You are on page 1of 434

T

TTh
hhe
ee C
CCa
aan
nnc
cce
eer
rr P
PPr
rre
eev
vve
een
nnt
tti
iio
oon
nn D
DDi
iie
eet
tt
M
MMi
iic
cch
hhi
iio
oo K
KKu
uus
ssh
hhi
ii
A
AAl
lle
eex
xx J
JJa
aac
cck
kk
Trn Ngc Ti bin dch

VietBio

T
T
h
h

c
c
d
d

n
n
g
g

c
c
t
t
r
r


c
c

c
c
b
b

n
n
h
h
u
u
n
n
g
g
t
t
h
h




H N I - 2 0 0 7
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 2

Li ni u
Hng nm, k t khi s u ca Thc dng ngn nga ung th ng nm 1993, phn
ng cng chng ngy cng nhn thc r hn mi lin h gia dinh dng v bnh ung th.
Theo cc ti liu xa, n ung cht b v ung th c Vin ung th quc gia (NCI) v t
chc ung th ca Hoa K n hnh hng dn dinh dng n ng cc vo nm 1984, h ku gi
s dng cc loi ng cc, rau c, cc thc phm ti khc v hn ch m ng v thc phm
ch bin. T chc ung th Hoa K ln lt tin hnh cc cuc vn ng v c a s cng
chng ng tnh cho vic p dng Thc dng phng chng ung th, nhiu nm trc khi ngnh
nghin cu dinh dng pht trin v bng nga tr gm cch dng thc phm v cc cht liu
truyn thng nga ung th. Hn 10 nm qua, t chc Y t Hoa K, Hi ng Dinh dng
Hoa K v nhiu hi ng khoa hc khc a ra khuyn co tng t. Nm 1989, Hi ng
nghin cu quc gia (NRC) n hnh quyn Dinh dng v sc khe gm 749 trang, im li
mi quan h dinh dng v nhng chng bnh thoi ha c trnh by theo trnh t r rng hn
v cch dinh dng hin nay, lin h vi nhng bnh tim mch, nhng dng ung th ch yu v
nhng chng bnh khc. Nm 1992, t chc ung th Hoa K loan bo v k hoch h tr cho
mt nghin cu u tin c quy m ln v tc ng ca dinh dng cho nhng ngi c nguy c
mc phi bnh ung th da dng thc phm c cht x. Theo kt qu ca tc ng dinh dng,
cc khoa hc gia hng u v t chc y t tp trung nghin cu v li ch ca u nnh v cc
sn phm t u nnh nh u h, tng c Miso, tng tempeh (nc tng) c th lm gim
nguy c mc ung th. Hi ung th Hoa K v Thi bo ung th cao cc nghin cu ny v
Vin nghin cu quc gia gn y ti tr cho cc ca hng c bit, bn nhng sn phm u
nnh phng ung th.
Vin nghin cu quc gia, c quan khoa hc cp cao t tn thnh v vic canh nng
t nhin. Trong bo co ca h nm 1989, t chc Alternative Agriculture lin h gia nn
nng nghip tin tin vi t l gia tng ung th v s nhim mi trng. Trong tt c ha cht
dng trong nng nghip, h tm ra nguyn nhn gy ung bu ng vt th nghim. Hi
ng nghin cu quc gia cho rng c 30% thuc tr su, 50% thuc tr c v 90% thuc dit
nm. Ni v nhng in hnh sc khe, cc bin i mi trng v nhng bin i sn xut, bo
co kt lun v cc trng hp k trong lch s Lundberg Family Farm Richvale, California,
ngun cung cp ln cc loi go lt b dng, chnh l khu vc p dng ng dinh dng, ng
cch ca quc gia hin nay, 12 t chc quc t a ra nhng gii php tng t v sc khe
c nhn v cho c hnh tinh. Chng hn trong cuc nghin cu v n ung, dinh dng v cch
phng chng nhng bnh mn tnh, cng b nm 1991, T chc Y t th gii cnh bo cc
nc pht trin ang s dng thc phm b dng trong thi k cng nghip ha.
So vi dinh dng trc y, con ngi dng lng m cao gp i, t l cc axt bo
bo ha nhiu hn cc axt bo khng bo ha, lng thc n c x hng ngy cao gp 3, dng
nhiu ng v Natri hn, dng t lng Cacbon hydrat phc hp v t tiu th cht vi lng.
Khp th gii hin nay p dng nhiu phng php dinh dng, k c mang cc phng php
dinh dng t nc ngoi vo, p dng vo sinh hc, kt qu pht sinh nhiu chng bnh mn
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 3

tnh, cc chng ung th, bnh tim v thm nhiu bnh mn tnh khc l ci gi phi tr cho qu
trnh pht trin kinh t x hi.
Chu u, cc nh nghin cu loan bo mt k hoch trong nm 1991 gii thiu mt
cuc iu tra k lng trn th gii v dinh dng v ung th. Trong 5 nm c 250.000 ngi
by quc gia Chu u tun theo mt ch dinh dng c th v cung cp mu mu ca h
cho cc nh nghin cu. Trong thi k Lin bang Lin X c, cc nh nghin cu ln u tin t
chc mt cuc iu tra nguyn nhn mi trng, tc nhn dinh dng v bnh ung th. Mt
nghin cu nm 1991, cc nh khoa hc nhn nh rng kiu n ung v lm vic ngi sut ti
Chu u d dn n ung th, cc quc gia pha ty Lin bang Lin X v Cng ha Ban Tch so
vi cc nc Chu l nhng vng s dng thc phm truyn thng v t l ung th thp. Cc
nghin cu v dinh dng v ung th cng nhm vo Trung Quc u nm 1990, Trung tm
sc khe Trung Quc, mt nghin cu dch t ln v dinh dng v bnh thoi ha c Vin
ung th Hoa K v Vin dinh dng v v sinh thc phm Trung Quc ti tr, h tm ra
vng ngoi Trung Quc, vng nng thn l vng c ngun thc phm ch yu ng cc, rau c,
dng t tht ng vt th t l cht do bnh thnh ng mch tim, ung th v, ung th rut kt,
ung th phi thp hn 1% so vi khu vc thnh th Trung Quc, cc chng bnh c tnh nhng
khu vc ny cng t khi xy ra. Mi nm, khoa hc v y hc hin i ang ngy cng tip cn
gn vi vic p dng Thc dng phng bnh. Nm 1992, B Nng nghip Hoa K ch th
cho Food Guide Pyramid (xem ch thch) ku gi ngi M hy s dng cc loi thc phm ca
h l ng cc, rau c, gim dn tht, sa, cc cht bo, du n v cht ngt. Cc miu t k tc
theo nhm dinh dng 4 nguyn tc (Basic four food group) chiu theo tiu chun ca nhng
nm 50 v chnh ph Hoa K cung cp cho Food Guide Pyramid danh sch hng triu trng
hc, bnh vin, cng ng ngi M, nh h sinh v cc thnh phn khc trong x hi. H yu
cu c phc v, cung cp cc loi ng cc (tng ng 40%) rau c v thc phm ti khc
(tng ng 30%), nu lng thc phm ny c Food Guide Pyramid cung cp th ngang
bng vi mc dinh dng phng bnh. S khc nhau l mc cht bo c ngh (khong
30% vt qu 15%) v lng prtin (tht ng vt vt qu cao so vi thc vt).
Nm 1990, U ban Vt l Y hc (PCRM), mt nhm t chc ca quc gia mi c
thnh lp gm 3000 bc s y khoa ku gi mi ngi s dng thc phm n ch yu l ng
cc v rau c vi lng tt nht l 15% n 20% cht bo, phc ha ln cho mc tiu nghin cu
dinh dng, t chc ny dn chng ra cc cuc nghin cu gn y cho thy khng c s
khc nhau v ung th v gia ph n theo tiu chun dinh dng hin i (40% cht bo hoc
hn) v nhng ngi theo tiu chun dinh dng chn lc do cc nh khoa hc n nh. T chc
y t th gii v cc nhm khc cng ku gi ct gim tiu th cht bo, gim di 20% l mc l
tng chng ung th. Cc ngh ny bt u c kt qu. Nm 1992, Hi ung th Hoa K
thng bo v mt nghin cu u tin v dinh dng t m phng ung th v cho thy
thnh phn Calori m mi ngi dng ch t 15%.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 4


Nhiu nh nghin cu i hc Tulause, i hc Michigan v Boston, Minnesota v
nhiu hc vin khc cng nghin cu tc dng ca Thc dng phng bnh ung th k t khi
n bn u tin xut hin, nhiu kt qu c cng b hn 10 nm v cho n gi vn c
tn thnh, ng h. V d nghin cu Tulause, c 24 bnh nhn ung th ty p dng dng
sinh phng bnh, sng trung bnh thm 17,3 thng so vi nhng bnh nhn c kim tra ti
Vin ung th quc gia. T l sng n 1 nm nhng bnh nhn p dng dng sinh phng
bnh l 54,2 %, vt 10% so vi nhng bnh nhn c kim tra khc. Cc chuyn gia ung th
ca i hc Harvard, Alabama, Wiscosin v nhng ni khc bt u nghin cu hiu qu bo
v ca tng Miso, Shoyu (nc ct u nnh), to bin v cc thc phm khc trong dng
sinh phng bnh ng tiu chun (xem tm tt nhng nghin cu ny Phn I chng V).
Washington, U ban chm sc sc khe H ngh vin nghin cu cch tip cn Thc dng
phng bnh v i n kt lun Dng sinh phng bnh vn mang li s cn i trong dinh dng.
Phng php Thc dng cn bao gm nhng hng dn dinh dng c cng b gn y ca
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 5

Vin khoa hc quc gia v t chc Ung th Hoa K c th gim c nguy c ung th. Nm
1990, mt bo co khoa hc ca vn phng k thut Ngh vin khuyn khch nghin cu thm
Thc dng phng bnh ung th Nh trng hp ca Newbold (mt bc s a ra ti liu v s
hi phc su bnh nhn mn tnh giai on cui nh p dng ch thc dng). ng ny nhn
c phn thng cao qu v nhng ng gp cho y khoa, chnh iu ny kch thch s quan tm ca
cc Trung tm Y t t nhn trong vic tm kim cc gii php c hy vng ca ch dng sinh phng
bnh. New York, mt chng trnh Thc dng phng bnh nhm nga v gim bnh SIDA
bt u vo gia nm 80. Cc thnh vin ca hi nhng ngi ng tnh luyn i mc phi
bnh ung th da m lin kt (Sarcoma) mt th ung th da do nh hng ca s ri lon, i
tm nhng li khuyn v Thc dng phng bnh. Ni chung, tnh trng bnh ca h n nh
v c tin trin tt nh phng php dinh dng mi. Cc nh min nhim hc t cc trng y t
chn nhng mu mu ca h v a ln mn hnh quan st vit thnh cc ti liu nghin
cu. Nhn chung, cc nhm c p dng Thc dng phng bnh sng lu hn tt c nhm bnh
AIDS c kim sot qua mn hnh, c ngi trong s hon ton hi phc. Trong cuc tng
kt v phng php Thc dng, i biu vin y khoa M pht biu Thc dng phng bnh
l cch n mang li sc khe tt. c, Trung tm iu tr ung th ang hp nht vic tip cn
phng php Thc dng phng bnh, cc nh dinh dng, bc s ung th ang tng bc hc
tp cch nu nng.
M, hng ngn gia nh v c nhn n ngi nh chung ca Vin Kushi vng ni
Berkshre hng v tham gia cc kha tp hun ngn hn v nhng lp hc trong sut 10 nm qua.
Lp hc 7 ngy khe mnh l mt chng trnh c a chung nht, ngh hng ngy hc l
thuyt v thc hnh theo phng php trc tip trao tay, h nhn mnh vic chng li ung th
v nhng bnh thoi ha khc. Kt qu mang li tht tuyt, c rt nhiu trng hp hi phc
(vi trng hp c tm tt trong phn tng hp c nhn phn II). Trn th gii, sch Thc
dng phng chng ung th, cc n bn xut hin khp ni trn 10 nm qua, bng nhiu th
ting Anh, Php, c, , Ty Ban Nha, Thy in, Hung Ga Ri, Cng Ha Sc, Nga v gip
con ngi thc hn vic tip cn t nhin n sc khe trong thi im hin nay. Thc dng
nhanh chng lan rng khp Ty u v Lin X c trong nhng nm 80. Nm 1990, Alex Jack v
nhiu nh Thc dng khc t chc mt chuyn vn chuyn bng ng hng khng cc thc
phm phng bnh n Matxcva v Lningrat (Saint Peterburg), c din vn cho cc bc
s ti Vin Tim mch Trung ng, Vin Ung bu (trung tm nghin cu ung th) cng nhiu t
chc y khoa v cc nh khoa hc X Vit khc, bc s y khoa, nhng ngi i u trong cuc
vn ng dinh dng phng bnh khp nc Nga v cc nc cng ha Lin X c khc, ku
gi tip tc dng tng Miso, to bin v cc thc phm khc c chng minh l c hiu
qu i vi loi ung th do nh hng bc x iu tr cho ngi ln v tr em b nhim cht
phng x trong v n Chernobyl (nh my in nguyn t) v trong cc tai nn ht nhn khc
( r hn xin xem chng XI, s lin quan gia ung th phng x v mi trng). cp
chnh ph, sut thp k qua ti ng gp cc kin n B trng B Y t thc phm v
nng nghip nhiu nc chu u gm Hunggari (nc c t l ngi ung th cao nht th
gii), Trung M, Chu Phi v Trung ng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 6

Tt c cc thng k, nghin cu v t liu khc trong n bn mi ny c cp nht
iu chnh xu hng x hi hin thi v ci nhn ca y khoa i vi cn bnh. Thm vo ,
phng php tip cn ung th ca bn thn ti dn thay i qua hn mt thp k nay. Hng
nm c hng ngn c nhn, gia nh tm n ti xin s hng dn c th. Qua nhng chuyn
ving thm, th t, fax hoc cc lp tp hun hay hi hp, ti nhn thy nhiu trng hp trong
s h tin trin rt tt trong vi nm, ti iu chnh nhiu ln hp l ha trong cc
ngh dinh dng, cc mn n, phng php xoa bp v iu tr ti nh, hng dn cch sng, tt
c nhng vn ny c tng hp trong n bn mi ca cun sch ny.
Sau cng, mc mi cn c thm vo phn cch sng v tp luyn thn th, hai yu t
ny c th tit gim nguy c ung th gm c nhng phng php qun tng v trm t h
tr cho sc khe chng hi phc trong mi trng, quan h sc khe c nhn v c hnh tinh, tr
em v bnh ung th, quan h ung th v bnh sida. phn ch gii, sinh l hc, s cn yu v
cc vt liu khc phn sau cun sch c hiu chnh hon ton, phn ph lc tm tt cc
hng dn dinh dng ca nhiu nh khoa hc ln, cc t chc y t cng c b sung thm.
Cuc sng vn ng theo hnh xon c v mi th h phi ng u vi nhng chng ngi v
th thch khc vi qu kh. Trong mt tc phm nm 1989 Ung th v s pht trin ca ung th,
nh Vt l ngi Anh, John Hughes Bennett ngh tip cn cc cht dng sinh chng
bnh ung th. Tht l mt bc i khn ngoan khi gim bt s chuyn ha ca cc cht bo,
khng ch l cc loi du m cn bt v ng. Nhng im ny mc d hin thi cha c
bit nhng ti tin rng theo thi gian h s khm ph v hiu c. Ngi mt thi tng lm
Ch tch hi ng sc khe Hong gia tip tc n lc chng ta cn c nhng nhn nh v
hng dn iu tr nhiu chng bnh bng dinh dng, trong c ung th.
Ch trong vi thp k qua, Y hc hin i bt u iu tra c h thng v dinh dng
hng ngy c nhiu cht bo, tinh bt, ng v nhng tc ng n ung th, bnh tim v cc
chng thoi ha khc. C ch c th ca ung th, cp t bo vn hon ton cha hiu ht. Tuy
th, trong 10 nm qua hu ht cc t chc y t ln M, Canaa v chu u yu cu phi
c nhng nghin cu hiu qu hn, ku gi cng ng chung nn c mt thc n khn ngoan
hn nh t cht bo bo ha v cha bo ha cholesterol, carbon hydrat tinh ch v dng nhiu
ng cc, rau c v tri cy ti.
Cc nh vi trng hc, di truyn hc v min nhim hc cho n by gi vn yu cu c
nhng n lc, nhng h tr cho vic nghin cu ung th. Tuy nhin, sau mt th k b lng
qun, nhng n lc khng ngng cui cng c cng nhn rng n l mt khoa hc ln b
lng qun. Ngi ta c l do tin rng s phn tch v cc phng php dinh dng thng
thng gm c kt hp vi li sng v yu t mi trng ph hp vi cc d liu v dch t
hc, cc nh nghin cu th nghim v thc t ti cc bnh vin. Nu s tip cn dinh dng ny
c tha nhn rng ri hn th c th loi tr ung th. Mt chng bnh au u nht trong lch
s loi ngi v s c mt kt thc sng sa.
Gn nh trong thp k qua, Thc dng pht trin ng vi nhng ch dn, li c thm
nhiu thc n ng n hn. Trong mt s da trn yu cu dinh dng bng tht ng vt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 7

th nghim v nhng th ny c th khng thch hp vi con ngi v trng hp khc c
lm nn t phn tch d liu bng my tnh, chng trnh ny c thc hin bi nhng ngi
mc cc chng bnh tng t v h mun loi tr chng. Tuy nhin, c l cu ni yu nht gia
hng dn dng sinh v vic thc hin l do thiu cc cng thc tng xng v thc n. Lm
th no c nhn gia nh, trng hc, bnh vin gim hm lng m v tng hm lng cht
x trong ba n hng ngy. Cc nh vit v dinh dng, nh bo chuyn mc nu n ca t
nc ang c ng ti cc k hoch, lp nhiu loi thc n gip phng chng ung th. Mt
bc n gin, h yu cu gim bt cc loi thc phm m ta thng dng v a ra cc loi
thc phm ph hp cho h. Thc n h a ra khng p ng cch iu chnh nn tng chn
la cht lng lc chun b hay nu n i hi phi i ng vi bnh tim, ung th v cc loi
bnh thoi ha khc.
Cch chm sc sc khe trong sch ny bao gm c phng ng v phng Ty, chng
ti t ta l Thc dng phng chng ung th v n cu thot rt nhiu gia nh khi bnh
ung th v cc bnh lin quan qua c hng trm th h, n th h sau ny hng trm, hng ngn
ngi thnh cng khi p dng theo phng php dinh dng ny di ci tn Thc dng
(Macrobiotics). Ta thy rng n khng ch bo v con ngi thot khi nhiu bnh nguy him
m cn lm h cm thy ngon ming v mn . Trong cun sch ny, hng trm ngi gim
bt bnh ung th bng nhng cng thc v thc n do Aveline Kushi gii thiu v trin khai.
Qua nhiu th k, nhiu c nhn, cng ng v nn vn ha i theo phng php trong
sch ny. Tc gi c bit mun nhn mnh s ca ngi v lng bit n su sc n ngi Yukikazi
Sukarazava (George Ohsawa) v Lima, v ngi, ngi to ra ng li dinh dng hin i
phng chng bnh tt; v cm n nhiu t chc truyn thng, nhng ngi p dng k tc sau
ny gi gn truyn thng. Nm nay, k nim ln th 100 ngy sinh ca ng, chng ti rt vui
mng dng tng ng quyn sch ny. Chng ti cng cm n nhng ngi thc hnh ng
Phng v Ty Phng, cc bc s y khoa v nhng ngi khi bnh, nhiu nh cha tr v
nghin cu cng hin cuc i nghin cu dinh dng v bnh tt. Chng ti cn cm n
nhng c gng ca ngnh Y hc, Gio dc, s h tr ca Chnh ph v cc ng gp c nhn
hon thin sc khe c nhn, gia nh v cng ng, chng ti mong mun hp tc cng vi tt
c cc t chc v nhng ai quan tm v vn ung th v x hi hin i. Chng ti hy vng
rng sch ny l mt ng gp cho mc ch chung v hoan nghnh cc kin ng gp cho s
hp tc tt hn trong tng lai.
Thc phm t nhin v vic tp luyn cha bnh dn dn du nhp vo x hi. Quyn sch
cng ra nhng kinh nghim qua v hng ngn b quyt v dinh dng v sc khe, king
n phng bnh ca cc chuyn gia, thy gio hin nay, nhng ngi chuyn nu n, nhng ch
nhn ca hng thc phm, nng nghip, cc tc gi v ngh gia ku gi mnh m vic quay
v vi lng thc v li sng t nhin hn.
Hng th k nay, cc ch dn mi v thuc cng c lm ni bt chng ta chun b.
Chng ti cm n cc bc s, y t, nh dinh dng, cc nh gio dc sc khe cng ng, nh
bo y khoa, cc bnh nhn v gia nh ca h tham gia vo cc cuc hp thng nin t Vin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 8

ng Ty t nm 1977 tip cn dinh dng n ung th v cc bnh thoi ha khc, cng
nh cc hot ng khc c lin quan. in hnh l Robert S. Mendenlssehn, bc s, tc gi, nh
nghin cu v tng l gim c U ban lun chng y khoa Vin Iiinois; Nicholas Motter, thnh
vin h vin, ngi ng gp cho U ban Hoa K ti tr cho nhu cu con ngi. Bo co trong
mc tiu dinh dng ca Hp chng quc Hoa K, bc s Enward Kass v Frank Sack ca
trng Y khoa Haward, b Marylin Light, ch tch ca Trung tm cc bnh v da, Maryan
Tompson sng lp nhm Lalee cng vi bc s Wiliam Castelli, gim c trung tm nghin cu
tim mch. Tham gia chng trnh cn c Stephen Appelbaum, bc s nghin cu bnh nam gii,
Jonathan Lieff thuc bnh vin Shattuck, Boston; bc s Freder Ettner ca bnh vin quc gia
Hoa K; Zion thuc vng llinois; bc s Normer Ralston t Dallas; bc s Marc Van
Cauwenberghe, ging vin i hc Kushi; Keith Block t Evanston, llinois; bc s Christia
Northup t Blan; bc s Maine, Peter Clein Kockvil Mariland; nh nghin cu Kristen Schmidt
t Cincinnati; bc s Thakkuy Chandrase Khar t Bombay; ng Hideo Ohmori t Vin nghin
cu ung th Nht bn; ng Shizuky Yamamoto, gio s dinh dng hc, luyn tp New York;
tc gi William Dufty ca Sugar Blues; din vin in nh kim o din Gloria Swason
hng dn mt li sng mnh khe; Jean Kohler, mt nh chuyn dy nhc i hc Batt State
v v ng l Mary Alice, tc gi quyn Healling Miracles from Macrobiotic v nh bo y khoa
Peter Karry Chowka. Cng vi vic chun b cho sch ny, ti c gia nh v bn b gip
, cung cp. c bit xin cm n v ti, Lawrance, mt nghin cu gia v nhn chng hc
thuc i hc Minesota, ngi ng gp nhiu ti nghin cu khoa hc trong vic tm ra
mi quan h gia dinh dng v bnh thoi ha. B ca Alex, gia nh Esther Jack, v ng;
Gale, ch ng; Lucy v chng l Jorathan William cng khuyn khch v ng gp cho quyn
sch ny. Ngoi ra cc tc gi cn nhn c s ng gp ca th vin cng ng Boston,
Brookline; th vin y khoa Harvard. Chng ti tht may mn nhn c t liu vng Boston.
Phn sau quyn sch ny chng ti tm lc phn hi . Xin lt li phn ph lc tra cu
tn thuc v tn cc mn n m bn c th khng bit.
Nhiu ng nghip khc trnh by kin ca h trong cc lnh vc c lin quan n
chuyn mn nh thy Edward Esko Macrobiotic gio vin hc vin Kushi ngi c nhng ng
gp rt hu ch v cung cp nhiu t liu cng nh cc gii php cho sc khe trong phn suy
ngh v trm t cha bnh Carolyn Heidenry; Charles Millman; Bill Tara; Olivia Oredson;
Sherman Goldman; Tom Monte; Karin Stephan; David Brission; Eric Zutran; v Frank Savalti;
cc ti liu ca Vin Kushi v tp ch ng Ty ng gp rt nhiu lm phong ph thm cho
nghin cu ny. Chng ti xin cm n n nhng ngi hin vn cn tip tc ng gp trong
vic pht trin nghin cu p dng dinh dng phng cc bnh thoi ha nh bc s Martha
Cottrell l gim c d n Thc dng phng chng AIDS New York cng hp tc vi
chng ti trong AIDS, Macrobiotics and Natural Immunity; bc s Robert Lerman, gim c trung
tm dinh dng t nhn University Hospital, Boston; Bc s Vinen Newbold, nh vt l tr liu
Philadelphia, ng l ngi i tin phong trong vic tip cn nghin cu thc dng phng
chng ung th; bc s vt l tr liu ngi Anh Frankner, mt bnh nhn tng mc phi ung th
ty theo cch ch dn trong sch ny, sau ng vit nn quyn Phisician, Heal Thyself; bc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 9

s Neal Barnard, sng lp ca PCRM, ng tham gia tch cc trong cc cuc hi tho; cng vi
bc s Benjamin Spock, nh bin son, ng bt u thay i cch n ung ca mnh giai
on 80 tui v ph bin rng khp phng php ny.
Trong phn cui cun sch ny, chng ti mun gi li cm n n ng Fol Nakamura;
Anna Dicchioni v nhng ng gp qu bu v thm lng ca hai ng. c bit cm n Julia
Coopersmith, ngi h tr v hiu nh, chn thnh cm n Ashton Apple While v Barbara
Anderson, nhng ngi gip hiu chnh, nhit tnh gip trong sut thi gian lm vic.
X hi l mt hon cnh hp nht trong ng dng thc dng phng chng bnh ung th,
mc d hin nay xu hng l nghing v cc loi thc phm nhn to, k c vic ch bin cc
thc n truyn thng khng thch hp, cc loi ny c ch bin trong cc l viba tit trng,
nhng tt c u nguy hi cho sc khe. Cc nh khoa hc ang tm cch hon thin loi dinh
dng truyn li cho nhiu th h, sao cho hp l tuyt i. R rng x hi hin i v gii
php dinh dng ang i chung hng, to ra mt bin i c bn trong vic n ung ca chng
ta, vi ny khng nhng chng ta c th thanh ton c ung th, thm kch ca nhiu nn
nhn v gia nh m cn mang li mt mi trng sch s v an ton, mt th gii ha bnh v
khe mnh.
Tc gi
Michio Kushi
Becket Mass
H 1992
Mass










T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 10

C Ch h n ng g I I
P PH H N NG G P PH H P P T T N NH HI I N N P PH H N NG G N NG G A A U UN NG G T TH H

Ung th v dinh dng

Cch y 45 nm, khi ti mi n Hoa K, t l mc ung th l c 8 ngi th c mt
ngi mc phi, nhng ngy nay, th trong 3 li c mt ngi bnh (xem bng 1). Nm nay, c
hn 520.000 ngi M s cht v ung th v cn pht hin thm 1.300.000 ngi mi mc bnh.
T nhng nm 1973 n 1988, cc loi ung th tng ln 17% (n ng chim 20%, n b 13%).
Theo chiu hng trn, x hi M s c ti 83 triu ngi mc bnh him ngho ny. Theo
ny, nu khng thay i th n u th k 21, s ngi mc bnh s l 40 n 50% dn s. V
t 30 n 35 nm (1992) sau y, t l mc bnh trong i h s kh trnh khi.
Bng 1. Tnh hnh ung th ti M
1900 1962 1971* 1992
Bnh nhn mi 25.000 520.000 635.000 1.100.00
0
Vng nhim bnh
Ngc (v) 63.000 69.600 175.900
Phi 45.000 80.000 178.000
Trc trng 72.000 75.000 157.500
Tin lit tuyn 31.000 35.000 122.000
T cung Thiu thng k Thiu thng k 46.000
T l 5 1/6 1/5
1971* Tng thng M tuyn chin chng bnh ung th
Ngun ti liu ca Vin Thng K Ung Th M
Trong khi t l t vong vi dng ung th nh bao t, c, rut cng (trc trng) c st
gim th cc phn khc li tng, ng k l phi, melanoma, tin lit tuyn v tng vt
myeloma v bu no (xem bng 2) cho d ngy nay my mc chun on, cha tr rt tin
b. S thm d cuc chin chng ung th nm 1971 b tht bi. V mt ny, M khng ch l
nc duy nht m so vi cc nc khc th M mi ch bc trung (xem bng 3). Hai mi ba
trong s nm mi nc c t l t vong cao hn M v nam gii v 16 v n gii, trong khi
an Mch, Scotland v Hunggari li c t vong cao nht v n gii.
R rng, ung th l ci mc hu hoi v i trong thi hin i. N st pht ngi sang,
k hn, nam n, tr gi, Ty Phng v ng Phng, ngi trong sch, k ti li kh c gia
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 11

nh no trnh thot n. Nhng chng bnh mn tnh khc ngy cng gia tng. Trong mi
nm sau ny, bnh AIDS trn lan khp th gii m s ca t vong c hai nm li tng gp i.
Bng 2. Tnh hnh ung th hng nm *
NAM N
1. Ung th tin lit tuyn 132.000 Ung th v 180.000
2. Ung th phi 102.000 Ung th rut 77.000
3. Ung th rut 79.000 Ung th phi 66.000
4. Ung th bng quang 38.500 Ung th t cung 45.500
5. Bnh bch huyt 27.200 Bnh bch huyt 21.200
6. Ung th ming 20.600 Ung th bung trng 21.000
7. Melanoma 17.000 Melanoma 15.000
8. Ung th thn 16.200 Ung th ty 14.400
9. Bnh bch cu 16.000 Ung th bng quang 13.100
10. Ung th bao t 15.000 Bnh bch cu 12.200
11. Ung th ty 13.900 Ung th thn 10.300
12. Ung th thanh qun 10.000 Ung th ming 9.700

Tng cng

565.000

565.000
* Gm c ung th da v loi gen gy bnh
Ngun d liu : Vin Ung Th M (1992)
Bng 3. T l t vong Ung th trn Th Gii
NAM N
1.
Hunggary 235 an Mch 193
2.
Tip 228 Scotland 136
3.
Luxembourg 218 Hunggary 129
4.
B 205 Anh (Wales) 127
5.
Php 205 Ireland 126
6.
Uruguay 203 New Zealand 124
7.
Scotland 201 Bc Ireland 123
8.
H Lan 201 Tip 120
9.
Ba Lan 200 Uruguay 118
10.
194 Iceland 116
11.
Nga 193 Costa Rica 116
12.
an Mch 182 Chile 114
13.
Anh (Wales) 182 Ty c 112
14.
Hng Kng 182 Canada 111
15.
Singapore 181 B 111
16.
Ty c 181 H Lan 110
17.
Ireland 175 M 110
18.
Bc Ireland 174 Singapore 110
19.
o 174 o 110
20.
Thy S 174 Luxembourg 109
21.
New Zealand 172 Ba Lan 108
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 12

22.
Canada 171 ng c 103
23.
ng c 166 Bc u 102
24.
M 163 c 102
25.
c 163 Do Thi 100
26.
Costa Rica 162 100
27.
Phn Lan 159 Thy S 100
28.
Ty Ban Nha 158 Thy in 99
29.
Yugolavia 154 Hng Kng 98
30.
Argentina 152 Argentina 98
31.
Hn Quc 150 Cuba 96
32.
Nht 150 Nga 93
33.
Bc u 149 Phn Lan 91
34.
Trung Quc 148 Malta 91
35.
Malta 145 Php 90
36.
Hy Lp 144 Trung Quc 89
37.
Chile 141 Yugoslavia 89
38.
Portugal 139 Ecuador 86
39.
Bulgaria 138 Venezuela 85
40.
Iceland 137 B 84
41.
Cuba 129 B o Nha 84
42.
Thy in 128 Ty Ban Nha 79
43.
Puerto Rico 122 Hy Lp 79
44.
Israel 118 Mexico 78
45.
Venezuela 92 Nht 78
46.
Kuwait 89 Kuwait 77
47.
Panama 87 Puerto Rico 75
48.
Ecuador 84 Panama 72
49.
Mexico 77 Hn Quc 65
50.
Thi Lan 54 Thi Lan 36
ngi trung nin theo t l 100.000 ngi
Ngun ti liu : Thng k Y T Th Gii thng nin (19871990)
Ghi ch: D liu ny bin tp trc lc thng nht c Quc v Lin X sp

Trn 100.000 ngi M cht v bnh ny v hng triu ngi mang mm bnh HIV.
Phi Chu, Chu v nhng khu vc khc, c bit vng xch o, HIV lan trn nh mt
th bnh dch. Mc d mi u bnh AIDS nh bin thi mt kh nng min nhim nhng n c
lin quan n bnh ung th v nhiu bnh nhn bt u vi mt chng nh ung th da (Kaposi),
hot huyt v nhng bnh c tnh khc. Theo c tnh mi y n nm 2000, s c ti 120 triu
ngi b nhim loi siu vi khun ny. Trong thp nin 1990, ngi ta c tnh c 10 triu tr
em phi gnh chu cnh mt cha hoc mt m v bnh AIDS.
Cch y 30 nm, s ngi mc bnh tm thn M c t l 0. Ngy nay n tng gp
i vi t l 1/10. 42 triu ngi t nc ny b bnh tim mch, 37 triu ngi mc bnh cao
huyt p, 35 triu ngi b d ng, t 14 n 28 triu ngi nghin ru. Mi triu ngi lm
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 13

dng thuc, 13 triu tr em d tt bm sinh, 1 triu ngi mc bnh tiu ng, 5 triu tr em
chm pht trin v tinh thn, 2 triu ngi b bnh ng kinh. Vo khong 1 triu b chng run
lit thn kinh Parkinson. Mt triu ri b s cng c bp.
Trong nhng thp nin gn y, bnh ri lon dc tnh tng nhanh v t hi nht. V d
trong nm 1982, Hi Y hc Anh Quc bo co s ngi bnh Anh tng 1.700 % tnh t nm
1957. M, nm 1990 l nm bnh giang mai tng cao nht k t nm 1949 v tng 75% t
nm 1985. Chu u v c Bc M, bnh mn rp v nhng bnh lan truyn qua ng tnh
dc (STD) lan nhanh nh bnh dch, thm vo , chng v sinh cng c chiu hng gia tng.
K t nm 1920, lng tinh trng ca phi nam st gim 39% theo th nghim y khoa. Mt
nghin cu mi y pht hin khong 23% s sinh vin khe mnh gii phu trit sn. Trit
sn tng t 5,5% trong nm 1970 ln n 22,7% trong nm 1990. Hn na, khong 800.000 ph
n M n tui sinh sn gii phu bung trng v ung th hay s b ung th. Vo tui 65,
s ph n M gii phu d con.
Nhng chng bnh mi ra i thch thc y khoa tn tin hi chng ng c, vim
phi, hi chng mt mi ko di, n c siu vi trng EpsteinBarr xm nhp, hng vn v
hng triu ngi ang lo s loi vi trng ny. Trong khi nhng loi bnh c li ti xut di
dng c cht. Nhng chng vim phi bin dng v nhng bnh nhim trng khc cho thy
i ng y khoa chu b tay! C thi ngi ta tin rng bnh st rt b dit gn bi thuc men
hin i, nay n vn cn v lan rng trn a cu vi con s 270 triu ngi b nhim trng
hng nm v c chng 1 triu ngi thit mng mi nm. Cha ht, bnh lao phi nh thuc
khng sinh nh dp sau cuc th chin th hai, nay li ti xut di dng c cht v c mi
nm git hi ti 3 triu ngi trn khp th gii. Nm 1991, ln u tin trong th k ny, dch t
lan trn ti M! Mi y, trng i hc y khoa Tuffs cho bit rng 75% dn chng ly
mu th mc vi khun chng li thuc khng sinh trong b my tiu ha ca h.
Ngay c chng cm lnh thng thng c qung b trn 30 nm trc v sau thi
tng thng Kennedy vn tr tr trc mi cch iu tr. Thc ra, cc phng thuc hin i cha
c rt t cn bnh. Trong mt s trng hp, y khoa lm gim au v n ch tm thi nhng
khng nh tn gc bnh khin khng chng th chy, bnh vn c tr li nh thng.
Tnh chung, c n 80% mi ca t vong trn th gii ng u l tai nn thng do s
suy thoi v th cht v tinh thn, k c bo lc, chin tranh, ti phm, i x th bo, b mc tr
em, v, chng v ngi gi c. Hn bn thp nin M, t hn 2 ti 4 ln, ngi ta git hi ln
nhau hn ti chin trng, trong cc cuc chin nc ngoi. Bo lc vn ang gia tng ti cc
vng khc trn th gii. Tri t cng nh con ngi, n cn gp rt cha tr. Mi trng thin
nhin ang b hu hoi nng n v con ngi bnh trng nn vn minh cng ngh mt cch ba
bi. Rng nhit i v hng ngn chng loi cy c, ng vt ang tiu bin dn. Sa mc ha lan
rng khi lp t mu b suy kit v ha cht c hi, ma mng tht thu. Ti nguyn trn th gii
ngy mt teo tp, cht thi loi ngy cng tch lu, trn khng gian th c hi ca nn cng
ngh v tng Ozone che ch tri t ngy cng mng dn v tia cc tm thm nhp, tc hi
vo cuc sng cc sinh vt di t. u u cng c cc loi tia chiu x nhn to t nguyn t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 14

nng n tia viba nu n, tia Xquang n lung t ca my vi tnh, t v tinh trn qu o
khng gian ti u my video cassette to ra mt dng li ton cu ion ha, khin cho qu
trnh tin ha ca con ngi s b thui cht lu di nhiu th h.
a ra cc minh chng trn cho ta ci nhn tng qut v nn vn minh hin i ang nm
bn b vc t hu m s ln su nm thoi ha sinh hc. ng k phi l M, Canada, Nga,
ng v Ty u, Nht, c v Trung Quc, cng khng th b qua cc nc Chu, Phi Chu
v Chu M La tinh. Chm dt chin tranh lnh cha phi l chm dt nguy c bnh tt li
bc, m n cn vt xa c him ha ca v kh ht nhn! Thi gian cn li cho con ngi ti
nh hng thn phn mnh v c hnh tinh qu l rt ngn ngi. Trong khi m th h i sau dn
trng thnh th ta c th xem tn mt s suy thoi ton cc ca np sng hin i. S sp
tn cng c th xy ra trong vng 25 n 35 nm ti y.
Tuy nhin vn ung th cho ta mt dp may suy t, thm hiu v sc khe v
bnh tt hu cho nhn loi c dp on kt mi c th trn hnh tinh li gp sc xy dng mt
th gii lnh mnh v tht s ha bnh.

Ung th thi c i
Lch s ung th thi c i c t 2.500 nm v bt u ti Hy Lp, ni c ng t nn y
khoa Hippocrate pht hin v m t cn bnh ny bng karkinos, ngn t Hy Lp ra tn
bnh ung th cancer, m gc t mang ngha con cua: ng t y hc Ty Phng da vo
hnh tng mn ni khp ngi nh dng con cua. Thi xa, bnh ny cc him v ch c mt
s ngi t i mc phi c ghi chp li. V d ngi ta nhc n n trong Kinh Thnh, Cu
c hay trong k th T Vn Ni Kinh Hong phng ng. a s cc nc c truyn
thng th h chng bit g l ung th. Tuy nhin vo thi cch mng k ngh th k 17, th ung
th xy ra phng Ty. Nm 1830, nh khoa hc, ng Stanislas Tanchou i tin phong trong
ngnh thng k sinh t sp xp t l t vong vng Paris v bnh ung th l khong 2%, tip
n u th k 20 th t l ti M ln ti 4%. Ch k th h va qua, cc loi hnh ca
ung th so vi ngy nay vn c coi l him.
Hi cn mi theo hc i hc Washington nm 1919, c mt ngi ung th nhp vin
bnh vin Parns theo li k ca bc s Alton Oschener trong mt bi vit bo khoa hc M, v theo
thng l th bnh nhn khng qua khi. Bc s George Dock, dy mn Y, ng khng nhng l mt y s
xut sc kim khoa hc gia m ng cn l nhn ti v bnh l hc. ng c nhc i nhc li vi hai ngi
trng lp hin din trong lc ly mu th nghim rng chng bnh qu him n s kh cn gp
li trong qung i cn li . Bc s Oschner cn ni thm rng ng gp li ung th phi Chu
u mt ln na vo nm 1936, khong 17 nm sau .
Khi m nn vn minh hin i bao trm th gii th cc nh thm him, y khoa, bc s,
nh truyn gio v cc du khch rt ly lm l trc sc sng khe mnh ca cc ging dn trong
x s hoang x. Nm 1908 theo y s phu thut W.Roger Williams, hi vin trong khoa phu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 15

thut Hong gia th khng thy ghi chp g v bnh ung th trong nhng x thuc a thuc
quc Anh. Trong cun Lch s Ung th T nhin vit nm 1920 ca Gim c Vin Nghin cu
Dinh dng do Sir Robert Mc Carrison in n pht hin mt nn vn ha ca ngi
Hunza l x s v bnh, ngi tn hng tui th cao. Nm 1930, mt nh gio ngi Nht
l George Ohsawa bt u nghin cu thu o nn vn ha ny vit cun Ung th v Nn
Trit l Cc ng. ng nha s Weston Price cho thy trong tc phm n hnh nm 1945, cun
Dinh dng v Th cht thoi ha cp n ngi da Bc M, dn Eskimo, dn Polynesians
v th dn c u cha c du vt ca bnh ung th.
Bn nh trinh st y hc ny v cc ngi khc u dc sc gii thch l do nhng c dn
truyn thng min xch o, a cc, hi o v cc nn vn ha cch bit vi nn vn minh
hin i u c min dch vi bnh ung th, tim mch v c n chng su rng. Sau khi h
kho st cn thn, gm c vic th nghim trong phng th nghim mt s trng hp, th h
u i n kt lun c lp rng ung th l mt bnh pht sinh t s lm dng thc phm nh
ng, bt m, v cc thc phm tinh ch khc, k lun c cht bo v prtin. c bit khi cc
thc phm k trn du nhp vo nhng min t v bnh th ung th v cc bnh do c th suy
thoi theo st v honh hnh nh bng vi hnh.
Mt vi chuyn gia nghin cu ung th cng u rt ra kt lun tng t va nu trn, c
mn dch t hc tng so snh cc d liu bnh tt ca cc sc dn. Thng 7 nm 1927, trn
nht bo Y hc Ung th, ng William Howard Hay, bc s y khoa phng on rng:
Ngh v nhng nm kho cu ung th, vi bao tin bc, thi gian v au n tri ra
ngy nay chng ta ang u? Gi ti lc dc vn ling v ung th xem c iu g lch lc
gii thch bao nm m c v tht bi cho ti ngy nay? m ung th vn khng ngng gia
tng Liu c phi nguyn do xy ra t hi con ngi ri xa thc phm t nhin? D tm mt
c xa nh ngi t Sao Ho nhn v th vn cng r l chng ta sng nh thc phm tinh
ch thiu vitamin v mui nn s dinh dng mt thng bng qu lu, k t khi mi ra i
Chng ta cht coi thc phm (tinh ch) l du n ca nn vn minh nn mi chnh l th thc
phm lm nn cho mi chng bnh, bao gm c bnh ung th.

Gc gc i sng
Mi nn vn minh trc kia u nhn ra cch n ung v nn nng nghip l iu ng
coi trng trong nn kinh t, tn gio, vn chng v ngh thut. c bit l nu nc ng cc lt
(ton vn) l rng ct ca con ngi tri qua hng ngn nm ri. Ch mi gn y, ngi ta mi
dng li n trn th gii. V d go v k l thc phm chnh phng ng. Chu u dng
hc mch, kiu mch, yn mch; Nga v Trung dng bt kiu mch, Phi Chu dng bo bo (la
min). Trung ng dng la mch v bp ng Chu M. Anh, t thc phm l bt bp
trong khi Nht, th n l gohan, ngha l cm.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 16

Trong thi c, liu php dinh dng l nn tng hiu bit v thc hnh y khoa. Chng
hn, ng t y hc Hippocrate thng nhn mnh vo s quan trng ca thc n c la mch v
kiu mch l hai mn thc phm chnh ca ngi Hy Lp. Ti cng bit c th chu nh hng
khc nhau tu cch lm bnh c gii thch trong y hc c truyn, nh tu cch lm vi bt
nguyn cht hay bt m trn vi cm hoc l la m c sng hay khng, hoc trn nhiu hay t
nc, nho bt k hay s si, nng gin hay mm v cn v s chi tit khc. iu ny cng
ng trong cch nu nng bt la mch. nh hng tc ng trong mi quy trnh c khi rt
khc bit. Lm sao ngi b qua n li c th hiu c kh nng gy bnh cho loi ngi?
* Ngha xa ca ch tht cng c ngha l thc phm ch bin t sa, nhng n ch yu nh kiu
mch, hc mch, yn mch, la m, ht, ht tri cy n c v sau ny n bao hm :
1. Tht, ht v rau c.
2. Bnh hay tht nng (trch Hamlet Trong tang l c tht nng. Lm bn bn tic lnh tanh).
3. Bnh mt, ngt.
4. Tht ti sng.
Sau ny, ting chung cho cc thc phm dch ra trong Thnh Kinh bn a khin cho nim tht
nguyn ngha tr thnh phc tp. Trong bn dch ca King James c cp n thc phm ct tr
on sng th k lm sng t: Hy xem, ta cho cc ngi ging cy c ht trn cy la di trn,
v loi cy no sn sinh ht th u l thc phm cho ngi.
Con ngi a thc n vo thn s lm n bin ha v bin i con ngi theo
n tr thnh quan trng khin ngi sng lp Ty y t ra t mi: diaita ch v li sng. T
gc Hy Lp bin sang ting Anh l thc n (diet). Ngy nay, n mang ngha lm st cn,
gim n, nhng ngha chnh ca n l cch sng, cch pha ch v chn thc n l yu t chnh.
Trong th k th V trc Cng Nguyn, iu tr bnh nng, Hippocrate nhn mnh
s quan trng ca phng php dng thc phm. ng vit trong Sch Dinh dng: Hy ly
thc phm lm thuc, n. Ngy nay, cc y s tt nghip u tuyn th rng: Ti s p dng
phng php thc phm gip ch bnh nhn ty kh nng phn on ca ti. Ti s gip h trnh c
hi. Ti nguyn chng cho ai thuc c khi h cu xin hoc gi cho h a n kt qu tai hi Ti s
khng s dng dao. Phng thuc c ng a nht l go mch v ng cc lt nu chn. ng
k cng dng nc cm nh lm m, trn, thng, du, tr kht, tr to bn, trng bao t. ng
cng m t nhiu cch dng la mch lm gim bnh gip iu chnh thc n mt cch n
gin, p bt go, rau c, l thuc lm ly nh. Trong trng hp ung th, ng cnh co khng
nn m x: Nu m, bnh nhn s chng cht, cn khng m h s chu c lu di.

Ung th thi trung c
Hippocrate ch n thc n v mi trng, l nn mng khi phc sc khe rng ri.
ng tin rng bnh tt l iu t nhin ch khng phi siu nhin, cn on tuyt vi qu kh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 17

nh hng y hc tng lai. Mi ti th k XVII, th phng php lnh bnh t nhin, cng vi
Galen, y s La M th k th nh mi c ph bin rng ri v p dng Chu u v Rp.
thi Trung C, y s ly lng Maimondes, ngi Do Thi thnh lp mt phng thuc tng t
nh trit l dinh dng v cnh gic cch n bt k ng cc no cht sch cm.
Hi kch Tin Tri m ch bnh ung th l mu cht cuc tranh lun gia thi ho Dante v
Virgii, ng dn dt qua ni hnh xc v a ngc, cn ch s dy d ca thin nhin v tun
gi lut tri, hoa qu v ma tit. Thi ho Dante c t cch sng pht l v coi thng t nhin
nh mt s bng hoi c lng tm. Sut thi u th k XIV, cc thin anh hng ca, ca ngi
cc tm hn ha iu l ngi bit gi s dinh dng n gin sut i. V d ng ly t Thnh
Kinh ra mt Daniel quyt t chi tht trn bn tic ca vua thnh Babylon v ng cho rng t
ca Hippocrate c trn nh trong Thin ng h gii. Sau ny n thi thi ho
Shakespeare th k XVI, cun Lu i Sc khe ca Sir Thomas Elyot l mt cun ch nam
phng thuc ph thng, lit k hiu qu cc thc phm cho c th, khuyn dng ng cc ch
yu l hc mch v la mch tiu gim cc chng au nghim trng.
Bit chn v nu n ng cch l nn tng ngn nga v cha bnh phng ng.
Trong b sch Hong Ni kinh, Thn Nng (y t nh Hippocrate phng Ty) khuyn
dng nc cm trong 10 ngy cha cc bnh mn tnh. Y kinh chnh ca n , cun Caraka
Shamhita vit vo khong th k th nht sau cng nguyn chng li bnh han n trc s
suy thoi v dinh dng. Cc tc phm khc cng vit ra chn chnh tnh trng xa ri thc
phm m bc, thun khit c bit l thi nay, ngi giu c v giai cp trung lu coi
thng. V d cch y ngn nm, di triu i nh Tng, mt t tng gia Dng Phng
than v con chu quan li rng: H khng mun n rau c, nc cm, li cho cc loi u , k,
mch l nht nho, v v, c mt mc i gi go sch cm, tht nng lc xng tho tnh tham n.
n, thc ung , bnh ko h kho by bin trn khay, a chm tr sang trng.
Mt y s Vin ng l Ekiken Kaibara nm 1714 v Khng T Trung Quc bin
tp b Yojokun l b sch ch nam y hc v tui th, ghi chp tinh hoa ca php p dng go lt,
ph nhn ton b li cha bnh da trn triu chng, k c m x.

Y hc thi hin i
Mc cho cc nh y hc ku gi, cuc thp t chinh ca ngnh gia v vn pht ng
mnh m, s pht hin ra Tn th gii lm thay i cch n ung truyn thng c ng v
Ty Phng m mn mt k nguyn khoa hc mi. Nn mng y hc do Hippocrate, Galen,
Aristotle v Ptolemi b lt nho vo th k XVII, XVIII thc cha bnh t nhin sut
2000 nm nay b lu m dn thay th bng th gii quan my mc ca Descarte ni ln, da
vo nim khoa hc v y hc hin i. Hc thuyt y hc hm hnh, linh hot ca Hy Lp c,
thi Trung c v Phc Hng tn li nhanh chng. Trong h thng y hc ny, con ngi l t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 18

hp ca t, Nc, Gi, La, nu c th mt qun bnh gia cc lc tc ng h tng th s
gy ra bnh tt, bao gm c ung th.

Quay v vi thc phm t nhin
Trong thin nhin, ta thy ngy ni m, thung lng dn ln ni cao x hi tin b sau
cuc khng hong suy thoi. Trong i sng hin i, th bc ngot ca n xy ra vo thp k
1960 v 1970, khi ngi ta thc cch sng thiu st ng thi v quay sang thc phm t
nhin th phong tro sc khe ton din vn ln. Ngi n chay v thc phm dinh dng thin
nhin c t lu, nhng n ch l mt phn nh b trn th trng. Bt ng sau thi chin, h
bin thu, hot ng tch cc bo v ng rung Vit Nam thot khi bom n v cc tc
ng ca ha cht, cng nhau t chc ngy thc phm cu xt ngnh canh nng nghip hin
i trc s i kh ca cc nc ngho, bo qun nng lng v cht lng mi trng sng.
n nm 1976 th ting vang thc phm sch lan ti din n Quc hi M. Trong
mt bo co mang tnh lch s Mc tiu Dinh dng cho nc M ca Tiu ban Dinh dng v
Con ngi lit bnh ung th vo mt trong su hng mc bnh tt lm x hi suy thoi v thc
phm tinh ch. Bn bo co lm rng ri k ngh thc phm v ngnh y dc nh mt cn sng
thn. Lp tc Hi chn nui gia sc, gia cm v Vin tinh lc mui ni ln kt n bo co k
trn. Tuy nhin, cp quc gia thng nh th cnh ca c m ra cho s tr li ca thc
phm t nhin. Nm nm sau , cc hi y dc v khoa hc gia xc nh mi lin quan gia
dinh dng v nhng chng bnh suy thoi. Trong bo co nm 1979, v Con ngi lnh mnh :
Ci tin sc khe v Phng chng bnh tt, Ban phu thut tng qut M vit: Dn chng phi
bt dng cht bo v cholesterol bt n tht cn n thm cht bt hydratcacbon nh ng cc, tri
cy, rau c. Cc hi on cng c im tng t nh: Hi Tim mch, Tiu ng, Dinh
dng, B Nng nghip Nm 1981, ngi ta t chc hi tho khoa hc, xut s chuyn
bin qua thc phm t nhin. Cc nh khoa hc tuyn b rng thi quen n ung nh hng
ng k t t trng, nc ung, nhin liu, khong sn, n gi c sinh hot, s tht nghip v
cn bng nn thng mi quc t, cng nh lm gim 88% bnh tim mch v 50% bnh ung th.
Nm 1982, Hc vin Quc gia M pht hnh mt ti liu dinh dng v ung th dy 472
trang nhm ku gi nhn dn tit gim thc phm tht, m v gia tng s dng ng cc t nhin,
rau c. Cuc hi tho duyt xt li hng trm mu dinh dng ng thi do cc hi y dc
nghin cu lu di bn cnh s bnh trng ca cc loi ung th thng hay gp gm ct sng,
bao t, v, phi, bung trng, tin lit tuyn v esophagus. Tiu ban Khoa hc 13 thnh vin
ngh rng dinh dng chim 30% 40% nguyn nhn gy bnh cho nam v 60% trong n gii.
Tm quan trng v s tc ng qua li gia dinh dng v bnh ung th trong 10 nm va qua
c ni ti trong li ni u ca sch nhn dp ti bn v b sung ny.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 19

Pht ng cuc cch mng sc khe
Chng ti tng l ngi ng hnh tin phong trong phong tro dng sinh nhm pht
huy thc phm t nhin v thc n dnh cho bnh ung th, tim mch v bnh chng khc t
thp nin 50, cao vai tr dng sinh trong i sng x hi pht ng mt cuc cch mng
sc khe vo thp nin 70 v 80 cha c ph cp rng ri.
Nm 1972, v ti, Aveline mi mt ngh s hng u ca Kch tung No c in l
Sadayo Kita sang M trnh din di s bo tr ca T chc ng Ty, mt c quan vn ha v
gio dc c lp ra thc y tnh hu ngh v ha bnh th gii. Cuc trnh din trc cng
chng Boston v New York thnh cng ngoi s mong i, nn ng quay li M u
n. Trong lin h vi chng trnh trnh din ny, ti c dp gp ng Edwin Reischauer, v hc
gi ni ting v vn ha ng Ty. ng l ngi sinh trng Nht, ni ting Nht lu lot v
tng l i s M ti Nht di thi tng thng Kennedy v Johnson trong thp nin 60, sau
ny ng tr v Harvard v ng u chng trnh nghin cu ng. Nm 1973, v chng ti
gp gio s Reinschaer. Sau ny ng vit v vai tr ca dinh dng trong vn ha v lch s
Nht Bn hin i: S dinh dng c truyn ca ngi Nht l go, rau c v c, tri hn vi li n
nhiu tht v cht bo bn Ty phng, ngi Nht vi thc n lnh mnh hn l rt ton vn nu h
khng ch go trng tinh. Thc n ca h gii thch mt phn ti sao bnh tim Nht thp hn M.
Gio s nhn thy tr em Nht cao ln hn sau Th chin th 2 nn ghi nhn thm: T sau Th
Chin II, tr em Nht c chiu cao tng kh nhiu (t 510cm). Mt phn tng cao l nh ngi gh nhiu
hn ngi sn, v cng nh sc nng, c l ch yu l nh thc n di do thc phm ch bin t sa,
li n nhiu tht v bnh m. Thanh nin Nht ngy nay r l cao ln hn cha ng h, v trc kia ngi
ta him thy tr em bo ph, nhng by gi h quen mt vi chng ri.
Mt ngi bn na ca chng ti bc s Edward Kass Harvard l nh nghin cu
bnh tim mch, ng u trong nc nguyn l gim c th nghim. Bc s Kass trng nom vic
nghin cu, bt u t nm 1973 v sut hn 10 nm theo di nhng ngi dng sinh
Boston. Cng lm vi bc s Franks Sacks trng Y khoa Harvard, bc s William Castelle,
gim c Vin Tim Mch Framingham v cc ng nghip khc, bc s Kass bo co v li ch
bo v sc khe ca thc n dng sinh, c bit rt hiu qu lm st gim cht bo c
cholestrol trong bnh cao huyt p. Nhng lun chng ny c n hnh trong Nht bo dch t
M, Y hc Anh, Nht bo Hi y hc M, Ung th m mch mu, v nhng nh bo ngnh y
chuyn nghip khc u cng nhn mi lin h gia bnh tim v dinh dng m ra khc
quanh lch s. Nhng t bo ni ting th gii nh Vogue, Boston Globe, New York Times
cng u loan tin v cuc nghin cu cc k quan trng ny v quan im Thc phm dinh
dng c quan h v tc ng ngn chn bnh tim ang e do lan truyn ton cu.
Trong khi , nguyt san ng Ty East West Journal ca chng ti cng n hnh s
c bit v bnh ung th v dinh dng nm 1976. Ban bin tp ca chng ti gm Michio
Kushi, Sherman Goldman v Alex Jack gii thiu nhng ca ung th lch s c cha
lnh bng thc n dng sinh, km theo cc bi l thuyt ch dn cch iu tr ca ti
(M.Kushi) v lot bi iu tra bnh l ca Hip hi Ung th M, bi k ngh thc phm ca nh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 20

bo Peter Barry Chowka. Nguyt san bo ng Ty v chin dch chng ung th c cng
chng c bit ch , gip ton dn ch mc vo s kin thnh cng v nhng iu cn
loi tr chm dt nn ung th lan trn.
Nm 1976, Tiu ban Dinh Dng ca Thng Ngh Vin Washington D.C hng
ng chin dch dit bnh t gc v ku gi tiu tr nguyn nhn gy bnh hn l triu chng
pht ra sau ny ca n; v n nhn nhng nhn chng p dng dng sinh iu tr cc bnh
ung th v nhng bnh do thoi ha gy ra. Mt nhn chng sng chi l bc s Gio. B. Gori
vin nghin cu NCI (trong bn minh chng v tr li phng vn bo ng Ty khin ng
ta b cp trn trong vin qu trch), ng ngh rng chnh ngun dinh dng l yu t cc
k quan trng lm ny sinh ung th v rng ngi ta cn nhm thng vo hng ny. Trong khi
, Boston, Hip hi ng Ty n hnh cun sch u tin v Dng sinh v Bnh ung th
ta Thc n gii quyt bnh ung th theo nguyn tc Thc dng. Qua Hip Hi ng Ty,
chng ti gp g vi ngi lm chnh sch cp quc gia, chuyn gia y t, khoa hc gia khp
th gii thng tin cho h cch gii quyt bnh v sau ny, tr thnh bin tp ca vin Khoa
hc Quc gia, vit bo co kinh in Thc n, Dinh dng v ung th.
Chng ti nhn c v s hi m th t, sch v cc hc liu khuyn khch, v d
Thng ngh s Edward Kennedy vit:
Xin cm n thnh tnh ca qu v gi bo co v chnh sch thc phm lin quan n
thc n v sc khe ca chng ta. Nh qu v bit, ti xin chia s, thm cm mi quan h ca
bo co v trong tng lai, s cu xt v mt hin php v tnh quan trng ca thc phm v sc
khe cho quc dn, bn bo co ca Vin l v cng hu ch v sau.
Pha ng Cng ha thuc Tiu ban Dinh dng Thng Vin, thng ngh s Robert
Dole, ph ch tch ban vit th tr li:
a t qu ngh vin gi cho ti ti liu Thc dng gii quyt ung th v sch Lng
thc phm khuyn dng cho Hoa K. Ti khng nh rng y l ngun ti liu quan trng v
s a vo ngh trnh tho lun Quc hi v lnh vc ny. ngh lp Ban c trch ca qu v,
chng ti xin lnh nhn. u thng ging nm ti (1974), chng ti s giao nhng cng tc v
trch nhim mi cho Tiu ban v s c gi l Tiu ban Thc dng v Nng nghip Thng
vin, thuc Ban c trch. L thnh vin trong Tiu ban, ti xin lu tr thng tin qu gi ca Hi
on qu v.
Trong s cc khoa hc gia, chng ti gp bc s y khoa Mark Hegsted thuc B Dinh
dng S y t trng Harvard, bc s l ngi chng kin bui hp Thng vin nghe
bc s Gori trnh by v ch tiu Dinh dng. bui hp mt ti thnh ph Boston, ti gii thiu
bc s Kass vi gio s m nhc Jean Kohler, i hc Ball State ti Muncie, Indiana. Gio s J.
Kohler b ung th ty tng nm 1973 v khi hn nh p dng thc n Thc dng. H s
bnh l da trn th nghim ca i hc Y khoa Indiana bang Indianapollis c sc thuyt phc
rt cao v ng vn cn sng. Bnh thng 90% loi ny u cht trong nm mc bnh u tin,
khng c trng hp ngoi l, tri vi trng hp ngi bnh ny, tri qua c 5 nm ri.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 21

Bc s Kass rt quan tm n trng hp khi bnh v ngh p dng vo ng hng
thc hin trong tng lai. Bc s khuyn mt nhm 25 bnh nhn mc cng loi ung th p dng
thc n Thc dng di s chm sc ca Hip hi ng Ty v sau mt thi gian so snh
vi nhm ngi ng bnh khc n theo thc n bnh thng ca thi i. Sau bc s Kass
gii thiu ti n bc s Emil Frei, l gim c Trung tm Dana Faber Boston, l Vin ung th
hng u th gii. Ti v nhng ngi trong hi trnh by vi ca dng sinh mang tnh cch
lch s bn vi bc s Frei kh nng hng o nhng nghin cu Thc dng tng lai, th
ng t ra rt ci m trc ngh ca chng ti v ng cho rng ti ny ng c nghin
cu su rng hn.
Vo thng 3 nm 1977, Hip hi ng Ty bo tr mt hi ngh u tin v Thc dng
ti trng chuyn khoa Pine Manor ngoi Boston vi s tham gia ca nhiu bc s y khoa,
cc nh nghin cu, li c c bc s Robert Mendelsohn, ng l bc s nhi khoa danh ting ca c
nc, l din gi din n bo i chng, mc bc s nhn dn. Hi ngh Pine Manor l ln u
tin tp hp c cc nh khoa hc v nghin cu hng u, cc gio s dinh dng Quc t, cc
bnh nhn c cha lnh theo ch Thc dng. Mt chng trnh hnh ng tip theo
bng thc n thng nin v cc hi ngh ung th, hi tho qun chng v cc chng trnh
Tivi, pht thanh phng vn ban tham mu Hi ng Ty ti New York, Boston, Philadelphia,
Baltomore, Miami, Atlanta, Dallas v cc th ln trn ton quc.
Ma h nm 1977, tng thng Carter, qua bo co v Mc tiu Dinh dng cho M quc
ca Thng vin t nm trc, ng ra lnh cho duyt xt chnh sch thc phm quc gia. Vo
thng 9, chng ti gm bc s Mendelsohn v mt s ngi trong ban tham mu ca Hi nh bo
ng Ty hp vi nhn vin trong chnh sch i ni ca Tng thng ti To Bch Cung, chng
ti gii thiu cc v c vn v hng lot thc phm theo chnh sch khuyn dng v khuyn co
h rng nu khng thay i thc phm cho quc dn th ngn sng dch bnh s e do s sng
cn ca quc gia trong th h sau. Chng ti cn gp g cc c vn ca tng thng trong a ht
y t v tiu dng, cng nh vi hi vin ca B Canh Nng M. Hi chng ti cng c trnh
by thm tin tc v chnh sch nn lm (mt s nghin cu v ngi p dng Thc dng cng
nu ra trong bo co phu thut tng qut M nm 1979, vi ta Con ngi lnh mnh).
mc ring t cng nh mi ngnh ngh, Thc dng bt u c tc dng vi
gii lm chnh sch cp chnh ph. Em gi tng thng Carter l Jean Stapleton c nh bnh l
ung th ty tng, n nh ti ch dn.
Nm 1985, Vin Ung th Quc gia M bo co rng X tr v Ha tr khng to nn hiu
qu, mt s trng hp ngi ta cn pht hin n gy c t: Tr vi trng hp ung th bao t,
vic iu tr chng mang li kt qu no cu sng ngi bnh, ngi ta c theo cch X, Ha tr v
cn thm c li m x, ct b ngn chng bnh. i a s bnh ung th phi, v, bng quang, bao t,
da, thn u rp khun nh vy. t lu sau khi bn bo co n hnh, v bc s , tc gi ca n l
Reagan A. Rosenberg l trng ban phu thut Vin Ung th sn sc bnh ung th kt trng
(rut) cho tng thng Reagan, thay v dng ha tr v x tr, ng dng phng php Thc
dng vi ton b l thc phm t nhin (lt).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 22

B Laura Masini l ngi ph trch thc phm dng sinh cho tr s Lin Hip Quc.
Trc kia, b b ung th v, nh thc phm t nhin m bnh phc, nay b gip cho em l
Vernon Walter v i s M c thn, b Bande Keith, Washington, v ca cu ngh s quc
hi bang Matsachusett bit n Thc dng qua cc gia nh quan chc trong chnh ph. Sau
nhiu nm, bit bao ngh s, thng c cc bang nh chng ti cha tr, c bit vi ngi nh
h, khi vng bnh ung th.
Hi nh bo ng Ty i tin phong trong phong tro Thc dng, hi phc sc khe
lan rng khp Hp chng quc Hoa K. Cc bi bo nhm gii quyt vn xut hin trn
bo Sunday Evening Post, Life, cc n phm v trn truyn thanh, truyn hnh. Cuc cch mng
y t cui thp nin 70 v thp nin 80 l yu t y mnh phong tro thc phm t nhin t thp
nin 60. Cc khoa hc gia hng u v cc hip hi y hc nghin cu nghim tc mi tng
quan ca thc phm v bnh chng suy thoi; v nay l ln u tin c n hnh hng
dn ngn nga bnh ung th v cc bnh nu trn.
Vo cui thp nin 70, cc phng tin thng tin i chng nhm c vo thc phm
m li ra cho nn y hc tng lai. Trong bi m u thp nin mi, bo Newsweek ghi nhn:
Thc n ca ngi M qu di do l nguyn nhn ca nhiu chng bnh nghim
trng v s cn t hi hn na Cc nh nghin cu nay thy r thc phm ca h trn bn
n l nguyn nhn chnh ca cn bnh gh gm nht, l ung th.

Gii php Thc dng
iu cn r l Thc dng khng ch l thc n mi theo t ng m cn vt thot mi
s rng buc, tnh t th gii vi t cho n gii ngn h trong v tr, t s thnh suy ca cc nn
vn minh xa nay, cho ti tng c nhn theo trit l Thc dng gip con ngi c mt quan
nim thng nht hiu bit trt t trong v tr ng nht th.
Dch st t Macro theo Hy Lp l i hay Lu di, v ch bios l i sng.
Vy Macrobiotic Thc dng (dng sinh) l mt cch sng mnh khe v lu di. Ch ny
c dng t thi Hippocrate trong mt bi vit v t Nc Gi, v cha gi ca y hc
phng Ty dng din t mt nhm thanh nin sng mnh khe, trng th. Cc tc gi c
in khc nh Herodotus, Aristotle, Galen v Lucian cng dng t ny t by nim sng hi
ha vi t nhin, n mt thc n qun bnh, n gin n gi v vn cn khe mnh. Ngy xa,
ngi ta cho rng dng sinh Macrobiotics c gc gc ca x Ethiopian Phi Chu, ngi ta
truyn tng rng h sng n 120 tui hay hn th (theo Thnh kinh v cc v hin gi Trung
Hoa). ng Rabelais, nh nhn vn Php th k 16 vit cun Pantagruel v Gargantua k v
mt hn o k diu Macreons khi ng ti v gp mt hin nhn l Macrobius dn ng cho
h. Nm 1797, mt y s c kim trit gia Christoph W. Huferland vit mt cun sch rt nh
hng v sc khe v dinh dng, ta l Ngh thut Dng sinh v Sng th.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 23

Trong khi Cn ng v Vin ng th tinh thn dng sinh dn o v hnh
thnh nn vn minh. thc chung v thc phm v nguyn l cha bnh t nhin u ngm
cha trong Thnh kinh, Dch kinh, o c kinh, kinh Bagavad Gita, Kojiki Koran, trong rt
nhiu bn tho v anh hng ca. Tri qua bao th k, chng ta thy ni ln cc phong tro vn
ha Chu u ca tng s ch li ca vic n ung theo c truyn v thn trng ngn nga mi
vt nhn to, tinh t.
Vo cui th k 19 v u th k 20, phong tro dng sinh li c ti to v th
nghim ti Nht Bn. Hai nh gio dc y khoa l bc s Sagen Ishisuka v Yukikaru Sakurazawa
t cha cho h nhng bnh him ngho bng cch thay i thc phm tinh ch hin i v thi
mt lung gi mi bng mt thc n n gin vi go lt (b v m khng ch v cm), sp
tng (miso) rong to bin, v nhng thc phm c truyn khc. Sau khi hi phc sc khe th
h ha nhp lun vo dng y hc v trit l ng phng nh kinh Vedanta, Cu hay Tn c,
c ci hiu xuyn sut khoa hc v y hc hin i. Khi Ohsawa (Sakurazawa) n Paris vo thp
nin 20, ng vit sch bo dng bt hiu George Ohsawa v gi phng php chnh thc (cch
n ng) l Thc dng (Macrobiotics).
Do phng php Thc dng hin nay l mt tng hp ng Ty v tin khong hu.
Phng php ny m ra mt ci nhn tng th v v tr v nhn sinh. Thc hnh Thc dng l
ng dng n vo cuc sng hng ngy, c bit v vt cht l thc phm t nhin ri ngm dn
vo thc, tm hn. Thc dng rt linh ng, uyn chuyn ty vng kh hu, a l, gi, tr,
nam, n, mc vn ng sinh hot bin ha v cng. N cng dung np s a dng phong
ph nn vn ha th gii.
Ni rng hn th p dng thc n Thc dng l cch m thc c trc thi i
Homer n thi Phc Hng ti . N tng t li n ca Pht Thch Ca ngi di gc B lc
thnh o; ca Jesu dng trong ba tic ly bit vi cc mn . N cng l thc n m Moses
p dng cho dn Do Thi sc lc v tinh thn tin v min t Ha. Mi la tui v gii tnh
u khng tr ngi g khi thc hnh Thc dng, t hc gi n nng dn T thi Hng
hoang, di ngn la ti K bng gi n gin phng phi thuyn khng gian, bom hch tm, v
s con ngi: cha m, con ci, chu cht h u nh cy ng cc v cy ging, gi gieo trong
ma xun ti.
K nguyn ca chng ta tri qua trc Thin nhn chng qua khng trn mt ngy ci
Thin, cho nn d l ung th hay v kh ht nhn th n cng nh bng cu qua ca trc s tn
ti ca nhn loi. Mt ngy trc tng lai, nhn li cch con ngi sng bi nn vn minh hin
i vi nhng n ch bin xa ri t nhin chng khc no n cht lo ln ri tn li trong
qung thi gian 400 nm! Thc dng mang nhiu b mt v n cn tn ti chng no con
ngi cn , i i vi nn mng minh trit v bin. N trao cha kha m ca sc khe vo
th gii sinh ng, n l la bn nhm vo cuc du hnh v tn, t do v bin v an vui vnh cu.


