσετε ένα τραπέζιο ΑΒΓ∆ µε βάσεις ΑΒ = 4cm, Γ∆ = 10cm και ύψος
ΑΚ = 5cm.
Με ποιο τύπο υπολογίζουµε το εµβαδόν ενός τριγώνου;
Το εµβαδόν ενός τριγώνου είναι ίσο µε το µισό του

γινοµένου της βάσης του επί το αντίστοιχο ύψος, δηλαδή:
1
Ε = β·υ
2
A A
õ õ
B Ã
Ä Ä B Ã
A B
¾øïò Με ποιο τύπο υπολογίζουµε το εµβαδόν ενός παραλ-

ληλογράµµου;
Ä Å ÂÜóç Ã
Το εµβαδόν ενός παραλληλογράµµου είναι ίσο µε
το γινόµενο µιάς βάσης του επί το αντίστοιχο ύψος.
Με ποιο τύπο υπολογίζουµε το εµβαδόν ενός τραπε-

ζίου;
Το εµβαδόν ενός τραπεζίου είναι ίσο µε το ηµιάθρο-

ισµα των βάσεων του επί το ύψος του, δηλαδή:
(Β + β ) υ
Ε=
2
Nα υπολογίσετε το εµβαδόν ενος ορθογωνίου τριγώνου ΑΒΓ, όταν δίνονται τα µήκη

των κάθετων πλευρών του:
α. ΑΒ = 3,2 m και ΑΓ = 2,2m
β. ΑΒ = 5 cm και ΑΓ = 60 mm
Λύση
ΑΒ·ΑΓ
α. Το εµβαδόν του ορθογωνίου τριγώνου δίνεται από τον τύπο Ε = οπότε
2
3, 2·2, 2
κάνοντας αντικατάσταση έχουµε Ε = = 3,52m 2
2
β. Πρέπει πρώτα να µετατρέψουµε τις µονάδες µέτρησης ΑΒ = 5cm και ΑΓ = 60mm = 6cm
AB·AΓ 5·6
οπότε έχουµε Ε = = = 15cm 2
2 2
Ένα τρίγωνο έχει εµβαδόν 64 cm2 και ένα από τα ύψη του είναι 40mm. Να υπολογι-
στεί η πλευρά στην οποία αντιστοιχεί αυτό το ύψος.
Λύση
Από υπόθεση έχουµε Ε = 64 cm2 και υ = 40mm = 4cm οπότε:
Θέτουµε ΒΓ = β
1
Ε = β·υ
2
1
64 = β·4
2
4
64 = β
2
64 = 2β
β = 64 : 2
β = 32cm
Εµβαδόν τριγώνου - Εµβαδόν παραλληλογράµου - Εµβαδόν τραπεζίου

Ένα ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ έχει εµβαδόν 800mm2. Aν AB = AΓ = 5cm και ΒΓ = 8cm
να υπολογιστούν τα ύψη του.
Λύση
Από υπόθεση έχουµε E = 800mm2 = 8cm2, AB = AΓ = 5cm, ΒΓ = 8cm οπότε
β·υ β·υ
Ε= Ε=
2 2
8·υ 5·υ
8= 8=
2 2
8 = 4·υ 8 = 2,5·υ
υ = 8 : 24 υ = 8 : 2,5
Bτ = 2cm υ = 3, 2cm
A∆ = 3, 2cm
∆ίνεται ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ µε ΑΒ = 0,6m, ΒΓ = 10dm και Ε = 24dm2. Nα βρείτε:

α. την άλλη κάθετη πλευρά του τριγώνου.
β. το ύψος του τριγώνου που αντιστοιχεί στην υποτείνουσα.
Λύση
Αν πάρουµε ως βάση την µία κάθετη πλευρά τότε ύψος θα είναι ή άλλη κάθετη πλευρά
οπότε Ε = 24dm2 και β = 0,6m = 6dm. Αντικαθιστώντας έχουµε:
ΑΒ·ΑΓ ΒΓ·Α∆
Ε= Ε=
2 2
6·ΑΓ 10·Α∆
24 = 24 =
2 2
24 = 3·ΑΓ 24 = 5·Α∆
ΑΓ = 24 : 3 Α∆ = 24 : 5
ΑΓ = 8 Α∆ = 4,8
Να βρεθεί το εµβαδόν του παραλληλογράµµου που έχει βάση β = 5,8 και ύψος υ = 32mm.
Λύση
Ισχύει β = 5,8cm = 58mm και υ = 32mm . Άρα Ε = β.υ = 58mm.32mm = 1856mm2
Ένα παραλληλόγραµµο και ένα ορθογώνιο έχουν το ίδιο εµβαδόν και την ίδια
περίµετρο. Το ορθογώνιο έχει διαστάσεις 6cm και 8cm. Αν η µία πλευρά του
παραλληλογράµµου είναι 4 cm, να βρεθούν τα ύψη του.
Λύση
Η περίµετροςκαι το εµβαδόν του ορθογωνίου είναι:

Π = 2.6 + 2.8 = 12 + 16 = 28m και E = 6.8 = 48cm2

αντίστοιχα.
Από υπόθεση όµως το ορθογώνιο και το παραλληλό-
γραµµο έχουν το ίδιο εµβαδόν και την ίδια περίµετρο
δηλαδή
Ππαρ = Πορθ = 28
Επαρ = Εορθ = 48 άρα:
Π παρ. = 2x + 2·4
28 = 2x + 8
28 − 8 = 2x
2x = 20
x = 20 : 2
x = 10
Ε ορθ. = 4·υ1 Ε = x·υ1

48 = 4υ1 48 = 10·υ2
υ1 = 48 : 4 48 :10 = υ2
υ1 = 12 υ2 = 4,8
Τετράγωνο πλευράς α = 5cm , έχει το ίδιο εµβαδόν µε ένα παραλληλόγραµµο

πλευράς125mm. Να βρεθεί το ύψος του παραλληλογράµµου σε cm
Λύση
Επειδή το τετράγωνο εχει πλευρά α = 5cm το εµβαδόν
του θα είναι Ε = α·α = 5cm·5cm = 25cm2 και επειδή το
τετράγωνο έχει ίσο εµβαδόν µε το παραλληλόγραµµο
θα πρέπει:
E τετρ. = E παρ.
25 = 12,5·υ
υ = 25 :12,5
υ = 2cm
Να υπολογίσετε το ύψος ενός τραπεζίου όταν δίνονται:

α. Β = 12,4cm , β = 7,6cm και Ε = 32cm2.
β. Β = 66mm, β = 3,4cm και Ε = 10,5cm2.

Λύση
β+Β
α. Ε = ·υ A 7,6cm B
2
12, 4 + 7, 6
32 = ·υ 2
2 E = 32cm
32 = 10·υ
Ä Ã
υ = 32 :10 12,4cm
υ = 3, 2
β. B = 66mm = 6,6cm
K 3,4cm Ë
β+Β
Ε= ·υ
2 E = 10,5cm
2
6, 6 + 3, 4
10,5 = ·υ N M
2 66mm = 6,6cm
10,5 = 5·υ
υ = 10,5 : 5
υ = 2,1
H µεγάλη βάση ενός τραπεζίου είναι πενταπλάσια από την µικρή βάση. Αν το
ύψος του τραπεζίου είναι 2,5cm και το εµβαδόν 75 cm2. Να υπολογιστούν οι δύο
βάσεις του.
Λύση
Έστω x η µικρή βάση του τραπεζίου, τότε επειδή η µεγάλη
βάση του τραπεζίου είναι πενταπλάσια της µικρής θα ισχύει
Β = 5x και υ = 2,5cm, Ε = 75cm2 οπότε
β+Β
Ε= ·υ
2
5x + x
75 = ·2,5
2
6x
75 = ·2,5
2
75 = 3x·2,5
75 = 7,5x
x = 75 : 7,5
x = 10

1. Να υπολογίσετε το µήκος x στα παρακάτω σχήµατα:
A ÂA Â A Â
E = 4cm2 E = 45cm
2
E = 20cm
2
2cm
y x 5cm
x 3cm 2cm x
4cm
Ä Ã Ä y Ã Ä y Ã
4cm
A Â A Â
E=; E=;
5cm
6cm x
5cm 6cm
3cm
Ä Ã Ä 8cm Ã
x

A 7cm H Â
4. Αν το εµβαδόν του τραπεζίου είναι 50cm2 να
βρείτε το ύψος του τραπεζίου και το εµβαδόν
του τετραγώνου ΑΗΖΕ (ΑΒ = 7, ∆Γ = 13).
Ä Ã
E 13cm Z
5. Αν τα παρακάτω σχήµατα έχουν το ίδιο εµβαδόν να υπολογίσετε τα µήκη x,y.

