ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ (1)

1) Να εξετασθεί εάν σε κάθε περίπτωση το V είναι υπόχωρος ή όχι του R3.

i) V={(a,b,0) : με a , b να ανήκουν στο R} ii) V={(a,b,c) : με a + b + c = 0 }
iii) V={(a,b,c) : με a > 0 } iv) V={(a,b,c) : με a2+b2+c2 < 1 }
v) V={(a,b,c) : με a , b , c να ανήκουν στο Q το σύνολο των ρητών αριθμών}
2) Να γραφεί το διάνυσμα (1,-2,5) ως γραμμικός συνδυασμός των διανυσμάτων
(1,1,1) , (1,2,3) , και (2,-1,1)
3) Να γραφεί το διάνυσμα (2,-5,3) ως γραμμικός συνδυασμός των διανυσμάτων
(1,-3,2) , (2,-4,-1) , και (1,-5,7)
4) Για ποιά τιμή του k το διάνυσμα (1,-2,k) είναι γραμμικός συνδυασμός των
διανυσμάτων (3,0,-2) και (2,-1,-5) ;
5) Να δειχθεί ότι τα διανύσματα (1,2,3) , (0,1,2) και (0,0,1) παράγουν τον R3.
6) Να δειχθεί ότι ο χώρος V της άσκησης (1)(i) παράγεται από τα διανύσματα
(1,2,0) και (0,1,0) καθώς και από τα διανύσματα (2,-1,0) και (1,3,0)
Απαντήσεις
1)
i) Για οιαδήποτε διανύσματα u1 = (a,b,0) και u2 = (c,d,0) του V έχουμε ότι το άθροισμα
u1+u2=(a,b,0)+(c,d,0)=(a+c,b+d,0) ανήκει στο V καθώς και το γινόμενο k(a,b,0)=(ka,kb,0) με έναν
πραγματικό αριθμό k ανήκει στο V.Άρα ο V είναι διανυσματικός υπόχωρος του R3.
ii) To (0,0,0) ανήκει στο V διότι 0+0+0=0.
Για οιαδήποτε διανύσματα u1=(a1,b1,c1) και u2=(a2,b2,c2) του V έχουμε ότι το άθροισμα
u1+u2=(a1,b1,c1)+(a2,b2,c2)=(a1+a2,b1+b2,c1+c2) ανήκει στο V διότι a1+a2+b1+b2+c1+c2=0. Επίσης για ένα
τυχαίο διάνυσμα u=(a,b,c) του V και k πραγματικό αριθμό έχουμε ότι το k(a,b,c) ανήκει στο V διότι
ka+kb+kc=k(a+b+c)=0. Άρα ο V είναι διανυσματικός υπόχωρος του R3.

iii) Το διάνυσμα (1,3,5) ανήκει στο V , το γινόμενό του με τον πραγματικό αριθμό -2 είναι (-2,-6,-10) που
όμως δεν ανήκει στο V , επομένως το V δεν είναι υπόχωρος του R3.

iv) Τα διανύσματα (1,0,0) και (0,1,0) ανήκουν στο V το αθροισμά τους (1,1,0) δεν ανήκει στο V διότι
12+12+02=2>1, επομένως το V δεν είναι υπόχωρος του R3.

v) Το διάνυσμα (1,1,1) ανήκει στο V , το γινόμενό του με τον πραγματικό αριθμό είναι το διάνυσμα ( ,
, ) που δεν ανήκει στο V , επομένως το V δεν είναι υπόχωρος του R3.

2) Θέλουμε να είναι (1,-2,5)=x(1,1,1)+y(1,2,3)+z(2,-1,1)

Από την παραπάνω διανυσματική εξίσωση προκύπτει το σύστημα
{x+y+2x=1 , x+2y-z=-2 , x+3y+z=5} το οποίο έχει την λύση x=-6 , y=3 , z=2.
Και είναι (1,-2,5)=(-6)(1,1,1)+(3)(1,2,3)+(2)(2,-1,1)
3) Θέλουμε να είναι (2,-5,3)=x(1,-3,2)+y(2,-4,-1)+z(1,-5,7)
Από την παραπάνω διανυσματική εξίσωση προκύπτει το σύστημα
{x+2y+z=2 , -3x-4y-5z=-5 , 2x-y+7z=3} το οποίο όμως δεν έχει λύση διότι ο επαυξημμένος πίνακας του
συστήματος σε απλή κλιμακωτή μορφή είναι
και επομένως ο ζητούμενος γραμμικός συνδυασμός δεν υπάρχει.
4) Θέλουμε να είναι (1,-2,k)=x(3,0,-2)+y(2,-1,-5)
Από την παραπάνω διανυσματική εξίσωση προκύπτει το σύστημα
{ 3x+2y=1 , -y=-2 , -2x-5y=k }. Από τις δύο πρώτες εξισώσεις έχουμε x=-1 , y=2 , και από την τρίτη με
αντικατάσταση έχουμε k=-8
5) Θα πρέπει το τυχαίο διάνυσμα (a,b,c) του R3 να μπορεί να γραφτεί ως γραμμικός συνδυασμός των (1,2,3) ,
(0,1,2) και (0,0,1). Θέλουμε να είναι :
(a,b,c) = x(1,2,3)+y(0,1,2)+z(0,0,1) = (x,2x+y,3x+2y+z). Το σύστημα αυτό έχει την λύση x=a , y=b-2a ,
z=c-2b+a που σημαίνει ότι τα διανύσματα (1,2,3) , (0,1,2) και (0,0,1)παράγουν τον R3

6) Θα πρέπει το τυχαίο διάνυσμα του V={(a,b,0) : με a , b να ανήκουν στο R} να εκφράζεται ως

