ADNAN MENDERES (1899 - 1961)

1899 ylnda Aydnda dodu. Babas zmirli Katipzade brahim Ethem Bey, annesi Aydnl Hac Alipaazadelerden Tevfika Hanmdr.Anne ve babasn kk yata kaybetti. O'nu anneannesi bytt. Tahsil hayatna zmir ttihat ve Terakki Mektebinde balayan Adnan Menderes, Kzlulu Amerikan Kolejinde okurken misyonerlerle ba derde girdii iin, eitli makamlara mracaat etti. Mracaat ettii makamlarn birinin banda Celal Bayar vard. Bayarla byle tanm oldu. Ankara Hukuk Fakltesini bitiren Adnan Menderes, Birinci Dnya Sava srasnda yedeksubay olarak askerliini yapt. Aydnda baz arkadalaryla birlikte Ayyldz etesini kurdu. Daha sonra Skede Piyade Alay Yaveri olarak savaa katld. Savatan sonra stiklal Madalyas ald. Ali Fethi Okyar tarafndan 1930 senesinde kurulan ancak ksa srede kapatlan Serbest Frkann Aydn Tekilat'n kurarak bakan oldu. Bu parti kapatlnca CHPye girdi ve 1931 ylnda bu partiden Aydn Milletvekili seildi. 1945 senesine kadar TBMMde komisyon raportrl yapan Adnan Menderes, o yl Saracolu Hkmetinin getirdii Toprak Kanunu Tasars'n iddetle reddederek, komisyondan istifa etti. Partide yaptklar muhalefetten dolay, Refik Koraltan ve Fuat Kprl ile birlikte CHP Disiplin Kurulu tarafndan 12 Haziran 1945te ihra edildiler. Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliinden istifa etti. Bu hareketler Demokrat Partinin 7 Ocak 1946da kurulmasna sebep oldu. 1946 seimlerinde Demokrat Partiden Ktahya Milletvekili olarak meclise girdi. Celal Bayardan sonra ikinci adam durumuna geldi. 14 mays 1950 seimlerinde DP oylarn 53,5ini alarak iktidar oldu. 10 senelik DP iktidarnn tek babakan oldu ve o dneme damgasn vurdu. ktidar zamannda 5 hkmet kurdu. Bu 10 senelik zaman iinde Trkiyenin i ve d siyasetinde byk gelimeler oldu. Sanayileme ve ehirleme hamlesi balad, kye makine girdi, ulam, enerji, eitim, salk, sigorta ve bankaclk yeniden balad. Trkiye kalknma kavramyla tant. 27 Mays 1960 tarihinde yaplan askeri darbeyle iktidardan indirildi. Yassadaya hapsedildi. Milli Birlik Komitesi tarafndan kurulan Yksek Adalet Divannca idama mahkum edildi. Yassada'da tutuklu bulunduu srada eitli ikencelere maruz kald sylenir.

OUKLUK VE GENLK YILLARI

1899'da, Aydnl toprak aas varlkl bir iftinin olu olarak dodu. Doduu yere ait bilgi Aydn'da doduu ile ilgilidir; ancak nfus czdannda zmir geer ve bir mitinginde zmirliler iin "deerli hemehrilerim" diye hitap etmitir; ancak bunun miting hitap ekli olabilecei de gz nnde bulundurulmaldr. Krm Tatar asll olan byk babas Hac Ali Paa Konya'dan Tire taraflarna g etmitir[2] brahim Ethem Bey'le, Tevfika Hanm'n oludur. Kzkardei Melike kk yata lmtr. I. Dnya Sava ncesinde nce Karyaka'da forvet, daha sonra Altay'da kalecilik olmak zere futbol oynad. lkokuldan