6. Αν τα παρακάτω σχήµατα έχουν το ίδιο εµβαδόν,και η περίµετρος του ορθογωνίου

είναι 14 m να βρείτε:
α. το µήκος x
β. το εµβαδόν του ορθογωνίου και του τριγώνου.
γ. το µήκος y.
A Â A
x
2cm
Ä Ã Â y
Ã
5cm Ä
7. Αν τα παρακάτω σχήµατα έχουν το ίδιο εµβαδόν να υπολογίσετε τα µήκη x, y, z και

να να βρείτε την περίµετρο του τριγώνου.
A A Â
z 6cm x
2cm
3cm
4cm
Â Ã Ä Ã
Ä y 9cm
8. Ένα τρίγωνο έχει εµβαδόν 24cm2. Aν το ύψος του Α∆ είναι 3cm, να βρεθεί η αντί-
στοιχη βάση.
9. Aν η βάση ενός τριγώνου είναι διπλάσια από το αντίστοιχο ύψος και το εµβαδόν του
είναι 16 cm2, να βρεθούν η βάση και το αντιστοιχο ύψος του.
10. Ένα τρίγωνο έχει εµβαδόν Ε = 48 cm2 και το ένα ύψος του είναι 80mm. Να βρεθεί
η αντίστοιχη βάση.
11. Ένα ορθογώνιο τρίγωνο έχει κάθετες πλευρές 30mm και 4cm και υποτείνουσα 5cm.
Να υπολογίσετε το εµβαδόν του και το ύψος που αντιστοιχεί στην υποτείνουσα.

12. Oι βάσεις ενος τραπεζίου διαφέρουν κατα 4cm και το ύψος του είναι υ = 12cm. Αν
το εµβαδόν του είναι Ε = 120cm2, να βρεθούν οι βάσεις του.
13. Ένα παραλληλόγραµµο έχει εµβαδόν 28 cm2 και περίµετρο 24cm. Αν η µία πλευρά
του είναι 7cm να βρεθεί η άλλη πλευρά του και τα ύψη του.
14. Η µεγάλη βάση ενός τραπεζίου είναι τριπλάσια από την µικρή. Αν το ύψος του
είναι 2,2cm και το εµβαδόν του 44 cm2, να βρεθούν οι δύο βάσεις του.
15. Ένα ισοσκελές τρίγωνο έχει περίµετρο 28cm και εµβαδόν 24cm2. Αν η βάση του
είναι 8 cm να υπολογιστούν οι ίσες πλευρές και τα ύψη του τριγώνου.
16. Σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ (είναι ΑΒ = 5cm ΑΓ = 12cm και το ύψος που
αντιστοιχεί στην υποτείνουσα είναι ΑΚ = 4,6cm. Να υπολογίσετε το µήκος της
υποτείνουσας.
17. Σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ (είναι ΑΓ = 12cm). Αν το εµβαδό του είναι 96cm2,
να υπολογίσετε την άλλη κάθετη πλευρά του τριγώνου.
18. Το εµβαδόν ενός τριγώνου είναι 18dm2 και ένα από τα ύψη του είναι 300mm. Να
υπολογιστεί η πλευρά στην οποία αντιστοιχεί το ύψος αυτό.
19. Ένα τετράγωνο έχει το ίδιο εµβαδόν µε ένα τρίγωνο. Αν η βάση του τριγώνου είναι
12,5cm και το αντίστοιχο ύψος 4cm, να υπολογιστούν το εµβαδόν του τριγώνου, η
πλευρά του τετραγώνου και η περίµετρος του τετραγώνου.
20. Aν το ύψος ενός τριγώνου είναι τετραπλάσιο από την αντίστοιχη βάση και το
εµβαδόν είναι 50cm2, να βρεθούν η βάση και το αντίστοιχο ύψος του τριγώνου.
21. Η περίµετρος ενός παραλληλογράµµου είναι 120cm και η µία πλευρά του 20cm.
Αν το εµβαδόν του είναι 240cm2, να υπολογίσετε τα ύψη του παραλληλογράµµου.

22. Να βρεθεί το εµβαδόν του οικοπέδου ΑΒΓ∆Ε

Ç
αν ΒΕ = 50m, ΑΗ = 10m, ∆ Ζ = 7m και ΒΓ = 5m. Â Å
Ã Z
23. Η περίµετρος ενός ισόπλευρου τριγώνου είναι 18m και το ύψος του 5,196m. Να
βρείτε το εµβαδό του.
24. Θέλουµε να στρώσουµε το σαλόνι του σπιτιού µας σχήµατος ορθογωνίου, που
έχει µήκος 10,56m και πλάτος 4,96m, µε τετράγωνα πλακάκια πλευράς 0,3m. Πόσο
είναι το εµβαδό του δωµατίου, του πλακακιού και πόσα πλακάκια θα χρειαστού-
µε;
25. Ο κ. Βαγγέλης έβαλε τζάµια µε διαστάσεις 1,85m και 1,15m στις 5 µπαλκονόπορ-
τες του καινούριου σπιτιού του. Πόσα € θα πληρώσει, αν το κάθε τετραγωνικό
µέτρο τζαµιού στοιχίζει 30€;
26. Ο κήπος του σχολείου σχήµατος ορθογωνίου έχει εµβαδό 81,875m2. Αν το µήκος
του είναι 12,5m ,πόσα µέτρα είναι το πλάτος του;

Ερώτηση 1
Να δείξετε ότι το εµβαδόν ενός ορθογωνίου τριγώνου είναι ίσο µε το ηµιγινόµενο
των κάθετων πλευρών του.
Ερώτηση 2
α. Πως υπολογίζεται το εµβαδόν τριγώνου και του παραλληλογράµµου;
β. Πως υπολογίζεται το εµβαδόν του τραπεζίου;
Άσκηση 1
Να υπολογιστεί το εµβαδόν τραπεζίου µε µεγάλη βάση 35cm και µικρή βάση κατά
8cm µικρότερη, αν το ύψος του τραπεζίου είναι 10cm.
Άσκηση 2
Να υπολογισθούν τα ύψη παραλληλογράµµου, που έχει µία πλευρά 5cm, περίµετρο
26cm και εµβαδόν 20cm2.
Άσκηση 3
Να υπολογιστεί το ύψος που αντιστοιχεί στην υποτείνουσα ορθογωνίου τριγώνου,
που έχει κάθετες πλευρές 6cm, 8cm και υποτείνουσα 10cm.