γραμμικός συνδυασμός των (1,2,0) και (0,1,0) καθώς και ως γραμμικός συνδυασμός των (2,-1,0)
και (1,3,0).
Από την (a,b,0)=x(1,2,0)+y(0,1,0)=(x,2x+y,0) έχουμε το σύστημα {x=a , 2x+y=b , 0=0 } που έχει
την λύση x=a , y=b-2a. Επομένως τα (1,2,0) και (0,1,0) παράγουν το V.
Από την (a,b,0)=x(2,-1,0)+y(1,3,0)=(2x+y,-x+3y,0) έχουμε το σύστημα
{ 2x+y=a , -x+3y=b , 0=0 } που έχει την λύση x=(3a-b)/7 , y=(a+2b)/7

ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ (2)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Άσκηση-1
Να εξετασθεί αν τα παρακάτω τρία διανύσματα, με v ακέραιο και μεγαλύτερο του 2,
( 1 , 4 , 9 , ... , v2 ) , ( 4 , 9 , 16 , ... , (v+1)2 ) , ( 9 , 16 , 25 , ... , (v+2)2 )
είναι γραμμικώς ανεξάρτητα ή γραμμικώς εξαρτημένα.
Άσκηση-2
Να εξετασθεί αν το σύνολο των λύσεων του συστήματος
2x - 7|y| - 5z = 0
x - 2|y| - 3z = 0
είναι υπόχωρος του R3 .

Άσκηση-3
Να εξετασθεί αν το σύνολο W = {( x , y ) : x > 0 , y > 0 } είναι υπόχωρος του R2.

Άσκηση-4
Να εξετασθεί αν το σύνολο W = {( x , y , z ) : x > y > z } είναι υπόχωρος του R3.
Άσκηση-5
Δίνεται το σύνολο W που περιέχει ως στοιχεία του όλα τα διανύσματα (x, y, z, u, v) του R5 που έχουν
εσωτερικό γινόμενο με τα διανύσματα ( 1 , 2 , 3 , 4 , 5) και ( 2 , 3 , 4 , 5 , 6 ) συγχρόνως ίσο με το 0. Να
βρεθεί ένα σύνολο διανυσμάτων που να παράγει το W .

Άσκηση-6
Να δειχθεί ότι ο παραγόμενος υπόχωρος W του R3 από τα τρία διανύσματα
( 3 , 2 , 1 ) , ( 5 , 2 , 3 ) , ( 11 , 6 , 5 )
είναι ένα επίπεδο και να βρεθεί η εξίσωσή του.

Άσκηση-7
Να εξετασθεί αν τα διανύσματα
ak = ( k , k+1 , k+2 , . . . , v+k-1 ) , όπου k = 1 , 2 , 3 , . . . , v
είναι γραμμικώς ανεξάρτητα ή γραμμικώς εξαρτημένα.

Άσκηση-8
Δίνονται τα διανύσματα { 1 , 2 , 3 } , { -1 , 2 , -1 } τα οποία έχουν εσωτερικό γινόμενο μηδέν. Να βρεθεί ένα
τρίτο διάνυσμα που να έχει και με τα δύο εσωτερικό γινόμενο μηδέν,και να είναι και τα τρία μαζύ μια βάση
του R3. Στη συνέχεια να δείξετε ότι m διανύσματα (όλα διάφορα του μηδενικού) που ανα δύο έχουν
εσωτερικό γινόμενο μηδέν είναι γραμμικώς ανεξάρτητα.
Άσκηση-9
Για κάθε ομάδα διανυσμάτων να βρείτε μια ορθοκανονική βάση.
a) ( 4 , 4 , 7 ) , ( -4 , 2 , 5 ) , ( 3 , 5 , 7 )
b) ( 2 , 2 , 7 , 8 ) , ( -4 , 4 , -4 , -2 ) , ( -1 , 2 , -5 , -4 )
c) ( 1 , 5 , 7 , 11 ) , ( 0 , 3 , 4 , 5 ) , ( -1 , 2 , -1 , -4 ) , ( 1 , 2 , 3 , 4 )
d) ( 3 , 6 , 6 ) , ( 3 , 4 , 5 ) , ( 2 , 5 , 0 )
e) ( 4 , 4 , 7 ) , ( 4 , 5 , 9 ) , ( 3 , 11 , 5 )
f) ( 12 , 12 , 14 ) , ( 12 , 14 , 17 ) , ( 3 , 11 , 5 )
Άσκηση-10
Να βρεθεί ένα ομογενές σύστημα του οποίου το σύνολο των λύσεων W παράγεται από τα διανύσματα
( 1 , -2 , 0 , 3 ) , ( 1 , -1 , -1 , 4 ) , ( 1 , 0 , -2 , 5 ).

ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ (3)

•
 Να δείξτε ότι το σύνολο
V = {(x,y,z) | x,y,z ∈R και x+y = 1}
δεν είναι υπόχωρος του R×R×R
•
• To (0,0,0) δεν ανήκει στον V, οπότε ο V δεν είναι υπόχωρος του R×R×R.
•

Να δείξτε ότι το σύνολο

V = {(x,y,z) | x,y,z ∈ R και x·x = z·z }
δεν είναι υπόχωρος του R×R×R.
•
• (1,1,1) και (1,1,-1) ανήκουν στο V αλλά το άθροισμα τους (1,2,0) δεν ανήκει.
•

Να δείξτε ότι το σύνολο

V = {(x,y,z) | x,y,z ∈ R και x + 2y + z = 0}
είναι υπόχωρος του R×R×R.
•
• ∀ r,s ∈ R, και ∀ (x,y,z) και (x',y',z') ∈V, έχουμε
•
• x + 2y + z = 0 ; x' + 2y' + z' = 0 και

• r(x,y,z)+s(x',y',z') = (rx+sx',ry+sy',rz+sz')

• Τώρα, είναι αρκετό να δειχθεί ότι (rx+sx',ry+sy',rz+sz') ανήκει στο V.

