Professional Documents
Culture Documents
Улаанбаатар хот
2009 оны 11-р сар
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Оршил
Сүүлийн үед судлаачид болон хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татаж буй
асуудал нь бодит макроэдийн засгийн үйл хөдлөл, түүний санхүүгийн зах зээлд үзүүлэх
хариу үйлдлийг танин мэдэх явдал болоод байна. Хөгжингүй орнуудын санхүүгийн зах
зээл дэх өөрчлөлтүүд нь макроэдийн засгийн үзүүлэлтүүд 1-тэй тодорхой хэмжээгээр
холбогдсон байдаг. Тухайлбал, Baumohl Bernard (2007 он) “Эдийн үзүүлэлтүүдийн
нууц” (The Secrets of Economic Indicators) номонд макроэдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн
санхүүгийн зах зээлд нөлөөлөх нөлөөлөл, дамжих сувгийг тодорхойлон, нөлөөллийн
хүчээр нь эрэмбэлэн, АНУ-ын үнэт цаасны зах зээл (ҮЦЗЗ)-д нөлөөлдөг арван гол
эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг бонд, хувьцааны зах зээл тус бүрээр тодорхойлсонг
Хавсралт 1-д үзүүлэв. Тиймээс Монгол улсын ҮЦЗЗ-ийн үнэнд макроэдийн засгийн
үзүүлэлтүүд нөлөөлдөг эсэх нь судлаач миний сонирхолыг ихэд татлаа. Уг судалгааны
ажлаар Монгол улсын ҮЦЗЗ-ийн индексийг 2 макроэдийн засаг (МЭЗ)-ийн
үзүүлэлтүүдээр загварчилах ба ҮЦЗЗ-ийн нийт үнэлгээ болон хөрөнгийн үнэнд макро
хүчин зүйлс нөлөөлдөг гэж үздэг. Иймд Монголын ҮЦЗЗ-ийн хөгжилд нөлөөлж буй
МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдийг илрүүлж, тухайн МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын
хамаарлыг загварчлах хэлбэрээр Монголын ҮЦЗЗ-ийн ТОР-20 индексийн 3 загвар (ТОР-
20IМ)-ыг байгуулж болно гэж үзэв. Уг загварыг байгуулснаар Монгол улсын ҮЦЗЗ-ийн
хөдөлгөөнийг 4 МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдээр тооцох, бодлогын шийдвэр гаргалтанд
ирээдүйг харсан хэлбэрээр авч хэрэгжүүлэх бололцоотой болох юм.
Судалгааны ажлын зорилго: Монгол улсын Үнэт цаасны зах зээлийн үнэ буюу
ТОР-20 индексийг Макроэдийн засгийн үзүүлэлтүүдээр загварчлан, индекс болон
үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарлыг үнэлэхэд чиглэгдэнэ. ТОР-20IM загварыг
боловсруулах;
1
Макроэдийн засгийн тодорхойлогч гол үзүүлэлтүүд нь Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, аж үйлдвэрийн
бүтээгдэхүүн, боловсруулах үйлдвэрийн түвшин, ажилгүйдэл, инфляци, мөнгөний нийлүүлэлт, гадаад
худалдааны тэнцэл (төлбөрийн тэнцэл), валютын ханш, гадаад, дотоодын шууд хөрөнгө оруулалт, голлох
нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүн (алт, зэс, нефть)-ий үнэ зэрэг болно.
2
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн үнэ буюу индекс нь ТОР-20 индекс юм.
3
МХБ-д бүртгэлтэй шилдэг 20 хувьцаат компанийн үнэт цааснаас бүрдсэн ТОР-20 индекс
4
Тогтворгүй байдал (Jorg Dopke, Daniel Hartmann, Christian Pierdzioch Andreas Humpe болон Peter
Macmillian нарын судалгаанд дурьдснаар)
2
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
хоорондын харилцан нөлөөлөл, хамаарлыг уялдаа холбоотойгоор онол арга зүйн болон
эмпирик байдлаар судалсан байдаг. Тухайлбал, Jorg Dopke, Daniel Hartmann, Christian
Pierdzioch (2006 он) нарын “Бодит эдийн засгийн үзүүлэлтүүдэд тулгуурлан ҮЦЗЗ-ийн
тогтворгүй байдлыг таамаглах нь, Герман улс” эмпирик судалгаа нь хоёр үр дүнд
хүрсэн байдаг. Нэгд, хөрөнгө оруулагч нар бодит эдийн засгийн мэдээлэл (үзүүлэлт)-
үүдэд тулгуурлан ҮЦЗЗ-ийн тогтворгүй байдлыг таамагладаг болох нь батлагдсан
байна. Хоёрт, тэдний хийсэн судалгаа МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүд болон ҮЦЗЗ-ийн
тогтворгүй байдал харилцан тэнцүү хамааралтай байгааг баталсан байдаг. Мөн хөрөнгө
оруулагч нарт ҮЦЗЗ-ийн тогтворгүй байдлыг хэрхэн таамаглах вэ? гэдэг асуулт
чухлаар тавигддаг. Errunza болон Hogan (1998 он), Schwert (1989 он), Hamilton болон
Lin (1996) нар Эдийн засгийн мөчлөг 5 (уналт)-ийн үед ҮЦЗЗ-ийн тогтворгүй байдал
яагаад нэмэгддэгийг судалсан байдаг. Дээрх асуултын хариулт болгож “Санхүүгийн
систем (ялангуяа ҮЦЗЗ)-ийн эрсдлийг тодорхойлохдоо МЭЗ-ийн потенциалыг сайн
ойлгох нь” чухал болохыг судалгаандаа тэмдэглэсэн байдаг.
Fama (1981, 1990 он), Fama болон French (1989 он), Schwert (1990 он), Ferson
болон Harvey (1991 он), Black, Fraser болон MacDonald (1997 он) нарын судлаачид аж
үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн, инфляци, хүүгийн түвшин, орлогын муруй болон эрсдлийн
урамшуулал зэрэг МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүд болон ҮЦЗЗ-ийн өгөөжийн хооронд онцгой
(шууд) хамаарал байгааг судалсан байдаг. Mukherjee болон Naka (1995 он), Cheung
болон Ng (1998 он), Nasseh болон Strauss (2000 он), McMillan (2001 он), Chandhuri
болон Smiles (2004 он) зэрэг судлаачид үнэт цаасны үнэ болон МЭЗ-ийн
үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарлыг урт хугацаанд судалсан байдаг. Жишээ нь,
Nasseh болон Strauss (2000 он) нар Франц, Герман, Итали, Нидерланд, Швейцарь болон
Их Британи зэрэг зургаан улсын дотоод болон олон улсын эдийн засгийн үйл ажиллагаа
нь үнэт цаасны үнэтэй урт хугацаанд хэрхэн хамааралтай байгааг судалсан байдаг.