T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 24

C Ch h n ng g I II I
U UN NG G T TH H V V N N N N V V N N M MI IN NH H H HI I N N I I


Tri hn 35 nm qua, y khoa hin i tin nhng bc v i nhm gii quyt cc
chng bnh ung th v suy thoi sc khe, nhng cho n nay mi n lc quy m rng ln xem
ra cha bit chng no mi tm ra gii php. V d v phng din ung th, y khoa hin i
tn dng mi phng tin k thut v gii phu, laze, ha tr, cy m, nhng mi thnh qu u
ch tm thi trn p v mt triu chng. Trong hu ht trng hp, cc th thut nh b tay
trc cn bnh ti pht v h khng nhm tr dt t gc r ca n.
Chng ti tin chc s thoi ha v sinh hc khng th l khng chuyn ha c, nhng
ngn chng n, chng ta phi gii quyt vn gay go ny bng mt hng i mi. c bit
l ta phi tm ra gc bnh t p dng thng gii php ton cc hn l ch da trn nhng
triu chng mt cch cc b. Vn bnh suy thoi xm nhp chng ta trong mi sinh hot
trong i sng hin i. V vy tm ra gii php khng ch ring nhm vo phng tin ca y
khoa, chng ti tin rng con ngi trn hnh tinh cn phi chung sc gnh vc hu to ra nn
tng sc khe cho th gii.
Trc tnh hnh bnh suy thoi trn lan, gi tr c truyn phai m, s phn chia manh
mn mi lnh vc cho ta thy mt s lch lc su xa trong nh hng cuc i. Vo lc ny,
chng ta cho l tin b v mt vt cht mi l vn minh, l ta coi thng s pht huy v
mt thc v trc gic. Nhng tht ra quan im khng ha hp c vi s tn ti ca t
nhin. Th gii vt cht t n l iu vn vt khi em so vi s vn ng ca khng gian v tn
v ng lc thc y n pht huy vt xa th gii tn ti hu hnh.
Khng ni ring th gii vt cht ti tiu khi so snh m nh mn vt l lng t
(Quantum Physics) trin khai, ta cng phn tch tng phn th l thay ta cng thy n khng phi
l vt cht bn chc. S truy tm n v vt cht ti hu theo gi nh t thi Democrate rng
thc ti c th chia ct thnh nguyn t v khng gian ny th k 20 chm dt trc pht
hin nhng nguyn t th cp khng l g, chng qua l nng lng di ng trong ma trn. Theo
cng thc tng i ca Einsten: =
2
th vt cht khng phi cht liu bn chc, rt cc ch
l sng nng lng hay s rung ng.
Tuy nhin v gic quan chng ta b gii hn nn ta d tin vo s vt l bn chc khng
thay i phm cht. Trong khi mi t bo, da, tht v cc dng hp thnh c th ta khng ngng
bin dch. Hng huyt cu trong mu sng c 120 ngy. duy tr nhng hng cu ny, c
th ta phi sn sinh 200 triu t bo mi tng pht mt thay th cc t bo c lin tc b o
thi. Ton thn con ngi c ti sinh, i mi trong vng 7 nm. Cho nn ci m hm nay ta
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 25

ngh l ta th ta hm qua v ngy mai khc xa ri. iu ny tht r khi cha m trng
thy con h ln dn. Tuy nhin c th ca chng ta khng ngng pht trin khi ta n tui
trng thnh l thc v phn on cng bin dch v pht trin trn i.

M rng tm nhn
Trong thc t, khng c g l tnh ti, c nh hay thng trc. Tuy nhin, ngi i nay
thng c thi cng nhc, bt bin cho nn ng chuyn tri l lp tc ni gin v bt bnh.
Vn ha ngy nay qu thin v cnh tranh v i hi vt cht phi da vo gi tr tiu dng, da
vo iu tra th trng ca s ng sn xut hng tiu dng sao cho kt qu. thnh cng,
mt sn phm phi kch thch, ca ngi cho gic quan ngi tiu dng b tim nhim sn phm
dn dn. Sn phm t n khng lm g ai, nhng mi ngi u mun tho mn nhu cu ring
t. Tuy nhin khi s ca tng i qu mc th vn tr ngi s ny sinh, nu c ly n lm ng
lc thc y cuc sng trong x hi. N hn l nguyn nhn lm con ngi suy thoi v tnh
cm, thng minh, tng tng, hiu bit, am m, gic ng, tip th v nguyn vng
Trong qu kh, a s ai cng a s n gin, mi v t nhin ca bnh m lt, go lt v
nhng thc phm t nhin khc. By gi, nh thc cc gic quan nn thay th bnh m tinh
ch c ng bng bnh m la mch go lt, go lt thay go ch st trng tinh.
ng thi, ta thy k ngh thc phm pht trin chy theo chiu chung gic quan
bng cc loi thc phm tinh ch, pha vo mu sc, bt nm vo n hng ngy. Hn 50 nm
qua, chiu hng ny lan ra nhiu vt phm cn dng trong i sng hng ngy gm qun o,
m phm, c, chn mn, nu bp. Tuy c nhiu ngi pht hin s ng dng k thut
sn xut hng tiu dng tng hp, nhng xt ra phm cht ca chng rt thp, vt liu khng ng
v sau cht l c hi cho sc khe chng ta. Ni chung th chng ta to ra mi th trn
i ny theo li nhn to trong li sng v ngy cng xa ri cuc sng t nhin.
Khi sng tri t nhin l ta t tch mnh ra khi mi trng tin ha v t ng b thui
cht nh mt thn cy mt gc. Bnh ung th ch l mt hu qu ca cch sng tri t nhin.
Vy m thay v xt n mi trng rng ln ngoi x hi v thc phm to ung th th hu nh
cc nh nghin cu ch nhm thng vo vic c lp cc t bo hn lon ca ung th. Cn a s
cc liu php cng ch nhm ct b khi ung th m l l vi iu kin bt thng ca c th,
l nguyn do gy bnh.
Ung th bt ngun t lu trc cc t bo c tnh xy ra v bt r t cc yu t trong ni
tng, t thc phm ta tiu dng ngy qua ngy. Tuy nhin khi pht hin triu chng ung th th
ngi ta b qua yu t ni ti v lo chy quanh vic cha tr triu chng hay ct b khi ung th.
Nhng v l do gy bnh cn nn bnh thng ti pht theo cch c hay chy sang ch
khc v ri ngi ta li cha theo li c, b qua nguyn nhn gy bnh. Cch cha bnh nh
trn thng l v ch khi ch nhm c trn p triu chng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 26

tr tn gc r, chng ta cn xem xt tng qut, nhng yu t ln nh cht lng mu
ngi bnh, h n loi thc phm g, nh hng vo mu ra sao, tm thn v cch sng no
khin h hay dng loi thc phm a thch. iu quan trng na l phi xem xt c x hi quanh
h na. Yu t khc nh cng ngh thc phm, phm cht nng nghip hin i khng ngng
i ngc li t nhin, bnh nhn c hot ng hay th ng.
Qua 30 nm, ti nghin cu vn m rng ny vi nhiu ngi rt nghim tc,
tin n kt lun bc u l: cha lnh ung th cn c hiu v nu phi hiu r th cn thng
nht ch, loi tr tnh nh nguyn. T quan im tng hp, chng ta s khng cn thy th ch
hay chng i no cn tn ti m tri li, mi yu t u tin hnh rt n nhp, song phng tn
ti v tr gip ln nhau.

Mt tri ca bnh tt
Theo kinh nghim ca chng ti th ung th ch l mc cht trong mt tin trnh bnh
tt ca con ngi trong th gii hin i v cha quen tn thng s li ch ca cc triu chng
bnh tt. Hin nay mng li y t ch gii quyt mt t bnh do n ung qu hay b c cht
pha ln trong thc phm hng ngy. S mt qun bnh trn s t o thi nh s hot ng nh
ra m hi, nc tiu hay nhng cch khc. Tuy nhin, nu chng ta c tip tc a thm mi
thc phm nhim c lu di, c th s khng kp o thi trc s qu ti nn: nng st, bnh
ngoi da v nhng triu chng khc. Nhng bnh l s iu chnh t nhin v c th s t
iu chnh lp li qun bnh.
Tuy nhin, nhiu ngi c triu chng cnh bo bt thng hay mun l chng i nn
h c trn p chng bng ung thuc vin, thuc nc khin h b tch ra khi s vn hnh ca
t nhin. Nu nhng au bnh s si qua triu chng m khng iu chnh trong vic n ung th
nhng cht thng d s tch t thnh dng axt bo v xut hin m di, huyt trng, nang
bung trng, sn thn v cc triu chng khc. Trong tnh hnh ny, c th vn cn sc y dn
nhng cht thng d v c t vo mt vng khng cn thit phn c th cn li vn c
duy tr trong tnh trng sch, chy u cc phn ph khc. Tin trnh c lp trn nm trong kh
nng t hi phc ca chng ta, gip chng ta khng suy sp hon ton. Trc s khu tr k trn,
con ngi hin i li thy n l nguy him cn tiu dit v ct b. Cch ny ging nh thi
ca dn thnh ph x l rc ri tn ng qu nhiu. Thay v xem xt ngun ph thi th ngi
dn i bi b s v sinh.
Bao lu chng ta cn n nhiu thng d nh cc ha cht khng phc v cho c th th
ni tng ta cn phi ra sc gom cha n v mt ni duy tr hot ng ca c th. Nu ta
khng cho n lm nhim v k trn, n s bin dng thnh ung bu lan trn khp c th, to
nn suy sp ton din v ci cht v mu huyt nhim cht c.
Bnh ung th ch l giai on cui ca mt tin trnh lu di. Bnh cng l phn ng ca
c th tch ng c t, nguyn do a cc thc phm tri t nhin vo c th lu di v i
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 27

sng trong mi trng nhn to. Ung th li cng l n lc quyt lit cui cng cu vn i
sng, d ch thm vi thng hay vi nm na.
Ung th khng phi l hu qu ca nhng ci ta khng iu khin c m n gin
sn sinh t li sng thng ngy, k c suy t, n ung. Chng ta cn xem xt ung th t cp t
bo thy rng n khng ngng bin cht do c nui dng v i mi t thc phm v
nng lng c b sung lin tc. Tt c nhng g trong ht nhn t bo s chng l g nu
khng c ngun cp dng t bn ngoi gip n hnh thnh t hp ra n. Nu t bo c s bt
thng th chnh l t cht a vo nui bt thng ri, nh mu, bch cu hay tc ng rung
chuyn k c t trng trong mi trng sng.
T bo l trm cui cng trong quy trnh hu c v khng th c lp vi cc tng ph
quanh n. Thay v dn vo t bo, chnh s bin i hng, bch cu v iu kin xung quanh
to ra t bo c tnh. Thay v iu tr ring tng b phn trong c th, chng ta cn xem xt
ngun thc phm v nhng yu t khc a vo tng ph v lm bin i tnh cht tng ph.
Phng gii phu khng phi l ch ng u vi bnh ung th khi n tm n m phi l nh
bp v nhng khu vc khc trong i sng hng ngy trc khi cn bnh pht tc. Hy thay i
thc phm ni cha thc n v trong t lnh, dng thc phm t nhin v cch nu n dng
sinh, theo ta cn ci cch mi trng sng hng ngy, nh vy ti cam oan rng bnh ung
th v cc bnh suy thoi khc s khng cn ch no bm vu vo na.













T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 28

C Ch h n ng g I II II I
N NG G N N N NG G A A U UN NG G T TH H M M T T C C C CH H T T N NH HI I N N

Hy xem hai ngi cng sng mt ni, ta thy mt trong hai ngi s mc bnh ung th.
S khc bit ny l hu qu cch sng ca hai ngi bao gm suy ngh, n ung. Khi ta em hai
yu t n gin ny vo mt ch khng qu i lp nhau, qun bnh hn th triu chng bnh s
khng xut hin. Da vo y th s ng dng sau y c c duy tr cn bng trong i sng.
Phn tnh
Bnh tt ch ra cch sng ca chng ta khng ha iu vi mi trng. V vy, kin
to sc khe lnh mnh, chng ta cn t duy nhng nn mng cch nhn i. V mt pha th
bnh tt l hu qu ny sinh phn ln t li ngh: ch ch i sng l chng ta c tho mn
cm gic v sng khai tinh thn, sung mn vi vt cht. Tm nhn gii hn v hnh phc t
chng ta ln trn tt c, khin cho cuc sng hng ngy ha ra bon chen, ln lt v mi mt.
Trong khi cc mt khc chng ta t co cm, nghi ng v th th. Trong c hai hng k trn,
chng ta thng khng ngng thu v hn l cho ra.
Mt cuc sng hi ha, cn bng ch c th thit lp trn quan im bao dung, i ng,
dp b ng chp. Trong bc u, ta hy quan tm n tnh yu, lo chm sc cha m, gia nh,
bn b, m rng tnh yu thng n c nhng ngi xc phm v nhng ngi m ta tng coi
h nh th ch. V mi mt ta nn t gnh vc trch nhim nhn nh rng tht bi v bnh
tt u nm trong s pht trin ton cc thnh cng hay thnh nhn. V mt thc t, mi kh
khn, tr ngi li l s ti luyn pht huy trc gic, tnh thng v tri gic. Hy bit n nhng
mn qu din ra mun v gip ta cng c nim tin vo v tr v cuc sng s tr nn ho
hng, vui sng v tn. V nh c mc bnh ung th, ta c chp nhn nh mt s rn e cho
thn phn chng ta. Chng ta ng nn than vn, rn la v li cho s phn rng l tai nn,
nghip chng, ma qu hay b sao qu t. i li, chng ta nn quay v thm d bn thn v
khi sai phm, l ta c bi hc m tm nim tin ln.
Phn tnh bao gm thc cao xem xt, lc li, kim tra v phn on hnh vi v t
tng ca ta, cng nh suy nim rng ra trt t v tr hay ci m ta gi l gii lut ca Thng
. Mt khi cng t duy v bn thn v trt t vnh cu th ta cng c c cht lc v hiu bit v
v tr. Ta s nh li ci ngun, thy c vn mnh mnh hiu c s mnh ca ta trong
cuc sng ny. Khi thc pht huy th cuc sng tm linh ta s m mang v cng, y nh s
bnh trng v tn ca v tr vy. Th nn, chm ngn ca chng ta l mt ht thnh vn ht.
V mi ht gieo trng s ny n ra c vn ht. C ng gp v s tr tu th hiu bit ca ta cng
thm su rng v hp nht vi trt t v bin. Phn tnh c th thc hin bng nhiu hnh thc,
k c t duy hay cu nguyn hng ngy, hy suy t v cc mt theo hng dn sau y:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 29

1. Hm nay ta n ung c hp vi hon cnh, mi trng trong ngy khng?
2. Ta c ngh n cc bc cha m, h hng, thy dy hay bc trn trc ng mc khng?
3. Hm nay ta c c x vui v v li lc cho mi ngi ta gp khng?
4. Ta c chim ngng trc tri cao, cy c, hoa l v hn hoan cng thin nhin khng?
5. Hm nay ta c cm n v tn thng mi s ta tri qua khng?
6. Ta c chuyn tm lm vic ng gp cng sc hu to dng cho nn an lc chung khng?
Tn trng mi trng t nhin
Mi quan h con ngi vi thin nhin chng khc no ca phi thai v nhau. Trong khi
nhau nui dng, duy tr cho thai pht trin. Tht k l nu thai ph hu nhau l c quan nui
dng n! Cng vy, tht n gin l ngi ta c phn s bo tn mi trng t nhin v chnh
ta ang sng ha nhp trong . Tuy nhin trong th k va qua, ngi ta khng ngng lm
nhim t, nc, cy c, cc loi ng vt c h sinh thi qu mng manh. Cch sng thng
ngy ca ta cng xa ri t nhin m ph thuc qu nng vo cc vt liu tng hp, mi m m
mnh vo ngun in t v bc x nhn to. Nhng iu k trn khin con ngi chng ta lm
vo tnh th suy thoi v kh nng khng bnh suy gim.
Thc n qun bnh, t nhin
Ba t t bo hnh thnh c th con ngi, c ngun mu nui dng. Ngun thc
phm hng ngy khng ngng ti to mu; cho nn nu ta n ung sai tri th cht lng mu
huyt, k c t bo no, v phm cht t duy ca ta s v th m suy gim Ung th chnh l
chng gy ra do mt qun bnh ca mi t bo, bt ngun t cch n ung sai lm lu di. ti
lp ngun mu v t bo lnh mnh, ngi ta nn theo cch dng sinh sau y :
Sng hi ha vi trnh t tin ha
Gii t nhin khng ngng chuyn ha t mu vt ny sang mu vt khc. Mt chui
thc phm khng l bnh trng t vi khun v enzyme ti ng vt xng sng v khng
xng sng, loi lng c, b st, chim, loi hu nh, kh v con ngi. B sung qu trnh tin
ha ng vt l h thc vt, pht trin t vi khun v enzyme n rong to bin, rau c thi tin
s n rau c, tri cy v ng cc thi nay. Ng cc lt (cha ch bin) tin ha song hnh
vi con ngi. V th, tt c tr thnh ngun gc dinh dng ch yu ca chng ta. Nhng
thc phm cn li ca chng ta, cn chn t cc loi thc vt tin ha xa xa t rong to, rau
c trn cn v di bin, tri cy ti, cc loi ht, ht v canh gm chung c vi khun, enzyme
ln men i din cho a s hnh thi sinh vt nguyn thy.
nhng x cha c bnh ung th cch dinh dng ny phn nh t tr s sinh n tr em.
Theo hng ny, phi thai con ngi pht trin t n bo trng thnh s sinh a bo, v c
nui hn bng mu huyt ca ngi m v tng t nh c sinh vt sng i dng. Lc mi
sinh, tr s sinh ch b sa m, khi em b ng chp chng th ng cc l ngun thc phm chnh.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 30

Thc vt l ngun thc phm cn i cho ng vt v thc phm b sung. iu cho
thy t tin ca chng ta thu hiu s cn bng t nh trong t nhin. T l ny vo khong 7 phn
thc vt v mt phn tht ng vt. Quan im hin i v tin ha ca a l v sinh hc cng
tm ra t l tng t trong qu trnh sinh thi nc ko di ti 2,8 t nm so vi thi tin ha trn
cn lu chng 0,4 t nm. B rng loi ngi cung cp mt mu cht sinh hc v cch sng t
nhin ca h vi 32 rng gm 20 rng hm v cc rng khc n ng cc, ht, ht v rau c; 8
rng ca ct rau, 4 rng nanh x tht v c. T ta thy t l mu rng cho loi n rau c v n
tht, mt ln na ta li thy r t l by trn mt. Nu n tht ng vt, th cch la chn l tng l
nn n c, tm hay s, l loi ng vt nm trong qu trnh tin ha rt xa sau loi ngi.
Quan nim hin i cho rng cc b lc sn th, ch yu l hu, nai, chim v mi y,
cc khoa hc gia t v cho cc tr chi tng t. Ngi c thng ch bit tm nhng loi ng
cc hoang, c di v cy tri, c. Tht ng vt ch n khi cn thit nhng bng s lng t i. T
New York Times, trong mc khoa hc ng mt bi di v thc phm ca ngi tin s:
Cc cuc iu tra mi y m t thc phm quen dng ca ngi tin s v cc th h k
tc ca h gi ra rng ngi thi nay n tht nhiu v i sng sung tc qu khin h qu thng
d kh nng tin ha trong c th, kt qu l thc n nh hng n sc khe, c th l i
ng, ph mp, cao huyt p, bnh vnh tim v vi chng ung th.
Cc nghin cu khc c khi lp lun ngc li rng con ngi tin s sng cn ch yu
da vo sn bn, vi nhng chng c c th ly t cc cuc khai qut ca cc nh kho c, nhn
chng, nguyn thu hc v s so snh th dng thay cho s phc ha li ngi tin s v dng
ging h l ging n thc vt hn l ging n tht. Theo nhng nghin cu ny, s phn loi
ngi tin s t ra cng tri qua mt triu ri nm n thc vt ba ln nhiu hn n tht, tri
vi nhng ci ngi M thng thng ngy nay ang n. (xem bng 4)
Bng 4. Dinh dng thi v thi hin i

Thi
Tiu chun dinh
dng ngi M
ngh dinh
dng ngy nay
Dinh dng (%)
Protein 33 12 12
Carbonhydrat 46 46 58
Cht bo 21 42 30
T l lipid n/a 1,41 0,44 1
Cht x (g) 100 500 19,7 30 60
Sodium (mg) 690 2300 6900 1000 3300
Calcium (mg) 1500 2000 740 800 1500
Acid ascorbic 440 90 60
Tham kho: Nht bo Y hc New England nm 1985
Ha nhp vo truyn thng dinh dng ph qut
Theo cc tnh ton da vo nghin cu ca B Nng nghip M (xem bng 5), tnh t
nm 1910 n 1976, mc tiu th la m st gim 48%, bp 85%, hc mch 78%, la mch 66%,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 31

kiu mch 98%, u 46%, rau ti 23%, qu ti 33%. Cng trong thi gian ny, s tiu th tht
b tng 72%, g vt (gia cm) 194%, pho mt 322%, rau ng hp 320%, rau ng lnh 1.650%,
tri cy ch bin 556%, kem lnh 852%, yaua 300%, xi r bp 761%, nc gii kht 2.638%. K
t nm 1940, khi cc ch s tiu th ha cht ph gia bo qun ln u tin c ghi nhn th
tng s cht mu thc phm nhn to ln ti 99,5%.
Bng 5. Thc phm thay i t nm 1910 1976
( Bnh qun tiu th hng nm theo pound khng k cc loi khc )
Phn loi 1910 1976 Chnh lch
Ng cc 294 144 51%
La m 214 112 48%
Bp 51,1 7,7 85%
La mch 3,5 1,2 60%
Kiu mch 3,5 3,5 Khng
Go 7,2 7,2 Khng
Rau 188 144,5 23%
Ci bp 23,2 (1920) 8,3 64%
Khoai ty 80,4 48,3 40%
Khoai ty ng lnh 6,6 (1960) 36,8 + 457%
Sn phm c chua 5,0 (1920) 22,4 + 348%
Rau ng hp 12,6 (1920) 53,0 + 320%
Rau ng lnh 0,57 (1940) 9,9 + 1650%
Tri cy ti 123 82,0 33%
Tri cy ch bin 20,5 134,6 + 556%
Cam qut ng lnh 1,0 (1948) 117 + 11.6%
Thc phm ng lnh 3,1 (1940) 88,8 + 2.76%
Tht 136,2 165,2 + 21%
Tht b 55,5 95,4 + 72%
G vt (gia cm) 18,0 52,9 + 194%
Trng (cc loi) 305 276 10%
C 11,4 13,7 + 20%
Sn phm sa 320,2 354,3 + 11%
Sa nguyn cht 29,3 galon 21,5 galon 27%
Sa t bo 6,8 10,6 + 56%
Ph mai 4,9 20,7 + 322%
Kem lnh 1,9 18,1 + 852%
SP sa ng lnh 3,4 50,2 + 1376%
Bnh ko 89,0 134,6 + 51%
Xiro bp 3,8 32,7 + 761%
ng 73,7 (1909) 94,8 + 29%
Nc gii kht 1,1 galon 30,8 + 2.638%
Tham kho: B canh nng M
Mc cho thc phm tng hp v tinh ch lan trn trn th gii, ng cc lt, rau u vn cn
l thc phm tr ct ti cc nn vn ha c truyn. V d bnh m bp v hc u l thc phm chnh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 32

ti Trung M; go, u nnh v cc nng sn c dng khp ng Nam . Bnh quy lt v u H
Lan l thc phm chnh yu Trung ng, khu vc ny c t l ung th thp nht th gii.
Ha iu vi trt t sinh thi hc
Ngi ta khuyn dng thc phm vng h sng. V d ngi Eskimo ch yu n tht v
nh th hp vi kh hu a cc ca h. Tuy nhin n v cc vng nhit i th thc n
nghing v ng cc v rau c th c li cho sc khe hn. Tuy nhin, khi chng ta n thc phm
nhp t cc min kh hu khc, th ta b mt tnh min dch t nhin trc bnh tt v mt cn
bng vi cc bnh mn tnh. Trong nhng thp nin gn y, k ngh ng lnh tin b, hp vi
ngnh vn ti v cc k thut khc khin cho hng triu ngi sng min n i c c s
lng ln da, chui, bi, l, cc sn phm Nhit i v Cn nhit i. Cc dn tc sng Nam
v tuyn by gi tiu th s lng pho mt, sa, kem lnh v nhng sn phm sa, thc phm
ng lnh rt ng k, ng thi l ngun gc thc phm thuc min bc a cc. Cho n nm
1948, khi nc cam ng lnh c sn, cc ung tri cy M tng vt ln 11.600%. S vi
phm trong thi quen n ung v lm dng v mt sinh thi khin con ngi b thoi ha v mt
sinh hc v ny sinh cc bnh nghim trng.
Thch nghi vi cc ma
C nhng thi quen tai hi khng ha hp vi iu kin thi tit cht no, chng hn n
kem trong phng t l si trong khi tuyt ang bn ngoi, hay l hm bt tt bng than ngay
gia ma h nng bc. Bn nn la chn cc mn n v phng php ch bin sao cho ph hp
vi nhng thay i kh hu v quan trng l s iu chnh ny theo cch thc t nhin. V d, khi
tri lnh, thi gian nu n c th lu hn, rau sng v tri cy dng t thi. Vo ma h, cc mn
n nh rt thch hp, ng thi cn gim lng tht ng vt n mc ti thiu.
S khc bit ca tng ngi
Bn cn quan tm n s khc bit mi ngi khi la chn v ch bin mn n hng
ngy. l khc v tui tc, phm vi gii tnh, hot ng ngh nghip, th trng sinh l, tnh
hnh sc khe hin ti con ngi trong cuc sng khng ngng bin i v th cht ln tinh
thn. Cch n ung hng ngy ca chng ta phn nh cc bin i ny. Nhng li khuyn di
y s gip bn la chn mt ch dinh dng cn i:
1. Nc: nn dng nc t nhin v sch nu n, tt nht l nc sui v nc ging, trnh
cc loi nc trong khu th c x l ha cht v nc ct.
2. Hp cht hu c : ch yu dng hp cht hu c di dng hp cht d phn t glucose
saccharide, chng hn loi cha trong ng cc, rau, u, gim n mc ti thiu hoc trnh
hn ng saccharide n phn t hoc ng khng c saccharide, nh ng trong tri
cy, mt, b sa, cht ngt tinh ch v mt s cht ngt khc.
3. Protein: protein gc thc vt nh ng cc nguyn cht v u c c th ng ha d hn
protein t thc phm ng vt. Khi xem xt ch dinh dng ca c dn sng vng Hunza,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 33

Pakistan v Vilcabamba, Ecuador, nhng ngi ni ting mnh khe v trng th, chng ti
nhn thy h ch yu da vo ngun protein thc vt. Trong mt ti liu nghin cu ca Hi a
l Quc gia xut bn gn y, lng calo trung bnh mi ngy ca ngi Hunza vo khong
1923 calo; ngoi ra, cn hp th thm 50g protein, 35g cht bo, 200260g carbohydrat. Nh vy
c hai trng hp ny, protein ch yu ly t thc vt. Phi lu rng c dn vng ny tht s
khng bit n bnh ung th. Trong khi , mt ngi M trung bnh mi ngy tiu th 3.300
calo, 100g protein, 157g cht bo v 380g carbonhydrate.
4. Cht bo: cn trnh cht bo n, bo ha cha trong hu ht cc loi tht v sn phm b
sa cng nh cht bo phn t cao khng bo ha (c cho l khng to cholesterol) trong
b thc vt v du n hydrogen. Ch n hin i cha n 40% cht bo. Cc ti liu y
khoa xc nh rng n l nguyn nhn chnh ca cc bnh thoi ha, trong c bnh tim v
ung th. Ng cc th, u, qu hch, ht cha t l cht bo l tng i vi khu phn dinh
dng hng ngy. Trong nu nng, du vng hay du bp th cht lng cao c khuyn
khch dng hng ngy.
5. Mui: nn dng mui bin t nhin, vn cha nhiu khong cht vi lng, trnh mui n
tinh ch, gn 100% thnh phn cu to l natri clorua.
6. Vitamin: vitamin c trong cc loi thc phm nguyn cht, nn tiu th chng dng ,
km vi nhng cht dinh dng khc. Thuc b trong nhng thp k gn y c dng ph
bin, nhm b p s thiu ht vitamin v cht dinh dng do vic tinh ch thc phm hin
i. Tuy nhin, di dng ny vitamin gy ri lon qu trnh chuyn ha trong c th. Vin
Khoa hc Quc gia Hoa K a ra bn bo co Ch dinh dng v bnh ung th cnh
bo rng vi liu lng cao, vi vitamin tr nn rt c, do chng ta nn dng thc phm
nguyn cht hn l s dng cc cht dinh dng ring l.
i vi c dn kh hu n i, bn ma, ch n hng ngy ti u s gip chng ung
th v nhng bnh nghim trng khc. Ch phi bao gm 5060% ng cc nguyn cht,
510% sp (c bit sp nu bng rau mui chua v thc phm bin cha nhiu khong cht),
2530% rong ch bin theo nhiu cch, 510% u v to bin. Thnh thong dng thc phm
b sung nh tri cy a phng (nu ln th tt hn), c v cc loi hi sn khc, nhiu loi ht
(chng 5 s m t y ch n ung chng bnh ung th).
Np sng hot ng
i vi nhiu ngi chng ta, cuc sng hin i to ra t th thch th xc v tinh thn
hn qu kh. Kt qu l, chc nng sn sinh calori (nng lng) v nng lng in t, s tun
hon mu v bch huyt, hot ng ca h tiu ha, thn kinh v h sinh dc thng b tr tr.
Tri li, cuc sng hot ng c v th cht ln tinh thn l rt cn thit cho sc khe, c dn
vng Hunza v Vilcabamba vn cn hot ng mnh khe khi vo tui 80, 90, thm ch
n 100. Truyn thng vn ha ca h khng c khi nim ngh ngi lc tui gi, h vn tip tc
trng trt v lm vn, dy d v i b ng xa cho n cui i. Tri li, cuc sng hin i
tr nn chm chp, nhn h, t vn ng th xc. Sau tui ng tun hay lc tun, nhiu
ngi bt u xung sc v c th cht v thiu nhng hot ng c ngha hoc thiu s hi
phc. Tp th dc v vn ng tr c u n trong sut cuc i s gp phn ln em li sc
khe v hnh phc ton din.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 34

C Ch h n ng g I IV V
C CH H N N V V T TI I N N T TR R N NH H B B N NH H U UN NG G T TH H

hiu bnh ung th tin trin nh th no, hy xem xt mt ci cy. Cy c cu to tri
vi c th con ngi. V d l cy xanh, cu trc l cng thong hn, trong khi , cc t bo c
th con ngi, phn tng ng ca l cy c cu trc khp kn v c mu nui dng. Cy
hp th dinh dng qua r ngoi. R ca chng ta nm su trong rut ti vng a cht dinh
dng vo mu v bch huyt, t li phn phi n mi t bo. Nu cht dinh dng trong
t hoc trong thc n c dn dn suy kit, l cy hoc t bo cui cng s nh mt kh nng
vn hnh bnh thng v tr nn thoi ha. Tnh trng ny l do c hp th mi mi nhng cht
dinh dng ngho nn. Khi tnh trng ny tin trin, s pht sinh cc triu chng bnh tt trn
thn, cnh l hoc trong c th.
Bi tit bnh thng
Bi tit bnh thng xy ra qua qu trnh thi nc tiu, co bp rut, h hp (thi CO
2
) v
ra m hi. Cc hp cht ha hc d tha b phn gii thnh cc hp cht n gin v cui cng
b a ra khi c th di dng CO
2
v nc. Bi tit cng xy ra thng qua hot ng th cht,
tinh thn v tnh cm. Bi tit tinh thn xut hin di dng cc t dao ng. Trong khi ,
nhng trng thi tnh cm nh s gin d cho bit rng cm xc qu ang pht ra.
Ph n c thm vi phng tin na bi tit mt cch t nhin, l kinh nguyt, sinh
n v tit sa. H c li th r rt so vi nam gii trong vic bi tit hu hiu cht thi, do
tnh trng c th cng sch hn. Ph n li c khuynh hng t iu chnh cho thch hp vi
mi trng sng v sng th hn nam gii. b p li bt li ny, nam gii thng ra ngoi
x hi nhiu hn v s dng nng lng vo cc hot ng th cht, tinh thn v x hi. Tt c
qu trnh ny xy ra trong sut cuc sng. Nu s qu ch xy ra mc va phi, nhng hot
ng y vn tin trin sun s. Tuy nhin, nu mc d tha qu ln, chc nng bi tit bnh
thng khng m ng ni v nhiu qu trnh bt thng xy ra.
Bi tit bt thng
Ngy nay thc t con ngi n ung qu , do rt nhiu hnh thc bi tit bt thng
pht sinh nh tiu chy, m hi qu , co bp ng rut lin tc, thi nc tiu qu nhiu.
Cc thi quen nh gi u, nhp chn, nhy mt lin hi cng biu hin s bi tit bt thng ca
ngun nng lng mt cn bng. Cc cm xc qua mnh nh s hi, gin d v lo u cng th.
C tnh tun hon hn l s bi tit qua cc triu chng mnh nh st, ho, ht hi, la ht, run ry
cng ngh v hnh ng in r.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 35

Bi tit kinh nin
Bi tit kinh nin l giai on k trong qu trnh bi tit bt thng, hay biu hin di
dng bnh ngoi da. y cng l trng hp thn mt kh nng lc sch mu. Chng hn tn
nhang, cc m en, hoc nhng du vt tng t trn da l s bi tit kinh nin ca ng v
hp cht hu c tinh ch: nhng m trng l s bi tit ca cc sn phm b sa.
Da s tr nn kh, cng nu mu cha nhiu cht bo v du m, cui cng s lm bt l
chn lng, chn tc v cc tuyn m hi. Khi s tc nghn ny ngn cn cht lng lu thng ln
mt da, da s kh. Nhiu ngi tin rng tnh trng ny l do thiu cht bo trong khi ngc li
tht s chnh vic hp th qu nhiu cht bo gy ra v vic .
Ung th da l dng bnh da trm trng. Cn ni chung cc ri lon khc v da u khng
gy hi nhiu v trong hu ht trng hp, vic thi c t ra ngoi da gip cho c quan ni tng
v cc m tip tc vn hnh sun s. Tuy vy nu tip tc n ung qu , c th s khng bi
tit hu hiu c v bt u tch t nhng cht d tha trong nhng vng khc.
S tch t
Nu c p dng ch n ngho cht dinh dng th cui cng chng ta s lm suy kit
kh nng bi tit. iu ny cn t hi hn nu xut hin mt lp cht bo di da, n s cn tr
s bi tit ra ngoi c th. Tnh trng nh th pht sinh bi tiu th lin min v qu cc sn
phm b sa, pho mt, tht trng, thc n nhiu du m. Khi n giai on ny, cht nhn hay
cht bo cn b bt u hnh thnh, khi u cc vng c ng dn trc tip ra ngoi da v
cc c quan sau y:
Cc xoang
Cc xoang l ni tch t nhiu cht nhn, do cng l ni pht sinh cc triu chng nh
d ng, st c kh v nght xoang. St c kh v ht hi gy ra khi bi hay phn hoa kch thch
s bi tit cht nhn; ngoi ra su trong khoang thng hnh thnh vi. Cc cht cn b nhn
v c ny trong khoang s lm tinh thn mt sng sut v tnh to.
Tai trong
Cht bo tch t tai trong s lm hi chc nng vn hnh nhp nhng ca cu trc tai
trong, c th gy au nhc thng xuyn, tn thng thnh gic, thm ch gy ic.
Phi
Nhiu dng cn b thng tch t trong phi. Ngoi triu chng ho v co tht ngc, cht
nhn cng thng dn vo chn rng hoc cc ti kh lm chng ta kh th. i khi, mt lp cht
nhn trong ph qun lng bt v b thi ra ngoi khi ta ho, nhng mt khi cc ti kh b bao quanh
ri, cng ngy cht nhn cng bm cht vo hn v c th yn ni y nm ny sang nm khc.
Nu cc tc nhn nhim hay khi thuc len vo phi, nhng phn t nng ca chng s dnh vo
mi trng v tip tc li lun. C nhng trng hp rt nghim trng khi cc cht cn ny l
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 36

mm mng pht trin ung th. Tuy nhin, nguyn nhn tim n ca tnh trng ny vn l s tch t
cht bo v cht nhn trong ph qun, trong mu, trong cc mao mch bao quanh chng.
V
Cht cn b tch t trong vng ny thng lm v cng li v hnh thnh khi ung th.
Chng tch t di dng nhn hoc axt bo, c hai dng u l cht lng sn st hoc c. Cch
nhng cht cn b ny pht trin thnh khi u cng ging nh nc ng thnh nc . l
mt qu trnh tin trin mnh do n kem, sa lnh, ung nc gii kht, nc kem, ni chung
nhng thc phm ng lnh. Ph n tng cho con b s c t nguy c b khi u hay ung th v v
vic ny lm gim cht tch t d tha ti y.
Rut
Nhiu trng hp cht cn b tp trung phn di c th di dng nhn v bo ph
ln thnh rut. Vic ny thng lm rut n ra hoc t linh hot hn, cui cng phn bng di
s to ra. Nhiu ngi M vng phi tnh trng y. Khi cn tr, dng vc chng ta thng cn
i v quyn r, tuy nhin ch mi bc qua tui 30, c bit khong 30 n 40, nhiu
ngi M nh mt dng v thanh nin, m tr nn nng n chm chp.
Thn
Cht bo v cht nhn cn b cng c th tch t ni thn. Vn s ny sinh khi cc thnh
phn trn lm tc nghn mng li hot ng trn tru ca t bo trong cc c quan ny, lm chng
nc v b sng phng kinh nin. Khi bi tit gp tr ngi, cht lng khng th thi ra c, s
dn vo hai chn lm ph v yu i theo nh k. Nu ai mc phi tnh trng trm trng nh
th ri m cn dng nhiu thc phm lnh th cht bo v cn b s dn kt tinh thnh si thn.
C quan sinh dc
nam gii, tuyn tin lit l ni cht cn b thng tch t. Khi c th hp th qu nhiu
thc phm mt cn i trong thnh phn dinh dng, tuyn tin lit ln ra, cht cn bo cng
hoc khi u hnh thnh trong v xung quanh . y l mt trong nhng nguyn nhn chnh gy
nn chng bt lc. i vi ph n, cht d tha cng c th tp trung trong hoc xung quanh b
phn sinh dc, dn n vic hnh thnh vic hnh thnh u nang bung trng, ung th da hoc tc
ng dn trng (fallopian). Nhiu khi cht nhy, cht bo trong bung trng hoc ng dn trng
ngn chn tinh trng tip xc vi trng v lm nghn ng dn ca hai t bo ny. Chu k kinh
nguyt chnh l mt biu hin ca qu trnh tch t trong vng sinh dc.
Mc d cc triu chng nh hng n nhng c quan ni ti that nhn khng c v g
lin h, nhng chng c cng nguyn nhn tim n. Y khoa hin i cng khng xt n mi lin
quan ngm ny, chng hn yu thnh gic th c n chuyn gia tai mi hng, b c thu tinh th
th a vo bc s nhn khoa. Thc cht, c thu tinh th chnh l mt triu chng ca mt lot
cc vn lin h mt thit vi nhau nh hu qu tch t cht cn trong v, thn, c quan sinh dc.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 37

Cht tn ng
Giai on ny, cht d tha di nhiu dng b gi trong v xung quanh cc c quan
trng yu nm su hn, bao gm c tim v gan. i vi h tun hon, cht d tha thng tch t
xung quanh v trong tim, cng nh n ti cc m tim, cng c th xy ra hin tng ny ng
mch. Cc b nhn , c c cholesterol, gy xo trn hot ng ca tim v khin mu khng
cn d chuyn qua ng mch, hu qu sau cng thng l cn au tim. Nguyn nhn chnh ca
vn ny vn l do tiu th ln nhng lng cht bo chc, bo ha. Nhiu nh dinh dng hc
v bc s y khoa hin nay rt thc v mi quan h gia lng cht bo bo ha, cholesterol v
bnh tim mch nhng li b qua nh hng ca ng v sn phm b sa, trong khi c hai loi
ny u nm trong s nhng nguyn nhn chnh lm cc bnh trn tin trin trm trng hn.
Trong c th, protein, cht bo, carbohydrate chng ta tiu th, chuyn ha qua li, ty
thuc vo liu lng mi loi cng nh nhu cu c th ti thi im quy nh no . Nu hp
th vt qu mc cn thit, phn d s b thi. Tuy nhin, ngay c s lng d ny cng khng
vt qu kh nng bi tit ca c th. Khi , chng b gi li trong gan di dng carbohydrate,
trong c di dng protein v trong ton c th di dng axt bo.
Mu thoi ha v h bch huyt
Nu trong mu cha qu nhiu cht bo, nhy, chng s tp trung li. Phi thn thng b
nh hng trc tin nn chc nng lc, lm sch mu s km hiu qu. Tnh trng ny dn n
s suy thoi cht lng mu v cng lm h h bch huyt. Cc th thut gii phu cng nh ct
amidan s lm thoi ha h bch huyt thm trm trng v lm gim kh nng t lc sch ca n.
Cui cng tuyn bch huyt s b vim nhim v sng ty thng xuyn, cht lng mu thoi
ha, c bit l hng cu v bch cu.
Khi hng huyt cu mt kh nng bin i thnh nhng t bo c th bnh thng, sinh
vt khng th sng lu c. S thoi ha cht lng mu v huyt tng ph thuc rt ln vo
rut non. Trong nhiu trng hp, thnh rut non b cht bo v cht nhy bao ph, mi trng
trong rut mang tnh axt nn khng c kh nng to ra mt dng mu lnh mnh t nhin.
Do , ngn chn s thoi ha tc thi, c th tt phi dn cht c di dng cc
khi ung th. chnh l qu trnh hnh thnh ung th bu. Chng ta c th v bu nh mt
kho tng tr cc t bo hu hoi trc y chen ln trong dng mu. Nu ch dinh dng
c tip tc bt hp l, cc cht tha c hi ny s cn b c lp trong nhng vng ring bit s
khin ung th bt u pht trin. Khi mt vng no khng th hp th cc cht c ny na,
chng phi tm ni khc tch t. Vy l ung th lan ra. Qu trnh ny c tip din n khi khp
c th, u cng c du vt ung th v ngi mc bnh d phi mt mng.
Tm li, c th kt lun rng nhng triu chng nh kh da, mn trn da, v cng, tuyn
tin lit c vn , ri lon ng bi tit m o, u nang bung trng u l biu hin tim n
ca ung th. Tuy nhin, chng s khng tin trin thnh ung th tht s nu chng ta thay i
cch n ung hng ngy.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 38

C Ch h n ng g V V
N N D D N NG G S SI IN NH H N NG G N N N NG G A A U UN NG G T TH H

Nhng li khuyn v dinh dng di y c c kt da trn cc truyn thng
dinh dng trn khp th gii. Chng l s kt hp hi ha hai lung t tng ng Ty, ng
thi c kinh nghim dng sinh ng thi cht lc qua nhiu thp k nay. Nu c p
dng ng, nhng li hng dn ny s em n s cn bng, n nh v c th v tinh thn . V
th chng khng ch c tc dng ngn chn ung th m cn phng nga hu ht cc bnh him
ngho khc, chng hn nh bnh tim mch. Tnh trng sc khe nh th no mi p dng c
phng php ny? Chng ta p dng khi sc khe ton din kh tt. Nhng ai mc bnh ung
th hoc ang trong giai on tin trin ung th nghim trng cn c s iu chnh ph hp tu
theo bnh tnh ca mi ngi; nn n mt chuyn gia y khoa hoc mt chuyn gia dng sinh
c nng lc c hng dn v theo di cht ch. Phn II cun sch ny c trnh by y
nhng iu chnh cn thit v tng dng ung th. Nhng ngi sng kh hu n i th hy lm
theo cc ch dn di y. Mun bit danh sch chi tit thc phm c khuyn dng, xem
chng 13: Gii thiu ch n king tng qut. i vi cch n ung thch hp cho c dn
trong vng nhit i v bn nhit i, xem ph lc II.

Ng cc nguyn cht
Khong 50 n 60% thc phm hng ngy (trung bnh 50%) nn l ng cc nguyn cht
nu. Cc loi ng cc l go nu, , trng, la m, k, yn mch, go mch, bp, hc mch,
kiu mch. Tt c u phi dng lt v c th ch bin theo nhiu cch khc nhau. Khi ch
bin go lt, tt nht hy dng ni p sut bng inox. Go nu p sut gi c phm cht cao
hn nu theo cch thng thng, v nu thi gian nu qu lu, nhiu cht dinh dng s mt i.
Ni chung, mi ngy nn nu mt ln, lun phin gia go lt 100%, go lt trn 10% n 20%
k, go lt trn 10 n 20% la mch, go lt trn 10 n 20% xch tiu u hay loi u no
khc, sau 4 ngy nh th, tr li nu ch ton go lt.
i vi go m, ht la m nguyn cht kh cng v hi kh nhai nn thng c xay
thnh bt v nng lm bnh. Loi bnh m ngon nht c lm t la m ti xay nhuyn
m khng dng n men bia.
Thng thng, a s cc mn ng cc nn lm t dng nguyn cht (lt, th, cha b ch
trng) hn l dng ch bin hoc tch ra, chng hn bulgar, bp, yn mch lt. Bnh m v sn
phm bt thng kh tiu hn ng cc v c th to cht nhy (c bit n nng gin).
Ngoi ng cc nguyn cht, bnh chapatis, bnh torilla (bnh trn mng bng bt c v ngt,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 39

thng n nng) v nhng loi bnh m dt truyn thng khc rt c cao, cng nh bnh
bt nho chua lm t go m hoc hc mch.
Mt tun nn dng bnh hai ba ln. Ng cc di dng m si, m ng cng c th n nhiu
ln trong tun, nht l kiu mch (soba) v m nguyn cht. Sn phm ng cc nh seitan (cn gi
l keo np hay thc n) c th dng vi ln trong tun tng thm ngun protein cho c th.
Sp
Sp c th chim t 5 n 10% (mt hai tch hoc chn) trong khu phn n hng ngy.
Nguyn liu nu mn sp l miso hay shoyu (st tng t nhin), nhng dng c ch bin
t tng ln men t nhin, mui bin, ng cc.
Trong khi nu sp c th cho thm vo nhiu loi rau hoc rong bin, c bit loi
wakame v kombu (to b), rau xanh, thnh thong l nm shiitake. Hng v ca miso v shoyu
nn du, khng qu mn hay nht. Miso la mch, miso go hay miso tng 100% (miso
hatcho) t nhin 2 n 3 nm nn dng thng xuyn. Sp nu bng ng cc, u hay rau
khng cn hn ch thi lng dng. Tu theo ma, cc mn sp c th rt a dng, chng hn
ma h dng sp ng, ma thu sp b.

Cc mn rau
Cc mn rau ti nn chim khong 25% n 30% khu phn n hng ngy. C nhiu
cch ch bin a dng: xo, hp, luc, trng, xo rt nc, tm nc st, hoc p ri luc. Trong
s cc loi rau ly thn v c th c rt, hnh, daikon (c ci Nht Bn), c ci Thu in, c ci
, burdock (ngu bng), ng sen, c ci vng l tt nht.
Khi ch bin cc loi c, nh nu c phn c v l to cn bng dinh dng qua vic
dng thc phm nguyn cht. Trong s cc loi rau mc trn cn, c th dng hng ngy nhng
th sau y: bp ci, ci hoa, bng ci, chi ci Brussel, bp ci Tu, b acorn, b butternut, b
buttercup, b trn, chng rt c gi tr dinh dng. i vi rau xanh v trng, nn dng thng
xuyn ci xoong, ci xon, mi ty, ti ty, c hnh, cy b cng anh, rau collard, bok choy, l
c rt, l c ci daikon, l m tc.
Thnh thong dng da leo, rau dip, u a, cn ty, gi, b vng, cc loi u, bp c ,
nm (nhiu loi, trong c nm shiitake), kohirabi, v..v. Ni chung, c n lng rau trong
mt ba n c th n sng di dng rau trn ti hay da chua ln men theo kiu truyn thng.
Tuy nhin, tt hn nn trnh st mayonaise v du dm trn x lch ang c qung co.
Thc vt c gc vng nhit i hay bn nhit i nh c tm, c chua, khoai lang, mng, rau
bina, khoai lang ngt, c t, b, tiu xanh, v nhiu loi khc nhau c khuynh hng to acid; nn
trnh dng chng hoc ch dng mc ti thiu tr trng hp bn sng vng kh hu nng m.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 40

u v rong bin
u nu v rong bin c th chim 5 n 10% khu phn n hng ngy. u nn dng
thng xuyn l aduki (u ht nh), u xanh, u lng, u nnh (en). Cc loi u khc
c th thnh thong dng; khong 2, 3 ln mt thng: u nnh vng, pinto (rn), u en, trng,
u xanh nc bin, u la, u lima, u kh tch i, u mt en, .v..v. Sn phm tng
nh u ph, tng p, tng si natto c th dng u n hng ngy vi lng va phi,
chng nn c xem xt l mt phn c nh trong khu phn n (v chng loi ny). Rong bin
rt giu khong cht, nn dng vi lng nh c nh hng ngy trong mn sp. C th nu
chng vi rau, hoc u hoc ch bin thnh mn ph. Rong Wakame, kombu (rong bin ph
tai), nori thng dng mi ngy; cc loi khc, trong c rong arame v hijiki ch nn dng i
khi. Cc mn n ny c th c nm bng nc tng shoyu, mui bin, gim ng cc (nh
gim go lt). Ch nm va ming.
Thc phm b sung
Ngi thng xuyn mnh khe c th dng thm vi loi thc phm b sung sau y
trong ch n:
Thc phm ng vt
Mi tun c th n vi ln mt lng nh c tht trng hay tm cua s hn. Cc loi c
tht trng nh c moruy v c ejin t cht bo hn c c tht , hay c da xanh. C nc mn
cng thng t b nhim c hn c nc ngt. C kh nh nguyn cht (irko), c th n lun
xng, thnh thong dng lm mn n ph vi rau, trong sp hoc lm gia v. Trnh hn hoc
hn ch n mc ti thiu tt c cc thc phm ng vt cn li, trong c tht b, cu, heo, b,
g, vt, ngng, g rng, trng; cng th vi mi sn phm b sa gm pho mt, b, sa, sa
khng kem, sa chua, sa b, kem lnh, kem, kem chua, kem nh, b tinh ch v kefir.
Tri cy
Tri cy ti c th dng vi ln mi tun tt hn l nn nu chn hoc lm kh t
nhin; dng lm thc phm b sung hoc mn trng ming, min l tri cy phi trng ti a
phng. Tri cy ti ng ma i lc ta c th n nhiu hn mt cht. Trong vng kh hu n
i c cc loi: to, du, o, l, m, nho, m, qut, mm xi, da , da b rut xanh (da
gang), da hu, qut, cam, bi. C dn vng kh hu ny cn trnh hn hoc hn ch tri cy
gc nhit i hay bn nhit i nh: chui, thm, xoi, u , v, ch l, da, kivi. Cn ngay ti
mi trng sng ca nhng loi ny, ta c th tiu th vi s lng nh.
Ngi ta cng thng pha nc tri cy vi nng cao (v d 1 ly nc to p cn n
10 tri to). Tuy nhin khi tri qu nng, thnh thong c th dng nh vy, iu cng ging
nh ru to thch c ung nng vo tit thu. Tri cy kh cng thnh thong dng min l
chng n t vng kh hu tng t.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 41

Cc ba n nh
Cc loi ht, qu thch c rang s v thnh thong c tm mui bin hoc nc tng
shoyu, thnh thong nn dng lm ba n nh. Chng s lm bn thch th. Nhng loi thm ngon
v b dng l: vng, hng dng, ht b , hnh o, c ch, h o pecan, u phng. Tuy
nhin, ng dng qu nhiu loi ht c tm b, v chng kh tiu, li nhiu cht bo v du m.
Cc mn n nh thch hp khc c th k n bnh np (np gi) m, bnh bt go, gi cun rau,
bnh phng (lm bng ng cc), bp rang (lm ti nh, khng tm b), u v ng cc rang.
Nhng gi

Du
Loi du c th dng u n hng ngy l du vng, bp hoc du ht m tc, chng
phi dng th v lng dng cng ch nn va phi, ng lm dng. Khng nn n sng, m
ch s dng khi nu nng. Nhng loi du th khc nh du safflower, du hng dng, du
u nnh, olive thnh thong c th dng n. Trnh mi loi du thc vt ch bin theo phng
php ha hc, b, m ln, b lm xp bnh, du da, du c, b trng v b u nnh.
Mui
Loi mui bin giu khong cht, ch bin theo t nhin, shoyu, miso, truyn thng
khng b x l ha hc c th dng lm gia v. Ba n hng ngy vn khng nn qu mn, gia v
cng ch nm khi ang nu, nu dng ngay khi n cng phi c loi khc thch hp hn. Trnh
loi mui n ang by bn trn th trng (v ngi ta thng thm ha cht ph v ng vo
y), cng trnh mui bin xm v nhng loi khc c nng khong cht qu cao. (Mui bin
trng khng dnh thng l tt nht).
Cc loi gia v khc
Ngoi du, mui, miso v shoyu c th dng thm mt s gia v khc trong nu nng v
ngay trc khi n. Chng u phi c gc thc vt, ch bin theo cch t nhin. Nhng loi rt
thch hp nn thnh thong dng l gng, ci nga, mirin (cht ngt np lt ln men), gim go,
gim m mui (ting Nht l umeboshi), bt m umeboshi, ta t rc cm ti, chanh, cam, m
tc, tiu hoc en. Nn trnh nhng loi gia v ang c qung co, rau mi, nhng gia v
thm, hng, cay nng, c ng.
Da chua
Mi ngy c th n mt t da chua lm ti nh. Chng c tc dng h tr tiu ha.
Trong phng php ch bin thc phm dng sinh, loi thc n ln men t nhin ny
thng lm t rt nhiu loi rau c hoc rau mc trn cn nh c ci daikon, c ci trng, c rt,
bp ci, sp l dng mui bin mui, hoc cng c th dng cm go hay cm go m, tng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 42

shoyu (tng t tamari), umeboshi, miso tng c. Trnh dng gia v hng, ng v gim.
Nhng loi da chua ln men ngn ngy, t mui thch hp. Khi thi tit nng i vi ngi cn
n nht hn. Tri li, da mui lu ngy, mn, c th dng trong sut ma lnh, n cng thch
hp cho vic tng cng th lc. mui da, bn c th dng nhiu loi bnh, l, thu thi
k mui c th t vi gi, vi tun c khi hng thng n hng nm.
Cc mn trng ming
C th dng mn trng ming vi lng va phi, 2 n 3 ln 1 tun. l mn bnh
hnh nhn, bnh pudding, bnh ngt, bnh pat nng v nhng mn ngt khc ch bin t
thnh phn t nhin. Thng thng, mn trng ming c lm t to, b, bu, u aduki, tri
cy kh v 1 s thc phm c v ngt t nhin khc, khng dng thm bt c loi ng no.
Tuy vy, i vi nhng mn cn phi ngt hn mt cht, bn c th thm vo siro go, mch
nha, sa go (1 loi thc ung bng np ln men), ht d, nc to vt hay ru to v tri cy
kh, v d nho kh. Trnh dng ng trng, ng nu, ng nc, ng turbinado, mt
ma, mt, siro bp, siro nha cy thch, chocolate, vin ngt carob, fructose, sacharin v nhng
cht ngt nhn to hay cht ngt chit lc khc. Nu cn to nc ct ngt hoc lp kem trn
mt bnh th nhng loi bt kem gc thc vt l tt nht, chng hn c th nh kem t r kudzu
(cn gi l kuzu), rong agar agar, u ph, b vng, khng nn dng trng sa v ni chung
mi sn phm ng vt khc. Mt loi gelatin trong bin rt thm ngon ch bin t rong agar
agar, c gi l mt rong, c th tm vi nc p tri cy v nhng loi ng t nhin khc.
Thc ung
Cc thc ung c khuyn dng hng ngy l tr l gi kh cn gi l kikucha, tr go
lt rang, tr go mch rang, nc sui hay nc ging. Thnh thong c th dng thm c ph
ng cc (khng cha cht ngt ca qu v, ma), tr b cng anh, tr rong ph tai, tr m mui
umeboshi, tr mu, nc c rt, nc cn ty, nc rau ngt. Ngoi ra, cn c 1 s loi cng ch
nn i lc mi dng, l tr xanh, nc rau, nc tri cy, bia, sake (nng hoc lnh), sa u
nnh (vi ph tai). Bt c loi tr truyn thng no khng cha hng v nhn to hay gy kch
thch u c th dng. Tuy nhin, nn trnh c ph, tr en, tr cy tho thm nh bc h tiu,
tm xun, cc La M. Thc phm v nc ung hng ngy cn c ch bin vi nc sui
hoc nc khong. Khng dng loi nc chy qua vi my vng th v chng thng b
clo ha hoc b x l ha hc. Cng trnh dng nc ct, nc lc, nc , nc khong v
mi loi nc c ga (cha carbonate), nc gii kht pha ng, ru mnh.
Gia v dng trn bn n
Loi gia v ny bn cng c th dng hng ngy nu mun, mi ngi t iu chnh
mn, nht v hng v cho va ming mnh. Nhng loi tt nht l gomashio (mui vng
rang), t l gm 16 n 18 phn vng rang trn vi 1 phn mui rang, mt na c em gi
chung trong ci ci t (suribachi); loi th hai l bt ph tai, rong wakame rang, ch bin bng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 43

cch nng rong bin trong l n khi en xm li, sau nghin nt trong ci suribachi, i lc
thm vo vng rang; ct gi trong l hay trong bnh nh. Mt s gia v khc: m mui umeboshi,
l loi m mui c phi kh v ln men trong nhiu thng bng mui bin, c cho thm
l shiso (beefsteak) tng hng v, tekka, hn hp c rt, burdock v ng sen ct ta
sch s, xo trong du vng v tng c miso trong nhiu ting ng h, tng shoyu, st
tng t nhin ch bin theo truyn thng, rong nori xanh thi thnh nhng lt nh.
Vi loi trong s ny, chng hn gomashio mui vng, v bt rong bin, nn c ch
bin ti ngay ti nh. Nhng loi khc nh m mui umeboshi v tekka, c bn di dng lm
sn trong cc ca hng thc phm t nhin. Gia v c th dng quanh nm.
Rau trang tr mn n
to s cn i gia cc mn n, ng thi lm chng thm phn hp dn, ngi ta
thng by bin thm mt s loi rau. l nhng loi sau: c ci, daikon bo, c ci trng bo,
c ci nga bo, hnh ch, gng bo, pat m tc xanh, tiu xay, chanh xt lt, tiu , .v.v.v...
Cch n ung
Bn c th n hai hoc ba ba mt ngy, mi ba n va no, min l thnh phn cc loi
thc phm cn i v khi n phi nhai cho k. Vic nhai cng nh hng rt ln n tiu ha.
Sau khi cho thc n vo ming, nh nhai t nht l 50 ln n khi chng thnh th lng. n khi
cm thy i, nhng tt nht nn kt thc ba n ng lc, khi va ming ch khng no qu.
Tng t, khi kht mi ung. Trc lc ng 3 ting ng h khng nn n v s dn n ng
trong rut v ton b c th. Trc v sau mi ba n, hy biu l lng bit n vi to ha, c
th bng li ni hoc ngh cng c. Hy cm n ng Sng To ban cho chng ta nhng
thc n ny ng thi khin n em li sc khe v nim hnh phc. Bn c th biu hin s bit
n ny bng cch c li cu nguyn, bi kinh ngn, bi thnh ca hoc mt pht yn lng tnh
tm. Cng hy cm n cha m, ng b, t tin nhng ngi nui nng chng ta v t ht
nim tin tng, c m vo chng ta, hy cm n chnh nhng cy thc phm hin thn
chng ta c sng, cm n nhng ngi nng dn, ngi bn hng, ngi nu cc mn
n ny. H gp phn rt ln to ra nhng thc phm chng ta dng hng ngy.
Vic n t cng rt quan trng. Nm 1994 cc nh nghin cu thuc i hc Tufts a ra
kt lun rng chut theo ch n cc k t calori sng lu hn chut c n no 29%, chng
cng t b ung bu v cc ri lon khc hn.
Nhng ti liu nghin cu chuyn v cc vn bin i sinh l theo thi gian sng,
chut theo ch n lng calori t hn thng thng 40% thng c sc khe tt, kh nng
chu ng cao v sng lu. Ti liu nghin cu ny gy sng st cho chng ta ch mi loi bu
n v hu nh tt c cc loi thng tn khc u b ngn chn. l li ca Richard Sprott, gim
c iu hnh ca Vin Quc Gia Nghin Cu v hoch nh cc chng trnh v ngi gi.
Dng thc phm t nhin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 44

Trong vic chn thc phm t nhin, iu ct yu l c c thc phm t nhin cht
lng cao v ti mi. Tt nhin, t trng ng cc v rau l cch thc l tng, ngoi ra bn
cng c th t ch bin tng miso, u ph, seitan ti nh.
i vi nhiu ngi, c bit nhng ai sng thnh ph, th thc phm t nhin a
phng, thc phm giu cht b dng v nhng ca hiu bn rau tri l ngun quan trng nht
cung cp thc n hng ngy. Ni v thc n, t t nhin c ngha l nguyn cht, th, cha tinh
ch hoc ch bin theo phng php t nhin. Thut ng hu c, khi ni v thc phm t nhin,
c hiu l thc phm c trng khng dng n phn bn ha hc, thuc dit c, thuc tr su
hoc cc thuc xt nhn to khc. Phn bit gia thc phm hu c v thc phm v c kh kh,
ch khi nm trc tip ta mi bit c qua v ca chng, do bn cn da vo uy tn ca nh sn
xut v phn phi sn phm. C nhiu c s cung cp c Hip hi nui trng hu c xc nhn
ng. Nhng xc nhn da vo vic quan st trc tip hin trng lm vic kim chng cht
lng t v mu sn phm, ng thi hip hi ny cng tin hnh gio dc nng dn v ngi
tiu dng h c thc, hiu bit cc vn bo v sc khe qua vic s dng thc phm.
Nhng tc ng nguy hi ca ha cht trong trng trt i vi sc khe chng ta cng
nh i vi t ai v mi trng c chng c r rng v c ghi nhn c th. Cui th k
19, bc s Julius Hensel, mt nh ha hc nng nghip, cnh bo rng vic m u s dng phn
bn tng hp, thuc tr su, v bo gia sc bt thng v nhng bin php hin i khc ang
gy nn s thoi ha mu v huyt thanh trong c th con ngi, ng thi n cng lm gia tng
v s cc bnh hu hoi. Nm 1898, ng vit trong cun Bnh m t mt on nh sau:
Nng nghip c du hiu ung th (Chng ta) khng th th lnh m, phi
quan tm n v ma no ang to ra nui sng con ngi hng ngy v cc cnh ng ang
c bn phn bng nhng cht no. Phi chp nhn rng s lng thu hoch s khng y
nhng s lng phi t c cht lng tt. Cng nhn l nu ch mn macn (t st trn
vi), chng hn, vi carbonat vi th c cnh ng ln nh th u c th thu hoch trn, v iu
lm con ngi c khuynh hng hi lng vi loi macn ny. Tuy nhin, s chm bn phin
din nh th tuy dn dn nhng chc chn s to ra tc ng nguy hi. iu ny khng nh
thm kinh nghim t xa n nay: Bn phn bng vi s lm i cha tr ph, i con suy
tn V loi bt tinh sch m chng ta ang dng, ch ht cm, v gn nh hon ton thiu
cht b dng nn ng ngc nhin ti sao ngy nay bao nhiu bnh tt xut hin.
Thc n hu c khng lun lun sn c, cng khng phi lc no cng mua c v gi c
kh mc. Trong trng hp , bn c th dng loi thc phm gn vi thc phm hu c nht,
ra sch v nu ln loi b nhng ha cht c hi tim n bn trong. V sc khe ca mnh, hy
trnh tt c cc thc phm sn xut hng lot theo phng php cng nghip. l thc n nhanh,
thc n ng hp, thc n ng lnh, ng cc v bt tinh ch, thc n b xt thuc, thc n nhum
phm mu, thc n nhim cht phng x v mi loi thc n c th dng n ha cht, gia v ha
hc, cht bo qun, cht chng i thiu, cht nh ha v bt mu nhn to.
Thc phm chnh yu trong ch dng sinh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 45

Hai mi nm qua, x hi chng ta ang dn thc c nhng hn ch ca nn nng
nghip ha hc v cng ngh thc phm.
Nhng ti liu nghin cu y khoa gn y chng minh rng hu ht cc thc phm
trong phng php dng sinh u c tc dng chng ung th v nhng bnh hu hoi khc.
Trong phn II, chng ti tm tt n vi trm pht hin mi ny v cng phn loi chng theo
tnh c hay lnh nhiu mc . Tuy vy, nh thy, ung th khng phi l hin tng tch
bit, c lp m l bnh ca ton c th. Nhng thc phm di y thc s s gip chng ta
nguy c vng phi cn bnh ny.
Tm li, chng ta hy nhn vo nhng khm ph khoa hc v y hc trng yu v cn phi
p dng chng khi s dng nhng loi thc phm cn bn trong ch dinh dng ngn nga
bnh ung th.
1) Ng cc nguyn cht lt
Rt nhiu ti liu nghin cu dch t, nghin cu trong phng th nghim v nghin cu
cc trng hp c th chng minh rng ng cc nguyn cht mt thnh phn ca ch n
ung cn i, mt thc phm giu c cht x v cm c tc dng chng li hu ht cc dng
bnh ung th. Bn bo co Mc ch dinh dng ca Thng ngh vin M, nhng bi tng
trnh ca Hip hi cc nh phu thut, bn bo co n ung, dinh dng v Ung th ca Vin
Hn lm Khoa hc Quc gia, nhng s hnh thp hng dn v thc phm cng nhiu ngun
ti liu khc u thng nht im sau y: cn phi tng cng tiu th hng ngy nhng loi
ng cc nguyn cht nh go lt, k, go mch, yn mch v go m. Hi Ung Th Hoa K
bt u xut bn cc ti liu hng dn v dinh dng cho nhng ngi c nhiu nguy c mc
bnh ung th rut kt v ung th v, trong vai tr ca ng cc nguyn cht v thc phm giu
cht x rt c cao.
2) Canh sp
Sau 10 nm mit mi nghin cu, Trung Tm Ung Th Quc Gia Nht Bn cho ra mt
mt ti liu vo nm 1982. Ti liu ni rng nhng ngi dng canh tng miso hng ngy t c
kh nng b nhng co p d dy hn nhng ai khng bao gi n tng miso 33% (xem bng 6).
Ngoi ra, ti liu cn khm ph ra tnh hiu qu thn k ca tng miso gip chng ta chng li
bnh tim v gan. St tng (shoyu) thng c cho vo canh hoc nhng mn n khc theo
phng php nu n dng sinh. Mt ti liu khoa hc khc do cc nh nghin cu thuc i hc
Wiconsin xut bn nm 1991 xc nhn rng qua cc cuc th nghim, nhm chut theo ch n
gm st tng c t l mc bnh ung th d dy t hn 26% so vi nhm i chng; ngoi ra, t
l ung bu nhm chut c b sung tng cng ch bng nhm i chng. Do ,
cc nh nghin cu kt lun tng th hin tc dng chng ung th r rt.
3) Rau
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 46