•
• (rx+sx',ry+sy',rz+sz') ∈ V
•
• ⇔ rx + sx'+2ry + 2 rsy' + rz + sz' = 0
•
• ⇔ r(x + 2y + z) + s(x' + 2y' + z') = 0
•
• το τελευταίο αληθεύειδιότι x + 2y + z = 0 και x' + 2y' + z' = 0
•

Εξετάστε αν Μ = {(r, r+2, 0) | r ∈ R} είναι ένας υπόχωρος του R×R×R.

•
• Το (0,0,0) δεν ανήκει στο M, άρα το σύνολο M δεν είναι υπόχωρος του R×R×R.
•

Αν S είναι ο παραγόμενος χώρος από το διάνυσμα (2, 5, 3)

και T είναι ο παραγόμενος χώρος από το διάνυσμα (2, 0, 5).
H διατομή των S και T είναι ένας διανυσματικός χώρος.
Να βρεθεί αυτός ο χώρος.
•
• S = {k·(2,5,3) | k ∈R}
T = {m·(2,0,5) | m ∈R}
Tο μοναδικό κοινό διάνυσμα είναι το (0,0,0).
H διατομή των συνόλων S∩T είναι ο διανυσματικός χώρος {(0,0,0)}.
Δείξτε ότι τα διανύσματα {(1,2,3) , (2,3,4) , (3,4,5) } δεν αποτελούν βάση του R×R×R.
•
• Tα τρία διανύσματα είναι γραμμικώς εξαρτημένα
•
• ⇔ υπάρχουν k,l,m όχι όλα μηδέν τέτοια ώστε
• l(1,2,3)+m(2,3,4)+n(3,4,5)=(0,0,0)
•
• ⇔ όταν το παρακάτω σύστημα έχει λύση άλλη πέραν της μηδενικής
• 1.l + 2.m + 3.n = 0
• 2.l + 3.m + 4.n = 0
• 3.l + 4.m + 5.n = 0
•
• ⇔
• | 1 2 3|
• | 2 3 4| = 0 !
• | 3 4 5|
•

Να βρεθεί μια βάση του R×R×R περιλαμβάνουσα τα διανύσματα (1,2,5) και (0,1,2).
•
• H διάσταση είναι 3, οπότε χρειαζόμαστε ένα διάνυσμα (a,b,c) τέτοιο ώστε (1,2,5) , (0,1,2) και (a,b,c) να
είναι γραμμικώς ανεξάρτητα.
•
• Tα τρία διανύσματα είναι γραμμικώς εξαρτημένα
•
• ⇔ υπάρχουν k,l,m όχι όλα μηδέν τέτοια ώστε
•
• l(1,2,5)+m(0,1,2)+n(a,b,c)=(0,0,0)
•
• ⇔ Το παρακάτω ομογενές σύστημα έχει μη μηδενική λύση
• 1.l + 2.m + 5.n = 0
• 0.l + 1.m + 2.n = 0
• a.l + b.m + c.n = 0
•
• ⇔
• | 1 2 5|
• | 0 1 2| = 0
• | a b c|
• Yπάρχουν πολλές επιλογές ώστε το σύστημα να έχει μόνο
• την μηδενική λύση π.χ. a=0 , b=0, και c=1 !
•

Γνωρίζοντας ότι v και w είναι γραμμικώς ανεξάρτητα διανύσματα,

αποδείξτε ότι v , w και (v + w) είναι γραμμικώς εξαρτημένα διανύσματα.
•
• Εφ'όσον v + w = 1.v + 1.w , το διάνυσμα (v + w) είναι γραμμικός συνδυασμός των v και w.
•

Να βρεθούν οι συντεταγμένες του διανύσματος (3,2,1) ως προς την βάση ((1,0,2),(2,1,0),(0,3,5)) στον
R3.
•
•
• Έστω ότι (x,y,z) είναι οι ζητούμενες συντεταγμένες, τότε
• (3,2,1) = x(1,0,2)+y(2,1,0)+z(0,3,5)
• ⇔
• / x+2y+0z = 3
• | 0x+y+3z = 2
• \ 2x+0y+5z= 1
• ⇔
• x = 1/17 ; y = 25/17 ; z = 3/17
•

Να βρεθεί ο χώρος των λύσεων του γραμμικού συστήματος

3x + 2y + 6z = 0
-x - y + 2z = 0
2x + y + 8z = 0

•
•
• Η τρίτη εξίσωση είναι γραμμικός συνδυασμός των δύο πρώτων.
•
• Έτσι, το σύστημα είναι ισοδύναμο με
•
• 3x + 2y + 6z = 0
• -x - y + 2z = 0
•
• Για κάθε τιμή του z, ύπάρχει ακριβώς μια λύση για το σύστημα.
•
• x = -10z ; y = 12z ; z = z
•
• Οι λύσεις είναι {(-10z,12z,z) | όπου z ∈R}
•
• Aυτές οι λύσεις απαρτίζουν έναν μονοδιάστατο χώρο
• με βάση π.χ. το διάνυσμα (-10,12,1) .
•

Αν S είναι ο παραγόμενος χώρος από τα διανύσματα {(2,5,3),(1,0,2)}

και T είναι ο παραγόμενος χώρος από τα διανύσματα {(2,0,5),(3,5,5)}.
H διατομή των S και T είναι ένας διανυσματικός χώρος.
Να βρεθεί η διάσταση αυτού του χώρου.
•
•
• S = { r(2,5,3) + s(1,0,2) | r,s ∈R}
• T = { m(2,0,5) + n(3,5,5) | m,n ∈R}
• Το (x,y,z) είναι ένα στοιχείο της διατομής τότε και μόνον τότε
• εάν υπάρχουν r, s , m, n τέτοια ώστε
• (x,y,z) = r(2,5,3) + s(1,0,2) = m(2,0,5) + n(3,5,5)
•
• ⇔ υπάρχουν r, s , m, n τέτοια ώστε
•
• 2r + s = 2m + 3n
• 5r = 5n
• 3r +2s = 5m + 5n
•
• ⇔ υπάρχουν r, s , m, n τέτοια ώστε
• 2r + s - 2m - 3n = 0
• 5r - 5n = 0
• 3r +2s - 5m - 5n = 0
• Αυτό είναι ένα ομογενές σύστημα με 4 αγνώστους και 3 εξισώσεις.
• Λύνοντας το σύστημα με ελεύθερη μεταβλητή το n έχουμε:
• r=n, s=n, m=0
• Οπότε για κάθε επιλογή του n υπάρχει και ένα διάνυσμα
• της διατομής S∩T.
• H διάσταση του χώρου είναι 1.
•