Тэдний судалгаагаар аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн, хэрэглээний үнийн индекс (CPI) нь
маш эерэг нөлөөтэй байсан ба харин хүүгийн түвшин, боловсруулах үйлдвэрийн муруй
нь богино хугацаанд бага нөлөөтэй эерэг кэоффицент болохыг нь тодорхойлсон байдаг.
Зөвхөн урт хугацаанд хүүгийн түвшин сөрөг кэоффицент болж байжээ. Andreas Humpe
болон Peter Macmillan (2007 он) нар “Урт хугацаан дахь ҮЦЗЗ-ийн хөдөлгөөнийг МЭЗ-
5
Эдийн засгийн мөчлөг гэдэг нь хэлбэлзлэлийн үечлэл бөгөөд түүний хэлбэлзэлд ямар нэгэн хууль,
дүрэм, зүй тогтол байдаггүй. Хэлбэлзэл гэж эдийн засгийн гол үзүүлэлтүүд тухайлбал, үйлдвэрлэлийн
хэмжээ, хүн амын ажил эрхлэлт, үнийн түвшин, үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн үнэ цэнэ, ашгийн норм гэх
мэт үзүүлэлтүүд тогтвортой байдлаас өөрчлөгдөхийг хэлнэ.
3
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
ийн үзүүлэлтүүд 6-ээр тайлбарлах нь” судалгааны ажлаараа Америкийн нэгдсэн улс
болон Япон улсыг хооронд нь харьцуулан судалсан байдаг. Тэдний эмпирик
судалгааны ажил АНУ SP500, Японы NKY225 индексүүдийг макроэдийн засгийн
үзүүлэлтүүдээр загварчилахад чиглэсэн байдаг. Судалгааны үр дүнгээр АНУ-ын
хувьцааны үнэд аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн эерэг, харин хэрэглээний үнийн индекс,
урт хугацаан дахь хүүгийн түвшин сөрөг нөлөөтэй байдгийг батласан байдаг ба АНУ-
ын хувьцааны үнэ болон мөнгөний нийлүүлэлт нь хоорондоо хүчтэй эерэг хамааралтай
байгааг тогтоосон байдаг. Японы хувьцааны үнэнд аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн эерэг,
мөнгөний нийлүүлэлт сөрөг нөлөөтэй байдаг гэжээ. Харин аж үйлдвэрийн
бүтээгдэхүүнд хэрэглээний үнийн индекс болон урт хугацаан дахь хүүгийн түвшин нь
сөрөг нөлөөтэй байгааг тогтоожээ. Мөн Modigliani болон Cohn (1979 он) нар үнэт
цаасны өгөөж нь инфляцийн урамшуулал дээр үнэт цааснаас хүртэх орлогыг нэмсэнтэй
тэнцүү байх боломжтойг таамагласан байдаг. Kwon, Shin болон Bacon (1997 он) нар
хөгжиж буй санхүүгийн зах зээл болохынх нь хувьд Өмнөд Солонгос улсыг сонгон авч,
ҮЦЗЗ-ийнх төлөв байдлыг МЭЗ-ийн харилцан хамааралгүй олон үзүүлэлтүүдтэй 7
уялдуулан судалсан байдаг. Үйлдвэрлэлийн индекс, инфляци болон инфляцийн
хүлээлт, эрсдлийн урамшуулал, ноогдол ашгийн хүртээмж, худалдааны баланс, гадаад
валютын ханш, нефть (шатахуун)-ийн үнэ болон мөнгөний нийлүүлэлт зэрэг харилцан
хамааралгүй үзүүлэлтүүдээр Солонгосын (KOSPI) индексийн өгөөжийг загварчилсан
байдаг. Тэдний судалгааны үр дүнгээр бодит эдийн засаг болон олон улсын худалдааны
үйл ажиллагаа, гадаад валютын үнэ, худалдааны баланс, мөнгөний нийлүүлэлт зэрэг
үзүүлэлтүүд нь АНУ болон Японы үнэт цаасны индексүүдэд нөлөөлдөгөөс илүүтэйгээр
Солонгос улсын ҮЦЗЗ-д нөлөөлж, илүү мэдрэмтгий байгааг тайлбарласан байдаг.
Мөн үнэт цаасны үнэ болон МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарлаар
Muradoglu, Taskin болон Bigan (2000 он), Diacogiannis, Tsiritakis болон Monolas
(2001он), Wongbangpo болон Sharma (2002 он), Mukhopadhyay болон Sarkar (2003 он)
нар маш нарийн судалгаа хийсэн байдаг. Muradoglu болон түүний нөхдийн 1976-1997
оны хоорондох хөгжиж буй 19 орны зах зээлийн өгөөжид судалгаа хийсэн ба валютын
ханш, хүүгийн түвшин, инфляци, аж үйлдвэрлэл нь нөлөөтэй болохыг тодорхойлсон
байдаг. Тэдний судалгааны үр дүнгээр “дэлхийн зах зээлд интеграцлагдсан байдлаас
хамааран ҮЦЗЗ-ийн өгөөж болон МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдийн хооронд ямар хамааралтай
байх нь тодорхойлогдоно гэжээ”. Мөн тэд Грекийн ҮЦЗЗ-ийг (1980-1992 оны хооронд)
6
Уг судалгааны ажилд МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдийг ач холбогдлын түвшинг (нөлөөллийн хүчээр нь)-өөр нь
зэрэглэн судалсан байна.
7
Уг судалгааны ажилд 1980 оны 1-р сараас 1992 оны 12-р сарын хоорондох МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүд болон
үнэт цаасны үнийг ашиглажээ.
4
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
буюу бодит мөнгө 10 хувиар өсөх нь ТОР-20 индексийг 6.5 хувиар өсгөдөг. Харин
богино хугацааны ТОР-20 индексийн өөрчлөлтөнд бодит мөнгөний өөрчлөлт, бодит
хүүний өөрчлөлт, төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшны өөрчлөлт болон зэсийн
дэлхийн зах зээл дээрх үнийн өөрчлөлт нөлөөлдөг байна. Эдгээрийн нөлөөлөл нь DDV
болон олон хүчин зүйлсийн өгөөжийн загвараас тодорхойлогдсон хүлээгдэж буй
утгатайгаа нийцтэй гэжээ. Тухайлбал, бодит зээлийн хүүний өөрчлөлт 1 нэгж хувиар
өсөх нь 2 улирлын дараа ТОР-20 индескийн өөрчлөлтийг 1.33 нэгж хувиар бууруулдаг
бол бодит М2 мөнгөний өөрчлөлт 10 нэгж хувиар өсөх нь ТОР-20 индексийн
өөрчлөлтийг 0.89 нэгж хувиар өсгөдөг болохыг тайлбарласан байдаг.
