Atatrkn Spora Verdii nem Mustafa Kemal Atatrkn hayatnn her annda verdii kararlar ve yaptklar gnmz Trkiyesinde

klavuz olmu, hayatnn her kademesindeki almalar Trk genliine k olmutur. Bu vesileyle Atatrkn spor merak ocukluundan balasa da, gen Trkiyede spor almalarna yn verdii yadsnamaz. Atatrkn sporla ilgisi ocukluunda arkadalaryla sk sk gremesiyle balar. Trk sosyal bnyesinde spor dzenlemekle vazifeli olanlar, Trk ocuklarnn spor hayatn yceltmeyi dnrken sadece gsteri iin herhangi bir yarmada kazanmak azmiyle spor yapamazlar. Esas olan btn yaamla Trkler iin beden eitimi ve terbiyesini salamaktr. Atatrkn spora merak ocukluk yllarndan balamaktadr ama, spor konusundaki ilk icraatlar da ok gen yalarda kendini gstermitir. rnein 1915 ylnda, Osmanl Gen Dernekleri Genel Mfettiliine atanmasndan ksa sre sonra hazrlad raporu hkmete sunmu ve bu raporda okullardaki jimnastik saatlerinin arttrlmasn teklif etmektedir. Sporun vatan bir ama olduu inancn, anakkale Sava srasnda yaad bir olaydaki szlerinden de karabiliyoruz: Keif grevine kan bir Trk askeri, yakalad ngiliz askerini grtlandan tutup Mustafa Kemal Atatrkn karsna getirir. Atatrk, ngiliz askerine, memleketinden kalkp buralara niin geldiini sorduunda, Spor iin cevabn alr. Mustafa Kemal Atatrk: Bizim neferi nasl buldun? diye sorar. Esir asker, Spor bilmiyor diye cevaplar. Bunun zerine Atatrk, Bana spor nedir? diye sorarlarsa vereceim cevap udur: Spor, vatan ve milletin yksek menfaatlerine tecavz edenleri grtlandan yakalayp memleket ve millet hadimlerinin huzuruna getirebilmek kabiyeti maddiyesi ve maneviyesidir demitir. Atatrkn, sporu hobiden ziyade milli bir ama olarak grmekte olduunu szlerinden de anlyoruz: Ak ve kati syleyeyim ki, sporda muvaffak olmak iin her trl muavenetten ziyade, btn millete sporun mahiyeti ve kymeti anlalm olmak ve ona kalben muhabbet ve onu vatani vazife telakki eylemek lazmdr. Milli Mcadeleyi balatma kararn gerekletirmeden nce Fenerbahe Kulbn 3 Mays 1918 gn ziyaret etti. Amac, Kurtulu Sava srasnda Anadoluya sevk edilecek silahlarn, kulbn arkasndaki Kurbaldere vastasyla karln planlamakt. Silahlarn karl yolunu izlemek iin, kulpten tekneyle ayrld. Daha sonra da Samsuna gidip Kurtulu Savan balatt. Salnda Fenerbahe Spor Kulbne olan zel ilgisinin temellerini bu gnde aramak lazmdr. Atatrkn emriyle 18 Temmuz 1920 gn, Muhafz Takm kuruldu. Birliin bandaki Mlazm smail Hakk Beyin spora olan byk merak, Atatrkn de bu konudaki olumlu grleriyle birleince, Muhafz Alay adn alan birlik, 1 Haziran 1923 gn Muhafzgc adn almtr. Muhafzgc, Atatrk zamannda, spor alanlarndaki byk baarlaryla dikkati ekmeye balam, futbol, atletizm, binicilik, bisiklet, polo gibi spor dallarnda byk baarlar gstermi, pek ok ampiyonluklar kazanmtr. Ayrca bnyesinde birok nl asker sporcu da yetitirmitir. Milli takmlarmza kadar ykselen bu sporcular arasnda, askerlik alannda da en yksek rtbelere erimi bulunanlar mevcuttur.