sonra, zmir Amerikan Koleji'nden mezun oldu. I. Dnya Sava'nda yedeksubay eitimi grd, fakat zehirli stma hastalna yakaland iin cepheye gidemedi. Kurtulu Sava'na katld ve stiklal Madalyas ald.[3] zmir'in nl ailelerinden, Evliyazade Fatma Berin Hanm (1905 - 22 Nisan 1994)'la evlenmi, ondan Yksel, Mutlu, Aydn olmak zere olu olmutur. Milletvekili seildikten sonra Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi'ne devam etti ve 1935 ylnda mezun oldu. ATATRK'N SZ VE CHP MACERASI Trk demokrasi tarihinin en nemli ahsiyetlerinden biri olan Adnan Menderes 1930 ylnda Serbest Frka'ya katld. Serbest Cumhuriyet Fkras feshedildikten sonra, Celal Bayar'la grerek, Cumhuriyet Halk Partisine girdi, en sonunda da Mustafa Kemal'in "Bugn konutuum gen, elbette burada bizim parti mutemetleri ile alamaz. ayan- dikkat bir gentir" cmlesi ile beenisini kazanmt ve 1931 ylnda CHF Aydn Milletvekili seildi, 1945 ylna kadar CHF Milletvekilliini srdrmtr. Adnan Menderes o dnemi yle anlatyor: "Atatrk zamannda ben, Aydn'da Serbest Frka'nn reisiydim. Fethi Bey bizzat Aydn'a gelerek, Serbest Frka ile megul oldu. Aydn'daki belediye seimlerini kazandm. Gayet drst bir mcadeleye giritim. Halk Frkas ileri gelenleri ile tanyordum. Ama Halk Partisi'ne, onlarn rica ve srarna ramen girmemitim... Fethi Bey'in partisi, malum artlar altnda feshedildi. Memlekete derin bir teessr hakim oldu. Halk Partisi kendisini toparlamak istedi. Vilayetlere heyetler gnderildi. Bu arada Izmir ve Aydn'a da, Celal Bayar riyasetinde bir heyet geldi...Ben gelen heyetle bir hafta temas etmedim. Nihayet, Celal Bayar tandm ve hrmet ettiim bir zatt. Vasf nar Ittihat ve Terakki mektebinden hocamd... Ve temas temin edildi. Bu muhterem zatlarn ibram ve srar zerine, Halk Partisine girerek, fikirlerimizi parti iinde mdafaa etmek muvafk olacakt. O zamana kadar ve benimle beraber Halk Partisi'ne kar ekingen tannan arkadalarla, Halk Partisi'ne girdik." (Bilgin elik, " Toplumsal Tarih Aralk 2000", "Aydn'da Serbest Frka ve Belediye Seimleri ) 1945 senesine kadar TBMM'de komisyon raportrl yapan Adnan Menderes, o yl Saracolu Hkmeti'nin getirdii Toprak Kanunu tasarsn iddetle eletirerek komisyondan istifa etti.Partide yaptklar muhalefetten dolay bir sre sonra Refik Koraltan ve Fuat Kprl ile birlikte CHP Disiplin Kurulu tarafndan 12 Haziran 1945'te ihra edildiler

DEMOKRAT PART DNEM 7 Aralk 1945'te, CHP'den birlikte ihra edildikleri arkadalar Cell Bayar, Fuad Kprl ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti'yi kurdu. 1947'de yaplmas gereken seimler CHP tarafndan bir yl ne alnd.[5] Bu seimleri CHP %85 oy oran ile kazandn ilan etti ancak seimlerde "ak oy - gizli tasnif" usul uyguland iin seimlerin aibeli olduu iddia edildi.[6] 1946 seimlerinden sonra muhalefet ve iktidarn arasnda iddetli kavgalar grlmeye balad. DP ve CHP'nin aras gnden gne alyordu. Ancak cumhurbakan smet nn, 12 Temmuz 1947'de yaymlad 12 Temmuz Beyannamesi ile CHP iindeki sertlik yanllarn durdurdu. Muhalefete kar sert bir tutum taknan babakan Recep Peker istifa etti.