Γνωρίζοντας ότι v και w είναι γραμμικώς ανεξάρτητα διανύσματα , δείξτε ότι και τα v , (v + w) είναι
γραμμικώς ανεξάρτητα διανύσματα.
•
•
• rv + s(v + w) = 0
• ⇒ (r+s)v + sw = 0
• εφ'όσον v και w είναι γραμμικώς ανεξάρτητα
• ⇒ r+s = 0 and s = 0
•
• ⇒ r = s = 0
•
• ⇒ v και (v + w) είναι γραμμικώς ανεξάρτητα διανύσματα.
•
•

Ποιά συνθήκη πρέπει να πληρούν τα r και s ώστε τα διανύσματα

(r,2,s) , (r+1,2,1) και (3,s,1) είναι γραμμικώς εξάρτημένα.
•
•
• (r,2,s) , (r+1,2,1) and (3,s,1) είναι γραμμικώς εξάρτημένα
• ⇔
• Υπάρχουν k,l,m όχι όλα μηδέν έτσι ώστε
• k(r,2,s) + l(r+1,2,1) + m(3,s,1) = 0
• ⇔
• Το σύστημα
• r.k + (r+1).l + 3.m = 0
• 2.k + 2. l + s.m = 0
• s.k + 1. l + 1.m = 0
• έχει λύση διαφορετική από την μηδενική.
• ⇔
•  r r+1 3
•  2 2 s = 0
•  s 1 1
• ⇔
• rs2 +s2 - rs -6s + 4 = 0
•

Βρείτε για κάθε m, τη διάσταση του γραμμοχώρου του πίνακα

[2 m m-1]
[3 m 2 ]
[1 0 m+1]

•
•
• Η ορίζουσα του είναι
• |2 m m-1|
• |3 m 2 | = ...=2m(1-m)
• |1 0 m+1|
• 1 : m είναι διάφορο του 0 και του 1
• o πίνακας γίνεται
• [1 0 0]
• [0 1 0]
• [0 0 1]
• Η διάσταση είναι 1
•
• 2 : m = 0 ; O πίνακας γίνεται
• [1 0 0]
• [0 0 1]
• [0 0 0]
• H διάσταση είναι 2
•
•
• 3 : m = 1 ; Ο πίνακας γίνεται
• [1 0 2]
• [0 1 -4]
• [0 0 0]
• H διάσταση είναι 2
•
•

Βρείτε για κάθε m, τη διάσταση του χώρου των λύσεων του συστήματος
3x + 2y + mz = 0
mx - y + 4z = 0
2x + y + 3z = 0

• |3 2 m|
• |m -1 4| = ...=(m-5)(m+1)
• |2 1 3|
• 1 : m είναι διάφορο του 5 και του -1
• Η μοναδική λύση είναι x = y = z = 0.
• Ο δε χώρος των λύσεων είναι {(0,0,0)}
• 2 : m = -1 ; Το σύστημα γίνεται
• 3x + 2y - z = 0
• -x - y + 4z = 0
• 2x + y + 3z = 0
•
• Η τρίτη εξίσωση είναι το άθροισμα των δύο άλλων
• και το σύστημα είναι ισοδύναμο προς το
•
• 3x + 2y - z = 0
• -x - y + 4z = 0
•
• ή προς το
•
• x = -7z
• y = 11z
•
• Ο χώρος των λύσεων είναι {(-7,11,1)·z | με z ∈R}
•
• 3 : m = 5 ; Το σύστημα γίνεται
•
• 3x + 2y + 5z = 0
• 5x - y + 4z = 0
• 2x + y + 3z = 0
•
• Η τρίτη εξίσωση είναι γραμμικός συνδυασμός των
• άλλων δύο και το σύστημα είναι ισοδύναμο προς το
•
• 3x + 2y + 5z = 0
• 5x - y + 4z = 0
•
• ή ισοδύναμο προς το
•
• x = -z
• y = -z
•
• Ο χώρος των λύσεων είναι {(-1,-1,1)·z | με z ∈R}
•
•

Στον διανυσματικό χώρο V=R×R×R, παίρνουμε το σύνολο

S = {(4,5,6) , (k,5,1) , (4,3,2)}
Να βρεθούν οι τιμές του k για τις οποίες ο χώρος που παράγεται από το S δεν είναι ο V.
•
• Εάν τα τρία διανύσματα του S είναι γραμμικώς ανεξάρτητα, τότε ο διανυσματικός χώρος που παράγεται
από το S είναι ο V. Οπότε το (k,5,1) πρέπει να είναι γραμμικός συνδυασμός των (4,5,6) και (4,3,2).
•
• Αυτό σημαίνει:
• |k 5 1|
• |4 5 6| =0
• |4 3 2|
•
• ⇔ k = 9

ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ (4)

AΛΛΑΓΗ ΒΑΣΗΣ - ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ
1) Στο χώρο 2 θεωρούμε την νέα βάση 1 : (1,-1) , 2 : (2,1).
Nα βρεθεί ο πίνακας αλλαγής βάσης, καθώς και οι νέες συντεταγμένες των σημείων

Ρ1 : (2,1), Ρ2 : (-1,0), Ρ3 : (0,0), Ρ4 : (x,y)

Aπάντηση
O πίνακας αλλαγής είναι

Ρ=

(2,1) (0,1) , (-1,0) (-1/3 , -1/3)

(0,0) (0,0) , (x,y) ( (x-2y)/3 , (x+y)/3 )

2) Nα βρεθεί σε κάθε περίπτωση η νέα βάση, αν οι νέες συντταγμένες (x*, y*) συνδέονται με
τις κανονικές (x , y) με τις σχέσεις :
a) x* = -x + y b) x = x* + 2y* c) x +y + x* - y* = 0
y* = x y = x*- y* 2x + x* = 0
Aπάντηση
a) { (0,1) , (1,1) } , b) { (1,1) , (2,-1) } , c) { (-1/2 , -1/2 ) , (0 , 1) }.