Cumhuriyetin ilanndan nce bile sporun gelecei zerine hedefler koyan Atatrk, smet nnye verdii destek ve duyduu gvenle Lozandan baaryla kmasn salamt. Trkiyenin bir zaferi de Lozanda uygulanan Olimpiyat ambargosunun kaldrlmasyd. Cumhuriyetin ilanndan nceki gnlerde hazrlanan hkmet programlarnda Gen Trkiyenin Atatrknn spora verdii nemi hkmet programndan da anlamaktayz. 18 Austos 1923 tarihli hkmet programnda bu konuda u satrlarn yer ald dikkati eker: Maarifin terbiyev vazifelerinden birincisi, ocuklarn terbiye ve talimi, ikincisi terbiye ve talibi, ncs milli gzidelerin yetitirilmesi iin lzm gelen vastalarn izhar ve teminidir. ocuklarn terbiye ve talimi bittabil mektepler vastasyla temin edilecek ve mekteplerin asr tekemmulta mazhar olabilmeleri iin muallimlerin daha iyi yetitirilmesine ve tatil zamannda alacak derslerle tevsi-i malmat etmelerine, binalarn slahna, alat- dersiyenin ikmaline allacaktr. Halkn talim ve terbiyesi iin gece dersleri ve rak mektepleri tahsis olunacak, halk lisan ile halkn ihtiyacna muvafk mill gzidelerin yetitirilmesi iin istidat ve kabiliyeti tebarz eden ve ailesinin kudret-i maliyesi msaid olmayan genler orta ve yksek mekteplerde suret-i mahsusada himaye ve muavenete mazhar olacaklar gibi ihtisas peyda etmeleri iin Avrupadaki irfan mekteplerine gnderileceklerdir. Muhtelif uabat- ilmiye ferdin beden ve fikri kabiliyetleri gibi ahlk ve itima kabiliyetleri de inkiaf ettirilecektir. Bu maksada vusul iin bir Terbiye-i Bedeniyye Darlmualilmini alacak, izcilik tekilatna ehemmiyet-i mahsusa verilecek, programlar ile mektepler tekilat tedricen itimai esasata tevcih olunacaktr Trkiye dman Cemiyetleri ttifak Nitekim, hkmet programnda bahsi geen Terbiye-i Bedeniyye Darlmualilmini ok gemeden kurulup Gazi Terbiye Enstits ad altnda Ankarada hizmete girmiti. Atatrk, Trk sporunun ilk reticilerinin yetitirilmesi konusunda da acele etmiti. Beden eitimi retmeni yetitirecek okul tesis edilmeden nce apa Muallim Mektebinde bir kurs alm ve bunun bana da Avrupada beden eitimi renimi yapm bulunan Selim Srr Bey (Tarcan) getirilmiti. Bu arada bayan beden eitimi retmeni yetitirmek zere de sveten iki bayan retim yesi getirtilmi, bunlar da apa Muallim Mektebindeki zel kurslarda grev alarak kz rencileri yetitirmilerdi. Trkiye dman Cemiyetleri ttifak, Trk sporunun ilk resmi rgt olarak faaliyete gemiti. Bu rgtn durumu Bakanlar Kurulunun 16 Ocak 1924 tarihli toplantsnda ele alnd. Ali Sami Bey (Yen) tarafndan rgt adna verilen dileke zerinde grmelerde bulunan Atatrk bakanlndaki Bakanlar Kurulu, 170 sayl kararyla Trkiye dman Cemiyetleri ttifakn Trk genliinin terakki ve tealisine hadim ve kayd- menfaatten tamamen azade olduu ve her memlekette dman Cemiyetlerinin bu surette telakki edilerek her trl himayeye mazhar bulunduklar cihetle kayd ile menafii umumiyeye hadim cemiyet (kamu yarar dernek) kabul edilmiti. Bu kararla Trkiyede devlet ilk kez spora ve sporcuya yardm eli uzatm oluyordu. Bylece Bavekil smet Paann ksa bir sre nce Trkiye dman Cemiyetleri ttifak Reisi Ali Sami Beye: Hkmete gvenin, bteye spor iin tahsisat konulacaktr. eklinde verdii szn ilk blm de yerine getirilmi oluyordu. Atletizm Federasyonu, 13 Nisanda bu cemiyete dahil olarak faaliyete geti ve lkemizdeki ilk ciddi atletizm yarmalar balad. Bunu Galatasaray, Fenerbahe, Beikta, Kurtulu ve