Уг судалгааны шинэлэг тал: Andreas Humpe болон Peter Macmillan (2007 он)
нарын “Урт хугацаан дахь үнэт цаасны зах зээлийн хөдөлгөөнийг макроэдийн засгийн
үзүүлэлтүүдээр тайлбарлах нь” эмпирик судалгааны ажил, Ramin Cooper Maysami, Lee
Chuin Howe болон Mohamad Atkin Hamzah (2004 он) нарын “Макроэдийн засгийн
үзүүлэлтүүд ба үнэт цаасны зах зээлийн индексийн хоорондын хамаарал, Сингапур
улс” эмпирик судалгааны ажил болон Д.Батням, Д.Ган-Очир (2008 он) нар “Монголын
хөрөнгийн зах зээлийн загвар (MSMM); Дэлхийн санхүүгийн хямралын эдийн засаг,
хөрөнгийн зах зээлд үзүүлэх нөлөө” судалгааны ажлууд дээр тулгуурлан уг судалгааны
ажлаа бичлээ. Монгол улсын ҮЦЗЗ-ийн индексийг МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдээр загварласан
ба индекс болон үзүүлэлтүүдийн хоорондын харилцан хамаарал нөлөөллийг Гранжер
болон Симс шалтгааны тестээр үнэлсэн болно.
10
Макроэдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг нөлөөллийн хүч буюу ач холбогдлын түвшингөөр нь эрэмбэлсэн
11
Урт болон богино хугацаанд
6
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
12
Өнөөгийн байдлаар Монголын хөрөнгийн зах зээл нь хувьцааны зах зээл, бондын зах зээлээс бүрдэж
байна.
13
Хувьчлалыг их, бага хувьчлалын замаар зохион байгуулсан бөгөөд бага хувьчлалд оролцох хөрөнгө
оруулалтын эрхийн бичгийг 3000 төгрөгөөр, их хувьчлалд оролцох хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичгийг
7000 төгрөгөөр тус тус баталгаажуулсан.
7
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
8
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
9
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Улс орны эдийн засгийн байдал тогтворжихын 14 хэрээр мөнгө санхүүгийн зах
зээлд ихээхэн өөрчлөлт бий болж байна. Өнөөдөр эдийн засаг дахь төрийн оролцоо
харьцангуй багасаж, эдийн засаг зах зээлийнхээ механизмаараа ажиллаж, ҮЦЗЗ-д
хөрөнгө оруулагчид болон хувьцаат компаниудын байр суурь давамгайлах болж
хөгжингүй орнуудын замналын эхлэл тавигдаад байна. Дүгнэн хэлэхэд, 2000 он хүртэл
ҮЦЗЗ-ээс эдийн засагт нөлөөлдөг ганц суваг байсан бол тэр цагаас хойш ҮЦЗЗ болон
эдийн засаг хоёр хооронд харилцан нөлөөлдөг болсон гэж судлаачид үздэг. ҮЦЗЗ нь
хөрөнгө оруулалтаар дамжуулан эдийн засаг дахь олон асуудлыг 15 эерэгээр
шийдвэрлэж байна. Харин эргээд МЭЗ-ийн байдал нь ҮЦЗЗ-д хэрхэн нөлөөлж байгааг
энэхүү судалгааны ажлаар үнэлнэ.
14
Эдийн засгийн шилжилтийн үеэр тайлбарлагдана.
15
Үйлдвэрлэл болон ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, ДНБ-ий өсөлт, гадаад худалдааны тэнцэлд нөлөөлөх,
төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах гэх мэт
10
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
16
Д.Батням, Д.Ган-Очир (2008 он) “Монголын хөрөнгийн зах зээлийн загвар: дэлхийн санхүүгийн
хямралын эдийн засаг, хөрөнгийн зах зээлд үзүүлэх нөлөө” судалгааны ажил
17
Д.Батням, Д.Ган-Очир (2008 он) “Монголын хөрөнгийн зах зээлийн загвар: дэлхийн санхүүгийн
хямралын эдийн засаг, хөрөнгийн зах зээлд үзүүлэх нөлөө” судалгааны ажил
11
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
13
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
14
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
2.Хөрвөх чадвар /turnover/; Хөрвөх чадварыг хэмжих хоёр хэмжүүрийг авч үзье.
Turnover Ratio; Дотоодын зах зээлд арилжаалагдсан хувьцааны үнэ цэнийг
дотоодын нийт бүртгэгдсэн хувьцааны өртөгт харьцуулсантай тэнцүү.
19
ҮЦЗЗ-ийн хөгжил (Капиталчлал, хөрвөх чадвар, олон улсын интеграци, тогтворгүй байдал, ҮЦЗЗ-ийн
хөгжлийн индекс)-ийг илтгэгч тэгшитгэлүүдийн онол-арга зүй, Монголын ҮЦЗЗ-д хийсэн эмпирик
судалгааны үр дүнг Монгол банкны эдийн засагч Д.Ган-очир (2007 он) “Мөнгөний бодлого, макро орчны
үзүүлэлтүүдийн үнэт цаасны зах зээлд үзүүлэх нөлөөлөл”, судлаач А.Гантунгалагын (2007 он) “Үнэт
цаасны зах зээл ба эдийн засгийн өсөлтийн хамаарал”, “Энх-Орчлон” дээд сургуулийн бизнес
удирдлагын багш А.Гэлэгжамц (2008 он) “Үнэт цаасны зах зээлийн хөгжил ба эдийн засгийн өсөлтийн
хамаарал” судалгааны ажлуудаас үзнэ үү.
15
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
turnover нь зах зээлийн хэмжээтэй харьцуулахад дотоодын зах зээл дэх нийт
арилцааны тэнцвэрт хэмжээг хэмждэг. Өндөр turnover нь ихэвчлэн бага үйлдлийн
зардлын үзүүлэлт болдог. Гол нь том зах зээл байна гэдэг бол зах зээл нь зайлшгүй
хөрвөх чадвартай байна гэсэн үг биш.
Total Value of Shares traded Ratio (STR); Энэ нь дотоодын зах зээл дэх нийт
хувьцааны арилжааны өртгийг ДНБ-д хуваасантай тэнцүү.
Нийт арилжигдсан хувьцааны өртө г
Total Value of Shares traded Ratio (STR) =
ДНБ
энэ нь худалдааны зардал, эсвэл тодорхой арилжаанд гарсан тодорхой бус зардлыг
шууд хэмждэггүй. Value-traded нь ДНБ дэх хувьцаагаарх санхүүжилтийн хэмжээг
илэрхийлдэг.
Дээрхи гурван хэмжүүрийн хооронд дараах хамаарал байна.