Cng rt nhiu ti liu dn s quc t chng minh kh nng chng li ung th ca c th
nu thng xuyn dng cc loi rau giu beta carotene, c bit rau xanh m, vng m hoc
mu cam nh bng ci, gi Brussel, c rt, bp ci ci xon, rau collard. Vin Ung Th Quc
Gia, Hi Ung Th Hoa K v nhiu t chc khc rt cao vic tiu th nhng loi rau hng
ngy ny, vn t lu l mt thnh phn ca ch n ng tiu chun dng sinh. Hn na,
nhng thc phm giu vitamin C v B cng c chng minh lm gim nguy c bu c tnh.
Cc vitamin ny rt di do trong t nhin; chng c mt trong rau l xanh, vi loi cam qut,
ng cc nguyn cht v dng cui cng ny chnh l th l tng nht.
Bng 6. Mi quan h dng tng Miso v bnh ung th
n Miso
Cht v *
Hng ngy i khi t khi Khng h
Ung th bao t C bn Tng 18% Tng 34% Tng 48%
Ung th ton cc C bn Tng 4% Tng 12% Tng 19%
Vnh tim C bn Tng 7% Tng 10% Tng 43%
Cao huyt p C bn Tng 29% Tng 11% Tng 453%
Tc mch mu no C bn Gim 11% Gim 13% Tng 29%
S gan C bn Tng 25% Tng 25% Tng 25%
Lot t trng C bn Tng 17% Tng 41% Tng 52%
Mi l do t vong C bn Tng 2% Tng 6% Tng 33%
Kt hp tui gii tnh theo t l tiu chun v nguyn do t vong chnh (1966 1978)
Trch dn cun Dinh Dng v Ung Th (1982)
Mt trong nhng thc phm c trin vng nht trong vic gim nguy c ung th l nm
shiitake, mt thnh phn chnh theo phng php ch bin phng ng. Ngy nay, loi nm
ny ang c trng v bn rng ri trn c nc. Cc ti liu y khoa qua th nghim c th
chng minh rng nm shiitake c tc dng chng ung th bu rt mnh m khng gy hiu ng
ph c hi no. Trong phng php nu n dng sinh v trong vic chm sc sc khe ti nh,
nm shiitake, c bit dng kh, thng c dng gim bt hoc bi tit cht bo cn b
tch t trong c th.
Ngy nay, vn dinh dng ang c khuynh hng gim lng thc phm gc ng vt
cc bc s thuc Vin Hn lm Khoa hc Quc gia nhn xt nh th trong bi bo co v bnh
ung th. C kh nng l con ngi s tip tc gim lng cht bo ng vt v ngy cng da vo cc
sn phm thc vt a vo c th lng protein hu ch.
T nay, cc ch n c th s cha nhng lng sn phm thc vt ngy cng tng, m
trong mt s loi c tc dng ngn nga bnh ung th.
4) u v ch phm
Cc ti liu dch t cho thy vic tiu th thng xuyn u, ht u v ch phm u s
lm gim nguy c ung th. u c chng minh c tc dng h thp s sn xut acid mt n
30%. Cc acid mt cn tiu ha cht bo, nhng khi qu liu lng, chng s tr thnh mm
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 47

mng ung th, c bit ung th trong rut gi. u cng cha cht x, c chc nng bo v rut
kt v bt c b phn no khc. u tng cng ch phm tng, ngun protein ch yu trong
ch dng sinh, c c bit cao v chng t ra rt hiu qu trong vic gim nguy c ung
bu. tng cng cha tc nhn c ch kh nng thay i hnh dng, cc ng ng flavanoid,
cc cht x v nhng thnh phn c chng minh gip ngn nga ung th v, d dy v da.
Nht, t l ung th khong 1/5 so vi M. kim chng, gi thuyt cho rng thc phm
tng chng li cn bnh nguy him ny, nhng nh nghin cu thuc i hc Alabama tin
hnh th nghim trn chut, v h nhn thy rng nhm chut c n tng miso, natto, st tng
(shoyu) cng nhng sn phm tng ln men truyn thng khc t b bu pht sinh hn, nhiu
bu lnh hn, ng thi tc pht trin bu c tnh cng chm hn nhm i chng.
Do , cc nh nghin cu kt lun rng D kin ny cho thy tng miso l mt yu t gip
cho ph n Nht t mc bnh ung th v. Cc hp cht hu c trong thc phm tng ln men
c th gy hiu ng khong ha (chemoprotective).
Mt ti liu nghin cu khc cho rng nhng ngi thng xuyn n u ph t c nguy
c mc bnh ung th v hn. Tng miso cng c tnh nng chng li bnh bch cu, u huyt,
ung th xng v nhng chng ung th khc do nhim x (xem phn tip theo: rong bin).
5) Rong bin
Rong ph tai, wakame, nori cng nhng loi rong bin n c chim phn nh nhng
rt quan trng trong ch dng sinh hng ngy. Ti Nht Bn, mt bc s dng sinh
Nagasaki ngi tng sng st qua t nm bom nguyn t thng 8 nm 1945 a ra mt
ch n rt nghim ngt cho cc nn nhn cng b ging nh ng trong t nm bom khng
khip , gm go lt, sp tng miso, rong bin v mui bin. Kt qu tht m mn. Tt c cc
bnh nhn ca ng u c cu sng. Trong khi cc bnh nhn cc bnh vin v trung tm
y khoa khc a s t vong v bnh tt do phng x gy ra.
Kinh nghim ny (v nhng trng hp tng t Hiroshima) khi dy ngun cm
hng cho cc nh khoa hc, khin h phi bt tay nghin cu bn cht mt s thc n c tnh
nng chng bnh ung th. Khi u t thp nin 60, nhng nh khoa hc thuc i hc Mc Gill,
Montreal a ra kt lun rng to b v nhng loi rong bin thng dng khc cha mt cht c
th lm gim 50% 80% lng phng x strontium nhim vo rut. Sau , cc nh khoa hc
Nht Bn xc nh rng vic b sung rong bin vo khu phn n thc t lm h lng sacm
sinh ra xung cn mt na. Th nghim ny tin hnh trn chut (xem bng 7). i vi bnh
bch cu, cc cuc th nghim tng t trn chut cng thu c kt qu ha hn. Ti i hc
Hiroshima, chut c n tng miso c kh nng khng c nhng loi ung th bu do phng
x cao gp 5 ln nhm i chng.
Mi nm qua, ngy cng c nhiu ti liu nghin cu v hiu qu chng ung th v ca
rong bin. trng Sc khe Cng ng Harvard, ngi ta cng tin hnh th nghim trn
chut. Nhm chut cho n ph tai pht sinh ung th sau nhm i chng. V vy, cc nh nghin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 48

cu kt lun Rong bin chng t tnh nng chng ung th bu trong nhiu cuc th nghim trn
sinh th, v khi lin h n tnh trng sc khe ca ngi Nht, chng ti thy rng rong bin l mt
thnh phn rt quan trng. Vic dng rong bin gii thch v sao t l vi loi bnh ung th Nht li
thp. Nhng nh nghin cu ung th Nht Bn cng a ra kt lun tng t.
Cc nghin cu v phng php dng sinh vi bnh ung th
Sut mi nm qua, nhng ti liu khoa hc v y hc nghin cu cch iu tr ung th
bng dng sinh ln lt ra i.
1) Dng sinh v ung th v
Nm 1981, cc nh nghin cu thuc Trung tm Y khoa New England Boston a ra
kt lun rng ph n theo ch dng sinh v n king t c nguy c pht trin ung th v hn
s cn li. V sao?
Ch dng sinh gip c th x l cht estrogen hiu qu hn ng thi bi tit chng
nhanh hn. thu c kt qu trn, cc nh nghin cu tin hnh theo di tnh hnh sc
khe ca 45 ph n ang giai on tin hoc hu mn kinh, mt na theo ch dng sinh v
mt na theo ch hin i.
Bng 7. Th nghim dong bin chng ung bu chut
Mu dong to Liu
lng
Trng lng ung
bu bnh qun
T l
ngn nga
Hon ton
y li
T
vong
To ui nga fulvellum 100x10 0,18 89,3% 7/9 1/10
Kim sot 1,67 0/10 0/10
Rong phin mng Augustata 100x5 0,08 94,8% 6/9 1/10
Kim sot 1,59 0/10 0/10
Rong phin mng
Augustata var
100x5 0,21 92,3% 5/9 1/10
Kim sot 2,71 0/7 0/7
Rong phin mng Japonica 100x5 1,40 13,6% 2/9 1/10
Kim sot 1,62 0/9 1/10
Tham kho Nht bo Nht Bn Experimental Medicine (1974)
Nhng ph n ny hp th cng mt lng calori nh nhau. Mc d nhng ngi theo
ch dng sinh ch a vo c th lng protein v cht bo ng vt bng so vi s cn
li, h vn bi tit estrogen gp 2 n 3 ln. Estrogen l cht b qui l 1 trong nhng nguyn
nhn chnh gy ung th v. Kt qu cuc nghin cu ny c xut bn trn mt tp ch rt c
uy tn Nghin cu bnh ung th.
2) Dng sinh v ung th ty
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 49

Sau khi nghin cu 24 bnh nhn ung th ty cng vic thc hin phng php dng sinh
ca h, cc nh nghin cu thuc i hc Tulane cng b trong ti liu nh sau: Cuc sng ca
h ko di thm c 17,3 thng trong khi nhm bnh nhn i chng Vin iu Tr Ung Bu
Quc Gia ch ko di cuc sng thm c 6 thng. Hai so snh ny l trn cng mt khong thi
gian (1984 1985). T l sng thm c 1 nm nhm bnh nhn theo phng php dng sinh
l 54,2% trong khi nhm kia l 10%. Tt c i chiu ny u c ngha v mt thng k.
3) Dng sinh v ung th bu c tnh
Trong khi nghin cu vic p dng phng php dng sinh ca nhng bnh nhn b ung
bu c tnh, Vivien Newbold, 1 bc s y khoa Philadelphia, ghi nhn vo ti liu 6 trng
hp gim bnh. Cc bnh nhn ny b chng ung th ty di cn n gan; ung th hc sc t c
tnh, ung th t bo hnh sao c tnh (bu thuc h thn kinh trung ng), sacm nim mc t
cung (bu t cung), ung th tuyn rut kt v sacm c trn vng bng khng th gii phu
c (ung th xng). Kt qu siu m CAT v nhng khm nghim y khoa khc cho thy
khng cn du hiu ung th bu sau khi trung thnh vi ch dng sinh. Cc trng hp
ny u c xem xt ring tng ca, ng thi ban m bnh hc v X quang hc thuc bnh vin
Holy Redumer Newdow Brook, Pensylvania xc nhn cc chn on.
Khi xem xt cc ti liu nghin cu ny, cc nh iu tra thuc Quc Hi ngh
nghin cu su hn v hiu qu tr bnh ung th ca phng php dng sinh: Nu cc trng
hp nh Newbold a ra c trnh by trong cc ti liu Y khoa, chng s gy hng phn cho cc nh
nghin cu lm sng tin hnh nhng cuc th nghim cht ch, quy m trong thi gian ti v ch
dng sinh, mt phng php ha hn em li kt qu m mn.
4) Dng sinh v cc yu t c nguy c ung th
Nm 1983, J.J. Deslypere, bc s y khoa, mt nh nghin cu thuc bnh vin nghin cu
i hc Ghent B, tin hnh 1 s th nghim y khoa, c bit l xt nghim mu, trn 20
ngi p dng ch n dng sinh. Ni v cc nhn t c kh nng b ung th, loi mu ny c
nhiu u im nht ng kt lun. N l loi l tng, khng cn loi no tt hn th u, chnh l
ci chng ta ang m c. Tht k diu, y nh ca tr em, nhng mch mu ny vn hon ton thong v
nguyn vn. y r rng l mt vn rt quan trng, rt ng quan tm.
5) Dng sinh v sc khe ton din
Nm 1986, bc s Peter Gruner, gim c khoa ung bu bnh vin St. Mary Montreal,
ra mt mt ti liu tng hp kt qu nghin cu khong 30 ngi theo ch dng sinh, mc
ch ca ng l tm ra s khc bit quan trng gia tnh hnh sc khe ca h v ca mi ngi
ni chung. Gruner tin hnh mt lot xt nghim sinh l trn nhng ngi tham gia ny, tt c
h u p dng phng php n dng sinh mi lc vi thi gian tnh t khi bt u l 9 thng
n 14 nm. ng nhn thy rng h trong tnh trng sc khe tuyt vi.
Hip hi Kushi cng tc vo nhiu ti liu nghin cu. Nhng ti liu cn li ang
c hon thnh. Mt i ng cc nh nghin cu ti cc trng y khoa v bnh vin Boston
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 50

do Tin s Robert Lerman gim c khoa dinh dng tr liu bnh vin University ng u,
cng b cc k hoch xt nghim hng trm bnh nhn ung th p dng phng php dng
sinh, ng thi so snh tnh trng ca h vi nhm i chng ti Vin Ung Bu hc cng tc
phng ng thuc Trung tm Ung Bu Dana Farber, Boston. i hc Tulane, cc kt qu
nghin cu ung th tuyn tin lit v phng php dng sinh ang chun b ra mt, cn i hc
Michigan cng ang xem xt hiu qu iu tr ung th v ca dng sinh hc.
Thp k va qua, ngnh y bt u i su vo mn trit hc tim n trong phng php
dng sinh, hi y hc Hoa K ghi nhn nh sau trong ti liu Hng dn chm sc sc khe
gia nh xut bn nm 1987:
Trong ch n dng sinh, thc phm ri vo hai nhm m v dng (da vo
nguyn l i khng ca ng Phng). S phn loi ny tu ni trng thc phm, b mt, mu
sc v cu to. Nguyn tc chung trong ch n ny l nhng thc phm v mt sinh hc khc
bit vi c th nht th s c li nht cho c th. Do , ng cc tr thnh nn tng ca phng
php dng sinh, ngoi ra. Dng c tt hn tht. D thc phm ti khng cha gia v ha hc
c a chung hn, thc cht khng thc n no b cm dng c v phng php ny tin rng
thm mt thc phm no l phn nh mt nhu cu chnh ng ca c th. Nhn chung, ch
dng sinh l mt cch n ung lnh mnh, hu ch cho sc khe.
Nm 1991, Qu Sc Khe Hoa K cng b cc k hoch nghin cu v qu trnh chuyn
ha v dinh dng chnh yu vi ngi thc hin phng php dng sinh t nht 10 nm.
Nu bn mun tham kho y v cc ti liu c k n trong chng ny, xem cc
mc ch ring phn II, ngoi ra, cun Tr bnh bng dinh dng ca Alex Jack s cung cp
bn tm tt rt r rng v 185 ti liu khoa hc v y hc nghin cu ch n dng sinh cng
nhng phng php khc xem con ngi l mt th thng nht vi mc ch, em li sc khe
ton din cho chng ta.
Chuyn sang dng thc phm nguyn cht
Thp k va qua, hng trm ngn ngi Hoa K, Canada, Chu u, Chu M Latinh,
Trung ng, c v vng Vin ng theo ui ch n nga bnh ung th. H nhn thy
rng ch n ny tht s rt ngon ming v b dng. a s h u cng nhn ch mt thi
gian ngn sau khi chuyn sang dng thc phm t nhin, cm gic ngon ming, thm n t nhin
tr li. Bao nhiu nm quen dng thc phm tinh ch cng v s loi hng v nhn to, v
gic ca chng ta khng cn nhy cm na, do dn qun i hng v m tinh t, s a
dng mun v ca ng cc v rau xanh. Vic chuyn sang dng thc phm t nhin khng ch
gip tng cng sc khe m cn hi phc li cm gic ngon ming cho chng ta.
Bng 8. Cht chng ung th trong thc phm dinh dng cn bn
Thc phm Cht chng ung th
Ng cc lt Cht x dng Vitamin E
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 51

u Cht x dng Vitamin E
Tng miso, tng bnh,
sn phm u nnh khc
Cht isoflavones, dng phytosterols, saponin, phytoestrogens
Rau xanh Ht caroten v cht nhum caroten, dip lc t,cht x,Vitamin ACE
Rau (l vng) Ht caroten v cht nhum caroten, cht x, Vitamin A, C
Rau hnh ch thp Indoles, dithiolthiones, glucosinolates, carotenoit, dip lc t, x, Vitamin
A, C, E
Rong bin X, dip lc t, fucodan, Vitamin C
Khi t b ch n hin i, ni cch khc, khi thc hin vic chuyn i ny, phi tin hnh
tng bc khng c qu t ngt. Ngng dng tht th d thi, hu ht mi ngi ch sau vi tun
nhn thy rng h cng chng am m thc phm ny l bao. Tuy nhin nu vn cn thm, hy
dng seitan (go m nu vi nc tng, ph tai v nc) hay tng bnh tempeh (u nnh) thay
th. Bn c th n thng xuyn hai loi ny di dng bnh u hay ng cc. Hng v v hnh
dng chng cng ging bnh m Hamburger n ni nhiu ngi khng phn bit c.
ng v ngt kh b hn tht. Nhng d g i na cn phi chuyn dn sang dng
cc loi cht ngt t nhin c th c kh nng t iu chnh lng ng trong mu. u tin,
thay ng bng bng sir mt hay sir nha cy thch. Khi s cn bng trong c th c
thit lp (thng l sau vi tun n vi thng), bn s d dng chuyn sang loi sir go du
hn, hoc mch nha pha nhng cht ngt khc cng c thnh phn chnh l ng cc. Khi sc
khe hi phc, ch cn mt ming thc phm cha ng, mt hay sir cy thch cng d lm
xut hin cn au u tc th hoc gy kh chu v chc nng phng bnh t nhin ca c th
xem l thc phm rt mt cn i v dinh dng. Tuy vy, ngy nay ngi ta tiu th qu
nhiu ng v cht ngt n ni c th tr nn th ng trc nhng phn ng ny.
Bng 9. Ung th, thc phm v cc nhn t khc
UNG TH Nhn t tin khi nguy
him
Nhn t cng hng Nhn t phng v lnh
mnh
V Sa, b, ph mai v cc
sn phm sa, m
ng, du, bt m tinh
ch, t x.
Tht, trng, tht gia cm,
gii kht, gia v, thuc,
Xquang, nhum tc, vi
si nhn to, t trng.
Ng cc lt, u ,
tng, tng bnh, u
ph, rau xanh, trng,
rong to bin, sa m.
Phi Tht, trng, tht gia cm,
ph mai, sn phm sa,
ng, du, bt m tinh
ch.
Gia v, tri cy, cht
kch thch, thuc men,
thuc l, kh nhim,
cht aming.
Ng cc lt, rau xanh,
vng, u , rong to
bin, khi trong sch.
Rut kt, t
trng
Tht b, heo, cu v cc
loi tht khc, trng, m
c, tht gia cm bt m
tinh ch
ng, sn phm sa,
du, gia v, nc gii kht,
bia, ha cht, thuc men,
ngi lu, t hot ng.
Ng cc lt, x, u,
u lng tin, rau xanh,
rong to bin, nhai k,
vn ng nhiu.
Ming v
thng v
Du, m, ng, sn phm
sa, gia v, ha cht, nc
gii kht, bt m tinh ch,
go trng, ru.
Tht ng vt, tht heo,
ru, thuc l, x tr,
tht kh, sy.
Ng cc lt, u lng
tin, u, rau xanh, vng,
rong to bin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 52

Bao t Go trng, bt m tinh
ch, du, dm, bt ngt,
cht kch thch, ru.
Tht ng vt, sn phm
sa, nhim cng
nghip k ngh.
Ng cc lt, u , Miso,
shoyu, rau xanh, trng,
rong to bin, gng.
Gan Tht g, trng, m c,
ph mai, protein ng
vt, du, bt m tinh ch.
ng, gia v, sn phm
sa, thuc tr su, thuc
nga thai, thuc men.
Ng cc lt, u rau,
rong to bin, nm
Shiitake.
Thn v bng
i
M, du, tht, sn phm
sa, trng, ng.
Tri cy, nc ct, gia v,
nc gii kht, cht kch
thch, ha cht, thuc men,
c ph, nc khong,
ngt, kh nhim.
Ng cc lt, u lng
tin, u, rau xanh, vng,
rong to bin, nc sui.
L lch Tht, trng, tht gia cm,
ph mai, m, du,
ng.
Sa v sn phm sa,
bt tinh ch, gia v, c
ph, thuc l, x tr.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin,
nm Shiitake.
D con, bung
trng t cung.
B phn sinh
dc N
Tht, m c, trng,
protein ng vt, sn
phm sa, du.
ng, bt tinh ch, tri
cy, nc ct, cht kch
thch, ha cht, thuc
nga thai, thuc men,
diethylstillbestrol(DES)
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin,
nm Shiitake.
B phn sinh
dc Nam,
tuyn tin lit,
cao hon
M c, tht, trng, ph
mai, sa.
Du, sn phm sa ng,
bt m tinh ch, tri cy, c
ph, ha cht, thuc men,
m x, x tr.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin,
nm Shiitake.
Da M, sn phm sa, bt
m tinh ch, ng, tri
cy, nc ct, gia v,
nc gii kht, ha cht.
Tht ng vt, phi
nng, nhim k ngh,
n fluorescent, n
hunh quang, t trng.
Ng cc lt, u tng
Miso, shoyu, rau, rong
to bin.
Melanoma
Tht gia cm, ng,
trng, ph mai, sn phm
sa, du, bt m tinh ch.
Tri cy, nc gii kht,
gia v, cht kch thch, ha
cht, thuc men, n ng.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rong to bin.
Xng Tht g, trng, m c,
tht mui v tht nng.
ng, sn phm sa,
cht kch thch, x tr, t
trng, thuc tr su b.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin,
nm Shiitake, mui bin.
Bch cu Du, m, ng, nc
gii kht, cht kch
thch, ha cht.
Tht ng vt, tri cy, gia
v, thuc tr su, x tr, X
quang, nhim k ngh,
t trng.
Ng cc lt, tng
Miso, shoyu, rau, u,
rong to bin.
Bch huyt Sa v sn phm sa,
ng, du, m, nc
gii kht, ha cht.
Tht ng vt, gia v,
thuc tr su b, bng
den, x tr, X quang,
sng cung hng.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin.
No (trong) Tht, sn phm sa, tht
gia cm, trng, du c.
ng, du, tri cy, nc
ct, gia v, cht kch thch,
thuc men,thuc tr su.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin.
No (ngoi)
Du, m, ng, sn phm
sa, gia v, nc gii kht,
ha cht, thuc men.
Tht ng vt, cc cht
nha vinyl chloride, vi
si nhn to, t trng.
Ng cc lt, u xanh,
vng, rau, rong to bin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 53

Bnh bch
huyt, bch
cu, no,
xng, thn
tr em
Sa v sn phm sa,
trng, tht, ng, ko,
ngt.
Thc phm ng lnh, gia
v, dc tho, cht kch
thch, thc phm nhit i,
thuc tr su b, gii phu
vim hng, ha cht, x
tr, t trng.
Ng cc lt, u ,
tng Miso, shoyu, rau
xanh, vng, rong to
bin, sa m (nui con).
X tr v mi
trng lin h
n bnh
(bch cu,
bch huyt,
no, xng)
Sn phm sa, trng,
tht, ngt, bt m tinh
ch, cc n c acid.
T trng trn dy in, l
nng lng nguyn t,
my vi tnh, TV, my sy
tc, chn in, cc thit b
in, X quang, n ng,
trm bin in, l nu viba
Ng cc lt, u tng
miso, shoyu, tng
bnh, ph tai, rong
wakame, kelp v to
bin, mui bin, tng
si ln men trong 24h.
Bnh AIDS
Kaposi
Sacroma
Sn phm sa, ng,
ngt, nc ct, bt
m tinh ch, n x
nng, nhiu m, du.
Tht ng vt, nc gii
kht, ru vang, ru, cht
ph gia, ha cht, thuc
men, cng thc cho tr em,
gii phu vim hng.
Ng cc lt, u, tng
Miso, shoyu, tng mui
si, tng bnh, ph tai,
rong walkame, kelp,v cc
loi to bin, mui bin,
nui con bng sa m
V nhng yu t sinh l, loi thc phm th ba b sa mi chnh l loi kh t b
nht, nhiu lc chng tr thnh ngun dinh dng ch yu ca tr s sinh v tr em trong
trng hp cc b m khng cho con b. Tt c chng ta u c mi lin h gn b mt thit vi
loi thc phm nui nng mnh t thu ban u. Do vi sa b hay nhng sn phm b sa
khc, phi rt lu mi vt qua c s ph thuc v thc ny. l xu hng chung ca
con ngi ngy nay, ngay c nhng ngi rt hiu bit v vn dinh dng. Thc phm
tng v nhng loi u khc, vn cha rt t cht bo bo ha v khng c cholesterol, s thay
th b sa mt cch tuyt vi. Trong phng php ch bin thc n t nhin, c th dng rt
nhiu loi thc phm ging b sa v khu v v cht lng thay th chng, v d sa u
nnh, kem lnh, u nnh, sa chua u nnh, pho mt u ph, bnh pho mt u ph.
Tu vo hon cnh, bnh nhn ung th v nhng ngi bnh nng ni chung nhiu khi
khng c thi gian chuyn dn dn sang ch mi m cn phi lp tc thc hin mt ch n
nghim ngt c tc dng tr bnh mnh hn. i vi nhng trng hp ny, bn cn phi c
cung cp mt s kin thc na, hy c cc chng tip theo ca phn I v c phn II.
vic chuyn i thnh cng, khng th b qua cch ch bin thc n. Mi ngi, d
khe mnh hay m au u nn n cc chuyn gia hng dn dng sinh hc cch nu n.
Mt khi tht s bit ht mi v ca thc phm dng sinh, cch ch bin chng, bn c th
khng bng lng gii hn v s lng v k thut ch bin im . Phi to ra nhiu mn vi
hng v a dng tinh t hn hoc bng nhng k nng cao hn. ng vy, khng c mt gii
hn, phm vi hay tiu chun c th no c. Nu n l mt ngh thut cao cp, v vy cc sch dy
phng php nu n, c cun ny cng ch cung cp c nhng hng dn chung chung. Ban
u bn s rt bi ri v lin tip ln ln. Nhng khi nm vng cc nguyn tc cn bn, bn s
t sng ch v th nghim cc mn n mi theo cm tnh ca mnh. V cui cng bn s thnh
tho cc k thut ch bin khng km g ngi hng dn cho bn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 54

C Ch h n ng g V VI I
N NG GU UY Y N N L L M M D D N NG G & &
M M I I L LI I N N H H V V I I B B N NH H U UN NG G T TH H
Mi vt trong v tr khng ngng bin i, s thay i ny tin hnh theo trt t v hn
ca v tr. Lch s loi ngi khm ph, tm hiu v din t trt t ny, con ngi lm iu
nhiu giai on khc nhau bt k h thuc chng tc no. V chnh qu trnh khm ph ny
hnh thnh nn tng chung cho mi truyn thng x hi, kin thc khoa hc, y hc, trit hc
v i sng tinh thn. Lo T, Khng T, c Pht, Moses, Cha Jesus, Thnh Muhamad v
nhng bc thy li lc khc dy chng ta cch thc hnh trt t v tr bt dit ny trong cuc
sng hng ngy. Sau ny, sut 20 th k, nhng phng thc y vn khng ngng c khm
ph, ng dng v truyn b ti nhiu x s v nn vn ha khc nhau.
T s quan st hot ng v suy ngh hng ngy ca chnh chng ta, c th thy rng vn
vt u hot ng u bin i. Chng hn, in t chy quanh ht nhn trung tm trong phn t,
tri t xoay quanh trc v chuyn ng quanh mt tri theo qu o, thi dng h cng quay
chung quanh thin h v cc thin h li chuyn ng vi vn tc cc ln khi v tr khng
ngng bnh trng. Tuy nhin trong s vn ng v tn ny, ni ln mt quy lut bt bin.
Nhng vt th i lp ht nhau to s ha hp, nhng vt th tng t y nhau trnh s
bt cn bng. Chiu hng chung l chuyn i sang vt i khng. H chuyn sang ng, tr
sang gi, hot ng sang ngh ngi, ni chuyn thnh thung lng, ngy thnh m, hn th thnh
yu thng, ngho bin thnh giu, cc nn vn minh pht trin ri tn li, s sng ny sinh ri
bin mt, t lin chuyn thnh i dng, vt cht thnh nng lng, khng gian chuyn thnh
thi gian. Chu k ny l mi mi, xy ra mi ni trong t nhin ca v tr.
Vi ngn nm trc Trung Hoa, qu trnh bin i v tr c gi l o. Kin thc v
bn cht hot ng ca hin thc hnh thnh nn c s ra i 2 tc phm Dch Kinh hay
Sch Bin Dch. Hng ngn ngi tm c, nghin cu hai tc phm ny, trong c Khng T
v Lo T. Hai trit gia y ly nguyn l m Dng lm nn tng cho cc bi ging ca mnh.
Nguyn l m dng chnh l qui lut v tr v s ha hp v tnh tng i. V vy, trong hu ht
cc bn dch hon chnh ca cun Dch kinh nh bn ca Wilhemlm, Baynes, chng ta u thy c
km theo cun Sch ch gii do Khng T vit, trong ng din gii trt t bin i theo hiu
bit ca ngi. Lo T cng vit ra li din gii ca ng trong cun o c Kinh.
@ - ~, ,- t
Q- t ~,
q ~, [
g ~, o , o t
q , o t ]; o -- ,_ , [- ,_ ]o-,_
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 55

Bt ngun t s ha hp mang ngha sinh t trong mi lin kt hon ho gia hai mch sng.
Chng ta cng tm thy nguyn tc tim n tng t trong trit hc phng ng. V d,
trong o Hindu, Brahman hay linh hn tuyt i phn ly thnh Shiva v Parvati, nam thn v n
thn m v iu thing ling ca h lm pht sinh tt c mi hin tng trong v tr. Quan
nim nh th cng c th hin trong hc thuyt Thn o qua tc phm Kojiki hay Sch
chuyn xa tch c. Trong mt d bn ca cu chuyn thn thoi v s sng th, Ameno
minakanushi, hay Nng lng v hn, sinh ra Takamimusabi v Kimimusubi cc v thn
hng tm v ly tm, v t hai thn ny tt c mi hin tng v tr ny sinh. Theo o Pht th
gii bin i ny gi l Samsara v c xem nh bnh xe lun hi do hai th lc iu khin
au kh v tnh thng. Cc truyn thng v huyn thoi ca hu ht x hi c i, c bit
truyn thuyt hai anh em sinh i nam hoc mt nam mt n, u m ch cng quan nim y.
phng Ty, nguyn l thng nht cng c th hin di v s hnh thc v tn gi.
Hy Lp c i, trit gia Empedocies khng nh rng v tr l phm vi bt dit ca 2 th lc,
ng gi l Tnh Yu v On Th.
D ngy nay cc tc phm ca ng ch cn st li nhng phn vn vt khng hon chnh,
trong s ta vn cn tm thy mt on rt quan trng lm gi nh n sch o c Kinh.
(hai tc phm ny c vit cng mt thi k):
|- ~; ,- [; , ,- t - , [g [; g
_- [o -,
Q- t - t; ; , o o, t.; , t; _- , g
Qo,_ [ [ -
_- ,; o ~o o t , g ~,
Q_og; , [g [; g -, [ ~, o to
Qo ,_ t; [o - g (|, /; o o , |o )
Q o , [ -o ,_
g;t - g ,o, o ]- [ t - [; t -- ]; , ,o- , ]-
q ,o- , ]- ,o o g
Trong Cu c, s lun phin nhp nhng ca cc nng lc b sung nhau thng c
din t di 2 hnh nh nh sng v bng ti, ngi ta cn tng trng chng bng ngi sao
David 6 cnh vi nhng ng ct nhau u n cn xng. Cn trong Tn c, cng c chng c
ng cho thy hai th lc i khng lin h qua cu chuyn bi ging trn ni, ni Cha Jesus lm
php vi 5 chic bnh m v 2 con c nh, khin cho bao nhiu ngi c n no. C th thy rng
2 con c tng trng cho 2 nng lc cn bn ca v tr, tm tr thc ca chng lm tho mn mi
cn i tinh thn v trao tng loi ngi cuc sng bt t. Trong Phc m theo thnh Thomas,
lun im ny c gii thch chi tit hn qua li ni ca Cha Jesus vi cc mn : Nu c ai
hi cc con: u l du ca Cha ni cc con, hy tr li h rng: chnh l hot ng v ngh ngi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 56

Gn y hn, nguyn tc thng nht c nghin cu v tip tc ng dng gin tip
hay trc tip. Rt nhiu trit gia v nh khoa hc tham gia vo vn ny. Nm 1970, nh
vit tiu lun ngi Anh Walking John Stuart c nhn xt: Bit c vn ng vt cht v tinh
thn c cng nng lc kp, hng tm v ly tm; hn na, cc thin th gn lin vi qu o n nh, nn
o c chuyn ng trong qu o ca x hi. Trong cc bi vit ca Ralph Waldo Emerson,
quan nim ny cn c th hin su xa hn. Chng hn, ng vit nh sau trong tiu lun Lch
s: Khng kh ti th t kho cha ln trong t nhin, nh sng trn trang sch ny sinh t mt ngi
sao cch xa hng trm triu dm, s cn bng trong ti ph thuc vo s cn bng ca hai lc hng
tm v ly tm, v vy thi khc cn c chui thi gian qui nh, v ngc li, chui thi gian c l
gii bi thi khc. Trong tng i ng, mi c nhn l mt hin thn na.
Trong khi , Chu u, trit gia ngi c Hegel mc nhin cng nhn rng cc vn
ca con ngi pht sinh t mt thi k trong s thng nht, ng gi l lun im. Cc vn
y sau khi pht sinh li tip tc tri qua thi k phn ly hay l phn lun, cui cng chng s
hp nht li mc cao hn l s tng hp. Tt nhin, nguyn l bin chng ca Hegel
sau ny c Karl Marx nghin cu v xy dng thnh nn tng suy lun trit hc trong lnh vc
chnh tr, kinh t. Nhng ng tic l h thng ca Marx vn mang nng tnh tru tng v ng
khng ng dng php bin chng vo lnh vc sc khe cng nh nhiu mt quan trng khc
ca cuc sng V bnh tt kinh nin, ng khng th hon thnh tc phm Das Kapital; v
ng, con gi ng v ngi ng s Friedich Engels cng cht v bnh ung th.
Th k 20 ny, trong v s cc nh t tng v khoa hc, Albert Einstein cm nhn
c s i lp b sung gia th gii vt cht hu hnh v th gii v hnh hay cn gi l nng
lng. Vi tm hiu bit bn cht su sc ny, ng xy dng thnh cng thuyt tng i,
trong ng khng nh rng nng lng khng ngng bin i thnh vt cht v vt cht cng
lin tc chuyn sang dng nng lng.
Th h cc nh khoa hc, ngy nay khm ph ra bn cht hin thc bt nh (nondual)
trong cu trc hnh xon kp DNA bng knh hin vi in t. Cc nhim sc th xon trong ht
nhn lm chng ta nh n hnh nh truyn thuyt con rn un mnh tng trng cho v thn
Hermes, thn cha bnh v l biu tng ca ngnh y.
Trong cc mn khoa hc x hi, s gia Arnold Toynbee ly s chuyn ng lun phin
ca hai th lc lm nn tng nghin cu v nn vn minh ng gi hai th lc y l Thch thc
v Li p. Mt trong nhng chng u tc phm nhiu tp Nghin cu lch s c on:
Trong v s biu tng c sng to ra do nhng t tng khc trong cc x hi v nn
vn ha khc nhau th hin s lun phin thay th gia trng thi tnh v ng theo nhp iu v
tr, th m v Dng t ra ph hp nht bi v chng trc tip cha ng mc ca nhp
ny m khng phi thng qua php n d no t tm l hc, c hc hay ton hc. Do t y
tr i chng ta s dng nhng biu tng Trung Quc ny trong ton cun sch.
D c gi bng bt c tn g, m dng cng thng tr mi hin tng v lm pht sinh
khuynh hng, chuyn ng hoc hng ngoi hoc hng ni. m, chuyn ng ly tm hng
ngoi to ra s dn n, ngc li Dng, chuyn ng hng tm to ra s co rt. Chng ta c th
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 57

thy cc khuynh hng v tr ny ngay trong c th mnh. l s n ra v co li ca tim, phi
hay trong d dy v rut sut qu trnh tiu ha. Lnh vc thin vn hc v a vt l cng cp
n hai nng lc ny. Dng hng tm, i xung pht sinh t bn trong c chiu xung tri t
t mt tri, cc sao v cc thin h cc xa; trong khi , m, ly tm, hng ln pht sinh t bn
ngoi nh chuyn ng ca tri t. Tt c mi hin tng trn mt t ny c to ra v duy tr
vi s cn bng nh 2 nng lc ny; ngi xa gi chng l quyn lc ca Tri v t.
S phn loi m dng trong bng 10 s cho thy cc v d thc tin v 2 nng lc tng
i ny hai nng lc i khng nhng b sung nhau.
Phn loi tnh cht m Dng ca thc phm
Nh cc chng trc trnh by, thc phm chnh l phng thc tin ha, l cch
chuyn ha t chng loi ny sang loi khc. n ung l em vo c th c mi trng chung
quanh: nh nng, t, nc v khng kh. th hin c ch n cn i, nht thit phi
phn loi tnh m dng ca thc phm. Vic phn loi ny s da vo cc yu t pht trin v
cu to ca thc phm.
M DNG
//. : :... . :... :/. /. . .. .
C/. . ./.. . ... .
c .. .. :.
. . :. . ... .. ./ .. : a. :
C/... a. .. .. : . .. .. .. :/... a,.
//. : :... . :... :/. /. . :. ./
C/. . .: ... .
c :/. .. .. .. /.:
. . a.. . ..: a. : (/.. . :. .}
. .. .. : :/../. /. .. ..
phn loi thc phm, phi thy cc yu t ni bt bi v thc phm no cng u
mang 2 tnh m dng. Mt trong nhng phng php chnh xc nht l quan st chu k pht
trin ca thc vt s dng lm thc n. Vo ma ng, kh hu lnh (m), nng lng cy trng
s dn vo phn r. L a v rng v tt c nha sng chuyn xung di, cu to cy tr nn
c hn. V vy, cy trng dng lm thc phm nu chu kh hu cui thu v ng thng kh v
chc rut; c th gi c lu m khng b thi ra. Mt s tiu bin l c rt, c ci v bp ci.
Vo tit xun hay h, nng lng ca cy chuyn ln thn cnh, l xanh mc li v tri nng
hn (dng). Cc cy ny mang tnh cht m. Cy tri ma h thng mng nc v d b h.
Chng c tc dng lm mt, vn rt cn thit trong tit tri nng bc cui ma h, nng
lng cy t n mc di do nht, tri cy chn, mng nc, ngt v vng vn ln cao hn na.
Bng 10. Cc v d v tnh m Dng
m Dng
Thuc tnh Ly tm lc Cu tm lc
Khuynh hng Bnh trng Co rt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 58

Nhim v Ta ra
Tch ri
Phn ly
Pht tn
Gom li
Tp hp
T chc
Hp nht
Chuyn ng Th ng, chm Tch cc, nhanh
Rung chuyn Ln sng ngn, tn s cao Ln sng di, tn s thp
Hng Ln, dc Xung, ngang
V tr Ra ngoi, ngoi Rt vo tm
Trng lng Nh Nng
Nhit Lnh Nng
nh sng Ti Sng
m Kh t
dy Mng Dy
C Ln Nh
Dng Bnh trng
Mng manh
Co rt
Cng chc
Th Di Ngn
Cht liu Mm Cng
Nguyn t m in t Dng in t
Nguyn t N, O, P, Ca, vv.. H, C, Na, As, Mg ,
Mi trng Rung ng Khng kh Nc t
Kh hu Nhit i Hn i
Sinh hc Rau u Tht ng vt
Gii tnh N Nam
Cu trc tng ph Rng, to bn c, gn gng
Thn kinh Trc giao cm i giao cm
Tnh cm, thi Nh nhng, th ng, tiu cc Sn s, tch cc, ch ng
Vic lm Tr no, tm tr Sc lc, x hi
thc i chng c bit
u c Lo toan tng lai Lo toan qu kh
Vn ha Hng v tinh thn Hng v vt cht
Chiu Khng gian Thi gian
Chu k hng nm ny cho thy nng lng m dng lun phin chuyn ng theo ma,
c th m rng khi nim ny l gii v mt khng gian. Cy tri c ngun gc nhit i, x
nng s rt xum x v cho thc phm m tnh, cy tri sinh t vng kh hu gn 2 cc lnh, cho
thc phm dng tnh. Cng c the phn loi theo mu sc d c kh nhiu ngoi l. Mu m
tnh l tm, chm, xanh l cy v trng, mu dng tnh l vng, nu v . Ngoi ra, nn xt n
thnh phn ha hc, chng hn Natri l dng tnh (co cm), Kali l m tnh (dn n) khi phn
loi tnh cht m dng ca thc vt v thc phm.
Trong vic thc hin ch n hng ngy, cn tp la chn cho ph hp chng loi, cht
lng, s lng ca c 2 thc phm rau v tht. Ch tr mt vi ngoi l, cn ngoi ra hu ht
thc phm thc vt u m tnh hn thc phm ng vt v nhng l do sau y:
1. Thc vt c nh mt ni, ni cch khc l tnh ti, ng vt chuyn ng vi mc
tu theo loi, chng c th bao ph mt din tch rng ln nh vic di chuyn.
2. Thc vt c cu trc m, phn thn chnh mc t mt t hng ln tri hoc tri rng
theo chiu ngang. Ngc li, ng vt l nhng th tch bit, gi gn. Thc vt c xu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 59

hng khuych trng hn, chng hn cnh l mc m ra ngoi trong khi c th ng
vt c tnh hng ni, cc c quan v t bo to thnh nhng khi vng chc.
3. Thn nhit thc vt mt hn, ni chung chng hp th CO2 v gii phng oxy. ng vt,
tri li, hp th oxy v thi CO2. Thc vt c mu xanh c trng, c cht dip lc; ng
vt li c mu , huyt cu t. D cu trc ha hc ging nhau nhng ht nhn trong
cht dip lc cha nhiu magi cn ht nhn trong huyt cu t cha nhiu cht st.
So vi ng vt, thc vt m tnh hn. Gia cc loi thc vt vi nhau cng c s phn
ha m dng, v nh ni tnh m dng l tng i, khng th ni ci g hon ton m hay
hon ton dng m ch xc nh c chng mang tnh cht no nhiu hn thi. Thng thng,
cc loi cy m tnh thch hp vi ma m trong nm hoc vi vng kh hu m nng, trong khi
cc yu t dng ca thi tit s c cn bng mt cch v hi bi tnh cht m ca cy.
Ngc li, trong iu kin mi trng lnh, chng ta c th b sung yu t m ny bng ch
n gm nhiu thc phm dng tnh. C th tng dng tnh ca thc phm bng cch nu k
hn hoc thm nhiu mui hn, tng p sut hoc sc nng trong l.
Nh vy, chng ta c th phn loi m dng mi thc phm. Ni chung, thc phm
ng vt thng l cc dng; tri cy, b, sa, ng v gia v cc m; ng cc, u v rau
nm khong gia nn kh trung tnh. Trong cc loi cc dng, li c th phn bit tip t
thng dng n thiu dng, chng theo trnh t sau y: mui, trng, tht, gia cm, pho mt
mn, c. Trong cc loi cc m, trnh t thiu m n thi m nh sau: sa v sn phm b sa,
rau tri nhit i, c ph, tr, ru, gia v, mt, ng, thc ung gii kht hay gia v nhn to,
cn sa, cocain v cc loi thuc phin khc, c hu ht trong mi dc phm.
Trong vng trung tm ca s phn loi m dng, xt tng i th ng cc dng hn,
sau l u ht, c rau l trn, rau l di, rng, cc loi qu hch v tri cy trng vng n i.
V chng ta phi lun duy tr s cn bng v ha hp m dng thch nghi vi mi
trng xung quanh nn khi n mt loi thc phm cc m hay cc dng, t nhin chng ta s
thy thm loi c tnh i khng, chng hn, ch n gm nhiu tht, trng ni chung l thc
phm ng vt, vn rt dng tnh, vy n s i hi lng thc phm cc m tng ng nh
tri cy nhit i, ng, ru, gia v v i khi c dc phm.
Tuy nhin, ch n da trn cc thc phm i cc nh vy rt kh to cn bng l
tng, m thng dn n bnh tt. Nguyn nhn chng phi iu g b n, ch l s bt cn
i do tnh trng thi m, thi dng, hay c hai. Trong s cc thc phm, th ng cc th l loi
c nht c phm cht l tng.
Cng nh ht v tri cy, chng hp nht 2 giai on khi im v kt thc ca chu k
sinh dng, l thc phm cn i v m dng nht. V l do tin ha ny, cng nh v thnh
phn dinh dng cn i ca chng cng kh nng kt hp hon ho vi nhng loi thc phm
thc vt khc, ng cc nguyn cht tr thnh thc n chnh ca con ngi thuc mi nn vn
minh trc y; chnh nh n m nhiu x s khng h bit n bnh ung th.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 60

Phn loi bnh theo m Dng
Nguyn l m dng cng c ng dng trong vic phn tch cu trc c th cng nh
ngun gc v qu trnh tin trin ca bnh tt. Chng hn, trong c th chng ta, hai nhnh thn
kinh t qun hot ng i lp nhng b sung nhau, nhm kim sot cc chc nng t ng
ca c th. Cc tuyn ni tit cng vn hnh theo cch tng t. V d, ty tit ra insulin, hn
ch mc ng trong mu, ng thi cng tit cht khng insulin lm tng lng ng ny.
Nhiu loi bnh gy nn bi khuynh hng dn n thi qu v nhiu loi khc ngc li,
bi khuynh hng co rt thi qu. Mt v d in hnh ca bnh dng tnh l cn nhc u do
cc m v t bo no co p li, dn vo nhau. Tri li, cn nhc u m tnh pht sinh khi cc
m v t bo sng phng hoc dn n ra, chng cng dn p ln nhau v kt qu l gy ra cn
au. Do , cc triu chng tng t nhau c th c hai nguyn nhn i lp gy ra.
c tnh ca ung th l tng nhanh s t bo, trong trng hp ny, ung th l hin tng
m tnh. Thc cht, nguyn nhn ung th phc tp hn nhiu. Mi ngi u bit ung th c th
pht sinh gn nh tt c mi ni trn c th: da, no, gan, t cung, rut kt, phi, xng
l nhng dng ph bin. Nguyn nhn ca mi loi c hi khc nhau.
hiu vn ny su hn, hy xem xt s khc bit gia ung th tuyn tin lit v ung
th v. C hai dng ny u ang c chiu hng gia tng. Gn y, cc hormone n c
tm thi dng km hm ung th tuyn tin lit. ng thi, ngi ta cng tm thy mt loi
hormone nam c tc dng km hm tng t i vi ung th v. Tuy nhin, khi tim cc
hormone n cho nhng ngi mc bnh ung th v, bnh tnh ca h s cng nng thm; cc
hormone nam cng cng lm tng tc tin trin ung th tuyn tin lit. V vy, ph n dng
thuc nga thai cha estrogen c nguy c ung th v cao.
V d cho thy ung th v v tuyn tin lit c 2 nguyn do khc nhau. V cc hormone
m tnh gip km hm ung th tuyn tin lit, c th gi nh rng bnh ny gy ra do yu t
dng thi qu. Tri li, ung th v tm thi b hormone nam km hm nn chng c nguyn
nhn l s thi m. Ni chung, chng ta c th phn bit 2 loi m dng da vo nguyn nhn
ca chng. Loi mt do tiu th qu nhiu thc phm cc dng gm trng, tht, c, gia cm,
thc phm b sa c rut nh pho mt, thc n mn, bnh bt nng. Loi hai do tiu th qu
nhiu thc phm cc m gm thc ung gii kht, ng, sa v kem, cam qut, cht kch thch,
ha cht, bt tinh ch, gia v, thc n c gia v nhn to.
Ni chung, nu ung th pht sinh nhng b phn nm su trong c th hay lin h n cc c
quan ni tng c cu trc chc c nguyn do ca bnh l tiu th qu nhiu thc phm dng tnh.
Ung th m tnh th pht trin nhng b phn ngoi vi bn trn hoc nhng c quan nm nng, c
cu trc rng hn. Tuy vy, s phn loi ny cng ch mang tnh tng i. D ung th l hu qu ca
s thi qu ca mt trong hai yu t m hoc dng, i khi nguyn nhn ung th cng bao gm lun
yu t cn li. V d nh khi tiu th qu thc phm dng tnh, c th li i hi lng thc phm
cc m tng ng v chnh vic 2 thi cc ny i song hnh nn lm ung bu pht trin. Nh vy,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 61

i sng ca ngi Eskimo, phn ln h n tht v c. Ung th hon ton xa l cho n khi thc phm
tinh ch v cuc sng hin i xm nhp vo. Cc yu t cc m ny kch thch ch n thng
thng vn rt dng tnh ca h. Kt qu l nhiu loi ung bu c tnh bt u xut hin.
Cng vy, pha bn trong cc b phn c th u nghing v 1 trong 2 khuynh hng m hoc
dng. V d, d dy l b phn m tnh v n nm kh nng v c cu to dn n so vi cc c quan
khc nh ty. Ty c cu trc bn chc, gn. Tuy vy, ngay chnh d dy cng c s phn ha trong
n, phn trn n rng hn, tit ra acid mnh (nhiu m tnh), di gn hn, tit ra acid yu hn (t m
tnh). Nh vy, phn trn c khuynh hng m, phn di c khuynh hng dng. Nhng dng ung
th c th pht sinh phn trn d dy thng l do tiu th thc phm nh ng, bt ngt, go trng,
bt trng v nhng thc phm cc m khc; trong khi cc ung bu pht sinh phn di d dy
thng c nguyn do tiu th qu tht, trng, c, v nhng thc phm cc dng khc, km vi cc
cht m tnh. Nht, cc thc phm m tnh ny rt c a dng, t l ung th bao t ca ngi Nht
thuc loi rt cao. M, ni thc phm ng vt c tiu th rng ri, cc dng ung th rut gi, trc
trng, tuyn tin lit v bung trng pht trin mnh v nguyn nhn l vic dng qu nhiu thc phm
dng tnh, trong c cht bo bo ha. Nhng dng ung th cn li nh ung th phi, thn, bng
quan v nhng c quan nm v pha trung tm trong c th hn, thng gy ra do s kt hp thc
phm cc m v cc dng; m thc phm dng tnh l nguyn nhn chnh.
Bng 11 s lit k nhng dng ung th ph bin v tnh cht m hay dng ca chng, nn
lun lun nh rng ngay c nhng phn khc nhau ca cng mt c quan chng hn phn trn hay
vng di, phn n rng hay phn thu hp, phn ngoi vi hay phn trung tm, phn hng ln hay
phn h xung u c mc m dng tng i khc nhau, bi s kt hp thc phm m dng vi
nhau rt a dng. gim tc pht trin ung th, phi bt u thc hin ch n nghim ngt,
trnh mi loi thc phm c cc m v cc dng. Ch n cn i ni trn da vo ng cc nguyn
cht, u v rau chn, n s gip chng ta chng li hoc km hm ung th gy ra bi s mt cn bng
m dng. Tuy nhin, nh th khng c ngha l ai cng phi p dng 1 ch dinh dng ging
nhau. i vi ngi mnh khe, ch n nga bnh ung th vn cho php dng rt nhiu loi thc
phm ch bin theo nhiu phng php khc nhau, h c th chn la sao cho ph hp vi nhu cu c
nhn, s thch, khu v ... i vi ngi ang b ung th hoc ang trong giai on tin ung th nghim
trng th phi thc hin cht ch 1 ch n nghim ngt cho n khi phc hi sc lc, sau h c
th dn dn dng thm nhiu mn khc khu phn n thm a dng v ngon ming hn.
Bng 11. Phn loi ung th theo m v Dng
Ng v M Ng v DNG M&DNG t hp
V Rut kt Phi
D dy (thng vi) Tin lit tuyn Bng i / thn
Da Trc trng T cung
Ming (tr li) Bung trng Gan
Esophagns Xng L lch
Bch cu Tuyn tng Melenoma
Hodgkins No (trong) Li
No (ngoi) D dy (h v)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 62

C Ch h n ng g V VI II I
H H N N C CH H U UN NG G T TH H B B N NG G P PH H N NG G P PH H P P T T N NH HI I N N

Trong vic tr bnh bng phng php dinh dng, iu quan trng l phi xc nh ng
tnh m dng ca bnh. Bnh c th do thi m, thi dng hoc c hai. iu ny c bit ng
vi nhng bnh c nguy c t vong nh ung th. Mt khi xc nh ng vic ra mt
phng php dinh dng thch hp s d dng hn. Phng php ny phi r rng, khng c
chung chung v nhm iu tr ngay trng hp c th . Ni khi u pht sinh s quyt nh
khuynh hng m dng ca ung th. Tuy nhin, i khi, nh chng ta bit, ung th ti mt
c quan no c th do c hai yu t m dng thi qu. Nu ung th thng tnh dng, ngi
bnh nn theo ch n nga bnh ung th tng qut, b sung theo yu t m. Nu ung th m
tnh th ngc li, nn p dng ch n chun ny v iu chnh t cht tng yu t dng.
i vi ung th gy ra do s thi qu ca hai yu t, mt ch n dung ha s t ra thch hp.
Trong mi trng hp u phi trnh thc phm cc m hay cc dng v chnh chng lm
pht sinh cn bnh cht ngi ny. Bng cch tp trung vo ch dinh dng v khi cn thit
iu chnh hp l b sung yu t cn thiu, sc khe cn bng ca ngi bnh s c hi
phc. Phng php rt n gin ny da trn cch cha tr truyn thng v kt hp y hc ng
Ty, trong cun Bn cht con ngi ca Hippocrates, c on: Bnh do n ung qu s c
iu tr bng cch n king, bnh do suy dinh dng cn iu tr bng cch n no. Bnh do lao lc cn
phi ngh ngi, bnh do bing nhc phi: hot ng. Tm li: ngi thy thuc phi tr bnh da trn
nguyn tc i khng n tn cn nguyn bnh theo chng loi ca chng; t l mc bnh ty thuc vo
thi tit v tui phi ly th gin tr cng thng v ngc li. Chnh iu s em li cho bnh
nhn s thuyn gim hu hiu nht. i vi ti, cng chnh l nguyn tc tr bnh. Cc bi vit v
phng php cha bnh ca Hippocrat mn nhiu khi nim phn cc v tng i m t
cc c quan trong c th, cc loi thc phm tr bnh v cc th trng a dng ca con ngi.
Chng bao gm nhng cp i khng sau y: mnh/yu, hung d/nhu m, thon di/rng. Qua
hn 2500 nm, nguyn l thng nht dn dn mai mt t khi nn y hc phng Ty phi hin ra
nhng vt nh hn qua knh hin vi, ngi ta khng xem bnh tt nh mt tng th hay tng ph
na m mc m t bo. Thay v coi bnh l mt dng iu chnh ca sc khe th y khoa
hin i xem xt sc khe v bnh tt l th ch ca nhau. Thay v coi bnh tt pht trin t mt
trong hai hng cn bn trn th y khoa thi nay phn loi cc bnh thnh mun ngn triu
chng v nhm ph khng tng quan.
Nu thy thuc khng phn bit c khuynh hng cn bnh thuc m hay dng th h
s khng sao gii thch c ti sao c bnh nhn dng thuc b phn ng quyt lit cn ngi
bnh khc th khng. iu gii thch ti sao m rt nhiu cch tr liu bng dinh dng cho
cng chng to c kt qu an xen hay thm ch tht bi hon ton. V d vitamin C l mt
cht t m gip cho ngi hp th qu nhiu thc phm dng trong bnh cm hn. Vy m liu
lng vitamin C li lm suy yu cho ngi b cm hn do dng qu nhiu thc phm m nu nh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 63

loi ngi ny dng n hng ngy h tr sc khe, lm th h v tnh gia tng cht t m
trong c th. Bng gii thiu khuyn dng cc vitamin X, thuc Y hay thc phm n nhm ngn
nga hay gim bnh ung th m khng tnh n hai dng bnh l m hay dng l iu khim
khuyt, nu b phn th trng ca mi ngi v s khc bit v a l, x hi, cc yu t ring
t, chnh l ci m khoa hc hin i ra sc bin minh cho cch dng thuc ca h by gi. Mt
khc, gii y khoa t ra c l trong cch t vn vi gii khoa hc nhm tp trung vo dng
thuc ly lng ch khng k n cht lng. H khng hng dn qun chng tiu th thc
phm t nhin c sn vitamin C nh bng ci, s gip c th hp th tt hn thuc vin vitamin
C cho d lng thc phm kia c thnh phn nh thuc vin.
Cn nhc ch dinh dng
Nhn chung, ch dinh dng cn phc hi trc iu kin m v Dng, nu m
thiu th nn ly li m trc v ngc li nh vy v pha Dng. Nhng du hiu chng t
m thng l: trng thi th ng, tnh tiu cc, rt r trong khi Dng thng l: trng thi tch
cc, tnh ng ngo, n o. Mt khi s cn bng t nhin n nh th c th khng cn tch t
cht c di dng bnh ung th na. Nu chng ta nm c mu cht ch nam ny, th ta s
trnh mc vo nhng triu chng gy bnh bt tn.
Nu ngi no khng phn nh c chng bnh thuc loi m hay Dng th c th xin
Vin dinh dng ngn bnh Ung th Trung ng gip kin nhm trnh s nh nhm bnh sai lc.
V ung th l mt gc bnh ch v thng d, nn ngi no mc phi nn thn trng,
nht l tit gim khu phn ti a. C hai li khuyn quan trng nhm ngn nga cn bnh ny.
Th nht l cn nhai k ngha l mi ming nhai t nht l 50 ln, nhiu hn cho ti 120 ln li
cng hay, nhm thc n ha lng. Tin sinh Ohsawa c thi quen mi ba n ng thng n ba
ming u tin mi ming nhai 200 ln
Bng 12. T nh gi sc khe
Thng m Thng Dng
Tiu cc Hng h
Qu th gin Qu tch cc
Bun nn Tc gin, d cu bn
Rt r Tn cng, khng khoan nhng
T thng cm T tn, t hnh
Ni ging nh Ni to ting
C bp nho C bp cng
Da m Da kh

Mi ngi c th n tu thch, min l thc n phi hon ton ha trn vi nc bt tit
ra, l iu cn yu tiu ha thun tin. im th hai l khng n trong khong 3 ting trc
khi i ng. V thc n trong khong thi gian ny khng kp tiu ha s li trong bao t v ha
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 64

thnh cht nhy v m, t s y mnh tin trnh n bnh ung th. V nc ung, ch nn
ung khi cm thy tht kht trnh ung theo thi quen khi c ung gn bn.
T T m m X Xa an nh h X Xa an nh h V V n ng g N N u u C Ca am m
R
RRa
aau
uu c
cc

C
CCo
oon
nn n
nng
gg

i
ii
(Dip lc t, Mg) (Hng cu, Fe)
Ngy cng gim
Bng mu trn ch hng mu t m sang Dng . Tin trnh nhn ha (I) ch cho mu
xanh rau c, chuyn ha sang mu v t bo c th. Bnh ung th i theo qui trnh ngc li
(II) do t bo c th b thoi ha nn ln da ngi bnh thng c vt mu xanh l cy xut hin.
Vi chng ung th m hoc Dng tnh, ngi ta u nn ht sc trnh nhng mn c tht
ng vt nh tht, m, c, tht gia cm, cc sn phm t sa v nhng thc n gm c du thc vt.
Tuy nhin, ngi b bnh ung th m tnh c th n mt lng nh c mt n hai ln trong
tun nu ang qu thm. Trong trng hp ny, nn dng c kh nh con nu canh sp l hay hn.
Cn vi ngi ung th Dng tnh, th nn king hn cc thc n ng vt gm c c t
ra l trong vi ba thng u. Trong c hai trng hp trn, nu c b hay ht hnh nhn th cng
cn king hoc dng t thi, v loi ny c hm lng du v m kh cao. Ngi ta cn khuyn
ngi bnh m tnh nn trnh hn hoc hn ch dng tri cy v trng ming. Vi ngi
bnh Dng tnh, th c th thnh thong dng loi nu chn, loi kh v trong vi trng hp, c
th n th ti nhng ch khi no thm qu m thi.
Vi c hai loi bnh ung th m v Dng tnh, cch nu rau c iu phn bit. Bnh
Dng tnh cn nu rau ct khc b vo ni trc khi si k trong vng vi pht hoc ch
trong mt pht ri vt ra, nm mt cht tng si shoyu cho ngon ming. Mt cch na l xo
rau nhanh vi la ln t hai n ba pht, nm nhm mui l c. Cch nu ny gi cho rau
gin v xanh l c tnh m ca rau. Vi ung th m tnh, rau nn nu khc i, cn nu lu v
k hn, c th nm tng si shoyu hay tng c miso lm tng hng v ln mt cht. Cn lu
l rau xanh nh ci xoong, bp ci (c bit l ci xon) thin v m tnh hn. Rau c nh c
rt, c ci l loi ng v Dng tnh; hnh c hay b li Dng tnh hn mt bc.
V nc ung thng ngy, hin nay c nhiu loi tr (Bancha) l gi 3 nm by bn
cc ca hng thc phm thin nhin hay ca hng dng sinh. C loi tr cnh gi m ngi
Nht gi l Kukicha, u l ly t cy tr gi. Tr l xanh thu hoch vo ma H, l hi trn
cnh, nhnh. Tuy nhin, mt s l gi cn bm trn thn cui cng t nhin rng xung, l n
dy, kh v mu sm nhiu so vi tr l xanh. Loi l ny gi l tr gi (Bancha). Cn c loi tr
cnh, nhnh phi kh. Tr l xanh m tnh hn li c nhiu vitamin C, c cng dng thi tr
cht c hi tht c tch t trong thn. Trong khi tr gi ch t cnh nhnh l loi Dng tnh
cha t vitamin C, nhng li di do cht vi canxi v cc khong cht.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 65

Vi c hai loi bnh ung th, chuyn gia dng sinh u khuyn h dng loi tr cnh
gi Kukicha lm ung hng ngy rt b dng lnh mnh. Tuy nhin, ngi b ung th
Dng tnh thnh thong c th dng l tr xanh nhng ch c chng thi: tr xanh khng nn
dng cho nhng bnh ung th m tnh khc. Hin nhin cc loi tr en v tr thm ch bin
bng cc ha cht u nn trnh xa, k c ngi khe mnh.
Trong v s nhng mn n hng ngy nh mui m (Gomashio) hay m mui
(Umeboshi), ta nn dng cho quen dn. Cch n dng sinh cho mi loi ung th s c bit lit
k vo cc biu chi tit phn II, cc cng thc nu n cng mu thc n ch dn phn III.
Hng dn tr liu v dinh dng
Da vo li khuyn ca bc s, c ngi chn cch iu tr ung th bng phu thut, ha
cht, tia x, hormon, vitamin, khong cht c gii thiu trong sch ny. Trong cc trng hp
khc, c ngi li mun cha tr theo y hc hoc bng cch n king trc khi bt u phng
php dng sinh .Vi nhng trng hp trn, h nn i theo hng tng qut nh sau:
1. Phu thut: Trng hp ny, mc n king khuyn dng cho mi dng ung th c
lit k trong phn II, gm c cch dng du n xo nu, bt lm bnh m khng b men,
mi tun dng vi ln tri cy nu chn. V vic m x thng lm ngi bnh yu hn
nn h cn c bi b bng tr ph tai (kombu) sau khi m t ba n bn ln mi tun,
lin tc khong 3 tun, v thnh thong c th dng nu cn. Ngoi ra, mi tun ung bt
sn dy vi m mui c thm tng si (Ume sho kuzu) t hai n ba ln mi tun
trong thi gian ba tun l tng lc. lm cao dn ta dng ph tai (kombu) p ln
vt thng cho mau lnh.

2. Ha tr liu: liu php ny c tc dng dng ha rt mnh, do thuc lm tan bu u v
khin c th kh, nng. cn bng liu php ny, th iu quan trng l cn c bin
php nu rau ti, hp x lch n mi ngy. bnh thng ha bch cu, ngi bnh c
th n c hai ln mt tun. Nu c chp vi r cy burdock ngu bng ( tc l mn
koikoku) lm canh sp dng ba ln trong mi ngy, mi ngy mt t v lin trong ba
ngy, qua mi ngy sau cng lp li nh th s rt hp trong cc trng hp ny.
Ngi ta cng dng bnh dy Mochi (lm bng np lt) lm theo cch thng thng hay
nu chung vi canh sp. ngt cng thng c dng trong liu php ny: Dng nc
sinh t rau c hng ngy hoc cch nht, km theo hay sau khi p dng liu php. Nc
c rt ung hai n ba ln mt tun, tri cy nu hoc phi kh n 2, 3 ln mt tun, thnh
thong c th n ti. Sa go v ng cc nh mch nha hay xir go dng n cho
thm ngt.

3. X tr liu: tc dng x tr rt m, iu c bit l phi king n rau sng, cn x lch
hp hay luc nn dng hng ngy. Hn ch n du trong v sau khi x tr, mc d c th
n mn chin ch c du lng cho vi ba ln mi tun theo ch dn trong nhng chng
sau. Nc sinh t rau c c th dng hng ngy vi lng nho nh. tm b, c th
ung bt sn dy pha vi m mui, v tng si (umeshokuzu) ung ba ln mi tun
v ba tun lin tip, sau thnh thong dng thm nu cn. p cao ph tai (kombu) vo
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 66

ch chiu x trn ngi trong mi ngy n 2 tun lin lm lnh ch tr liu. Cao ch
bng l xanh cng c th dng thay i.

4. Liu php hormon: Liu php ny c th tc dng cho c trng hp thng dng hay
thng m ty cch dng: Vi loi thuc nh tamoxifen dng trong iu tr bnh ung th
v ca ph n c tc dng rt dng. Cn cc thuc khc nh estrogen dng iu tr ung
th tuyn tin lit cho n ng li rt m. p dng liu php ny khng cn km theo
mn n, ung no hoc chm sc ti nh c bit i tr. Thng thng liu php
hormon ch nn p dng trong vng su thng tr li v cn kim sot liu lng. Vi
liu lng va phi tt hn l dng liu tn cng cha cho nhanh chng.

5. B sung khong cht: Dng khong cht b sung s do bc s khuyn dng ty theo tnh
hnh mu. Nu nh mu bnh thng, th khng cn b sung. Tuy nhin khi c s bt
thng trong qu trnh b bnh nh thiu mu hoc thiu cht st bng huyt cp tnh
hay mn tnh th phi cn ti khong cht b sung, da trn xt nghim mu, di s
gim st ca nhn vin y t. Ngi bnh khng cn iu chnh hay thay i cch n ung
dng sinh c bit no.

6. B sung vitamin: Mt khi ngi bnh mt mi hoc thiu vitamin th tnh trng ny c
th tm thi c ci thin bng cch dng vitamin b sung, tuy nhin khng phi c
dng nh th mi. Ni chung, chng ti khuyn dng vitamin dng t nhin c trong
thc phm lt (thc phm t nhin nguyn cht), vi vitamin D th nn ra ngoi tri
sinh hot. Trong vi trng hp nn dng vitamin v khong cht chng mt n vi
thng cho n khi tnh trng th cht kh hn, cng vi cch sng v s thc hnh dng
sinh mi.










T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 67






















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 68

C Ch h n ng g V VI II II I
R R N N L LU UY Y N N T TH H L L C C, , T TR R L L C C V V L L I I S S N NG G H HO O T T
N NG G T TH H C CH H T T

Ngoi vic thay i theo ch n king, mt vi phng php khc cng rt quan trng
trong vic phc hi t bnh ung th. Khi chng ta bt u bin i mu ca mnh thnh mt
nhm mu khc tt, khe hn bng cch tp trung hn vo ch n king cn bng, chng ta s
tht s nng ng hn v bt u xa dn nim tin vo nhng phng tin k thut hin c. H
khng th t nhin ca chng ta c phc hi v c th d dng thch ng vi s nng, lnh gay
gt, t l thuc vo l si trong ma ng v my iu ha khng kh v ma h. Chng ta ng
h, nh gi cao v tip tc s dng mt s tin b k thut trong nn vn minh hin i. Tuy
nhin, chng ta cng khng nn sa vo nhng dng c c gii hoc in t mt cch thi qu.
Bi l, my mc c th ngn cn s trao i nng lng linh hot gia con ngi v mi trng
t nhin. c bit, chng ta phi c trnh dng nhng my mc v chng c th khin bnh
nng hn trc hoc i lc khin vic phc hi sc khe thm phn kh khn.