Demokrat Parti genel bakan Celal Bayar da, dnemin "Milli ef"i smet nn'nn demokratik seimlere izin vermesini salamak iin "Devr-i Sabk yaratmayacaz" dedi (yani iktidara geldikten sonra yaplan yanllarn ve yolsuzluklarn hesabn sormayacaz). Bunun zerine baz DPliler partilerinden istifa ederek, 19 Temmuz 1948'de Mareal Fevzi akmak nderliinde, Osman Blkba ile birlikte Millet Partisi'ni kurdular. 1950 ylnda seimlerden nce Seim Yasas da deitirilerek seimlerde yarg gvencesi ve "gizli oy - ak tasnif" sistemi getirildi.[7] 14 Mays 1950'de yaplan Trkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk demokratik seimlerinde DP %52.7, CHP ise %39.4 oy ald.[8] DP 13 puan farkla kazanmt ancak seimde kullanlan ounluk sistemi nedeniyle DP 420, CHP ise sadece 63 milletvekili kard. TBMM bakanlna Refik Koraltan, cumhurbakanlna DP genel bakan Cell Bayar seildi. Yeni cumhurbakan Cell Bayar Menderes'i babakan olarak grevlendi. Aslnda pek ok kii bu grev iin Fuad Kprl'nn getirilmesini bekliyordu[9]. Yeni hkmet 22 Mays'ta greve balad. Kprl bu kabinede dileri bakan oldu. Adnan Menderes'in 10 yllk babakanlk dneminde Trk i ve d politikasnda byk deiimler oldu. 1. Menderes Hkmetinin ilk icraat fazla masraf olduu gerekesiyle devlete ait otomobilleri satmak oldu. Menderes dneminde, paralara mevcut cumhurbakannn resminin baslmas uygulamasn kaldrlm, tekrar ilk cumhurbakan Mustafa Kemal Atatrk'n resimleri baslmaya balanmtr.[10] Daha sonra, o dneme kadar Trke okunan ezann Arapa okunmas serbest brakld. Yeni kurulan DP hkmeti, 6 Haziran 1950'de, askeri darbe planladklar[11] gerekesiyle bata Genelkurmay Bakan Nafiz Grman olmak zere btn st komuta kademesi dahil olmak zere 15 general ve 150 albay re'sen emekliye sevk etti.[12] 1951 ylnda Menderes hkmeti Trkiye'nin Kore Sava'nda Birlemi Milletler kuvvetlerine Trk Tugay ile katlmasna karar vererek CHPliler tarafndan ok tartlan bir karara imza att. Bu, aslnda Trkiye'nin Souk Sava'ta Bat Blou tarafnda yer aldn gstermek iin yapt bir siyasi manevrayd. [kaynak belirtilmeli] Bunun neticesinde, Trkiye 1952'de NATO'ya tam ye olarak kabul edildi. Ayn yl NATO'nun istei zerine komnizme kar gayri-nizam harp yapacak Seferberlik Tetkik Kurulu, daha sonraki adyla zel Harp Dairesi kuruldu. 1953 ylnda CHP'nin tek-parti iktidar srasnda edindii mallar haczedildi ve hazineye aktarld. Halkevleri kapatld ve Ky Enstitleri retmen Okullarna dntrld.[13] 1950-1954 yllarnda Trkiye ekonomide kalknma dnemine girdi. Bu dnemde serbest piyasa ekonomisine geie hz verildi. Yabanclara petrol arama ve karma izni verildi. Yabanc sermayeyi tevik yasas karld. Gelen krediler zellikle tarm alannda kullanmaya baland. Tarmda makineleme almalar younlatrld. Marshall Plan'nn da katksyla lkede yeni sanayi tesisleri kuruldu. 1954 ylnda Trkiye Vakflar Bankas kuruldu. Bu dnemde Trkiye'nin gayri safi milli haslas ylda ortalama %9 orannda byd. 2 Mays 1954 tarihinde yaplan seimlerde DP byk bir zafer kazand. Oylarn % 57'sini alarak iktidarn tek bana devam ettirdi. Bu oy oran, 150 yldan beri faslalarla batllamaya, modernlemeye ve demokrasiyi uygulamaya alan Trkiye tarihinde demokratik bir seimde bir siyasi parti tarafndan ulalan en yksek orand ve bir daha da bu orana ulalamad. DP 502, CHP %35,9 oy oran ile 31, CMP %4 oy oran ile 5, bamszlar 3 milletvekili kard. 17 Mays'ta Menderes 3. kabinesini aklad. Bu kez kendisine daha yakn

isimleri bakan olarak semiti nk nceki 4 yl iinde ileri Bakan 5, letmeler Bakan 5, alma Bakan 5, Ulatrma Bakan 4, Gmrk ve Tekel Bakan 4 kez deimiti. 1955 ylnda ekonomide tkanmalar balamt. D borlar giderek artyordu, deme dengesi bozulmutu, dviz girii yeterli deildi. Bu durum lkede eitli skntlara neden olmaya balad. DP meclis grubunda ekonomik gelimeler nedeniyle huzursuzluk giderek artyordu. Yine bu dnemde Birleik Krallk'n, egemenlii altnda bulunan Kbrs'tan yeni dzenlemeler yaparak ekilmek istemesi zerine 29 Austos 1955'de Londra'da Yunanistan, Birleik Krallk ve Trkiye arasnda 3'l grmeler balad. Grmelerin 1. turunda hibir sonu alnamad. Yunanistan adann kendi kaderini kendisinin belirlemesi gerektiini, Birleik Krallk 3'l bir askeri ynetimi, Trkiye ise statko bozulacaksa adann kendisine verilmesini istiyordu. Bu arada Kbrs'ta 1 Nisan 1955'te faaliyete geen ve Kbrsl Trklere saldrmaya balayan, Trk kylerini yakp ykan, EOKA'ya kar, Trk halknn savunmasn yapacak bir rgtlenme ihtiyac duyan Kbrs Trkleri, eitli kk mukavemet gruplar oluturmutu. 27 Temmuz 1957'de Adnan Menderes'in talimat ile Hariciye Vekili (Dileri Bakan) Fatin Rt Zorlu ve Korgeneral Dani Karabelen'in nderliinde Rza Vurukan, Burhan Nalbantolu, Rauf Denkta ve Kemal Tanrsevdi tarafndan Lefkoada Trk Mukavemet Tekilat kuruldu. Menderes tarafndan rtl denekten finanse edilen TMT, kk gruplar birletirerek, tm Kbrs adasna yaygn, her Trk kynde varlk gsteren, Rumlarn EOKA rgtne kar arpan gl bir mukavemet tekilat olmutur. 6 - 7 EYLL OLAYLARI