STR
Turnover =
MCR
Гэхдээ turnover Ratio нь шууд хөрвөх чадварын хэмжүүр болдоггүй. Гэхдээ том
идэвхигүй зах зээлийн капиталчлал нь их, turnover Ratio нь бага байдаг. Харин жижиг
атлаа хөрвөх чадвартай эдийн засаг нь өндөр turnover Ratio-тай, бага Total Value of
Shares traded Ratio-тай байна. Учир нь Total Value of Shares traded Ratio гэдэг нь эдийн
засгийн хэмжээ, turnover Ratio нь үнэт цаасны зах зээлийн хэмжээтэй харьцуулахад
арилжаа ямар байгааг хэмждэг.
3.Олон улсын интеграцийн хэмжүүрүүд /International integration measures ®/;
Үнэт цаасны зах зээлийн хөгжлийг хэмжихэд хөрвөх чадвар ба хэмжээнээс гадна
дэлхийн санхүүгийн зах зээлтэй интеграцлагдсан байдлын хэмжүүрүүдийг ашигладаг.
Хэрэв капиталыг хянадаг, эсвэл капиталын шилжилтэнд саад болдог бусад саад байвал
олон улсад эрсдэлийн үнэ өөр өөр байж болно. Интеграцыг хэмжихийн тулд олон
улсын капитал үнэт цаасны үнэлгээний загвар (Capital Asset Pricing Model /САРМ/)
болон дэвшилтэд үнэлгээний загвар (Arbitrage Pricing Model /АРТ/)-уудыг ашигладаг.
Эдгээр үнэлгээний загварууд нь хөрөнгө бүрийн хүлээгдэж буй өгөөж нь суурь багцын
өгөөж (benchmark portfolio)- тэй шугаман хамааралтай гэж үздэг. Эсвэл далд утгаараа
®
“Мөнгөний бодлого, макро орчны үзүүлэлтүүдийн үнэт цаасны зах зээлд үзүүлэх нөлөөлөл”-Монгол
банкны эдийн засагч Д.Ган-очир
16
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
(2)
α1 = α 2 = ... = α m = 0
Энэ хязгаарлалт зөрчигдвөл САРМ
загварыг няцаах ба зах зээлийн интеграци мөн няцаагдана. САРМ ба АРМ таамгалалын
дагуу олон хувьсагчийн регрессийн үед сул гишүүний абсолют утгийг тайлбарлана.
Тиймээс САРМ интеграци ба АРТ интеграци хэмжүүр нь интеграцитай эерэг
хамааралтай байна. Харин энэ хэмжүүр нь албан ёсны өндөр саад ба олон улснын
худалдааны үнэт цаасны татвар, их хэмжээний үйлдлийн зардал ба пүүсийн талаарх
мэдээллийн урсгалын саадтай сөрөг хамааралтай.
4.Тогтворгүй байдал /Volatility/; Тооцохдоо эдийн засгийн үр өгөөжид
үндэслэн 12 сарын стандарт хазайлтыг олдог. Стандарт хазайлт их байх нь зах зээлийн
тогтворгүй байдлыг харуулах ба тогтворгүй зах зээл нь хөрөнгө оруулагч нарын
эрсдэлийг ихэсгэснээр хөрөнгө оруулах сонирхолыг бууруулна. Эцэстээ хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ буурч эдийн засгийн өсөлт буурна. Иймээс зах зээлийн үр өгөөж нь
тогтвортой байх нь чухал байна.
Энд Wiliam G.Schwert (1989)-ийн тодорхойлсон процедурыг ашиглан 12 сарын
автокорелляци ба үр өгөөжийн цувааны дундажийг алга болгоно. Тодорхой хэлбэл
сарын үр өгөөжийг 12-р зэргийн авторегресс ашиглана. Ингэхдээ j дамми хувьсагч
оруулна. j сарын дамми хувьсагч, ялгаатай саруудын дундаж өгөөж нь:
(3)
12 12
Rt = ∑ α j D jt + ∑ β k Rt −k + vt
j =1 k =1
17
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
(3) тэгшитгэлээс үлдэгдлийг абсалют утгаар (модуль авч эерэг утгаар) ялган авч
дараагаар нь үлэгдлийн хувьд 12-р эрэмбийн автокорреляци болон дамми (3)-тай
адилаар өгөөжийн стандарт хазайлтыг ялгаатай саруудын хувьд үнэлбэл:
) 12 12
)
v = ∑ c j D jt + ∑ d k v t −k + μ t
j =1 k =1 (4)
5. Үнэт цаасны зах зээлийн хөгжил; Cudi Tuncer, Gursoy нарын үнэт цаасны
зах зээл ба эдийн засгийн өсөлт, шалтгааны тест гэсэн судалгааны ажилд үнэт цаасны
зах зээлийн хөгжлийг дараах байдлаар тодорхойлсон байдаг.
Тэдний тодорхойлсноор үнэт цаасны хөгжлийг нийт капиталчлал (MCR), нийт
эргэлтийн харьцаа (TR), нийт арилжигдсан үнэт цаасны харьцаа (STR)-ны артемтик
дундажаар илэрхийлсэн юм. Үүнийг үнэт цаасны зах зээлийн хөгжлийн индекс гэж
нэрлэж ч болно.
(5)
MCR + TR + STR
Stock , Market, Development.Index( SMDI ) =
3
Олон эрдэмтэн, судлаачид үнэт цаасны зах зээлийн эдийн засгийн өсөлтөд
үзүүлэх нөлөөллийг өөр өөрсдийн судалгаагаар тайлбарласан байдаг. Ross Levine-ий
үзсэнээр үнэт цаасны зах зээлийн хэмжээ, тогтворгүй байдал, интеграци нь эдийн
засгийн өсөлтөнд хамаагүй, харин хөрвөх чадвар нь эдийн засгийн өсөлтөнд нөлөөлж
чадна гэж тодорхойлжээ. Devereux ба Smith олон улсын интеграцичлагдсан эдийн
засагт эрсдлийг ялгах нь үнэт цаасны зах зээлийн эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөх нэг
арга зам гэж үздэг. Smith, Starr, Bencivenga (1996) хөрвөх чадварыг бий болгосноор
эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлнө гэж үзсэн байдаг.
♦
Willian Schwert (1989) ажилд үнэлсэнтэй адилаар тухайн ажилд ХБКА (Ordinary Least Squares)-ын
үнэлгээг ашиглах бөгөөд үнэт цаасны зах зээлийн индексийг (ТОР-20 индекс) Монголбанкны веб сайтаас
авч ашигласан болно.