Ïé
Ïé ñçôïß
ñçôïß áñéèìïß
áñéèìïß
âéâëéïììÜèçìá 24: -Ïé èåôéêïß êáé ïé áñíçôéêïß áñéèìïß

-ÐáñÜóôáóç ôùí ñçôþí
ìå óçìåßá ìéáò åõèåßáò
- ÓõíôåôáãìÝíåò óçìåßïõ
-Áðüëõôç ôéìÞ ñçôïý áñéèìïý
-áíôßèåôïé áñéèìïß
- Óýãêñéóç ôùí ñçôþí áñéèìþí
âéâëéïììÜèçìá 25: - Ðñüóèåóç ñçôþí áñéèìþí

-Áöáßñåóç ñçôþí áñéèìþí
éïìÜèçì · Ïé èåôéêïß êáé ïé áñíçôéêïß áñéèìïß

ë
éâ · ÐáñÜóôáóç ôùí ñçôþí ìå óçìåßá ìéáò åõèåßáò
24
Â
á
· ÓõíôåôáãìÝíåò óçìåßïõ
· Áðüëõôç ôéìÞ ñçôïý áñéèìïý - Áíôßèåôïé áñéèìïß
· Óýãêñéóç ôùí ñçôþí áñéèìþí
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται θετικοί και ποιοι αρνητικοί;
Θετικοί ονοµαζονται οι αριθµοί, εκτός από το

µηδέν, που είναι µεγαλύτερος από το µηδέν. Έχουν µπροστά
τους το πρόσηµο συν (+), ή δεν έχουν πρόσηµο.
Αρνητικοί ονοµαζονται οι αριθµοί, εκτός από το µηδέν,
που είναι µικρότερος από το µηδέν. Έχουν µπροστά τους
το πρόσηµο (–).
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται ακέραιοι;
Οι φυσικοί αριθµοί, καθώς και οι αρνητικοί αριθµοί

που προκύπτουν από τους φυσικούς, όταν βάλουµε µπρο-
στά το πρόσηµο (–) αποτελούν το σύνολο των ακέραιων.
Πως συµβολίζουµε το σύνολο των ακέραιων αριθµών;
Το σύνολο των ακέραιων αριθµών το συµβολίζουµε

µε το γράµµα Ζ και είναι:
Ζ = {..., –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3, ...}.
Τι συµβολίζουµε µε το Ζ*
Το σύνολο των ακέραιων αριθµών, χωρίς το µηδέν

το συµβολίζουµε µε το Ζ* και είναι:
Ζ* = {..., –3, –2, –1, +1, +2, +3, ...}.
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται ρητοί; Πως συµβολίζουµε

το σύνολο των ρητών αριθµών; Τι συµβολίζουµε µε το Q*
298. Οι ρητοί αριθµοί
Οι αριθµοί που είναι σε κλασµατική µορφή ή που

µπορούν να γραφούν σαν κλάσµα, καθώς και οι αντίστοι-
χοι αρνητικοί τους λέγονται ρητοί αριθµοί.Το σύνολο όλων
αυτών των αριθµών το συµβολίζουµε µε το γράµµα Q.
Mε το συµβολισµό Q* ( που το διαβάζουµε : Q άστρο )
δηλώνουµε το σύνολο των ρητών, χωρίς το µηδέν.
Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται οµόσηµοι και ποιοι

ετερόσηµοι;
∆ύο ή περισσότεροι µη µηδενικοί ρητοί που έχουν το

ίδιο πρόσηµο λέγονται οµόσηµοι.
∆ύο µη µηδενικοί ρητοί που έχουν διαφορετικά πρόσηµα
λέγονται ετερόσηµοι.
Τι ονοµάζουµε απόλυτη τιµή ενός ρητού αριθµού α;
Έστω ένας ρητός αριθµός α και Α το σηµείο που

παριστάνει τον αριθµό α πάνω στον άξονα. Η απόσταση
του σηµείου Α από το σηµείο Ο λέγεται απόλυτη τιµή του α
και συµβολίζεται µε |α|.
Ποιοι αριθµοί λέγονται αντίθετοι;
∆ύο αριθµοί λέγονται αντίθετοι όταν έχουν έχουν

ίδια απόλυτη τιµή και διαφορετικά πρόσηµα.
Πως συµβολίζεται ο αντίθετος ενός ρητού αριθµού α;
Ο αντίθετος ενός ρητού αριθµού α είναι ο –α.
Τι γνωρίζετε γιά τις αποστάσεις των αντίθετων

αριθµών από την αρχή Ο του άξονα;
Τα σηµεία τα οποία παριστάνουν αντίθετους αριθµούς

στον άξονα ισαπέχουν από το σηµείο Ο.
Οι θετικοί και αρνητικοί αριθµοί - Παράσταση των ρητών µε σηµεία µιας ευθείας - Συντεταγµένες
σηµείου - Απόλυτη τιµή ρητού αριθµού - Αντίθετοι αριθµοί - Σύγκριση των ρητών αριθµών
Οι ρητοί αριθµοί 299.
Η απόλυτη τιµή ενός θετικού αριθµού είναι ο ίδιος ο αριθµός.

Η απόλύτη τιµή ενός αρνητικού αριθµού είναι ο αντίθετός του.
Η απόλυτη τιµή του µηδενός είναι το µηδέν.
Πώς συγκρίνουµε δύο ρητούς αριθµούς;
Από δύο ρητούς αριθµούς µεγαλύτερος είναι εκεί-

νος που βρίσκεται δεξιότερα πάνω στον άξονα
Από δύο θετικούς αριθµούς µεγαλύτερος είναι αυτός που έχει την µε-
γαλύτερη απόλυτη τιµή.
Από δύο αρνητικούς αριθµούς µεγαλύτερος είναι αυτός που έχει την
µικρότερη απόλυτη τιµή.
Κάθε θετικός αριθµός είναι µεγαλύτερος από κάθε αρνητικό αριθµό.
Το µηδέν είναι µεγαλύτερο από κάθε αρνητικό και µικρότερο από κάθε θετικό αριθµό.
Nα εκφράσετε µε την βοήθεια των προσήµων:

α. Κέρδος 300 €.
β. Ζηµία 2500 €.
γ. 2350 µέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
δ. 1850 µέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
ε. Το έτος 333 π.Χ.
στ. Το έτος 35 µ.Χ.
ζ. Πτώση της θερµοκρασίας κατα 4 0C.

η. Άνοδο της θερµοκρασίας κατα 3 0C.
ι. Θερµοκρασία 35 0C πάνω από το µηδέν.
ια. Αύξηση του πληθυσµού κατα 1,5%.
Λύση
α. +300 ευρώ β. –2500 ευρώ γ. +2350 µέτρα
δ. -1850 µέτρα ε. –333 έτη στ. +35 έτη
ζ. µεταβολή της θερµοκρασίας κατά –4 0C
η. µεταβολή της θερµοκρασίας κατά +3 0C
ι. θερµοκρασία +35 0C
ια. µεταβολή του πληθυσµού κατα +1,5%
Να περιγράψετε τι εκφράζουν οι αριθµοί +200, –330, –1000, +550, 0, +2004:

α. σε υψόµετρα από την επιφάνεια της θάλασσας που µετρήθηκαν σε µέτρα.
β. σε έτη µε αρχή το έτος της γέννησης του Χριστού.
Λύση
Οι παραπάνω αριθµοί εκφράζουν:
α. 200 µέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλλασας, 330 µέτρα κάτω από την επιφάνεια
της θάλλασας, 1000 µέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλλασας, 550 µέτρα πάνω
από την επιφάνεια της θάλλασας, στην επιφάνεια της θάλλασας, 2004 µέτρα πάνω
από την επιφάνεια της θάλλασας αντίστοιχα.
β. το έτος 200µ.Χ , το έτος 330π.Χ , το έτος 1000π.Χ, το έτος 550µ.Χ , (0) το έτος
γέννησης του Χριστού, το έτος 2004 µ.Χ. αντίστοιχα.
Να βρείτε ποιοι από τους παρακάτω αριθµούς είναι θετικοί και ποιοί είναι αρνητικοί;
3 2
+8, –3,5, +0,33, 0, –0,001, + , - 5
5 7
Λύση
3
Θετικοί είναι οι αριθµοί +8, +0,33, +
5
2
Αρνητικοί είναι οι αριθµοί –3,5, –0,001, − 5
7
Το µηδέν δεν είναι ούτε θετικός ούτε αρνητικός αριθµός.
Σε µία πόλη έχει παρατηρηθεί ότι η ελάχιστη θερµοκρασία κατά τις πρώτες πρω-
ινές ώρες του χειµώνα φτάνει –9 0C, ενώ το καλοκαίρι +15 0C. Αν µε x συµβολίσου-
µε τις τιµές της ελάχιστης θερµοκρασίας σε βαθµούς κελσίου, να γράψετε τις ακέ-
ραιες τιµές που µπορεί να πάρει η µεταβλητή x.
Λύση
Η µεταβλητή x µπορεί να πάρει τις τιµές –9, –8, –7, –6, –5, –4, –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3,
+4, +5, +6, +7, +8, +9, +10, +11, +12, +13, +14, +15
1 2
Nα τοποθετήσετε τους αριθµούς –5, +9, –8, –3,1 +2,5, –3 , + 2 πάνω στον άξονα.
5 3
Λύση
1
-8 -5 3,1 2,5 +3 9
5
-9 -7 -6 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
-3, 1 2
2
3
Να βρείτε ποιούς αριθµούς παριστάνουν τα σηµεία Α, Β, Γ, ∆, Ε και Ζ στον παρακάτω άξονα.
Ã = +6 Ä = –2 Z E
-9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
A = +0,5 B = +2,5
Λύση
Α – 8, 4 Β – 3,3 Γ − 6,5 ∆ –1,9 Ε7,8 Ζ2, 7
Να βρείτε τα σηµεία του επιπέδου Α(2,5), Β(-4,2), Γ(-4,-3), ∆(7,-3). Να σχεδιάσετε

το τετράπλευρο µε κορυφές τα σηµεία Α,Β,Γ,∆.
Λύση
Είναι:
3 2 1 3
Να βρείτε την απόλυτη τιµή των αριθµών 3, –2, +5, –9, 0, –1,3 , +0.5, - , + , – 3 , + 5
5 7 2 8
Λύση
Είναι: |3| = 3, |–2| = 2, |+5| = 5, |–9| = 9, |0| = 0, |–1,3| = 1,3 ,
3 3 2 2 1 1 3 3
|+0,5| = 0,5 , − = , + = , −3 =3 , +5 =5 .
5 5 7 7 2 2 8 8
Να βρείτε ποιοι αριθµοί έχουν απόλυτη τιµή:

α. 3 β. 4,2 γ. 0 δ. –5
Λύση
α. Απόλυτη τιµή ίση µε 3 έχουν οι αντίθετοι αριθµοί 3 και -3
β. Απόλυτη τιµή ίση µε 4,2 έχουν οι αντίθετοι αριθµοί 4,2 και -4,2
γ. Απόλυτη τιµή ίση µε 0 έχει ο αριθµός 0
δ. ∆εν υπάρχει αριθµός που να έχει απόλυτη τιµή ίση µε -5 γιατί ως γνωστόν η απόλυτη
τιµή ενός αριθµού είναι πάντα θετικός αριθµός ή µηδέν.
Να βρείτε:
α. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη του 5.
β. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη ή ίση του 6.
Λύση
Οι αριθµοί που έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη από 5 είναι :
–4, –3, –2, –1, 0, 1, +2, +3, +4.
Οι αριθµοί που έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη ή ίση του 6 είναι :
–6, –5, –4, –3, –2, –1, 0, 1, +2, +3, +4, +5, +6.
Να βρείτε έξι διαφορετικούς ρητούς αριθµούς που να έχουν απόλυτη τιµή µεγαλύ-
τερη του 5.
Λύση
Ρητοί αριθµοί µε απόλυτη τιµή µεγαλύτερη του 5 είναι άπειροι. Έξι απ’αυτούς είναι οι:
–8, –9,2, +7,3, +12,1, –10, –12,1
Να κάνετε τις πράξεις:

α. |-3| + |-9| - |2|, β. |-1| + |-8| + |+3| - |-5|, γ. |-13,1| + |-5,9| - |-3| + |+3|.
Λύση
Επειδή
α. |–3| = 3, |–9| = 9 και |2| = 2 έχουµε |–3| + |–9| – |2| = 3 + 9 – 2 = 12 – 2 = 10
β. |–1| = 1, |–8| = 8, |+3| = 3, |–5| = 5 έχουµε:
|–1| + |–8| + |+3| – |–5| = 1 + 8 + 3 – 5 = 9 + 3 – 5 = 12 – 5 = 7

γ. |–13,1| = 13,1 |–5,9| = 5,9, |–3| = 3 και |+3| = 3 οπότε:
|–13,1| + |–5,9| – |–3| + |+3| = 13,1 + 5,9 – 3 + 3 = 19 – 3 + 3 = 19
Να βρείτε τα αποτέλεσµατα των παραστάσεων.

α. 2.32 – 5, β. 3.52 – 5.2 γ. |2.32 – 5| + |3.52 – 5.2|
Λύση
α. 2.32 – 5 = 2.9 – 5 = 18 – 5 = 13
β. 3.52 – 5.2 = 3.25 – 10 = 75 – 10 = 65
γ. Σύµφωνα µε τα α. και β. είναι: |2.32 – 5| + |3.52 – 5.2| = |13| + |65| = 13 + 65 = 78
Να συγκριθούν οι αριθµοί:
α. –8, –13 β. +10, –20 γ. +30, 0, –13
Λύση
α. Οι αριθµοί –8, –13 είναι αρνητικοί οπότε µεγαλύτερος είναι ο αριθµός µε την µικρότε-
ρη απόλυτη τιµή και επειδή |–8| = 8, |–13| = 13 και 8 < 13 συµπεραίνουµε ότι –13 < – 8.
β. Επειδή ο αριθµός 10 είναι θετικός και ο αριθµός –20 είναι αρνητικός (και ως γνωστόν
κάθε θετικός ειναι µεγαλύτερος από κάθε αρνητικό) συµπεραίνουµε ότι –20 < +10.
γ. Επειδή το µηδέν είναι µεγαλύτερο από κάθε αρνητικό και µικρότερο από κάθε θετικό
αριθµό προκύπτει ότι –13 < 0 < +30.
Να γράψετε στη σειρά από το µικρότερο προς το µεγαλύτερο τους αριθµούς: –8, +0,08, –5,
+7, –3,3, +4,8, –0,2, +0,2, –0,3 και κατόπιν να τους τοποθετήσετε πάνω στον άξονα
Λύση
Οι αριθµοί –8, –5, –3,3, –0,2, –0,3 ειναι αρνητικοί και ως γνωστόν µικρότερος είναι αυτος
που έχει µεγαλύτερη απόλυτη τιµή άρα έχουµε τη διάταξη –8 < –5 <–3,3 < –0,3 < –0,2.
Από τους θετικούς +0,08, +10, +7, +4,8, +0,2, +0,08 µεγαλύτερος είναι ο αριθµός µε
την µεγαλύτερη απόλυτη τιµή άρα: +0,08 < +0,2 < +4,8 < +7
Έχουµε λοιπόν: –8 < –5 < –3,3 < –0,3 < –0,2 < +0,08 < +0,2 < +4,8 < +7
Η διάταξη των παραπάνω αριθµών στον άξονα φαίνεται στο παρακάτω σχήµα.
–3,3 –0,3 0,2 4,8 7 9