Kbrs konusunda Londra'da ikinci tur grmeler yaplrken 6 Eyll 1955 gecesi stanbul'da baz gazetelerin Selanik'te Atatrk'n evine bomba atldn yazmas zerine aznlklara kar olaylar kt. Arlkl olarak Rumlara kar ynelen olaylarda 73 kilise, 8 ayazma, 1 havra, 2 manastr, 4.340 dkkn, 110 otel ve lokanta, 21 fabrika ve 3.600 ev saldrya urad, 1 papaz olaylar srasnda ldrld[14]. Tarihe 6-7 Eyll Olaylar olarak geen bu olaylar sebebiyle TBMM olaanst topland. DP stanbul milletvekili Aleksandros Hacopulos Olaylarn olu ekli tertip olduunu aka ortaya koymaktadr. dedi ve kolluk kuvvetlerin olaylar srasnda gsterdii kaytszla dikkat ekti. Bunun zerine hkmet adna konuan Babakan yardmcs Fuad Kprl hkmetin olaylardan haberi olduunu ancak gn ve saatinin muayyen olmadn aklad. Bugn hl 6-7 Eyll Olaylar'nn DP hkmeti-zel Harp emri ve bilgisi dahilinde bir tertip olduu, eitli evrelerce ve zel Harp Dairesi eski bakanlarndan Em. Org. Sabri Yirmibeolu tarafndan da dorulanmaktadr.[15] 6-7 Eyll Olaylar sonrasnda baz milletvekillerinin ceza yasasna ispat hakk getirilmesini istemesi kargaaya yol at. Hkmetin kar kt yasa tasarsnn kabul iin alan 9 milletvekili DP'den ihra edildi. Bunun zerine 10 milletvekili de DP'den istifa etti. 15 Ekim 1955'te DP byk kongresi yapld ve Menderes tekrar genel bakan seildi. 22 Kasm 1955'te toplanan DP Meclis Grubu izlenen ekonomi politikalar ile ilgili gensoru almasn kabul etti. 29 Kasm'da grup tekrar toplad. Toplantda meclis grubunun istifa basklarna dayanamayan Ticaret ve Ekonomi Bakan Stk Yrcal ve Maliye Bakan Hasan Polatkan istifa etti. Grup daha sonra krsye Fatin Rt Zorlu'yu ard ve Dviz Komitesi yesi de olan Dileri Bakan'nn btn grevlerinden istifa etmesi iin tempo tutmaya balad. Bunun zerine Fatin Rt Zorlu btn grevlerinden istifa etti. Daha sonra Menderes'i alklarla karlayan grup 3 bakan indirdikten sonra gvenoyu verdi. Aralarnda Hsamettin Cindoruk'un da bulunduu,