18
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
19
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
(7)
∑ a4i CPI t −1 + ∑i =1 a5i I t −1 + ∑i =1 a6 i IPt −1 + ∑i =1 a7 i PSLt −1 + ∑i =1 a8i LRt −1 + u
m m m m m
i =1
Хүүгийн түвшин буурч байхад хадгаламж эзэмшигчид болон хөрөнгө оруулагч нар
үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах сонирхол нь нэмэгдэж улмаар үнэт цаасны эрэлт бий
болж ҮЦЗЗ-ийн үнийн индекс өснө гэж таамаглав. Энд эерэг хамааралтай байна.
CPI – Хэрэглээний үнийн индексээр илэрхийлэгдсэн инфляци: Инфляци өндөр
байх нь нэг талаас МЭЗ-ийн тодорхой бус байдлыг бий болгож, хөрөнгө оруулагч
нарын хувьд илүү өндөр өгөөжтэй активт хөрөнгөө байршуулахад хүргэх тул
хөрөнгийн үнэ буурахад хүргэнэ. Нөгөө талаас инфляци өндөр байх нь тус зах зээл
дээрх хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурахад нөлөөлж, эрэлтээр дамжин үнэт цаасны
үнийн индекс буурна гэж таамаглав.
I – Төв банкны бодлогын хүү: Мөнгөний бодлогын хүү өсөхөд хөрөнгө
оруулагчид болон хадгаламж эзэмшигч нар хадгаламжийн хүүнээс өгөөж хүртэх
боломж нэмэгдэж, тэд мөнгөө хадгаламжинд байршуулах ба энэ нь эрэлтээр дамжин
үнэт цаасны үнийн индекстэй сөрөг хамааралтай байна.
PSL – Хувийн салбарт олгосон хэвийн зээл: Хувийн салбарт олгосон зээл
нэмэгдэхийн хэрээр аж ахуй нэгж, компианиуд хөрөнгийн зах зээл дээрээс хөрөнгө
босгох сонирхол нь багасныг илтгэнэ. Энэ нь ҮЦЗЗ-ийн үйл ажиллагаа сул байгааг
илтгэх ба үнэт цаасны үнийн индекстэй сөрөг хамааралтай гэж таамаглав.
LR – Арилжааны банкны зээлийн хүү: Арилжааны банкны зээлийн хүү өндөр
байхын хэрээр хувийн салбарынханд банкнаас зээл авах сонирхол багасаж, харин ҮЦЗЗ
дээрээс хөрөнгө босгох сонирхолыг өдөөж өгснөөр уг зах зээлийн үйл ажиллагааг
идэвхжүүлэхэд нөлөөлөх ба улмаар ҮЦЗЗ-д оролцогчдыг идэвхижүүлнэ гэж таамаглав.
IP – Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн: Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн өсөлттэй байх
нь үнэт цаас гаргагчдын чадамж сайн байгааг тодорхой хэмжээгээр илэрхийлэх ба
улмаар үнэт цаасны эрэлт нэмэгдэж үнэт цаасны үнийн индекс өснө гэж таамаглав.
EX - Гадаад худалдааны тэнцэл: Гадаад худалдааны тэнцэл эерэг үзүүлэлттэй
гарах нь хөрөнгө оруулагч нарт хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлэх сонирхолыг бий
болгож, улмаар үнэт цаасны үнийн өсөлтөнд нөлөөлнө гэж таамаглав.
u - Тэгшитгэлийн үлдэгдэл бөгөөд u ~ N (0,σ u2 )
21
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
22
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
H 0 = ( X → Y ) : β1 = β 2 = ..... = β k1 = 0
(10)
H 0 = (Y → X ) : ν 1 = ν 2 = ..... = ν k1 = 0
23
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Х t = θ1,1 X t −1 + θ1, 2 X t −2 + ..... + θ1,t X t − p + θ 2,1Yt −1 + θ 2, 2Yt −2 + .....θ 2, pYt − p + u1,t (11)
F = ⎡ RUR
⎢⎣
2
(− RR2 ) m⎤
⎥⎦
(
⎡ 1− R2
⎢⎣ UR ) (n − 2m − 1)⎤⎥⎦ (17)
Энд:
2
RUR → = Хязгаарлагдмал бус тэгшитгэлийн детерминацийн кэоффициент
RR2 → = Хязгаарлагдмал тэгшитгэлийн детерминацийн кэоффициент
n→ = Ажиглалтын тоо
m→ = Хугацааны хоцрогдлын тоо
Симс шалгааны хамаарлыг дараах байдлаар тайлбарласан байдаг.
1. (15)-р нөхцөл биелж (16)-р нөхцөл няцаагдвал Х нь Ү шалтгаан болно (Х Ү)
2. (15)-р нөхцөл няцаагдаж (16)-р нөхцөл биелж Ү нь Х шалтгаан болно (Ү Х)
3. (15), (16)-р нөхцөлүүд зэрэг биелвэл Ү, Х 2 бие биенийхээ шалтгаан
болно (Х Ү)
24
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
25
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
3 сар - - - - - - - - - -
4 сар - - - - - - - - - -
1 жил - - - - - - - - ** ***
2 жил - - * - - * - - - -
3 жил - - * - - *** - - ** -
Тэмдэглэл: *, **, *** тус тус ач холбогдлын 1 хүртлэх хувь, 3 хүртлэх хувь, 5 хүртлэх хувиар тайлбарлагдана.
Богино хугацааны ТОР-20IM загварт өмнөх сарын ТОР-20 индекс үзүүлэлт, мөн
өмнөх сарын гадаад худалдааны тэнцэл, хоёр сарын өмнөх мөнгөний нийлүүлэлт,
хувийн секторт олгосон хэвийн зээл нь эерэг, харин инфляци, төв банкны бодлогын
хүү, арилжааны банкны зээлийн хүү, төгрөгийн гадаад валюттай харицах ханш, аж
үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн зэрэг нь сөрөг нөлөөтэй байгаа нь R2 –ийн 0,97 түвшинд,
Durbin-Watson stat-ийн 1.17 утгуудад тодорхойлогдлоо. Өмнөх сарын ТОР-20
индексийн нэг нэгжийн өсөлт нь дараа сардаа 0,9 нэгжийн өсөлтийг, инфляцийн хувийн
өсөлт нь 72,28 нэгжийн бууралтыг, төв банкны бодлогын хүүгийн нэг хувийн өсөлт нь
142 нэгжийн бууралтыг, арилжааны банкны зээлийн хүүгийн нэг хувийн өсөлт нь 35
нэгжийн бууралтаар ТОР-20IM загварт нөлөөлж байна.