3) Στο χώρο 3 να βρεθεί στις νέες συντεταγμένες ( x* , y* , z* ) που ορίζονται από τη νέα
βάση 1 = - , 2 = + + , 3 = , η εξίσωση του επιπέδου x + y + z = 1.
Aπάντηση
Η εξίσωση του επιπέδου στις νέες συντεταγμένες είναι 3y* + z* = 1.

4) Να βρεθεί ο πίνακας αλλαγής βάσης, καθώς και η σχέση μεταξύ των παλιών και των
νέων συντεταγμένων, όταν η παλιά και η νέα βάση είναι αντίστοιχα :
α) 1 : (1,-1) , 2 : (0,2) 1 : (0,-1) , 2 : (2,3)
 β) 1 : (1,1,1) , 2 : (-1,2,1) , 3 : (0,1,3) 1 : (1,0,0) , 2 : (0,1,1) , 3 : (1,1,2)

Aπάντηση

5) Να βρεθεί ένας ορθογώνιος πίνακας με πρώτη γραμμή :

Aπάντηση

Να σημειωθεί ότι οι παραπάνω πίνακες δεν είναι μοναδικοί.

6) Να δειχτεί ότι είναι ορθογώνιοι οι αντίστροφοι των ορθογωνίων πινάκων.

Aπάντηση
Έστω Α ορθογώνιος πίνακας, τότε είναι Α-1 = ΑΤ.

(ΑΤ)Τ = (Α-1)Τ = Α και (Α-1)ΤΑ-1 = ΑΑ-1 = Ι

που σημαίνει ότι ο πίνακας Α-1 είναι ορθογώνιος.

ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ
1) Aν Sν = 0 για κάποιο ν, να διαπιστωθεί ότι

( Ι - S )-1= Ι + S + S2 + . . . + Sν-1

Να γίνει επαλήθευση για τους πίνακες

2) Να λυθούν τα παρακάτω συστήματα με τον αλγόριθμο Gauss, με τον κανόνα του Cramer,
και με αντιστροφή του πίνακα συντελεστών.

Απαντήσεις :

3) Να υπολογισθούν οι ορίζουσες των παρακάτω νxν πινάκων :

Απαντήσεις :
α) ν!
β) aν - bν εάν το ν είναι άρτιος και aν + bν εάν το ν είναι περιττός.
γ) 2ν!

4) Να βρεθεί ο βαθμός του πίνακα :

για τις διάφορες τιμές του α.
Απάντηση :

Για α διάφορο των {-1,0,1} έχουμε:

5) Να υπολογισθεί η ορίζουσα του παρακάτω ν x ν πίνακα :

ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ (1)
1) Να βρεθούν οι συμμετρικοί πίνακες που ορίζουν τις παρακάτω τετραγωνικές μορφές :
Q = 4x2 + 4y2 + 7z2 + 6xy + 12yz + 4zx, Q = 8x2 + 8y2 + 10z2 + 8xy + 4yz + 4zx,

Q = 2x2 + 3y2 + 2z2 + 14xy + 14yz + 16zx, Q = 6x2 + 8y2 + 8z2 + 6xy + 10yz + 6zx,

Q = 8x2 + 4y2 + 8z2 + 20xy + 20yz + 12zx, Q = 5x2 + 5y2 + 6z2 + 18xy + 16yz + 16zx,
Q = - x2 + 5y2 - z2 - 10xy + 10yz - 2zx, Q = - 6x2 + y2 + z2 - 10xy - 4yz - 10zx,
Απάντηση :
Οι πίνακες που ακολουθούν δεν είναι με την σειρά που δίνονται οι τετραγωνικές μορφές.

2) Να βρεθούν οι ιδιοτιμές των παραπάνω πινάκων.

Απάντηση :
Οι ιδιοτιμές που ακολουθούν δεν είναι με την σειρά που δίνονται οι πίνακες.

{ 4, 8 , 14 } , {-4 , -6 , 17 } , {2 , -6 , 24 } , { 3 , 4 , 15 } ,
{-1 , 3 , 13 } , { -2 , -4 , 22 } , {3 , 4 , -11 } , {-2 , -5 , 10 }

3) Δίνεται η τετραγωνική μορφή : Q = 2x2 +3y2 - 2z2 + 12xy + 8xz + 4yz.

a) Να βρεθεί ο αντίστοιχος συμμετρικός πίνακας Α της Q.
b) Να βρεθούν οι ιδιοτιμές του Α.
c) Να βρεθούν τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα.
d) Να βρεθεί η αλλαγή καρτεσιανών συντεταγμένων που διαγωνοποιεί την Q.
Απάντηση :
O πίνακας, η εξίσωση από την οποία προκύπτουν οι ιδιοτιμές, και οι ιδιοτιμές είναι :
Τα τρία ιδιοδιανύσματα αποτελούν μια βάση από την οποία σχηματίζεται ορθοκανονική
βάση αν διαιρέσουμε το καθένα με το μέτρο του.
Και έχουμε τον ορθογώνιο πίνακα Ρ που σχηματίζεται έχοντας ως στήλες του τα μοναδιαία
ιδιοδιανύσματα που βρήκαμε. Η αλλαγή συντεταγμένων από τις (x,y,z) στις (Χ,Υ,Ζ) γίνεται
μέ τον πίνακα Ρ .