Gim cng thng thn kinh
Cng thng thn kinh (stress) l mt t chung ch tt c nhng p lc, nn trong
cuc sng hin i v gim stress tr thnh mt vn ln. Tc ca cuc sng hin nay
chc chn nhanh hn v ngn hn so vi qu kh. Tuy nhin, stress thng bt ngun t bn
trong nhiu hn l bn ngoi. Sc khe sa st ca con ngi ngy nay khin kh hon tt nhng
hot ng bnh thng trong ngy, do cng khng th thch ng vi cuc sng na. Theo
quan im dng sinh, vn stress phn ln l mt trong nhng qu trnh khng th trao i
hoc bi tit nng lng linh hot vi mi trng na. Nu chng ta c tip tc hp thu nng
lng nhiu hn mc cn thit, c bit l nhng thc n c hm lng calo, m v m cao th
nhng cht d tha s dn nn, bt pht di da v lan n cc c quan v cc t bo. Chng ta
s khng cn m hi na. Phi, thn, gan, rut v cc c quan bi tit khc s b ng m,
cht dch v cc cht qu ti. Chng ta mang chng stress trong ngi nhng li than phin do
tc ng bn ngoi. Hot ng ca c th ta to ra nhng p lc lin tc: K n, mi t bo
bt u tp trung nng lng cao v cui cng dn n s bng n m chng ta thng gi l
bo ha t bo hay ung th.
Nu ta nng hot ng, s c th bi tit d dng hn. Li sng hin i t hot ng, t phn
u v nhiu kh khn u l yu t gp phn gy bnh thoi ha. Tm li, gim stress chng
ta phi t n nh v iu khin ngun nng lng c bn hp thu mi ngy vo c th trong
thnh phn thc n.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 69

Trong thc phm ngy nay, nhng mn, loi bt nng vng, nhng ung c nc
... nhng thc n nng, chin hoc rang v cc loi thc n ln men u ngn tr qu trnh
bi tit. Trong s nhng tc ng bn ngoi, th lnh, khng kh kh, khi, kh nhim v c
bit l s gia tng cht CO2 (carbonic) s gy tr ngi s bi tit. Tri li, trong cc thc n nh
ng, tri cy, c ph, tr v cc cht kch thch khc nh ru, thuc hoc cc sn phm thng
m khc khin nng lng tn mc s dn n nhng hnh ng ngoi mun, khng kim ch
c. nng, m cao, nhim ha cht, l in hoc l vi sng, ngp ln trong ngun in
t nhn to cng c th dn n hng tan r v ri lon nhanh chng. Ng cc, u, rau tri trn
t lin hay di bin cung cp nng lng cn bng v n nh hn. Da trn nn tng ny, sc
khe chng ta s c chm sc an ton hn.
i b
tng tin s tun hon ca dng nng lng t nhin trong c th, cn tip xc thng vi
cc yu t t nhin l hay hn c. i do ngoi tri trn bi c, mt t hoc bi bin vi i
chn trn l mt phng php tr bnh tuyt vi. Trong cc bi hng dn ca ring ti, ti
thng dn mi ngi mi ngy phi i b khong na gi d tri ma hay nng. iu ny s
gip c th thch ng vi nhng thay i tng ma v to nn kh nng min dch t nhin. Mt
bi nghin cu gn y ng trn t Hip hi Y khoa M cho rng nhng ngi tp th dc
iu , gm i b na gi mi ngy th s sng lu hn v t b ung th hay bnh tim. i b s
tng cng s tun hon hi th, rn luyn c bp gip n ngon ming hn. i b s l tng
lng oxy trong mu v bch huyt kch thch qu trnh trao i cht ca t bo v m trong c
th. i b cng khin u c minh mn, n nh v cng thng.
Tp th dc
Cuc sng hin i nhn chung l ngi mt ch, th ng; mt s ln ngi hin nay qu
mp. Trung bnh mi gia nh xem TV by gi mt ngy. Li sng th ng gp phn dn n
s tc nghn lu thng trong qu trnh sn sinh cao v nng lng in t, chc nng tun hon
mu v bch huyt, h tiu ha v h thn kinh. Tp th dc thng xuyn, kt hp vi Do in
(phng php t mt xa phng ng), yoga, v thut, khiu v hoc chi th thao u rt c
li. Mt ngi nn nng hot ng trong iu kin sc khe ca mnh, khng nn qu bn rn
vi cng vic. Mt vi nghin cu y khoa v khoa hc gn y cho thy nhng ngi tp th dc
c sc khe tt hn ngi t hot ng. Vi nhng ngi nng ng c th th him khi mc
bnh tim mch v nhng bnh nng khc.
Ch xt c th mi ngy
Ch xt c th mi ngy vi khn m, nng l mt cch tuyt vi gim stress gim
cng thng v tng sc sng ca bn. iu ny cng kch thch h tun hon, teo bt lp m
di da, khai thng l chn lng v gip cho qu trnh bi tit ngoi da linh hot hn so vi cc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 70

cht tch t quanh cc c quan ni tng t hiu qu cao, bn c th ch xt c th 2 ln mi
ngy, mt vo bui sng v mt vo bui ti (xem chng 20 bit cch lm).
Ngun in t nhn to
Nhng khm ph v pht minh khoa hc k thut hin i gp phn. Thm nhng thun
li v hiu qu ng k trong cuc sng hng ngy ca chng ta. Tuy nhin, cng lc nhiu ng
dng k thut li gy nguy hi n sc khe. Ngun in t nhn to trong mi trng sng
khin thay i bu kh quyn quanh chng ta, gy ra nhiu nh hng ti iu kin tinh thn v
th cht con ngi. Chng ta thng cho rng s cu gin, mt mi v c qu trnh trao i cht
tri t nhin l do nh hng ca in cao th, nhng my in v nhng thit b thng tin lin
lc khc quanh ta. c bit in c nh hng n h thn kinh.
Hn mi nm qua, vic nghin cu cho thy bnh bch cu u lympho, ung th no,
cc khi u, cng nh nhng cn bnh nguy him khc thng xy ra mt s ngi sng gn
ng dy in, my bin th v c nhng trm truyn ti in hoc nhng ngi s dng chn
in, n hunh quang v cc thit b khc. (xem bng l3). Mt s cuc xt nghim y hc hin
i cng rt c hi. V d, trong mt s nghin cu ca cc nh khoa hc cho rng tia X quang
chp v lm tng nguy c ung th v. K thut tin tin nht, bao gm chp ct lp (CAT) v
cng hng t (MR1) cng khin cho bnh nhn phi tip xc trc tip vi cc tia phng x
khc nhau v nhng cuc nghin cu sp ti s cho bit cht phng x an ton hay nguy hi.
Bng 13. Thit b hin i tng ng vi bnh l *
Bnh nng Bnh va Bnh nh
n hunh quang n bn n in
My sy tc, co ru My git, my sy st (ni chung)
My vi tnh Truyn hnh Radio, my nghe nhc
L viba L in T lnh
My trn, m hp My ra bt a My pha caf
Mn in My ht bi Thng rc
Dy dn in Qut my, my si
* a vo lc t trng
Ngun tham kho :Khoa hc bn v Sc khe v T trng New York Times 11061989 v
International Electricity Exchange nm 1985
Nu in hoc l vi sng
Nu bp in hoc l vi sng gy hu qu khng tt cho h tiu ha v s nui dng c
th. V th, ta nn trnh dng. in rung ng 60 vng mt giy phng ra tia phng x c th
gy nhng thay i sinh ha v nh hng n sc khe con ngi. Vi sng rung ng 2,5 triu
ln trong mt giy lm thay i cu trc phn t ca thc phm. Nhn chung, c vic nu in
ln nu bng l vi sng gp phn lm suy gim hoc mt i kh nng min dch t nhin ca c
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 71

th. Khi con ngi bt u thch ng vi ch n ung dng sinh nhng khng c kinh
nghim trong vic ci tin iu kin sng mt trong nhng iu cn thit u tin, ti hi h l
nu n nh th no. Trong nhiu trng hp, vn l ga s to ra hiu qu tc thi. Nu h ang
nh thu v ch nh ca h khng cho dng bp ga v nhng dng c bng ga th ti khuyn h
dng bp ga bng s di chuyn c mt, hai hoc bn bp nu n. Loi l dng i cm tri tin
dng, r tin, rt thch hp cho mc ch ny. Nu ci cng c khuyn dng, v tht ra nu ci
s cung cp ngun nng lng tp trung nht v thc n cng ngon nht. Tuy nhin, nu ci
thng t ngi dng trong cuc sng thnh ph hin nay. V th bp ga l ngun nng lng
n nh, cn bng, s l chun mc trong mt gia nh n theo ch dng sinh.
My tnh
Hn mi nm tri qua, my tnh c nhn c mt trong hng triu nh, cng nh nhiu
cng ty, ca hiu, trng hc v cc vin nghin cu. My tnh v my video pht nhiu loi
phng x in t nhn to khc nhau. Lng phng x y ngy cng tng ln v gy hi n sc
khe con ngi. C khi thuc cng gy tc hi khng nhng cho ngi ht m c nhng ngi
quanh h. Nm 1990, C quan Bo v mi trng phc tho bn thuyt trnh ngh rng cc
loi my tnh c nhn pht ra tia c tn s cc thp (gi l ELF) chnh l cht c th gy ung th.
Tn s ELF c bit c lin quan n cc bnh bch cu, u bch huyt, cc tn hi tn ti c
tnh.h thn kinh v ung th. i vi nhng ngi mc bnh ung th chng ti khuyn h nn
trnh xa my tnh hoc ch tip xc gii hn 1,5 gi mi ngy. Xem chng 27 v cht phng x
v mi trng c lin quan n bnh ung th bit thm chi tit.
Tivi
Tivi cng c tc hi nguy him ng k, c bit l Tivi mu. Tivi c mt ng ng
pht tia cc tm (vit tt CRT) ni dnh ngon ngho vi nhau khong 15.000 ln mi giy trn
mn nh, y l ni phng ra nng lng in t rt ln. Cch y vi thp nin, mt nh dch t
hc ngi Anh chng minh mi tng quan trong vic xem tivi vi bnh tim mch trn mt
bi bo y khoa v nhn mnh rng c mi tng quan chnh xc gia vic tng s my tivi v
nhng cn bnh nghim trng. T , nhng cuc nghin cu khc cng chng minh rng tivi
cng nh my tnh tuy c nh hng rt nh i vi sc khe ca chng ta nhng nh hng y
s tng dn. i vi nhng ngi mc bnh ung th, ta khuyn h trnh s dng tivi hoc gii
hn s dng na gi mi ngy.
Qun o v dng c nhn
Vi si tng hp nh cc loi hng nylon, nha tng hp v nha acrylic ngn cn ngun
nng lng lu thng u n trong c th. V vy, cch tt nht l hy chuyn sang dng loi
vi t nhin, nh vi bng, c bit i vi loi qun o tip xc trc tip vi ln da. Qun o
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 72

lt, v (tt), s mi bng vi bng rt ph bin v tin dng. Khi chng ta dn dn thay i t
qun o ca mnh, chng ta s thy thoi mi hn trong nhng trang phc vi si t nhin. Nu
c chng ta cng nn trnh dng cc khn tri ging, chn v cc trang tr khc bng vi
si tng hp, cn vi vt dng kim loi nh nhn, vng eo tay v cc trang sc khc nn
dng gii hn, tt nht l ch eo mt nhn ci m thi.
Chm sc c th
X phng: nhng cht kh mi v nhng sn phm chm sc c th u c th c hi.
Cc loi m phm an ton v n gin c th lm ti nh bng nhng cht liu t nhin (xem
sch mi xut bn ca Aveline Kushi v Wendy Esko n king to v p t nhin, xut bn
nm 1991, nh xut bn New York v Tokyo, Nht Bn) hoc c sn trong ngun thc n t
nhin mi ngy. Chng ta cng khng nn ngm mnh hoc tm bng vi sen vi nc nng qu
lu bi sc nng s lm h lng khong cht trong c th.
Khng kh lu thng
i vi ngi bnh ang k hi phc, ta nn khuyn h sng nhng ni c ngun
khng kh lu thng t do, nh sng mt tri. Thm vo , mt t cy ci xanh ti cng s
gip h ht th su v qu trnh trao i cht mnh hn. Thc vt l ngun h tr i vi con
ngi. Trong khi con ngi ht oxy v thi ra kh carbonic th cy ci li hp th carbonic v to
ra oxy. Nhng cuc nghin cu khoa hc gn y h thy mi chn loi cy ci thng trng
xung quanh mt cn nh gm cc loi nh hoa hu, cc trng, trng xun, cc vng, tre v cy
my s lm tng lng oxy trong nh, gip gim bt cc ha cht c hi trong khng kh nh
benzen, formaldehit v trichloroetylel. Cy xanh cng c th gip con ngi chng li cht
radon, mt loi kh t t nhin trong t, nc, granit hoc cc vt liu xy dng khc. Cc
cht y tch t li trong c th v ngi ta cho rng n l nguy c gy ung th phi rt cao.
Vt dng trong nh v vt liu xy dng
Ni tht tng hp v cc vt liu xy dng nhn to c th cn tr s th gin v gy ra
cc vn cho sc khe. Cc vt nh gia dng, dng c, vt liu xy dng, sn, vc ni v cc
th khc trong nh u c lm bng nhng vt liu nhn to v cha phn ln ha cht c
hi. V sc khe ca mnh, ta c th trang tr nh ca bng thm rm v cc sn phm lm t si
t nhin cng vi cc cc vt dng khc nn lm bng g, thy tinh, kim loi, rm hoc cc cht
t nhin khc. Tuy nhin chng ta cng ng nn qu quan tm n mi trng sng v c gng,
thay i mi th ngay lp tc. iu ny va khng thc t va qu nghim trng. Bi l s
thay i t t v vng chc chnh l qui lut chung.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 73

Nhng tc hi ngh nghip
Nhng ngi m cng vic hng ngy lin quan n cc cht ha hc, thuc, in t v
cc cht liu c hi khc hoc nhng ngi lm vic trong lnh vc in t nhn to c nguy c
bnh ung th cao hn nhng ngi khc. iu ny cng bao gm c ha s, th in, th mc, nh
ha hc, cng nhn dt, nng dn, ngi chn nui, cc chuyn vin iu hnh my tnh v th
sa cha in thoi.
Bng 14. Ton th v bnh ung th
Cch sng Lnh mnh Thoi ha
Thc phm hng ngy
( yu t tin khi )
Nguyn cht (lt) Tinh ch
T nhin Nhn to
Hu c Ha cht
Khng xay xt Xay xt
Cn bng Thi qu
Theo ma Tri ma
Trng a phng em n t Chu khc
Nu nh Nu sn
Mi trng v cch sng
( yu t ph )
Sch s nhim
Th t Ba bi
Nng ng Li vn ng
Cht liu tht Cht tng hp
Quan im
( Yu t ph )
Ha hp Than th
Bit n Kiu cng
Linh ng Cng nhc
Hp tc Ganh ua

Rn luyn tinh thn v nhn sinh quan
Thi tinh thn d nhin rt quan trng trong vic duy tr sc khe ca chng ta. Mi th
trn tri t ny u c cu to t nng lng, gm c nng lng tinh thn v th xc. Tht ra,
chng ta c th ni tinh thn l hnh thc m rng ca c th v c th l s c kt ca tinh thn.
Rn luyn cch nhn cng nh rn luyn tinh thn, u c s c nhiu hnh thc a dng nh sau:

Pht huy trc gic
Trc gic hay s nhn thc su sc s lm ch s hiu bit bnh thng v cnh bo cho
ta nhng nguy him, bnh tt cng nh c hi.
Trc gic c chc nng nh mt ci la bn, s hng dn bn trong gip ta c c s
cn bng, hoc ti cn bng vi thin nhin. Trc gic khuyn khch ta thay i suy ngh, li
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 74

sng v c bit l nhng thi quen t hy hoi tng dn dt, chi phi thi cng nh cch c
x ca chng ta t trc n nay. l nt c bn ca s phn tnh v thay i, ng thi vt
thot mi khng hong, k c bnh tt nguy him. Trc gic l s nhn thc khng cn hc hi,
t pht ca trt t thin nhin v cng l cch sng trong mi ha hp vi trt t lun bin
dch . N l nn tng ca s trng th, t phn thay i v cng l cha kha tn ti, nhn
thc. Cch tt nht pht trin trc gic hng ngy chnh l s n ung ca chng ta. n ung n
gin ha hp vi mi trng t nhin, vui v trc nhng kh khn k c bnh tt, m rng tnh
thng yu v quan tm n mi ngi.

T phn tnh
Ngi bnh ung th cn hiu rng trong bnh ung th v cc bnh khc ang l bnh ca
c mt nn vn minh hin i ni chung th h c trch nhim rt ln i vi s pht trin cn
bnh qua ch n hng ngy, mi trng sng, la chn li sng v cch suy ngh. Ngi bnh
c khuyn suy ngh tht su sc t kim li trng thi tm l hin ti, to ra vn ung th
v mt lot nhng hon cnh khng may khc. S t suy ny nn bao gm c vic n li cc di
sn giu c truyn li qua bao nn vn ha t my ngn nm qua, v s nh gi ng kh
nng v tn trong th gii t nhin, k c s t v, kh nng t phc hi tuyt vi ca c th v
cng chnh l s tn trng i vi trt t v tr to ra nhng hin tng trn.
Mc ch ca vic t phn, suy ngm l n li li sng ca mi ngi, bao gm c
cch n ung v chu trch nhim i vi hon cnh hin ti ca mnh. Mc ch ca vic t suy
cng gii quyt, nh hng tng lai v thay i mt hng i lc quan hn. iu ny khng
nhm to nn ti li hay cm gic ti li no cho con ngi. Mt khi, ngi nhn ra s ngu
ngc, kh kho trong qu kh ca mnh, th hy n sang mt bn. Khng cn phi sng mi
vi qu kh. Th gii rt hnh phc khi nghe s th nhn nhng li lm qua ca bn v cch
gii quyt tip tc hng i ng n, b ch hn.

Cu nguyn v t duy
C nhiu cch cu nguyn v t duy gt ra tm hn, dp b nhng suy ngh tiu cc,
bt chc nhng li c x hay v cha lnh cho c th. Mt vi cuc nghin cu y khoa gn y
cho thy vic th gin u c, pht huy tnh cm, s hiu bit v cng ng to ln hn c th ci
thin sc khe. c bit, s t duy gip th gin thn kinh t ng h huyt p v gim p lc
trong tim v cc c quan ni tng khc. T duy cn gip chng ta c thc iu khin chc
nng ca h tiu ha, h hp v h tun hon.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 75

Trong trng hp bnh ung th, i khi t duy c th lm gim s pht trin ca khi ung
th bi ngi bnh dp b nhng suy ngh, hnh nh tiu cc by lu, nn gip s lu thng
linh hot ca ngun nng lng cha lnh bnh trong lung Ha x (chakras), huyt o v t bo.
Ti Hc vin Kushi, trong nhng kha rn luyn pht huy tinh thn, ti dy cch cha
bnh bng lng bn tay, cch t duy, bi tp th dc v rn luyn tinh thn thu thp t cc sch
bo trn th gii c chng minh rng rt cng hiu trong vic gip bnh nhn hi phc.
Tuy nhin, cng rt quan trng hiu rng cc k thut phng php ny u da trn s hiu
bit v m dng hay v nng lng in t t nhin. Khi n tc l chng ta ang thy c s
hin hu ca ngun nng lng ny di dng n gin nht, cn bng nht. Nng lng ny
cng c th c s dng trc tip. Tuy nhin, nhng phng php ny ch nn p dng nh s
h tr ch khng th thay th vic thay i ch n king c bn.
Tt c chng ta t hn s nhn ra rng khng c thc n s khng c cuc sng, khng c
lng thc th khng th to ra mu tt, khng c mu tt s khng c qu trnh to ra t bo, k
c t bo khe mnh. Sc mnh ca tr tu, tnh cm v tinh thn b chi phi bi thc n chng ta
dng hng ngy v dn dn c tc dng tng h nh hng n sc khe v s sng ca
ton c th chng ta. Tuy nhin, mi quan h ny thng hiu lm v ngi ta cho rng, bnh tt
c lin quan n ti c v sc khe cng chnh l s ban n. Nhng theo quan im ca nhn
loi, o c v tn gio khng th gip con ngi trnh bnh tt hay s bt lc.
Cch y vi nm, v chng ti tr v sau khi kt thc kha dy Ty Ban Nha v B
o Nha trong khi Ty Ban Nha, ti gp nhiu ngi bnh n vi ti hi v dng sinh,
v trong s c mt n tu C c gio khong 35 tui. C tham d nhng kha hc ca ti
v khi gp ring c, c cho ti bit c ang b ung th v. Ti hi bao nhiu ngi trong tu
vin ca c. C cho bit c khong 300 ngi. Ti hi tip, c bao nhiu ngi mc bnh ung
th. C bo c 60 ngi b bnh v c 30 ngi cht. Khi c t chn vo tu vin c 13 ngi
v trong s ny 12 ngi cht v ung th v c ta l ngi cn li duy nht.
Trong mt s trng hp, vic cu nguyn c th ko di cuc sng ca nhng ph n
bt hnh ny. Tuy nhin, ch bng cch thay i cch n ung hng ngy trong tu vin mi c th
cu c cuc sng ca h. Cu nguyn v t duy mt mnh rt hu ch, nhng nu thc n km
cht lng l nguyn nhn chnh ca vn vn tip tc th khng bao gi c th phc hi hon
ton. Kt hp thc n c bit vi cu nguyn, tnh tm l cch tuyt vi nht.
T duy i hi mt phng php thc t v n gin gi yn tnh tm hn, gim cng
thng, lo u v pht trin trc gic (chng 20 ni v cch t duy n gin c th thc hin ti nh).

m thanh v rung ng
m thanh v rung ng mang n nng lng. Trong hng nghn nm qua, con ngi
dng t ng v m nhc, k c bi ht v thnh ca iu ha mi trng bn ngoi v th gii
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 76

ni tm mi ngi. Trong nhng cuc hng dn c nhn, ti lun lun bo nhng ngi bnh
ung th n gp ti v ht mt bi ca hnh phc mi ngy.
Bi ht ni g khng quan trng, min n vui v v c ngha tch cc nh bi: "Em l
nng m ca anh" hoc "Cho thuyn" hay bt c bi ht bnh d s gip bn phn chn tinh thn v
to mi quan h ha hp gia tinh thn v th cht. D nhin, ca ht kch thch h hp v hai l
phi, nh ta bit, l mt trong nhng con ng bi tit chnh trong ton c th.
M v cht dch d tha c th tch t hoc di chuyn n phi. Ca ht s lm m tan bt
nh mi th khc, m thanh v s rung ng theo qui lut m dng. Mt s m thanh tp trung,
s khc lan rng. m thanh nh hng khc nhau n nhng c quan cng nh nhng chc nng
khc trong c th. Mt s m thanh kch thch v thi thc, mt s khc li m du v su lng.
Nu p dng ng cch, m thanh v s rung ng l nhng cng c rt hiu nghim gip phc
hi bnh tt v duy tr sc khe thng xuyn. Ln ting c th ca hay vn hc trong vi pht
mi ngy cng l bi tp rt tt.

Sc tng tng sng to
Hn mt thp k qua, nhiu ngi chuyn sang s dng vic to hnh nh hoc tng
tng phc hi bnh ung th v cc bnh nguy him khc. Vic nghin cu ang bt u
chng t hiu qu ca phng php ny. Tuy nhin, cng nh trng hp p dng phng php
nguyn v t duy, nng lc ca tr tng tng cng gii hn. Kt hp vi ch n king thch
hp v cch sng ni chung, phng php ny c th to hiu qu kh ln (xem bng 15).
Tht quan trng khi chng ta tng tng mnh ang sng trong th gii ha hp v yn
bnh. Cc phng php tng tng hin nay u da trn nhng hnh hnh nh tiu cc, k c
nhng mu bo lc xung t s lm tng cn bnh. V d, mt s ngi n gp ti hi kin v
vic tng tng mt lng t bo bch cu phng ra nh chm tia laser tn cng v tiu dit
nhng bo ung th. Ti bo h loi tng tng ny hon khng thch hp cha bnh v cng
c thm quan im cho rng chng ta khng chu trch nhim vi sc khe v bnh tt ca mnh,
v cho c th chng ta l mt trn chin.
Nh chng ta bit, ung th khng l th m l bn. N khng bt ngun t ngoi m
t bn trong. Ung th khng do nhng tc nhn c hi, ma qu tn cng chng ta. M ung th l
h thng t v ca mi c th c tc dng bo v c th chng li vic lm dng cch n ung
di hn, v lm dng c mi trng sng. Nhng t bo ung th tp trung cht c vo mt ch
trong c th, c th tip tc thc hin chc nng ca mnh cho n khi nhng thay i cn
bn trong ch n king v li sng mi c thc hin. T bo ung th hot ng ha hp vi
nhng t bo khc, gm c hng cu v bch cu. y l bng chng qu trnh ha hp v hp
dn t nhin trong ton v tr. Nhng khng th do cc t bo min dch tit ra s h tr v lm
cn bng nhng t bo ung th, virus hay nhng cht c hi khc. Khng th c kh nng i
khng vi cc t bo ny v trung lp nhng cht qu thng d gip gi c th trong tnh trng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 77

sc khe cn bng. Khi chng ta c sc khe tt, h thng min dch hot ng hiu qu v gip
ta lnh bnh. Khi c th chng ta suy yu, h min dch mt dn kh nng cn bng nhng ha
cht d tha ny v chng ta s mc bnh.
S tng tng nn trm tnh v n ha. Hy tng tng t bo mu ang chng chi
vi bnh s b cng thng, lo lng v gy tr ngi vo dng nng lng xuyn sut c th.
khe mnh, chng ta cn a quan nim sng ca mnh vo s xp t ca qui lut t nhin.
Tnh yu, s bit n, s ng tnh l nn tng gi gn sc khe, sng ha hp vi bn bn
thn v mi ngi xung quanh. Trong sut qu trnh tng tng, chng ta nn tp trung vo
nhng hnh nh khe mnh v tinh thn v th cht, cht dinh dng, v ngun nng lng trong
thc n hng ngy (nng lng kh v in t), vo tc ng hu ch ca mt tri, mt trng, cc
v sao v mi trng sng. mc t bo, chng ta c th tng tng cc khi ung th t
bin mt khi mu v bch cu khe mnh c sn sinh trong c th. mc gia nh, chng
ta c th hnh dung gia nh v bn b ca mnh ang ng h, khuyn khch, ng vin chng ta
v cui cng theo hng dn ca chng ti, to ra nhng s thay i trong li sng ring ca
h. Mt vi phng php tng tng n ha nh th s c trnh by trong chng 20.

Yu t tng cng qu trnh phc hi
Nhiu nm qua, ti tng gp hng nghn ngi bnh ung th. Theo quan im ca mnh,
ti cho rng c vi yu t nh hng n c hi phc hi sc khe.

S bit n
C mt s ngi v cng bit n cn bnh ca mnh v nhng g bnh tt dy cho h.
H khng phn nn hay than phin, li cho ngi khc m ch tm kim ngun gc ca cn
bnh trong t bn thn tnh. H nhn thy rng cch n ung cng nh li sng mt cn bng
qua ca h. By gi, h rt vui v bt u s thay i. Nhng ngi nh th thng c nim tin
su sc vo nhng th ln hn bn thn, l Thng , thin nhin hay v tr v h vng
tin i vo con ng dng sinh nh l mt s th hin lng trung thnh. Khi sc khe bnh
phc hn, h ngy cng gn b vi s tha hng tn gio truyn thng, c th l C c
gio/ Do Thi gio Tin Lnh hoc Pht gio v s ng tnh ca h vi nhng truyn thng tm
linh khc cng su sc hn. Sau khi cha bnh lnh bnh cho mnh, nhng ngi ny tip tc
gip cho ngi khc. Nhn li cn bnh ca mnh, h thng bo rng ung th l mt trong
nhng iu tuyt vi nht xy ra vi h bi l s thay i mang n cho h s hiu bit v
cuc sng v mi quan h vi nhng ngi khc.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 78

Chu ng su sc
Nhng ngi tri qua nhng ni au, s lo u v nhng ngi tht s mun thot khi
bnh tt rt sn sng bt tay vo n king.
H theo nhiu cch tr bnh khc nhau v u b tht vng. By gi, h t chi, gt
b li sng ch k, s ngng cung, bng bnh tm li thot v phc hi sc khe. H nng cao
kh nng t duy v vun p thm cho s hiu bit ca mnh. Khi h khm ph ra qui lut thng
nht ca m dng, h hc c cch bin bnh tt sc khe v bin ni au thnh nim vui.

ch quyt tm
Ngi bnh ung th khng nhng lun duy tr c nim vui, tnh khi hi v ch sng
m cn phi c kh nng thnh cng cao, nhng ngi ny thng c th cht nng ng, khe
mnh di truyn t cha m, ng b hoc t tin l nhng ngi dng ng cc v rau trong
thnh phn chnh trong ch n king. Mc d nhng ngi ny trc y tng hu hoi
sc khe ca mnh nhng h cn li ngun sc d tr. H cng c mt nn tng cm nhn v
hng ng m by lu h lng qun.V th, h ch cn c ngi khi gi li.
Ngc li, mt s ngi khng thit sng, gia nh, bn b c bit quan tm h, gii
thiu vi h phng php dng sinh hoc cc phng php khc, k c tr liu y hc th h
thng c t chi nhng li khuyn y. H chnh l nhng ngi c c hi hi phc. Chng ta
vn c th tip tc mang n tnh yu, s cm thng v nhng li cu nguyn n vi h. Nhng
cui cng chng ta cng nh phi tn trng cam chu cht ca h.
Bng 15. Li ch ca Vn ng v Thin qun
i b / Tp nh Thin / Qun
Kch thch s tun hon Th gin thn kinh t ng
Thng phi H huyt p
Lm du c bp Lm nh p lc ni tng
Lm ngon ming, tng cng bung rut Kch thch b tiu ha, h hp v h tun hon
Gii ta Stress Gii ta t tng v cm xc tiu cc
Tng cng lung Ha X, kinh lc, m v t bo

Thc hin ch n king hp l
Trong mt s trng hp, nhng li khuyn n dng sinh khng c hiu r v thc
hin cn thn. V d, khi ti khuyn Hy n 50% n 60% ng cc mi ngy v nu go lt trong
ni p sut, nh cho vo mt nhm mui bin, th mi ngi u cho rng h hiu. Tuy nhin,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 79

khi v nh, c ngi cho qu nhiu mui, c ngi li khng b mui. V c th h nu qu
nho hoc i khi qu kh.
Hn th na, c ngi li i mua ni p sut ln qu kh, ch dng nu cho tp th n!
Mt s t khc li p dng li suy ngh khn ngoan thng thng, nu n t th tt v n nhiu chc
s tt hn cho nn h n 100% thay v 50% ng cc. Kt qua l tnh trng ca h tr nn qu
Dng, v chng bao lu h n thm nhng mn trng ming, x lch trn, nc tri cy v cc
thc n thng m khc tr li mc cn bng c. D nhin, cch n ny ngn cn s hi phc.
Mt sai lm khc l do nhm ln phng php dng sinh vi nhng ch n king
hoc dinh dng khc. V sng tht an ton, h c gng tng hp mi cch li. Hn na,
mt s ngi mi c lm quen vi thc phm thin nhin, h chc rng mi th bn trong ca
hng thc n gi gn sc khe th u an ton hay ni cch khc, nu khng tt, thc n hn s
khng c bn . Nhng nim sai lm ny t hn phi thay i, xo b, nu khng cch n
ung s thnh hn n v mt trt t.
Ngi thnh cng nht l nhng ngi tham gia cc lp nu n dng sinh v bit ngay
t u nn lm th no nu n cho thch hp. Thc s, nu cha thy c thc n do cc u
bp chuyn nghip nu v thng thc ri, th s khng bit mc tiu chun nh gi cch
nu n cho ring mnh. V th, t u chng ti khuyn mi ngi nn hc nu n, d n
ng, n b, nam, n, gi hay tr.
n b v i khi c n ng l nhng u bp y kinh nghim, thnh thong ngh
rng h bit cch nu nhng mn n t nhin v l i, khng tham gia cc kha nu n dng
sinh. y l sai lm to ln. Khng th nghi ng g v ti nu nng tuyt vi trc y ca h,
nhng h t phi nhn ra rng y l nguyn nhn chnh ca vn . Nhng ngi khng bao gi
nu cho mnh n, t khi bit n nhng kh khn. H l nhng k m trong bi bo Vin ng
gi l: Tr c ca ngi nguyn thu. Ging nh nhng a tr, u c ca h rt phng khong,
ti tr v trong sng. y l loi u c thnh t.
Khng cn phi tn nhiu thi gian hc. Nu bn c th theo c t nht 10 hoc 20
mn cn bn, bn c th tip tc pht huy k thut nu n ca ring mnh. Khi bt u n king,
hy tm hi nhng ngi c kinh nghim sng gn bn. ng ngn ngi a h xem bn nu v
xin h ch dn, ngh hay nhn xt.
Sau y l mt vi li chung, ph bin nht m mi ngi thng phm khi bt u
phng php n dng sinh.
1) Dng nhiu mui, dng mui bin, tng c miso, shoyu, m mui umeboshi, cc
gia v khc v qu nhiu gia v trn bn n.
2) Dng mui km cht lng nh mui bin xm, tng miso khng 2 3 nm
tui, shoyu c ha cht, tng Tamari nguyn cht (c th lm tr ngi tiu ha)
thay v tng shoyu v m mui umeboshi li c c ha cht .v.v..
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 80

3) Dng qu nhiu du hoc du km cht lng nh du ci tinh ch l hon ton tri
vi du ci nguyn cht lun gi c hng v t nhin, mi thm v s dinh dng.
4) Khng n ton ng cc mi ba n m c qu nhiu sn phm ng cc khc nh
cho bt m, bnh la mch, m bulgur hoc bt kiu mch .v.v..
5) n qu nhiu bnh m v cc mn bt nng vng khc gm: bnh ngt, bnh bch
qui, bnh ngt n nng vi b. y l cc loi to ra cht dch, ngn tiu ha ng
rut v gy snh bng. Thay v dng mt chn y bp rang, li n c mt vc tay.
Thay v dng mt gi bnh bt go li dng hai gi.
6) n qu nhiu ko hoc n trng ming, k c nhiu mch nha v siro go.
7) Khng n cht rau xanh.
8) Dng qu nhiu cht lng hoc s dng nc km cht lng (hm lng khong
cht qu cao hoc qu thp) nu n hoc ung.
9) n ung khng iu nh n trc khi ng hoc khng nhai k. Ngoi ra s dng
l in nu thay v dng bp ga.
10) Thiu s thay i mn n, cho nn ngn v i n bn ngoi.

Bt u
Mt khi quyt nh thay i, khc phc bnh ung th bng mt li sng cn bng hn,
kt hp n king vi nhng hot ng vt l v cc bi tp luyn tinh thn, ngi bnh nn qun
i cn bnh v sng sao cho cng hnh phc, nng ng v bnh thng cng tt.
Nhng trng hp nghim trng hn c th cn p dng nhng liu php bn ngoi, cng
vi cch n ung thch hp. Nn nu thc n theo cch bnh thng ngi n d nhai nut.
Nu ngi bnh gp kh khn khi n theo cch ny, chng ta nn nghin thc n sau khi nu.
Cng cn nu thc n nhiu nc hn bnh thng thc n c mm, do hn. Ngi ta c
th nu ng cc, rau ci, u v cc thc phm khc theo cch ny, k n cho vo ci g truyn
thng gi l ci suribachi, ri dng chy gi nhuyn. Khng nn dng my xay in, bi l my
c th to ra rung ng xo trn trong thc n.
Nhng k thut chm sc ti nh quan trng nht l nc p gng, cao khoai s v
cao sn h, cao ci xanh v cao la m. Cch nu n v s dng nhng mn ny c hng dn
trong phn II. Hu ht nhng iu kin cha bnh u khng p dng ngoi khoa. Ch c 20%
hoc 30% l cn n nhng cch c bit ny. Nhng ng dng ngoi khoa cng c hiu qu
trong vic gip nhng ngi b nhng loi bnh khc v trong giai on tin ung th, u lnh
tnh, bu, k c u x, bu t cung v bu ngc.
Nhng gii php n gin, an ton v hiu qu i vi vn ung th v cc bnh khc
c ra. Nhng phng php y quay v gc chung ca y hc truyn thng phng
ng v phng Ty, bao gm cch cha bnh ti nh v dng thuc dn gian. Ngy nay, cch
tr bnh y c hng trm nghn ngi trn th gii p dng thnh cng trong vic nng cao
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 81

sc khe ca h. Liu chng ta c th p dng nhng phng php ny, bi nn vn minh hin
i ang lm suy i sc khe chng ta v liu chng ta c t lo ly cho ta, cho con ci ta v cho
ton nhn loi chng.



















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 82

C Ch h n ng g I IX X
C CH H N N O O N N B B N NH H U UN NG G T TH H M M T T C C C CH H A AN N T TO O N N


Vic pht hin sm bnh ung th v phn loi chnh xc m hay Dng tnh gip iu
chnh ch n ung v cch sng thoi mi, ng thi gp phn lm hi phc d hn. Mt
trong nhng c im ph bin trong cuc sng hin i l chng ta nh mt kh nng t
chn on v iu tr bnh m khng cn n s tr gip ca nhng phng tin k thut phc
tp, tn km v i khi cn nguy him na.
Tuy vy, nhiu nm qua, ngi ta c nhn thc rng hn v nhng gii hn ca
phng php ny trong vic cha tr cc loi bnh, c bit l ung th. Ngi ta nhn thy rng
chiu x c lin quan n vic gy bnh bch cu v tia X quang dng chn bnh cng gy nguy
him. Nhng xt nghim cht nhy c t cung thnh thong cng cho kt qu c bnh ung th
nhng b phn khng c cht hoc ngc li. Nhng mu m rt ra t thit sinh thng b
nhim v mo m trong phng gii phu v c th b xt nghim sai di knh hin vi. Nhng tin
trnh gii phu loi b khi ung th tht s li gip cho ung th lan truyn thm. Phng php
bc x nhit c th gy tn hi nhng m lnh v dn n s ri lon th pht cp tnh hay mn
tnh. Phng php ha tr c th ph hoi nhng t bo bnh thng ln t bo c v gy ra mt
lot bnh mu, v dn n tnh trng nhim khun ton th. iu tr hoc mn gy hu qu lit
dng hay v sinh. Thuc t v thuc gim au thng lm suy yu h thng min dch ca c th
v khin vic iu tr tr ngi hn. Loi thuc thn k cha bnh ung th ngy nay, chng hn
nh Interferon, ha ra li l nguyn nhn gy khi ung th sau ny. Qua nhng kt qu kim tra y
khoa th ngay c nhng dng c phu thut trong gii php ha tr v nhng h thng ng bng
cht do dng cho vic nui n tnh mch cng c xc nh l nguyn nhn gy ung th.
Mc d c nhng tin on v gii thch lc quan nht qua nhng con s thng k,
nhng nhng tai bin trong cuc chin chng li bnh ung th vn tip tc tng ln. Trong tnh
trng nan gii ny, quan nim vic cha bnh ung th c mt thay i quan trng th k
ny. Trong vic iu tr ung th, phng php cha bnh khng ch n thun mang nhng nh
ngha sch v v vic phc hi tnh trng sc khe v s phc hi ca bnh nhn, m cn cho
bit bnh nhn c th cn sng c my nm na k t lc bt u tr khi ung th. T km
hm c v thch hp hn l t cha tr v qua nhiu thp k, vic tng nh mc km
hm to ra nhng thun li cho vic gii phu, truyn mu v khng sinh hn l nhng t ph
trong cch iu tr hin ti.
Th thch i vi phng php cha bnh ung th hin i c bc s Hardin Jones,
thuc t chc chng ung th ca M, nhn mnh. Bc s Hardin Jones cn l gio s ca Khoa
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 83

Vt L Y khoa i hc California Berkeley, l chuyn gia v nhng thng k hu qu phu
thut, thuc v bc x. kin ca ng nh sau:
Nhng nghin cu ca ti chng t mt cch thuyt phc rng nhng bnh nhn ung
th khng c kim tra tht s li sng lu gp 4 ln nhng ngi c cha tr. Vi cng loi
bnh ung th, nhng ngi t chi iu tr sng trung bnh 12 nm ri. Cn nhng ngi chp
nhn gii phu hay nhng hnh thc cha tr khc th ch sng trung bnh 3 nm. Ti cho rng
l do phu thut gy ra nhng tn thng n h thng bo v t nhin ca c th. C th con
ngi c s phng v t nhin, i vi bt k loi ung th no.
Nhng kt lun ca bc s Hardin ging vi s cnh bo ca Hippocrate rng nhng bnh
ung th c iu tr vi ci cht trc sn, nhng nhng ngi khng iu tr vi dao m th
sng mt thi gian kh di.
Cch y 300 nm, vo trc thi gian cuc Cch Mng Khoa Hc, tc gi ngi Php
Modire nhn xt rt l th rng: Nu chng ta yn mi th cho T Nhin, th T Nhin s nh
nhng khi phc nhng ri lon m To Ha buc chng ta phi gnh chu. Chnh do s hi hp, thiu
kin nhn ca con ngi ph hng tt c, v hu nh mi ngi cht v cch cha tr ca h ch
khng phi v bnh tt.
T nhng bi tng trnh, chng hn nh bi ca bc s Hardin, nhiu ngi i n kt
lun rng Y hc hin i l nguyn nhn gy bnh v trong bt k hon cnh no cng chng cn
ai i n bc s hay i n bnh vin. Tuy nhin, cn xem xt k nhng tin b c ngha tch
cc trong vic iu tr khn cp, hay km hm v lm gim cn au, tng pht trin qua nhiu
thp nin. Ni chung, chng ta nn trnh nhng nt c trng ca Y khoa hin i v n tim
phc s tn hi cho con ngi v thng l iu tr triu chng hn l nhm thng vo nguyn
nhn. Tuy vy, trong mt vi trng hp c bit cng cn thit phi dng n nhng k thut v
thit b cu sng ca bnh vin. V d nh mt bnh nhn ung th khng cn n c v ang
st cn nhanh th h rt cn c tim Glucoza vo tnh mch cho n khi s trao i cht trong
c th n nh tr li. Trong lc , bnh vin ngi ta phi chun b sn bt, ht mm v rau
ci nghin bnh nhn dng khi h bt u thm n li. Tng t nh vy, cng c nhng hon
cnh cp thit phi gii phu v iu tr bc x l cn cho chng tc nghn trong h tiu ha, v
hon ton khng th a bt c loi thc n no vo c.
S khng hong nim tin vo kh nng cha bnh ung th ca y hc hin i gy ra s
mt mt su xa v nhn thc v nhn xt rng chng ta ang cng nhau quan tm n sc khe,
hnh phc ca chnh chng ta, ca loi ngi, hng ngy chng ta k v nhng con ngi rt
nng ng v b ngoi rt mnh khe. Th nhng trong mt cuc kim tra y khoa nh k, h
khm ph ra c th anh ta ang c nhng khi ung th. Chng ta cng nghe chuyn nhng ngi
cht v nhi mu c tim ngay sau khi nhn t tay bc s t chng nhn sc khe. Chng ta cn
c trn bo v mt ti c man r m c ngi gy ra do nhng ri lon cm xc hay tinh
thn, nhng gia nh, hng xm v bn ng nghip ca anh ta khng h bit n.
Nhng k thut tinh vi nht ca chng ta c th tit l kt cu ha hc ca mu v m
no con ngi, nhng khng th bo cho ta bit trc, liu ta c th mc bnh g nghim trng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 84

v th cht, tinh thn v cm xc hay khng. Ngi ta ngy cng nhn bit rng phi mt nhiu
nm, c l hng chc nm, bnh ung th mi pht l. Th nhng, ch khong 50% khi u l c
pht hin sm, cn li, ch c pht hin khi chng lan ra nhng b phn khc trn c th.
R rng, vic bo v sc khe ca chng ta cn c b sung mt loi thuc theo nh
hng phng bnh, ng thi gio dc nhn bn nhm ng dng. Y hc truyn thng cng
nh y hc dn tc v y t gia nh Trung Quc, Nht Bn v nhng nc khc Vin ng, c
th ng gp ln lao, b sung vo nhu cu ny.
Nhng b sch y danh ting nh cun Hong Ni Kinh, Y kinh ca n l cun
Caraka Samhita v nhng cun Y khoa theo tiu chun ng phng khc cp n nguyn
nhn gy bnh v nhn mnh mi quan h gia sc khe mt ngi vi ch n ung, sinh
hot hng ngy, s pht trin tinh thn v mi trng xung quanh.
Khng c kha cnh no ca con ngi l tch bit vi nhng kha cnh khc. Nhng
kha cnh thuc Sinh hc, tm l v tinh thn c xem nh c lin quan nhau trong mt tng
th. Mt thy thuc phi va l mt thy gio kho khuyn bo, li c th ch ngun gc cn
bnh v a ra nhng ngh thc t thay i ch n ung v li sng nhm loi b nhng
rc ri trc trc khi chgn ta thy c triu chng bnh xut hin.Y hc hin i chn
on mt cn bnh ch yu bng cch quan st nhng du n trn c th. Nhng nhng c vn
c kinh nghim trong lnh vc n chay li c th thy trc c du ang pht trin ca bnh
tt trc c khi chng ta thy au n, st pht ban v nhng triu chng khc.
Thi xa, nhng thy thuc phng ng thng c tr tin khi h gip cho nhng
ngi trong gia nh thn ch duy tr c sc khe tt. Cn nu gia nh c ngi bnh, thy
thuc s chng nhn c th lao g, bi ng l ra ng ta phi thy trc c nhng bnh sp
pht ca h v ngn chn n bng cch iu chnh n ung, sinh hot mt cch ng n. y l
mt cch kim tra truyn thng xc nhn mt thy thuc gii.
Chn on qua nt mt
Cng c ch yu chn on bnh ca khoa dng sinh l quan st sc mt. T in
ting Anh Oxford nh ngha t Phisiognomy nh sau: Ngh thut nhn xt v c tnh v tm tnh
qua nt mt hay tng mo v hnh dng th cht ni chung. Tin c bn ca Thut xem tng
do mi ngi chng ta l mt bch khoa th sng v s pht huy ton din c th, tr tu, cm
xc v tinh thn. u v khuyt im ca cha m, mi trng ta sng, thc phm ta n tt c
c th hin trong i sng hin ti. Dng v, mu da, ging ni v c im khc ca chng ta
l nhng biu hin ra ngoi ca cht lng mu, c quan ni tng, h thn kinh v cu trc
xng. Ln lt nhng yu t ny u l kt qu ca di truyn, ch n ung, mi trng sng,
sinh hot hng ngy, suy ngh v cm gic.
B mt ca s chn bnh l nhn ra c nhng du hiu ca cc bin i c bit, trc
khi nhng du hiu pht thnh bnh. B mt cn l nhn thy biu hin trn mt hay trong con
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 85

mt v bit rng si thn ang pht trin, tim ang ln dn, hay mt bnh ung th no ang
khi pht thm ch trc khi nhng chng ny gy au hay lm kh chu. Loi chn ny ph
thuc hn vo ti nng ca ngi thy thuc, s nhy cm v thng hiu ca h v tt c nhng
k thut, cng vi kinh nghim sng ca h.
Nhng nghin cu v thut xem tng lc u pht trin phng Ty ln phng
ng, v l mt phn khng th thiu c trong cuc sng hng ngy, trong y hc th gii Hy
Lp c v Chu u sut thi Phc Hng. Trong cun Zohar, l sch ni v kinh nghim ca
ngi Do Thi t thi Trung c, chng ta c thy nhng iu sau: Tnh cch con ngi l qua
tc, trn, mt, mi, nt mt, vn tay, thm ch c i tai. Qua nhng b phn ny, ta c th nhn ra
c by hng ngi khc nhau.
Cn sch ca Leonardo da Vinci th cha v s ti liu v thut xem tng. Chng hn, ng
bin son mt cun t in vi nhng nghin cu ni ting ca ng v nhng phc ha c th con
ngi, ca nhng c tnh m ng rt ra c qua cch quan st ca ng v u, mt, cm, c, c
hng, vai v mi. Vn hc phng Ty c rt nhiu minh chng v thut xem tng, v cho n th
k th XIX, nhiu tc gi c kt kin thc ca h v ngh thut ny trong s pht trin c tnh.
Chng hn trong cun Ivanhoe, ngi ta c thy nhng dng m t v Hong t John:
Ngi ta nhn thy trong tng mo ca Hong t c s bo gan, phng ng v h cm
nhn s liu lnh y, pha ln s th tt . Nhng h khng th ph nhn rng nt mt ca
chng c s d thng, tp hp nhng c im ci m l ra ngoi. To Ha kho to ra nh
rp khun mt ngh thut y v tao nh. Tuy nhin gng mt y li yu ui v chn tht, nh
th nhng nt y khng che du c cng phu t nhin ca tm hn.
Ta c th tm ra nhng qui tc chung cho thut xem tng trong sch dng sinh v ch
n ung hoc mt cun tiu thuyt nh ca Scotts. Tuy nhin, pht huy ngh thut ny cn
c sc khe v s phn xt ca chnh thy thuc, h phi tinh t, c s u t nghin cu v lng
kin nhn. Nhng nghin cu ca ti v thut xem tng bt u t nhng nm 1950, ngay sau
khi ti n M v nh c ti thnh ph New York. Ti tng ng trn qung ng Forty
second, Broadway v dc theo i l Fifth quan st hng ngn ngi v hnh dng, cch i
ng, cch th hin qua gng mt, v hnh ng v nhng t duy ca h. Thng ngy ti
quan st khng bit bao nhiu l gng mt v dng v trong nhng qun n, nh hng, rp ht
v nhng khu vui chi, trn xe la, xe in ngm, trong ca hng v trng hc .v..v..
Bit bao tun, bao thng v bao nm dn tri, ti nhn thy r rng mi biu l vn ha,
x hi, tm l v th cht ca con ngi ph thuc vo mi trng v thi quen n ung. Hin
nhin yu t di truyn khng l g c m l chnh kt qu mi trng sng trong qu kh m cha
m ta sng v nhng thc phm trong ch n ung hng ngy ca h. Th tng m chng
ta c t lc mi sinh ra b nh hng ni thc n m chng ta dng sut thi gian mang thai.
Leonardo tm tt ngn gn mi quan h ny trong nhng bi vit v phi thai: Ngi m ham
thch loi thc n no th a b trong bng s mang du n ca loi thc n . Nhng mi tng
quan chnh s c th hin di y:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 86

Nhng tng quan ca ni tng ra nt mt
Tnh trng ca i m l th hin trng thi ca khoang ngc gm phi, v v nhng
chc nng ca chng. Chp mi l biu hin cho tim v chc nng ca tim, trong khi l mi
biu hin cung phi vi l phi. Sng mi tng ng vi bao t, t gia sng mi n gc mi
tng ng vi ty. Mt l biu th ca thn cng nh tnh trng bung trng nu l ph n v l
tinh hon nu l n ng.
Cng th, mt tri biu th tnh trng l lch v ty, cn mt phi biu th cho gan v ti
mt. Trng en v trng trng mt l phn nh tnh trng ca ton c th. Vng tinh (gia hai
lng my) l biu th gan, i bn thi dng ch cho l lch. Ton b trn i din cho rut non,
v quanh trn tng trng vi rut gi. Vng trn trn ch ra tnh trng bng quang. i tai biu
th cho thn, tai phi cho thn phi v tai tri cho thn tri. i mi biu th trng thi ca c b
my tiu ha. c bit hn, mi trn ch bao t, phn trong mi di ch rut non v quanh mi
di i din cho rut gi, kho mi cho t trng. Vng quanh ming ch c quan sinh dc, v
nhng chc nng ca c quan sinh dc.
Kt qu ca vic tiu th lng thc n sai tri l nhng ng nt, im nt rui, ch
sng, vt mu v nhng bt thng khc bt k ni no. Chng u ch ra s trc trc, c bit l
vi nhng c quan bn trong. Nhng du vt tay, chn, ngc, lng v cc ni trn c th cng
ch ra nhng lin quan v trng thi c quan ni tng ca mi ngi cng nh khuynh hng v
tinh thn v tm l. Trn c bn, vic quan st v nhng k thut n gin, an ton khc th sc
khe tng th con ngi c th tm hiu tht r. T ma ny n ma khc, t tun ny sang tun
khc, ta c th gim st nhng thay i, d bt thng ca c th trong tng ngy mt.
Nhn nh tnh trng bnh tt
Theo cch ny, chng ta c th sm nhn bit nhng bnh au mn tnh hay tnh trng
tin ung th trc khi bnh pht trin hay trc khi c s iu chnh n ung thch hp. Chng
hn, b nghn u nang hay khi u ang pht trin, s c pht hin qua vic quan st cn thn
trng mt, l ni th hin tnh trng ton thn. Tnh trng tin ung th khng lin quan n
nhng du hiu sau:
A. Lp tch t cht caixi ha trong khoang mi thng th hin qua nhng m en trong
phn trn ca lng trng.
B. Si thn v u nang bung trng thng c pht hin qua nhng m en phn di
trng trng.
C. v D: S tch lu cht dch v cht bo trong nhng c quan nm gia ni tng nh (gan,
mt, l tch v ty) thng xut hin trong dng mu xanh da tri, xanh l cy hay nu,
hay nhng mng trng hoc 1 trong 2 bn trng trng, l bo hiu rng chc nng
nhng b phn ny ang suy gim.
D. S tch t m, nc dch trong v quanh tuyn tin lit c nhn bit bi lp ph mu
vng hoc trng phn di nhn cu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 87

E. M v nc dch tch t b phn sinh dc n thng c du hiu ging nh phn E
trn, nhng vi lp mn mu vng. Cht nhn m o, u nang bung trng, nhng khi u
x d con, v nhng ri lon thng thng cng c biu hin nh trong trng hp
cht dch.
Mt du hiu khc khi bnh ung th ang n gn l s thay i mu da. Khi ung th pht
trin, mt vi vng trn da s hin sc xanh. Mu sc ny th hin mt tin trnh suy thoi sinh hc.
hiu r hn, chng ta hay xem xt th t mu sc theo t nhin. Trong s by mu c bn, mu
c sng di nht, nng nht, sng nht v kch ng nht. V th, chng ta phn mu vo
loi Dng tnh. Nhng mu i nghch khc nh: ta, xanh da tri v xanh l cy c sng ln
hn, mt hn, ti hn, trm lng v th ng hn. V th, ta xp chng vo loi m tnh. Mu
l mu sc ca gii ng vt, nhiu Dng tnh hn v n r l mu mu v mu sc chung ca da.
Mt khc, xanh l cy l mu ca bn thc vt rau xanh nhiu m tnh v mu dip lc t. Vic
n th hin tin trnh m ta chuyn ha t mu xanh cy c sang mu mu ng vt. Tin trnh
ny da trn kh nng tin ha chuyn ha cht magi nm gia phn t dip lc thnh cht st.
Cht st hnh thnh nn tng hng cu hemoglobin trong mu chng ta.
Nhng sc m tnh hn nh ta, xanh da tri, hay xm, xut hin trn bu tri v trn bu
kh quyn tri rng trong thnh phn m tnh ca mi trng, nh mu da ca ngi sp cht.
Nhng sc Dng tnh hn nh vng, nu v cam th thuc gii khong vt. Trong sut s
chuyn ha t bn thc vt thnh t bo mu con ngi, nhng cht bi tit c rt ra vic tiu
tin v i tin. Nhng cht bi tit ny nm gia giai on chuyn ha thc vt thnh s sng
cho ng vt, v th, chng c mu vng v nu l nhng mu nm gia mu xanh l cy v mu
trong quang ph.
Bnh ung th l mt tin trnh ngc li v trong khi c th, t bo suy thoi, chuyn ha
quay v i sng thc vt lc u. Vic nhn rng nhng t bo suy thoi a n vic to ra
khi u v l ra nhng vng mu xanh trn da. Sc thi ny khng hin ln ton c th hay gn
khi u, m ch nhng vng dc theo kinh tuyn tng ng ca nng lng in t ng vi
nhng ch c ung th. Nhng kinh tuyn hay ng dn chy dc c th v hnh thnh nguyn
l c bn ca mn xoa bp phng ng, chm cu, v thut, v y hc. Mu xanh nht bo hiu
bnh ung th thng xut hin trn da tay v chn.
Bng phn loi ung th
Loi ung th Vng da xanh (lc) ni ln
Rut kt
Da xanh ngoi hay ch hm gia ngn ci v ngn tr
Tiu trng
Ngoi ngn t
Phi / Ngc
Trn g m hay bn trong c tay
D dy
Dc theo ng chn, c bit di u gi hay lan t ngn chn th
hai n th ba
Bng i / D con
Bung trng / Tin lit
Quanh vng mt c chn bn ngoi
Gan / Ti mt
Quanh u ngn chn, lan ra ti ngn th t
L lch / Bch huyt
Trong k ngn chn ci, di vng mt c chn
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 88

Triu chng theo ma

Nhn bit c nhng triu chng xut hin ln u vo ma no v khong thi gian
no trong ngy l c th ta kh chu nht, iu ny s gip ta xc nh bn cht v v tr cn
bnh. Ta thng au tim v au rut non vo ma h hay gn tra, x tra trong ngy. Nhng ri
lon lin quan n t, bao t, ty, v bch cu thng pht sinh sut ma h v vo bui tra
mi ngy. Nhng rc ri v ph v rut pht sinh vo ma thu, khong gia tra n x chiu.
Thn, bng quang v nhng kh chu c quan sinh sn th c bit thng thy nht vo ma
ng v vo lc chiu ti. Ri lon mt v gan thng pht sinh vo ma xun v c bit vo
sng sm trong ngy.
Tm li, t l pht bnh ung th gia tng trong ma lnh, ma thu n u ng, bi s
tch lu qu mc vo ma h s l qua vic hnh thnh khi u. Vo thi gian ny trong nm, ung
th v, da v nhng loi ung th m tnh xut hin bi mt khi lng ln do ng, thc ung
khng cn, thc phm t sa tiu th vo ma h. Ngc li, vo ma ng, ngi ta c hay n
nhiu tht, trng v nhng thc phm thng Dng gy ra nhng bnh ung th loi Dng tnh.
Vo ma xun nhng b phn nh: rut kt, gan, bung trng v tuyn tin lit. D nhin, nhng
iu ny khng phi l tuyt i, nhng chng c khuynh hng chung. Bnh ung th c th xut
hin trong bt c hnh thc c bit no v vo bt c thi gian no trong nm.
Y hc hin i bt u nghin cu v nhng nh hng ca nhng giai on trong chu k
24 gi vi sc khe v bnh tt.
Chng hn nh cc nh nghin cu y khoa pht hin rng nhng cn nhi mu c tim
hu nh c th xut hin hai ln vo nhng gi sau khi i b. Chc chn chng ta phi thy rng
h tun hon rt nng ng vo bui sng vo gia tra. L do khc na l con ngi thi nay c
xu hng n ba sng l chnh, h li ch vo mn tht ln mui xng khi, trng, gim bng
v nhng thc phm ng vt khc. Trong tnh trng Dng tnh qu thng, d c th gy cn
nhi mu c tim.
Tng t, cc nh nghin cu bo co rng ph n vi chng ung th v s i din vi
nguy c bnh ti pht hay t vong nu h gii phu gn vi k kinh nguyt cao hn 4 ln so vi
nhng ph n gii phu vo gia k kinh, ph n Dng tnh hn v v th, l t nhin, to s
cn bng, ph n dng thc n nh, t thc phm ng vt v t gia v hn. Tuy nhin, nu h n
tht, trng, tht gia cm v nhng thc n Dng khc, h s thng d Dng tnh (thng hay
cng thng, cu knh, gin d). Ri b li, h b thu ht bi nhng thc n thng m nh
ng, ko, ch phm sa, ru v nhiu th ngon ming khc lm c th h yu i. Tm li,
lng ng v tht n qu nhiu lm cho mu c cht acid. Trong tnh trng ny, phu thut va
lm Dng ha cao (gy sc c th) li ng thi m ha (lm suy yu v nh hng thuc
m, v xo trn nng lng t nhin). V th m gii phu c th dn n nguy c t vong, hay
pht bnh tr li (c bit, h thng bch huyt b suy yu).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 89

Theo qui lut, ph n thi k kinh vo trng rm, khng ch ring hnh thc va k, h
cn quay sang vic mua sm nhiu hn, tiu xi tin bc, dn dp, lau chi nh ca, hay i bc
s, nha s. T khi trc gic khin h n ung c th h vn c nguy c v sc khe do thi
cc oan ca h gy ra. Trc gic v phn on con ngi cao hn c mt gin my tnh tin li
nht. Nhng g chng ta nghe, nhn, ngi, nm v s vo c u c th cho ta bit v qu kh,
hin ti v tng li v mt con ngi. Bn ngoi l phn nh bn trong v bn trong th hin t
bn ngoi. Tm hiu c s pht trin ca mt ngi s dn ta n s hiu bit vn mnh ca
h. Mi ngi u t bt u bng chnh h.




















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 90

C Ch h n ng g X X
B B N NH H U UN NG G T TH H V V S S C C K KH H E E T TO O N N C C U U

Chng ta cn nhn nh rng, ung th khng phi l mi bn tm ca ring ngi bnh,
gia nh hay chuyn gia y khoa m n l mt bnh mang tnh bi thm thuc mt quan nim sai
lm su xa v rt cuc l do khuynh hng t hy ca chn mi phn trm nhn loi. Theo
chng ta cn xy dng mt nn vn minh hin i. Trong ngha ch thc, th tt c chng ta
u mang mm bnh ung th, u b nh hng cho n khi to dng mt cuc sng mi an bnh
thay cho cuc sng bt an ngy nay.
Nh chng ta thy, bnh ung th khng phi l cn bnh do t bo pht sinh ra t
nhng tng ph, m l phng tin phng v ca tng ph b mc bnh. Nu nh bnh ung
th b y li theo mt cch nhn to m khng cn c s thay i no v ch n ung v
cch sinh hot, u ch l nhng yu t gy bnh th s cn bng s b ph hy v c th s li
tn. Trong x hi hin i, c nhiu s song hnh tng quan gia con ng n bnh ung th
v con ng a n mi quan h nam n, s v gia nh, ti c, x hi mt trt t, xung t
quc t v s ph hy mi trng t nhin.
Y hc l mt ngnh khoa hc x hi, v chnh tr l giy i thuc men Rudoy Virchow, nh
nghin cu bnh hc ngi c nhn xt nh th t hn th k nay.
Trong y hc hin i, chng ta b chi phi bi nhng khi nim t bo hin i ch o.
Khi nim bo rng nhng g xy ra trong t bo hay trong ht nhn l hon ton c lp
khng ph thuc vo tng ph no hay vng ln cn ca t bo . Bao nm tri qua, khoa hc
hin i c sc thuyt phc chng ta rng bnh tt l kt qu ca s xm lng t bn ngoi hay
c s khc thng v mt gen cch ly, hoc hoocmon hoc thnh phn t bo khc m chng ta
khng th ch ng kim sot hay t chu trch nhim v mt o c. Cc nh khoa hc cam
oan chc chn vi chng ta rng nu c yu t c bit no gy ra bnh dch hoc nu c s
pht trin ca t bo bt thng c pht hin th gii php ha sinh s tm c cch ngn
chn hu qu tai hi ca t bo hay yu t gy bnh .
Ngy nay, ngi ta quen vic s dng nhng v d trong qun s miu t qu trnh
trong c th v quy nh vic cha tr. Trong mt bi bo gn y ca tp ch New York Times
vi ta Tip cn bnh ung th , c on vit nh sau :
Cc nh khoa hc mun hiu lm th no m k th, tc l t bo ung th c th gi dng nh t bo
bnh thng vt qua s canh phng ca s min dch m khng b pht hin. Nhng khng th
lun chuyn trong dng mu ang tun tra lin tc C th cnh gic phi gii quyt nhng t bo
git ngi c bit v ti n ha cht v nh pho binh cu sinh hc tiu dit ni s hi Chng
ta hy vng rng nhng khng th chng c s lm nh nhng qu bom b nh, thng minh, em
lng cht n hy dit nhng m b nhim bnh, ch khng dit ni no khc.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 91

Mt bi bo tiu biu trong tp ch Science News cng ln ting tng t.
Bn s lm g vi mt tn la t kim mc tiu? Nhng khng th n bo v tnh, cht
protein c to ra bi h min dch, tr thnh nhng v kh ti hu chun on bnh ung
th v nhng bnh khc. Nhng nhng tn la ny khng hn ch trong vic lng v dit ch.
Cc nh nghin cu ch gii hn s thnh cng trong vic s dng khng th n bo
chng bnh ung th. By gi ngi ta v trang khng th vi x tr, thuc men v cht c.
Mt bi bo chuyn mc khoa hc ca t Boston Globe trong bi Cuc chin t v ca
t bo trong con ngi, so snh s bo v c tnh chin lc ca c th vi h thng phng
th ca trm ha tin chin tranh gia cc v sao trn khng gian nh sau:
Chng ta ang sng trong mi trng y virus v nhng vi sinh vt cc nh nhiu virus c
hi. C th c che bi mt loi by ging mc, c sng, vch tng, ho v h thng bo ng
ha hc. Mt s t bo ca c th lun lun hot ng nh nhng on tun tra, lnh gc, b binh,
pho binh bo v s ton vn ca mt x hi rng ln. H thng bo v v nhng cuc chin
t bo khng bao gi ngng ngh.
Y hc hin i ang ngy tr nn ht nhn ha. Hin ti c 24.000 my qut hnh ht
nhn, c s dng trn cc bnh vin khp th gii, to ra khong 24 triu hnh nh c
nghin cu mi nm. Thm vo c khong 18.000 my cha bnh bng phng php x tr,
cha cho 5 triu ngi mi nm. Trong th gii cng nghip, 25% bnh nhn tri qua nhng
th tc y khoa ht nhn trong sut thi gian chun bnh v iu tr.
Phng php s dng n gin c gii ha theo khoa hc c xu hng h thp nhng gi
tr truyn thng v li sng con ngi. Ni theo y hc l, kim sot bnh tt chng ta s dng
phng tin thuc v phng tin in t. Khng c hiu bit thu o v nguyn nhn gy bnh,
ngi ta gi phu nhng b phn ca c th, kch thch nhng tng ph mt cch my mc, dn
dn nhn to c th con ngi. V mt tm l, chng ta ch hiu s biu hin c hc : nu ngi ta
dng ha tr ny hay tin trnh ht nhn kia. u l hiu qu ca cch iu tr nh th? Vic iu tr
s nh hng nh th no n sc khe ca ton c th? iu ny chng ta khng h bit.
Hu nh khng bao gi chng ta ny ra ngh rng ta ang c mm bnh tt au n ca
chnh mnh, v bao lu nay ta mt cn bng trong cch n ung, suy ngh v li sng ca
mnh. Nh chng ta thy, trong cuc chin vi bnh ung th, bnh tim v nhng ni au
khc, cc cch iu tr gm phng tin qu khch bo v t bo lnh v tiu dit t bo
bnh. Nhng phng php ny tng t nh cch thit lp v iu hnh qun l trn quy m ln
nh cc nh lnh o qun s v chnh tr lo toan bo v cng dn trc s tn cng ca ngoi
bang, nhn danh ch quyn quc gia.
Cn bnh x hi din ra theo sau s pht trin ging vi cn bnh ca mi ngi chng ta.
S thoi ha ang tip tc din ra nh nhng mu thun nghim trng xy ra trong cuc
tranh chp gia nhng gia nh, cng ng, tiu bang v cc quc gia.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 92

Nhng mu thun ny n ra t nhng cuc tranh ci, v e da dn n s bng n d
di, hung hng t s i u dn n ng v chin tranh. S bt ha khng bao gi l li
ca mt bn. Tuy nhin, hai bn hnh ng nh th ch mt pha l c li v t chuc vo mt
thi th ch hn l hp tc. Thay v tm kim mt gii php ha bnh, ging ha suy tr
hnh phc, bn lun v mi vn lin quan, nh mi trng v th h mai sau, th h li nhm
nhng mc tiu ngn hn v trc mt nm li.
Nn khng b, ni lon v nhng cuc ph ri ch xy ra ng ph vi mt x hi tin vo
sc mnh qun s m xao lng nhng yu t quan trng, gy xo trn, mt trt t. Cc cuc cch
mng dng v lc din ra ng Nam , Afganixtan, Trung M, Trung ng, Los Angeles,
nhng thnh ph ti M v nhng vng chin s y mu la gn y t ra tht l v ch.
mc ton cu, bin php i khng ny xut pht t hc thuyt v ch quyn quc
gia. ngn chn cuc chy ua v trang ht nhn, chng ta phi vt qua s trung thnh i
vi quc gia, dn tc, c nhn v bt u xem ta l cng dn chung mt hnh tinh. Chng no
m nhng quc gia cn t cho mnh l nhng gc tri ring bit th h s cn duy tr quyn t v
v s dng v kh ht nhn gi gn an ninh quc gia h. Nu tt c cc quc gia lin kt li
vi nhau s hnh thnh mt lin bang chung, t gii hn ch quyn ca h v khng cn tranh
ginh quyn li cho ring quc gia mnh. Gn y, Lin Hp Quc t ra thiu quyn lc can
thip vo nhng s kin ni b trong cc nc thnh vin. Tuy nhin, vi s kt thc ca chin
tranh lnh, Lin Hp Quc bt u c vai tr nng ng hn khu vc Trung ng, ng
Nam v nhng khu vc ang c xung t khc. Tuy nhin, nu sc khe v s phn quyt ca
nhng nh lnh o v nhng cn b t chc khng lnh mnh, th s c mt h thng p bc
xy ra trn ton cu. D nh th, nhng quyn li c bn ca con ngi cng rt quan trng,
ging nh h chnh tr a dng, x hi v vn ha cn c tn trng.
bao ln, chng ta thy nhng vn x hi, t ti c n chin tranh, t ma ty n s
tan v ca nhng gi tr gia nh, u c m t nh mt th bnh ung th lan trn trong
cng ng. Vn chnh tr ca x hi cng ging nh bnh ung th trong mt c nhn, c
nhn cch ha bi s pht trin khng sao km hm c, l mt s tiu th v pht trin thi
qu v nhng phng php iu tr ng t mnh m v t hy hoi. Trong mi lnh vc ca
cuc sng, vic s dng hay loi tr nhng lc d tha t ra phn tc dng. Nhng phng
tin di do m chng ta dng sn xut thc phm, iu tr bnh tt m nu chuyn sang gii
quyt mu thun th i thnh nhng phng php nh nhng, ha hp vn hn.