DP'den istifa edenler 20 Aralk 1955'te siyasal alanda liberal, iktisadi anlamda devleti Hrriyet Partisi'ni (HP) kurdu. Mecliste siyaset sertlemeye balamt. 7 Eyll 1957'de Fuad Kprl DP'den istifa etti. Hkmet seimleri bir yl erkene ald, Seim Yasas'n deitirerek seimlerde partilerin ittifak yapmasn nleyecek maddeler ve partisinden istifa eden bir kiinin 6 ay gemeden baka bir partiden milletvekili seilmesini engelleyecek bir madde ekledi. Basn bu maddeye "Kprl Maddesi" adn takt. 27 Ekim 1957'de seimler yapld. DP %48 oy alarak 424 milletvekili kard. CHP % 41 oy oran ile 186, HP ve CKMP ise 4'er milletvekili ile meclise girdi. Bu durumda muhalefet %52 oy oran ile 178 sandalye, DP ise %48 oy oran ile ile 424 sandalye alm oluyordu. Bu yzden muhalefet aznlk iktidar deyimini kullanmaya balad. Menderes 1957 seimlerinden sonra stanbul'da imar almalarna arlk verdi ve Barbaros Bulvar, Bykdere Caddesi, Vatan Caddesi, Millet Caddesi ve Edirne Asfalt (imdiki E-5 otoyolu) yollarn at. Bu arada, en ileri teknolojilerin Trkiye'ye getirilmesi ve yeni nesillere retilmesi iin Amerikan Ford Vakf'nn yardmyla Ankara'da Orta Dou Teknik niversitesi'ni, Trabzon'da da Karadeniz Teknik niversitesini kurdu.[16] Bylece, 1776 ylnda Padiah I. Abdlhamit tarafndan "Mhendishane-i Bahr-i Hmayun" adyla kurulan stanbul Teknik niversitesinden 180 sene sonra Trkiye'de iki tane daha teknik niversite kurulmu oldu 27 MAYIS DARBES Sabah saat 04:36'da Ankara Radyosu'ndan yaplan bir anons nefesini tutan insanlar bir anda heyecanlandrd. Tek haberleme arac olan devlet radyosundan evlere ulaan anonsta, ''Bugn, demokrasimizin iine dt buhran ve en son messif hadiseler dolaysyla ve karde kavgasna meydan vermemek maksadyla, Trk Silahl Kuvvetleri, memleketin idaresini eline almtr'' deniliyordu ve Trk halk ihtilalle ilk defa tanm oldu. Cumhurbakan Celal Bayar ankaya Kk'nde; Babakan Adnan Menderes Ktahya'da gzetim altna alnyordu. Bakanlar Kurulu ve Tahkikat Komisyonu yeleriyle DP milletvekilleri de bulunduklar mekanlardan toplanarak Harp Okuluna gnderildiler. Demokrat Parti iktidar ile iyi ilikiler iinde bulunan dnemin Genelkurmay Bakan Rt Erdelhun bata olmak zere st rtbeli asker ve brokratlar cezaevlerine konuldu. lkede ilan edilen skynetim sonucu tm Demokrat Partili milletvekilleri, st derecedeki brokratlar, polis efleri tek tek evlerinden alnd. Tm siyasiler yarglanmak zere Yassada'ya gnderildiler.

DARBE HAKKINDA BR YAZI BYK GN (etin Altan-27 Mays 1960-Milliyet ) BTN Trk vatanperverleri bu muazzam ve anl gnn sevinci ve heyecan iindedirler. rm, sufli politik tertiplerinin ahsi ihtiraslarla Trkiye'yi en tehlikeli badirelere, karde kavgalarna srklemek zere olduu bir srada, Trk Silahl Kuvvetlerinin medeni bir ekilde devlet idaresine el koymalar ve memleketi karanlk bir akibetten kurtarmalar,

tarihimizin byklne yakan mutlu bir hareket olarak, Milletimize hr ve insan haklarna uygun yeni ufuklar amaktadr. Kara ve pheli gnler selamete ermi ve Trk Silahl Kuvvetlerinin ahsnda mukedderatna hakim olmutur. Silahl Kuvvetlerimizi tam zamannda ve stn bir anlayla, Milletin kaderini, gitmekte olduu kt yoldan bir anda aydnla karmtr. Her trl yalan, bask ve kk oyunlardan uzak olarak, Kurucu Meclis'in koyaca demokratik prensipler erevesinde, yaknda serbest seimlere gidilecektir. Vatandalarn vakur bir anlayla ayn milletin ocuklar olduklarn hatrlamalar, Hukuk ve nsan Haklarnn koyduu esaslar iinde, hr bir memlekette yaayabilmek iin birbirlerine kardece davranmalar bugn her zamandan ziyade milli bir vazife olmutur. Artk hibir partinin rozeti kanun d bir imtiyazn sembol olmayacaktr. Gzel vatanmzda eit ve hr olarak insanca yaamann saadetini paylaacamz dakikalar yakndr. Kinsiz, basksz ve zindansz kardece bir sevginin memleket zerinde esas saadetini duyuyor ve bu byk gn candan alklyoruz. Nefretlerin, kskanlklarn ve ahlakszlklarn uursuz bulutlar dalmaktadr. Btn vatandalarn bu yeni devrin kapsndan bir tek vcut halinde girmeleri ve her trl ahsi duygularn zerinde, memleket menfaatlerini dnmeleri en kutsal vazife olmutur. Hakiki hrriyetin saati almtr. Atatrk'n inkilaplarna bal olarak demokratik bir memlekette Trkln erefine yakan bir nizamn temelleri atlmaktadr. Yaasn Trk milleti yaasn Trk Ordusu...