Aν αντικαταστήσουμε τα (x,y,z) στη Q , προκύπτει η διαγώνια μορφή της Q η οποία ήταν

ήδη γνωστή από την στιγμή που βρήκαμε τις ιδιοτιμές.

Q = -2X2 - 5Y2 + 10 Z2

ΠΙΝΑΚΕΣ 2

A και B είναι n x n πίνακες. Εξετάστε εάν

(A + B)2 = A2 + 2.A.B + B2

(A + B)2 = (A + B).(A + B) = A.A + A.B + B.A + B.B

= A2 + A.B + B.A + B2

Εφ' όσον στο γινόμενο δεν ισχύει η αντιμετάθεση , δεν αληθεύει ότι
(A + B)2 = A2 + 2.A.B + B2

Θα λέμε ότι δύο πίνακες A και B αντιμεταθετίθενται, τότε και μόνον τότε εάν AB =
BA.

Δείξτε ότι όλοι οι πίνακες της μορφής

[a -b]
[b a]

αντιμετατίθενται.

[a -b] [a' -b'] = [aa'-bb' -ab'-ba']

 [b a] [b' a'] [ba'+ab' -bb'+aa']

και

[a' -b'] [a -b] = [aa'-bb' -ab'-ba']

[b' a'] [b a] [ba'+ab' -bb'+aa']

Δείξτε ότι για κάθε n x n πίνακα A , AT .A = συμμετρικός

Θα δείξουμε ότι κάθε πίνακας AT .A ισούται με τον ανάστροφό του.

(AT .A)T = AT .(AT)T = AT .A

Δείξτε ότι εάν ο A είναι αντισυμμετρικος τότε ο A.A είναι συμμετρικός.

Πίνακας A είναι αντισυμμετρικός <=> A = - AT .

Έτσι,

(A.A)T = AT .AT = (- A ).(- A ) = A.A

Οπότε, A.A είναι συμμετρικός.

Δίδεται ότι X = [x y] και A ένας 2 x 2 πίνακας .

Τα στοιχεία των πινάκων είναι όλα πραγματικοί αριθμοί.

Εξετάστε εάν X . AT . A . XT μπορεί να είναι αρνητικό.

Κατ'αρχάς παρατηρούμε ότι X . AT . A . XT είναι ένας 1 x 1 πίνακας.

Δηλαδή ένας αριθμός, δηλαδή μπορεί να είναι αρνητικός.
Αλλά,

X . AT = είναι ένας 1 x 2 πίνακας, έστω ο [a b].

A . XT = (X . AT )T = [a b]T

Tότε
X . AT . A . XT = (X . AT ).(X . AT )T
 = [a b] .[a b]T

= a2 + b2

Έτσι, X . AT . A . XT μη αρνητικός αριθμός.

[ 1 m - 1 2 m - 3 ]
Είναι A = [ m 2 m - 2 2 ]
[ m + 1 3 m - 3 m.m - 1 ]

υπολογίστε την συνθήκη για το m έτσι ώστε ο A να είναι κανονικός.

Υποθέτοντας ότι το m ικανοποιεί την παραπάνω συνθήκη, θεωρήστε

το σύστημα που έχει τον A ως πίνακα των συντελεστών του.

/ x + (m - 1)y + (2 m - 3)z = 1
|
| m x + (2 m - 2)y + 2 z = 0
|
\ (m + 1)x + (3 m - 3)y + (m.m - 1)z = 0

Τώρα, με το x = 1 υπολογίστε την τιμή του m ώστε

το σύστημα να έχει λύση ως προς y και z.

Ορίζουσα του(A) = m (1 - m)2 (m - 2)

O A κανονικός εάν και μόνον εάν το m

δεν παίρνει καμιά από τις τιμές { 0, 1, 2 }

Με x = 1, το σύστημα γίνεται
/ (m - 1)y + (2 m - 3)z = 0
|
| (2 m - 2)y + 2 z = - m
|
\ (3 m - 3)y + (m.m - 1)z = -(m + 1)

Ο πίνακας των συντελεστων 1ης και 2ης εξίσωσης είναι:

[m - 1 2 m - 3 ]
[2 m - 2 2 ]

H ορίζουσα είναι 2 (m - 1) -(2m-3)(2m - 2) = -4(m-1(m-2) η οποία δεν γίνεται μηδέν διότι το m δεν
παίρνει καμιά τιμή από τις { 0, 1, 2 }. Έτσι, παίρνοντας την 1η και την 2η εξίσωση τoυ συστήματος
έχουμε λύση ως προς y και z. Για να έχει λύση το σύστημα των τριών εξισώσεων θα πρέπει να ισχύει η
παρακάτω συνθήκη:

Η συνθήκη είναι
|m - 1 2 m - 3 0 |
|2 m - 2 2 - m | = 0
|3 m - 3 m.m - 1 - m - 1|
<=>
 (m2 + 4) (m - 1) (m - 2) = 0

Το m δεν παίρνει καμιά από τις τιμές { 0, 1, 2 }, επομένως δεν υπάρχουν πραγματικές τιμές για το m έτσι
ώστε το σύστημα να έχει λύση ως προς το y και z.

Ο πίνακας Χ είναι ένας πίνακας 2 x 2 .

Υπολογίστε τρεις λύσεις της εξίσωσης:
Χ2 - Χ = 0

X2 - X = 0
<=>
X (X-I) = 0

Δύο λύσεις είναι ο μηδενικός πίνακας και ο μαναδιαίος, όμως γνωρίζουμε ότι Χ (Χ-I) μπορεί να είναι 0
χωρίς να είναι Χ = 0 ή Χ = I.