26
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
27
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
ДҮГНЭЛТ
Судалгааны ажлын зорилгын хүрээнд Монголын үнэт цаасны зах зээлийн үнийн
индексийн загвар (ТОР-20IM)-ыг макроэдийн засгийн үзүүлэлтүүдээр загварчлан
боловсруулж, загварын үнэлгээнээс дараах дүгнэлтийг хийж болохоор байна. Үүнд:
1. ТОР-20IM загвар нь Монголын ҮЦЗЗ-ийг МЭЗ-ийн үзүүлэлтүүдэд
суурилан загвар юм. Үнэлгээний үр дүн онолын утгатай нийцтэй
диагностик тестүүдийг хангасан байдлаар тогтвортой гарсан бөгөөд
загварын таамаглалын шинжилгээний үр дүн загварыг ашиглах
бололцоотой болохыг харуулав.
2. ТОР-20IM загварыг цаашид үргэлжлүүлэн хөгжүүлж ҮЦЗЗ-ийн ирээдүйн
төлвийг таамаглах, бодлогын болон хөрөнгө оруулалтын шийдвэр
гаргалтанд ашиглахын тулд үнэт цаасны зах зээлийн институционал
хүчин зүйлс болон үнэт цаасны мэргэжилтний зөвлөмж, эргэцүүлсэн
үнэлгээг тусгах шаардлага зүй ёсоор тавигдана.
3. Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтийг хамарсан санхүү, эдийн засгийн
нөлөө Монголын банк санхүүгийн систем, эдийн засгийн байдалд
нөлөөлөх болсон. Уг загварт ашигласан тоон мэдээллүүд эдийн засгийн
мөчлөгийн үеүдийг хамарч байгаа нь ТОР-20IM загварын тайлбарлах
чадвар, үзүүлэлтүүдийн харилцан хамааралд сөрөг нөлөөлөл
ажиглагдлаа.
4. Богино хугацааны ТОР-20IM загварт өмнөх сарын ТОР-20 индекс
үзүүлэлт, мөн өмнөх сарын гадаад худалдааны тэнцэл, хоёр сарын өмнөх
мөнгөний нийлүүлэлт, хувийн секторт олгосон хэвийн зээл нь эерэг,
харин инфляци, төв банкны бодлогын хүү, арилжааны банкны зээлийн
хүү, төгрөгийн гадаад валюттай харицах ханш, аж үйлдвэрийн
бүтээгдэхүүн зэрэг нь сөрөг нөлөөлөхөөр байна. Урт хугацаанд ТОР-
20IM загварт нэг жилийн хугацааны хоцрогдолтойгоор мөнгөний
нийлүүлэлт, хувийн салбарт олгосон зээл, хоёроос гурван жилийн
хугацааны хоцрогдолтойгоор гадаад худалдааны тэнцэл, аж үйлдвэрийн
бүтээгдэхүүн зэрэг гол нөлөөлөхөөр байна.
5. Өмнөх сарын ТОР-20 индексийн нэг нэгжийн өсөлт нь дараа сардаа 0,9
нэгжийн өсөлтийг, инфляцийн хувийн өсөлт нь 72,28 нэгжийн бууралтыг,
төв банкны бодлогын хүүгийн нэг хувийн өсөлт нь 142 нэгжийн
28
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
29
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
НОМ ЗҮЙ
1. Abeyratna, G., Pisedtasalasai, A. & Power, D. 2004. Macroeconomic influence on the
stock market: evidence from an emerging market in South Asia. Journal of Emerging
Market Finance 3(3): 85-304.
2. Ajayi, Richard A, and Mbodja Mougoue, 1996, On the Dynamic Relation between Stock
Prices and Exchange Rates, Journal of Financial Research 19, 193-207.
3. Adrangi, B., Chatrath, A., & Sanvicente, A. Z. (2002). Inflation, output, and stock prices:
Evidence from Brazil. Journal of Applied Business Research, 18, 1, 61-76.
4. Bilson, C, Brailsford, T. J. & Hooper, V. 1999. Selecting macroeconomic variables as
explanatory factors of emerging stock market returns. Working Paper Series available at
http://ssrn.com/abstract=201908
5. Bulmash, S. B., & Trivoli, G. W. 1991. Time-lagged interactions between stock prices and
selected economic variables,” The Journal of Portfolio Management 17(4): 66-67.
6. Binswanger, M. (2004), Stock Returns and Real Activity in the G-7 Countries: Did the
Relationship Change in the Early 1980s?, Quarterly Review of Economics and Finance,
44, 237-52.
7. Brown, S.J. and T. Otsuki (1990), “Macroeconomic factors and the Japanese equity
markets”, in The CAPMD project, Japanese Capital Markets, Harper and Row: New York
8. Bilson, Christopher M., Timothy J. Brailsford and Vincent J. Hooper (2001), “Selecting
Macroeconomic Variables as Explanatory Factors of Emerging Stock Market Returns”,
Pacific-Basin Finance Journal, 9:401-426.
9. Cauchie, S., Hoesli, M. & Isakov, D. 2003. The determinants of stock returns in a small
open economy. EFMA 2003 Helsinki Meetings. http://ssrn.com/ abstract=391996
10. Chen, N. F., Roll, R. & Ross, S. 1986. Economic forces and the stock market. Journalof
Business 59(3): 83-403.
11. Chong, C. S. & Goh, K. L. 2003. Linkages of economic activity, stock prices and monetary
policy: the case of Malaysia.
12. Campbell, J., and R. J. Shiller, (1988), “Stock Prices, Earnings, and Expected Dividends”,
Journal of Finance, 43, 661-676.
13. Chaudhuri, K. and S. Smile, (2004), “Stock market and aggregate economic activity:
evidence from Australia”, Applied Financial Economics, 14, 121-129.
14. Chung S. Kwon and Tai S. Shin (1999), “Cointegration and Causality Between
Macroeconomic Variables and Stock Market Returns”, Global Finance Journal, 10:71-81.
15. Clare, Andrew D. and Stephen H. Thomas (1994), “Macroeconomic Factors, the APT and
the UK Stock Market”, Journal of Business Finance and Accounting, 21:309-330.
16. Clark, T. E., & Kozicki, S. (2004). Estimating equilibrium real interest rates in real-time.
Bundesbank Discussion Paper 32/2004. Deutsche Bundesbank: Frankfurt am Main.
17. DeFina, R. H. (1991). Does inflation depress the stock market? Business Review-Federal
Reserve Bank of Philadelphia, Nov/Dec, 3-12.
18. Diacogiannis, G. P., Tsiritakis, E. D., & Manolas, G. A. (2001). Macroeconomic factors
and stock returns in a changing economic framework: The case of the Athens stock
exchange. Managerial Finance, 27, 6, 23-41.
19. Darrat, A.F. and T.K. Mukherjee, 1987, The Behavior of the Stock Market in a Developing
Economy, Economics Letters 22, 273-278.
20. DeFina, R.H., 1991, Does Inflation Depress the Stock Market?, Business Review, Federal
Reserve Bank of Philadelphia, 3-12.