-9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
–8 –5 –0,2 0,08
Να βρείτε πέντε ρητούς αριθµούς που να είναι:

α. µεγαλύτεροι από τον -6 και µικρότεροι από τον -3.
β. µεγαλύτεροι από τον -3,2 και µικρότεροι από τον -3,1.
Λύση
α. Πέντε ρητοί οπως αυτοί που ζητάµε είναι οι –5,5, –5, –4,5, –4, –3,5 και –3,8 αφου
ισχύει: –6 < –5 < –4,5 < –4 < –3,8 < –3,5 < –3
β. Πέντε ρητοί οπως αυτοί που ζητάµε είναι οι –3, 18, –3,17, –3,15, –3,13 –3,12 αφου
ισχύει: –3,2 < –3,18 < –3,17 < –3,15 < –3,13 < –3,12 < 3,1
Να συγκρίνετε τους αριθµούς:

α. –20 και –12 β. –5,5 και –4,5 γ. –2,5 και 0,1
δ. 5 και 4,8 ε. 0, –1,3 στ. –20004 και 2004
Λύση
Είναι:
α. –20 < –12 β. –5,5 < –4,5 γ. –2,5 < 0,1
δ. 4,8 < 5 ε. –1,3 < 0 στ. –20004 < 2004
Να συµπληρώσετε τα κενά (...) µε ένα από τα σύµβολα <, =, > έτσι ώστε η σχέση που
προκύπτει να είναι αληθής.
α. –7 .....–10 ε. –8......–|–8|
β. –8......–3 στ. 9......|–(–9)|
γ. 10......–20 ζ. -13......–|–13|
δ. 3......|–3| η. -0,1......|–0,1|
Λύση
α. –7 > –10 β. –8 < –3
γ. 10 > –20 δ. 3 = |–3|
ε. –8 = –|–8| (επειδή |–8| = 8) στ. 9 = |–(–9)| |–(–9)| = |9| = 9
ζ. –13 = – |–13| ( −13 = 13) η. −0,1 < −0,1 ( −0,1 = 0,1)
1. Να εκφράσετε µε την βοήθεια των προσήµων τους αριθµούς κέρδη 3000 €, ζηµία
5000 €, δαπάνες 30.000 €, αύξηση θερµοκρασίας 5 0C, µείωση της θερµοκρασίας 3 0C,
αύξηση του ύψους κατα 10cm, 500π.Χ.
2. Να περιγράψετε τι συµβολίζουν οι αριθµοί +2, –3, +5, –7, 11 σε ένα θερµόµετρο το

οποίο είναι βαθµολογηµένο σε βαθµούς Κελσίου.
3. Ποιοί από του παρακάτω αριθµούς είναι θετικοί και ποιοι είναι αρνητικοί –20, 0,
1 2
–3, +9, –8,2, +3, 5, − , −3
2 5
4. Να βρείτε ποιοι από τους αριθµούς –9, +5, +2, -3 , +9 , +3, –5,6, +7,1 είναι
οµόσηµοι µε τον: α. +3 β. –2.
1 2 2
5. Να χωρίσετε τους αριθµούς –3, +2,2, –5,2, –7, +2, –9, −5 , + 7 , − 9
3 5 7
σε δύο οµάδες οµόσηµων αριθµών.
6. Να σχεδιάσετε το τρίγωνο ΑΒΓ µε κορυφές τα σηµεία του

επιπέδου Α(4,5), Β(2,1) και Γ(7,1).
Να σχεδιάσετε το ύψος Α∆ του τριγώνου και να βρείτε τις
συντεταγµένες του σηµείου ∆.
7. Να βρείτε τις συντεταγµένες των κορυφών του πενταγώνου ΑΒΓ∆Ε.
8. Να βρείτε την απόλυτη τιµή των αριθµών:

2 12 1 1
8, –14, –32, –1,32, +7,2 , − , + , −2 , +2
3 5 5 9
9. Να βρείτε ποιοι αριθµοί έχουν απόλυτη τιµή: α. 8 β. 5,1 γ. 0 δ. –7
10. Να βρείτε:
α. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη του 4.
β. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη ή ίση του 4.
γ. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη ή ίση του µηδενός.
δ. όλους τους ακέραιους αριθµούς πού έχουν απόλυτη τιµή µικρότερη του µηδενός.
11. Να βρείτε έξι διαφορετικούς θετικούς ρητούς αριθµούς που να έχουν απόλυτη τιµή
µεγαλύτερη του 3.
12. Να βρείτε έξι διαφορετικούς αρνητικούς ρητούς αριθµούς που να έχουν απόλυτη
τιµή µεγαλύτερη του 8.
13. Να κάνετε τις πράξεις:

α. |–5| + |–4| – |–2|, β. |–3| + |–7| + |–2| – |–5|, γ. |–1,12| + |–4,88| – |–4| + |+4|.
14. Να κάνετε τις πράξεις:

−1 3 1 1 3 1 1
α. + +2 − 3 + − β. 0,5 + +3 −2 +−
2 5 10 4 4 2 3
1 1
γ. −0,5 + +3, 2 − 2 +−
4 2
15. Να βρείτε τα αποτέλεσµατα των παραστάσεων.

α. 3.22 – 5.2, β. 5.42 – 3.52 γ. | 3.22 – 5.2 | + |5.42 – 3.52|
16. Να βρεθούν οι ρητοί αριθµοί x για τους οποίους ισχύει:

1
α. |x| = 2, β. |x| = 3, γ. |x| = –4 δ. |x| = 0,3 ε. |x| =
2
17. Να βρείτε τους αντίθετους των αριθµών:

2 2 1 2
+3,2 , –4,8, +8,2, –5, –9, +7, − , − 3 , + , − 3
7 5 7 3
18. ∆ύο σηµεία Α, Β του άξονα παριστάνουν δύο αντίθετους αριθµούς. Αν η απόσταση
τους είναι ίση µε 30 µονάδες, να βρείτε ποιούς αριθµούς παριστάνουν τα σηµεία αυτά.
19. Να συγκριθούν οι αριθµοί σε κάθε περίπτωση:

α. –8 και –15 β. –32 και –20 γ. –22 και 0 δ. 15 και 0
ε. –30 και 2 στ. –5,1 και -5,01
20. Να γράψετε στη σειρά από το µικρότερο προς το µεγαλύτερο τους αριθµούς:
–9, +11, +1,08, –4, +8, –4,3, +5,8, –0,3, +0,3, –0,4
και κατόπιν να τους τοποθετήσετε πάνω στον άξονα.
21. ∆ίνονται οι αριθµοί –3,5, +7,2, –3,1, –0,2, +3,8, 0.