Για να βρούμε μια ακόμα λύση αναζητούμε ένα πίνακα

[ 1 b ]
X = [ ] τέτοιο ώστε X2 = X
[ c d ]

X2 = X
<=>
[ 1 b ] [ 1 b ] [ 1 b ]
[ ].[ ] = [ ]
[ c d ] [ c d ] [ c d ]

<=>
[ 1 + b c b + b d ] [ 1 b ]
[ ] = [ ]
[ c + d c c b + d2 ] [ c d ]
<=>
[ b c b d ] [0 0 ]
[ ] = [ ]
[ c d b c + d2 - d ] [0 0 ]

Παίρνοντας d = 0 και c = 0, και b = μια αυθαίρετη σταθερά έχουμε άπειρο αριθμό λύσεων.

[ 1 b ]
x = [ ]
[ 0 0 ]

[-2 -9 ] n [1-3n -9n ]

Δίνεται A = [ ] . Δείξτε ότι A = [ ]
 [ 1 4 ] [ n 1+3n ]

Η απόδειξη με επαγωγή.

a) Eίναι προφανής η ιδιότητα για n = 1

b) Υποθέτουμε ότι ισχύει για n = k.

Πρέπει να δείξουμε ότι η ιδιότητα ισχύει και για n = k+1.

k+1 k [1-3k -9k ] [-2 -9 ] [-2-3k -9-9k]

A = A .A = [ ].[ ] = [ ]
[ k 1+3k ] [ 1 4 ] [k+1 3k+4]

[1-3(k+1) -9(k+1) ]
= [ ]
[ k+1 1+3(k+1) ]

[1 1 0 ]
Δίνεται : A = [0 1 0 ]
[0 0 1 ]

Δείξτε ότι ο A είναι ομαλός.

n
Να βρεθεί A .

Να βρεθούν a και b τέτοια ώστε

A2 + a A + b I = 0 ( I είναι ο 3 x 3 μοναδιαίος πίνακας)

Δείξτε ότι υπάρχουν αριθμοί c0,c1,c2, ... ,cn τέτοιοι ώστε

A-n = c0.I + c1.A2 + c2.A3 + c3.A4 + c4.A + ... + cn.An

Det(A) = 1 , οπότε ο A είναι ομαλός.

2 [1 2 0 ] 3 [1 3 0 ]
A = [0 1 0 ] A = [0 1 0 ]
[0 0 1 ] [0 0 1 ]

Από τα προηγούμενα βλέπουμε ότι θα πρέπει με επαγωγή να δείξουμε

n [1 n 0 ]
A = [0 1 0 ]
[0 0 1 ]

Αληθεύει για n = 1
Την θεωρούμε αληθή για n = k.
Θα την αποδείξουμε για n = k+1.

k+1 k [1 k 0 ][1 1 0 ] [ 1, k + 1, 0 ]
A = A .A = [0 1 0 ][0 1 0 ] = [ 0, 1, 0 ]
[0 0 1 ][0 0 1 ] [ 0, 0, 1 ]

A2 + a A + b I = 0
<=>
[1 2 0 ] [1 1 0 ] [1 0 0 ] [0 0 0 ]
[0 1 0 ] + a [0 1 0 ] + b [0 1 0 ] = [0 0 0 ]
[0 0 1 ] [0 0 1 ] [0 0 1 ] [0 0 0 ]

<=>
1 + a + b = 0
2 + a = 0
<=>
a = -2, b = 1

Από την τελευταία έχουμε

A2 - 2 A + I = 0

<=>

2 A - A2 = I

<=>

A (2 I - A ) = I

Από αυτό βλέπουμε ότι ο (2 I - A ) είναι αντίστροφος του A

A-1 = 2 I - A

=> A-n = (2 I - A )n

=> A-n = ένα πολυώνυμο του A βαθμού n, με πραγματικούς συντελεστές.

=> υπάρχουν πραγματικοί αριθμοί c0,c1,c2, ... ,cn τέτοιοι ώστε

A-n = c0.I + c1.A + c2.A2 + c3.A3 + c4.A4 + ... + cn.An

ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ (2)

1) Δίνεται η τετραγωνική μορφή : Q = 2xy + 2xz - 2yz.
a) Να βρεθεί ο αντίστοιχος συμμετρικός πίνακας Α της Q.
b) Να βρεθούν οι ιδιοτιμές του Α.
c) Να βρεθούν τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα.
d) Να βρεθεί η αλλαγή καρτεσιανών συντεταγμένων που διαγωνοποιεί την Q.
Απάντηση :
O πίνακας, η εξίσωση από την οποία προκύπτουν οι ιδιοτιμές, και οι ιδιοτιμές είναι :

Για να ικανοποιείται η (Ε) αρκεί να δώσουμε τυχαίες τιμές στα y , z και να προσδιορισθεί η
αντίστοιχη τιμή του x. Εδώ έχουμε μια διπλή ρίζα ( λ1 = λ2 = 1 ) και θα πρέπει να
προσδιορίσουμε δύο ορθογώνια ιδιοδιανύσματα.
Επομένως θα πρέπει να βρούμε από την ( Ε ) δύο λύσεις ορθογώνιες μεταξύ τους. Ως
γνωστόν κάθε λύση της ( Ε ) θα είναι ορθογώνια προς το ιδιοδιάνυσμα που προκύπτει από
την ιδιοτιμή λ3 = -2. (Που προκύπτει με την ίδια διαδικασία έστω το (1,-1,-1)).
Αν σαν μια λύση της ( Ε ) πάρουμε την (1,1,0) μια δεύτερη λύση της θα έχει την μορφή (h+k
, h , k) για να ικανοποιεί την ( E ) και επιπλέον θα είναι (h+k)*1 + h*1 + k*0 = 0 για να είναι
ορθογώνιες μεταξύ τους. Με h = -1 έχουμε k = 2 οπότε δεύτερη λύση παίρνουμε (1 , -1 , 2).
Τρία ιδιοδιανύσματα που αντιστοιχούν στις τρεις ιδοτιμές 1,1,-2 είναι:

Αυτά αποτελούν βάση την οποία μετατρέπουμε σε ορθοκανονική, και σχηματίζουμε τον
πίνακα Ρ που θα τα έχει ως στήλες του.
Aν αντικαταστήσουμε τα (x,y,z) στη Q , προκύπτει η διαγώνια μορφή της Q η οποία ήταν
ήδη γνωστή από την στιγμή που βρήκαμε τις ιδιοτιμές.