21. Fama E.F. Stock Returns, Real Activity, Inflation and Money // American Economic
Review, 1981, Vol. 71, No. 4, pp. 545-565.
22. Fama E.F. Stock Returns, Real Activity, Inflation and Money // American Economic
Review, 1981, Vol. 71, No. 4, pp. 545-565.
30
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
23. Fama, E.F. and M. Gibbons. Inflation, Real Returns and Capital Investment // Journal of
Monetary Economics, 1982, Vol. 9, No. 3, pp. 545-565.
24. Fama E.F. Stock Returns, Expected Returns and Real Activity // Journal of Finance, 1990,
Vol. 45, pp. 1089-1108.
25. Fung H.G. and C.J. Lie. Stock Market and Economic Activities: A Casual Analysis. –
Pacific-Basin Capital Markets Research, Amsterdam, 1990.
26. Fama, Eugene F. and Kenneth R. French (1992), “The Cross-Section of Expected Stock
Returns”, Journal of Finance, 47:427-465.
27. Fama, Eugene F. and Kenneth R. French (1995), “Size and Book-to-Market Factors in
Earnings and Returns”, Journal of Finance, 50:131-155.
28. Flannery, Mark J. and Aris A. Protopapadakis (2002), “Macroeconomic Factors do
Influence Aggregate Stock Returns”, Review of Financial Studies, 15:751-782.
29. Fifield S., Power D. & Sinclair C. 2000. A study of whether macroeconomic factors
influence emerging market share returns. Global Economy Quarterly 1(1): 315-335.
30. Geske, R. and Roll, R., (1983), “The fiscal and monetary linkage between stock market
returns and inflation”, Journal of Finance, 38, 7-33.
31. Geske R. and R. Roll. The Fiscal and Monetary Linkage between Stock Returns and
Inflation // Journal of Finance, 1983, Vol. 38, No. 1, pp. 7-33.
32. Gjerde, Oystein and Frode Saettem (1999), “Causal Relations Among Stock Returns and
Macroeconomic Variables in a Small, Open Economy”, Journal of International Financial
Markets, Institutions and Money,9:61-74.
33. Habibullah, M. S. & Baharumshah, A.Z. (1996). Money, output, and stock prices in
Malaysia: An application of the co-integration tests. International Economic Journal, 10,
2, Summer 1996, 121-130.
34. Hamilton, J. D., & Lin, G. (1996). Stock market volatility and the business cycle. Journal
of Applied Econometrics, 11, 573–593.
35. Humpe, A., and Macmillan, P.,2007, Can Macroeconomic Variables Explain Long Term
Stock Market Movements? A Comparison of the US and Japan CDMA Working Paper
No.07/20
36. Ho, Y., 1983, Money Supply and Equity Prices: An Empirical Note on Far Eastern
Countries, Economic Letters 11, 161 – 165.
37. Hussain. F., and Mahmood.T., 2001, The stock Market and the Economy of Pakistan.
38. Hondroyiannis G. & Papapetrou E. 2001. Macroeconomic influences on the stock market.
Journal of Economics and Finance 25(1): 33-49.
39. Ibrahim, M. H. & Aziz, H. (2003). Macroeconomic variable and the Malaysian equity
market: A view through rolling subsamples. Journal of Economic Studies, 30, 1, 6-27.
40. Kwon, C. S. & Shin, T.S. (1999). Co-integration and causality between macroeconomic
variables and stock market returns. Global Finance Journal, 10, 1, 71-81.
41. Kwon, C. S., Shin, T.S., & Bacon, F.W. (1997). The effect of macroeconomic variables on
stock market returns in developing markets. Multinational Business Review, Fall, 5, 2, 63-
70.
42. King, Benjamin F. (1966), “Market and Industry Factors in Stock Price Behavior”, Journal
of Business, 39:139-190.
43. Lovatt D. & Parikh A. 2000. Stock returns and economic activity: The UK case. European
Journal of Finance 6(3): 280-297.
44. Lee, B.S. Casual Relations among Stock Returns, Interest Rates, Real Activity, and
Inflation // Journal of Finance, 1992, Vol. 47, No. 4, pp. 1591-1603.
45. Leigh, L. Stock Return Equilibrium and Macroeconomic Fundamentals // International
Monetary Fund Working Paper, 1997, No. 97/15, pp. 1-41.
46. Lee, U. (1997). Stock market and macroeconomic policies: new evidence from Pacific
Basin countries. Multinational Finance Journal, 1, 4, 273-289.
31
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
47. Maghyereh, A. I. 2002. Causal relations among stock prices and macroeconomic variables
in the small, open economy of Jordan. available at http://ssrn.com/ abstract=317539.
48. Maysami, R. C. & Sim, H. H. 2002. Macroeconomics variables and their relationship with
stock returns: error correction evidence from Hong Kong and Singapore. The Asian
Economic Review 44(1): 69-85.
49. Mukherjee, T. K. & Naka, A. 1995. Dynamic relations between macroeconomic variables
and the Japanese stock market: an application of a vector error correction model. The
Journal of Financial Research 18(2): 223-237.
50. Muradoglu G., Metin K. & Argae R. 2001. Is there a long-run relationship between stock
returns and monetary variables: evidence from an emerging market. Applied Financial
Economics VII(6): 641-649.
51. Nasseh, A. and Strauss, J., (2000), Stock Prices and Domestic and International
Macroeconomic Activity: A Cointegration Approach. Quarterly Review of Economics and
Finance, 40, 229-245.
52. Najand, M. and H. Rahman. Stock Market Volatility and Macroeconomic Variables:
International Evidence // Journal of Multinational Financial Management, 1991, Vol. 1,
No. 3.
53. Nishat, M.,and Shaheen, R., 2004, Macroeconomic Factors and Pakistani Equity Market,
The Pakistani Development Review 43:4
54. Nozar, H. & Taylor, P. 1988. Stock prices, money supply and interest rates: the question of
causality. Applied Economics 20: 103-161.
55. Panetta, F. 2002. The stability of the relation between the stock market and
macroeconomic forces. Economic Notes 31(3): 417.
56. Rogalski, J.R. and J.D. Vinso, (1977), “Stock Returns, Money Supply and the Direction of
Causality”, Journal of Finance, 32, 1017-1030.
57. Poon, S and S.J. Taylor. Macroeconomic Factors and the UK Stock Market // Journal of
Business and Accounting, 1991, Vol. 18, No. 5, pp. 619-636.
58. Rapach, D. E., Wohar, M. E., & Rangvid, J. (2005). Macro variables and international
stock return predictability. International Journal of Forecasting, 21, 137–166.