Khc phc thuyt nh nguyn
Ngy nay chng ta ang ng trc mt khc quanh lch s. Mt phn ca Khoa hc v
Y hc hin i ang vn ng theo hng cng ngh sinh hc, s vn ng mi trng nhn to
k c vic sng to hnh thc s sng mi trong phng th nghim. T nm 1960 n nm 1990,
cc loi ht ging bc x t bin ang c dng trong ngnh nng nghip tng nhanh t 15
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 93

n 13.000 ht. Chng hn 60% bt la m l loi bc x t bin Gamma. Gn y chnh
ph Hoa K tn thng vic thay i gen nhng loi thc phm thng thng m khng cn
bt k cuc kim tra no v hu qu c th c i vi sc khe v cng khng cn dn nhn tiu
th. Mc ch ny nhm cung cp thc phm hp th hiu v a dng hn, nhng v nh hng
n sc khe v mi trng con ngi c th coi l thm ha, thc phm s khng cn nng
lng in t t nhin.
Bng cch xa m ranh gii gia cc chng loi, gen t gia sc, cu, c v nhng ng
vt khc c th cy vo nhng loi ht, u, rau ci v tri cy, thm ch cn to ra s dao ng
v nng lng ri lon cao hn. Mi trng vn l h sinh thi tinh vi m mi vt trong u
c lin quan n nhau. Ngi ta khng th nh gi ht nhng nh hng t mi trng qua
phng th nghim. S mt mt tnh a dng sinh hc tc l mt mt ton b lng gen trn tri
t, l khng th trnh khi, cng ging nh nhng khuynh hng truyn thng b thay i
nn thm ha t nhng loi th n tht ln nhau, bnh tt, thi tit v chu k kh hu bin i l
khng th trnh khi.
Trong khi , ba mi su quc gia chng t rng vic chiu x thc phm ko di
thi gian s dng l cc k nguy him v gy tn hi nghim trng n bt gia v, ht ng cc,
tht, tri cy, rau c v nhng thc phm khc. Mi nguy him tim n cho sc khe trong vic
chiu x thc phm, lm gi tr dinh dng thc phm suy gim.
Chng ta c th tin xa hn trong vn c gii ha v nhn to ha ging ngi, hoc
c th quay v cuc sng t nhin v chm sc cho bn thn mnh, nn y l im quyt nh.
t ai suy kit dn, c nguy c tip tc lan trn bnh ung th, au tim, nhng bnh suy gim h
min dch, li cn s bng n ca chin tranh ht nhn l iu khng th trnh khi. chm
dt hoc ngn chn thm ha ny, chng ta phi pht trin mt hng i mi cho cuc sng. c
bit, ta phi tm cho ra nhng nguyn nhn tht c bn, v b sung ti a vo c gii php hn l
c tip tc cch cha tng bnh thuc triu chng bnh. Vn chin tranh v ha bnh, bnh tt
v sc khe nh hng n chng ta trn mi phng din v trong mi lnh vc ca cuc sng
hin i. Chng ta khng nn giao khon trch nhim tm kim gii php cho chnh ph, qun
i hay cng ng y hc v khoa hc. Bng n lc hp tc ca mi ngi, mi gii th sc khe
v an ninh ton cu mi c c hi pht trin tt.
nh hng nn vn minh hin i chng li t nhin gii lm mt i tim nng pht
trin mi trng. Bnh ung th, bnh suy gim h min dch, chin tranh ht nhn v s ph hy
mi trng l nhng biu hin thi qu ca mt nh hng i khng. Thay v xem xt nhng
nguyn nhn ln ph hy cuc sng hin i, nh vn thuc lnh vc x hi, sinh vt, sinh
thi, th chng ta vn tp trung c vo hng i nghch, nhm hn vo s tranh chp nh mt s
mt trt t n l, xem nh hng n nhng t bo no trong c th, vo nhng yu t gy ti
c trong x hi, vo mng li khng b v nhng phe phi chng i trong mt nc. Phng
thuc chng ta dng cha tr trong bnh vin, trong lp php v din n th gii, lin quan n
s chm dt hnh ng th nghch v nhng lc lng ph hoi, trong khi chng ta li l i
tnh trng tng qut gy ra s ri lon v cn ang ra tng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 94

Cch suy ngh hin i li i vo ng ct, nn ngi ta m t n l Nh Nguyn. Kiu suy
ngh ny phn bit xu vi tt, bn vi th, sc khe vi bnh tt, xem xt ngi ny c quan trng
hn k khc hay khng. Ci kiu phn bit trong suy ngh u c y ry trong x hi hin i,
gm c gio dc v tn gio, chnh tr v kinh t, x hi v cng nghip, giao tip v ngh thut.
Ch khi no m quan im mt chiu vn cn, ta s khng th no tr c bt k th
bnh g, m cng chng chm dt c nhng xung t gia nh, bng ng, ti c, x hi bt
n, hay va chm gia cc quc gia.
Trong vin cnh ton cu, chng ta c th thy rng khng mt quc gia no cn tn ti.
Ngc li, mi yu t no, d phn li mc ch c nhn hay quc gia, u b sung cho nhau.
Mi hin tng u cha sn mm i cc, nh hng ln nhau v bin dch qua li.
cn bng nhng thi qu v bt cp, v nh bt ch d, b ch thiu vy. ri t
nhin s to ra nhng thay i v s ha hp rng khp, ging nh hnh xon c xoy vo m ra,
linh hot trong i sng.
Bnh tt l s iu chnh t nhin, l s minh trit ca c th, gn gi con ngi chng ta
cn bng t nhin. Nhng bnh trm trng ch l giai on cui cng trong mt chui cc bin c
m con ngi trong th gii hin i u tri qua, bi v chng ta khng n nhn kp thi cc
triu chng t nhin c li ca bnh chng. Trong thc t, bnh tt l bo v hay che ch
chng ta bng cch hoc c lp hoc loi tr cc yu t bt ng trong c th chng ta. l mt
h thng c ch iu chnh tuyt vi gip chng ta sng thm mt nm, hai nm hay mi nm
na m khng thay i ch n ung tri vi t nhin v li sng nhn to. Mt khc, nu
chng ta chu trch nhim v bnh tt ca chnh mnh, mun t phn v thay i cch sng ca
mnh, th bnh tt s hp tc vi chng ta v s la khi ta nu nh bnh cha n giai on v
phng cu cha. Bi ngy nay, Y hc hin i mi ch bt u khm ph rng trong nhiu
trng hp bnh ung th v nhng bnh nghim trng khc c th ngn chn, hay bnh gim t
nhin, m khng cn s iu chnh mnh bo, bng cch chp nhp nhn ch n ung cn
bng, tp trung vo n ton ng cc lt, rau c cng nhng thc n b sung c bn khc vi s
chm sc an ton, n gin ti nh. Hng chc nghn bnh nhn ung th v bnh tim b cc
bc s ch b vo giai on cui phc hi sc khe v sinh kh bng phng php cha tr t
nhin c trnh by trong sch ny. Hng trm ngn ngi ngn chn c mc khi u
ca nhng bnh suy thoi bng cch thay i cch n ung v li sng. Cng vi nhng thay i
trong ch dng sinh, nhiu ngi mc bnh cng bt u cc cch cha c truyn ti nh
lm gim c triu chng hay ty c cht c trn ln da hoc trong nc tiu. Nhng cch
ng dng ny l vic an ton, n gin, c th t lm, t gip lm kch ng s tun hon,
gip nng lng in t khai thng u ti nhng vng chu nh hng xu.
Phng php dng sinh t nhin trong nu nng v lm gim bnh tt tht k diu v
nh nhng. Mi yu t c xem nh b tc cho nhau v nhm hn vo vic duy tr s cn bng
ngoi v trong c th. Tri qua my ngn nm, nhn loi khng coi cuc i nh l mt trn
chin m n ni phi nn v tiu dit k th, m h xem cuc i nh mt cuc phiu lu v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 95

gii hn v khm ph cc s i chi thnh ra ha hp rt nh nhng. Sc khe v ha bnh s t
nhin i theo cch chn la ca quan im ny.

Khi phc sc khe nhn loi
Bng thay i ch n ung hin i vi lng tht, ng, thc phm ch bin thnh
ch n dng sinh ch vi cc loi ng cc v rau c, chng ta s c hng li khng ring
cho sc khe ca ta m cn l sc khe ca ton hnh tinh. Shelley, nh th Anh quc nhn
nh nh sau:
Nhng g cht dinh dng ly trong lng t ln u l lng thc di do dng nui dng
con ngi m khng gy bnh cho ai.
T hai th k trc, c bit t th k va qua, nh hng ca ch n ung mi ch
ton xoay quanh nhng mn tht b v thc phm ng vt, n nay ngi ta hiu r hn v
sc khe, nn i v mi trng sinh thi ton cu.
Nguyn nhn s ngho kh v nn i trn th gii l do h thng nng nghip hin i
ch s dng t trng trt nui gia sc v nhng loi hoa mu thu li cao nh c chua, caf v
chui. Trong nhng nc thuc th gii th III, mi triu gia nh ang trng la v rau c phi
ri b mnh t t tin ly ch cho s m mang nhng trang tri gia sc ln nh n in v
nhng dng canh nng khc. tm kim thc n v vic lm, h phi t tp li nhng thnh
ph v nhng khu trung tm, ri dng ln nhng khu nh chut ln, khin nn tht nghip
cng gia tng v h li cng ri vo cnh ngho i, bnh tt, ti c v thiu thn c cc.
Khong 80% la thu hoch dng nui gia sc v gia cm, hn s tiu th ca c loi ngi,
d tha nui sng mi ngi trn hnh tinh ny. Vn l hu ht thc phm dng nui b tht
v ly sa. Khi sang xu hng tiu dng thc vt th nn ngho i trn s t ng gim xung.
Nhng nh hng hin i ha nng nghip i vi mi trng cng rt su sc. Trong
mt bn v canh nng v ch bin thc phm hin i c pht ra vo u nhng nm 1980,
mt Hi on Khoa Hc cao cp M tng trnh v nhng tin b khoa hc v kt lun rng
vic tip nhn n ung da trn cc loi ng cc lt v rau c c u im hn tht v thc phm
ng vt s to ra nhng nh hng quan trong n mi th, k c t ai, nc, nhin liu, s dng
khong sn cho n gi tr trong i sng, t l ngi c vic lm v s cn bng trong cn cn thng
mai quc t. Da trn nhng s liu ca chnh ph v ngnh cng nghip, Hi on kt lun
vi nhng kt qu sau :
V t ai : Sn xut thc phm ng vt dng 85% t v ma v 95% cc loi t nng
nghip Hoa K, v h s phi gnh trch nhim rt ln i vi s lm dng trn lan t
nng tri, t rng v s thit hi v nng sut t do b xi mn v cn kit khong cht.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 96

V Nc : Sn xut thc phm ng vt dng khong 80% nc my Hoa K v
phi gnh trch nhim nng n trc s nhim lu vc Hoa K v gy ra hn
cht nhim sng v sui trn ton lnh th.
V ng vt hoang d : Sn xut thc phm ng vt gy ra s tn ph lan c n ng
vt hoang d v nhng s trao i v ln chim rng, ni c ng ca mung th v gy
nhim v tn hi hn c l nhng hnh ng nh by loi th hoang.
V Nng lng : Sn xut, ch bin v chun b thc phm ng vt tiu th mt khong
14% qu nng lng quc gia, tng ng vi s nguyn liu dnh cho ton b xe hi,
ch thp hn cht so vi tng s du kh nhp khu v cao hn hai ln s nng lng do
nhng nh my nng lng ht nhn cung cp cho ton lin bang.
V Vt liu : Qui trnh ng tht hp dng mt lng ln nguyn liu quan trng v qu
him bao gm nhm, ng, st thp, thic, km, kali, cao su, g v du ha.
V Ngun thc phm : 90% ng cc, rau c v c na s c nh c dng nui gia
sc. Trong khi 800 triu ngi ang lm vo cnh i.
V Mc sinh hot : Gi tht t gp 5,6 ln loi rau c c lng protein tng ng vi
tht. Ngn qu dnh mua tht tng ti 4.000 $ (thng k nm 1981, n nay tng mc
7.500 $) trung bnh hng nm cho mt gia nh, tnh gp lun tin thuc cha bnh.
V Nhn lc : Qui trnh sn xut tht ng vt dn ti k ngh dy chuyn t ng khin cho
hng ngn nng tri v cng nhn ch bin thc phm quy m nh nh b tay ngi khng.
V Thng mi quc t : Tr gi tin nhp khu tht v cc n cho gia sc, my dng
trong nng tri, phn bn v xng du sn xut thc phm gia sc th gn bng cn cn
thiu ht thng mi in t trong ton lin bang.
Thm vo , qua thp nin va ri, s tng quan gia sn xut tht ng vt v
mi trng th gii ln n mc bo ng nng n :
Hy hoi rng nhit i : Vo khong 50% rng nhit i trn th gii b trit h
vo nhng thp nin va qua m nguyn nhn chnh l m rng t ai chn nui gia
sc. Cc khoa hc gia tnh ra rng tht lm nhn bnh m hamburger Trung v Nam M
l ci mc nh du 1670 ha rng b khai hoang. Rng nhit i c khong cc loi
th, cy c v hng triu ging cy lm vo nguy c tuyt chng.
Sa mc ha : Ha cht ngy nay dng trong nng nghip lm t mu b suy kit, sc
vt nui th lm t tr thnh tr tri lan trn nhiu ni. Thi tit b bn tay con ngi
xoay vn khin bu kh quyn ri lon khin cho nhiu vng t canh tc b sa mc
ha nh Chu Phi, Trung , mt s vng Chu M La Tinh v cc khu vc khc.
Cnh bo ton cu : Cht Cacbon Dioxide v hiu ng nh knh trong mi trng leo
thang 25%. Cc nh khoa hc gia tin on rng nu t l ny cn tip din th u th k
21, bng gi trn min a cc s tan chy, lm mc nc bin dng cao, nhn chm rt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 97

nhiu hn o v min duyn hi ni hng trm triu c dn ang sinh sng. Thi tit ri
lon lm ma mng trn khp th gii b nh hng nng n. Chng ti vn cho rng nn
k ngh hin i l nguyn nhn chnh cn c chnh n. Tuy nhin, khi ta xt k th ta
mi thy r nn nng nghip v quy trnh ch bin thc phm hin i l tc ng hiu
ng nh knh ln nht. Cng ngh thc phm sn xut tht ng vt, trit ph rng nhit
i (k nh l phi cung cp dng kh hp th Cacbon Dioxide), cng thm s sn xut
kh metan, hi ga v cc on gia sc u nm trong mc cnh bo ton cu.
con ngi, bnh ung th l du hiu ca s qu lm kinh nin. cp hnh tinh, s ri
lon ca mi trng hin nay l hu qu ca nn vn minh, thc dc con ngi s dng qu mc
ngun ti nguyn thin nhin. Thc ra cuc khng hong hin nay lm a s ngi kt lun rng
qu t n lc suy i cng nh ngi ta b ung th tim mch, v AIDS ngy cng nhiu.
c t tn ng di t, ging nh ung nht mc ra trong tng ph. Cht thi ngoi sng, rch,
ngun nc ging nh bnh bch huyt, bch cu. Tng Ozone mng dn v nh hnh tinh mt
tnh min dch t nhin. con ngi, bnh ung th pht ra t nhng t bo cn kt dng kh
hay trong mi trng t nhin c cacbon dioxide, tia phng x, cht ung th hay nhng c cht
tch t. Chng ta cn dng kh trao i cht ng cch, to lng mu lnh mnh. Ta khng
th c calo m khng c dng kh. Chuyn gia y hc mi y khuyn khch ngi ta nn
n ng cc v rau c ti c nhiu vitamin A, C v E l tc nhn chng oxi ha v n gip lu
thng dng cht trong c th. Trn bnh din hnh tinh, th s tch t cacbon dioxide v cc c
cht khc cho thy qu t ca chng ta b y vo tnh trng ging bnh ung th vy.
Dng thc phm da vo tht ng vt gy tai hi v mt mi trng. Nm 1991, cc
chuyn gia ca t xng du Caltech iu trn vic nu nng tht lm nhim khng kh v
thi ra hi than, cht dch v nhng cht thi khc. th ln nh Los Angeles l vng cha
nhiu cht thi gm sng khi, l nng tht cn nhiu hn s nhim ca cc nh bp, xe c
thi kh t, bi ng, chy rng, ha cht, l luyn thp, my bay phn lc v khi thuc l.
Ta thy r l tri t ny ang gp rt cn bin php cha chy. bao nm nay, cng
ng dng sinh chng ti tng ni rng mi trng bn ngoi phn nh mi trng bn trong,
nn bit rng sinh thi li bt ngun t bn n ca ngi ta. Sc khe mi c nhn u c lin
quan mt thit vi s lnh mnh trn qu t, v nhp cu bc ngang ny chnh l thc phm t
nhin vy. V khi chng ta lnh mnh th t nhin l mi trng cng sch v lnh. Cn nu ta
bnh han th mi trng quanh ta cng xung cp ng k. Ngc li, cht lng mi trng
bn ngoi cng nh hng n cht lng i ngi. Nu mi trng ca chng ta thanh sch
trn vn th sc khe ca chng ta s lnh mnh bit bao, ni chung i ta ty thuc vo mi
trng, v mi trng li ty con ngi.
Vo u thp k 1990, th quan im trn vang ln trc phong tro mi trng, c
lin quan n cng ngh thc phm tht v cuc khng hong ton cu cng ng cng r nt hn.
Nm 1992, vo ngy l a cu, nhiu hi on ln v mi trng pht ng chin dch lin
kt quc t lm gim s lng th chn v lng tiu th tht b xung 50% vo thp k sau.
Mt mt, chp nhn thc n ng cc lt cng vi rau c, lm phng tin ti u kin to sc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 98

khe cho mi ngi v tri t lnh mnh. c s tr lc ca Hi on Lin Kt Tr B Tht
v Khng Hong Nh Knh, Hi on Cng Dn, Mng Li Hnh ng v Rng Nhit i,
Hi Ha Bnh Xanh USA, Hi o Tri t Hnh ng, Hi D Thc ( Food First ), Tiu Ban
Trch Nhim ca Y S v Thuc, Hi Cu Ly Hnh Tinh v nhiu hi on khc na.
Bng 16. Tng quan sc khe mi ngi v tri t
Bnh c nhn Bnh Tri t
Bnh bch huyt Nc nhim, c bit ca sng, sui
Bnh hoi huyt Kh v nc nhim gm c in t nhn to pht ra
Ung th trc trng Nc bin nhim k c rc ri v du x
Ung th bung trng
Tin lit tuyn
Nc nhim di y bin
Ung th phi Rng nhit i b ph hy, kh CO2 tch t
Ung th v Cht c ca cn b
Ung th xng Khong cht cn kit
Ung th gan Ph ni, do ng t v ni la
Ung th bng i Thung lng b ph
Ung th thn Ngun nc ngm, sng h di lng t
Ung th l lch H ao b nhim
Ung th tuyn ty t v tho nguyn b ph hy
Ung th bao t Ph hy rng, ma Acid
Ung th no Hn hn, sa mc ha
U no in t b ri lon
Bnh AIDS Tng Ozon b h, nhiu ng vt v thc vt mt kh nng min dch
Bnh tim mch Nc, khng kh nhim, bo ng ton cu

Bc vo th k 20
Mc d s sinh ha ca con ngi ang trn thoi ha, tnh hnh mi trng ton cu
cng vy, ta vn thy le ln tia hy vng c s bin i. Theo di s tin trin ca y hc v khoa
hc hin i ang m ra mt chiu hng lnh mnh, do thy li ch ca ht ng cc lt v
rau c cng ngy cng c nhiu ngi quan tm.
Tht ng vt gim t 66kg n 50 kg mi u ngi tnh t nm 1970 n 1989. Sa
ung gim t 110 lt xung 47 lt. Ni chung, trung bnh lng calo cht bo st t 40% xung
cn 36% trong khu phn con ngi ngy nay. Trong khi t nm 1967 n nm 1988 lng
tiu th go v bt tng gp i. Sut 15 nm qua, t khi khu phn n v cch sng thay
i rng ln th nc M chng tr hu hiu bnh tim mch, ko t l t vong xung cn 4%.
n thp k cui th k 20, bc sang u th k 21, chng ta mong ch nhng bin
chuyn sau y:
Cc bnh tim mch s st gim mnh M. Ti cc nc khc cng b st gim
nh bit p dng thut dinh dng mi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 99

T l ung th s bt u gim t ung th v, phi v ct sng v lng cht bo
tiu th gim v n cht x tng. S ngi t vong ni chung trn trn tuyn ung
th s st gim.
Khu phn dinh dng l yu t then cht ngn chn v iu tr bnh AIDS v
cc bnh suy thoi h min dch.
Loi ngi s phi ng u vi tia phng x ht nhn, s nhim, cc cht c
trong mi trng, li thm c in, t trng nhn to nn s phi nh ti cc loi
thc phm bo v v thi c trong sp tng miso, rong bin v cc loi ng cc
lt gip sc chng tr qua thc n hng ngy ca h.
Thc phm lnh mnh s c thm nhp vo trng hc, bnh vin, y vin, nh
t, thng nghip v khp mi ni. Nh vy s xo trn trong x hi s gim v
mi tng quan v hp tc hu hiu gia con ngi cng ngy cng c ci thin.
Nn canh nng t nhin s dn thay th cho vic s dng ha cht v chc chn phi
c tha nhn l iu kin tt yu duy tr sc khe v mi trng ton cu.
ng nh hai gim c Vin Nghin Cu Sc Khe Trung Quc l Colin Campell v
Chen Jemshi nhn nh rng : a s bnh tt ca con ngi mc phi u do nhiu yu t thm nhp
c th qua mt thi gian lu di. Y khoa hin i phn tch dn n kt lun tch ring mt
thc phm hay mt yu t tm nguyn nhn c th chng bng s tng hp v cn i khu
phn chung, tng quan vi cc sng v mi trng cu xt.
Trong tng lai, khu phn v phng php nghin cu thc phm cng phi n
cht lng ca n. V d, dng thc n t nhin hay tinh ch ? Nu nng theo c truyn hay
chy theo th hiu ? Trng cy t nhin hay dng ha cht ? n thc phm theo ma hay tri
ma ? Bn cnh nghin cu khoa hc v y khoa, c nhiu ng ng thu nht kin thc v hiu
bit trong bao gm vn ha truyn thng, pht huy tinh thn vn hc v sng to ngh thut,
trc gic v t tri. Y khoa trong tng lai s hp nht xa v nay, ng v Ty, Bc v Nam,
phn tch v tng hp, v cc khuynh hng khc an xen vo cuc sng hng ngy ca chng
ta. Hai ng Campell v Janshi c lu chng ta rng, ta lc no cng cn nui trong lng mt
iu tm nim m thi xa gi l quan im trng sinh.
iu ct yu l cuc cch mng v sc khe ph by r rng. Mi l thuyt v thc
hnh sn sng chm dt bnh tt suy thoi cn qut th gii, n lc chng ta ra sc bo
tn mi trng t nhin lnh mnh. Vic nghin cu y khoa trong mi nm ti y s nhm
thng vo dch t hc kim nghim v so snh gia nhng ngi n theo thc n hin i,
thc n dng sinh v cc cch n chay khc. cp l thuyt cc khoa hc gia pht trin
tip khi nim cocarcinogenicity, synergy, oucogenes ci tin sng kin ang giai on hnh
thnh hu nh c th gii trnh nhng hiu qu tri nhau v nhng tng quan phn tc dng.
Ni chung, khoa hc hin i s xch li nguyn l m Dng v mt nin y khoa mi s tp
trung vo thc phm dinh dng ln mnh hn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 100

Mt khi cuc cch mng v sc khe v mi trng ci bin c x hi hin i, th
cng ng dng sinh s chuyn sang nhm vo thp nin pht huy mt nn khoa hc mi,
pht trin sc khe thc dng. Kim sot s chuyn ha trong sinh hc, bin i nguyn t mt
cch ha iu ha hn mt tng lai lnh mnh, s dng nng lng ht nhn theo t nhin, lai
ging, chuyn ha, chiu x v to ngun nng lng sn xut.
Bng 17. Bn cht m Dng trong c th con ngi
Dng m
H hng cu H bch huyt
Hooc mn nam tnh Hooc mn n tnh
DNA (deoxyribonucleic acid) RNA (ribonucleic acid)
Hng cu Bch cu
Gen sinh trng c ch Gen tng trng kch hot
Thn kinh truyn dn c ch Truyn dn nng ng
Cao xng Cht n hi
Ion Nit Ion Kali
Tc nhn phn hy phc hp Nit Tc nhn kin to nh ru, phc hp
amin, cht vitamin tng hp
Interlenkin, cht khng th Cht cortisone v thuc men m tnh
Dc tho Dng tnh Dc tho m tnh
C bit bao ngun nng lng thin nhin v tn chan ha trn qu t t mt tri, mt
trng, Thi Dng H, Ngn H v v tr v bin cng nh qu t t ng xoay mi, s c
khai thc thnh nng lng mt cch an ton v n gin.
Ri ra, ngi ta s to ra ngun in an ton chy Tivi, my vi tnh, xe hi, my bay
v cc tin dng trong thi i mi thay th nhng pht minh tim phc s c hi. S
cnh tranh gii hn ngun ti nguyn nh hi ga, du m, vng v cc qu kim khc s ch
cn l vt liu d vng, do gim thiu s i u v chin tranh. Trong th k 21 ti y, ht
ging thi i hong kim s pht trin lin tc sut mi ngn nm ti vi iu kin l chng
ta phi vt qua thi i nguy him ny mt cch an ton. Gii quyt c tai nn ung th, bnh
tim mch, AIDS v nhng chng suy thoi xong, chng ta s hn gn tri t ny em li sc
khe v hnh phc v bin cho cc th h mai sau.






T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 101






















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 102

C Ch h n ng g X XI I
S S P PH H N NG G X X V V Y Y U U T T M M I I T TR R N NG G
L LI I N N Q QU UA AN N N N B B N NH H U UN NG G T TH H

Thng k
S phng x ht nhn lin quan n nhiu loi ung th khc nhau gm nhim sc t, bch
huyt, ung th xng, ung th no, ung th tuyn gip trng. K t thp nin 1940, nhng ngi
sng st sau trn bom Hyroshima v Nagazaki, nhng cng nhn ngnh v kh nguyn t v ht
nhn, nhng ngi tip xc vi bi phng x nguyn t, nhng c dn sng gn o Three Mile v
Chenuobyl (2 vng chnh ca cuc tai nn ht nhn) v nhng c nhn khc hu ht u b nh
hng. Hng chc triu ngi tin rng h b tip xc trc tip vi s phng x ht nhn mc
cao t nhng ngun ny, trong khi hu ht nhng ngi sng trn hnh tinh t nm 1945 b
nh hng ti trong mt vi phm vi. Phng chng con s t vong tng cng t ung th c lin
quan ti bi phng x nguyn t v nng lng ht nhn qua th h cui l t vi ngn n mt
triu hay hn na. Trong thp k cui, s khng ion ha cng nh ion ha, mc phng x tng,
v nhng cuc nghin cu cho thy c s lin quan v bnh nhim sc t, bch huyt, ung th no,
xng v nhng bnh c tnh khc v s tip xc vi dng nng lng, my tnh, nhng ngun
phng x in t nhn to. Qua vi nm na, chng ta s thy tm quan trng ca vn ny s
c vch r. Hin ti, 3% bnh ung th M u c lin quan n s phng x.
Nguyn nhn gy ung th
Nhng ht phng x phng ra bi nhng phn ng ht nhn c th ion ha hay thay i
in tch ca nguyn t v phn t cha trong t bo v m c th. Nhng yu t ny c th tp
trung trong nhng phn khc nhau ca c th. Nh cu trc gen ca t bo chng hn, hay nhng
b phn lin quan n chc nng ti to dn n s mt bnh thng v gen, v sinh v nhng s
mt bnh thng khc cho nhng th h tng lai.
S tch t nhng ht phng x trong mi trng phng x gy ra s mt cn bng v
ngun thc phm v i sng thc vt v ng vt. Nhng nh hng ca s phng x l s tch
ly, ngay c mt lng nh c th dn n bnh nhim sc t hay ung th trong vng mt nm,
thng th bnh c tnh khng bc pht trong 10, 20, 30 nm hay hn th na.
Triu chng ca bnh phng x bao gm nn ma, n khng thy ngon, a chy, rng tc,
xut huyt ni, au da, co git, mau gi. Theo y hc vin ng c truyn, nhng iu ny l
nhng du hiu ca m, phn tn nng lng. Tng t s d b ly nhim v bnh amemia cng
l du hiu thng thng ca bnh nhim phng x da vo mc thp khng bnh thng ca t
bo hng cu v mc cao ca t bo bch cu. Tc trn u c s tng tc vi lng t ging
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 103

nh lng trong rut non. Lc tc ngi rng sau trn bom nguyn t, n cho thy c vn
trong rut non. Ngoi h thng hu v bch cu, xng v nhng c quan nm su bn trong
cng d b tn thng bi nhng cht phng x nh phng x strontium 90 s thay th canxi v
nhng khong cht khc trong m v xng. Theo quan im dng sinh, bnh phng x v
nhng bnh ung th lin quan l do rut non yu kt ni s bin i ca thc phm c trao i
thnh t bo hng cu khe mnh. Chc nng rut non yu km lm ma, a chy, n khng
ngon, nn hay nhng triu chng thng thng khc. Bi v no nhn dng lu thng ca mu,
v bi v mu c lu tr trong ty xng, nhng c quan ny thng b bnh c tnh theo sau
s tip xc cht phng x.
Tri t ang b chm m bi s phng x in tch t nhin t mt tri, mt trng, ngi
sao v nhng dy ngn h xa xm. Nhng ln sng nh sng, m thanh, radio, nhng tia v s
rung ng khc thng khng nguy him cho con ngi v cuc sng trn hnh tinh. Tuy nhin,
trong sut th k va qua, nn vn minh hin i pht trin, s giao tip v k thut cng
nghip to ra mt lng ln in tch nhn to, nhng nng lng lm rung ng nhiu,
nhng cao ca dy phng x.
S pht trin khng ng thi lm gia tng tnh khng cn t nhin ca thc n v thc n
nhn to. Vi cuc cch mng v cng nghip, chng ta thay g bng than ti du, gas, in t
v gn y l nng lng ht nhn nh l mt ngun nng lng c tnh cht tng nhanh v tc ,
nng lng, sc nng v kt cc nn vn minh hin i chm trong th gii m nhng vt liu
gia tng cc nhanh v lp y nhng phm vi khai trin khng kim tra c ca n. Qui trnh
thc phm hin i c c tnh k thut t ngnh nng nghip ha hc cho n qu trnh kt tinh
chiu ri thc phm lm chng bin i v di truyn hc v s nu n bng l viba.
L ra phi trnh dng tia phng x v nhng th khc ca nng lng nhn to bt c khi
no c th, quay v vi li n t nhin loi b c t gip con ngi c th duy tr sc khe. Th
d: nm 1945, c mt s t ngi n theo li dng sinh Hyroshyma v Nagazaki ngay lc m
qu bom nguyn t u tin trn th gii n, nhng ngi sng st sau v n u tin nhng c
nhn n theo li dng sinh c th gip nhng ngi sng st khc vt qua v phc hi nhng
bnh v phng x bng cch cho h n go lt, rau c nu chn, sp miso, rong bin, m mui v
mui bin. T nhng triu chng bnh v bom nguyn t, h nhn ra rng cht phng x cc k
gin n hay rt m v mu c kh nng chng tr hay c dng ha vi nhng yu t i khng
lm cn bng. Chng hn, ng cc giu mui v ch n ung rau c nu chn.
Trong thp k bt u t khi bom nguyn t n, kt qu ca nhng th nghim v phng
php dng sinh, nhng nh khoa hc Canada v Nht Bn xc nh rng miso v rong bin
cha nhng cht ging nh mui c th gip c th khng tia phng x bng cch c lp v
thi hi nhng yu t phng x. Nm 1986, trong vng 2 tun sau khi tai nn ht nhn
Chernobyl, tt c nhng thc phm dng sinh nhng ca hng Chu u u c bn ht,
ngi ta bit c s hu hiu ca n. lnh vc x hi, nhiu ban ngnh chnh ph khc
nhau ngh rng nhng cht thi ht nhn phi c ct du trong nhng m mui trung ha
nhng c t cht ngi ca chng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 104

y l mt th d gia m v dng c s dng nh th no trong th gii hin i,
mc d nhng nh khoa hc khng hiu yu t chnh yu ca s cn bng c gi l nn trit
hc dng sinh.
Ngoi nhng hot ng phng x ht nhn, l mt dng ca phng x ion ha, phng x
khng ion ha nh khi tt my pht in, tt nhng dng c cm tay hay nhng thit b vn
phng, khi tt nhng dng c gia nh c nghin cu cn thn trong 10 nm qua. Trong qu
kh ngi ta tin rng nhng phng x khng ion l an ton.
Tuy nhin cuc nghin cu bt u cho thy bnh nhim sc t bch huyt, ung th
no, bnh v nhng khi u cng nh nhng loi trm trng khc thng xy ra nhng ngi
gn c khng gian v thi gian vi ngun in, nhng tranh forwer, trm v in t, nhng
ngi lm vic tip xc vi mi trng in t nhn to, c nhng ngi dng computer, my
sy tc in, v nhng thit b khc v in. Trong phng th nghim, nhng th nghim y hc
gn y tuyn b s tip xc nhng mi trng in t nhn to vi nh hng hot ng
lu thng ca nhng cht ha hc xuyn qua c th con ngi. Can thip qu trnh tng hp
nhng cht gen, lm bin i nhng hot ng ca hormon v nhng cht ha hc khc. Lm
tng nhanh t bo ung th. Theo quan im dng sinh tt c nhng iu ny u c nhng nh
hng m dn n , yu km phn hy v tan r.
S ph bin ca computer, TV, my copy, my lnh, my bo khi, b phn m ca gara
t ng, my scan trong siu th v nhng dng c khc gp phn tng nhanh mi trng in
t. Mt trong s ny c mc phng x thp nh ng h quart hay remorte TV, trong khi nhng
ci khc th mnh hn nh l viba hay chiu tia X quang trong bnh vin. Dn dn nhng yu t
trn s nh hng n sc khe v sinh lc ca con ngi.
C th con ngi khe mnh c kh nng khin cho ph hp vi mi trng ca n,
ngay c mi trng in t nhn to v phng x. Ngi n theo dng sinh c sc khng
cao nhng cng nn gii hn s tip xc vi yu t c hi, hy lm cn bng vi thc phm c
bit, thc vt v nhng phng php khc nh hng dn phn sau. Ngi n thc phm cng
nghip tin tin c sc chu ng km i vi mi trng in t nhn to v phng x (EMF3)
v c nguy c cao bnh nhim sc t v ung th khc.
C mt ln khong 25 nm v trc, ti Erewhon, nhng ca hng bn thc phm thin
nhin tin phong Boston phi gp nn ph phch ca chut. Khng mun dng nhng cht
ha hc c hi git chng, nhn vin quyt nh dng m thanh tn s cao xua chng. Khi
phng php c thc hin tt c l chut bt u n go lt v rong bin. Chng dng ph
nhng ch khc. Bn nng ca chng bit rng l nhng thc phm gip chng sng cn.
Trong tng lai, con ngi s khn ngoan nh loi chut.
Bng 18. Hnh nh minh ha t tnh sc khe v bnh tt
Sng Tn s ng dng iu kin quan h
Gamma 10
2021
Nng lng ht nhn Nhim sc t, khi u
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 105

no bnh bch cu,
khuyt tt khi sinh,
nguy hi v gen.
Tia X 10
1720
Chun tr y hc Nhim sc t, ung th
v, ri lon ti to, nguy
hi v gen.
Cc tm 10
1517
nh sng mt tri lm
rng tng Ozon.
Ung th da.
Khng Ion ha
Nhn thy 10
1415
n t nhin, nng lng
g, Gas, than, than .
Tt cho sc khe.
Hng ngoi 10
1415

Viba 10
1012
Radar, v tinh, l viba,
computer.
Nguy hi v nhit , ri
lon cho mt, ung th,
khim khuyt lc sanh.
UHF 10
8

Giao tip my vi tnh Nhng ri lon khc
VHF 10
7

HF 10
6

LF 10
5

VLF 10
4

ULF 10
3

ELF 10
2
in t thng dng,
ngun in cao th, dy
in nh dng c gia
nh, vi tnh.
Khim khuyt lc sanh
v ti to, thc y ung
th ri lon h thng
thn kinh trung ng.
Chng c y hc
Lin quan n phng x ht nhn
Nm 1946 nhng nh khoa hc Astrointestinal Research Laboratory ti Megill
Vaiveryty Montrial ni rng nhng cht ly t rong bin c th lm gim t 50% 80% lng
Stronti phng x b hp th thng qua rut non. Stanley Skoryna, MD ni rng trong nhng cuc
th nghim ng vt, nguyn t alginate t c t to alga nu cho php canxi c hp th
qua rut non trong khi bao bc hu ht cht stronti. Nguyn t alginate v stronti t t s bi tit
khi c th. Nhng cuc th nghim a ra phng php lm tc dng nhng nh hng
ca bi ht nhn v phng x.
T liu: SC skongna et al, Studies on Inhibition of Intestinal absorption of Radooactive
Strontium Canadian Medical Association Journal 91: 28588.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 106

Cuc th nghim tip theo nm 1968, nhng nh nghin cu Canada cng b rng rong bin
c cha nhng cht polysaccharide gip hn ch cht phng x Stronti v loi n khi c th. Trong
nhng th nghim nguyn t alginate c chun b t to, ph tai v nhng loi rong bin khc gn
b bin Atlantic v Pacific c gii thiu cng vi cht Strontium v canxi. S gim ca thnh
phn phng x trong xng , xng i t ti 80% vi mt cht nh hng ca s hp th canxi.
Gi tr sinh hc ca nhng loi to bin rt quan trng bi v chng rt hu hiu gip ngn nga s
hp thu nhng thc phm c phng x nguyn t cng nh tnh kh c t nhin ca chng.
T liu: Y Tanaka et al : Studies on Inhibition of Intestinal absorption of Radooactive
Strontium Canadian Medical Association Journal 99: 169 75.
Nm 1979, 64 go ph ca nhng ngi lnh M tng dn dp thnh ph b nh bom
nm 1945 Hiroshima v Nagasaky ln ting khng nh s tip xc ca h vi phng x
gp phn vo nhng cn bnh nghim trng v cht ngi, bao gm bnh ung th xng, nhim
sc t, bnh v mu.
T liu: Hawey Wasserman, Norman SolomanKilling Dar Down (New York Delta 1982 ) 1415.
Trong mt cuc nghin cu v bom nguyn t, ngi ta thy tng miso rt hu hiu
loi tr nhng yu t phng x t c th v hn ch s vim sng nhng c quan gy ra bi
phng x. Trong cuc th nghim trn loi chut c v ci 4 tun sau khi sanh, cht ng v ca
iodine 131 v ceisi 134 c tim vo bao t loi vt, cht isotope l nhng yu t th nh xut
pht t tai nn v bom ht nhn, cht ng v indine 131 c hp th vo tuyn gip trong khi
iodine 134 tch ly trong c bp v rut non.
Nhng nh nghin cu Y hc ti trung tm trng i hc Hiroshima tm thy ch c
mt na hm lng idone 134 trong mu ca nhm ngi n tng miso tng phn vi nhm
ngi kim sot sau khi c tim t 3 6 gi. Hm lng phng x thp hn cng tm thy
thn, gan v l lch. Mc d khng c s khc bit v hm lng phng x cesi trong mu. Hm
lng cao cesi uc loi tr khi c bp ca nhm ngi n tng miso.
Trong nhng th nghim khc v s tip xc vi phng x v nh hng ca miso
nhng nn nhn ca v n ht nhn, hn 80% s chut t nhm king n trong vng mt tun.
S vim sng nhng c quan thng thng loi chut n tng miso th t hn. ng Akihiro
Ito, dn u i y t trng i hc Hiroshima ni rng iu ny cho thy miso kch thch h
thng tun hon v trao i cht.
T liu : Miso show promises as Treament for Radiation Japan Times 27 9 1988.
Ngi n miso thng c kh nng chng li phng x gp nm ln nhng ngi n bnh
thng. l s kt lun ca s nghin cu khoa hc bi Kazumitsu Waitanabe gio s khoa ung
th v phng x ti trung tm nghin cu phng x bom nguyn t ca trng i hc Hiroshima.
Trong nhng th nghim phng th nghim, ng th nghim nhng t bo trong rut
non ca chut nhng t bo ny hp thu cht dinh dng v nhy cm vi phng x. Chng d
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 107

b tiu dit bi phng x, nhng nn nhn Hiroshima v Nagazaki b tiu chy do bom nguyn
t bi v hu ht nhng t bo ny b hy dit.
Ngi ta cho chut 49 tun tui n 10% miso trong khu phn trong 7 ngy trc khi cho
chng tip xc phng x, chut c cho tip xc ton b c th vi tia X 1100 24000 ln
mnh hn tia X thng thng (7 10 curies). Sau 3 ngy ngi ta em t bo th nghim,
lng t bo b cht chut n miso t hn nhiu so vi chut n bnh thng. Khi tng ti 9
curi, khong cch t bo b hy dit gia chut n miso v khng n l rt ln tng 10 curi
chut th loi chut n tng miso cn sng st c 60% so vi loi khng n miso l 9%.
Ti khng bit c yu t no trong tng miso c nh hng nh vy Gio s Watanabe ni
ti hi ngh Sounth Westerm Japan v nhng nh hng ca phng x. Rut non chut v ngi
tng t nhau. V vy s nghin cu ny cho thy miso c kh nng ngn nga chng li phng x.
Trong nhng th nghim khc trng i hc Hiroshima cho thy miso c kh nng loi phng x
khi c th v gip y li ung th gan. Nhng k hoch nghin cu xa hn nh miso c nh hng
n ung th rut non v bao t nh th no cng nh nh hng tia phng x ti p xut mu.
T liu: Miso protect apainst radiation yomiuri shinbun 167 1990 v people who consume
miso regularly are more resistant to radiation Nikan kogyo shinbun 2571990.
Nm 1977 nhng nh nghin cu pht hin cng nhn ti Hanford Reserwation tiu
bang Washington ngnh sn sut pluton cho v kh nguyn t c mc t vong cao v multiple
myeloma. Tiu chun ti a cho php tip xc trong iu kin lm vic l 5 rem (Phng x tng
t n ng, mt n v ch s nh hng sinh hc ca phng x) mt nm tng ng 100
125 chiu X quang xng. Cuc nghin cu cho thy mc ung th cao n mc ngc nhin
nhng cng nhn tip xc khng ch hng nm m hu nh l trong sut thi gian lm vic l 4
rem. 4 rem l tng ng mt ngi bnh thng b nhim phng x mi trng t nhin
x hi hin i trong 40 nm.
Nm 1991 nhng nh khoa hc bo co rng nhng cng nhn b tip xc vi mc phng
x thp ti phng th nghim quc gia Dak Ridge tenessee, ngnh sn xut v kh ht nhn t
thp nin 1940 c mc t vong cao hn v bnh nhim sc t ung th xng v nhng loi ung
th khc so vi nhng cng nhn khng tip xc. y l cuc nghin cu u tin ch ra s quan
h r rng gia mc phng x thp v tt c cc loi ung th. Nhng cng nhn Dak Rigde b
tip xc trung bnh l 1.7 rem do ngh nghip ca h, v gii hn hnh nm l khong 3.
T liu : Journal of the american medical association 256 (1991) : 1397 1402.
V : Study Links Cances Deathes And Low Levels Of Radiation New York Times, 2031991.
Lin quan n t tnh
Cui thp k 1970, c 7 trng hp sy thai c bo co Canada v M trong s
c nhng ph n lm vic vi mn hnh Video. Cuc nghin cu 1979 cho thy tr em vng
Denver, nhng tr sng gn dy in cao th cung cp cho tng nh cht v ung th gp 2 ln
so vi mc bnh thng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 108

T liu: Science News, 21479.
Nm 1982, nhng nh nghin cu bo co rng mc ung th ngc tng mt cht
nhng ph n sng gn dy in cao th.
T liu : Science News, 2891991.
Anh Quc, nhng nh nghin cu tm thy s tip xc vi n hunh quang gy ra
nguy c t 2 2,5 ln bnh nhim sc t c tnh.
T liu: J.A. Treichel, Science News 122 (2881982).
Nm 1986, nhng nh nghin cu thy rng tr em sng trong khong cch 15m gn ngun
in cao th c nguy c nhim bnh ung th gp 5 ln so vi nhng tr sng xa vng dy in.
T liu: Science Nes, 1421987.
Mc tip xc trung bnh hng nm vi phng x ca mt ngi M l khong 1 rem.
Mi ln khm nghim chiu tia X quang l khong 0,2 rem. Nm 1989, t chc NRC ban hnh
mt cuc nghin cu tin on nguy c mc bnh ung th mc phng x thp tng 4 ln so
vi nhng d on trc kia. Warren Sinclair ch tch hip hi quc gia v s o lng v bo
v i vi phng x ni rng gii hn hin ti cho nhng cng nhn ngnh ht nhn gim t 5
rem mi nm xung cn 12 rem. Mc ngh tip xc ti a ca qun chng l 1 rem.
T liu : Higher Cancer Risk found in Radiation, New York Times 2012.
Nm 1989, nhng nh nghien cu ni rng, tip xc tia X quang trong sut qu trnh
mang bu s gia tng nguy c ung th v tui 30.
T liu: Nancy Hildreth, Ther Risk of Breast Cancer after Irradiation of the Thymus in
Infancy, New Englannd Journal of Medicine 321:128184.
Nm 1984, cuc nghin cu cng b s liu v n ng cht v ung th no lm vic
ngnh in t. Nm 1986, nhng ngi iu tra ca hi sc khe New York ni rng s tip xc
vi lnh vc t tnh thp s lm tng nguy c pht trin ung th tr em, cng vi cuc nghin
cu ny mt cuc nghin cu khc Sweden cho thy t tnh c lin quan vi ung th t 2 3
milligams, l mc thp t khi bt u cuc nghin cu nhng ngi n ng cht v ung th
no min ty Texas nm 1988 cho thy nhng cng nhn lm vic ngnh in dng c nguy c
mc bnh gp 1,5 ln so vi cng nhn ngnh bnh thng.
Nm 1989 nhng nh bnh dch hc ti trng i hc Jonhns Hopkins ni rng kh nng
nhim bnh ung th rt cao trong ngnh cp ni ca cng ty in thoi New York. Mc nhim
bnh nhim sc t h gp 7 ln so vi cng nhn khc trong cng cng ty. Mc trung bnh h
tip xc l 4.3 milligrams. Tn s cc thp (ELF) trong lnh vc t tnh khong 4 n 4
milligrams c o lng khong cch 12 inch t loi my computer thng thng nht.
Trong thp k 1980, nhng nh khoa hc thy rng lnh vc t tnh mc thp can thip
kh nng ca t bo Tlympho cyte, loi t bo ny git c t bo ung th. V nhng lnh vc
ny c xem nh thc y qu trnh ung th v chng lm suy gim h thng min dch.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 109

Nm 1988, nhng nh nghin cu chng minh rng, lnh vc t trng yu 60Hz, tng t
l nhng h thng dy in cao th hay tip xc vi tnh qu gn c quan h vi s thc y ung th.
Trong u thp nin 80, nhng nh nghin cu Ty Ban Nha thy rng khi trng g c
tip xc vi t tnh ELF yu th gn 80% trng g pht trin khng bnh thng nh c mt tt
trong h thng thn kinh u.
Nm 1988, nhng nh nghin cu tm thy rng nhng n b lm vic vi VDT hn 20
gi trong tun th nguy c sy thai giai on u v cui l cao hn 80% so vi bnh thng.
T liu: Kh nng sy thai trong sinh n ph n lm vic vi Visual Display Terminal (VDT)
trong thi k mang thai, American Juornal of Industrial Medicine, 61988 v Paul Brodeur, The
MagneticField, macworld,71990,13647.
Nm 1991, nhng nh nghin cu bo co rng nhng n ng lm vic tip xc vi
EMF thng xuyn chng hn lp t ng dy in c mc ung th ngc cao gp 6 ln so vi
nhng ngi n ng khc. Cuc iu tra kt lun rng: S tip xc vi lnh vc t tnh v kh
nng ung th ngc ph n l mt iu xc thc.
T liu: I.A Demers etal Ngh nghip tip xc mi trng t tnh v ung th ngc nam,
American Journal of Epidemiology 13447.
Trong mt cuc nghin cu nhng nh nghin cu thy rng nhim sc t c lin quan
n ngun in v nhng dng c cm tay nh my sy tc, b TV en trng.
T liu: Electric Currents and Leukemia Show Puzzling in New Study, New York Times, 8/2/1991.
Cuc nghin cu nm 1990 cho thy c nguy c gia bnh nhim sc t v ung th no
v s tip xc trc khi sinh vi mi trng in t.
T liu : D.Aavit Etal Magnetic Field Exposure From Electric Appliances and Childhood
Cancer American Journal of Epidemiology13176373.
Connecticul, nhng nhn vin an ninh ng lot t co rng cng vic ca h vi
nhng cy sng Radar gy ra ung th tuyn gip v tinh hon ca h, khp thnh ph nhng
nhn vin b ung th cng bt ngun t cng vic ca h s dng nhng dng c radar.
T liu: NBC News 1961992.
Nm 1992, ban pht trin k thut v cng nghip quc gia ca Sweden thng bo rng c
mt s kt ni gia vic tip xc mi trng t tnh v ung th c bit l ung th thi tr. Ln u
tin chnh ph quc gia nhn ra rng s quan h EMF ung th, Sweden d nh lp mt tiu
chun an ton cho nhng ngun in mi v thc n t gia nh c tr em ra khi lung dy in.
Nhng nh nghin cu Thy in ni rng nhng tr em sng gn ngun ng dy in
c nguy c mc phi bnh nhim sc t gp 4 ln, nhng nh khoa hc cng chng t rng tip
xc nhiu s tng nguy c ung th.
T liu: Thomas H. Maugh II, Swedish Reserch Finds EMF Cancer Link, Los Angeless
Times, 9101992.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 110

Nm 1993 c mt s quan tm tp trung nhng telephon c l v kh nng quan h vi
ung th c bit l ung th no, v c mt ngi n ng Florida qu quyt rng v ng ta cht
v ung th no do s dng telephon c l. ng thi ci cht ca v ch tch cng ty TLC
Beatrice do ung th no v nhng chn on v ung th no nhng quc gia khc u c lin
quan n nhng ngi s dng telephone c l, iu ny gy ra s tranh ci. Rt nhiu ngi
b t khi u no bo co rng h thng s dng telephone c l nhiu gi trong ngy, v
khi u no li nm bn anten p vo hp s lc h ni chuyn.
Trong khi , nhng cuc trc nghim li khng thc hin i vi telephone c l, loi
c s dng ch trong mi nm qua, mt vi cuc tm kim m u c ngh. Bc s
Stephen Cleary ti trng y hc Virginia ni rng khi ng cho t bo u no ngi v t bo mu
ngi bnh thng tip xc vi sng radio trong 2 gi, t bo pht trin nhanh hn so vi t bo
khng tip xc v duy tr hot ng trong nhiu ngy. ng thc hin cuc th nghim trn 2 tn
s, tn s cao ca sng cc ngn (microwave) v tn s thp dng trong phn xng ch to
Plastic. Tn s ca in thoi c l nm khong gia t 840880 Megahertz.
Sweden, mt cuc nghin cu Y hc c ti tr do nh cung cp telephone c l cho
thy rng ng vt trong phng th nghim c cho tip xc vi nhng ln sng theo hng
(Continuous and pulsed Waves) vi tn s cao hn mt cht so vi in thoi c l cho thy c
vi nh hng v sinh hc nh phng x thm nhp vo nhng chng ngi trong mu v no.
T liu: NewYork Times, 221993 v Boston Globe, 821993.
Chn tr
Triu chng bnh phng x nh c ni trn. S tip xc mi trng t tnh nhn to
thng gy ra nhiu triu chng. Th d: trong nhng ngui dng my vi tnh, th gy ri lon
mt, gm mi mt, th lc gim, v c thy tinh th. Trong y hc phng ng c truyn, vn
mt thng lin quan n gan, c quan bo v c th khi c t v nhng cht c hi.
Nhng ri lon mt cho thy gan cng b nh hng, nhng du hiu khc bao gm mt mi,
yu, mi kh hay m, cho thy s yu km ca rut non v c th c s xo trn trong chc nng
ca mu v bch huyt.
Gii thiu phng php Thc Dng
Thc phm v thc ung lm tng nguy c gy bnh ung th l nhng loi qu m nh
ng, thc phm c ng, nc ngt, chocola, cacao, mt, soda, tri cy nhit i, nc tri
cy, thc n c du, thc phm b sa, c bit l b, sa, kem, cht kch thch, thc phm v
thc ung c hng liu v nhiu cht ha hc cha trong thc phm, thc ung v cht ph gia.
Tt c nhng th ny nn trnh trong cc ba n hng ngy. Tuy nhin c th n chng kt hp
vi s qun bnh bng cch n nhng thc n cc dng nh tht, tht gia cm, trng, format.
Nhng thc phm ny to mt mi trng acid trong c th nn tt nht l trnh n, ngoi tr
tht c trng c th n thnh thong vi s lng va phi, nhng loi rau m cng nn trnh v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 111

chng tng iu kin c tnh v c t: Thc phm ng lnh, thc ung lnh, hng liu tnh
nng, nhng thc ung tho mc khc nhau gy kch thch, rau c, xut x t vng nhit i nh
khoai ty, c chua, c tm. Tri li, v nhng loi ng cc rng cha loi acid nht nh c th
loi nhng yu t phng x nh cht Stronti 90 bng cch n hng ngy, nhng cht khong
cha trong sp miso v rong bin c tc dng tng t. Tng qut, li n mn hn mt cht,
dng hn c ngh, nhn mnh nhng thc phm dng hn, li nu n dng hn, gia v
nm nm dng hn v nhng loi khc c tnh cht tp trung v c ng.
i vi nhng tai nn v v n ht nhn, quan st ch n ung theo sau trong nhiu
ngy ti nhiu tun hay lu hn ty thuc vo tnh trm trng ca tng trng hp. Nhng
hng dn chi tit theo sau c th c b sung ty tnh gay go ca triu chng. Tuy nhin, nu
v n qu nghim trng, bn cn phai di tn khi khu vc (xem nhng iu quan tm khc bn
di c nhng li khuyn v vn ny).
Ph n c thai v tr em xung quanh 1000 m phi s tn khi vng tai nn.
Trong bn knh 50 km ca v n:
Ng cc rng: 6070%.
Sp miso, rau ci, rong bin: 35% (12 chn).
Rau c: 20% nu, khng c n sng.
u v rong bin: 510%.
Khng c n tht ng vt, tri cy, thc ngt, trng ming.
Trong bn knh t 50 100 km:
Ng cc rng: 60%.
Sp miso + rau c + rong bin: 35% (12 chn).
Thnh thong thay bng sp ng cc hay sp u.
Rau c: 2025% (nu , khng c n sng).
u v rong bin: 510%.
Hn ch tht ng vt (c n mt tun mt ln), tri cy (nu chn hay nu phi kh mt tun
mt ln , trnh n thc ngt, trng ming , vv.
Trong bn knh 100 200 km
Ng cc rng: 50% hay nhiu hn.
Sp miso rau c rong bin :35% (12 chn) thnh thang n cc ng cc sp u.
Rau c: 2530% (nu chn, khng c n sng).
u v rong bin: 510%.
Thnh thong n c v tri cy (nu chn, hn ch thc n ngt v trng ming).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 112

Sau y l hng dn ch n ung hng ngy ngn nga v lm gim nhng cht
phng x gy ung th hay bnh ung th lin quan n phng x.
Ng cc
n hng ngy 60%, phi l ng cc rng.
Ngy th nht: go lt nu trong ni p sut, nhng ngy tip theo go lt nu vi
2030% k, sau nu vi 20 30% la mch, go nu 2030% xch tiu u azuki, hay
u ln v tr li t u. Sng n cho c, thm nc cho va mm n, nm thm t
miso v si thm 23 pht. Thng th t l gia go v nc l c th nu thm vi
mt t mui ty theo tnmh trng tng ngi. Nhng loi ng cc khc c th dng nh
bp yn mch mc d yn mch khng c n thng u, la m, la m en. i
mch v seitan c th n vi s lng va phi.
Bnh m
Bng bt tt c th n 23 ln/tun, bn hay ph lt, udon v soba c th n 23
ln/tun, trnh n nhng thc phm nng cng cho ti khi iu kin c ci thin gm
bnh croki, bnh cake, bnh xp, bnh nng xp.
Sp
510%, khong 12 chn mi ngy, nu vi to Wakame v nhng loi rau c mc
trn t nh hnh, c rt nm vi tng miso hay Shoyu (dng khong 1 mung c ph
cho mi chn). Thnh thong c th b thm mt cht nm Shiitake vo sp. Miso l loi
miso la mch, miso go lt hay miso u nnh v lu trong 23 nm. Sp ng cc,
sp u, v nhng loi sp khc c th dng thnh thong. C th nu mt t c trng hay
c kh vi sp v rau c, rong bin hay ng cc.
Rau c
2030%, nu theo nhiu cch khc nhau. Tng qut, rau c c l, trn v rau c cng
mc gn mt t, rau c c r c th dng vi s lng tng ng, c ngha l trong
s tiu th hng ngy. Trong qu trnh nu n, nm va phi mt t mui, tamari hay tng
miso. Sau thng u c th dng du thc vt khng tinh ch xo rau c v n nhiu ln
trong tun nhng khng nn n nhiu du. Tng qut, c th chun b nhng mn rau
nhng s lng v s ln th khc nhau ty tng ngi: rau c nishime 4ln/tun.
Mn b, xch tiu u ph tai 3 ln/tun, c ci kh mt chn 3ln/tun; c rt, c
ci, 3 ln/tun; rau c trng nc si 57 ln/tun; salad 57 ln/tun; trnh n salad sng
v salad trn, rau qu hm 57 ln/tun; rau c xo 23 ln/tun (vi nc trong thng
u v sau vi du m); kinpira chn 2ln/tun; sau 3 tun c th n du, u ph,
vng sa u nnh phi kh, tng si (natto), hay seitan vi rau c 2ln/tun.
u
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 113

5% u nh nh xch tiu u, u lng, u xanh hay u en c th dng hng
ngy, nu vi rong bin nh ph tai hay c hnh v c rt. u khc c th n 23
ln/thng. Nm mt t mui khng tinh ch hay tng shoyu hay miso. Ch phm t u
tng si, nc chm u nnh ln men, tu h ki hay u ph, thnh thong c th dng
nhng va phi.
Rong bin
n 5% gm ph tai, to Wakame, nu hng ngy vi ng cc hay trong sp, vv. C
th n mt ming to nori hng ngy. Mi tun n mn hijiki hay arame 2 ln/tun.
Nhng loi to bin khc th ty. To bin rt tt cho trng hp ny nhng khng nn
n qu nhiu hay nu qu dng.
Gia v
Thng dng mui m, t l:1/16, bt to Wakame tekka nhng th ny c th dng
hng ngy nhng s lng va phi thch hp cho tng ngi.
Da ci
Lm nh theo nhiu cch, n hng ngy, mt mung l , tuy nhin, nn hn ch
loi mn qu.
Thc phm ng vt
Tht, tht gia cm, trng v thc phm ng vt khc nn trnh n c th n tht c
trng mt ln/tun.
Mn c c th hm, luc chung vi rau c ci hay gng. Sau 2 thng c th n c 2
ln/tun. Trnh n c sc xanh hay v cc loi gip xc.
Tri cy
Khng n l tt nht, n cng t cng tt bao gm tri cy vng nhit i v n i,
cho ti khi tnh trng c ci thin, nu thm th n tri cy nu chn vi mui hay
tri cy kh (cng nu). Trnh nc v ru tri cy.
Thc ngt v bnh Snack
Trnh tt c thc ngt v mn trng ming bao gm nhng thc ung phn sau,
ung nc p rau c. Bnh bt mochi, cm nm, sushi, rau c v nhng bnh ng cc
khc c th n thng. Trnh n bnh go, bp rang v nhng bnh nng cng khc v
chng lm x cng khi u, nu thm n mt cht amasake mch nha hay siro go.
Ht
Trnh n ht v b u v lng cht bo v protein cao, ht d, nhng ht rang
khng mui nh ht b ng c th n.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 114

Nm nm
Mui khng tinh ch, tng Shoyu v miso dng va phi hn ch s kht nc. Nu
cm thy kht nc trong v sau ba n phi gim ti a chng tr v mc kht trung bnh.
Thc ung
Nn theo s hng dn phn I, bao gm tr l gi, l th ung chnh trnh nhng
thc ung nm trong danh sch cm, khng c ung c ph ng cc trong 2 3 thng
u t khi bt u n dng sinh.
Kt hp vi nhai nh, tht nh cho ti khi thc n thnh dch nc trn vi nc bt.
Nhai ti thiu 50 ln, nu c th 100 ln cho mi ming. Trnh n trc khi ng 3 gi.
Nh gii thiu phn II, nhng ngi ang c iu tr theo y dc nn c ch
n ung chuyn tip.

Thc ung c bit v s chun b
Ngi b ung th lin quan n phng x c th ung vi loi thc ung v thc n c
bit, nhng loi vi s lng va phi c th tng cng sinh lc, bao gm:
Thc ung rau ci ngt:
Mt tch mi ngy trong thng u, thng th 2 : 3 ngy mt ln.
Nc m mui, tng Tamari sn dy
1 tch, 2 ngy/ln trong 2 tun u, sau , mi ngy mt tch trong 34 tun. Mn
ny cung cp nng lng v sinh lc.
C ci mi
Mi 1 tch c ci ti, thm nhiu git tng Tamari, ung 23 ln/tun.
Ph tai shia (salty Kombu)
Mt ming ph tai (khong 2 inch vung), nu trong hn hp na tng shoyu v na
nc, nu cho ti khi cht lng c li do ph tai (thng t 24 gi), n nhiu ming
hng ngy vi ng cc.
Sp c chp vi r ngu bng (koi kobu)
Mn sp ny nng lng rt nhiu, nu nguyn con cc chp vi r ngu bng thi
nh, nm thm tng miso v mt t gng lt. Mn ny c th n vi ln/tun trong nhiu
tun (xem chi tit phn III).
Kem go lt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 115

Trong trng hp n khng thy ngon, n 23 tch go lt rang hng ngy vi gia v
nh mui m, m mui hay tekka. Mn kem go lt ny thnh thong n nh l mt phn
ca ch n king.
Chm sc ti nh
C ra c th
C ra ton b c th, gm vng bng, xng sng, vi mt ci khn nhng trong
nc nng vt kh, rt tt cho s tun hon ca mu, bch huyt cng nh nhng cht
khc trong c th v s hot ng v th cht v tinh thn.
Vim sng
Vim sng l lch v vng bng i khi i km vi ung th do phng x, nguyn
nhn l do n qu nhiu c bit l protein, dng qu nhiu thc ung, gia v, nm
nm. Trong nhng trng hp ny, phi gim v n nhng loi thc n n gin trong 7
10 ngy. Trong sut thi gian ny, thc phm hng ngy gm c go lt nu ni p sut
v la mch, 12 chn sp miso, mt t mn c ci kh v l c ci lm da dm mui
trong thi gian di (trn 2 thng) vi mui m v cm go, mn rau c nh c hnh, c
rt, bp ci xo vi du m, nhiu tch tr gi. Tuy nhin li n n gin ha ny khng
nn ko di hn 10 ngy tr phi c s gim st ca mt thy dng sinh, mt nh sinh
dng hc hay mt chuyn gia v y hc.
Nhng s quan tm khc
Nhng bi tp vt l tng qut v ht th su c ngh, c bit l ngoi tri vi
khng kh trong lnh, mt xa shiatsu v nhng tr liu khc gip th gin v lm tan bin tnh
trng l ca tm l th rt tt. Gi khng kh trong sch trong nh cng rt quan trng, bng
cch t cy xanh trong mi phng, m ca s gip thng thong trong nh.
Mc lt cotton, trnh mc vi tng hp nhn to, gip da trao i cht tt hn v dng
nng lng thng sut c th. Trnh tip xc vi phng x in t nhn to. Hn ch s dng
dng c in cm tay, nu c sng v lm vic xa khi mi trng in t.
Phng x ht nhn
Nu cn s tn ra khi vng xy ra tai nn v n, chin tranh hay nhng s tip xc
phng x ht nhn khc. Xem nhng hng dn sau y:
Tm ni c tr cch xa 250300 miles, v pha vng nng thn.
Tm ni c tr lnh hn v pha Bc.
Tm ni cch xa vi ngnh cng nghip v trung tm ng c dn c, gm
nhng l phn ng ht nhn v ni ng qun ca qun i.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 116

Nu c tm ni trn ni cao, vi dng nc sui thin nhin. L tng l mt
thung lng m cao trn rng ni ni m khng kh thng thong sut thung lng
so vi thung lng ng.
Nu khng tm c ni, tm mt b bin khng ng c hay mt hang ng.
Kim tra hng gi, gi t vng b phng x th nn trnh, gi bin th rt tt,
sn ni di hng gi to s an ton.
Thc n cn dng trong trng hp khn cp bao gm mui bin (t nht
kg mi ngi), go lt rang s hay nhng loi ng cc khc. Tng miso lu t
nht 2 nm, rong bin c bit l ph tai v to Wakame, m mui vi l ta t,
xch tiu u, ht m, ung v nu nc trong nhiu ngy v ng cc, u, ht rau
ci trng trt.
Vt liu cn dng trong trng hp khn cp: Vt cng v vt liu lm mi nh,
ru, ni p sut, chn len, dy thng nylon di 10 mt, la bn v bn vng, ko dao.
dng d tr gm: Qun o m, o s mi v qun di, nhiu i tt m, giy,
gng tay, m bo h, bao plastic dy bo v thc phm v dng khi m t.
Sch v vn phng phm: Nhiu loi sch chnh yu hay ti liu nh sch v
lch s, sc khe, v tr hc, cng vi sch thn thoi, th ca v bi ht. Giy v
bt thng tin lin lc.
My vi tnh
Trong trng hp bnh nng gm c ung th, chng ta nn trnh dng my vi tnh, nu
khng th th ch gii hn 30 pht mt ngy cho ti khi sc khe c phc hi. Hn ch tia
phng x c hi t my vi tnh.
Dng LCD (mn hnh thy tinh th lng) th an ton hn loi CRT
5
(ng cc catot) c
ngha l loi ng n bnh. Dng loi mn hnh trng en, loi t pht ra tia phng x hn loi mu.
Dng tm chn bo v va vi mt trc ca mn hnh CRT
5
v mt ci khc bao quanh
2 mt v mt trn ca my vi tnh. N lm gim tip xc vi mi trng ELF. Cch xa my vi
tnh ti thiu na mt v my in lase l 1 mt t 2 mt bn v mt lng, iu ny gim cng
in t m bn tip xc.
Tp u n nhng bi tp th dc. t cy xanh trong phng cung cp oxy v gip
hp th nhng rung ng c hi.
Nn n tho mc giu cht khong mi ngy, gip c th loi tr phng x. Nu bn cm
thy mt hay nhng nh hng khc t my vi tnh, c gng n to nori, ph tai hay nhng loi
bnh snack t rong bin khc, protein t u hay nhng ch phm t u nh nc chm u
nnh ln men rt tt gip trung ha yu t phng x.
My v tuyn
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 117

i vi nhng ngi b bnh ung th, nn trnh hay hn ch ch 30 pht mi ngy v
ngi cch xa mn hnh 3 mt.
Kinh nghim c nhn
Bnh phng x Nagazaki
Lc bom nguyn t u tin ca th gii n vo ngy 981945, Tatsuichiro Akizuki,
M.D, l gim c ca ban Y t ti bnh vin St Francis Nagazaki, Japan. Trong quyn sch ca
ng, bc s Akizuki gii thch ti sao ng c th cu ngi sng st t v n khi bnh v phng
x v ung th mu. Vo ngy 981945, bom nguyn t ri xung Nagazaki, cht phng x ca
bom lan ra khp thnh ph b ph tri, n gy ra ci cht au n. Nhng c mt iu k l xy
ra khng mt ai trong s nhng cng nhn lm vic ti bnh vin cht v phng x. Bnh vin
ta lc cch trung tm v n ch 1,5 km. Ti v nhiu nn nhn ca ti gip nhiu nn nhn b
nh hng ca bom. Trong bnh vin c tch tr tng miso v Shoyu. Chng ti cng c nhiu
go v to Wakame (loi dng chung vi sp v sp miso). Trc khi bom n, ti cho nhng
cng nhn v nhn vin n go lt v sp miso. Khng ai trong s h b nh hng t tia phng
x bom nguyn t. Ti tin rng l v h n sp miso
Lc 8 gi sng ngy 108, bnh vin Wragaki vn ang chy. Tht k l rng khng mt
ai trong bnh vin cht c, ti thc hin s iu tr cho h lc 9 gi sng v cu nguyn b trn v
ti khng th tin iu xy ra, thuc men cung cp th chm, nhng ngi bnh vin
chun b ba nh thng l gm go lt, sp miso vi b ng Hokkaido v to Wakame, 2 ln
mi ngy, lc 11 gi sng v 5 gi chiu. H phn pht go lt cho nhng hng xm ln cn v
nhng ngi b thng.
Lc ny nhng nh khoa hc M tuyn b rng trung tm ca v n bom khng th lu
tr c trong 75 nm ti. Chng ti b qua li cnh co kinh khng y v tip tc vi i
dp sandal i xung quanh thnh ph Nagazaki trong vi ngy sau v n ving thm nhng
ngi bnh ti nh h.
Ngy th 3, ti phng khm, s b thng tng ln: h b nh hng nh chy mu nu
rng, a chy, xut huyt mc d khng c vt thng. Nhng bnh nhn lun lun ni: l v
ti ht th gas c t. C mt iu d thy rng nhng im mu huyt tm di da v di
mng m. l bnh l hay ban xut huyt. Yu t ny rt k l rng nhng ngi b nh hng
bi triu chng ny th khng b bng, n xy ra i vi nhng ngi bng rm lc bom n.
By gi chng ta bit triu chng l thi k u ca s nhim phng x.
Ti li th phng php ca ti, cho n sp miso, go lt khng nh bng v mui.
ng l cht c i vi mu, ti thuyt phc nhng ngi xung quanh ti ln ny n ln
khc. Chnh ti l ngi lp d khng nhiu th t. Ti khng bit g v ngnh sinh hc hin i
hay sinh hc v bom nguyn t, khng sch v, khng bit v s iu tr, v nhng bnh do bom
nguyn t. Ti khng bit loi tia no m bom nguyn t n pht ra. Ti chn on v thit ngh:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 118

n c l l nguyn t ha hc radi, tia Roentgen, tia gama nhng loi hu dit m Hematogentic v m
phn chnh ca c th.
Ti phn pht sch v v ra lnh nghim ngt cho nhn vin rng h n go khng nh
bng, thm cht mui, dng mn sp miso mn ti mi ba n v khng c dng ng. Khi
h khng theo lnh ca ti, ti gt gng h khng thng tic: Khng bao gi n ng, n ngt,
ng s hu dit mu.
Phng php cht khong ca ti c th gip ti cn sng v tip tc lm vic nh l mt
bc s. Yu t phng x c l khng phi l mt liu nh mnh v vy Brother Iwanaga,
Reverend Noguchi, y t trng c Murai, ti v nhng nhn vin cng bnh nhn vn sng trong
ng tro tn cht ngi do bom hu hoi. Tht cm n phng php cht khong, tt c chng
ti vn cng hin cho bnh nhn ngy qua ngy, vt qua mt mi hay nhng triu chng do
bom nguyn t, v sng st khi thm ha t nhng yu t phng x cht ngi.
Thm vo bng chng ca bc s Akizuki, c mt ti liu khc ca nhng ngi sng st
Hiroshima v Nagazaki, nhng ngi t phc hi khi bnh nhim phng x, nhng khi u
Reloid v nhng nh hng nghim trng khc do bom gy ra.
T liu: T. Akizuki, U.S, Documontary of Abombed Nagazaki (Nagazaki: Nagazaki Printiny
Company1977) Ida Honoroff, A report to the Consumer thng 51978 v Hideo ohmori, Report from
japan Anutritional Approach to Ancer (Boston: East West Foundation, 1977) 2831.
Bnh phng x Hiroshima
Nm 1945, Sawako Hirago l mt n sinh 10 tui ti Hiroshima. Khi bom nguyn t n
ngy 68, c b phng mt, u v 2 chn. Nhng phn b phng sng ln gn gp 3 ln bnh
thng. Trong bnh vin nhng bc s i ngi cho s hi phc bi v c ta b phng ht c
th. M c chm m bng cho c mi ti v Sawako ch n thc n king 2 cm nm v 2
khoanh c ci mi ngy, bn trong cm nm l m mui. Mc d nhng bc s chu thua v tnh
trng ca c, Sawako sng st: M ti khng a gng soi cho ti khi ti hi phc. Tuy nhin, ti
c th thy bn tay v chn ca ti n rt d v ti t, bc mi hi. Trn nhng chm kh chu, lun c
rui. Khi da lnh, ti g n bi v nga, sau cng n tr thnh tnh trng Keloidal. Ti khng th thy
c mt ca ti cho ti khi n lnh li. Tuy nhin, ch l lot vn cn trn mi ti v m vn cn trong
ngc ti. Hai tay v ngc ti c khi da cho ti khi ti c 20.
Bi v s bin dng, Sawako b ch nho bi ci tn Hortmone Short v bo rng c ta
khng th lp gia nh hay c con. Sau khi hon tt vic hc, c tr thnh c gio dy l
trng cp III v gp mt thy gio tr dy ha, ngi n rt n gin. H m ci v tham d
nhng bui thuyt trnh ca ng Geoge Ohsawa ngi sng lp phng php dng sinh hin
i Japan. ng ni rng ch nhng ngi n dng sinh mi c th sng cn vi chin tranh
ht nhn trong tng lai.
Sau khi ni chuyn vi ng Ohsawa, Sawako t b thc n tinh ch hin i m c n
k t khi sng st v bt u n go lt. Tht ngc nhin, nhng vn ca c nh nhim sc t,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 119

p huyt thp, rng tc, chy mu cam bt u tan bin, ch trong 2 thng, c tuyn b: Khun
mt ca ti tr nn p.
Sawako lin tip c 7 a con khe mnh v cho chng n ton go lt, sp miso, rau c,
rong bin v thc phm tt khc.
T liu: Sawako Hiraga, How I Survival the atomic Bomb Macrobiotic, 11/1/1979.
n king v phng x lin quan n ung th Nga
Nm 1985, Lidia Yamchuk v Shaimardanow, 2 v bc s y hc Chelyabinstz, thnh lp
Longevity, hi dng sinh u tin Nga. Ti bnh vin ca h, h dng phng php n king
v thut chm cu iu tr nhiu bnh nhn, c bit l nhng ngi b nhim sc t, bnh
bch huyt v nhng ri lon khc lin quan vi s tip xc cht phng x nguyn t. K t u
thp nin 1950, cht thi t ngnh sn xut v kh thi xung h Karachay Chelyabinsk,
mt thnh ph cng nghip khong 900 miles v pha ng ca Moscow. Ni ring, h bt u
da sp miso vo ch n ung ca nhng bnh nhn nhim phng x v ung th Miso gip
mt vi bnh nhn ca chng ti sng st khi ung th. Yamchuk v Shaimardanov ni rng: Mu
ca h (phn tch mu) tr nn tt hn sau khi h n khu phn miso hng ngy.
ng thi, Leningrad, yuri Stavitsky, nh nghin cu bnh hc tr tnh nguyn lm bc s
Xquang Chernobyl sau khi xy ra tai nn ht nhn ngy 26/4/1986. K t , ging nh nhiu
cng nhn ca cuc thm ha, anh ta chu nhng triu chng lin quan n bnh phng x, bao gm
khi u tuyn gip. Khi bt u ch dng sinh, anh ta ni: Tnh trng ca ti c ci thin.
Nm 1990, Leningrad, on i biu ving thm ca nhng thy gio v dng sinh t
M, Nht, c v Yugoslavia c nhng bi thuyt trnh dng sinh ti trung tm
Cardiology mt vin thuc Cytology (trung tm nghin cu ung th chnh yu) v vin quc
gia o to cho bc s Zoyatchoueva, mt chuyn gia v bnh thn hc Leningrad v nh
nghin cu y hc dch quyn sch the Cancer Prevention Diet ra ting Nga.
Puskin, quc gia trc y ti sn ca nhng hong Nga v tr em l trung tm
dng bnh, nhng quan chc thnh ph v vin nng nghip Leningrad ving thm hi dng
sinh thnh lp lng Ecological v qui nh cho ng c rng 100 arce sn xut c h thng
ng cc v rau c. Nhm mi trng hc v y khoa Soviet nh Union Chernobyl v ha bnh v
tr em th gii hy vng bt u phn b miso, rong bin v thc phm dng sinh khc gip con
ngi v bo v con ngi.
Nm 1992, Galina Sanderson nh lm phim t Belaru v chng c ta, Cliff Sanderson,
ngi thc hnh y hc t nhin t M thng bo k hoch thit lp mt trung tm phc hi quc
t gn Lake Baikal vng Sibiria cho tr em vng b nh hng phng x. ng Michio Kushi
c bu lm ch tch v a ra nhng s hng dn v ch Thc dng dng sinh cho tr
em v ba m chng, nhiu tr em c nh gi l b tip xc vi mc phng x cao.
T liu: Alex Jack, Soviet Embrace Macrobioptics, One Peaceful World Newsletler
Autumn/Winter1990, thng tin c nhn ti Alex Jack thng 41991, v thng tin c nhn ti Michio
Kushi 451992.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H V V

Mc tn ti
Ung th v l loi hnh ung th ph bin nht ph n M (ung th phi l loi bnh c s
t vong kh cao), v mc ngy cng tng (xem bng 18). Gia nhng nm 1935, 1965, t l cc
trng hp mi ca ung th v tng 18%, v vo nhng nm 1965, 1975, tng ln 50%. T
nm 1980, mc ung th v tng 3% mi nm v hin nay M trong s 9 ngi ph n s
c 1 ngi mc bnh. Ngy nay, trn t nc ny, ung th v c khong 20% s ph n t
vong do ung th v l nguyn nhn hng u gy nn ci cht cho ph n M tui 40 - 45.
Nm nay, s ca bnh mi s tng ln khong 181.000 v 46.300 ngi phi cht v
bnh ny. Trn th gii, t l t vong v ung th v khc nhau rt xa. Ti Anh, t l cao hn 1/3
so vi M, trong khi Nht Bn thp hn 4/5. Mt s ln bnh nhn ung th v pht trin di cn.
Nhng u c tnh s lan n phi, xng, no hoc nhng tuyn bch huyt. Ung th v cng c
th xy ra n ng nhng rt him.
S liu ung th
Nm 1940 T l 1/20 Ph n M
Nm 1950 T l 1/15 Ph n M
Nm 1960 T l 1/14 Ph n M
Nm 1970 T l 1/13 Ph n M
Nm 1980 T l 1/11 Ph n M
Nm 1987 T l 1/10 Ph n M
Nm 1991 T l 1/9 Ph n M
Nm 1991, Vn phng tng iu tra ca chnh ph M thuyt trnh trc Quc hi
rng khng h c tin trin trong vic ngn nga bnh ung th v hay c th gim t l t vong
do c bnh gy ra sut 20 nm qua.
Phu thut l phng php chung tr ung th v. Cch gii quyt ny c gi l th
thut ct b tuyn v gm mt s loi hnh rch hoc ct b, tu thuc s pht trin ca khi ung
th, la tui v tnh trng mi bnh nhn. Th thut ct b bu ct b khi ung th v mt
s t bo xung quanh. Th thut ct tuyn v di da l b nhng m ngc bn trong, tch ri
khng chm n da. Th thut ct tuyn v n gin l ct c v. Th thut ct tuyn v t
nghim trng l ct b c v v cc hch bch huyt trong nch. Th thut ct tuyn v cn
bn ca Halsted l ct ton b v, hch bch huyt v cc phn tht vng ngc. Ngoi cc dng
phu thut trn, i khi ngi ta cng ct b c tuyn thng thn, tuyn nc mi hoc bung
trng iu ha nhng cht tit ra v c ngn ung th pht trin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Cht phng x cng c dng lun chuyn thay th v h tr cho phu thut khi tr
liu. Ha tr i khi cng s dng kim sot di cn v ngn s ti pht ca khi ung th ban
u. Cc bc s cng c th dng phng php tr bnh bng hoc mn kt hp hoc thay th
ha tr. Cc loi hoc mn nh estrogens, khng estrogen, progestins, hoc mn nam tnh hay
steroit thuc v tuyn thng thn c cung cp kim sot s pht trin ca khi u v di cn.
Khong 77% trong s ph n mc bnh ung th v c th sng khong 5 nm hoc hn 5 nm.