α. Να τους παραστήσετε πάνω στον άξονα.
β. Να τους διατάξετε από τον µικρότερο προς τον µεγαλύτερο.
22. Να βρείτε πέντε ρητούς αριθµούς που να είναι:

α. µεγαλύτεροι από τον –8 και µικρότεροι από τον –4.
β. µεγαλύτεροι από τον –2,2 και µικρότεροι από τον –2,1.
23. Να συµπληρώσετε τα κενά (...) µε ένα από τα σύµβολα <, =, > έτσι ώστε η σχέση
που προκύπτει να είναι αληθής.
α. –8 .....–10 β. –9......–7 γ. 10......–30 δ. 5......|–5|
ε. –9......–|–9| στ. –6......–|–(–6)| ζ. 12......–|–12| η. –0,3......|–0,3|
24. Αν για την µεταβλητή x ισχύει |x| < 5, να βρείτε όλες τις ακέραιες τιµές της
µεταβλητής x.
25. Οµοίως αν: α. x ≤ 3 β. –8 < x < –2
Ερώτηση 1
α. Ποιοί αριθµοί ονοµάζονται θετικοί και ποιοί αρνητικοί;
β. Ποιοί αριθµοί λέγονται αντίθετοι; Πως συµβολίζεται ο αντίθετος ενός ρητού
αριθµού α;
Ερώτηση 2
α. Τι ονοµάζουµε απόλυτη τιµή ενός ρητού αριθµού α;
β. Με τι ισούται η απόλυτη τιµή ενός θετικού αριθµού, ενός αρνητικού και του
µηδενός;
Άσκηση 1
Να συµπληρώσετε τα κενά (.......) µε ένα από τα σύµβολα <, =, > έτσι ώστε η σχέση που
προκύπτει, να είναι αληθής.
α. –7.....–3 β. –9.....–6 γ. 9.....–6
δ. 0.....|–5| ε. –3.....|–3| στ. –5.....–|–5|
ζ. 13.....0 η. –13.....13
Άσκηση 2
Να γίνουν οι πράξεις: α. |–5| + |–3| + |–9|
β. |–8| – |–4| + |–15|
γ. |–13,5| + |3,5| – |–3,1|
ë éïìÜèçì
éâ · Ðñüóèåóç ñçôþí áñéèìþí
25
Â
á · Áöáßñåóç ñçôþí áñéèìþí
Πώς προσθέτουµε δύο οµόσηµους ρητούς;
Για να προσθέσουµε δύο οµόσηµους ρητούς,

προσθέτουµε τις απόλυτες τιµές τους και στο άθροισµα αυτό
βάζουµε το κοινό πρόσηµό τους.
Πώς προσθέτουµε δύο ετερόσηµους ρητούς;
Για να προσθέσουµε δύο ετερόσηµους ρητούς αφαι-

ρούµε τη µικρότερη απόλυτη τιµή από την µεγαλύτερη και
στην διαφορά αυτή βάζουµε το πρόσηµο του ρητού που
έχει τη µεγαλύτερη απόλυτη τιµή. Αν η διαφορά των από-
λυτων τιµών είναι µηδέν, τότε το άθροισµα είναι µηδέν.
Πως αφαιρούµε δύο ακέραιους;
Για να βρούµε τη διαφορά δύο ακέραιων αριθµών,

προσθέτουµε στον µειωτέο τον αντίθετο του αφαιρετέου.
Ο παραπάνω κανόνας ισχύει και στην περίπτωση που
θέλουµε να αφαιρέσουµε δύο οποιουσδήποτε ρητούς
αριθµούς.
Τι ονοµάζουµε διαφορά του ρητού αριθµού β, από

τον ρητό αριθµό α;
Αν έχουµε τους ρητούς αριθµούς α και β, τότε ο ρη-

τός αριθµός x ο οποίος προστιθέµενος στον β µας δίνει τον
α ονοµάζεται διαφορά του β από τον α.
Ο αριθµός α λέγεται µειωτέος και ο β αφαιρετέος και το

α – β διαφορά του β από το α.
π.χ. (–3) – (+7) = (–3) + (–7) = –10. Ο ακέραιος α = –3 είναι
ο µειωτέος, ο β = +7 ειναι ο αφαιρετέος και το αποτέλεσµα
γ = –10 είναι η διαφορά του β = +7 από το α = –3
Στις ασκήσεις για να βρούµε την διαφορά α – β δύο ρητών
αριθµών α,β, προσθέτουµε στον α τον αντίθετο του β,
δηλαδή: α – β = α + (–β)
Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα (οµόσηµοι):

α. (+3) + (+4) β. (+4 ) + (+8) γ. (–3 ) + (–4)
δ. (–5) + (–7 ) ε. (–8 ) + (–3)
Λύση
α. (+3) + (+4) = +7 β. (+4) + (+8) = +12 γ.(–3 ) + (–4 ) = –7
δ. (–5) + (–7) = –12 ε. (–8) + (–3) = –11
Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα (ετερόσηµοι):

α.(+4) + (–3) β. (+4) + (–8) γ. (–3) + (+4)
δ. (–5) + (+7) ε. (–8) + (+3)
Λύση
α. (+4) + (–3) = +1 β. (+4) + (–8) = –4 γ. (–3 ) + (+4) = +1
δ. (–5) + (+7) = +2 ε. (–8) + (+3) = –5
Να υπολογισθούν τα παρακάτω αθροίσµατα:

α. (+3) + (+4) β. (+2,2) + (+3,1) γ. (–5) + (–8)
δ. (–3,4) + (–8,2) ε. (–10) + (0) στ. (+5) + (–2)
ζ. (+9) + (–12) η. (–2,5) + (+7,3) θ. (–0,8) + (+0,8)
 2  6
ι.  +  +  - 
 5  5
Πρόσθεση ρητών αριθµών - Αφαίρεση ρητών αριθµών

Λύση
α. (+3) + (+4) = +7 β. (+2,2) + (+3,1) = +5,3 γ. (–5) + (–8) = –13
δ. (–3,4) + (–8,2) = –11,6 ε. (–10) + (0) = –10 στ. (+5) + (–2) = +3
ζ. (+9) + (–12) = –3 η. (–2,5) + (+7,3) = +4,8 θ. (–0,8) + (+0,8) = 0
 2  6 4
ι.  +  +  -  = -
 5  5 5
Να υπολογίσετε τις διαφορές (οµόσηµοι):

α. (+3) – (+4) β. (+4) – (+8) γ. (–3) – (–4)
δ. (–5) – (–7) ε. (–8) – (–3)
Λύση
α. (+3) – (+4) = (+3) + (–4) = –1 β. (+4) – (+8) = (+4) + (–8) = –4
γ. (–3) –(–4) = (–3) + (+4) = +1 δ. (–5) –(–7) = (–5) + (+7) = +2
ε. (–8) – (–3) = (–8) + (+3) = –5
Να υπολογίσετε τις διαφορές (ετερόσηµοι):

α. (+4) – (–3), β. (+4) – (–8), γ. (–3) – (+4), δ. (–5) – (+7), ε. (–8) – (+3),
Λύση
α. (+4) – (–3 ) = (+4) + (+3) = +7 β. (+4) – (–8) = (+4) + (+8) = +12
γ. (–3) – (+4 ) = (–3) + (–4) = –7 δ. (–5) – (+7) = (–5) + (–7) = –12
ε. (–8 ) – (+3) = (–8) + (–3) = –11
Να υπολογίσετε τις διαφορές:

α. (+5) – (–2) β. (+5) – (+4) γ. (+7) – (–9) δ. (+6) – (+18)
ε. (–3) – (–8) στ. (–3) – (+7) ζ. (–5) – (–3) η. (–7) – (+4)
Λύση
α. (+5) – (–2) = (+5) + (+2) = +7 β. (+5) – (+4) = (+5) + (–4) = +1
γ. (+7) – (–9) = (+7) + (+9) = +16 δ. (+6) – (+18) = (+6) + (–18) = –12
ε. (–3) – (–8) = (–3) + (+8) = +5 στ. (–3) – (+7) = (–3) + (–7) = –10
ζ. (–5) – (–3) = (–5) + (+3) = –2 η. (–7) – (+4) = (–7) + (–4) = –11
Να υπολογίσετε τις παραστάσεις α – β και β – α όταν:

1. α = +3, β = +5 2. α = +7, β = –10
3. α = –8, β = +13 4. α = –3, β = –9
Λύση
1. α – β = (+3) – (+5) = (+3) + (–5) = –2, β – α = (+5) – (+3) = (+5) + (–3) = +2
2. α –β = (+7) – (–10) = (+7) + (+10) = +17, β – α = (–10) – (+7) = (–10) + (–7 ) = –17
3. α – β = (–8) – (+13) = (–8) + (–13) = –21, β – α = (+13) – (–8) = (+13) + (+8) = +21