Q = X2 + Y2 - 2 Z2

2) Δίνεται η τετραγωνική μορφή : Q = 2x2 + 2y2 + z2 - 2xz + 2yz.

a) Να βρεθεί ο αντίστοιχος συμμετρικός πίνακας Α της Q.
b) Να βρεθούν οι ιδιοτιμές του Α.
c) Να βρεθούν τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα.
d) Να βρεθεί η αλλαγή καρτεσιανών συντεταγμένων που διαγωνοποιεί την Q.
Απάντηση :
Eργαζόμενοι όπως και προηγουμένως έχουμε
Aν αντικαταστήσουμε τα (x,y,z) στη Q , προκύπτει η διαγώνια μορφή της Q η οποία ήταν
ήδη γνωστή από την στιγμή που βρήκαμε τις ιδιοτιμές.

Q = 2X2 + 3Y2

3) Να διαπιστωθεί ότι ο παρακάτω πίνακας είναι θετικά ημιορισμένος και να βρεθεί η

τετραγωνική του ρίζα καθώς και η 10η δύναμή του.

Απάντηση :
Eργαζόμενοι όπως και προηγουμένως βρίσκουμε τις ιδιοτιμές και τα αντίστοιχα
ιδιοδιανύσματα του πίνακα που είναι :
 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

1) Το παρακάτω γραμμικό σύστημα έχει ακριβώς μια λύση ή καμμία λύση ή άπειρο αριθμό
λύσεων
a1x+b1y=c1
a2x+b2y=c2

2) Nα μελετηθούν οι λύσεις των παρακάτω συστημάτων για τις διάφορες τιμές του k.
kx+y+z = 1 x-3z = −3 x+2y+kz = 1 x+z=4
x+ky+z = 1 2x+ky-z = −2 2x+ky+8z = 3 2x-y+z = 0
x+y+kz = 1 x+2y+kz = 1 3x+ky = 1

3) Να βρεθούν συνθήκες για τα a, b, c ώστε να είναι συμβατά τα συστήματα :

α) x+2y-3z = a β) x-2y+z = a
3x-y+z = b x+y-z = b
-2x+3y-3z = c 2x-y-z = c

4) Nα μελετηθούν οι λύσεις των παρακάτω συστημάτων για τις διάφορες τιμές των k και m.
a) x+y+2z = 0 b) 2x+y+z = 3 c) 2x-y+3z = 5
3x+ky+5z = 1 x-y+2z = 3 x+y+3z = 4
 -2x-y-3z = m x-2y+kz = 4 x-ky+6z = 7

5) Nα μελετηθούν οι λύσεις του παρακάτω συστήματος για τις διάφορες τιμές των k και m.
3x - y + 5z = 2
x - 2y - z = 3
8x + k y = m
Απαντήσεις

1) Απόδειξη αλγεβρική
Εάν οι συντελεστές a1 , b1 είναι και οι δύο μηδέν τότε η πρώτη εξίσωση του συστήματος θα
ήταν 0=c1. Και αν το c1 είναι διάφορο του μηδενός το σύστημα είναι μη-συμβατό ( δηλαδή
χωρίς λύση ). Αν και το c1=0 τότε το σύστημα αποτελείται μόνο από την δεύτερη εξίσωση
a2x+b2y=c2. Σ'αυτήν την περίπτωση το αρχικό σύστημα θα έχει άπειρες λύσεις εκτός εάν και
εδώ οι συντελεστές των αγνώστων είναι μηδέν και ο σταθερός όρος διάφορος του μηδενός
που δίνει πάλι μη-συμβατό σύστημα.
Έστω a1 διάφορο του μηδενός (η επιλογή του a1 δεν περιορίζει την γενικότητα , ανάλογα
συμπεράσματα ισχύουν και για κάθε άλλο συντελεστή των αγνώστων ) , λύνοντας ως προς x
έχουμε x = - (b1/a1)y + c1/a1. Με αντικατάσταση στην δεύτερη εξίσωση έχουμε : (a1b2-
a2b1)y=(a1c2-c1a2). Εάν τώρα (a1b2-a2b1) είναι διάφορο του μηδενός έχουμε μια μόνο τιμή για
το y από την οποία βρίσκουμε αντικαθιστώντας παραπάνω και μια μόνο τιμή για το x. Άρα
το αρχικό σύστημα έχει μια μόνο λύση. Εάν είναι (a1b2-a2b1)=0 τότε με (a1c2-c1a2)=0 έχουμε
άπειρες λύσεις για το y (διότι 0y=0) οπότε και για το x, που σημαίνει ότι το αρχικό σύστημα
έχει άπειρες λύσεις. Με (a1b2-a2b1)=0 και με (a1c2-c1a2) όχι μηδέν δεν έχουμε καμμία λύση για
το y και συνεπώς ούτε το αρχικό σύστημα έχει λύση. Σε όλες τις περιπτώσεις το σύστημα ή
θα έχει μια λύση ακριβώς ή καμμία λύση ή άπειρες λύσεις.
Στην περίπτωση που υπάρχει η γραφική παράσταση και των δύο εξισώσεων έχουμε :
Απόδειξη γεωμετρική
Κάθε εξίσωση του συστήματος έχει ως γραφική της παράσταση μια ευθεία. Αυτές οι δύο
ευθείες ή θα τέμνονται (μια μόνο λύση) ή θα είναι παράλληλες (καμμία λύση) ή θα
ταυτίζονται (άπειρες λύσεις).
Μιά μόνο λύση ------------------------------Καμμιά λύση
 Άπειρες λύσεις

2a)

2b)
2c)

2d)
3a)

3b)

4a)
4b)

4c)
5)