BEBEK DAVASI "Adnan Menderes'in gayri meru ocuu, Dr. Mkerrem Sarol tarafndan alnarak ldrld." Gazetelerin kulland bu haberler Yassada Savclarnca delil telakki edilerek, Adnan Menderes hakknda tarihte Bebek Davas olarak anlan dava ald. bunun yannda Babakanlk kasasndan ktn iddia edilen kadn i amar ve bir kutu da plak kadn fotoraf da delin olarak kullanld. Menderes ise bu tutum karsnda gnl ilikisini yalanlamad gibi zr de dilemedi; ocuun ldrlmediini, doum annda ldn syledi. Adnan Menderes'in gnl ilikisine girdii Ayhan Aydan, gerekten de Menderes'ten hamile kalm ancak bebekten kurtulmay kesinlikle istemedii gibi, dourmay ok arzulamt. Douma giren Dr. Fahri Atabey de, "bebein boynunu saran kordon yznden l doduunu" saptamt. Trk siyasi tarihinde, kaama gze alan, evliyken yaad bir iliki yznden kendini kamuoyu nnde savunmak durumunda kalan tek babakan Adnan Menderes oldu.

Ayhan Aydan ise, Yassada durumalarnda tank olarak dinlendii krsde unlar sylyordu: "Adnan Menderes'i 1951'de tandm. Evli olmasna ramen byk bir akla sevdim. Btn emelim ondan bir ocuk sahibi olmakt. Bunu baaramadm. Ancak hangi vicdansz ana, zerine titredii bebeinin ldrlmesine raz olabilir?" Mahkeme bakan tarafndan sevgilisini kurtarmaya almakla sulansa da, kamuoyu dncesini deitirmeye, bu yasak ilikideki masumiyete inanmaya, hatta sempati duymaya balad. Tarihe "bebek davas" olarak geen bu durumalarn sonunda Adnan Menderes beraat etti. Menderes'in beraat ettii tek dava da buydu. Fakat "devletin yksek menfaatlerine ve istihbarat ilerine sarfedilmek zere emrine tahsis edilen paralarn bir ksmyla opera sanats Aydan Ayhan'a ev ald" iddiasyla alan davada sulu bulundu.

61 NOLU TEBL M.B. Komitesi rtibat Brosunun (61) numaral tebliidir: 1- Ord. Prof. Dr. Sedat Tavat, Amiral Bristol Hastahanesi Dahiliye Servisi efi Dr. Nevzat Yeginsu ve Yassada Garnizon Hastahanesi tabiplerinden Dr. Galip Bozaliolu, Dr. Ahmet Karahalilolu, Dr. Zeki Kebapolu ve Dr. Sedat Yrtgen'den mteekkil heyet tarafndan dk Bavekil Adnan Menderes'in shhi muayenesi yaplm shhi durumunun tamamen normale dnd raporla tesbit edilmitir. 2- Yksek Adalet Divannca verilen ve Milli Birlik Komitesince tasdik edilen idam cezas hkm infaz edilmitir. Tebli olunur. UAK KAZASI 17 ubat 1959'da Kbrs konusunda Yunanistan'la imzalanan ikili antlamann ardndan l grmeler iin Birleik Krallk'a giden Menderes'in, uann Londra Gatwick Havaliman yaknlarnda alalrken dp paralanmasna karn kazadan yara almadan kurtulmas ise muhalefetle ksa sreli bir yumuamaya yol at.[17][18][19] 1959 ylnda Menderes Hkmeti'nin ortaklk anlamasn imzalamasyla Kbrs Cumhuriyeti kuruldu. EKONOM POLTKALARI Menderes iktidarlarnn nceki dneminde alnan borlarn geri denememesi ve d ticaret ann ok artmas yznden 1958 ylndan itibaren Trkiye ekonomisi zorluklar yaamaya balad. Cumhuriyet tarihinin en yksek oranl devalasyonu yapld, dolar 2 liradan 9 liraya karld. Trkiye 600 milyon dolar d borcunu deyemeyeceini aklayarak moratoryum (borlarn denemeyecei ve yeni bir deme planna balanmas ilan) ilan etti ve IMF ilk stand-by anlamas imzaland.[20][21]. Menderes, liberal ve da ak bir iktisat grne sahipti, zel giriime gemi iktidarlara gre daha fazla serbesti tand. Ekonomik giriimleri nceleri toplumun yoksul kesimini mutlu etti, ancak uzun vadede ekonominin dengesi bozuldu, ar