Cu trc
V ca ph n hay tuyn v phn ln gm c mt khi m tuyn, trn v p st vo
nhau, c gi l v. Cc m ny c to thnh t 15 20 mng mng ring bit c kt vi
nhau nh m. Mi lp mng cha mt tuyn sa ni vi u v v sau li phn thnh nhng
lp mng v ph nang. V c bao bc bi mt lp m m gi l ti m v dnh cht vi lng
ngc nh c m lin kt.

Nguyn nhn gy ung th
Nu chng ta c tip tc n thiu cht dinh dng trong mt thi gian di, th cui cng
c th ta s mt dn kh nng bi tit nhng cht thi v cht c ra ngoi. iu ny l rt
nghim trng nu lp m di vng pht trin di da v ngn cn vic bi tit qua ln da. Vic
tiu th qu nhiu sa, pho mt, cc sn phm bng sa vng nh trng, tht, tht g vt v cc
thc n nhiu du m khc c mi lp i lp li, t s dn n giai on ny.
Khi n giai on ny, nhng vng d tr cht dch v m trong c th c to thnh
lc u cc khu vc c cc b phn thng ra bn ngoi, nh cc xoang tai trong, phi, thn,
nhng c quan sinh sn v v.
S tch t cc cht d tha trong v gy nn s nn cht li v hnh thnh cc khi ung
th. Cc cht thi thng tch t v di hnh thc cht dch v nhng vng d tr axt bo. C hai
hnh thc trn u l dng cht lng c dnh vi nhau. Nhng vng tch t y s pht trin thnh
khi u cng ging nh nc ng li thnh vy. Qu trnh ny nhanh chng c thc y nh s
hp th cc loi kem, sa, nc ngt, nc tri cy v sn phm ng lnh khc mi ngy.
Ph n nui con bng sa m t b ung th v hn nhng ngi khng cho con b. Bi
h b l c hi bi tit qua tuyn v v v th h phi i mt vi s tn ng cht thi trong
c th nhiu hn.
Nhiu nh dinh dng v bc s hin nay ang quan tm n mi lin h gia vic hp
th cht m ng lng cholesterol bo ha v bnh ung th. Tuy nhin, h thng xt n nh
hng ca ng v cc sn phm sa, bi c hai u gp phn khng nh gy nn cc bnh tim
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

mch, ung th v cc bnh khc (Xem phn ni v ung th l lch v tho lun v bin thi ca
ng trong c th v s kt tinh ca n trong vic hnh thnh khi u v bnh ung th v).
Vic tiu th sa v cc thc n t sa trong x hi hin nay thng la tui thiu nin,
nhi ng. Mt trong nhng thay i sinh hc ch yu ca thi hin i l c s b b li nui
con bng sa m. Theo nn vn ha truyn thng, cc b m thng nui con trong vng 1 nm
hoc hn. Vo u th k XX, c khong 60% tr em M c nui bng sa m. Nhng ti
thp nin 70, s lng y gim xung r rt. Mt cuc thm d nm 1968 cho thy ch c 11% s
b m M ngng nui con bng sa m sau 30 40 ngy. T , nui con bng sa m c xem
l phng php ci lo hon ng v 60% cc b m ngy nay M nui con bng sa ca h.
Theo nghin cu, sa b v sa m hon ton khc nhau. Sa b cha nhiu canxi hn
sa m 4 ln hn 3 ln m v 2/3 carbon hydrat. Cu to v t l pht trin khc nhau gia b
con v tr em chng minh s khc nhau trong nhng thnh phn trn. V d, khi sinh ra, no v
h thn kinh ca b con pht trin y , mt lng ln canxi v m cn tng cng s
pht trin c bp v cu trc ca xng. B con thng nng khong 37,5 kg trong 6 tun u.
Ngc li, c th ca tr em ln t t nn ch tng khong 1 - 1,5kg trong 6 tun u.
Tuy nhin, no ca tr ch t 23% mc pht trin khi mi sinh v cht dinh dng trong
sa m rt cn hon chnh h thn kinh trung ng ca tr.
Thm vo, sa m cn cha cht khng th gip ngn nga s pht trin bt ng ca vi
trng v virus. Sa m cung cp tnh min dch chng bnh thng thng v truyn nhim (c
bit chng li bnh nickettsia, salmonella, vim tu xm, bnh cm, bnh strep v vim sng
li g) gip tng cng lng bch cu kho mnh c kh nng tiu dit vi trng gy bnh. Sa
m cn c cht B, bifidum, l mt loi vi sinh lnh mnh c o tm thy trong mt tr em, gip
tr sc i chi vi mt s ln cc loi vi sinh khc.
Mt thnh phn khc c trong sa l lactose, mt loi ng th tiu ha nh c cht
lactase, mt loi enzym sinh sn trong rut. nhng nc cn gi truyn thng c, lactase s
ngng to ra khi a tr dt sa vo khong t 2 4 tui. V th, sau tui ny, nu tr n
ung nhng sn phm sa b, chng s b chng kh tiu, tiu chy, chut rt, d ng, hoc cc
bnh khc. Tnh trng ny gi l thiu cht lactase.
Tuy nhin, phng Ty, nhng sn phm lm t sa li l thnh phn thc n chnh
trong ba n ca nhiu th h trc kia. Xt v mt sinh hc, cht lactase s tip tc sinh ra trong
rut sau thi nin thiu, vn tiu ha nhng thc phm lm t sa khi tr ln v c thi gian
sau ny. Trong s cc dn da trng th s thiu lactose rt thp. Ch c 2% ngi an Mch, 7%
ngi Thy S v 8% ngi M da trng l khng th tiu ha sa v cc sn phm sa khc.
Ngc li khong 70% ngi M da en, cng nh 90% ngi Bantus, 85% ngi Eskimo, 78%
ngi Rp v 58% ngi Do Thi Israel u thiu lactose.
D cho kh nng con ngi c th thch ng vic tiu th sa trong mt thi gian di,
nhng s hp th qu ti cc cht bo v cholesterol trong sa, pho mt, b, kem v nhng thc
phm tng t s gy nn s chu ng nng n bi vic hp thu cc thc n y ngy cng tng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

ln. Bnh qun mi ngi dn M hin nay tiu th 175kg thc phm lm t sa mi nm, k
c 266 lt sa. M hin nay, mi con b trung bnh dnh sa cho 2 ngi.
Theo nghin cu, sa c 28% cht bo, pho mt c 50%, b chim 95% v yoghurt th
15%. Axt bo v cholesterol trong nhng thc phm ny c th t li chung quanh cc c quan
v m, gp phn gy nn bnh tim, ung th v suy nhc c th. Xt v mt tinh thn v tm l,
thc phm t sa nh hng n no v h thn kinh, gy nn n n, th ng v l thuc vo
ngi khc. Cc cuc nghin cu cho thy nhng ngi thuc nhm thiu lactose c ch s
thng minh cao hn nhng ngi khc. Cht bo trong sa b cng lm ngn cn dng nng
lng in t chy khp c th, gim st gii tnh v s thu ht gia nam v n.
Cht lng ca sa v cc thc phm sa c dng hin nay cng c nhiu thay i so
vi trc kia, sa bin i t trng thi t nhin qua qu trnh un nng hin i, qu trnh ng
nht, tit trng v thm vo nhng thnh phn nh vitamin D chng hn. Trong n lc to ra
lng sa ln hn, ngi ta nui b sa bng cc loi hoc mn khc nhau, nhng cht khng
th v cc ha cht khc v sau ny cc cht y c ha vo lm tng cht lng sa. Ngy
nay, 75% trong tng s b sa M u c th tinh nhn to v qua vic cy loi tinh trng
siu hng vo phi thai khin cho mt con b ci c th sinh ra mt t b con mt nm thay v
ch mt con nh trc y.
Kt qu l nhng sn phm sa tin dng hin nay khc xa so vi nhng sn phm
tiu th lc trc. Mi n thi nay cc dn tc truyn thng t hn ch loi sa ln men
to thc n nh yaourt, kefir k fia hoc cc thc n cha enzym v vi khun khc tiu hu i
trong qu trnh tiu ha m thiu cht lactase. Tuy nhin, nhng mn y vn khng nn dng
thng xuyn. Bi l, ngy nay s khng c lm theo cch truyn thng, t nhin v khng
thch hp cho con ngi vi li sng th ng nh hin nay. Thc phm rau c ln men nh
tng miso, tng nn tempeh, tng natto, hoc tng shoyu c l thch hp hn nu c lm
theo cch t nhin v y cng l mt phn quan trng trong li n ch tr ung th.
Ngy xa, sa ng vt (c bit l sa d, cu hoc la) c dng cho tr em b khi
m chng khng th nui con bng sa ca h, hay v mc ch y hc no hoc ch dng vi
s lng t cng vi nhng sn phm sa khc cho 1 s t ngi thng thc trong nhng dp
c bit. Vic lm dng thc n lm t sa trong cc ba n ngy nay, do cht lng nhn to
ngy cng km ca chng l nhn t chnh lm tng bnh ung th v, bnh tim v cc bnh
nghim trng khc. Cht lng thc phm quyt nh cht lng mu ca chng ta. T cht
lng mu to ra cht lng sa m v sc mnh sinh hc ca th h mai sau.

Bng chng Y khoa
Trong mt cuc ni chuyn trc Hi Ung Th B nm 1923, bc s Frederick L. Hoffman,
nh thng k bnh ung th ca Cng ty bo him nhn th tho lun rng nhng ngi n
Bolivia v Peru, bnh ung th khng h xy ra. Ti khng h gp c mt ca bnh c tnh no
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

y. Tt c nhng bc s ti c dp phng vn v ti ny u nhn mnh rng h cha bao gi thy bnh
ung th v ph n n. Nhng cuc iu tra tng t ca ti v nhng ngi n Navajo v Zuni Arizona
v New Mexico cng cho kt qu y ht. T , Hoffman qui kt cc bnh ung th trong nc ng
do s dinh dng qu v gii thiu cc loi thc phm tinh ch, nhn to.
Vo nm 1942 Albert Tannebaun, tin s y khoa, chuyn gia nghin cu bnh ung th ti
bnh vin Michael Reese (Chicago) thuyt minh rng nhng con chut c nui n theo ch
hn ch calo th t b ung th v, u x phi v bnh sacm hn nhng chut c nui n
thoi mi. Ngun ti liu: Chng Nguyn nhn pht sinh v pht trin ca khi u II: Hiu qu vic
hn ch calo Sch nghin cu ung th 2 (trang 460 467) ca tc gi A. Tannenbaun.
Trong mt th nghim khc vo nm 1942, tin s Tannenbaun cho rng chut nui theo
ch dinh dng nhiu cht bo c mc ung th v ngu nhin cao hn v gy ra cc khi u
di da nhiu hn cc chut nui t cht bo. ng cng ch rng cc khi u xut hin sm hn
khong 3 thng nhm chut n nhiu cht bo. Ngun t liu: Chng Nguyn nhn pht sinh
v s pht trin cc khi u III: Hu qu ca s n nhiu cht bo Sch nghin cu ung th II (trang 466
475 )ca tc gi A.Tannenbaun.
Ti nhng ni c cc b m ch nui con bng sa m trong mt thi gian di th bnh ung
th v rt him. Nm 1969, nh nghin cu y hc ngi Canada v cng l tin s y khoa, ng Otto
Schaefer tho lun rng trong khong thi gian 15 nm, ngi ta ch pht hin ra mt ca ung th
v duy nht trong cng ng ngi Eskimo, c dn s tng t 9000 13.000. cc dn tc
Eskimo, ung th v rt t, nhng trn pht trin nh hin nay, tin s Schaefer cho bit vic ct
gim thi gian nui con bng sa m hoc khng nui con bng sa m s l yu t gp phn gy
bnh. Mt cuc nghin cu v cc bnh ung th v ti vin Rosewell Park New York vo nm
1964 nhn thy rng nu nui con bng sa m trong 17 thng s gim nguy c mc bnh.
Nhng ph n c sa trong vng 36 thng, khi nui con s t c nguy c mc bnh. Khi ni v kh
nng chuyn ti mt s cht gy ung th qua sa m, hai cuc nghin cu gn y chng minh
rng khng c s khc bit no v mc ung th v trong s nhng c gi c nui bng sa m
m sau ny s b ung th v. Ngun ti liu: t bi vit ca Marian Tompson, ch tch to bo quc t
La Leche League, Bc s ca nhn dn: bc th y hc 4 s 4 nm (1980) trang 8.
Nm 1973, cc nh nghin cu thuyt trnh v mi tng quan c khng nh cao
gia ung th v, ung th rut gi v vic tiu th ng th, m ng vt v cht bo. Tuy
nhin, trong thc t li khng c mi tng quan no ca cc cht x trong thc phm. Ngun
ti liu: B. S Drasar & Al, Cc nhn t mi trng v bnh ung th v, ung th rut gi Bo Anh vit
v ung th 27 trang 167 172.
Trong cuc nghin cu nm 1975 v 77 ca ung th v v 7 ca th nghim, nm loi thc n
c xem l c lin quan n ung th v: thc n chin, khoai ty chin, m sa chin, nhng
sn phm lm t sa v bnh m trng. Cc nh nghin cu cng cho rng nhng ngi ph n o
Thin Cha tui 35 54 s t b ung th hn nhng ngi bnh thng khong 26% v nhng n
tu sng trong nh dng, trn 55 tui li t bnh hn khong 30%. Nhng ngi theo o Thin
Cha, khong 50% trong , h l nhng ngi n chay, ch yu dng ng cc lt, rau c v tri
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

cy trong ba n. H trnh dng tht, g vt, c ph, tr, ru, gia v v cc thc phm tinh ch.
Ngun ti liu: Chng Vai tr ca li sng v thi quen n ung lm gim nguy c ung th ca nhng
ngi o Thin Cha Sch Nghin Cu Ung Th 35, trang 3513 3522 ca tc gi R. L. Phillips.
Nm 1975, mt nh dch t hc cho rng c mt s khc nhau t 5 10 loi bnh gy t
vong do ung th v nhng nc c ch n nhiu cht bo. Ngun ti liu: Chng Bng
chng th nghim cc nhn t dinh dng v dung th do hoc mn gy ra Sch nghin cu ung th 35
ca K. K. Carol, trang 3374 3383.
Mt cuc nghin cu nm 1976 v mi quan h gia vic n ung v ung th v 41
quc gia cho thy s tiu th mt s lng ln ng kt tinh c lin quan n mc gia
tng ca cn bnh. Ngun ti liu: nh hng ca vic dinh dng v sinh sn i vi t l ung th
v Bo Anh vit v ung th 37, trang 974 982.
T nm 1949 ti Nht, vic tiu th sa v cc sn phm sa tng ln gp 23 ln, tht
13,7 ln, trng 12,9 ln v du 7,8 ln. Trong khi t l ung th bao t ang gim dn th mc ung
th v v rut gi trn c bn li tng ln. Mt nghin cu v dch t hc kt lun Trong s
tt c nhng yu t dinh dng vic tiu th cht bo lm gia tng bnh, rt ng ch trong nhng
nm gn y Nht. Ngun ti liu: tc gi T. Hirayama Cc hnh thc ung th Nht v c bit
tham kho vic gim t vong do ung th bao t trong H. H. Hiatt cng cc tc gi. Sch ngun gc
bnh ung th ngi, quyn A: Mc ung th ngi (Nh xut bn Cold Spring Harbor, New York,
phng th nghim Cold Spring Harbor nm 1977) trang 55 75.
Cuc nghin cu nm 1977 cho bit mt ung th v cao hn trong s nhng ph n
ch nui con bng v bn phi theo truyn thng nhng lng chi Hng Kng. Cuc nghin
cu v 2372 ph n Tanka t nm 1958 n nm 1975 kt lun rng: trong s nhng ph n
sau khi mn kinh tng nui con bng mt bn v th nguy c ung th s cao hn so vi ngi khng
nui con bng sa m. Nui con bng sa m c th gip ngn nga bnh ung th. Ngun ti liu: Theo
R. Ing, tc gi cun Vic cho b mt v v bnh ung th v, Lancet 2 (dao m) trang 124 127.
Trong mt cuc kim tra nm 1978, nhng khi u v nhng con chut nui bng
ng kt tinh li nhiu hn so vi chut nui bng go v nhng loi bt khc. Cc nh nghin
cu kt lun Nhng kt qu ny cng vi nhng d liu dch t hc cho thy rng t vong do ung
th v ngi c lin quan mt cch r rng vi lng ng tiu th v khng r vi vic hp th
cacbon hydrat phc hp. Ngun ti liu: tc gi S. H Hoeln, v K. K. Caroll. Nhng hu qu ca
cht cacbon hydrat vi mc mc bnh ung th v chut gy ra bi DMBA.
Nm 1979, nhng nh nghin cu cho rng sn phm sa lm tng nguy c mc bnh
ung th v. Ngun ti liu: T vong do bnh ung th v v ch n king M : Sch nghin cu
ung th 39, tc gi S. P. Gaokill v cc tc gi khc trch t trang 3628 3637.
Mt nh sinh vt hc thuc Vin K thut Massachusette (vit tt l MIT) thuyt trnh
t nm 1979 cho rng cc cuc nghin cu v nhng ph n i chiu in tr ung th v
nhng ngi khng chiu in th nhng ngi khng i chiu in c t l t vong thp hn.
Ngun t liu: Phng php chn on v iu tr ung th v ca tc gi M. S. Fox. Bo ca Hip
Hi Y khoa M 241, trang 489 494.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Cc cuc nghin cu v t vong do ung th v nc Anh v x Wales t nm 1911 n
nm 1975 ni lin vic gia tng cn bnh vi vic tiu th m, ng v m ng vt trong
vng thp nin trc. Ngun t liu: Mi lin h gia t l t vong do ung th v, vic sinh sn v n
king Anh quc ca tc gi G. Hens. Bo Anh ni v ung th s 41 (1980) trang 429 437.
Nm 1980 nhng nh khoa hc thuyt trnh rng mt ch n king vi nhiu u
nnh s lm gim mc ung th v trong nhng cuc xt nghim ti phng th nghim.
Thnh phn nng ng trong u nnh c xc minh nh cht chng protease, li
cng c tm thy trong mt s loi u v ht khc. Ngun t liu: W. Troll Ngn cn vic pht
trin khi u bng nhng cht khong protease trong J. H. Burchenal v H. F. Oettgen. Ung th: Nhng
thnh tu, s thch v vin cnh trong thp nin 80, s 1 (nh xut bn Grunes v Stratton, New York)
trang 549 555.
Trong bi nghin cu v cc ca th nghim vi 557 ca bnh v 826 ca th nghim, nm
1981 cc nh nghin cu tho lun rng nguy c lin quan n ung th v tng ln cng vi
vic tiu th tht b v cc loi tht khc, tht heo v trng ming ngt. Ngun ti liu: T. H.
Lubin, tc gi cun Ung th v sau thi gian tiu th m v cht bo qu nhiu - mt bi bo M vit
v dch t hc s 114, trang 422.
Nm 1981, cc nh nghin cu tho lun v mi lin h trc tip gia cholesterol
trong huyt thanh v bnh ung th v. Ngun t liu: tc gi A. R. Dyer cng cc tc gi khc
vi bi vit: Cholesterol trong huyt thanh, nguy c t vong v ung th v cc nguyn nhn khc theo
ba cuc nghin cu dch t Chicago Bo vit v nhng cn bnh kinh nin s 34, trang 249 260.
Nm 1982, cc nh khoa hc ti i hc Western Ontario thuyt trnh rng vic thm cht
m trong u nnh vo khu phn n ca mi ngi s lm gim mc cholesterol trong huyt
thanh. Ngoi ra, trong cc bi nghin cu v ng vt, cc nh nghin cu cng so snh
nhng ngi xung phong va ung sa b va ung sa u nnh v cho rng: C lng
cholesterol v triglycerin u st gim ng k trong sut giai on dng u nnh. Ngun t liu: Bo
ca Hip Hi Y khoa M s 247, trang 3045 3046.
Ph n n chay t b ung th v. Cc nh nghin cu ti trung tm y khoa New England
Boston thuyt trnh vo nm 1981 cho rng nhng ph n n chay c qu trnh x l estrogen
khc vi nhng ph n khc v loi tr lng estrogen nhiu hn n 2, 3 ln. Mc cao ca
estrogen c lin quan n s pht trin ung th v. Cuc nghin cu kt lun S khc nhau
trong s bin i estrogen c th chng minh mc thp ca bnh ung th v nhng ph n n
chay. Ngun ti liu: , tc gi B. R. Golodin, Sch nghin cu ung th s 41, trang 3771 3773.
Mt cuc nghin cu v ch n king v t vong do ung th v trong vng 50 nm ti
Anh v x Wales gia nhng nm 1928 v 1977 cho thy rng cuc chin tranh th gii th nh,
t vong do ung th v gim nhanh, ch yu do tiu th ng, tht, m gim v mc tiu th ng
cc v rau c tng ln.
Vo nm 1954, vic tiu th cc loi thc phm tn ng li ging nh trc chin tranh.
Tuy nhin, t l t vong do ung th vn khng nh trc chin tranh, mi cho n khong 15
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

nm sau. y l thi k tt hu thiu thn trong vn n ung v xut hin cn bnh. Ngun t
liu: Nhng khuynh hng n king v t vong do ung th v Anh v x Wales, giai on 1928
1977 tc gi D. M. Ingram. Sch Dinh dng v ung th, s 2 (1982) trang 75 80.
Trong cuc th nghim nm 1984 ti trng sc kho cng ng Harvard, nhng con vt
nui trong phng th nghim theo ch n king vi 5% Laminana (ph tai, rong bin). Cuc
th nghim chng minh rng sau ny nhng con vt y t b ung th tuyn v hn nhng con
khc. Mt nh nghin cu kt lun Rong bin chng t kh nng chng li cc khi ung th
qua nhng cuc th nghim vi ng vt. Theo kt qu ny, rong bin c l l mt yu t quan
trng gii thch t l ung th h ti Nht Bn. Ung th v cho t l h 3 ln trong nhng ph
n Nht giai on tin mn kinh v t l h 9 ln trong s ph n sau mn kinh khi so vi ph
n M. Mc thp ca s bi tit mt s cht c hi gy nn ung th.
V ri c l mc tiu th t cc thc n hng ngy c cht chng ung th lm h mc ung
th. Ngun t liu: Rong bin trong vic n king. Ph tai (Daminana) v cc cht gy ung th v
chut. Sch nghin cu ung th s 44, tc gi J. Teas, M. L. Harbinson v R. S. Gelman, trang 2758 2761.
Trong mt bi nghin cu qua mt cuc th nghim ln ti Php nm 1986, xut bn nm
1986, v hng ngn ph n cho thy nguy c gia tng ung th v l do hp thu nhng sn phm
t sa vo c th. Ph n n pho mt thng xuyn c nguy c mc bnh cao hn 50% so vi
nhng ngi khng n pho mt. Nhng ph n ung sa thng xuyn cng c nguy c nhim
bnh cao hn 80%. Ngun ti liu: Vic tiu th cc sn phm sa v ru qua mt cuc nghin cu
v cn bnh ung th v tc gi M. G. Le. Bo ca Vin ung th quc gia s 77 trang 633 636.
Nht, nm 1987 trong mt cuc th nghim gm nhng cuc kim nghim trn 6 nhm
chut ci cho thy thm rong bin vo khu phn n c mt hiu qu quan trng i vi vic
gim ung th v. Cc nh iu tra thuyt trnh rng: Mc ung th l 35% (7/20 con), v 50%
(9/18 con) i vi nhng nhm chut c nui bng rong nori, ph tai v nhng dng khc nh ph tai.
Trong khi mc nhm n t do l 69% (20/29 con). S pht trin khi u cng chm li trong nhm
chut n rau c v trng lng ca khi u cng thp hn. Ngun t liu: Hiu qu ca rong bin trong
vic gim ung th v chut. Nhng bc th v ung th s 35, trang 109 118, tc gi Ichiro Yamamoto.
Trong mt cuc nghin cu y khoa Trung Quc nm 1988, cc nh nghin cu nhn thy
rng ngi m cho con b cng lu th b ta cng t b ung th v. MiniYu, gio s khoa phng
bnh ti i hc Nam California Los Angeles, nghin cu hn 500 ph n Trung Quc b ung
th v 500 ph n kho mnh khc Thng Hi. Trung bnh ngi ph n cho con h b tng
cng 9 nm, l mc bnh thng Trung Quc, Yu cho rng: Chng ti tin rng vi khong thi
gian cho con b di nh th s c th bo v i vi ph n M. Ngun ti liu: Nui con bng sa m
l trnh c nguy c ung th cho m ln con, bo ca Vin ung th quc gia s 80, trang 1362 1363.
Thc phm lm t sa c l l yu t ni bt nht trong vic pht trin ung th v. Cuc
nghin cu nm 1989 vi 250 ph n mc bnh ung th pha ty bc tnh Vercelli, , cho
thy rng nhng ngi ny hay tiu th mt s lng ln sa, pho mt nhiu cht bo, b nhiu
hn so vi 499 ph n kho mnh cng la tui v Php. Nguy c ung th v tng gp 3 ln
trong nhng ph n tiu th khong 1/2 lng calo ca h l cht bo, 13 23% lng calo l
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

m c v 8 20% l m thc vt. Cc nh nghin cu kt lun rng: Nhng d liu ny cho
thy trong sut thi k trng thnh v pht trin, vic gim n cht bo v m ng vt c th gp
phn gim mc ung th v nhng cm dn c nh ch yu sng nh tht ng vt. Mt khu phn giu
cht bo, m c, hay m ng vt c lin quan n s gia tng nguy c ung th v mt ph n gp 2
3 ln. Ngun t liu: Cc cht dinh dng cung cp calo v nguy c ung th v, tc gi Paolo
Toniolo, bo ca Vin ung th quc gia s 81, trang 278 286.
Mc ung th v nhng ngi Nht di c u tin n Hawaii l khong 60% so vi t
l ung th nhng th h ngi Nht sinh ra Hawaii sau ny. Nm 1990, nhng nh nghin
cu ti Khoa khoa hc dinh dng v Thng k sinh vt hc - Ton sinh hc ca trng i hc
Alabama Birmingham thuyt phc rng tng miso, tng natto, tng shoyu v nhng
cht u nnh ln men c truyn c th gp phn lm gim bnh. Nht, vic tiu th nhng
thc phm ny vo khong 5 ln hay nhiu hn s so vi mc tiu th ca nhng ngi Nht
di c n Hawaii. kim nghim gi thuyt ny, nhng nh khoa hc trc ht th nghim
chut, v nhn thy rng chut nui bng tng miso th ung th v xut hin chm hn so vi
nhng con c n t do. Nhm chut c theo ch n ung vi tng miso v mui cho
thy c khuynh hng gim lng ung th mi con vt, tng nhng khi u lnh tnh v t l
pht trin thp hn so vi nhng con khc. Nhng nh nghin cu kt lun rng Hn hp cht
hu c c trong u nnh ln men c th gp phn gia tng hiu qu nga bnh. Ngun ti liu:
Hiu qu ca tng miso (tng c u nnh Nht Bn) v mui NaCI trong DMBA lm h ung th v
chut, tc gi J. E. Baggott v cc cng tc vin. Dinh dng v Ung th s 14, trang 103 109.
Theo quan im m rng khu phn n hin nay v qua cuc nghin cu ung th nm
1990, mt nh nghin cu vng Bc u kt lun: Ch n ung ca phng Ty chnh l nhn
t ch yu gy nn s tng t l hoc mn v dn n cc loi ung th (ung th v, tuyn tin lit v rut
gi) cc nc phng Ty.
Nh nghin cu, ng thi l ch tch ca khoa ha thc hnh thuc i hc Helsinki
cho bit v cc cuc nghin cu nhng ph n M n theo ch dng sinh vi nhiu ng cc
lt v cht x nhiu hn cc cht khc. H hon ton thot khi nhng cn bnh nguy him.
Ngun t liu: tc gi Herman Arlercreutz, Ch n ung v bnh tt phng Ty, mi lin kt v
hoc mn sinh ha, bo Bc u. Cc cuc iu tra thc hnh th nghim s 50 (b sung 201) trang 3 23.
Ng cc lt, u v cc thc n giu cht x khc c th gip ngn nga ung th. Trong
cc phng th nghim, cc nh khoa hc ca t chc Nn tng Sc kho Hoa K, nm 1991
khm ph rng ch n ung giu cht x s lm gim vic gy ung th khong 50%. Nh
nghin cu Leonard Cohen kt lun rng: Chng ti thn thy vic tng gp i lng cht x
trong mt khu phn n ging nh khu phn ca ngi phng Ty, bn c th lm h s bnh nhn ung
th v. Ngun t liu: tc gi L. A. Cohen Vai tr ca N. Nitrosomethylurea trong vic chng ung th
v qua ch dinh dng giu cht c v m, Bo ca Vin ung th Quc gia s 83, trang 496 500 v
Cht x c lin quan n vic gim nguy c ung th v, Boston Globe, ngy 3 thng 4 nm 1991.
Trong cc cuc kho st trong phng th nghim, nhng con vt c nui bng sa u
nnh hoc sn phm c ch t u nnh cho thy vic gim s lng ung th v so vi nhng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

con khng n loi u nnh. Ngun ti liu: tc ga S. Barner, u nnh, ngn nga cc khi u
v di hnh thc ung th v ti Parcia, cht gy t bin v cht gy ung th trong khu phn n
(Nh xut bn Wiley Liss, New York, 1990) trang 239 253.
Trong mt cuc din thuyt trc Hi Ung Th M, mt nh nghin cu thuc i hc
Alabama Birmingham thuyt trnh rng nhng con chut c cp mt khu phn n giu
cht u nnh s mc bnh ung th t hn nhng nhm chut khc.
Tin s Stephen Barner cng cho rng cc nh khoa hc hin nay ang thu thp v gii
thch nhng loi u nnh khc cng nh nhng mn lm t u nnh, gm u ph, tng nn,
tng c miso, chng minh u nnh c th nga s pht trin ca khi u nh th no.
Ngun t liu: u ph: vai tr ca u nnh trong vic phng nga ung th v Oucology Tines,
thng 7 1990.
Ti mt xng nh do t chc c tn l NCI ti tr nghin cu v vai tr ca nhng
mn u nnh dng nga bnh ung th, cc nh nghin cu y khoa a ra nhng bng chng
cho thy u nnh v nhng sn phm c ch t u nnh c th ngn nga s xut hin ca
cn bnh ung th nhng con vt nui trong phng th nghim. Cc nh nghin cu cho rng:
S thng nht kin ca bui hp chnh l nh c nhiu d kin hu ch chng minh cho vic
nghin cu v mi lin h gia vic hp th u nnh vo c th v nguy c ung th ngi. Ngun t
liu: tc gi Mark Messina v Stephen Barner, Vai tr ca nhng sn phm u nnh trong vic gim
nguy c ung th - Bo co ca Vin ung th quc gia s 83, trang 541 546.
Nhng cuc th nghim tia X c mnh, bao gm cc th nghim d dy, rut non v tht
bari hu mn, c bit lm tng nguy c mc ung th v ph n, h mang trong mnh mt loi
gen c bit. Loi gen ny ch c trong khong hn 1 triu ph n M. Ngun t liu: tc gi M.
Surift, Mc ung th trong 161 gia nh b nh hng bi mt iu ha gin mch. Bo Y khoa ca
New England s 325 (1991) trang 1831 1936.
Nm 1993, cc nh khoa hc tho lun rng, khu phn n giu u nnh, c bit l
sp tng miso to ra genistein. y l mt cht t nhin c th ngn cn s pht trin ca
nhng mch mu nui khi u. Nhng nh nghin cu thuc i hc Hospital ti Heidelberg,
c, thuyt trnh rng genistein cng ngn cn nhng t bo ung th sinh trng v c th c
nhng tc dng quan trng trong vic phng chng v iu tr nhng khi u x c tnh no, v
v tuyn tin lit. Ngun t liu: Cc nh ha hc nghin cu ti sao rau c c li cho chng ta.
Bo New York Times, 13/4/1993.

Chn on
Phn ln cc bu ngc c cc ph n hoc ngi thn ca h khm ph nh nhp tim
p. Mc d 80% cc loi bu u lnh tnh nhng cc bc s li mun ri tia X vo m mm
khm ton vng ngc, gi l chn on ngc. Nu cc bc s vn cha khng nh tnh c hi
th mt sinh thit s c tin hnh quyt nh s pht trin l u nang hay ung th. Cc cuc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

th nghim hoc mn, cc chn on ngc, xng, s pht trin tu sng v cc hnh thc siu m
ca Gali (Ga), gan, xng s c tin hnh mt cch tng qut tip theo. Cho n gia thp nin
70, vic chp tia X v mi c s dng rng ri nh mt bin php phng nga ung th trong
giai on mi pht sinh. Tuy nhin, nm 1976, Tin s John Ballar III, bin tp vin ca bo Vin
ung th quc gia thuyt rng chn on ngc bng tia X cng c th gy t vong do nh hng
ca phng x nhiu. Tia X c th cha tr cho cc ca ung th mi trong thi k u. T , cht
phng x dng chn on ngc gim xung r rt trong mt s ca bnh.
Hin nay, hng thng, Hi ung th M u ph bin vic khm v cho ph n khong
tui 20 v chp tia X v trn mn nh cho tui 40, khm nh k hng nm hoc 2 nm 1 ln
cho tui t 40 49 v chp X quang v mi nm cho nhng ph n trn 50 tui. Ngoi ra,
cc bc s cng khuyn ph n tui t 20 n 40 nn i khm tng qut 3 nm mt ln v ph
n trn 40 tui th mi nm mt ln khm.
Cuc tranh lun v chp v li si ni hn ln vo nm 1993 khi Vin ung th quc gia
thuyt trnh rng 1 kim nghim y hiu bit v cc d liu cho thy s bt li cho cc ph n
di 50 tui khi s dng tia X v chp X quang v cng tht bi khi khm ph ra 40% cc khi u.
Ngoi cc cuc kim nghim v ra, y hc phng ng cn gip tm kim cc du hiu
ca s pht trin v bt n qua chn on kh sc v v mt bn ngoi, c xem l kt qu ca
s pht trin song song vi sc kho, hy xem 2 g m th hin kh sc v nhng s thay i
vng ngc gm phi, v v trong h sinh dc.
Hai m nhun ti, mn, trn lng, hng ho cho thy chc nng tiu ha v h hp hot
ng tt, c bit l nu khng c np nhn hay tn nhang trn m, hai m hoc hng, ngoi
tr lc ang vn ng hay i ra ngoi trong thi tit lnh, s l chng t s gin n bt thng
ca cc mao mch, gy ra bi tim v s ri lon tun hon. Nguyn nhn chnh l do tiu th qu
cc thc n, thc ung m nh tri cy, nc vt tri cy, ng v thuc. Hai m trng bch
l do tiu th qu nhiu n sa nh pho mt, kem v yaourt. Hai m va hng va trng cho
thy s hp th qu ti cc cht bt v tri cy. C 2 mu ny u chng t s tn ng ca m
v cht dch mt s b phn trong c th nh v, phi, rut v c quan sinh dc.
Cc m en, hoc trng trn m l du hiu ca s ng m, c phi ln v v
thng c lin quan n vic xut hin cc u nang hoc u x. C ph, cc cht kch thch khc v
nc gii kht thm ngon c th gp phn to nn cc mu trn m. Tn nhang cho thy s
loi b lng m v cht dch d tha do hp th cc thc n ng vt, cc thc phm sa, du
v m. Nu cc m tn nhang mu trng, nguyn nhn chnh l sa v ng. Nu l mu vng
th nguyn nhn l n nhiu pho mt, tht gia cm v trng. Hai m c mu xanh l cy chng t
ung th ang pht trin v, phi hoc rut gi.
Mu sc hay nhng du hin no xut hin trng trng mt cng th hin tnh trng
bt bnh thng khu vc no trong c th. Trong trng hp v, mt mu trng nht trong
sut vng trn, ngoi mt l chng t s hin din ca m v cht ng c th pht trin
thnh u nang hoc u x. Bnh cm mt cng l mt hnh thc u x. Nu nhng mu sc hoc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

s sng phng ny xut hin mt phi, v phi s b nh hng v ngc li, nu mt tri th
v tri s b tc ng.
Nhng mao mch xanh l cy xut hin dc theo ng tuyn tim hoc phi t c tay
n khuu tay trong v cc phn mm ca cnh tay cng s th hin s pht trin ca bnh ung
th v v phi. Ngoi ra, s xut hin ca mu xanh l cy v en cng vi vic sng pha
trong c tay mt cch bt thng cng cho thy tnh trng sc kho tng t nh trn.

Li khuyn v n ung
Nguyn nhn chnh ca mi trng hp ung th v l do tiu th lu di cc thc n lm
t sa nh pho mt, pho mt yaourt, b v kem cng vi vic n qu nhiu tht g, trng, tht,
cc thc phm ng vt nhiu m cng nh ko, ng, s c la, mt, cc thc phm tinh ch t
ng v nc gii kht.
Tt c nhng thc phm ny tuyt i nn trnh dng. Cc loi tri cy nhit i, nc
ct tri cy n i, cc loi rau c vng nhit i nh khoai ty, khoai m, khoai lang, mng
ty, c chua v c tm cng khng nn n. Bi l cc thc n y to ra cht dch qu . Tt c
cc loi sn phm lm t bt m nn trnh bt. Ch nn dng khi qu thm, ch nn dng bnh m
yn mch hoc bt m lt, khng men, khng chua. Thc phm v nc gii kht c iu ch
hay sn xut pha trn cht ha hc v nhn to, hon ton nn loi b, khng c dng. Thm
ch nn trnh vic dng du ci tinh ch hoc nn gim mn n c du trong vng 1 2 thng.
Khng nn dng cc thc phm v nc ung ng lnh, mc d khng gy ung th nhng tt
c cc cht kch thch nh gia v, c ph, ru, cc loi thc ung c cht cn, nc gii kht c
hng liu v thuc phin cng nn trnh v chng s lm gia tng s pht trin ca khi u.
C mt loi ung th v c gi l ung th v dng lot. Bnh ny thng xut hin
mt vng lot, sng trn mt v v lan ra nhanh chng. Hnh thc ca dng ung th ny ch
yu do cc thc phm cc m nh n du qu nhiu (c trong nu nng ln khi trn rau c)
ng, s c la, cc loi ko khc, thc phm sa, tri cy v cc cht kch thch .v..v.. Nhng
ch dn v khu phn n tng qut sau y c bc s khuyn dng trong bnh ung th v:
Ng cc lt
50% n 60% mc tiu th hng ngy, tnh theo dung tch, nn l ng cc lt. Ngy
u tin chun b mn go lt ht nh nu bng ni p sut cng vi 20 30% k. Tip
theo nu go lt vi 20 30 % go mch, ri chun b nu go lt vi 20 30% xch tiu
u hoc u bin, k n nu go huyt rng lt. Mt mn cho bui sng thm ngon c
th nu bng cch ly cm ngui, vo mt t nc cho cm mm, sau cho thm
mt t tng miso c hng v v hm nh trong vng 2 3 pht. Ngoi tr mn cho
bui sng mm do ra, ng cc nn dng dng c hn l dng bt. Khi nu p sut, t
l go l 1, nc l 2. nm nm, hy nu vi mt ming ph tai nh c kch thc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

bng con tem thay v dng mui, mc d trong vi trng hp, tu tnh trng ngi bnh
m dng mui bin. Thnh thong, cng c th dng nhng loi ng cc khc nh go m
lt, go mc mch lt, bp v yn mch lt, mc d trong thng u khng nen dng go
yn mch, go kin mch, seitan - np nu ph tai nn gim ti a. Bnh m bt chua cht
lng tt (rt ngon nu c hp) c th dng 2, 3 ln trong mt tun. Trnh dng tt c
cc loi bnh nng vng cho n khi tnh trng sc kho c chuyn bin tt, bao gm
cc loi nh bnh qui, bnh ngt, bnh c nhn, bnh nng v cc th khc.
Sp
5 10% sp, n khong 1 2 tch hoc bt mi ngy. Sp c nu vi rong bin
wakame v cc rau c khc nh hnh, c rt v thm gia v vo vi tong miso hoc
tng shoyu. Thnh thong, c th thm vo sp mt lng nh nm shiitake. Tng
miso c th l miso go i mch, miso go hay miso u nnh (gi l hatcho) v
c khong 2 3 nm. iu tr ung th, sp ht k vi rau c nh b, bp ci, c
hnh v c rt cng nn nu thng xuyn. Sp ng cc, sp u v cc sp khc thnh
thong cng nn dng, nhng trnh dng sp rau ci mui vi yn mch. V dng thng
xuyn cc mn sp v thc n ni chung, ta nn trnh nm nhiu mui v bt. Nu sp
qu mn, khi bu v s teo li v khng lnh c.
Rau c
Nn dng 20 30% rau ci nu vi nhiu kiu khc nhau. Nn dng thng cc loi
rau c nh burdock, c rt v c ci Nht. Rau c trn nh bp ci, c hnh, b , b
canh v cc loi rau dng l nh ci xoong nc, broccoll, hoa rng cng c khuyn
dng v nu chung vi nhau hoc ring tng mn. Tnh theo qui lut ca bn tay, nn
chun b cc mn n sau nhng liu lng c th khc nhau vi mi ngi. Cc mn n
y gm: sp rau c hm mishime, 3 ln mt tun; ph tai, xch tiu u v b, 3 ln 1
tun; rau ci Nht Bn chin, 1 tch, 3 ln 1 tun, c rt v ngn c rt hoc c ci Nht
bn v ngn c ci, 3 ln 1 tun; rau c lm sch trng, 5 7 ln 1 tun; x lch mui, 5 -
7 ln 1 tun; rau c ci xo, 2 3 ln 1 tun. Khi xo nn dng nc thay du trong thng
u tin, sau , thnh thong dng thm mt t du vng khng dnh cho. St
kinpura xo vi khong 2/3 tch nc, 2 ln 1 tun, ri c th nu vi du sau 3 tun l,
u ph chin cng vi tng nn tempeh, hoc seitan np nu ph tai, rau nm tng,
dng 2 ln 1 tun.
u:
5% cc loi u nh nh xch tiu u aduki, u bin, u H Lan hoc u nnh
en c th dng hng ngy v nu chung vi rong bin nh ph tai hoc c hnh v c
rt. Cc loi u khc c th dng chung vi nhau 2 3 ln mt thng. c thm
hng v, c th nm mt lng nh mui bin nguyn cht hoc tng shoyu hay tng
miso. Thnh thong cng c th dng cc sn phm u nnh nh tng nn tempeh,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

tng si natto v u ph nu hoc chin, nhng ch dng vi lng va phi. Trnh
khun u ph qu c v nn n u ph cng hn loi mm.
Rong bin:
5% hoc t hn cc mn rong bin nh wakame v ph tai c dng hng ngy khi
c nu vi go, dng vi sp .v..v.. Mi ngy cng c th dng mt ming rong nori
nng, mt a nh rong shijiki hoc rong arame, nn nu 2 ln mi tun. Tt c cc loi
rong bin khc c th n tu .
Gia v trn bn n
Gia v c li khi dng trn bn n l gomashio (mui vng) vi mc bnh qun 1
phn mui vi 18 phn vng (sau 2 thng gim t l xung 1 phn 16) bt kelp hoc rong
wakame, m mui umeboshi, st tng hp tekka. Tuy nhin, tt c cc loi gia v dng
sinh thng thng khc cng c th dng nu cn. Nhng gia v ny c dng hng
ngy nhng vi liu lng va phi, hp vi khu v ca tng ngi.
V n mui
n mui lm ti nh c th n hng ngy, mi mn ch nn nm mt mung.
Nhng mui khng nn nm mn qu.
V thc phm ng vt
C v thc phm ng vt khc nn trnh. Tuy nhin trong trng hp cn c tht ng
vt th nn n mt t c trng 2 tun 1 ln. Vi c, ta nn hp, un si v hoc luc v trang tr
thm vi c ci Nht Bn no hoc vi gng. Sau 2 thng c th n c mi tun mt ln.
Tuyt i trnh n c tht v xanh (c bit l c ng) v tt c c loi s, hn
V tri cy
Trnh n mi loi tri cy nhit i. Tri cy vng kh hu n i dng cng t cng
tt, cho n khi tnh trng sc kho c chuyn bin tt. Nu c th i hi th c th dng
mt t tri cy nu vi 1 nhm mui bin hoc tri cy chin (cng c th nu theo cch
ta a thch). Trnh dng tt c nc tri cy v ru to.
ngt v cc mn n dm:
Trnh n ko v nhng mn n dm k c nhng mn dng sinh cht lng tt, cho
n khi sc khe c ci thin. tho mn khu v ngt, hy dng rau c ngt mi
ngy trong vic nu n, ung nhng cht sinh t - rau c ngt (xem nhng thc ung c
bit phn di), mt rau c ngt v sa go (mt tun c th dng n 8 lng). Bnh
dy moshi, nhng gi cun bnh trng rau sushi v nhng mn n dm ch yu lm
bng ng cc khc c th n thng xuyn. Hn ch dng bnh bt go, bp rang v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 134

nhng mn n dm - nng hoc rang khc bi chng c th lm cng khi u. Trong
trng hp qu thm, c th n mt lng nh mch nha hoc siro go.
u phng v cc loi ht
u phng v b u phng nn trnh, v hm lng cht bo v m rt cao, ngoi
tr ht d l c th dng. Ht nng khng nn mui nh ht hng dng, ht b, c th
n dm, nhng mi tun ch hn mt tch.
Gia v nm khi nu n:
Gia v nm nh tng mui bin khng tinh ch, nc tng shoyu v tng miso
c nm va , trnh gy kht nc, n ni c phi ung n y bng. Khng nm
ru np mirin v ti. Nu sau ba n hoc khi ang n bn cm thy qu kht, bn nn
gim bt cc mn gia v ny cho n khi dt hn kht.
Nc gii kht
Vic tiu th nc gii kht v cc khu phn n king khc c th lm theo cc ch
dn chung phn I, gm c l tr gi bancha c dng nh thc ung chnh trong ba
n. Tuyt i trnh dng cc loi nc gii kht c lit k trong bng trnh dng v
khng dng thng xuyn. Trong vng 2 3 thng u sau khi bt u kin n mi ny,
cha c ung c ph ng cc.
Trong trng hp au do i bng m nhng ph n thnh thong gp phi khi theo ch
n mi, th h c th n 1 hoc 2 gi cun go c gi bng rong nori nng v c nhn l
na tri m mui umeboshi.
Tuy nhin, n cng t, cng c li. Trong mt s trng hp, b bt ba n sng trong
mt ngy hoc vo k ngh cui tun s rt hu ch cho bnh ung th v v cc bnh khc.
iu quan trng nht lin quan n vic p dng ch n king l nhai tht k cho n
khi thc n ha lng trong ming v ha u vi nc ming. Hy nhai tht k t nht l 50
ln hoc tt nht l 100 ln cho mi ming n. Cng tht quan trng khi n qu nhiu v n
trc khi i ng 3 ting ng h.
Nh c ch dn trong phn II, nhng ngi tip nhn hoc ang tip nhn iu
tr y khoa cn phi c nhng thay i trong khu phn n sau ny.

Thc n, ung c bit
Mt s thc n, ung c bit c th p dng tu tng trng hp ca mi ngi. Vui
lng xem ch dn ca mt chuyn gia dng sinh giu kinh nghim. Liu lng v mc s
dng c di y mc trung bnh, n s khc bit tu ngi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 135

Thc ung rau c ngt
Trong thng u tin, mi ngy ung mt tch nh v tip tc dng n thng th 2.
K n, mt tun dng vi ln v sau l tu thch.
Nc c ci Nht v c rt
Ung mt tch nh mi ngy hoc 3 ngy mt ln trong vng 10 14 ngy u ty
tng trng hp. K n, gim lng dng xung khong phn na trong 2 thng ti v
sau ngng hn.
Nc m mui umeboshi, nc tng shoyu, bt sn dy kudzu:
Ung mt tch nh 2 ln 1 tun trong vng 4 6 tun v sau ngng li.
Nc ph tai v c sen
Lm sch c sen ti, nu vi mt t ph tai, thm vo t nc v sau cng b vo
git tng shoyu. Ung mt tch cch 3 ngy, dng trong vng 1, 2 tun.
C ci Nht Bn no
No khong na tch nh c ci ti, cho thm vi git tng shoyu v ung 2 3
ln mi tun.

Chm sc ti nh
Ch xt c th
Dng khn nhng vo nc nng, v vt ro ch xt ton thn k c vng bng di
v ct sng l cch hu ch gip cho h tun hon mu, bch huyt v cc cht dch khc
trong c th hot ng tt hn ng thi tng kh nng hot ng ca tinh thn v th cht.
Cch hng dn chm khn
i vi mt s t nhng khi u v, dng phng php chm khn c th rt cn
thit dn dn loi b cht dch v m d tha t cc b phn bn trong m v qua ln
da. T t, nhng cht c qunh, cht dch bo v mu d to thnh khi u s b thi qua
da, nc tiu hoc ng rut. Vui lng xem hng dn ca mt chuyn gia dng sinh
c kinh nghim v cch s dng v mc thch hp ca vic chm khn hoc b bt.
Mt vi hnh thc khc cng c p dng tu tnh trng mi ngi. Cch chm khn
hoc b bt dng lc u c p dng cho vng bnh, ly mt khn tm nhng nc
nng, vt kit p trong vng 3 5 pht kch thch tun hon.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 136

p rau xanh
Trn khong 50% t st xanh v 50% l bp ci cht khc u hoc l cy xanh t
nhin. Sau p ln vng u gip thi ra cc cht c ng d hn. Nu l rau qu
kh, ta c th vo hn hp mt t nc. (t st cht lng tt thng c bn cc
quy m phm ca ca hiu thc phm dng sinh). p bp ci t st c th gi lu
khong 4 gi hoc sut m. Hnh thc ny c th p dng mi ngy trn 1 thng v sau
ch dng khi cn thit.
Thch cao go lt, tng miso
Nghin go lt nu chn, ha vi 50% tng c miso v 5% gng no. Cn trn non
mt chn g. lp hn hp ny vo 1 khn vi coton, b dy 2cm. K n p khn ln
ch v b bnh. yn trong vng 3 gi hoc lu hn hoc sut m cho n sng hm
sau. Nu cn, c th p dng cch ny i vi nhng hch bch huyt b sng c v vai.
Thch cao ph tai
Ngm ph tai vo nc 10 20 pht cho n khi mm v sau em gi. Trn ph tai
chung vi 1/3 l ci xanh v 1/3 gng no. Thm 1 t bt v nc vo. p bt ny ln v,
dng 1 bng vi cotton ph ngoi v gi yn trong vng 3 gi. Nu cm thy nng, hy b
bt gng ra. p dng cch ny mi ngy trong vng 2 tun v sau ch lm khi cn.
Thch cao kiu mch
Trong nhng trng hp v phc hi sau phu thut v nhng hch bch huyt
xung quanh, k c c, v cnh tay b sng phng ln chng ta c th p dng cch dng
bt yn mch p ln (khong 2 3 pht) theo cch p gng trn.
Cch chm sc y khoa
Trong trng hp nhng hch bch huyt di nch v dc theo cnh tay sng ln do
ung th lan rng t v qua h bch huyt th cn phi dng n bin php chm sc y
khoa. Mt ln na, nn tham kho kin ca mt chuyn gia dng sinh, nh dinh
dng hc hoc bc s y khoa. Phng php mt-xa cng thng rt hu ch lm gim
sng phng trong cc ca bnh loi ny.

Nhng lu khc
Ngi bnh ung th v thng hay chn nn v tht vng, hy nn lm nhng iu c th
c duy tr mt thi lc quan v bnh tnh. Hy vui ci, ca ht, khiu v v tn
hng cuc sng tng ngy.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 137

Ngoi vic tm ra hng ngy, hy ngm chn trong nc nng vo bui ti hoc thnh
thong dng nc gng nng. iu ny s gip ta h thp nng lng trong c th nhm thi
nhng cht thi qua ln da.
Trnh mc si len hay si tng hp, ti thiu cn mc lt bng vi cotton v dng ra
ging v o gi cng bng vi coton.
Trnh eo nhng trang sc bng kim loi nh: nhn, vng v dy chuyn. Nhng vt ny
thng nhim in t thi trong ln kh quyn v ti vo c quan trong c th theo nhng
kinh tuyn chy dc theo ngn tay v cnh tay. Tuy nhin, vn c th nu eo nhn ci.
Trnh xem Tivi lin tc. Bc x nhit lm yu vng ngc. Tng t nh vy, hy trnh
nhng ngun in t nhn to: u my video, my ht khi, nhng dng c in cm tay.
Nu c th, trnh dng thuc nga thai v nhng liu php dng vi cht estrogen. Nhng
cht ny lm suy yu c th v thc y ung th v pht trin nng hn. Thnh thong, cc
bc s khuyn dng thuc estrogen bi v trong nhng cuc kim tra y khoa ngi ta nhn
thy nhng ph n ln tui ung estrogen t b bnh tim hn v nhng ph n ln tui cht
v bnh tim nhiu hn li l bnh ung th v. T vn nng lng, hu ht bnh tim l kt
qu ca vic tiu th qu mc nhng thc phm nhiu dng tnh nh: tht, tht gia cm,
trng, nhiu cht estrogen c xp vo loi cc m, c th gip lm gim nguy c au tim
v nhng cn t qu. Tuy vy estrogen li lm gia tng nguy c ung th v v qu thng m
tnh. Nhng ph n chp nhn phng php n chay thng c ci thin nhanh chng v
cht lng mu k c lm gim estrogen. V th, khng cn phi ung estrogen ngn
chn nhng cn au tim, nu nh bn ch n ung ng cc v rau c.
Hy cho con b nu bn c th. Khng c nguy c truyn bnh cho con, vic cho con b s
bo v cho c con ln m mt cch an ton.

Kinh nghim bn thn
Thng mi nm 1972, b Phylis W. Craptree, mt ngi tr ct trong gia nh 50 tui,
va l gio vin trng nui tr va l b ngoi, n t Philadelphia phu thut v bnh ung
th d con, bung trng v ng dn trng b lch. Vo khong thng 1 nm 1973, c khi ung
th di cn v b phi ct b ht v phi.
Con trai b l Philip ang nghin cu v cch nu n chay mang vo bnh vin cho b
sp tng miso, cm go t v nc tr gi bancha. Trong khi mn n u tin bnh vin a
b Philips l 1 t Froot Loofs. Phu thut v l iu gy s hi cho b. B ni: Mt trong nhng
iu gy m nh nht l phi k giy chp nhn cho bc s ct b v, ti phi ng v k 4 ln trong
vng 10 tun v ln ny ti bit cc bc s sp ct b phn no. Trong mi cuc phu thut, trc tin
phi cc bc s ly mu sinh thit th nghim ct trong phng ng lnh v sau quay tr li phu
thut khi cc vic phng th nghim hon tt. Mi th tc bnh vin cng n gin nhng gy s hi
cho ti l co lng, tc trc khi gii phu. Nhn y t co trn vng ngc ca ti, t nch ny sang nch
khc, v ra ry v v n ch cn tn ti ln cui Tt c l mt th tc rt xc ng. Trc khi xt nghim
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 138

m lc tm ra (nc mt ti cng tun theo nhanh nh nc tun t bng sen) ti t hi liu ti s nh th
no trong 1, 2 ngy ti. B Craptree qu qun tr vi kinh nghim ny n ni sau , b phi
tm ngay mt chuyn gia tm thn gip b lm quen vi ni au mt mt.
Hn ba nm sau b mi quen vi ch n chay nh s ng h ca chng, con trai v
con gi. B loi hn ng ra khi ch n ung, n nhiu rau c v gim lng tht, thc
phm sa, ru Martini. Tuy vy, ma h nm 1976, bo ch v truyn hnh y p nhng thng
tin v mi lin h gia bnh ung th v, thuc trnh thai v tim cht hocmn. B Craptree
dng nhng loi thuc ny v b li ha ra tuyt vng v lo bnh ung th s lan n gan.
Mt ln na, con trai b li nhn mnh vi b, cn tip tc theo ui ch n dng
sinh mt cch k lng v chu trch nhim hon ton vi tnh trng hi phc ca m. Thng ba
nm 1977 b tham d cuc hp bo EWF v bnh ung th v ch n dng sinh c t chc
Boston v n gp ti, sau b nh li: Ti nghe v c cuc hn vi ng Michio
Kushi. B tip li: C mt biu ng trong phng cnh bo ti : Khng c bnh ung th m ch c
con ngi to bnh ung th. Michio a ra ch n dng sinh iu tr v gi li nhn ti vic
n ung nghim khc hn bao gi ht.
Ma h sau b Craptree quay li v bo ti rng b hi phc khong 60% v vn tip
tc n ung mt cch nghim ngt. Ma thu nm 1978, b Philips hon tt thi gian cha tr 5
nm cho cn bnh him ngho v sng lu hn 85% cc ph n cng gii phu d con v v
nh b. B khng nh: Ti bit n vic n chay hn mi phng cch iu tr ung th. T bn thn,
ti thy c s ci tin ci lng au (do chng long xng) v nhim trng ng tiu (c hai u gy
au n sut 30 nm). S ln au u th t hn, cng nh hn v chng qua hn. Thm ch cn bnh
thn kinh ca ti cng gim xung.
B tip: Chng ti hng li t ch n dng sinh sut thi gian kim sot trng
lng c th. Nhng bi din thuyt ca Michio Los Angeles nhiu nm trc y l phng
tin em thng Phil v vi chng ti t ci th gii hippi ca n. Con gi ti th nhn mt b gi
nui v n khng c th th thai. By gi n c 3 b gi dng sinh!
Ti liu theo tp ch East West, bi Philips W. Captree, mt B Ni t cha bnh cho mnh
vo thng 11 nm 1978.
Thng hai nm 1986, Anne Kramer c chn on l mc bnh ung th v v phi ct
b ht v tri. Bc s pht hin nim mc di cn trong 4 cc u bch huyt, thm vo l 1 khi
u b xu nm trong nhng mch mu nh bnh thng. Anne nh li: Bc s iu tr ung th cho
ti ngh phng php ha tr cha bnh trong mt nm hoc c th lu hn. kin th hai ca mt
bc s khc cng ging nh vy. Tc l phng php iu tr ha cht trong mt hay hn mt nm. ng
ngh ti vi l do v ti c hng ngn t bo ung th ang lan truyn trong mu. iu , chng tt
p g. Trong khi mt cuc th mu bnh vin nh thng l bo co lng cholesterol
trong mu ca b l 243. Thi gian hi phc sau cuc gii phu, b Anne bt u c nhng ti
liu nghin cu khoa hc lin quan n nhng ch n nhiu m vi bnh ung th v. Mt bi
nghin cu ni rng nhng ph n Nht Bn n ung theo truyn thng th rt t b bnh ung th
v v t l mc bnh cng thp hn so vi nhng ph n phng Ty, hay n nhiu m theo tiu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 139

chun M. B Anne quyt nh th phng php n t cht m, nhng v qu yu sc do ha liu
php nn khng th bt u.
Sau 3 thng iu tr vi Tamoxiphen, b hc n ung chng bnh ung th: B Anne gii
thch: Ti c cun sch ny v ngay lp tc bt u nu nhng ba n theo yu cu cn bnh ca ti.
Ti hiu rng ch n chay ny chnh l iu ti mong i. Ti tin tng vic n chay s gip ti t cha
c bnh ung th v. Nhng cm gic v vng bin i. Ti tr nn lc quan v kt qu ca cn bnh.
u tin, tht khng d dng i mua sm v chun b nhng mn n mi, c bit t lc
b Anne hu nh khng cn nng lc, b lun cm thy bnh v bun nn. B cho hu qu ny
l do phng php ha tr. B suy ngh v qu kh: t ra th ti khng phi lo lng g v vic kh n
ung. Trong u ti khng cn bn tm v iu g na. Ti tin tng vo ch n mi ny v lm theo
nhng ch dn mt cch nghim ngt. Cng thc nu n ca ng Kushi nh nhng, lm ti cm thy
thanh thn v lm cho sc kho ca mnh tr nn tt hn. B Anne cng thc hin nhng bi tp
qun tng mt ngy 3 ln.
Sau hai thng theo ui ch n ny, b Anne i xt nghim tia X trn v phi. B rt
hi hp v bc s tng bo trc vi b v kh nng xut hin nhng khi u mi nhng ni b
vi ha. B ni: Tia X cho thy nhng ch b vi ha bin mt nn ti rt t ho v hnh phc.
Thng 9 nm 1986, b Anne quyt nh ngng ha tr mc cho s phn i ca cc bc s
chuyn v ung th. B th l: u c ti chng li ngh s phi tn thm 6 thng m li tn hi mt
cch v ch. Trong nhiu trng hp cc bc s khng th tin hnh ha tr v s lng t bo bch cu
ca ti ang xung thp mt cch nguy him. Ti t ha vi c th mnh rng ti s khng chu qua bt
k cuc ha tr no na.
Sau b Anne gp Bonnie Breidenbach, mt gio vin thuc khoa dng sinh vng
Detroit v ng gip b n theo cch . Bonnie k cho b v mt bc s c phng php
iu tr cho bnh ung th. B tham d nhng bui hp nhm trong mt thi gian ngn v thy chia
s c nhng cm gic v kinh nghim v cch n dng sinh l ng khuyn khch v ng h.
T n nay 7 nm, b Anne vn mnh kho. Nhng ln chp li tia X ni soi
xng, chp X quang vng ngc v nhng cuc kim tra mu khng cho thy bt k du vt
no ca bnh ung th. B Anne nay 60 tui, cholesterol l 170 v b ng k vo
Chng trnh m rng vin Kushi, t ti Cleveland hc thm v khoa dinh dng n chay.
B tm s: Ti yu thch chng trnh v yu cuc sng ca ti. Ti rt bit n s ng h ca chng
ti v ng tip tc cch n dng sinh ny cng ti ngay t lc bt u. Ti cng bit n con ti, chu
ti, v ngi m 89 tui l ngi ang sng yn vui nh cch n ung ny. Ti cng mang n Thng
v Ngi cng cho ti bnh tt ln sc kho gip ti hiu gi tr cuc sng.



T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H P PH H I I

Chu k
My chc nm qua ung th phi ti Hoa K tng mnh hn cc dng ung th khc, c
hai gii nam v n, u gy t vong n 28% k t nm 1991. nam gii t l ny hi xung
vo nm 1984, phn nh vi thp nin gim ht thuc v bt tiu th cht bo. Cn v n th t
1950 n 1977, con s ny tng gp 3 ln, t 4 ngi trong s 100.000 tng ln 15 ngi cht
trong s 100.000 bnh nhn, ngha l c tng u 4 hay 5% mt nm, c bit l t 1979 n
1986 l 44/100. Cui cng nhng nm 80, ung th phi vt hn ung th v, tr thnh chng
bnh nguy him nht ca ph n l v n tng theo nn tiu th cht bo & ph pho thuc. C 3
trong s 5 ngi mc chng ung th phi l n ng tui t 40 n 70. Nm 1991 c
chng chng bnh qui c ny git khong 146.000 ngi M c n ng ln n b, cng thm
165.000 ang bnh. cc nc khc trn th gii, con s cng khc. V d Scottland, t s t
vong gp i M, cn B o Nha ch bng 1/8.
Ung th phi thng lin kt vi ung th gan, c hay xng. Chn mi phn trm
trng hp thuc 4 loi sau:
1) Epidermold Carcinomas tc l loi t mt im trung tm ri m r ra chung quanh.
2) Adenocarcinomas ch n vo mt l phi nhng li ly truyn sang b phn khc.
3) Large cell Carcinomas tng t loi (2) nhng vt thm hn.
4) Oat cell Carcinomas l loi pht trin nhanh. Loi bnh ny t khi c pht hin sm, mt na
trng hp coi nh khi u khng ct ni. Gii phu xong cho p dng x tr ch c kt qu vi 3
trng hp u, ct mt phn hay c l phi. Loi Oat_cell carcinomas ch iu tr bng phng
php ho tr, tuy nhin thuc vn phi dng vi mi loi gim au. 13/100 bnh nhn c hai
gii sng st sau 5 nm, ring trng hp Oat cell carcinoma khng m c nn ch sng
khong 1, 2 nm.