59. Svensson, L. E. O., (2003), “Escaping from a Liquidity Trap and Deflation: The Foolproof
Way and Others”, Journal of Economic Perspectives, 17, 145-66.
60. Sollis, R. (2005). Predicting returns and volatility with macroeconomic variables: Evidence
from tests of encompassing. Journal of Forecasting, 24, 221–231.
61. Tessaromatis, Nicholas, 2003, Stock Market Sensitivity to Interest Rates and Inflation .
EFMA 2003Helsinki Meetings
62. Tainer, E. M. 1993. Using economic indicators to improve investment analysis. New York,
USA: John Wiley & Sons, Inc.
63. Vuyyuri, S. 2005. Relationship between real and financial variables in India: A
cointegration analysis. Available at http://ssrn.com/abstract=711541.
64. Tsoukalas, D. (2003). Macroeconomic factors and stock prices in the emerging Cypriot
equity market. Managerial Finance, 29, 4, 87-92.
65. Urich, T. and P. Wachtel (1981), “Market response to the weekly money supply
announcements in the 1970s”, Journal of Finance, 36, 1063-1072.
66. Wang, L. K. & Liow, K. H. 1999. The behaviour of Singapore property stocks to market
and interest rate risks. SES Journal 1999: 28-34.
67. Wongbangpo, Praphan and Subhash C. Sharma (2002), “Stock Market and
MacroeconomicFundamental Dynamic Interactions: ASEAN-5 Countries”, Journal of
Asian Economics, 13:27-51.
68. Yu, Jun. Forecasting Volatility in the New Zealand Stock Market // Applied Financial
Economics, 2002, No. 12, pp. 193-202.
32
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
ХАВСРАЛТ
Хавсралт 1.в. Indicators That Most Influence the U.S. Dollar's Value /АНУ-ын ВЗЗ/
33
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Төв
Төгрөгтэй Арилжааны
Гадаад банкны Инфляци
аж харьцах Хувийн салбарт банкны
ТОП-20 худалдааны ҮЦ-ы жилийн
Огноо үйлдэр АНУ-ын M2 сая.төг олгосон хэвийн төгрөгийн
дундаж тэнцэл сая жигнэсэн /жилийн
сая.төг доллар зээл сая.төг зээлийн хүү
ам.доллар дундаж хүү өөрчлөлт/
/дундаж/ /хувь/
/хувь/
34
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
series TOP-20* GPD** IP* ER* EX* M2* PSL* I* LR* CPI*
1998.12 238.88 3.5 439954.3 891.86 -158.1 167249.6 39697.4 23.3 45.8 6
1999.12 253.69 3.2 480511.2 1070.39 -154.5 220167 29055.5 11.4 38.8 10
2000.12 488.96 1.1 574162.5 1097 -148.4 258842.6 43305.6 8.6 34.7 8.1
2001.12 845.28 1 624235.2 1101.29 -116.2 331064.3 108722.7 8.6 41.4 8
2002.12 1025.82 4 677859.4 1124.09 -166.8 470125.6 194578.2 9.9 33.4 1.6
2003.12 740.69 5.6 793174.8 1170.3 -187.1 703332.4 335978.3 11.5 31.5 4.7
2004.12 590.68 10.6 1175913.2 1211.77 -151.5 847032.4 320077.8 15.75 30 11
2005.12 995.3 7.3 1433565.1 1226.68 -119.5 1140139 437639.1 4.75 28.3 9.5
2006.12 1867.99 8.4 279980.5 1164.84 57.2 1536493 594446.6 6.42 24.5 6
2007.12 10014.03 10.2 302809.6 1170.22 -228.3 2401250 1089555 9.85 19.9 15.1
2008.12 5777.66 8.9 173220.3 1228.97 -710.1 2270001 1348450 14.78 20.4 22.1
Тэмдэглэл: ТОР-20IM загварын урт хугацааны үнэлгээ 1998-2008 оны хоорондох тоон мэдээллийг хамрав.
* Тухайн оны эцсийн байдлаар
**Өмнөх онтой харьцуулахад
35
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
LR -4.54** 0
TOP20 -4.42* 1
PSL -4.34** 0
GDP -4.65* 0
Тэмдэглэл: Үнэлгээнд 1998 оноос 2009 оны тоон мэдээллийг хамрав.
*, **, *** нэгж язгууртай гэсэн тэг таамаглал 1%, 5%, 10%-ийн ач холбогдлын түвшинд няцаагдахыг
илэрхийлнэ.
Jarque-Bera 5.84 22.22 30.57 3.34 1.77 2.36 4.65 4.55 4.01
Probability 0.05 0.00 0.00 0.19 0.41 0.31 0.10 0.10 0.13
Observations 45.00 45.00 45.00 45.00 45.00 45.00 45.00 45.00 45.00
Тэмдэглэл: Үнэлгээнд 2006 оны 01-р сараас 2009 оны 09-р сарын тоон мэдээллийг хамрав.
36
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Jarque-Bera 9.1 2.4 1.5 0.4 1.5 2.4 0.9 14.6 4.8
Probability 0.0 0.3 0.5 0.8 0.5 0.3 0.6 0.0 0.1
Оbservations 11.0 11.0 11.0 11.0 11.0 11.0 11.0 11.0 11.0
Тэмдэглэл: Үнэлгээнд 1998 оноос 2009 оны тоон мэдээллийг хамрав. Нэгж язгуурын тестийн дараах үнэлгээ
Хавсралт 6. Үнэт цаасны зах зээлийн хөгжил болон эдийн засгийн өсөлтийн
үзүүлэлтүүдийн нэгдсэн Гранжер тестийн үр дүн
37
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
38
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
39
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
40
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
41
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
42
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
43
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
44
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
45
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
46
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
47
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
48
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
Estimation Command:
=====================
LS(W=) TOP20 C TOP20(-1) CPI(-1) I(-1) EX(-1) M2(-2) ER IP LR PSL
Estimation Equation:
=====================
TOP20 = C(1) + C(2)*TOP20(-1) + C(3)*CPI(-1) + C(4)*I(-1) + C(5)*EX(-1) + C(6)*M2(-2) + C(7)*ER +
C(8)*IP + C(9)*LR + C(10)*PSL
Substituted Coefficients:
=====================
TOP20 = 2585.208575 + 0.9090875904*TOP20(-1) - 72.28227675*CPI(-1) - 142.4908292*I(-1) +
0.7366307908*EX(-1) + 0.001507747527*M2(-2) - 2.744224578*ER - 0.0004844535592*IP -
35.08762846*LR + 0.001797482179*PSL
49
Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн индекс ба макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, TOP-20IM загвар
15000
10000
3000
5000
2000
1000 0
0
-1000
-2000
06:07 07:01 07:07 08:01 08:07 09:01 09:07
Таамаглалын график
50