d alma sebep oldu. Sanayileme ve ekonomik gelimeyle birlikte krsal kesimden stanbul gibi byk ehirlere g hzland. Bu yzden byk ehirlerde ilk gecekondu mahalleleri olumaya balad. Menderes, en ok eletiriyi, da bamllk politikalar yznden almtr. Tek parti dneminde kurulan baz traktr ve basma fabrikalar Menderes dneminde zelletirildi veya ekonomik olmadklar iin kapatld. Nuri Demira tarafndan kurulduktan sonra smet nn tarafndan devletletirme kapsamna alnan uak ve uak motoru fabrikalar, Eskiehir tank fabrikas ve Krkkale silah fabrikas Menderes dneminde NATO standartlarna uymadklar gerekisiyle kapatldlar.[kaynak belirtilmeli] Nuri Demira, THK aleyhine at davasn kaybettikten sonra, Trkiye'de adalet kavramnn gelimesi iin tek-parti diktatrlnn devrilerek ok-partili demokratik dzenin getirilmesi gerektiine inanmt. Bu dnceyle siyasete atld. 1945 ylnda Trkiyenin ilk muhalafet partisi olan Milli Kalknma Partisini kurdu. Parti, 1946 ve 1950 seimlerinde meclise giremedi. 1954 seimlerinde Demokrat Partiden adayln koydu, Sivas milletvekili oldu. 1930'larn sonlarnda balatlan Banknot Matbaas kurma ii kinci Dnya Sava nedeniyle aksad; ancak 1951 ylnda kurulu sreci yeniden balatld ve 1958 ylnda Ankara'da Banknot Matbaas kurularak, ilk banknotlarn Birleik Krallk'ta baslmaya balanmasndan 120 sene sonra Trkiye Cumhuriyeti banknotlarnn artk Trkiye'de baslmas saland.[22] Menderes'in Babakan olarak tek bana iktidarda bulunduu 1950-1960 dneminde Trkiye ekonomisi ortalama yllk %7.8 orannda byd ve Trkiye'nin GSMH'si Dnya toplamnn binde 6.43'nden, binde 7.52'sine ykseldi

DN VE LAKLK POLTKASI
Menderes'in iktidar dneminde, nn dneminden beri Trke okunan ezan, yeniden Arapa okunmaya balad. lk olarak CHP hkmetinin 1948'de kurduu imam hatip kurslar imam hatip liselerine dntrld, bunlarn saylar artt. Menderes'in 1957 seimleri ncesinde baz bakanlaryla beraber Said Nursi'yi ziyarete gitmesi gibi olaylar, baz evreler tarafndan irticay hortlatmakla ve oy avclyla suland. Baz evreler ise Trkiye'nin d politikada daima NATO ile birlikte hareket etmesini eletirerek, Cezayir kurtulu sava srasnda Fransa'y desteklemesini yanl bulmulardr. MENDERESE YNELTLEN SULAMALAR rtl denek Davas: rtl denek paralarn zimmetine geirmekten yargland. 13 oturum srd ve 2 ubat 1961 de sulu olduu ynnde karara varld. Yrrlkteki kanunda rtl denekteki kaynaklarn Bavekil tarafndan snrsz olarak ve kayt tutulmadan harcanabilecei aka belirtildii halde, bu mahkeme 10 yllk rtl denek kaytlarn istedi. Menderes, bir ksm da Kbrsta kurdurduu Trk Mukavemet Tekilat iin harcand sonradan ortaya kan bu harcamalar aklamad iin bu dava sonucunda 4,877,780 liray zimmetine geirmekten sulu bulundu ve parann tahsili iin Aydn'daki arazilerine el kondu. rtl denek davas konuulurken savunma taraf, Amerikan gizli servisinin Trk istihbarat servisine para vererek Menderes'in telefonlarn dinletirecek kadar tekilata hakim olduunu iddia etti. Menderes ve Babakanlk Mstear Ahmet Salih Korur, sulunun o dnemin MT mstear Behet Trkmen olduunu iddia etti.[15]

6-7 Eyll Olaylar: 6-7 Eyll Olaylar'na nceden haberi olduu halde mdahele etmemek,

Vatan Cephesi: Kurulan bir rgt baka bir snf zerinde bask arac olarak kullanmak, Vinileks firmasna Trkiye Vakflar Bankasndan kredi verdirmekle sulanmtr. Adnan Menderes tarafndan kurulan bu Bankann 27 Mays darbesine kadar Umum Mdrl'n yapan ve 1961 seimlerinden sonra tekrar ayn Bankann Genel Mdrlne getirilecek olan Sabahattin Tulga yapt savunmada krediyi, suni deri imal ederek ithal ikamesi yapacak bu firmann karl olacana inandklar iin verdiklerini; nitekim darbe sonras ibana gelen yeni Banka ynetiminin de ayn firmaya ilave kredi verdiini belirtmitir. Buna ramen bu mahkeme Menderes ve Hasan Polatkan' bu davadan da sulu bulmutur. stanbul'da Bulvar ve yol amak iin pek ok vatandan evini, parasn geciktirerek ya da hi demeden istimlak etmek, Kanuna aykr olarak niversite basmak ve halka ate atrtmak, Baz muhalefet milletvekillerinin ve muhalefet liderinin seyahat zgrln kstlamak, Dviz Yasas'n ihmal etmek, Devlet radyosunu siyasi karlar iin kullanmak, Halk Demokrat zmir gazetesinin matbaasn tahrip etmeye tevik etmek Krehir'in haksz olarak ile yaplmas, Yarg bamszlnn ihlali, 1957 seimlerinin erkene alnarak kanuna aykr olarak tarihinin deitirilmesi, Tahkikat Komisyonu'nun kurulup olaanst yetkilerle donatlmas, CHP'nin mallarna "haksz" yere el konulduu iddialar, Anayasa'y ihlal