4. α – β = (–3) – (–9) = (–3) + (+9) = +6, β – α = (–9) – (–3) = (–9) + (+3) = –6
Να υπολογίσετε τον x ώστε να είναι αληθείς οι παρακάτω ισότητες:

(να λυθούν οι εξισώσεις)
α. x + (+5) = 8 β. x + (–5) = 9
Λύση
α. Είναι: x + ( +5) = 8 β. Είναι: x + ( −5) = 9
ή x = 8 − ( +5) ή x = 9 − ( −5)
ή x = 8 + ( −5) ή x = 9 + ( +5)
x = +3 x = 14
Να λύσετε την εξίσωση: |x + 3| = 4

Λύση
ισχύει |x + 3| = 4
Αν |x + 3| = 4 είναι:
x+3=4 ή x + 3 = –4
οπότε x=4–3 ή x = –4 –3
Άρα x=1 ή x = –7
Γενικά, αν x = θ , όπου θ θετικός αριθµός τότε είναι x = −θ ή x = θ

1. ( +3) + ( +7 ) 2. ( +9 ) + ( +10 ) 3. ( −8 ) + ( −13) 4. ( −12 ) + ( −31)
5. ( −5) + ( −8) 6. ( −9 ) + ( −12 ) 7. ( +4 ) + ( +15 ) 8. ( −10 ) + ( +8 )
9. ( −12 ) + ( +13) 10. ( +10 ) + ( −7 ) 11. ( +8) + ( −3) 12. ( −13) + ( +15 )
13. ( −19 ) + ( +8 ) 14. ( −20 ) + ( +15 ) 15. ( −9 ) + ( +32 )
 2  1
16. ( −15,3) + ( +7,5) 17. ( −17, 4 ) + ( +19,1) 18.  −  +  + 
 3  5
 2  7  2  1
19.  −  +  +  20.  −  + ( +0, 2 ) 21.  +  + ( −0,31)
 5  3  3  2
2. Να προσθέσετε καθένα από τους αριθµούς: –3, –5, +6 µε καθένα από τους αριθ-
µούς: +3, +5, -6
3. Να βρείτε ποιον αριθµό πρέπει να προσθέσουµε:

α. στο +10 για να βρούµε άθροισµα 15
β. στο –10 για να βρούµε άθροισµα –15
γ. στο +8 για να βρούµε άθροισµα –3
δ. στο –12 για να βρούµε άθροισµα 13
ε. στο +7 για να βρούµε άθροισµα +4
4. Να τοποθετήσετε κατάλληλα πρόσηµα στα κενά (...) ώστε να προκύψουν αληθείς

ισότητες.
α. (+ 4) + (...8) = 12 β. (–3) + (...4) = –7 γ. (...4) + (–5) = –1
δ. (...5) + (...3) = +8 ε. (...4) + (...2) = –6 στ. (...9) + (...2) = –11
ζ. (...12) + (...10) = –2 η. (...3) + (...19) = +16 θ. (...1) + (...4) = –5
ι. (–2) + (...3) = ...1 ια.(+8) + (...5) = ... 3 ιβ. (+5) + (...12) = ...7

5. Να συµπληρωθεί ο πίνακας:
6. Να συµπληρώσετε κατάλληλα τα κενά (...) ώστε να προκύψουν αληθείς ισότητες:

α. (+3) + (+... ) = ... 10 β. (–... ) + (–9) =... 17
γ. (...) + (+5) = –7 δ. (...) + (+20) = +5
7. Να υπολογίσετε το άθροισµα α + β όταν:

i. α = +2, β = +3 ii. α = –5, β = –6 iii. α = –7, β = +5
iv. α = –4, β = –13 v. α = +8, β = –8

9. Αν x = (+3) + (–8) και y = ( –7) + (–4), να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

A = x + y, Β = 2x = x + x , Γ = 2y = y + y, ∆ = Γ + y, E = B +∆
 2 3  1  1  1
10. Αν x =  −  +   , y =  −3  + 4 και z =  −2  +  +3  να υπολογίσετε τις
 5 5  2  2  5
παραστάσεις: A = x + y, B = x + z, Γ=y+z
11. Να υπολογίσετε τα αθροίσµατα: α. (–|–2|) + (+|–9|) ,

β. (+|+8|) + (–|10|)

α. (–3) – (–5) β. (–13) – (–4) γ. (–14) – (–5) δ. (+5) – (+3)
ε. (–4) – (–12) στ. (–9) – (+7) ζ. (+12) – (+10) η. (–3) – (–19)
θ. (–1) – (–4) ι. (–3) – (0) ια. (0) – (–7) ιβ. (0) – (+6)
ιγ. (–12) – (–12) ιδ. (–13) – (+13)

α. (–2,5) – (+3,2) β. (–7,3) – (+8,1) γ. (–3,9) – (–2,1) δ. (+4,02) - (+2,13)
ε. (–5) – (+6,2) στ. (–7,6) – (+7,6) ζ. (–5,3) – (–5,3) η. (+14,82) – (0)
ι. (0) – (–9,15)

 2  1  7  1  2  4  1  1
α.  +  –  +  β.  +  −  +  γ.  +  −  +  δ.  +  −  + 
 5  5  2  2  3  3  5  5
 6  3  2  3  1  2  2  1
ε.  −  −  −  στ.  −  −  −  ζ.  −  −  −  η.  −  −  − 
 7  8  5  8  2  3  5  7
 2  5  1  2  1  7  3  5
θ.  −  −  +  ι.  −  −  +  ια.  +  −  −  ιβ.  −  −  + 
 3  7  5  3  8  5  8  4
 2  1  5  1  7 2
ιγ.  −  + 3 ιδ.  +  + ( −0, 2 ) ιε.  −2  + (0,1) ιζ.  +3  +  −  ιη. 0 +  
 7  5   7   2   2  5
15. Η µέγιστη θερµοκρασία µίας περιοχής το καλοκαίρι είναι 40οC και η ελάχιστη το χειµώνα
είναι –10 0C. Να βρείτε τη διαφορά ανάµεσα στη µέγιστη και την ελάχιστη θερµοκρασία.

16. Ένας αθλητής καταδύσεων εκτελεί κατάδυση από βατήρα ύψους 10m, και φτάνει
σε βάθος 3,70 m.Να βρείτε πόσο απέχει ο βατήρας από το σηµείο στο οποίο έφτα-
σε ο αθλητής.
17. Nα λυθούν οι εξισώσεις:

α. x + (–2) = –5 β. x – (–3) = –8 γ. x – (+6) = –8 δ. –4 + x = –7
ε. –8 – x = –9 στ. –(–3) + x = –8 ζ.–(–5) –x = –5
18. Ποιόν αριθµό πρέπει να προσθέσουµε στο –4 για να βρούµε άθροισµα ίσο µε:
α. –5 β. –6 γ.10 δ. –16
1 1  3
ε. 0.6 στ. 2,1 – (–2,2) ζ. − ( −0, 2 ) η. −  −2 
2 2  5
19. Να βρείτε από ποιόν αριθµό πρέπει να αφαιρέσουµε το (–5) για να βρούµε διαφορά
1 1  3
α. –2 β. –3 γ. +7 δ. − ( −0, 2 ) ε. −  −2 
2 2  5
20. Αν α = 1 , β = ( −0, 2 ) , γ = −2 3 να επαληθεύσετε την ισότητα: (α + β) – γ = α +(β –γ)

2 5
21. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις α – β και β – α όταν:

1) α = +5, β = +8 2) α = +9, β = –12
3) α = –11, β = +16 4) α = –7, β = –12
22. Να αντικαστήσετε µε κατάλληλα πρόσηµα τα κενά ώστε να προκύψουν αλη-

θείς ισότητες:
α. (+4) – (...8) = –4 β. (–3) – (...4) = +1 γ. (... 4) – (–5) = +1
δ. (...5) – (–3) = +8 ε. (...4) – (+2) = –6 στ. (–9) – (...2) = –11
23. Να συµπληρώσετε κατάλληλα τα κενά ώστε να προκύψουν αληθείς ισότητες:

α. (+3) – (–... ) = ... 10 β. (–... ) – (+9) = ... 17
γ. (... ) – (–5) = –7 δ. (...) – (–20) = +5
24. Να υπολογίσεται τη διαφορά α – β όταν:

i. α = +4, β = +6 ii. α = –4, β = –5 iii. α = –17, β = +15
iv. α = –8, β = –17 v. α = +10, β = –10

26. Αν x = (+3) – (+2) και y = (–7) – (+2), να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

A = x – y, Β = 2y = y + y, Γ = Α– B
 2  3  1  1  1
27. Αν x =  −  −  − , y =  −3  − ( −2 ) και z =  −3  −  −2  ,
 3  2  2  3  4
να υπολογίσετε τις παραστάσεις:
A = x – y, B = y – z, Γ = z – x, ∆ = Α + Β + Γ.
28. Να υπολογίσεται τα αθροίσµατα: α. (–|–3|) – (+|–8|),
β. (+|–5|) – (–|–4|)

Ερώτηση 1
α. Πως προσθέτουµε δύο οµόσηµους αριθµούς;
β. Πως προσθέτουµε δύο ετερόσηµους αριθµούς;
Ερώτηση 2
α. Πως αφαιρούµε δύο ακεραίους;
β. Τι ονοµάζουµε διαφορά του ρητού αριθµού β από τον ρητό αριθµό α;
Άσκηση 1
α. (+3) + (+4) β. (+5) + (–8) γ. (–8) + (–9) δ. (–10) + (+18)
1  1  2 2  1
ε. (–3) + στ.  −2  +  +3  ζ.   +  −  η. (–0,33) + (+1,22)
3  3  5 5  4
Άσκηση 2
Να υπολογισθούν οι διαφορές α – β και β – α αν:
α. α = –3 και β = –5 β. α = +7 και β = –4 γ. α = –0,5 και β = +0,7
Άσκηση 3
Να αντικαστήσετε µε κατάλληλα πρόσηµα τα τα κενά (...) ώστε να προκύψουν αληθείς
ισότητες.
α. (+4) – (...9) = –5 β. (...4) – (+3) = –7
γ. (...4) – (–9) = +5 δ. (...5) – (–4) = +9
Άσκηση 4
Να συµπληρώσετε κατάλληλα τα κενά (...) ώστε να προκύψουν αληθείς ισότητες.
α. (+3) – (–...) = ... 8 β. (–...) – (+9) = ... 12 γ. (...) – (–5) = –1

Βοήθημα Μαθηματικών Α Γυμνασίου

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Βοήθημα Μαθηματικών Α Γυμνασίου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

taexeiola.blogspot.

ëéïìÜèç · Öõóéêïß áñéèìïß

· Óýãêñéóç äýï áñéèìþí

Ποιοι αριθµοί ονοµάζονται φυσικοί;

Οι αριθµοί 0, 1, 2, 3, .... ονοµάζονται φυσικοί αριθµοί.

• Το σύνολο των φυσικών εκτός από το µηδέν συµβολίζεται Ν* (διαβάζεται νι-

Πότε χρησιµοποιούµε τους δεκαδικούς αριθµούς;

Σε πολλές περιπτώσεις µετρήσεων οι φυσικοί

14. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

Το ακέραιο µέρος του δεκαδικού είναι ο αριθµός πριν την

• Κάθε φυσικός αριθµός µπορεί να γραφεί ως δεκαδικός, που το δεκαδικό του

Τι σηµαίνει σύγκριση δύο αριθµών; Πώς συγκρί-

Σύγκριση δύο αριθµών σηµαίνει να βρούµε αν αυτοί

Τι ονοµάζεται στρογγυλοποίηση ενός αριθµού; Πως

Στρογγυλοποίηση ονοµάζεται η αντικατάσταση ενός

Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 15.

1 ή 2 ή 3 ή 4, αφήνουµε τα ψηφία του αριθµού όπως έιναι

Αν το ψηφίο της τάξης που γίνεται η στρογγυλοποίηση είναι 9 τότε

1.Για να γράψουµε ένα οποιοδήποτε φυσικό χρησιµοποιούµε τα εξής

16. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

α. Πόσες µέρες έχει η εβδοµάδα;

Οι τηλεφωνικές γραµµές ενός τηλεοπτικού σταθµού αντιστοιχούνται µε τους

Ο δεκαδικός αριθµός που εκφράζει τους γύρους που

Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 17.

Να γράψετε τι φανερώνει το ψηφίο 6 στους παρακάτω δεκαδικούς αριθµούς:

Να συγκρίνετε τους παρακάτω δεκαδι-

Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

18. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

1. Το πρώτο κεφάλαιο των Μαθηµατικών της Α΄ Γυµνασίου αρχίζει απ’τη σελίδα 17

Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 19.

6,327 3, 22 0,97 9,32

3. Να γράψετε µε τη µορφή δεκαδικού αριθµού τους παρακάτω αριθµούς:

5. Να γράψετε τι φανερώνει το ψηφίο 4 στους παρακάτω αριθµούς:

6. Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

7. Να στρογγυλοποιήσετε τους παρακάτω αριθµούς:

8. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της πρώτης στήλης µε τους αριθµούς της δεύτερης.

20. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

11. Να βρεθούν όλοι οι φυσικοί αριθµοί α που ικανοποιούν τις ανισότητες:

12. Ένα τετραψήφιος φυσικός αριθµός είναι:

Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 21.

á · Ç Ýííïéá ôçò åîßóùóçò

Τι ονοµάζεται µεταβλητή; Γράψτε µε τη βοήθεια

Όταν θέλουµε να αναφερθούµε σ’ ένα οποιοδήποτε

Συνήθως οι µεταβλητές παριστάνονται µε γράµµατα του ελληνικού ή του

Τι ονοµάζεται εξίσωση και τι άγνωστος της εξίσωσης.

Εξίσωση ονοµάζεται κάθε ισότητα που περιέχει αριθ-

24. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

• Η παράσταση που βρίσκεται αριστερά απο το ίσον (=)

1.Μεταβλητή ονοµάζεται το γράµµα που χρησιµοποιούµε για να

Να εκφράσεις µε τη βοήθεια µιας µεταβλητής:

Η έννοια της µεταβλητής - Η έννοια της εξίσωσης

Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί 25.

Να διατυπώσετε µε λόγια τις παρακάτω εκφράσεις:

∆ίνονται οι εξισώσεις: x + 5 = 8 και 2x = 6 . Αν η µεταβλητή x µπορεί να πάρει τις

Στις παρακάτω ερωτήσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

Η έννοια της µεταβλητής - Η έννοια της εξίσωσης

26. Φυσικοί και δεκαδικοί αριθµοί

Να γραφεί το παρακάτω πρόβληµα µε µορφή εξίσωσης και να βρεθεί η λύση:

Το εµβαδό ενός οικοπέδου σχήµατος ορθογωνίου είναι 200 τετραγωνικά µέτρα. Να

1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

2. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της πρώτης στήλης µε τους αριθµούς της δεύτερης

Η έννοια της µεταβλητής - Η έννοια της εξίσωσης