Cu to
Phi l c quan h hp cp i nm st vi tim trong lng ngc, hnh hi nhn v chia
lm 5 l, ba bn phi v hai bn tri. Mi l loi chia thnh nhnh, ta gi l cung phi, k
thc n n vo bn trong l hnh nhnh hay r cy, v nhng t ong.
T ong gm hng ngn nhng ti khng kh li ti. Khi ht thi, dng kh vo phi v
thm vo mu. Bn mt v ng ni, nhng t ong chng cht nhng mch mu, nu tri rng ra
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

n gn c 100m2. Mu c bi dng kh Oxy i v tim, v t n bm i cung cp cho cc
mch nui t bo. Trong mi t bo, Oxy c trn vi ng v cht bo bin dng sn
xut ra nng lng v thi kh Cacbonic v hi nc, coi nh ph sn ca nhng cht trn. Mu li
lm ly loi ph sn ny ri chuyn v phi v c thi ra ngoi. Phi cng l trm truyn
nng lng in t ca mi trng chung quanh d vo tin trnh tiu ho, nht l bi tit.

Nguyn nhn gy ung th
Y khoa hin i tp trung nghin cu ung th phi v mc gia tng u n ca n.
Thuc l b kt ti l th phm. Nhng nh bnh l hc cho rng tm hay chn mi phn trm
khi u phi c th chn ng c bng cch b ht thuc. Nhng nh nghin cu khc li cho
rng ung th phi cng lin kt vi nhim mi trng sinh sng, hay lm vic.
Chng hn nh thnh ph Houston, ung th phi tng 53% trong nhng nm 1970, tng
ng vi s gia tng bng n ca cc loi nh my nhiu cht thi nh ho du hay xng lc,
du ng Bnh ny cng thy t l cao nhng cng nhn luyn kim hay th m ng, hay
cng nhn tip xc thng xuyn vi ch, km. My nm gn y, vai tr ca thc phm cng
ngy cng c ch dng ngn nga ung th phi. Nhiu cuc th nghim y khoa chng t
nhng ai n nhiu rau xanh hay loi c cha cht beta caroten tin vitamin A th t b nhim bnh
ny hn. Mi gi thuyt u lin h n hiu bit v ung th phi. Tuy nhin nguyn nhn gy
ch nhiu nht li chng phi khi thuc, nhim hay tm thi thiu sinh t, nhng c v l s
mt qun bnh ko di v cch n ung hng ngy. Phi nm ngay vng trung tm c th v c
cu trc tng i qun bnh gia m v dng. Ri lon h hp k c khi u, chng qua ch l
mt qun bnh v thc phm m dng trong trng hp qu . Trng, sa, tht, bt ng,
cht bo, tri cy, rau c, ru, ho cht m ra.
Ta thy tin trnh pht trin ca bnh, do hp th axt dinh dng m hnh thnh cht
nhn, cng vi thc phm cha m, th nhng cht cn tch lu nhiu b phn khc trong
c th nh xng mt, hc tai, ngc, phi k c thn cng c quan sinh dc na. Trong trng
hp phi, ngoi triu chng nhn thy l ho, ngc co tht, th kh kh, i khi ho bn ra mt bi
m, nhng mt khi nhng ti nh li ti khng kh trong phi b m bm cht th phi mt
kh lu mi ty n c.
Ri th khng kh c hi hay khi thuc vo phi ri th nhng thnh phn nng trong
hp cht hu c cha cacbon, thu ht thm ng loi ca chng do tnh dnh bm Trng hp
nghim trng, ci kho hu c pht trin thnh khi u. Kt lun l trng hp gy ch : s
tch lu cht bo, phn nhy trong t ong v trong mu thnh ng mch l iu kin tin khi.
Khi thuc lin kt vi khu phn hng ngy lm nn s ung th. Dn da Bc M vn
ht thuc m chng b g ht, h cn dng thuc l tr nhiu bnh. Cc khc bit chnh gia
thuc l ca ngi da v cch ht ca chng ta ngy nay l h n bp v m cc, m thin
nhin, rau trng khng ho cht, qu ti, ht v mt lng nh tht th rng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

Nhng kho st ngy nay cho bit, trong x hi vn n ung theo tp qun truyn thng
m ht thuc th s lin h gia ung th phi vi ht thuc khng r rt lm.
Cht lng thuc iu ngy nay cng b cho l nhn t ca nhng bnh v ng h
hp thi nay. Thuc l ngi da trng mt cch t nhin, u c phn bn ho hc hay thuc
tr su, li phi ch, khng sy nh ca ta by gi. Thuc l ta ht cn cha t 5 n 20 phn
trm, ngoi ra cn h na ch, tc l trn nhiu loi hng v bng cch phun hay tm vo si
thuc. Nhng nc m thuc si mc nh Nga, Tu, i Loan th c dn nghin thuc ,
theo kho st, t l bnh ung th phi cng t thy c lin h gia ht v bnh ung th.
Chut trong phng th nghim nu cho n t cht bo cng khng nhim ung th phi khi bm
khi thuc, cn n nhiu cht bo chng s b khi u khi bm khi thuc. Nh vy, si thuc ch
bin c h ht vo tc dng vi mn n m mng, cht ngt dn n ung th phi.
Tng t, cp phi kho mnh c th chu ng v trung ho mt khi lng ln kh c
hi do nhim, bi kim kh, ho cht gy nga trong mi trng. iu ny cng gii thch ti
sao mt ngi n ung qun bnh thng khng e s khi thuc quanh h, bi v phi ca h lm
tt chc nng lc. D l ngi khng ht mc du, nhng phi b bao bc no l m, m, axt ca
tht b phn hu, ng hay ngi n chay m dng qu nhiu cht sa, ng, khi ht phi khi
thuc l sc sa lin. D nhin l trnh ng khi thuc lm vn c khng kh v cng nn lnh
nhng ni khng kh c hi. Ta thy c nhng ngi c min nhim nhiu hn ngi kia v
tng loi ho cht i vi tng hng ngi, c th h tha hng di truyn t trong bng m.
V ng y, thuc l xp vo loi dng tnh v tnh kh ro v lm co tht ca n. Ngi
nghin, thng gy nn dng hn ngi thng, c da tht thuc loi m, nht l cai nghin,
tc l ht thuc c th b co li v ng mch b cng. Cn ngi da cho rng ht thuc l
mc v ht va phi c tc dng lm du hn thn kinh v tng kh nng chng lnh chng au
nhc v tha axt.
Nguyn tc m dn n, dng co tht c th dng gii thch l do c nhiu ngi trong
x hi tn tin c phi nghin thuc l v ht qu mc hn c th dn da l nhng ngi m
t ngi da trng bt chc.
Nicotin, cht ch lc trong l thuc, rt dng. Nng dn min Nam Hoa K sm bit
dng nc chit xut t l thuc phun ln cy phng nga su bnh. C th p dng vo c
th ngi. Mi loi t bo gy mm bnh u khng th tng trng trong mi trng (alkalin)
ca nc l thuc. Mu ngi cng thuc dng alkalin c pH. Vi khu phn hng ngy gm
m cc, rau chn cng qu theo ma l hi dng. Th nhng, thi i mi, con ngi li
n mt t l ln tht ng to nn mt nh hng r nt v axt trong mu. Thc n hnh
thnh ngun axt gm trng, tht gia cm, sn phm ca sa, ng trng, bt v bt lm bnh
cng nhiu cht kch thch khc. lp li s qun bnh gia pH & axt tc l m trong mu,
nhu cu sinh l ng nhin i hi nicotin dng. V mt sinh ho, nicotin lm tng lng
ng trong mu. Ngi ht nng thng i glycerin trong c th, gy nn nng thiu
ng thnh ra thc n khng hydrocarbon, h m ra thm m, cht m ca tht, ng v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

c ru, kt qu: lm mt thn v gan, thm c ri lon cm xc na. C th cng thiu glycerin
cng thm ht tn, cng ht lng carbonic hay co carbon monoxid hay loi carbon i oxy kh
c tng ln lm mt tim v phi p nhiu hn vn chuyn oxy.
Khi thuc lm tha dng cng c th lm tha m, kt qu: c th l mt thng in
gii ging nh bnh c quy vy. Cng cuc kho st gn y cho bit ht thuc lm tng nguy c
mc bnh hoi huyt ln 30%. Thng k mi cng ch r ngi nghin thuc l cng d b mt
tr nh v kh tp trung hn ngi thng. C hai bnh ny, mt tr v hoi huyt u xp vo
loi cc m, r rng l ng, ho cht cng thm thuc l
Ngi da c ngy ch ht mt dm l thuc v ht cch qung kh xa, v d nhin l
thuc khng phun, p (h) g ht. Thi c i, gn nh mi x hi vn sng hnh phc m
u nh khi thuc. Ngi da cng nh ngi Vit xa thng thch tr tiu khin cc dng
ny l v mn n ch yu ca h l bt m cc, cht bt ny sinh m, ng nhin ngi tiu th
n phi tm s qun bnh.
Nguyn tc m dng thng nht gip ta hiu c ng c sinh l ho l ca vic ht
thuc v cng l con ng a ti ung th phi theo hai h h hp v tun hon. Thuc l lm
nghim trng thm cn dch phng Ty: tiu th qu mc cht b, i i vi trn dch ung th
phi, cng l hu qu ca nn cng nghip ho hc, thay i thi quen dng lng thc k t
sau i chin th II. Dng thc n theo li c truyn nh nhc trn: go, rau, c a phng l
chnh, cng thm mt cht tht nh hi u th k th ung th phi cng him nh hi . Sinh t A
v beta caroten tin A cha trong mt s rau c coi nh l chn m cng l b cho phi. Thit lp
mt l li canh tc theo thin nhin va ci thin mi trng li va c li cho sc kho ngi tiu
dng. Bt ho cht c li cho thu hoch, bt nhin liu, tc l bt chuyn ch xuyn lc a ca
sn phm v gia sc, bt c cng khai thc m kim loi dng cho my nng trong cng nghip.
Kho st n ngn ngnh ca ung th phi, ta tm ra bit bao nhiu vn x hi lin quan
n vic n ung. Nhng vn nui sng con ngi, phi gii quyt cch n ung hng ngy.
Bng chng y khoa
T nm 1773, gio s Bernard Payrilhe ging dy mn Ho trng Ecole Sant v i
hc Gii phu Hong gia, Paris thng bo khn cp l bnh ung th c th cha bng nc p
c rt. Lun n ca cng Ung th l g? chim gii nht ca Hn Lm Vin Lyon ni ting
th k 18. Bn nm sau trong mt bn bo co ng li vit: Ta nn coi trng tr liu bng thc
phm v dc tho, c dch sang ting Anh: Dissertation on Cancerous Diseases xut bn ti
London 1777. Tc gi ngi M Micheal Shimkin su tm v in li vi li bnh tiu
Contrary to Nature, ni san Vin nghin cu Y t Quc gia, Washington, th 1777.
Ung th bt u xut hin trong sc tc da d Bc M vo u th k 20, khi m h n theo li
vn minh. Bc s Bulkley vo nm 1920, chung sng vi th dn Esquimo Alaska mi hai nm
khng nhn qua du vt ung th no ti . Ung th ch l mt dng thoi ho do n ung mt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

cn i. M cc thng thy th dn canh tc, xay xt v nu nc bng ci, gia v ch l cht
mui. Trong mt bo co ca nhng quan chc Y t ca chnh ph Lin bang Hoa K trong khi i
thu thp lm thng k v sc kho ca cc b lc thiu s trong nc, vit: Dn da xa kia
ch sng bng sn bt v chi li, bp hoang v phi kh, nhng t khi iu kin sinh sng thay i l lc
cch n ung cng i. Y nh dn da trng, h sng bng hp, ng gi, nhng nm u chng ti cng
tc ti y, rt him ung n ni phi t vn v phn tch. By gi th n (ung th) li thng qu ri.
Trch dn: Ung th nhng b lc bn khai B.S Bulkley 1927. Nm 1958, nh nghin cu Hugh
Sinclair ca trng i hc Oxford bn Anh bo co, chut khng pht ung th phi do ht
thuc khng thi v cn phi nng vo nhiu yu t khc. Hy th cho chut n theo ch nhiu
tht, giu cht m ng vt, ta s thy chng b ung th phi khi ht thuc, v kh nhanh y. Medical
Heroes & Heretics, Wayne Martin 1977. Cuc nghin cu nm 1967 ch ra rng vitamin A
chng c bnh ung th cho nhng con vt trong phng th nghim. Trong 113 con vt gm
nhm c tim mm bnh, 60 con c cho n vitamin A. Ch c 1 trong s 60 con pht trin
ung th phi, 16 trong s 53 con cn li u b ly nhim. Saftiotti: Th nghim v ung th phi.
Sau hai mi nm nghin cu v khi thuc, bc s Richard Passey ca Vin nghin cu
Chester Beatty Research Institude, London vit trong mt bo co v s lin h gia nhng
thuc l p, nht l ng v thuc mc, th thy si dy lin h gia loi thuc sau ny (
mc, khng h, p) vi ung th l khng ng k. Trong mt th nghim, ng chia 2 nhm,
mi nhm gm mt t chut. Mi nhm ht 20 iu mi ngy, nhng mt nhm thuc khng h
cn nhm kia c h th thy ngy th 62, ba trong nhm chut ht thuc c h cht, s cn li
nm lit khng theo ni cuc th nghim, bn con cht vo hm sau.
Nhng con chut cht phi sng ln v ung th. Lc s chut ht thuc mc c tng
ln 40 iu mi ngy. Sau 251 ngy, 6 trong s nhm thuc mc cn kho mnh, ba cht v
au tim, hai cht v l do khng r, mt cht v b mt mn gn thn. Kho st v dch t hc
cho bit nc Anh v x Wales trong c t l ung th phi nam cao nht th gii cng l x
p ng trong thuc ht nhiu nht, ti 17%. Nc Php phi thuc ch khng sy, t l
ng p l 2%, t l ung th phi ch bng 1/3 Anh. Hoa K, t l ng p trong thuc
trung bnh l 10% c t l t vong v ung th phi trong nam gii bng na nc Anh, v Hoa
K l nc tiu th ng ng hng th hai sau k ngh ng thc n hp. iu tra v thuc l
phi phng ngoi tri nh Lin X c, Tu, i Loan th khng th tm ra mt lin h gia ht
thuc v ung th. Tin Y Hc Th Gii Thuc ht c cha c ung th khng? S thng 3/1973.
Nm 1977, nhm nghin cu Singapore nhm vo ph n gc Hoa th thy nhng ai u
n n rau xanh giu vitamin A t b ly nhim ung th phi bng na s ph n cn li. Mac
Lennan: Ung th phi trong s ngi Singapore gc Tu, nhm ph n b ly nhim cao (International
Journal of Cancer).
Bo co ca nhng nh dch t hc nm 1978 v ung th phi, v v ct sng tng gp
i hay ba ln ph n Nht Bn khong gia 1950 1975. Trong khong thi gian ny, sa
tiu th tng gp 15 ln. Tht, trng v gia cm tng 7,5 ln, go gim 70%. Okinawa, ni c t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

l ngi sng trm tui cao nht nc, cng l ni tiu th ng, mui v tiu th rau, cht m
cao. Kagawa: Ty phng ho ng vi dinh dng Nht Bn trong tp ch Preventive Medicine.
Phi on dch t hc thm Thng Hi nm 79 bo co Cc nh khoa hc Trung Quc
khng chu nghe rng ht thuc l nguyn c chnh gy ung th phi. Theo thng k ti y, dn
nghin thuc l Tu ch hi b nghi l ung th phi hn ngi thng mt cht triu chng ht
thuc tan bin sau khi cha khi chng au cung phi. Henderson trong Observations in Cancer
Etiology in China tp san National Cancer Institude Monograph.
Trong mt kho nghim vi 375 ph n Hawaii nm 1981 ch ra rng: thuc l r rng
chng phi nguyn nhn duy nht gy nn ung th phi ca gii ph n. Trong ph n ba nhm
sc tc Hawaii, Nht v Tu tng ng nhn s sinh sng trn u Hawaii th t l ung th
phi ln lt l 10,5 Hawaii, 4,9 Nht v 1,8 Tu mc d h u nghin thuc. Yu t dinh
dng mi dn ti cn bnh qui c ny m ht thuc ch l thm vo. Tp san International
Journal of Cancer.
Nghin cu Chicago nm 1981 tm thy, nu n u n thc phm c cha cht
tin vitamin A caroten th c th nga bnh ung th phi. Theo di mt nhm 1954 ngi
xng Western Electric sut 19 nm th thy nhng ai n u c rau dip, rau thm, ci xanh,
ci bc tho, ci trng, o, mn, l v nhng rau qu giu caroten khc, nhm ny gim ng k
t l ung th phi. Shekelle, tp ch Lancet.
Nhm kho cu y hc Anh kim tra li cc kt qu nm 1982 ti x Wales, Anh, Hoa
K, Thu in, Nht Bn, Singapore, Thi Lan a n mt kt lun chung Thuc l khng phi
th phm chnh gy ra ung th phi. Ghi nhn tng cao ung th hai phi nam n trong th k
ny hn hn d c ht thuc hay khng yu t khc hn l khi thuc l nguyn c vt tri
Burch, tp san Medical Hypotheses.
Hip Hi cc nh gii phu Hoa K nm 1986 bo co: ht khi t ng ca nhng ngi
khng nghin lin h n ung th phi. Trc nhng nh nghin cu ngi Anh tm ra rng
nhng ngi khng nghin b ht khi thng xuyn c s ung th phi cao gp hai ln ngi
khng tip xc vi khi thuc. Tp ch Lancet Washington D.C, 86: Hu qu ca ht khi thuc.
Trong mt cuc kho st v s lin h gia li sng, ch n ung v ung th phi nm
1987, ngi ta thy rng calori ca cht bo c lin h r rt ti t vong ca ung th phi. Chng
hn ung th phi gy cht nhiu ngi nht cc nc Ty u v ni m cht bo tiu th
nhiu. Thp nht Thi Lan, Philippin, Honduras, Guatemala, Nht Bn ton l nhng ni t
chung n. Trong khi lu rng ht thuc vn l nhn t ch yu gy ung th phi, th nhng
nh khoa hc ny vn bin lun rng cht bo chm ngi cho tc hi ca thuc l vo phi. Ta c
th hnh dung ra ngay c ch khi thuc oxit ho, tc tng cng cho nhng t bo ung th no
mnh nht, sn phm ca m. Ernst L. Wynder: Assosiation of Dletary Fat & Lung Cancer trong
tp san Journal of the National Cancer Institude.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Theo di nhiu ngn ngi Phn Lan trong nm 1991, nh nghin cu bo co 60%
nhm c t l ung th phi thp, u n theo ch rau qu, cht bt c cha caroten, vitamin C,
E, P. Knekt: Dietary Antioxidtant & the Risk of Lung Cancer trong American Journal of Epidemiology.
Kho st lm sng nm 1991 cc bnh nhn ung th phi, thn, cung hng, bng i,
bng quan, trc trng c cha khi th t 20 n 245 cao hn, nhng ngi thng n rau
qu c cht caroten h mau lnh hn. C. Ruth: Nutrition & Cancer.
Cng nm 1991, nhng nh nghin cu Italia bo co rng, nu thay i ch n,
ngi bnh c th bin i tc nhn gy bnh ung th phi do thuc l. Phn tch mi trng
sinh thi tin hnh bi Qu Ti Tr Y T M chng minh chc chn c mt lin h gia t l t
vong ung th phi vi ch n nhiu m bn mi ba nc. Min Nam Italia, ngi dn c
xu hng tiu th nhiu rau, m cc, hoa qu, trong kh min Bc tiu th tht, trng, b, sa, pho
mt. Ung th phi min Nam ch bng na min Bc, d rng s ngi nghin thuc l min
Bc ch nhnh hn min Nam t cht.
Kt lun: S liu trn thuyt phc, hu qu ca ht thuc c th b thay i bi tit thc, nht
l bi hm lng cht bo, cht qu. Emanuela Taioli trong International Journal of Epidemiology s 20.
Nghin cu su thm bc na, theo di 24 nm mt nhm 1878 cng nhn hng
Western Electric Chicago nm 1991, ngi ta bo co: Nhng ai hp th vo c th 500
miligrams cholesterol tr ln mi ngy th nguy c mc bnh ung th nhiu gp i ngi ch n
di 500 miligrams mi ngy. Trng phi loi v l nguyn nhn chnh. Shekle trong tp san
American Journal of Epidemiology. Mt ngi n b khng ht thuc vn c 30% nguy c mc
ung th phi hn bnh thng nu c chng nghin thuc l. l theo kt qu ca ba nm theo
di hu qu ca s th ng ht vo khi thuc ca Jane Brody cng b trn bo New York
Times, 8/1/1992.
Chn on cha tr
Thy thuc dng nhiu phng tin chn on ung th phi nh X quang, lm
tomogram ngc xng, gan, chiu ct lp gallium, th m fluroscopy, o sc ho v khm
m (gm th v o sc bt). Nu khi u thy r v tr ca n, mt t na tin hnh tm ra
bng nhiu cch gm: sinh thit, ngc ng hay ni soi ngc, ht khng kh lm xp phi,
ly mu mu trng mch c.
Phng php ng y tr liu bnh phi v chn on bng cch quan st nhng vng trn
mt bnh nhn. Phi hot ng yu cng nh b lao l da mt vng bch, xanh xao, hay hi sng.
Tun hon km, th kh kh, ngc yu th vai so, dng khm, km theo thiu mu hay bo ph.
Ko di mt thi gian nhng triu chng phi yu nh trn s dn n sng mng phi, kh kh,
hen suyn, rt c th ung th phi hay v. cng l hu qu ca s tiu th qu nhiu cht bo,
trng, ph mt, bnh nng, bch qui v thc n mn, lm c th mt nhiu nc, thiu cht ti
v rau xanh, ht thuc qu mc v thiu vn ng. Phi hot ng qu mc phn nh bng nhiu
du hiu: tn nhang trn mt, axt bo tch lu cng vi cht nhn qu mc, chng qua l sn
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

phm sa, nh b, pho mt, ng. Mt trng bch li vn biu hin nhiu m ng vt v sa.
Mt chng t mch mu dn vo phi hot ng cng v qu nhiu qu v nc, gia v,
ng, c ph hay tr.
Da mt cng l hu qu n qu nhiu mui, c, tht gia cm km vi bnh m hay loi
bnh nng trn l. Thm nt nhn l mu nghn, t ong b co, da ngc cng hn l sng phi.
Chm tn nhang biu hin mu nhiu axt l hu qu ca vic tiu th ng qu mc, v l du
hin nghim trng ca tin ung th. Da mt ti xanh l biu hin ngc, phi b ung th. Nt rui
l di chng phi nng, nt tht ni ln ch rng bn trong qu nhiu m, ng. Nhiu du hin
khc ch phi cha qu nhiu cht dch v m hu qu l d d ng, nght mi, ho, ho g, lao hay
ung th. Phi hot ng qu mc thng dn n to bn cng nhng kh khn khc ca i
trng, tc c quan i giao cm ca phi.
Mt ng y s gii c khm, kho st phi qua hi th, mch kinh dc theo cnh tay, k
tay, sc m nht. Mt triu chng thng thng l vn ng ca ngn ci, coi nh u kinh mch
phi. Thy lang c th bt mch c tay, nn ngc, bng v vng lng bit bnh au phi.

Ch n ung nn theo
Khi u l hnh thc ung th ca phi v thng cha cht dch nhn hay m. Nguyn
nhn tin khi dn n ung th phi l sn phm ca sa nht l ph mt (fromage). ngn
nga v lm nh ung th, trc tin l trnh nhng thc n qu nhiu dng, cn hn ch ti a
gm tht, trng, ph sn ca sa, hi sn, cc loi bnh nng. Cng li nn trnh mn n qu
m, ng, ngt, gia v kch thch, hay tri cy m tnh, ru hay thc ung c men, mi loi
nhn to, ho cht, lc k. Nu n ch nn dng nhiu du. Trong thng u thc hnh n dng
sinh th b hn du m, c th cho mt lng va phi du n ch theo loi th cng m phi l
loi du thc vt trn rau ch ng chin, cng ng nn n sng, theo lng nh sau:
Ht lt cha xay
50 ti 60% trong khu phn n hng ngy v phi lt cha xay st, nn n go lt
loi ht nh th tt. Thay i ln lt 20 n 30% ht k, ngy sau ht houblon, la min,
la mch ri li tr li go lt. Ba sng n cho go lt u nnh, nu nu cho c
chng hai phn nc mt phn go th nn nu bng ni p sut. Nn nm mt t mui
bin. i khi cng nn dng mt t ht nh bp ng, la cao lng, d. My thng u
nn trnh bch qui, bnh a, bnh trng t hay kh, bnh bao, bn, min M si hay
nui ch thnh thong mi n.
Canh, cho, sp
T 5 hay 10% khu phn hng ngy, cho u, khoai theo kiu Vit Nam. Cho trng
cho ta t, hnh ng (mi) hay th l. Kiu Nht Bn cho rong bin wakame, nu vi u
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

nnh. i khi c th thm nm ti hay nm hng. Cho cao lng cng l mn b m
li qun bnh.
Rau
T 20 n 30% khu phn, nu nhiu loi canh. Sau thng u mi nn n rau xo. X
lt, rau dip, rau thm, c rt, th l, ci cc (tn ), rau ay, mp, mng ti. Rau mung
c thnh phn mui st sai de ter rt tt cho hng huyt cu, b ty tng v chng bnh bi
huyt leukemia. Nu canh, cn luc hay nu cch thu nn n c nc, trnh ng nu chn
qu, hay ch ti thi. u ph, ting Nht, tofu, nn n sng tt hn chin, kho.
u
Nm phn trm u v, vng (m), k, u en l cc mn nn dng hng ngy. Mn
sp u trng vi rong bin, c rt ti ti l mn hng ngy ca dn Nht xa. Canh rau
mung, tng gng cng l thc n c bn ca dn Vit, tuy d kim y nhng x
lnh hay n i khng d g. Sp u nnh m nhiu dch gi hay ni n s tht l
canh tng, m ch c tng khng ca ngi Nht. So vi canh rau mung nu tng c
th n thay cm ca ngi Vit, c nhiu u im hn v mi v, cht lng, dinh dng.
Dc mng, gi u xanh, da, ti ti, c ghm, bt bp, b u phng (lc) cng c th
n u. Nm ng sen l mn n tt cho phi v h h hp, nn n hng ngy.
Coi nh lut in t, khi ta gi ba ngn, ngn ci, ngn tr v ngn gia tng
trng: lc in trng, vect lc t, vect lc tc ng, ta n cn bng ty s thch hay
cch cha thch hp tng ngi, nhng trc nht l phi cn bng. Ba ln mt tun n
mn da. Da ci xanh, da ci bp, c ghm, c rt, c ci mui, km vi u ph hay
u h ky, tun hai ln.
u
5% u xanh, k, lc (vng), u en. Nu theo kiu Nht vi nhng to bin kh,
thm mt cht ti, cng c rt. Ngi Nht rt thn trng tnh dinh dng ca u en.
Nhng theo quan st, nhng th h Nht trc 1945, phn nhiu h bo mp. Nh thng
qun i Nht H Ni 82% bnh nhn au tim. Thc n dinh dng thch hp nht vn
l go, nh ng ly tay vo trt ht nc vo ban u, c dc tnh rt cao. V cm cng l
cht ty ra nh, vo chng khc no ra tay vo thc n, li cn ra cht b thc n i
mt, c cht thuc v lng nhng rt qu v rt d mt.
Rong, to bin
t hn 5%, rong xanh v rau cu cho ta nhm khong trn t lin khng c, v c th
cng khng tng hp c, hai tun mt ln i mn. Mn rau cu khc th c th tu .

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Da mui
Nh ni trn, tu theo th tng, c th bn khng chu ni, do b my tiu
ho, nhiu mn sng th nn dng bt so vi mi ngi. Mt trong nhng nguyn tc c
bn ca dng sinh l cng sng cng hp vi thin nhin. iu ny dn Vit Nam rt
rnh ngh, cng vi ngh thut ch bin rau. Nm v da c l mn n Vit nhiu nht
bn hy chn
Tht
Nn trnh tht, c, trng. Nu cm thy thm qu, chng mi ngy nn n c ng,
king c bin. Trng rt hi gan. C hp cch thu vi gng.
Tri qu
Thi k u n dng sinh nn c, ti khi no bnh v b my tiu ho cho php.
Nu thm c th n cht qu kh, mai.
Bnh, ko
Trnh mi qu trng ming, ngay c loi dng sinh cho n khi thuyn gim.
tho mn tnh ho ngt, th bng tri cy, c th nu ln v nc sm sng, mt t ko
mch nha. King nhng bnh bt go, bp rang trn ng, cc loi bnh nng, bnh
do v chng lm khi u rn chc thm. Nu thm lm th ch nn n t ru np.
Cc loi ht
Lc, hnh nhn, ht iu, nht l c b hay bc ng nn king c v chng giu cht
bo, m. Ht da, ht hng dng c th nhm nhp c, mi tun chng mt chn nh.
Gia v
Mui, nc tng, x du ch nn n qu mc cn thit. King tng t, tng en.
i khi nn ngng my th gia v ny t ngy.
Nc ung
Gii kht nn theo nh phn I ch dn. Tr Linh Chi l th c th lm nc ung
chnh c. i khi nn dng tr ti, v v cht tanin cng vi hp cht vi lng ca n
lm cc t bo ung th khng th kt dnh vi nhau, thoi ho thnh cht lng ri b o
thi. Nhng n lm mt ng nn ch ung nhiu.
C bn ca dng sinh l nn nhai k ti lc nc ngt ho vi thc n thnh nh trp.
n phi t t ra mt nh lng, ngha l hi i mt cht, ng n trc khi i ng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Nh cp phn dn nhp v II, i vi ai ang trong thi k iu tr (bnh
nhn lm sng) th ch dinh dng thay i sao cho ph hp. Nhng thc ung c
bit c th tu trng hp. Nn theo ch dn ca chuyn vin dng sinh.
Thc ung ngt
Chng hn nh nc sm (Vit Nam) trong thng u ch nn ung mi ngy mt
chn. Thng tip theo l cch mt ngy mt chn (cch nht).
Nc c rt ng sen
C rt phi kh nu vi ng sen ti, nc ngp ng sen un nh la trong ba bn
pht nu l s lng t mt chn c rt tr xung. n c nc ln ci trong mt n
thng ri, mi ngy hay cch ngy.
Tr sen
Trong trng hp bnh nhn cn ho, ung na chn nc ng sen p, hm nng ln,
ung thay tr s lm thng c, lm nh chng tc ngc. S ci cn li c th n ngay vi
cht mui ha nu sp. Ng sen c th nu chung vi cc th rau khc tr tt c cc
chng v ngc, phi, k c ung th phi, ri lon h hp, hen suyn, ho. Nm (gi) ng
sen trn du dm lm mn n dm.
Ht sen
Ta c mn ch ht sen. Nhng y ta thay ng bng lng ma lau va phi,
ng, n c ci ln nc.

Chm sc ti nh
Ch xt c th
Ch xt ton thn, c phn bng di v ct sng bng mt khn thm nc nng.
Ch k gip s tun hon mu huyt, khin bnh nhn cm thy sng khoi.
Tm qut
Nu khi u l nhiu mn nh, th lng (dn lng) v un lng khin tng dn m
v cht bo ra ngoi. Nn nh mt chuyn vin m bp hay dng sinh. Nhiu loi n
ma php p dng cho tng trng hp khc nhau. Trc khi dn cao ta nn ly khn
thm nc nng ch vo vng au trong nm ba pht.
p
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Thuc Nam p c ng trc ln pha sau lng c th gim nh con ho nng: Ng
sen bo ra vi mt t l 10% gng. C th dng bt m lm cht kt dnh p vo vng
ngc b sng trong vi gi.

Nhng lu khc
Nn trit king c ht thuc khi phi c vn , nht l b nghi ung th. Nicotin, cht
nha, cng nhng hp cht carbon c hi s bm tr nhng ti cha kh trong phi, to
iu kin cho m bm theo, m na, cn mt vi cht khc ca thc n khin hnh hnh
khi ung th.
Phi hot ng cng nhp vi i trng. S co tht nh nhng ca rut hng ngy s gip
phi th tt hn. Nu to bn co tht t qung, tc l ch nhn ca chng cn nhai k hn
ln, v cng ch n nhiu, ri s thy bi tit d dng.
Vi nhng ai ung th phi c tm trng bun nn, su kh, th nn gi cho tinh thn lc
quan, tch cc l yu t quan trng. Tp th rt tt.
Ch nn mc qun o len v si tng hp, nn mc qun o lt bng vi, cotton, chn gi
cng bng si bng.
Trnh eo trang sc bng kim loi, nhn xuyn, vng c, v chng hng ht lung in v tr
vo ph tng qua kinh mch. Mt chic nhn ci th khng c hi g.
King coi truyn hnh lu. Phng x t my lm yu vng ngc. Suy ra, nn king tip xc
vi nhng dng c in t khc, hay in t (electromagnetic), cng vy, s lm h thng h
hp, phi yu i.
Trnh nhng ni khi bi, hay bu khng kh c hi ho cht. Nn do chi ni ng qu, b
bin hay i tn b trong rng. Phi gi ch sch s quang ng. Hi carbonic trong nh lm
khi u tng trng. Trong phng khch nn b tr cy cnh gi ngun dng kh ti mt.
ng ngi mi tot ra t dng c kim kh. Nhiu dng trong nh bng kim kh m ta
chng nh cc bng inox v dng nh bp, ca s. Nn dng nhng vt liu t nhin
nh gm, g

Kinh nghim c nhn
Kim Bright, u bp ca nh hng M Thin Nhin, th trn Fairfield bang Connecticut,
ch lic s ngi n b tc qun ng sau quy tin l ch bit ngay ngi ny ang bnh. Ch
ngh gip b ta, khuyn hm sau nn n xt nghim ti mt c s dng sinh. Elizabeth
Masters m n ni khng nhc chn i lm ni. Sut su thng trc ch qua mi loi xt
nghim, no ri X quang, th mu v th tr liu, bnh l l: thiu mu, thn suy, suy tim,
d ng Cc bc s cho ch loi thuc vn chng kh cht no. Thy mu tht l ch s pht
m, th l ch b n tht v i n hng n chay gn .
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

Bc s hn Elizabeth tra hm , nhng ch quyt nh gp Kim lc 9 gi sng, v thm
cu nguyn mt php l s xy n. Nh li, k l thay ng l bui ngi bp trng mn
dng sinh lm vic. Kim bo Elizabeth l c v ch ny c mt khi u ln l phi bn phi, v
ung th bung trng. Kim vit mt thc n cha bnh cho ch gm ton m cc v rau.
Elizabeth nh li: Ti cm thy nh nhm l c cha tr ng hng. Mu da ti xanh ca ti lm
ti c linh cm l mnh ang mc chng ung th. Ti theo thc n m vn cn lo.
n tra ch vn c n khm bnh v c tin bt ng: Khm li th khng thy g c.
Elizabeth v chng ch bc mnh i khm bc s khc cho k ra mt ci nht kh nghi mi chu,
h chy vi u th v chiu in li, th c bit: Ung th bung trng, rut v mt khi u
ln l phi phi, ch cn sng c hai tun na thi!
ng l ch phi ti qun New Heaven m v cha tr nh thng ca trng i
hc Yale, th Elizabeth li quyt nh quay v qu Maine, ch k li: Bt chp s phn i ca
h, ti c cha bng phng php dng sinh xem sao. Ti c th thy do ci n m mnh bnh, gi th
mnh li cha n bng n. Thi, sng hay cht cng v pht.
Sau Elizabeth tri bao nm kh khn iu ng. Sinh ra bang Missouri, nhng c
b, m bn ru ch, v bo ng ch khng sn sc con, ng b ni nui ch. Ngay nh ch b
vim xoang mi v cung hng. Mt ng lang vn ly bng thm ther, nht vo mt ng
b r ri bt ch eo vo mi cho n bt tnh. Lc tnh dy, ch c cho kem, nhng ch i
bnh m tht v da ci. nh qu, ch thch n tht, trng v nhng n sa.
Sau nhiu nm th u c th lng, Elizabeth b nh v cp b tui 15. Lm ct lc
c tin hc v tip tc n theo kiu ngi M thi nay, li tip tc c vn v kinh nguyt,
au bng di. Cha qua ht trung hc phi m rut tha v m ct nht bung trng. Nm
20 tui ly chng, 21 c con. Cuc hn nhn ch ko di c 5 nm. Elizabeth no bit g v
ngun gc bnh tt ca mnh, ra khi s l caf, bnh tiu n sng, tra li tht rn hamburger,
ti sau ba n li c rem vi bn b.
Nm 25, ly chng ln th hai, li . Ch lm mt v tr cng tc rt cng hng ch
to my bay, li kim cai qun mt tri chn nui v vn n ton tht. Ln hn nhn ny cng ch
5 nm. Sc kho lc xung k, khi li tng trng, bao t nhn nho, tnh tnh gt gng, thn
sng. Vi bnh trng nh th, ch ung tm lum thuc. No khng sinh c n Librium, Valium,
ri chch thuc chng d ng. Khi cuc hn nhn th hai ny tht bi, ch i sang vic lm phi
di chuyn lun lun.
Elizabeth nhn ra thay i trong con ngi ch mt cch bt mn, b nh gi thp bi
ngi giao tip, bo ph, n ung v ung ru ba bi qu . Ch sng trn xe ln bnh. Ham
n ung n ni b s 3 ngy v say b t. Ri cn rong kinh, a chy, au n ton thn, c ng
kh khn th va kp lc n chay, li gp thy gp thuc, tm ra ng bnh.
Ch sau hai tun Elizabeth theo dng sinh, ch bit mnh cn sng, ngi dy v i li c
sau khi nm lit ging hng thng. Ch i lm tr li. Mt vi thng sau, hnh nh Elizabeth vn
cha bnh phc hn, ch n gp ti Brookly, Massachusettes. Ti hi ch c th ngh hn nh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h p ph h i i

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

nu nng ly c chng? Ch tr li khng dm b vic th va hay lc ng ch bo cho bit l
cng ty va mt hp ng nh phi cho ch ngh vic. Tht l mt quyt nh ngoi mun.
Elizabeth theo hc lp nu n dng sinh v tp trung gii quyt mt vn : sc kho.
y l chn nm trc. Elizabeth hm nay hon ton kho mnh, sng vi chng tiu
bang Maine. Ch mi tt nghip kho dng sinh vin Kushi Institude ti Becket, ang ging
dy ti nhiu trung tm ca tiu bang New England, thng ph bin mn dng sinh trn mi
no ng ch qua. Elizabeth qu l mt bng chng sng ng v sc mnh ca thc n, nim
tin vo v tr v kh nng lnh bnh ca c th con ngi.
Gale Jack Ch cn hai tun sng - By nm trc, truyn ca Elizabeth Masters tp san
thng tin One Peace World News Letter 1991.















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H R RU U T T K K T T I I T TR R N NG G

Mc tn ti
Ung th i trng, k c rut kt v trc trng l cn bnh ung th git ngi ng hng
th hai sau ung th phi Hoa K. N cn c tn gi l ung th rut, ung th b tiu ho hay
bnh mch ln. Ch ring nm nay c lng c 58.300 ngi cht nc M do chng ny
v 156.000 trng hp mi nhim. n ng ung th trc trng nhiu hn n b mt cht,
nhng ph n li thng b rut kt nhiu hn. C hai loi u tng dn c hai phi, 54%
khi u xut hin trc trng, 23% rut, 13% phn trn ruot kt phi, 8% phn ngang, 3%
phn di v 1% ngay hu mn ta thng gi l bnh tr. Loi ung th ny t thy Vin
ng. Nht Bn c con s bng 1/4 M, nhng Vit Nam ch bng 1/6 Nht v 1/10 gii
Hoa Kiu ng.
Gii phu thng l ct b mt phn hay ton th i trng. Sau khi khi u v phn lnh
dnh vo ly ra th hai u rut ca phn b ct c khu ni li. Nu li vn khng thc hin
c, th phi lm colostomy, ngha l khot mt l thng vi bn ngoi ri ni ng plastic ti
hng ng phn. X tr v ho tr c p dng khng ch hin tng nhy metastase, du
vy, theo mt cuc kho st qui m cng b kt qu nm 1985 trn t New England Journal
of Medicine - tiu bang New England l a bn hot ng ca tc gi - bo co rng iu tr hu
gii phu l 9/10 bnh nhn ung th k c i trng th khng c hiu nghim g hn, chng th
ng iu tr g ht, nhiu trng hp dn n t vong hay tn ph nng hn.
Ung th i trng thng nhy qua phi hay gan v ph n, vo bung trng. 50%
bnh nhn c gii phu ung th rut, sng c ngoi 5 nm. y l thnh tch cao ca y hc
hin i v iu tr ung th. D l thay i cch sng, cch n ung, khi u c chiu hng ti
din li u trong vng rut, li phi m thm ln na sau ny.

Cu trc
i trng gp rut non on cui caecum, quay ngc ln trn (khc ln), i qua bng
di (khc truyn) ri li vng xung (khc xung) lm thnh hnh ch S gi l on S, t
thng xung hu mn gi l kt trng. Chiu di tng cng ca on chng 1m5 nn cn c tn
thp nh ch trng v c 12 khc. Ging nh b phn khc, i trng di, mm nn xp vo loi
m, trn, dn. Phi: c quan i tc b tc cho n phi l dng: nh, cng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Chc nng chnh ca i trng l: ht nc, vitamin v cht khong qua mng lc y
v gan ri t phn phi khp c th 2 loi cht thi v cht b d tha k c cht khong nh
st, manh, calci, phosphat ra ngoi c th. N cn c chc nng b tc cho phi l ni:
1) iu ho oxy tm phn pht cho mu.
2) iu ho v loi b carbonic CO2 v nhng qu bom hi ngt vng bng. Cho nn
khng ly lm l khi tng s ung th i trng v phi c bnh nhn l: 120.000 - 122.000.
Hai con s ny ni ln s lin quan mt thit gia hai dng ung th. ng Y coi hai b
phn ny b tc cho nhau, cng xung i nhau.

Nguyn nhn
Ngi ca thi i mi sng vi v vn l do lm ri rut. No l a chy (t), to bn, y
hi, sng t trng, tr, au rut, li dom, sng rut tha, mp ph, sng ng mch, lng tr, rut nga
hay co tht. Tng qut th nhng chng u do n qu , nhai di v thc n km phm cht, lm
vic qu sc nhng li thiu vn ng. Lc ph ng tng b lm dng qu, phn li trt khp gi gic
hot ng, n qu gia hai ba v n trc khi i ng cht thm gnh nng vo ni tng.
i sng ton l ngi, coi truyn hnh, ngay c di chuyn mt qung ngn cng dng xe
hi ch khng thm dng cp gi, li thm mt nhn t na au rut. Trong nhng x hi
truyn thng xa, bnh ri lon ng rut v ung th kt trng tht l him hoi v ngi ta sng
c trt t v hot ng c bp hn by gi nhiu. Ngy ch n hai ba, ba ba l cng, qu vt v
n trc khi i ng l rt him. Tch cc vn ng hng ngy ch khng phi l khn gi th
ng nh by gi.
Thc n truyn thng che ch cho hng trm th h con ngi khi nhng c bnh do s
thoi ho, tht gi tr bit bao l ci m ngy nay ta gi chng l cht x kh nh. Cht x gm
cellulose khng ho tan trong nc l rau, qu, u, du thc vt trong ht v cht tht qu mm
ging nh g non. Ht nguyn khng xay l nguyn s tt gp 5 ln i trng, cht x tc
ng nh bng thm nc, tng cht ng ca mt v o thi nhng cht tha, lm phn vn cc
ri tng chng ra ngoi. Cht x cng c lc trong vic bin dng cholesterol thnh c ch, gom
cht khong trung ho nhng ho cht thi cng nghip gy nga, c hi, tch lu vo mng rut.
Hng trm loi vi khun khc nhau trong t trng v rut kt tng hp enzym v
vitamin, nht l vitamin B. Ch n c cht x u, gm ht, rau cn cho nhng vi sinh ny l
vn hnh thun tin. Tiu th tht, sn phm sa cn lm yu h tiu ho dn n nhiu loi ri
lon ng rut. Rau khng b phn hu trc khi n, cn tht th c y. Cht m ng vt b
h ngay khi con vt va b git. Tin trnh bo qun bng p lnh hay bng ho cht gia v.
Nhng s h ra li tr li ngay khi nu nng, khi n chui vo ti rut kt, th ra nng
ri. Nhng vi sinh c hi do s thi ra cht cha trong i trng.
Tng cng cho nhm dng l vi sinh trong rut kt, nhm m ca chng thc y qu
trnh phn hu ca phn thc n tha thnh hp cht n gin, d l vi sinh c th phn ho mt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

lng tht m, nhng vn qu nh so vi s m ch nhn n nhi nht, nn nh chu thua,
khng sao bin dng ni. Vy l amoniac cng vi acid bt u tch lu trong rut gi. Hp sc
vi nhng vi rt c hi do s thi ra ca tht ng vt, acid ny tn cng lp mng rut, l b
thng hay b git cht m t bo ny v lm gim sc khng trc s nhim trng ang gia
tng trong c th.
Dng, kch c, mu sc, cu trc v chu k ca s vn chuyn tiu ho on cht ni len
iu kin sc kho v ca ch nhn n. i vi nhng ai theo dng sinh hay theo truyn thng
n ht s c hai trm grams cht thi kh trong mt ngy. Cn ai n nhiu m, nhiu m th ch
c 75 - 100 gr/ngy. Vi m cc, thc n t mn du lch qua ng tiu ho l 30 ting. Dn vn
minh, thc n ca h phi mt hai n ba ngy, ngi ln tui c th i ti 2 tun. Gn 100%
thc n truyn thng l si, cht x, nn phn h to, di, mu sng, xp v ni trn nc. Ch c
11% calori l mn n cht x ca ngi thi mi, nn cht thi nh, c mu sm, rn v chm
di nc. Thiu cht x, tiu ho vn chuyn chm lm sn sinh nhiu vi trng c trong rut.
Hn na c bp ca rut phi y mt cch vt v nhng vt liu c, phi rn lc i cu, v to
p lc ngay trong rut thnh nhng ti khng kh nh trong rut, ting Anh gi l diverticula,
li cha vi trng c, cht thi mc kt trong lun.
Ung th i trng thng m mn bng co cng rut kt, vim hay ni mn thnh loi
k sinh. D y khoa ngy nay xp chng vo loi hch lnh th n vn l s gi ca tin ung
th. Nhng tng trng bt thng trong rut nh vy chnh l phn ng t v ca n chng li
s lu thng ca nhng th c hi. Khi n chu thua bng cch chng tr hin t th tt nhin
khi u c tnh phi mc ln, chng qua cng l mt nt chn.
n th gii phu ct n i m khng trit bnh t ngun, tc l thc n, th ung th vn
nhy sang b phn khc v ngi bnh phi n ti! Gn 75% ung th rut Hoa K thng l
vo trc trng, ch S tr xung, tc l phn dng. Tht ng l ti tiu th nhiu cht b bo qu
mc, yu t cc dng ca th, trng, ph mt, g vt l ng c chnh mang ho n. Nhng cht
cc m lm tiu ho ch l ng, ru, bt gy ung th khc rut kt bn trn. Khi u khc rut
quanh hay ngang l s tn cng hip ng ca hai thc n ung va cc m va cc dng.
My chc nm qua khoa hc ch ti s lin h gia thc n v ung th rut. Trong
nhng dng chnh l ung th rut v v thng l v n nhiu m, nhiu m, l kt lun
chnh thc ca nhng nh nghin cu bnh l hc. Nhng s tin trin ca bnh ng rut vn
cha hiu ht. Y khoa tn tin vn dng nhiu loi nhun trng, ng tht, thuc ty rut thc
y s tiu ho, gim au v lm nh to bn. Nu dng lu di, nhng loi thuc ny ch t lm
rut cng ra, yu i v co tht qu mc. Thm vo chuyn rc ri l li pht trin loi thuc
mnh cha s cng pht ca loi trn. Ta phi xt n ci ngun ca h tiu ho tm ra mt
p n bn vng cho bnh ng rut. Thc n cn bng ly m cc lm c bn chnh l cch
cu vn lu di, ha hn ci thin sc kho v sc hot ng tng lai.
Bng chng Y khoa
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

T nm 1809, BS Wiliam Lambe cho xut bn mt cun sch ni v s lin h gia ung
th v n tht c. Trong ng bo co nhng khi u trong b my tiu ho c th tiu dn i
bng cch n rau. Ta c th kt lun n chay ng l mt c im chuyn bnh hon tng n ra ngoi
c th (t ni tng ra ngoi) Dr. W. Lambe, London 1809.
Vo gia th k 19, b Ellen White, nh tin tri v l lnh t ca phong tro Tin Lnh
Adventist khuyn khch tn b tht, nhng cht b m n nhng thc n ch bin n gin
theo ma vi thi tit. K no n tht tc l n cht thi ca rau qu, ng cc, bi v ng vt
hng trc cht b ca nhng th ri. Nng lc sng t m cc, rau qu n thng k n chng. Ta
hi trc tip c phi tt hn khng? l ca Tri ban y. K no c n tht mit ri s cht cha y
bnh tt, lao v ung th. Trong Ministry of Healing, Ellen White, 1905.
Bc sang u th k th 20 ny, chuyn vin ung th ngi Anh v ng nghip
trng Gii Phu Hong Gia l Rogers Wiliams lin kt s pht trin ung th x hi phng
Ty vi b m d tha, nht l m ng vt, v xc nh ung th l bnh ton thn, ch khng
phi l ca ring b phn no. The Natural History of Cancer.
Trong i chin th I, Mikkel Hindhede, BS gim c vin nghin cu thc phm nh
nc khuyn chnh ph an Mch nn chuyn di c cu nng nghip t chn nui sang trng
trt, ly m cc chn nui sang chn nui thng con ngi. Phi ng u vi phong to,
dn an Mch n go mch, hc mch, rau xanh, khoai ty, sa v mt t b. Ti th , t s
cht v bnh hon, k c bnh ung th bt trn 39% trong hai nm 1917 1918 Thiu protein
m trn qui m ln vi 3 triu dn Hindhede bo co vi ng nghip. Nhn dn khng than van
v h khng h ri lon tiu ho. Chng ti n quen bnh m en v bit cch lm bnh y cht
lng. Hindhede trong Hu qu ca lng thc trong chin tranh vi t l t vong Copenhagen tp
san Journal of The American Medical Association.
Nm 1932 mt cy vit chuyn v y hc ngi Anh lin kt ung th vi mc gia tng
x hi phng Ty v qu tha cht b, protein ng vt, thc phm v li sng nhn to,
khuyn nn n go v thc phm thin nhin khc lm nh khi u bao t, rut. Bnh m
en, bnh m chun hay bnh m khng bt ni hay go lt, khng nh bng, xay k v phn th ca n
gip cho s kch thch chuyn ho v co tht, John Cope Cancer: Civilization: Degeneration, London
1932. (ung th l vn minh thoi ho). Sau khi cng tc Y s gii phu ca Anh Phi chu t 1941
1964, BS Denis P. Burkitt rt ra kt lun: ung th cng nhng cn bnh thoi ho khc, rt
him thy, gn nh khng c nhng x hi truyn thng.
Tri mi ba nm ni ting l nh chuyn mn v ung th ( c t ln mt loi hoi
huyt l Burkitt) bo co: Nh thng Nam Phi c 2.000 ging th ch c 6 bnh nhn c k sinh
trong t trng, i khi bo trc ung th. ng cho rng thay th loi thc phm cha hydro carbonat
nh bnh m v mt vi loi m cc bng cht bo, m ng vt l ngun gc ca s gia tng ung
th v nhiu loi chng bnh thoi ho khc trong th k ny. Bc s Burkitt cng k nhng thng k
cho bit khong bn chc nm trc, ung th rut ca ngi M gc Phi t thy hn ngi da
trng nhng vn cn cao hn ngi nng thn Phi chu ngy nay. Vi nm gn y, ngi M da
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

en bt u n t ht m cc, nh bp v nhiu tht m, t l ung th rut ca h tng dn, bt kp
ngi da trng. BS. Denis P. Burkitt: n ng, gi sc kho v yu i hn New York 1979.
u nhng nm 1960, Bs. Maud Tresilian Fere cng tc New Zealand bo co rng b
t cha ung th rut bng cch p dng mt thc n ton m cc, loi b ht tht, c, trng,
ph mt, ng, gia v, cht kch thch v mui tinh ch B bin lun: ung th v nhng
chng bnh thoi ho khc bt ngun t qu nhiu acid, kim Mu ngi mnh kho cng nh
bch huyt cu ch hi c tnh kim, ton thn cng vy d mt mu trong c th b ct l ung th cng
u khng tt. Nu mt cht c tc hi ln ton thn, ta nn n thc n ng vi t l thch hp l s lm
trong sch mu v th l gii phu ho ra khng cn thit. Bs Maud Tresilian Fere. Dinh dng cha
ung th chng? 1971.
Nh gii phu Donald Collins bo co: nm trong s bnh nhn lu nm ca ng t
cha chng ung th trc trng bng cch n nhng mn gieo trng thin nhin (hu c = phn
bn t nhin). Nhm ngi bnh ny sng thm t hai mi mt n ba mi hai nm, v cht
v nguyn do khc ch khng phi ung th. H ging nhau im ch n t trng ly, bn
phn hu c, khi bo qun bng ho cht v phun thuc tr su. Bs Collins tp san American
Journal of Proctology.
Nm 1968 mt cuc kho st qui m v dch t ch ra rng, thi quen dinh dng cng
thm nh hng mi trng l nhng yu t quyt nh thay i t l ung th trn th gii, ch
khng phi yu t di truyn nh t trc nhiu nh khoa hc vn tin. S liu cho bit sut ba th
h di dn n Hip Chng Quc, nhng ngi Nht bn c s ung th rut cng y nh dn M
khc. Ngc li, bn Nht th t s so vi M l 1/4. Kurihara Kho cu v di dn Nht Bn tp
san Journal of the National Cancer Institude.
Nm 1969, bo co ca nhng nh khoa hc cho bit c lin h gia tiu th tht v ung
th rut. Gregor: Gastro Intestinal Cancer & Nutrition. Nm 1973 nhng nh nghin cu Anh tm
ra s lin h chc chn gia ung th rut, phi v s tiu th tht m. Drasar frving: British Journal
of Cancer. C nhng nh khoa hc Anh nm 1973 bo co rng: cht cm v si trong thc phm
thm ht cht nhy m vi trng trong rut tit ra, ngc li vi bt m trng, ng, iu ny a
n kt lun thc n tinh ch gy nn ung th rut. Pomare&Heaton, British Medical Journal.
Nm 1974 nhng nh nghin cu cho Vin Ung Th Quc Gia lin h ung th ng
rut vi mc tiu th tht b cao. Bng chng thuyt rng tht, nht l tht b, ng l mn gy
nn khi u c tnh trong rut gi. Beg & Howell a d ca chng ung th rut gi Cancer.
Cuc nghin cu nm 1975 cho bit nhng con th trong phng th nghim c nui ti
35% m b th t s c khi u ng rut tng ln ng k. Nigro trong tp san Journal of the
National Cancer Institude.
i hc y khoa Harvard nm 1975 bo co: Nhng ngi n dng sinh vng Boston ch
dng m cc, u, rau ti, rong bin v nc x du th c ch s cholesterol thp,
triglyceride v p huyt cng thp hn nhm i chng Framingham n theo tiu chun M. S
cholesterol trong huyt tng ngi n dng sinh l 126 miligrams trong mt delicit so vi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

nhm kia l 184 miligrams. Phn tch k hn th thy n trng cng tng ng k t s
cholesterol v m trong mu, c v sn phm sa cng vy. Mc lipid thp trong mu ngi n
chay. Nhng nh nghin cu cn thm, dn vng cha pht trin cng nghip cng c s liu
nh th, bnh tim mch, bnh ung th v nhng chng thoi ho khc u t thy. Sacks trong
New England Journal of Medicine.
Nghin cu dch t hc nm 1975 cho rng ung th v tiu th tht cng gia tng vi
nhau ph n 23 nc, ung th rut gim khi qun chng n m cc nhiu hn. Carns trong
Vn ung th tp san Scientific American.
Nghin cu dch t hc nm 1977 bp co c lin h cht ch gia ung th rut v tiu
th trng chia theo u ngi, ri tht heo, ng, bia Knox Thc n v bnh tt tp san:
British Journal of Preventive Social Medicine.
Nm 1977, mt nh nghin cu ngi n xc nh rng s vng bng ung th t trng
dn Punjab Bc n l v h tiu th nhiu cht x. Dinh dng ca ngi bang Punjab gm bnh
Chapati nho vi u lng, ca ri cng mt cht sa chua. min Nam n, t s ung th t trng
cao hn, c bn l go nh bng trng, nhiu cht bo hn, du v gia v dng nhiu hn. Cha
ht, nhai k cng lm gim nguy c ung th Nhai ng qui cch s m bo v toan nc bt trn
k vo thc n cng l cch bo v rut. Malhotra, Medical Hypotheses.
Nhng nh nghin cu nm 1977 cho rng c s lin h gia ch n m, v t vong
theo tui mc ung th t trng trong 41 nc. Wynder & Reddy Dinh dng ung th t trng.
Nh xut bn Myron Winick, New York 1977.
Nm 78 nghin cu nhng trng hp khi bnh New York bo co, s thuyn gim ca
bnh ung th t trng l do n rau, nht l bp ci, mng B Brussel, rau sp l (chou fleur). Graham
Dinh dng & bnh l ung th t trng, bnh tr tp san Journal of the National Cancer Institude.
Cc nh khoa hc bo co nm 1980 l s gia tng c hai ung th t trng v rut kt
u do n tng lng calori, cht bo, m v m, du, acid v cholesterol. Nguy c cao nht
vn l m ng vt v c bng chng n nhiu ko bnh ln cao. M. Jain, tp san International
Journal of Cancer.
Kho st 21 c nhn theo dng sinh nm 1981, nhng nh nghin cu ca trng Y
khoa Harvard bo co: Nu thm 250 gr tht b vo khu phn hng ngy cho mi ngi trong
bn tun lin th thnh phn cholesterol trong mu tng 19%. Nhp tim v p huyt cng tng
ng k. Khi tr li ch n bnh thng, nng cholesterol v huyt p li tr v nh trc.
Sacks trong tp san Journal of the American Medical Assosiation.
Bo co s b nm 1981 v ng tinh luyn v s pht trin khi u kt trng loi
chut. Th nghim cho bit c 1.6% dung dch glucose tm thy trong mu th khi u li tng ln
gp i. M. Ingram & Castleden tp ch B dng & ung th.
Dn Phn Lan n rt nhiu m v c t s ngi b bnh tim mch nhiu nht trong cc
nc cng nghip, nhng li c t l ung th rut kt thp, ch bng 1/3 Hoa K. Nhng nh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

nghin cu trn th gii thy rng n m cc chng c bnh ung th rut v lm gim lng
acid tp trung vo i trng v vn cc c cht thi. Vo nm 1982 iu tra thy rng dn
Phn Lan n nhiu bnh m en v phn thi ra to hn ngi phng Ty 3 ln v nng acid
ng cng km. Englyst B dng v ung th.
Mt cuc kho st vo nm 1984, u lm gim lng acid ng 30% cho nhng ai ang
c xu hng tng ln. Acid ng cn ho tan cht bo nhng qu liu s c nguy c gy ung
th, nht l vi i trng. Nghin cu nhng trng hp thuyn gim chng minh rng u trng
v u Ho Lan c hiu qu trong vic h gim lng acid ng. J. W. Anderson, American Journal
of Clinical Trinition.
Kho st v sc kho v s vn ng nm 84 tm ra ngi lm ngh phi ngi c 60%
mc chng ung th rut hn nhng ai hot ng i li. Nhm th ngi gm k ton, th may,
lut s, nhc s Nhm hot ng gm th mc, lm vn, sa ng nc, bu t a th.
Garbrant trong Ngh hot ng v nguy c ung th rut tp san American Journal of Epidemiology.
1986, nhng nh khoa hc Na Uy khm rut kt cho 155 ngi trn 50 tui m c triu
chng ung th. Mt na c nhng vt mn, na kia trn lng l do n rau nhiu. Cng n t rau
bao nhiu cng c nguy c b vt mn nh k sinh, vt ny ln khc thng Hoff trong tp san:
Scandinavian Journal of Gastroenterology.
Nghin cu nhng trng hp thuyn gim nm 1987 nc B, nhn thy n ng, c
2 loi mn di saccharide u lin h ti s tng bnh ung th rut kt v t trng, 1,7 ln cho rut
kt v 2,4 cho t trng. Am. J. Tuyns B dng & ung th.
M cc, rau qu h thp nguy c ung th t trng ti 40% theo nh cuc nghin cu nm
1990. Nhng nh nghin cu ti Trung Tm Ung Bu Fox Chase Philadelphia khm 73 ln
cho 10.000 ngi 15 nc c kt lun nh trn. Bruce Tock, Elaine Lanza, & Peter Greenwald, tp
san Journal of the National Cancer Institude.
Ph n m hay n tht b, cu, heo hng ngy lm mn chnh, c nguy c pht trin ung
th rut kt gp 2 ln ri hn nhng ai ch n mi thng mt ln hay t hn. l kt lun c
cng b rt ra t cuc kho st nm 90 theo di 88.751 n y t trong thi k 10 nm, cng ni
rng c v tht gia cm bnh hn. Thay th ngun m protein bng u hay u a, b tht
trong qun chng n rau gim thy r trong ung th rut kt. n tri cy, qu c x cng thy gim
nguy c mc ung th. Nht l tri to v l n t tht cng tt, gio s Walter Wilett khuyn.
ng l bc s ging dy mn dch hc & dinh dng ti i hc y khoa Harvard, iu khin cuc
nghin cu: K ra ch thnh thong mi nn n. Nhng nu mun hiu nghim ti a th phi b hn
tht Walter C. Wilett tp san New England Journal of Medicine ng li di tiu Bo ng v
tht trn tp ch Time s ra ngy 2 thng 12 nm 1990.
Nhng nh nghin cu ca i hc y khoa Harvard bo co: Nhng ai n tht t cht bo,
chim 24% s calori, s gim na t s polyp rut kt, polyp, du m mn ca ung th. Ngi
n m bnh thng b gp hai. Gim m ti a cha hn l gim nguy c mc bnh, m cn n
ton rau, m cc nguyn vn: 6 ln mt ngy six servings a day hay tri qu th mi phng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

mt cch hiu nghim. BS Tim Byers ca Trung tm khng ch bnh bang Atlnt, bo Boston Globe
s ra ngy 23/4/91.

Chn on
Trong phng khm hay nh thng, ung th i trng thng chn on qua xt nghim
t trng, mu, nc tiu, phn, ri X quang, rut ng , (proctosignoidoscopy) bng nht
mt ng cng c n ri vo hu mn, mt loi ni soi, v cn bm khng kh rut kt phng
ln cho d coi.
Y khoa c truyn ca phng ng phn tch cht b bng phng tin n gin bn
ngoi ch khng tn bn trong mt cch rc ri. Mi di tng ng vi i trng iu tr hay
phng nga bng ch dinh dng ca bnh nhn loi ri lon ng rut, k c tiu ho.
Mi di sng phng, tc m thnh, i trng cng phng. Trong x hi tn tin, ti 75% dn s
c mi di sng ln, t ra rng rut gi khng tng u, rut sng.
Thng thng th mi di sng l to bn v thc n c m ln Dng u l. Cn nu
mi bng t, tc b t (a chy). Mi kh rn rm, mi di m chng t qu nhiu tht v
protein. Mi di tht hn vo l c xu hng ung th rut ch S hay tr.
Mu sc ca mi di cng cho bit c ri lon no : trng bch l cht cha m, cht
nhy, xm ngot l bin dng yu, thiu mu. bng l mch mu cng hot ng qu mc
ca m v thnh ng mch, vng vin quanh mi l kho m trong i trng ng cng, lm
cn tr hot ng ca gan, bng i, xanh tm l ng phn, mu trong rut. Vin xanh ti
quanh mi, rt c th ung th rut. Mu nht nht kinh mch, nht l k ngn tay ci l rut
yu, xanh hay ti rt c th ang pht trin ung th rut. Nu l k tay tri, khc quanh xung
ca rut kt, k tay phi, khc quanh ln rut kt, l bnh. Mu sc trn trn cng l biu hin,
bn phi l khc quanh ln, gn chn tc: khc ngang, bn tri tng ng khc quanh xung.
Sng phng, c mu, loang tng mng nt chm en, hay vt l rut kt cha m, nht, ung th
ang pht trin trong rut kt.
Mu sc tng qut bo hiu mt dng ri lon rut. Mu xm ngot, tiu th qu nhiu
thc n m tnh v nc ngt. Hi nu, qu nhiu tht loi dng, nhng li n tri cy rau qu
nhit i loi m, mu vng, trng, rn bng nhy l rut qu nhiu trng, ph mt, g vt, chim
cng sn phm sa, li cnh bo sm v s mt mi ca rut v ri lon tiu ho tng qut.

Li khuyn v n ung
i vi ung th i trng k t u ti kt trng, tt nht king hn tht, c, trng, sn
phm sa, pho mt, l nhng th phm ca loi ung th ny. Ngay c hi sn cng nn c
trong thi k u v chng vn c m v cholesterol. Cn na, bt c mn no dy n du m
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

v nc ngt cng u king. ng, thc n mn ung pha ng, bt tinh luyn, rau qu nhit
i, cc loi ht c, b u phng (lc), gia v, cht kch thch, thc n mn ung pha hng liu
ct t lun. Bt tuy khng gy ra loi u c tnh ny nhng vn gy tc nghn lm kh bnh phc
vy l nn trnh, ngay c bnh c phm cht tt cng nn ngng trong thi l u. Thc n
tng qut hng ngy nn theo nh sau:
M cc
50 ti 60% mi ngy, phi l ht thc ch bc v, khng xay xt. Ngy u, go lt
loi ht ngn nu trong ni p sut. Nhng ngy k tip i mn bng k, nu chung 20 -
30%, ri ti go mch cng 20 - 30%, ti go lt vi 20 - 30% u lng, u xanh. Mt
ni cho ngon lnh cho ba im tm sng bng go lt n vi tng. Vi mt ni p
sut bnh thng th t l go nc l 1 go 2 nc. thm gia v, thay mui bng mt
vi ming rong bin xt vung bng con tem (th), cng c th thay bng mui ht, tu
thch. i khi i mn thm cht na, la m ht trng v en, bp, cao lng, ( d), go
mch lt, d rng thng u king go mch. Vi trng hp c bit, nh ung th vng
cn t trng th go kiu mch & houblon nn hn ch, l v n rt do. Loi bnh bt nn
king hn vi thng u d l bnh go mch, bnh xo, bch qui, bnh bao Chapatis
Bnh cun, nui, bn ch nn n cht t mi tun i ln.
Sp
5 - 10%, mi ngy 1, 2 chn vi to, u en, u xanh hay cho hnh ng, ta t, gia
v bng nc tng hay x du. i lc cho nm bo ng hay nm hng. Tng phi l
loi cho ngu trong vi nm bng u nnh (u tng) hay go lt, la mch. Cho,
sp nn n mt vi ln trong ngy.
Rau
20 - 30%, nu di nhiu dng, thng l nu canh, hp cch thy, trong thng u
khng c du hay tng t. Vi ung th t trng ch nn nu s (ti) n ngay, thi nh
va, n c nc lm canh th k hn, v mn hn mt cht. Loi rau l tt hn loi rau
c, d c cng nn thnh thong n. Vi loi ung th rut kt phn trn th loi rau l v
bp ci, ti ti, b ng, bu b tt ngang nhau. Nu va chn ti, loi ung th di gn
kt trng/ kt trng, th loi qu trn nn n thng hn, d l vn tt. Vi loi no th
cng nn dng mui ht, cn nc tng x du nn va phi. Sau thng u nn n t
du, gia v , du m (vng) p th cng th tt.
Theo l chung, ngi bnh ung th loi ny cn chun b thc n ty cn nng m
gia gim: lm mn rong bin nishime n cch nht, tun ba ln, mn b nu xch tiu u
v ph tai cng vy, tt c cc mn n ci kh, u c c rt hay c ci u n cch nht.
rau nm ti nn n thng ngy. Ci mui nn, x lch sng nn n thng, ch king
trong thng u ri sau c hai tun dng mt ln. Rau hp n t 5-7 tun mt tun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Rau xo n tun mt ln ri qua thng th nh c th n hn ln. C rt thi ch xo, nm
nc tng u nnh - tamari, mt ngi xo 2/3 tch hai ln mt tun. u h k,
u h, tng nn hay np nu tng vi ph tai thm rau c n hai tun mt ln.
u
Chim 5% thc n hng ngy, nh xch tiu u (u ht nh, rn trng), u
lng tin, h lan u en c th dng hng ngy nu vi rong bin nh ph tai, hnh ty v
c rt. Cc loi u khc cng c th dng chung t hai n ba ln mt thng. nm
mn n ta nn dng mui bin t nhin, tng c miso hay nc tng u nnh Shoyu.
Cc mn n ch t u nnh nh tng nn, tng mui si natto, tu h k hay u ph
luc c th n thng ngy nhng khng nhiu.
Rong bin:
n vi cm theo t l 5% gm ph tai hay wakame, c th nu chung vi cm hay
canh Mt khc rong en nori hp cm n thng ngy cng tt. Mi tun n hai ln
mt a nh loi rong hijjki hay arame, cn loi rong khc th thnh thong m thi.
Gia v
Gia v a ln mm cm cn c mui m rang (gi s) theo t l 1 phn mui, 18
phn m. Bt rong bin wakame, mn mui v tng miso thp cm (gm du m, r
ngu bng, c rt, gng xo chung bng la liu riu) c th n nhng gia v ca mn
dng sinh nu mun. Cc gia v nn n cho c lng va phi, hp vi khu v ca
mi ngi. lm gia v, xo tng c miso vi du m v mt tch hnh bm nh
n vi cm. Mi mung sp tch hnh xo ti u c ch cho ung th i trng.
Da mui
Da mui nhiu kiu cch, mi ngy nn n c thy chng mt a tht nh - nh mt
mung canh sp - khng nn qu lng . Tt nht l loi cm (m).
Tht
Tht, c nn trnh, tuy nhin nu thm ngi bnh ch nn n loi c tht trng vi s
lng rt t. Khong 1 ln trong 10 ngy trong 3 thng u ri sau mt tun mt ln.
n theo cch hp, trn nc si ri by c ci no hay gng km theo mn. Sau hai
thng, bnh nhn c n mi tun mt ln. c bit nn king loi c c tht mu xanh
hay - v cc loi ngao, s, c, tm cua.
Tri cy:
Cng king c cng tt, tuy nhin khi bnh , m l thm qu th ch nn n
bng dng nu chn c thm nhm mui, hai loi tri cy phi kh m cng cn nu
chn - n lng cht t thi. Nc ct tri cy v ru to l rt nn king.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Bnh ko
Cn king mi loi bnh ko, v n trng ming, k c loi bnh dng sinh cho
n khi bnh thuyn gim. chiu tnh ho ngt, cho ngi bnh n loi rau c c
cht ngt, ung nc rau c (xem phn rau c ngt di) nh nc go. Bnh dy,
bnh trng gi rau - shusi, v cc loi u, c th n thng khi. Cn tit gim bnh go,
bp rang, v cc loi ht, ht rang khc v chng s khin cho cc ung th bu b chai,
kh tiu tan. Trng hp qu thm h c th n cht t ko mch nha hay nc go.
Ht, ht
Ht ht c cht bo cn trnh v n c c prtin tr ht d. Ht hng dng, ht b
rang khng mui c th n mt tch mi tun.
Gia v:
Dng loi khng tinh ch nh mui bin, tng c miso, nc tng tamari nn nm
va phi trnh kht nc. King ung nc ru np v ti sng. Nu b kht nc
gia hai ba n hay sau ba n, bn nn ngng hn gia v cho n khi bn khng cn
thy b cn kht thc p na.
ung
Hy xem phn ung phn 1, gm mn ung tr cnh bancha lm chnh, c trnh
ung c ph trong hai thng u - khi theo cch n dng sinh ny.
iu ct ty trong cch n ny l phi nhai k, tht k cho n khi cm v n ha tan
vo nc bt, m mi ming nhai t 50 n 100 ln v cng ng n qu nhiu v n ba ting
trc khi i ng thc n khng b trong rut. Nh lu trong phn II, ngi bnh no
ang tr liu bng y khoa hin i, h cn c thay i dn thc n.