Beyolusporun yarmalara getirdii rekabet havas izledi. Trk atletizm tarihinde ilk Trkiye Birincilii Yarmalar, 5 Eyll 1924de Eskiehirde yapld. Trk sporunun iki byk rgtnn Trkiye dman Cemiyetleri ttifak ile Trkiye Milli Olimpiyat Komitesinin banda bulunan iki spor adam ttifak Bakan Ali Sami (Yen) ile Komite Genel Sekreteri ve Uluslararas Olimpiyat Komitesinin Trkiye Temsilcisi Selim Srr (Tarcan) bir araya gelip Trkiyenin 1924 Paris Olimpiyat Oyunlarna katlmasnn gerektiine karar verdikleri zaman Trkiye Cumhuriyeti henz ilk aylarn yayordu. Avrupann en gl devletlerine kar yapt savatan yeni km muzaffer Trkiyenin spor dnyasnn bu en byk gsterisine katlmasnda yalnz sportif adan deil, politik bakmndan da byk yarar olaca muhakkakt. ttifak ve Komite bylesine bir masraf karlayabilecek parasal gce sahip deildi. Bu konuda hkmetten yardm istenmesine karar verdiler. Gen Trkiye Cumhuriyeti de parasal ynden ciddi bir sknt iindeydi. Byle olmasna ramen Atatrkn emir ve direktifleriyle Trk sporu iin bu yardm yapld. Yine ayn tarihi (16 Ocak 1924) tayan Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile, 1924 Olimpiyat Oyunlar hazrlklar iin ve imdilik kaydyla 17 bin lira Trkiye dman Cemiyetleri ttifak Merkez-i Umumisi emrine verildi ( o dnemde bir altnn 10 lira olduunu belirtmekte yarar var). Bu kararnamenin altnda Bakanlar Kurulu yeleriyle birlikte Cumhurbakan olarak da Gazi Mustafa Kemalin imzas bulunuyordu. Bylece gen Trkiye Cumhuriyeti, 1924 Paris Olimpiyat Oyunlar ile dnyann bu en byk spor organizasyonunda ilk kez temsil edilmi oldu. Trk sporcular atletizm, bisiklet, eskrim, futbol, gre ve halter dallarnda dnyann en sekin sporcularyla yarmak ve dnya sporunu yakndan grp tanmak imkan ve frsatn buldular. Berlinde sporcularmz nemli bir varlk gsteremediler ama bu Atatrkn onlarn spor grglerini arttrmak iin bir frsat olduunu grmesine engel olmad. Olimpiyata katlan sporcularn Avrupada dolap grglerini arttrma imkan saland. Yurda dnlerinde olimpiyat oyunlarnda kazanmlarcasna itibar grdler. Olimpiyatlar Atatrkn gznde ok nemliydi Berlin Olimpiyatlarnda Dnya Birinciliini kazanan hafif sklet greimiz Yaarn baar haberinin yaratt hava yanndakilerden Cevat Abbasa gre, Atatrk iin en cokun sevinli gecelerden biriydi. 1924 yl btesine, Atatrkn talimatyla spor iin 50.000 TL denek konulmutur. Yine 1924 ylnda yaynlanan Ky Yasasnda, kylerde nian alma, cirit, gre gibi ky oyunlarn zendirici hkmlere yer verilmitir. Trk genlerinin eitimleri iin yurt dna tahsile devlet tarafndan gnderilmesine karar verildiinde, beden eitimi dal da bunlarn arasnda vard. Hipodromda at yar Atatrkn Hipodroma gelerek at yarlarn izlemesi lkemizde yarln gelimesine byk katklar salad. nl talyan mimar Viotti Violli tarafndan yaplan modern Ankara Hipodromu da Atatrkn emir ve direktifleriyle ina edilmiti. Trkiyede atl ve yarl tevik amacyla kurulan Yar Islah Encmeni de Atatrkn byk desteini grmt. Bu encmenin ricas zerine adna bir Gazi Kousu nun yaplmasna severek izin verdi (1926). Bylece Trk yarlk dnyasnn en nemli

klasik kousu halini alm bulunan Gazi Kousu 1927 ylndan bu yana Trk yarlna renk katmaya balad. Yar dnyamzn en byk klasii olan Gazi Kousunun armaan, Atatrkn at zerindeki gm heykelidir. nl heykeltra adi alkn eseri olan bu heykel 1970 ylndan beri Gazi Kousu galiplerine verilmektedir.