Menderes, 13 ayr davadan yargland ve Bebek Davas dndaki btn davalardan sulu bulundu.

DAMI

Kimseye dargn deilim. Krgnlm yok. Hayata veda etmek zere olduum u anda devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim. Bu anda karm ve ocuklarm efkatle anyorum.

Adnan Menderes, infazndan hemen nce[38]:

27 Mays darbesini yapan cuntaclarn zel olarak kurduklar mahkeme olan Yksek Adalet Divan 9 ay 27 gn sren yarglama sreci sonunda 14 kiinin idamna, 31 kiinin de mr boyu hapse mahkm edilmesine karar verdi. Geri kalan 418 sana ise 6 ay ile 20 yl arasnda deien hapis cezalar veya beraat karar verildi.

Amerika Birleik Devletleri bakan Kennedy, Fransa cumhurbakan Charles De Gaulle, Birleik Krallk Kraliesi II. Elizabeth, Almanya Babakan Konrad Adenauer, Pakistan devlet bakan Muhammed Eyb Han, ve ran ah Muhammed Rza Pehlevi, idamlarn durdurulmas iin Cemal Grsel bakanlndaki Milli Birlik Komitesi'ne defalarca arda bulundular. Cemal Grsel bakanlndaki Milli Birlik Komitesi; Cell Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rt Zorlu dndakilerin idam cezasn affetti. Cell Bayar'n cezas ya haddi nedeniyle mr boyu hapse evrildi. Fatin Rt Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eyll 1961 tarihinde ve adet olduu zere sabaha kar, o gn baarsz bir intihar teebbsnde bulunan Adnan Menderes ise mral Adas'nda 17 Eyll 1961'de salk muayenesini yapan doktor heyetinden salam raporu alndktan sonra alelacele leden saat 13:21'de idam edildi.[39][40] LMNDEN SONRA lmnden yalnzca 29 gn sonra yaplan 1961 seimlerinde Demokrat Parti'nin devam olduunu syleyen Adalet Partisi, yzde 34,8 oy oran ile 158 milletvekili kard ve yzde 36,7 oy alan CHP'nin ardndan ikinci parti oldu. 1961 seimlerinde, Adnan Menderes'in olu Yksel Menderes'i Aydn'dan milletvekili aday gsteren Yeni Trkiye Partisi ise yzde 13.7 oy oran ile TBMM'de nc byk parti grubu oldu. Bunu takip eden 1965 seimlerinde Adalet Partisi, 1961 seimlerinde bir ksm DP oylarn alan YTP'yi de eritip %52,87 orannda oy ald ve tek bana iktidara geldi. 11 Nisan 1990'da TBMM tarafndan kabul edilen 3623 sayl kanunla Adnan Menderes ve onunla birlikte idam edilen arkadalarnn itibarlar iade edildi.[41] Meclisteki oylamada ANAP ve DYP milletvekilleri evet oyu kullanrkan SHP'lilerin byk ounluu "ekimser", bir ksm da "ret" oyu kulland.[42] Ayn kanun uyarnca naa, 29. vefat yldnm olan 17 Eyll 1990 tarihinde mral'dan dnemin Cumhurbakan Turgut zal ve yzbinlerce vatandan katld bir trenle stanbul'da Vatan Caddesi'nde kendisi iin yaplan ant mezara tand. Menderes'in 1958 ylnda hizmete at bu caddenin ad 1994 ylnda dnemin belediye bakan Recep Tayyip Erdoan'n teklifiyle Adnan Menderes Bulvar olarak deitirildi. Menderes'in ad, zmir'deki uluslararas havalimanna (Adnan Menderes Havaliman), Aydn'da kurulan niversiteye (Adnan Menderes niversitesi), stanbul'daki Adnan Menderes Bulvar, Adana'da ise kendi yaptrd Seyhan Baraj'nn gl kysndaki Adnan Menderes Bulvar dahil Trkiye'nin birok ehrinde eitli caddelere verildi. KAYNAKLAR http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=1480 http://tr.wikipedia.org/wiki/Adnan_Menderes