Thc n, ung c bit
Ty ngi, ty bnh m thay i mn n, thc ung ca h. Tt nht l nh chuyn gia
dng sinh ch dn.
Nc ngt, rau c:
Trong thng u, ngi bnh c th ung mi ngy mt tch nh. T thng sau nn
ung cch nht.
Nc c rt, c ci:
Trong thng u, ngi bnh c ung mi ngy hay ung cch nht, ri hai ln
mt tun sang thng th hai.
Mn rong ph bin vi shitake
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

lm tan khi u, nn n mn nm shitake nu vi ph tai, nm tng c Miso lc
sp sa bc ra, rt tt. Mi ngy nn n mt loi a nh nht.
Mn ph tai vi c ci
C ci kh thi ch ngm nc cho n nu vi ph tai, nm tng Miso hay nc
tng, c th n hng ngy hay vi ln trong tun rt c ch i vi ung th i trng.
Kem go lt:
Trong trng hp n km, ngi bnh nn dng bt go lt nu chn n vi mn
mui v mt lng nh mui m hay tng thp cm Miso.
Nhng thc ung c bit
Trong trng hp khc rut di hay hu mn b hp hay nghn v ung bu th c
nhng liu php c bit khai thng nh sau:
1. Mi ngy, ngi bnh cn ung t hai ti ba tch nc ging nu vi nm kh shitake, c
ci nghin v mt lng nh gng gi, im thm v nc tng Shoyu.
Nu khng c nm kh shitake hay c ci nghin th thay bng ng sen gi nhuyn.
2. Mi ngy cn ung t hai ti ba tch nc v cam hay v qut kh nu chn. Nu cn
cng c th tht vo hu mn bng th nc trn.
3. Mi ngy cn ung t hai ti ba tch nc tng Miso, nu vi c ci trng hay c ci
ng. Nu khng th ti hay gng hay hnh tay hay ng cng c.
4. Mi ngy n ba bn ln rong bin aga aga, nm vi nc to p hay kp mch nha thm
vo cht gng gi, tt c nu chn
5. C ci gi nh: Ung 2 n 3 ln, mi ln mt tch ri c ci ti gi nh, nm vo vi
git nc tng u nnh

Chm sc ti nh
Ch xt ton thn
Nhng khn vo nc nng , vt kit ri ch xt ton thn nht l vng bng v xng
sng thc y mu huyt trong c th lu thng d, gia tng th lc v tinh thn.
p nc nng hay dn cao
Vi nhng ung th, u nht nh, cn p khn nhng nc nng, rt sch mn, m
v cht bo. Xin mi chuyn gia dng sinh bit p hay dn ng cch, ty bnh.
nu p nc nng ln ung nht th nhng khn lng vo nc nng, vt kit ri p ln
ch au t 3- 5 pht kch thch mu lu thng.
p cao khoai s
Vi ung th rut v tr, ta nn p cao khoai s (ly c nh bm vo thn c ci) mi
ln chng 3 - 4 ting. Trc khi p cao, ngi bnh cn p nc gng nng trc t 3-
5 pht, nn p thay nhau c ngy.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

p bt kiu mch
Nu vng bng b sng, trng, ta cn lin tc p cao kiu mch rt cht lng d
tha bn trong. Trong khi p cao ta cn ph khn lng nng ln trong sut thi gian p.
p cy rau xanh
Nu ngi bnh au, ta cn p nc gng nng t 3- 5 pht vi mt lp l rau xanh
gi nhuyn, trn vi 20 - 30% bt m kt dnh. Trc khi p cao l cy, cn p nc
gng trc. Mt xa hay chm cu s lm gim au v thng rut.
y hi
x hi y, ngi ta cn nhai tht k, li nn n t i v b n ba sng trong vi tun l.
Gi m bng
Trnh phi bng trc gi my hay ung p lnh, v n lm v hiu ha cc
hot ng tiu ha. Gi m bng l cch duy nht thc y b tiu ha hot ng bnh
thng. Cho nn, cn nu tng vi ti ti hay tr gi bancha ung hng ngy.
St cn
Ngi bnh ung th s khi b st cn hay c n nhiu cht tht v bo nhng thc ra
ung th i trng li k v n nhiu li cng khin bnh nng thm. Bnh ny ly s nng
ng v ti tnh hn l s tng gim cn o lng cn bnh.
Tit thc
n theo tit thc khong 7 n 14 ngy vi ngi bnh ung th i trng, nn nu
cm bng ni hi p go lt v n vi mui m hoc mn mui hay rong nori en nng.
Cn nht ngi n phi nhai k tht k. T l trn mui m l 1 mui th 16 n 18 m.
km theo cm go lt, cn c th n cng hai tch canh rau nu vi tng miso mi ngy.
Cch n gii hn trong thc n nh trn nhm ty sch rut v tng cng sinh kh vng
bng. Tuy nhin, ngi bnh khng nn tit thc qu hai tun m khng c chuyn gia
dng sinh, hay cc chuyn gia y khoa canh chng, ch v phng din chuyn mn.
Nhng lu khc
Ngi bnh ung th rut thng hay bun chn, ru r cho nn h cn t phn chn vui v,
yu i bng cch vn ng thn th, tp ht th khng nhng c li cho s trao i cht, m
cn gip cho i trng hot ng u n.
Trnh mc len d hay si tng hp. t ra, nn mc lt bng vi bng, khn tri ging
v o gi cng vy.
Trnh xem ti vi lu, v tia chiu x pht t my s lm yu vng bng. Cng cn nn trnh
lung in t nhn to pht ra t u my video, my d khi (ha hon), v nhng in
nh my sy tc co ru
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h r ru u t t k k t t i i t tr r n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

Kinh nghim c nhn
Osbon Woodford sinh ra Macon, bang Georgia khong gia thp nin 40, vo thi
gn nh mi thc phm nui sng anh u khng phi ch phm cng nghip cho n nm anh
20 tui. Tuy nhin ngi ta thch trn m hay xo v cho thm tht ba ri. ng xi thoi mi,
a dng. ngoi hai mi, anh sng bng thc n nhanh v ch bin t nhng siu th.
Ti thng 4/87, Osbon phi xt nghim ung th rut kt, tip nhiu ngy sau nm m
nh thng Riverside Methodist th trn Columbus bang Ohio. Cc bc s y thy bnh
nhn b ung th lan truyn, ng hn l nhy - metastase - mi mt im c m. V anh
c bo cho bit l nh b tay, anh sng gii lm c su thng n mt nm.
nh phi tm mt gii php khc, Osbon bt u n dng sinh, go lt, rau qu c, rong
bin. Km vi li n, anh gim s dn p tinh thn bng Thin, Qun tng. Ti thng 2/90, bc s
chuyn khoa ng rut ph trch Osbon tuyn b anh ta hon ton bnh phc sau nhiu th
nghim sinh ha test CEA ghi nhn rut mc bnh thng, ht triu chng l bnh rt vo
trong hay nhy metastase sang b phn khc. Ngy nay, Osbon ht th gi hc hi vin Kushi
Institude, chng trnh m rng Cleveland, bang Ohio v ang c chng trnh gip mi
ngi theo kinh nghim ca anh. Xin xem cun Ann Fawcett & East West Foudation: Cancer Free: 30
who Triumphed over Cancer naturally, New York & Tokyo, Japan Publications, 1991.
Cecil Dubley b au nm 52, bng di, bc s ca anh k n thuc gim au v y
hi. Cng lc, Dubley theo hc lp : ng di cht v ung th ti o hc ng ca bang
Ohio, d rng lp dnh ring cho sinh vin y khoa v n y t, ngi ln tui c theo hc min
ph. Theo thi gian hc, Dubley l mt ng gi 75, bit thm rng nhng ai ngoi nm mi
nn i th nghim xem mu c ln phn khng, bng mt test n gin gi l hemocult II.
ng hng dn mi ngi lm test nh. Bn thn Dubley thy dng tnh v tht hu
mn bng barium cho bit ng c mt khi ung th rut kt. tip theo khi m, ng mi hc v
dng sinh v tham d kha hi tho v n tit thc v nhng bnh thoi ha Kushi Institude,
y ng hc lm bp, t sn sc vi nguyn tc ca dng sinh. Cng vi s tip tay ca Mararet,
v ng, bnh hon lin tc gim. ng bo: Ti tp nhiu mi ln, do ti khng ch c s tng
trng v m tha. Tr s cholesterol t 219 n 137. Tinh thn v vt cht u tnh to vn c th du lch
nhiu ln trong nm. Tr s ha CEA mc bnh thng, khng c du hiu ung th tim phc.
Ann Fawcett & East West Foudation Cancer Free: 30 who Triumphed over Cancer naturally,
(Qu ng ti tr ng ty, tp san: Min ung th, 30 trng hp chin thng ung th mt cch t
nhin). Nh xut bn Nht bn, pht hnh cng lc New York & Tokyo.



T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H V V N NG G M MI I N NG G
& & V V N NG G T TH H N NG G T TI I U U

Mc tn ti
Ung th phn trn ca h tiu ha gm mm c, thc qun gy t vong cho 21.600 bnh
nhn trong nm 92, ring ti nc M, cng vi 53.900 bnh nhn mi: n ng b nhiu gp i
n b. Ung th thc qun l cn bnh tng nhanh nht ti Hoa k, u t 20 n 25 phn trm mi
nm sut 30 nm qua. Trong s bnh nhn au vng thng v Barrett, chng tin ung th bo
trc bi tim nhi hay si bng, ung th thc qun tng 100% gn y & s tui mc bnh khng
ngng xung thp. S t vong v ung th thanh qun ph n tng 14% th h trc, nam gii
khng i nhng vn tng u. Khong thi gian , ung th ming n ng gim 23%, tng 13%
n b. Ung th vng thng ca h tiu ha tng mt cch khc thng Chu .
Loi ung th u c thng khng nhy nhng lan ra xung quanh. Khong 90% khi u
ny xp vo loi squamous cell carcinomas, ngha l ch n t bo mm gn . Chng ln ln
chm nhng c hng rt vo, trong khi iu tr nhiu nm. Ung th thc qun thng nhy
sang phi, gan hay phn mm quanh phi.
Gii phu v phng x c y hc hin i dng mt cch rng ri i vi nhng dng
ung th ny. Trong trng hp ung th thc qun, phn bnh b ct b c v bng mt ming
ct i trng m bo thc qun thng xung d dy, tin trnh ny c tn chuyn l
Esophagogastric anastomosis. Nu thc qun b ct ht, l lch v mt u ty tng b ct theo.
Nh vy phi lp ng plastic vo rut thng con ng tiu ha th cho khc rut b ct.
Ung th u, phu thut thng ct lun c phn lnh chung quanh. Li phi gii phu
thm m sa cha tip. Bnh nhn thng mt ting nu b m cung hng. X tr c th p
dng trc, ty loi, kch c khi u v i km vi ha tr liu nu b nng n ti xng. T l
sng st cho ung th thc qun l 3%. C sng thm 5 nm, mi khi 84%, li 32%, mm
45%, thanh qun sng 63%, yt hu 21%.

Cu trc
Phn thng ca h tiu ha, gm mi, mm, thanh qun v cung hng, thc qun
thng vi bao t, thanh qun l hp ting, cung hng ngay c v thc qun l ng a thc n
xung. Thc phm vo c th bng ming xung xon c theo nhp nhai. S tiu ha lun phin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

gia cht kim l dng, acid l m tit ra theo nhng giai on khc nhau trn knh thc n. T
mm tit ra cht kim tri xung d dy l acid phng thch. Ri li t xung rut t (thp nh
ch trng), ri t enzyme kim pht huy tc dng rut non v ty tng. Sau cng th s cht
b cn li c acid ha ngm vo thnh mch mu qua rut non.
Trong ming thc n c ch bin vi dch nc bt l mt cht nc trong kim pH
7,2 hi mn hay kim. Chc nng chnh ca nc bt l ph v dn cu trc hydro cacbon sau
d dy hp thu cho d, v hon thnh qu trnh rut non. Cht enzyme nc bt l Ptyalin
c tit ra khi ta nhai, m u cho tin trnh tiu ha. C hng l mt ng c lt cht nhy
di mm, hc mi v thanh qun. C vng c hng y thc n xung thc qun l mt knh
dt di khong 30cm, ko di t c ngc qua xung d dy.

Nguyn nhn gy ung th
Nhng khi u phn thng tiu, tr li l hnh thc m thnh ca ung th : nguyn nhn
trc tin l tiu th thi gian ln nhng thc n ton m gm sa v cc ph sn, cng cht bo,
ca ngt, qu nhit i, tr, c ph, gia v, vitamin dng vin, m nm, ru, thuc ty, thuc
ht. Vin ng thi nay, go trng xt k lm chun, ng tinh ch, du tinh luyn, cng
ngy cng tng gia v, hng liu bng ha cht, trc y gii bnh dn cn n tru nhng ci
ch t a n ung th mm, cung hng v thc qun.
Nh ta thy, tiu ha bt u t ming, chc nng u tin ca nc bt l kim ha
alkalinize - tc l dng thc phm rt vo. Mi ba n gm ton ng cc khng tinh ch v
nhng thc phm cn bng khi c nhai, enzyme trong nc bt t t chuyn ha thnh dng
maltose l loi ng disaccharide c th hp th.
Qua nhai nghin, tin trnh cn thit lm qun bnh tnh acid, tc cc m ca nhiu
loi, mn n ung v thuc men. Nu nhai s si, nc bt tit ra khng trung ha mt
khi lng thc n d tt nhng m thnh, th chng ta ngm u vo lc ph ng tng thnh m
ht, l ta thy bnh, v mt s nng ng (do m ha), mi c quan u thoi ha.
Bnh ca phn thng tiu pht trin tng t nh nhng b phn khc tng thn ngi,
thot tin hnh thnh mt vt sng, ri mn nht nh, cui cng l khi u. Ung th ming m
mn bng chng kukoplakia m dn gian thng gi l u inh mc quanh mm, li hay
li, mt ht trng lm nhn bn trong (leuks), mng v nhc nhi. Ung th thc qun
thng bo trc bng khi n kh nut v c ci ng c tht ch cn bt s di chuyn ca
nhng cht kh chu m thi. Ung th li l mt ming c nh, c tnh dng nht trong loi
ung th ming, nguyn nhn chnh l s nhi nht m m dng li qu st km.
Ung th li l kt qu ca s n c hi lu ngy, crme (ca sa) v pho mt v c kh
hay ti nu vi gia v, qu nhiu mui, cht bo, du m hay nhng kiu pha trn qu . Ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

th cung hng l hu qu ca c hai cc dng v m trong mn n, thc ung, cng vn l
cht bo, sa v pho sn, loi bt ng cng ca ngt.

Bng chng Y khoa
Nghin cu nm 1961 tm ra: S tiu th rau xanh v vng s t b ung th thc qun hn.
Wynder & Bross Tm hiu ngun gc ung th thc qun tp san Cancer.
Mt kho st nm 1975 vng dn lu vc b nc ngt Caspien thuc Iran, ni c t l
ung th thc qun cao, cho thy dn y t n u lng v cc loi ht u, rau xanh,
Hormozdiari trong tp san Cancer Research.
Nghin ru nng lm tng nguy c ung th ming, c hng, thanh qun, thc qun v
gan. Nhng dng ung th ny xut hin 15 ln nhiu hn ngi nghin thuc l hay ru hn
nhng ai khng nghin g c. Samuel. S. Epstein Bs. The Politics of Cancer New York, 1979.
Nam tn gio phi Normon, mt gio phi ch trng n chay bn phn Calofornia b
ung th thc qun t hn dn a phng 55%, n t hn a phng 39%. Nghin cu dch t nm
1980 lin kt t s mc ung th t hn ca tn Mormon vi ch n ca h, c rt nhiu ng
cc nguyn dng, rau qu, tht va phi, t cht kch thch, t ru, thuc l, ma ty. Engstrom
Health and Dietary Practice and Cancer Mortality among california Mormons - Cold Spring Habor NY.
Mt cuc kho st v dch t nm 1981 thy rng qun chng t mc ung th thc qun
Phi v Chu do tiu th nhiu k, sn v khoai lang, khoai t, khoai m, khoai nga, lc, hn
nhm i chng. J. Van Rensburg trong tp ch Journal of the National Cancer Institude.
Tm hiu Colomia, Chil, Nht Bn, Trung Hoa, Anh v Hp chng quc th ung th
thc qun v d dy tng theo hm lng hp cht Nitrat trong thc n v nc ung. Trong
jambon, xc xch (saucisse), hay loi tht ngui dn lp xng ca ta v tht heo kh, cc loi
bnh nng sn, bnh a, bp ng hp, nc qu thng c nitrate. Trong Diet, Nutrition &
Cancer (Wanshington DC) Hn lm Vin Khoa Hc Quc Gia, 1982.
Dinh dng bng thc vt, qu, c, rau, m cc khng xay xt th t mc chng tim mch,
ung th phi, rut kt, thc qun, d dy: Diet & Healh Vin Hn Lm Khoa Hc Quc Gia, Th
Washington 1989.
Kho st s khi cho bit vt bm tin ung th mm c th trit tiu bng n rau c cha
bta - Caroten. Ba th v kh lp hi chng ung th Bo New York Times, s ra ngy 25/09/1991.
Nghin cu trng hp gim bnh Italia nm 1991. ng l s c lin kt gia ung th
cung hng, c hng vi mc tiu th u bt go tinh ch pho mt trng ru, Franceshi tp
ch: International Journal of Cancer Glady Bolck, cu thnh vin ca vin nghin cu ung th
quc t (NCI) v hin l nh nghin cu ca i hc Berkeley, California, duyt li 15 cng trnh
nghin cu trc y tm ra: nhm ngi chim 1/4 mn cha nhiu Vitamin C nh rau xanh ch
c t 1/2- 1/3 ung th thc qun v bao t, so vi nhm1/4 kia. New York Times 10/3 1992.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Chn on
Ung th ming, c hng thng d tm bng X quang qua ngc, xng s, hm phn trn
i trng, bng ni soi v sinh thit. Khi u thc qun chn on theo phng php va k, cn
gan v xng c chp cp lp Scanning kim tra xem n c truyn nhy chng, dng
my xem khi u c lan n cung phi hay khng?
Ung th phn trn ca h tiu ha c th c nh du, tuy nhin nu khng nh cng
ngh cao, k c tia X c hi th kh th chn on chnh xc.
Bng mt, hnh nh, mi trn tng ng vi phn thng tiu. c bit l vnh trn ca
mi trn phn nh tnh trng ca thc qun, vnh di ca mi trn cho bit trng thi ca bao t.
Mng ln thm i hay mng mu khc nhau ch r ri lon ca h tiu ha vng
tng ng. Th d mu hng nht chng t tiu th vt mc ng, qu cht bo v sn phm
sa, mng trng l n qu nhiu sn phm sa v cht bo .
Trng thi ca li (nu) v bn trong c hng l u mi tng qut ca sc khe. Nu
chn rng sng phng km thm au l v rut c qu cht lng, du, ng, qu v nc
qu. Nu xp l vt mc thc n dng gm: tht mui, thc n kh, c thng m cng th,
gm cc mn ng, mt ng v scla, nc ngt, nc qu. khc thng ca tm m
khng sng l pha c dng ca tht mui hay ng. m ca nc tri cy, nc ngt v ha
cht. Cng vn mu km thm sng mng l m qu do n ung. Ti nht l b tun hon
km cng nh thiu hng huyt cu trong mu v thiu mu, dinh dng km qun bnh.
im trn nt bn trong ming l thiu prtin thc vt hay ng vt, ng v ca ngt.
Nu chy mu phn nhiu l v ng mch chn rng, v thiu mui nn yu, thiu cht khong
khc cng vy. Vi trng hp cng v tiu th qu nhiu tht, bt kh, mui khong, nhng li
thiu hoa qu ti v rau, l bnh scorbut thiu vitamin C. Sng su bn trong c hng, hch
amydal c sng hay khng sng, nguyn do qu nhiu mn m: qu, nc qu, ng, sa,
nc p lnh v sa.
Phn di li, gc li g cng tng ng vi thc qun, nht nht mng ln hay im
nt, hay mng tc l ri lon thc qun.

Li khuyn n ung
Ung th vng trn ca h tiu ha gm mm, nu, li v thanh qun, c hng, thc
qun th quan trng nht l phi king c du m, tht g vt, trng, sn phm sa d di dng
no, k c du thc vt. Lun c socola, ng ko qu, nc qu, sa, thc n, nc ung ch
bin, king ht. Cht kch thch gm ru, tr, cafe, nc rau m, nc sm, c ri, m tt (ht
ci), ht tiu u nn ct t.
Thm vo danh sch king c l bt mi loi. Ch nn theo nh sau:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch bc
v tru khng thi. Ngy u nu cm go nt bng ni p sut. Nhng ngy k tip i
mn bng cch pha 20-30%, ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u
lng.ri li ht n (go khng).
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2, 3 pht. Thng thng nu cm
bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong cn dng nh go, m, mch, yn
mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn nguyn. Loi bnh m c men chua
c th n 1,2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c trnh bnh nng dn nh bnh qui,
bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu hng lnh mnh hn.
Canh sp
n 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame v
cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt nm tng c hay nc tng, thnh thong
cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c bit c ch
trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la mch, go
nt hay u nnh, nu tng c 2,3 nm th cng hay.
Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu vi cc loi rau l cng nh ci bp, hnh c,
b Ni chung, nn thay i mn n ty th trng mi ngi: rong bin nishime - mi
tun bn ln. hnh c nu vi xch tiu u ph tai , mi tun ba ln. C ci kh mt tch,
mi tun ba ln. C rt c ci (hay du c) - mi tun ba ln. Rau luc ti, mi tun 5-7
ln, hp n 5-7 ln. X lch dm trn du ln trnh. X lch nn mi tun n 5-7 ln, hp
n 5-7 ln. Rau xo n 2-3 ln 1 tun, thng u xo vi nc qua thng sau xo cht t
du m, nc tng hay tng c Miso. Ch phm t u nh tng nn, tng si, tu
h ky (kh) hay ti thnh thong c th n vi lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cmMi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
Gia v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

Gia v m ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2 thng
i t l 1 mui 16 m). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi wakame hay
kelp: mn mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo dng sinh
khc nhng hy cn thn dng va khu v thi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
Sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i . Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm , gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Prtin v cht bo cao, tr ht d. ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l hay tr cnh. C king
mn ung (nn trnh v bt thng) v cng king c ph trong 2,3 thng u cch n
dng sinh. iu cn yu l vi ung th phn thng tiu v mi loi ung th, c bit l
ung th ming v thng v nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n n ha lng, ha
vi dch v mi to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh ung qu nhiu
nc cho d l tr gi bancha cng cn gi mc. iu na l dng n nhiu hay n
trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca
y khoa th cn cch n chuyn on.

Thc n, ung c bit
Ngi c bnh ung th thng tiu cn c thc ung, thc n c bit m cn n t
tng cng lng mu tt. Nhng mn n gm c:
Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung mt tch nh ri sang thng sau, mi tun ung 2, 3 ln.
Nc c rt, c ci
Mi tun ung t 2, 3 tch nh - ung trong hai n bn tun, ri cch ba ngy 1 tch
trong mt thng.
Ni yn mch hay bt
n loi nui v bt nu vi hnh c, bm nh hp vi ung th thng tiu - chng 3
tun 1 ln.
Bt sn dy nm tng v mn mui
Ung mt tch bt loi ny 1, 2 ln mt tun trong na thng, ri sau tha dn.
C ci gi vt nc
Mi tun ung 2, 3 ln nc c ci, nm vi git nc tng cho c v.
Mn gia v hnh c nm tng c Miso
Xo mt mung sp hnh ty vi mt t gng bm c ln tng c Miso xo du m
hay thm ti ti khi sp bc ra lm mn gia v c bit .
Kem go lt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Trng hp thc qun b bu lm nght, khng n c hay khi gii phu khi
u phi bm thc n thng lun mi, th thc n phi nghin thnh cht lng, kem go lt
trn vi rau, u v rong bin s gip bnh nhn rt c lc.

Chm sc ti nh
Ch xt ngi
Khn bng nhng nc nng, vt kit ch xt ton thn, nht l hng v c.
Gip mu lu thng v khi phc tinh thn th lc.
p nc nng
Ln ni nhim bnh phn thng tiu lm tan nhy m. Nn nh s ch dn ca
chuyn gia dng sinh trong tin trnh p nc nng ty bnh m gia gim thi
lng. Xem k phn sn sc ti nh. p nng t 3-5 pht kch thch s tun hon.
p cao khoai s:
Ung th c v thc qun cn p khoai s ln mi ngy 3-4 ting ngay sau khi
p nc gng nng trn (3-5 pht). Trong vi trng hp cao khoai s thi m mu
qu mnh th ta cn p ng sen (c sen lm chm qu trnh thi c). lm cao ng
sen v khoai s ti, hai phn bng nhau sau gi gng ti c 5-10%, thm bt m
lm cht kt dnh. Cao ny p hng ngy, lin tc vi tun l, lin tc 2-3 ting.
Hu gii phu
Sau khi gii phu, ngi bnh phi n qua ng thng bng thc n nghin thnh cht
lng, ta ha kem go lt vi sp tng miso, rau u, rong bin. nc c rt ha vi ng
sen ung rt c ch cho ngi bnh.

Nhng lu khc
Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (c tn) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht.
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun.
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt v phn thng tiu - b my tiu ha.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
hy ha nhp vi thin nhin.
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
lu: iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin

Kinh nghim c nhn

Mn lnh: Granular Myoblastoma dy thanh qun.
Ma xun 1979, Laura Anne Fitz Patrick nhn thy ging ni ca mnh b r nh ng b
r lc ch lm ngi dn chng trnh, hot no vin ti trng trung hc m ch dy Sherborn,
bang Massachusettes. Cc bc s cho bit ch c mt bu lnh dy thanh qun m danh t y
khoa gi l Granular Myoblastoma. Thng 8 nm y, ch c gii phu ct bu.
Thng 1 nm 1980, bu li ti xut, Laura li i m, ln ny bng tia laser Dng
ng i hc Boston. Mt thng sau, cc sng bu tnh li ti xut na! Ln ny cc bc s e
ngi c s co rt vo trong ca con ma bnh, n s bt c hng ch.
Sut thi gian ny, Laura v gia nh theo di mt chng trnh trn truyn hnh v
Dng sinh. Sau khi tham d kha hi tho v ung th v dinh dng ti tr s Qu nhi ng
ng ty EWF, Laura n cho ti chn on v ti k mt thc n nga ung th. Ti cnh
bo ch ng xo nu bng du v khuyn nn dn cao quanh c v nm ngh. Gia nh Laura k
c cha m ch, hai ch gi, ba em trai vn cn chung sng di mt mi nh t ra ng h kin
ny ca ti v c nh u theo Dng sinh. V sau, b m k: Ti v nh ti u mun nng
Laura, chng ti cng n theo cch mi n u hay n , chng ti i l in sang bp gas, lm mt
cuc phiu lu thc s, chng ti mun tm hiu nguyn tc g ng sau thc n. Laura t chng
nghim l nhng c t bao nhiu nm tri tch ly trong c th ch do n ung mt qun bnh,
nay nhanh chng ty ra ngoi ht. Ch cm thy c ngh lc hn v ging ni ca ch bt u
ci tin. Ma xun nm 80, ch quay li xt nghim. Bc s ngc nhin thy rng u cn cn m
g na. Tnh trng sc khe ca Laura tip tc sng sa ti ma thu.
Tuy vy ti thng 11, ch thay i kin v thc n, bt u dng du nu nng.
vo l t n Thanks Giving, ch n g ty. n l Ging sinh th ting ni ca ch yu hn i.
Cc bc s bo nng l ung bu mc ra li v phi phu thut.
Laura bn cng gia nh xin bnh vin hon li hai thng v quay v gp Micho ry la ti
v ti li theo ui thc n ng y khuyn ti dngNh vy, m ti khc ra rt nhiu m di v
li thy hi phc nhanh chng. Mi m ti u p cao khoai s. C mt iu ng l ci o thun ca
cha ti bin mt, n khi tm li n li dnh u vt nu v cao khoai s. Ti nhn thy h v qun p
cao khoai s vi ngy l y nh m di li ra, t th l ti t lm v p cao rt u n th rt .
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h m mi i n ng g & & t th h n ng g t ti i u u

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Laura n trng hc khng kim ra ng loi thc phm dng nn gia nh phi lo gip.
n thng 3 nm 1981, ch n bnh vin khm li th bc s bo rng bnh c kh quan v n
ri, khng vic g phi m na. Laura t kt lun rng nh th l dng sinh c kt qu, ti
i ng ng v lnh hn bnh tt. 12 nm sau, Laura sung sng lp gia nh v sc khe
tht tuyt vi.
Trch t cun "Dng sinh ngn nga bnh ung th" - Ung th hng (Broookline, MA, East West
Foundation 1981), 87, 89.

















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H D D D D Y Y

Mc tn ti
Hoa K, ngi ta d on s c 13.300 ngi cht v bnh ung th d dy trong nm
nay, c thm 20.000 ca mi.
Nhn chung, cht v bnh ung th d dy gim ng k khong 2/3 Hoa K trong
sut 30 nm qua. C c kt qu l nh gim tiu dng xc xch, tht hp cc loi v cc
loi tht khc tm nhiu mui hay cht nitrosamine. Nam mc bnh ny nhiu gp 1,5 ln so vi
n, ngi da en li nhiu hn ngi da trng cht t. Bnh ph bin ngi gi hn l nhng
ngi trung nin v thanh nin. Bnh ung th d dy chim khong 5% trong tt c cc loi ung
th Hoa K. Tuy nhin, Nht, l loi ung th ch yu, vi t l cao gp 6 ln M. Phu
thut l phng php cha tr y khoa, d c nhiu ca xem nh khng th phu thut c v ung
th d dy thng ch pht hin vo cui giai on bnh. Phng php c dng l phu
thut d dy, ngi ta s ct b mt phn hay c d dy. Trong phu thut d dy ton phn, cc
ung th bch huyt rn d dy, l lch v mt phn ca rut non cng c ct b. Ngi ta
dng phng php ha tr hay phng x. Khong t 12 ti 14% bnh nhn cha theo cch ny
sng c khong 5 nm tr ln.

Cu trc

D dy l 1 b phn hnh qu bu rng nm bn tri phi trn ca bng, gia thc
qun v rut non. D dy gm nhng lp sau:
1. Mucosa- tc thnh bn trong ca d dy, tit cc enzyme tiu ha;
2. M lin kt gia lp di vi cc d dy,
3. Lp c, gip d dy c gin v chuyn thc n n rut.
4. Serosa, lp ngoi cng.
Mucosa gm hng triu tuyn hnh ng tit acid hydro cloric hay pepxin cng vi mt
lng nh mucin, cc cht chng thiu mu v cc loi mui v c. Phn trn, tc phn m rng
ca d dy, l phn fundus, tit acid hydro cloric mnh nht trong hai loi acid. Phn di nh hn,
c gi l pylorus tit pepxin. Cc acid ny phn hy prorin thnh cc amino oxid khc nhau.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Cng vi s nhu ng ca c, hot ng ca men chuyn thc n t rn sang dng cht dng
st, l cht acid gip m van pylovic cho dng cht t d dy vo phn u ca rut non.
Nguyn nhn gy Ung th
cho cht men tiu ha d dy tit hp l, thc n phi c tiu ha mt phn nh
nc bt ming. V vy, mi ming n vo ming u cn nhai k. Cc loi ng cc nguyn
cht, c bit l cc loi nu vi mui bin, qua d dy n rut non. chng c hp th
vo (villi) v chuyn thnh hng cu v cc loi cht lng lu thng c. Ngc li, cc mu
thc n bng ng cc tinh ch nh bt trng, go trng cng nh ng bt u c hp th
trc tip vo d dy v ha vo dng cht lng trong c th ngay, to ra mt lng mu v bch
huyt. Ung th d dy l do dng qu nhiu thc phm v thc ung thng m nh ng cc, bt,
ng, v cc ngt tinh ch v thc ung c lnh v s a, ru thuc kch thch c hng
liu, cc loi ha cht v thuc menCc loi thc phm dng tnh vt qu kh nng tiu ha
ca d dy cng c th gy ung th gm thc phm cha nhiu m v mui ng vt, cng nh
loi thc phm nhiu cht bo, du. Vic d dy tit qu nhiu acid trung ha v tiu ha
lng thc n tha kch thch lm dy thnh d dy v u ha, v cui cng dn n hnh thnh
khi u. Ty v tr v tuy loi, ung th d dy c th chuyn sang cc u bch huyt ln cn, tuyn
ty, gan, bung trng (u krukenberg). N cng c th lan sang hai l phi, xng v c khi cn
n d dy qua h thng bch huyt .
Dng ung th d dy m tnh, tc ng phn trn ca d dy, do dng qu nhiu cc
cht thng m, c bit ng cc, ng tinh ch, thc phm cha nhiu ph gia v bo tr ha
hc nh bt ngt, thc phm trng bng phn v thuc tr su ha hcung th phn nh hn
d dy l do dng qu nhiu tht, trng, v cc sn phm m tnh khc. Hn 20 nm qua, t l ung
th d dy Hoa k gim khong 75%. Trong mt s ra gn y ca tp ch Life vi ta :
Khng ngng tim mt phng cch cha tr, tc gi y khoa Teff Wheelright kt lun Khuynh
hng dng nhiu rau, hoa qu ti v n c cht x trong ba n ca ngi MC l l nguyn
nhn chnh gp phn gim bnh ung th.
Bng chng Y khoa
Vo nm 1987, Ephraim Cutler, bc s y khoa, vit cun sch trong ng tha nhn
rng Ung th l bnh lin quan n thc phm. Cutler gii thiu 9 ca ung th thuyn gim nh
cho bnh nhn mt ch n cn i v kt lun rng vn khng phi l rau qu thay th hon
ton cho thc phm ng vt, m t l thc phm ng vt so vi rau qu thc vt phi hp l.
ng lit chng chn nn v cng thng thn kinh vo loi nhng nhn t gp phn lm
gia tng nguy c mc bnh v bo co mt ca ung th d dy R rng do sng ngoi nhng
lm vic thnh ph, n tra qua loa v v nh mun, mt mi r ri, n ba khuya vi th
n v gia v. Cutler suy on rng ri bnh ung th s cha c nh iu chnh ch n.
Ngun: Ephraim Cutler, MD, Diet in Cancer ( New York: Kellogg, 1887), 19 26.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

T nm 1904 n nm 1911, bc s phu thut ngi Anh Robert Mc. Carrison n
Hunza, mt vng quc thuc dy Hymalaya xa xi vng t ty bc nc n lc by gi.
, ng ngc nhin khi khm ph ra mt ni mi ngi sng hon ton khe mnh, khng h c
cc bnh truyn nhim, thoi ha ca nn vn minh hin i, trong c c nc n thuc a.
ng ni trc cc ng nghip y khoa ca mnh: Ti khng h thy mt ca kh tiu, lot d dy,
rut t, vim rut tha, vim rut kt hay ung th. Mc. Carrison gii thch rng sc khe v tui th
khc thng m ngi Hunza c c, trc ht l nh ba n hng ngy gm ton bnh m, la
mch v ng, cng cc loi rau xanh, u, m v cht b sa, sa d ch vo nhng ngy l mi
c. Ngi Hunza khng n go trng xt sch, ng, tr en, hay cc gia v cc loi nh hu
ht dn n vn n. Vo nm 1927, Sir Robert Mc Carrison nhn chc Gim c nghin cu dinh
dng n v kim tra gi thuyt ca mnh, ng cho xc tin hng lot th nghim. Cho
chut n thc n ca ngi Hunza v thc n bnh thng ca ngi n trong thi gian 4 nm,
ng khm ph ra rng con no n thc n tinh ch theo kiu mi ca ngi Bengal v Madras b
mc bnh u nang ( abscesses), bnh tim v ung th d dy. Trong khi chut n thc n ca ngi
Hunza vn khe mnh v min c mi bnh. Cc ngun: Robert Mc. Carrison, MD Faulty
Food in Relation to gastro International Disoder Journal of the American medical Association 78
(1922) 1-8 and G.T. Wrench; The Wheel of Health (London: O.W.Daniel 1938).
Mt cuc nghin cu trn ngi vo nm 1966 cho thy ngi b ung th d dy l do n
qu thng xuyn, qu mc cc loi thc phm chin rn, c bit l m, tht mui v m ng
vt dng nu n. Ngun: J.Higginson, Etiological Factors Intestinal Cancer in Man, Journa of
International Cancer Institute 37.527-45.
Nm 1971, mt nh nghin cu ung th ngi Nht bo co v mi lin h gia lng
u ph vo vi bnh ung th d dy. Ngun: T.Hirayama, Epidemiology of Stomach Cancer in
Murakemi , Early Gastric Cancer, Gann Monograph on Cancer research (University of Tokyo press) 1:3-19.
Mt cuc nghin cu trn ngi vo nm 1974 cho thy loi thc phm cha nhiu tinh
bt nh bnh m trng, ng l thc n m ngi b ung th d dy thng n. Ngun: B.
Modan et al The roles of starches in the Etiology of Gastric Cancer, Cancer 34:2087 - 92.
Nm 1978, cc nh nghin cu y hc bo co rng ci Bruxcel, ci bp, c ci, ci sp
l, ci bng xanh v cc loi rau khc cha nhiu cht indole lm gim t l ung th d dy v
v con vt th nghim khong 77%. Ngun: L.W.Wattenberg and ED Loub, Inhibiton of Polycylic
Hydrocarbon included Neoplasiaby Naturally Occurry Indoles, Cancer Research 38:1410 13.
Nm 1981, trung tm nghin cu ung th quc gia Nht bo co rng nhng ngi
thng xuyn n tng sp miso t b mc bnh ung th d dy hn 33% so vi nhng ngi
khng bao gi n tng sp miso. Mt cng trnh nghin cu 13 nm huy ng n 365.000 n
ng v n b trn 40 tui cng khm ph ra rng sp miso rt c hiu qu trong vc lm
gim nguy c mc cc bnh huyt p cao, bnh tim mi nguyn nhn dn n t vong khc. Mt
nghin cu nm 1981 trn 100 bnh nhn ung th d dy Thng Hi cng cho thy nhng
ngi thng xuyn ung sa u nnh c nguy c t hn hn so vi nhng ngi khc. Ngun:
S.K.S Xing Persional Communication, Chinese Journal of Preventive Medicine, 15-2.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Nm 1979, cc nh nghin cu Vin i hc Y khoa Tokyo bo co rng k thut
chun on ng truyn thng t ra u vt hn so vi phng php ung th d dy pht hin
Phng Ty. S dng biu bt cn i Meridian da trn 23 t s o gia cc chi trn v chi
di cc nh khoa hc so snh phng php chun an ca ng v Phng ty trn 22
bnh nhn nghi d dy c vn v 19 cuc kim tra y t. Kt qu thu c i ngc li cc bo
co c gi tr lc by gi. Chng hn, 10 trong s 19 bnh nhn ny v sau c xc nh l mc
bnh ung th d dy. iu ny cho thy s tn ti ca cch chun on ng l mt s tng hp vi
chun on Phng ty, cc nh nghin cu kt lun nh vy. Ngun: Jean Pierre Garnery, MD
et al, Oriental Diagiosis in Stomach Cancer Patients American Chinese Journal of Medicine 7, no 1: 91-99.
Cc cuc nghin cu dch t hc cho thy thc n cha vitamin C nh rau xanh v tri
chanh c th gip nhn nga ung th d dy, cc th nghim trn ng vt cng i n kt lun l
vitamin C gip ngn nga ung th d dy do tha nitrosamine. Ngun: National Research Council,
Diet and Health (Washington DC: National Academy Press, 1989).
Trong mt nghin cu trn ngi Hawaii gc Nht, cc nh nghin cu bo co vi
nm 1990 rng: Vic dng mi loi rau xanh gip ngn nga ung th d dy. Ngun: P.H Chiou
et al, A case Cohourt Study of Diet and Stomach Cancer Cancer Research 60 7501 -4.
T l ngi mc ung th d dy cao khin mt s nh khoa hc Nht suy on rng dng
nhiu nc tng trong ba n c th l 1 nguyn nhn. Tuy nhin vo nm 1991, cc nh
nghin cu ca i hc Wiscousin cho kt qu ngc li. Trong phng th nghim, chut c
cho n nc tng ln men b mc ung th t hn 26% so vi chut n nc tng bnh thng.
Tng t, chut c n u nnh ch b trung bnh so vi cc chut khc. Nc tng
chng t c mt tc ng r rt chng ung th, cc nh nghin cu kt lun nh vy. Ngun:
J. Raloff, A Soy Sauce Surprise, Science News, 139: 55.
Nhiu cuc nghin cu cho thy rng ba n c nhiu rau luc thuc h hoa nh cy
bng, c ci, ci bp, ci sp l v ci Brucxel c th gp phn gim nguy c ung th d dy, v
v rut gi. Nm 1992, cc nh nghin cu i hc dc Johns Hopkins bo co rng h
xc nh c cht trong bng ci xanh dng iu ch cht khng ung th rt mnh trong th
nghim. Cht ha hc trong bng ci xanh sulforaphane thc y vic sn sinh ra mt
enzyme quan trng trung ha cht ung th trc khi chng kp hnh thnh khi u. Ngoi cy
bng ci xanh, sulforaphane cn tm thy trong c gng, hnh l v cc loi rau khc. Ngun:
Paul Talalay: Proceedings of the National Academy of Sciences, March 16, 1992 and Broccoli Contains
Powerful Cancer Fighter, Study Show, Cleveland plain Dealer, March 15, 1992.
Chn on
Bnh ung th d dy kh chun on bng phng php y hc hin i. Ch c 18%
trng hp ung th d dy c pht hin trc khi lan sang cc c quan khc trong c th. Ung
th d dy thng b nhm vi cc chng ri lon khc bng, c bt l lot d dy v ngi
bnh s khng cm thy c triu chng khc thng. Thng thng bnh vin s chp d dy
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

bng tia X kim tra ton b d dy. Nu nghi ng c ung th s dng n bin php xt nghim.
Khi , ngi ta s r v lm sch ly tiu bn t bo, tip n chp X quang xng, ngc v
r phng x gan xc nh nhng bin chuyn c th xy ra.
Tnh trng ca d dy tng i d chun on bng phng php ng truyn thng,
chng d acid trong mu, chng ung lot hay c khi u c th bo trc thi gian di trc khi
thc s pht bnh, v vy ta c th p dng ch n nga bnh hu hiu. chun on bnh
d dy, ngi ta c th quan st mt s vng tng ng trn gng mt: mi trn v sng mi.
Ton b h tiu ha ni chung phn nh ming, mi trn biu hin tnh trng ca h tiu ha
phn trn, c bit l d dy. C th hn, phn bn tri mi trn tng ng vi phn trn ca d
dy, phn bn phi ch vng di ca d dy. Mi trn b ph chng t d dy b trng do n
ng cc, ng tinh v cc cht ngt khc, ru tri cy nhit i hay do n qu nhiu. Mi trn
b teo, phn nh d dy b xit li do n qu nhiu tht, trng mui hay thc n nng. C hai
tnh trng ny phn nh tnh trng d acid d dy, v mm mng ca chng lot c th nhn
bit c khi mi trn b sng dp v ti nht.
Cc vt tn nhang xut hin trn phn sng mi l du hiu chng d acid, lot d dy,
c mm mng tiu ng hay c kh nng ung th d dy. Khi b ung th d dy, mt vt pht
xanh s xut hin vng ny. Da ni chung cng cho bit tnh trng d dy. Mu da xm bn
cho bit chng d acid mn tnh d dy, do dng qu nhiu tri cy v ng. Chng bc mu
c bit vng u gi hay vng bn chn, thuc t ngn th hai n ngn th ba, l du hiu
in hnh ca tnh trng bt cn i trong d dy. Mt ln na, mt bng xanh m xut hin
mt trong nhng v tr ny u bo hiu kh nng b ung th d dy.
Ngi ta cng khm di li theo di din tin bnh d dy. Mu thm bo hiu
chng vim lot v c kh nng mc ung th d dy. Mu vng hay vt trng bo hiu s tch
m v cht nhy trong d dy. Mu xanh, thm bo hiu dng qu nhiu ng, nc
ngt, ru ma ty, dc phm v cc cht thng m khc. Ban mc nh nm li ti l du hiu
chng d acid, lot v cng c th chng , bun nn.

Li khuyn v n ung
Nguyn nhn chnh gy ung th d dy l do trong thi gian di hay dng qu nhiu cc
loi thc phm, thc ung nng cht kim hay acid cho c th. Do , cn trnh tt c cc loi
thc phm tnh cht qu mc, trong c c thc phm tinh nh go trng, m trng hay cc sn
phm tinh bt khc, ng mt ong scla v cc ngt tng t, n v thc ung c
ng, s a v cc loi nc gii kht nhn to, c ph, tr en, ru cn, ung lnh, cc
loi cht kch thch, gia v, bao gm c ri, m tt v tiu, cc loi thc ung c cht thm; b
sa, kem, ung, gia v v thc n c cht ha hc, thc phm c du m; tri cy, nc p tri
cy nhit i v rau hoa qu c ngun gc nht i, gm khoai ty, khoai lang, c chua v c
tm. Ngoi ra cn trnh tt cc loi thc phm dng tnh nh tht b, tht heo, tht gia cm,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

trng, cc loi thc phm b sa, nh phomt, thc phm c nhiu mui; cc loi sn phm bt
nng dn nh bnh m, bnh qui; cc loi thc n ng vt nng; thc phm giu cht m v
cht bo. Nn tun theo cc ch dn v ch n ung sau y:
M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch b
v tru khng thi. Ngy u nu cm go lt bng ni p sut. Nhng ngy k tip ,
mn bng cch pha va 20-30% ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u
lngri nu go lt khng pha g khc.
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2,3 pht. Thng thng nu cm
bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong cn dng nh go, m, mch, yn
mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn nguyn. Loi bnh m c men chua
c th n 1, 2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c trnh bnh nng dn nh bnh qui,
bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu hng lnh mnh hn.
Canh sp
n 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame v
cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt nm tng c hay nc tng, thnh thong
cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c bit c ch
trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la mch, go
nt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm th cng hay.
Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu vi cc loi rau l cng nh ci bp, hnh c,
b Ni chung, nn thay i mn n ty th trng mi ngi: rong bin nishime - mi
tun bn ln. Hnh c nu vi xch tiu u ph tai, mi tun ba ln.
C ci kh mt tch, mi tun ba ln. C rt c ci (hay du c) - mi tun ba ln. Rau
luc ti, mi tun 5-7 ln, hp n 5-7 ln. X lch dm trn du ln trnh. X lch nn mi
tun n 5-7 ln, hp n 5-7 ln. Rau xo n 2-3 ln 1 tun, thng u xo vi nc, qua
thng sau xo cht t du m, nc tng hay tng c Miso. Ch phm t u nh tng
nn, tng si, tu h ky (kh) hay ti thnh thong c th n vi lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cm Mi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Gia v
Gia v em ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2 thng
i t l 1 mui 16 m ). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi wakame
hay kelp: mn mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo dng
sinh khc nhng hy cn thn dng va khu v thi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
Sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm, gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng prtin v cht bo cao, tr ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. Nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l hay tr cnh. C king
mn ung (nn trnh v bt thng) v cng king c ph trong 2, 3 thng u cch n
dng sinh.
iu cn yu l vi ung th phn thng tiu v mi loi ung th, c bit l ung th ming
v thng v nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n n ha lng, ha vi dch v mi to thnh
tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh ung qu nhiu nc cho d l tr gi bancha
cng cn gi mc. iu na l ng n nhiu hay n trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca y
khoa th cn cch n chuyn on.

Thc n, ung c bit

Ngi c bnh ung th d dy cn c thc ung, thc n c bit m cn n t tng
cng lng mu tt. Nhng mn n gm c:
Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung mt tch nh ri sang thng sau, mi tun ung 2, 3 ln.
Nc c rt, c ci
Mi tun ung t 2, 3 tch nh - ung trong hai n bn tun, ri cch ba ngy 1 tch
trong mt thng.
Miso hnh
Dng lm gia v thng ngy vi mt lng nh. Hnh xt nh nm tng c
miso vi lng nh vy v mt lng nh du m. Tuy nhin, gia v nn ch va n v
n va phi trnh kht nc.
C ci gi vt nc
Mi tun ung 2,3 tch nc c ci, nm vi git tng cho c v dng 2,3 ln mt tun.
Bt kem go lt
Trong trng hp bao t b gii phu c hay tng phn, ngi bnh cn n loi bt
go lt hng ngy (2,3 bt n cm), nm n vi mui m, hnh - miso, tng tng hp
hay mn mui trong vi ngy. Sau c th n cm hay cm nu u vo cc thc n
khc. Trong c hai cch n, ngi bnh phi kin nhn nhai t 100 ln tr ln cho mi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

ming - phn bao t b gii phu s t phc hi vi thi gian. D cho n khng t phc
hi phn b ct, th nhai tht k gip tiu ha tt nh thng.
Chm sc ti nh
Ch xt ngi
Khn bng nhng vo nc nng , vt kit ri ch xt ton thn nht l hng v c,
gip mu lu thng d, khi phc tinh thn v th lc.
p nc nng
p ln ni nhim bnh b phn sinh dc n thi cht nhy v m. Nn nh s
ch dn ca chuyn gia dng sinh trong tin trnh p nc nng cn ty bnh m
gia gim thi lng. Xem k phn sn sc ti nh. p nng t 3- 5 pht kch thch s
tun hon.
p cao khoai s
p vng bao t 3 - 4 ting, hay qua m, sau khi p nc gng nng t 3-5
pht. Trc khi p cao, ngi bnh cn p nc gng nng trc t 3 - 5 pht, nn p
thay nhau. u p mi ngy, ko di trong 2, 3 tun - tr au n v lm tan u bu.
p bn tay
p nng phn d dy v bn tay t na n mt gi gim tr cn au nhc bao t.
Nhng lu khc
Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (c tn) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht.
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. Khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun.
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt v phn thng tiu - b my tiu ha.
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin.
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
su: iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d d d d y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Kinh nghim c nhn
Nm 1983, cc bc s New York cho Katsuhide Kitatani bit rng anh mc chng ung
th d dy. Sau khi phu thut iu tr bng phng php ha tr, nhng ung th lan n h
bch huyt v ngi ta bo anh ch cn sng thm c 6 n 12 thng na thi. ng Kitatani
gi chc hnh chnh cao cp trong nhiu nm, bt u dn xp cng vic ca mnh. Ri mt ngy
ti mt ba tic, ng tnh c gp mt ngi bn ca mnh, c ta b ung th bch huyt. ng
Kitatani thy u tc c ta mc li d trc b rng khi iu tr y khoa. ng hi c lm sau
li c nh vy. C bo, Ti ang thc hnh n king. ng hi, n king th no c ?.
C bn cho ng bit tn cun sch c, cui cng ng tm c cun sch y sau khi
i ht 5, 6 hiu sch. Cun sch m t cch mt bc s y khoa Gim c ca mt bnh vin ln
M - ngi y nhng ung th bu cha lnh tnh trng khn cng tng nh khng cn
hy vng ca ng bng p dng ch n king. ng Kitatani sau ny n ch n king rt n
gin, rt Nht Bn, trong c go lt, rong wakame, v sp tng miso. Sau khi c t vn
ch ti xong (Boston), ng bt u n king. Ti mua 3 cun sch dy nu mn dng sinh v
nh v ti nu h. Cn ti gim st mi vic. V ng bt tay vo nu ngay, nhng hai a trai song
sinh ca ng t v hoi nghi. Bn b ca ng Kitatani mt mt ng vin tinh thn, nhng li
mong ng cht quch i.
Khi bnh dn thuyn gim, ng Kitatani xem li cch n ung trc kia ca ng v cc
nguyn nhn gy cho ng cn bnh y. Khi th chin II chm dt, ti trn 15 tui. Nn i honh
hnh, chng ti khng cn sc sn xut, ti xin ng ca lnh M m n. Chng bao lu sau, ti
phi b bng 2 bn tay v u gi, bnh v d dy bt u pht sinh, nhng lc y ti khng bit bnh
c lin quan n vic n ung ca ti. Ma xun m p gip thuyn gim bnh d dy ca ng.
Khi lm vic trong mt tri lnh M, ng quen dn v rt thch n nc st c chua, nm, kem
v nhiu loi thc phm ch bin khc. Sau ny, ng lm vic cho Lin Hp Quc v trong vi
chc nm, ng c i khp th gii n bt c ni no, ti cng hi cu hi u tin l Ch
no c nh hng thng hng ?.
Sau chn thng thc hin n king, chng ung th ca ng Kitatani khi hn, v tht bt
ng th v, ng li c tip tc sng qung i cn li. ng qu quyt rng cch hu hiu nht
ng c th gip mi ngi l lp mt cu lc b dng sinh Lin Hp Quc. Nhp sng ngy
mt nhanh hn. Khp th gii, ai ai cng c n nhng siu th hin i, mua thc phm ch bin cng
nghip. Lin Hp Quc, chng ti bng mi cch phn bn c vn chuyn n ni u c nhu
cu phun thuc tr su, tiu dit mi mm bnh khng li cht du vt. Mi ngi ai cng ni, v ni
ch t ai hnh ng .Khp th gii, mi ngi b mai mt n mt kh nng sng to. Cc cuc tranh
lun Lin Hp Quc y nhng t tng ch k, cc b. Lin Hp Quc tng thnh cng trong vi ln
ngn nga tai ha. Trong tng lai, dng nh ha bnh s do c nhn v bnh, lnh mnh v th xc,
tm hn mang lai. Mi ngi chng ta l mt s gi ha bnh. ng Kitatani ht bnh hn 10 nm
qua, cn by gi, ng l quyn Tng th k Lin Hp Quc chuyn v cc vn dn s th
gii. Ngun : Michio Kushi with Alex Jack, Oue Peaceful World ( New York : St Martins Press, 1987).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H G GA AN N

Mc tn ti

Ngi ta d on s c khong 12.300 ngi M cht v bnh ung th gan trong nm nay
v s c thm 15.400 ca mi. Chim khong 2% trong cc loi ung th chnh t nc ny,
gan l ni chuyn ha t cc c quan trong h thng tiu ha, ngc v phi. T l ung th gan
chu cao hn so vi M v chu u. Trung quc, ung th gan l mt trong ba loi ung th
nguy him. Philippin, Hng Kng v Papua Tn Ghin, ni c ting v cht c hi alfatoxin,
t l ung th gan cng cao khng km.
Hepatomas, tc l khi ung th lin quan n thnh biu m ca hai thy gan v khi u
cholingio carcinomas, n khi pht t tuyn mt v lan ra ton l gan, chim n phn na cc
trng hp ung th gan Hoa K. Cc loi khc nh hemangio sarcomas hay ci khi ung th
hn hp gia cc t bo m lin kt v cc mch mu b gin ; Cc khi ung th c tnh m
lin kt, n lan n cc phn khc ca gan v hch huyt gn phi v no ; hepatoblastomas, l
loi ung th ht him thy c tr em ; v adenocarcinomas, tc ung th tuyn, c tuyn mt.
Hu ht ngi b ung th gan cht v gan b hy hoi ch trong vng 6 thng sau khi
chun on, pht hin. Hin ti, ch c 1% sng st c hn 5 nm. Bin php cha tr y t hin
nay i hi phu thut thy gan tng qut, mt cuc phu thut nhanh, chnh xc ct loi khi
u khi phn gan cha b hy hoi bao quanh khi ung th . i vi cc ca ung th khng th
phu thut c, ngi ta s dng k thut ha tr, qu trnh ny i hi phi t mt ng thng
trc tip vo cc mch mu dn n gan dn thuc vo b phn .

Cu trc
Gan nm bn phi bng, trn rut non v st d dy, ti mt v tuyn ty. To c b
no, nng xp x v m nhim nhiu chc nng bi tit, lu thng, tiu ha trong c th. Cc
hot ng ca n bao gm lc c t t mu; to v vn chuyn mt. iu ha ng trong mu,
trao i cht bo, tinh bt v protein sinh ra hoc mn v enzyme.
Theo y hc Phng ng, gan c xem l b phn chnh ca c th v n c nhng
chc nng rt quan trng. C th xem l n c ni kt v chi phi n cc c quan bo v mi
trng bn trong c th, nhng b phn theo di cht lng ca ni tng v pht huy chc nng
v hiu ha cc phn t gy hi cho c th. Mt ngi khng th sng m khng c l gan. Tuy
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

nhin, nu b ct b i 80% th gan vn c th thc hin chc nng v cc phn b thiu s dn
c phc hi li.
Nguyn nhn gy ung th
Mu ri tim, 1 lng mu c chuyn dn n c quan tiu ha. s nhn vic
truyn n cc m v qu trnh chuyn ha thc n. Cc cht hp th ny s lun chuyn i khp
c th t rut, d dy v n gan. cc cht s c lc sch trc khi i vo mu. Mt l
gan tt c th lc lin tc v nhiu cht c t bn ngoi a vo c th. Chng hn gan c th
trong 1 gi lc c khong 9 gam ru. Tuy nhin sau nhiu nm a vo c th cc lng
thc n, thc ung khng cn i, khng hp l th l gan c th b sng phng ln, rt kh khn
hoc khng th lm tt chc nng ca n.
Gan l mt b phn chc, rt linh hot. Gan c cu trc dng tnh v c bit b nh
hng bi vic hp th qu nhiu lng tht b, tht ln, tht gia cm v nhng thc n ch bin
t sa cng nh cc thc n c dng tnh. Mc d cc cht dng l nguyn nhn gy ra xo
trn ca gan nhng chng cng c biu hin, triu chng lan rng sang cc vng khc. Bn cnh
, gan cng b nh hng bi nhng cht m tnh khc nh ru, thc n c du, m, cc loi
ng, hoa qu nhit i, cc loi rau xanh, thc phm sng hay l cht kch thch.
n vic hp th cc cht bo, tht s rt c li trong vic tm hiu v cc chng
bnh thiu cht v cc chng v u bu bao gm c bnh ung th gan cp t bo. Thng
thng lipid c mi lin h rt mt thit vi du, m, cc cht bo v c cc acid bo. Trong c
th, m th rn, c nhit thp, trong khi cc cht du li th lng. Lipid rn c khuynh
hng tp hp thm cc acid bo (long). Cc acid bo c cu to l mt chui di gm carbon
v hydro vi mt nguyn t hydro nm cui chui. Cc acid bo no (bo ha) c lin kt
vi phn t hydro, cc acid bo cha no (cha bo ha) b thiu t nht mt cp nguyn t hydro,
cc acid bo khng th sn sinh cholesterol (gi l cc polyunsalured fatty acid) th thiu nhiu
cp nguyn t hydro.
Cc acid bo to ra cc khi m. Chnh cc loi ng n cng l cc n v nn ca
carbon hydrates, gip tiu ha cc loi m khng th ha tan v mt lng ln cc th lng nh
khc. Gan che du v bo v mt, mt l mt cht lng mu hi vng v nm trong ti mt.
Trong rut, mt gip nh ha cc cht bo c th chuyn chng thnh cc acid bo v
glycerol bng men tiu ha.
Lipid rt cn cho h tiu ha nhng i vi c th th chng c th gy ra tai hi, c bit
l cc acid no nh acid stearic l mt loi acid c trong m ng vt, acid ny s ph ln cc t
bo hng cu; thnh cc chm mao mch v ly i lng oxy cn thit cho tim. Mt trong nhng
thnh phn ca lipid l cholesterol, mt hu cht tn ti trong c th, c tc dng duy tr, ni kt
cc t bo, n l tin thn ca cc acid mt v vitamin D cng nh tin thn ca cc hc mn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

Trong dinh dng thc vt khng c cha cc cholesterol, cc cholesterol ny hin hu
trong hu ht cc sn phm t ng vt, c bit l trong tht, lng trng g, tht gia cmdo
cc cholesterol khng th ha tan trc tip vo mu, t n tm cch xm nhp vo cc protein,
vn c th tan c tm cch i vo mu. S lin kt ny c gi l Capolyprotein. Tuy vy,
lng cholesterol tha trong c th c th b gi li cc thnh ng mch gy ra hin tng co
tht ng mch v lm hn ch dng mu. Thng thng, m c hp th bi bch huyt v i
vo h thng tun hon gn tim. Nhng do lng m tha trong c th c th b tch t gan,
gan b lng m tha nh vy c xem l nguyn nhn chnh gy ra ung th gan, lng m
ny chnh l sn phm tiu th t tht v tht cc loi gia cm.
Ngi ta nhiu ln cnh bo v s kt hp, lin kt gia cholesterol, cc cht bo
long v cc chng bnh tim, v vy nhiu ngi thay i vic s dng cc cht c du, m
cha bo ho sang dng du thc vt Mayonaire, b, du salad, b nhn to v cc cht kem
khc. Ni nh vy, nhng cc cht bo cha bo ha gip cung cp li cholesterol t mu n
cc m t bo v kt hp vi oxy ca cc gc oxy t do, cc cht ny khng c nh v c hot
tnh cao. N c th tc ng vi cc protein v gy ra s km n hi trong cc m v s suy yu
chung ca t bo. Cc nghin cu y hc tht s bit lipid khng th tng hp cc cholesterol
a n s pht trin ca cc khi u.
Gn nh tt c cc ng cc u cha cc loi cht bo khng no, nhng t n c
cn bng bi mt t l va phi cc vitamin E v Selen (mt nguyn t kim), trong qu trnh
tinh lc, chng t tiu i. Tng t nh vy, cc loi du n cha c tinh lc ch bin (ngha
l vn cn cha vitamin E), cng s c cn bng, v nu s dng chng mt lng va phi
th chng gp phn tiu ha tt cc cht dinh dng.
Gan cn c chc nng iu chnh lng ng trong mu. N bin i lng ng d
thnh h bt gi l glycogen v cha vo gan, n khi lng ng trong mu b tt thp, gan s
chuyn glycogen thnh ng v mang chng vo mu nui dng t bo c th. Nu chng ta
tiu th thc n cha cc loi carbon hydrat phc hp c trong ng cc th cc cht h bt ny b
v cc nguyn t, ng s t t ri xung lp tc, sau chng c hp th vo rut v a
xung gan. Nhng nu chng ta s dng thc n c qu nhiu dng ng n trong bt ng cc
ch bin, trong ng, ma, mt ong, th c th thi ra cc acid mnh v nhanh chng chuyn
lng ng n gan. Nu qu nhiu ng glycogen hay l gan b lm dng lu ngy th lng
ng s nhanh chng b a n gan v i vo mu lm suy yu b phn trong c th.
Ung th gan l nh cao ca bnh gan mn tnh, biu hin u tin ca ung th gan l bnh
vim gan, bnh vng da hoc s gan. Chng ta c th nhn nhn v suy xt v dng tnh ny, c
th mc phi chng ung th gan ny nu chng ta dng cc cht m tnh nh ng, cn, tinh bt,
thc n cha nhiu ha cht, ha thc phm hay l thuc tr su. Ngi ta quan st v nhn
thy rng cc chng ung th gan tng vt trong 30 nm qua. T nm 1907 1954 ch c 64
trng hp bnh gan l khng th iu tr. Trong sut thi k Mayoclinic ch nhn ra c 4
trng hp bnh vim gan, mt th u ca ung th gan mc phi do b tc ng vo cc m xung
yu. Bnh ny xut hin v gia tng nhanh chng vi qu trnh pht trin cc loi thc phm m
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

tnh. N pht trin mnh sau i th chin II, cc loi kem, s a, hoa qu, thc ung lnh, thc
phm ch bin v hng lot cc loi dc phm ch nh hoc khng ch nh nh aspirin, thuc
nga thai, cn sa cc lai Hin nay M c hng ngn ngi mc phi chng bnh ny.
Chn on
Y hc hin i dng nhiu phng php khoa hoc, p dng k thut chn on
chng ung th gan. Gm c cc cuc th mu, chiu tia X, in qut CAT vo gan
angiogram, t ng thng tia X. i vi cc vng u b nghi ng, sinh thit cn c thc hin.
Mt cuc gii phu bng c m ra kim tra cc c quan bn trong, cch phu thut ny cn
chn on khi ung th , v l mi pht sinh hay b ly t vng khc. Gn y ngi ta
khm ph ra mt iu l 74% bnh ung th c ly lan t vng ny sang cc vng ln cn.
Y hc phng ng c th d dng chn on c tnh trng ca gan. Mc pht trin
tim n ca ung th gan v c th nhn nh trc c. Theo ngi ta chn ra mt thc n
hp l nhm trnh cn bnh ny. u tin n ngn tay ln sn bn phi nhn bit. Nu thy
au ch no, hy n ngn tay su hn vo mn sn c th gan b sng ty. Hy n bn
ngn tay cho n lc khng cn cm thy au hay kh chu.
Cn chn on chnh xc v xem xt thn trng hn i vi vng tam tinh (ngay pha trn
mi v gia hai chn my). Theo sinh l hc phng ng, vng ny c lin quan n gan. Cc
np nhn v cc vt sc xut hin y l biu hin gan ang gia tng lng nc nhy v m
hoc biu hin s sng phng hoc l x cng ca c quan ni tng. Tnh trng cng trm trng
hn nu cc np nhn su hn v dy hn. Nu ch thy 1 hoc 2 np nhn th gan hin b chai
ho nguyn nhn ch yu ca triu chung ny do hp th qu nhiu mui, tht ng vt, hp th
qu nhiu dng cht th chnh do cc m cht nh cn, ng, m, thc phm ch bin gy ra.
Cc mn xut hin trn vng mi cng bo hiu rng c lng m tch t gan hoc l
trong ti mt c si. Nguyn nhn gy ra do vic tiu th nhiu m ng vt (lng m tha gy
ra) da kh, sn c chiu hng lan sang vng chn my l du hiu s dng qu nhiu m
ng vt, du thc vt, thiu cc cht ng cc, hoc rau c nu, nu c cc mng da trng
hoc vng hay cc np sc dc th y l tn hiu pht trin cu cc ung th nang hay ung th
bu trong gan hoc l c si trong ti mt.
Mu vng nht trn mt, mi, tay, chn v cc vng da khc cho thy chc nng ca mt
ang b xo trn v dng cht ca tht, trng, hi sn, tht gia cm v mui gy ra. Nu gan b
chai th s xut hin cc vt xanh xm trn g m, t lu ngi ta cho rng chnh tht ng vt
dng tnh hay cc cht m tnh nh ng, cn, cc cht kch thch l nguyn nhn mang n
chng bnh trn. Cc dng ung bu cng biu hin da c mu xanh. Trong trng hp mc
ung th gan th trn khp cc kinh tuyn dc vng gan s c mu sc khc thng. Mu sc ny
hay cn xut hin dc theo pha trong ngn chn ci, dc bn trong bp chn v pha di u
gi, ngn chn th t (p t), t lan rng ln trn trc chn, gn xng mt c, bo hiu s
pht trin ca ung th gan, lot rut t hay si mt.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124


Li khuyn v n ung
Thc phm ng vt l nguyn nhn ch yu gay ra bnh ung th , c bit ng vt c
protein v m nhiu nh tht g, trng, ngoi ra cn do vic hp th qu nhiu thc n c ng,
ung pha ch, nghin ngp cc loi dc phm rt kh cha tr loi ung th ny nu dng qu
nhiu ng. Chng ta nn trnh tt c cc loi thc phm v nc gii kht ny, cng nn trnh
n cc loi rau c th gy ra cc th ung th nang. Mc d hu ht cc loi du thc vt thuc
dng khng no, nhng chng ta cng nn dng c liu lng ngoi tr du vng, du ng cha
c ch bin hoc mt t du c cht lng. Thng u tin khng nn dng bt k loi du n
no. Nhn chung, nn trnh vic n ung qu tt c cc loi cho d l loi t nhin, c cht
lng cao hay l khng cha cc cht ho hc. Cc loi thc ung lm lnh c th : nc tri
cy, nc ngt, gii kht c , kem. Cng nn trnh s dng qu nhiu mui. Thc n c mui
hay cc loi thc vt c nu qu k. Tt c cc loi thc vt nhit i, c c cc loi rau hin
c trng cc vng nhit i nh c chua mt, khoai m, c tm, tri b cng hn ch, khng
dng nhiu tri cy x nng cng nh cc v gia v nh m tt, tiu, c ri, cc thc phm c cht
kch thch gm bc h, tiu s, cc loi tr, cc loi nc c cn, c ph v tr en. Di y l
cc hng dn v dinh dng, v lng thc n hng ngy.
M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch bc
v tru khng thi. Ngy u nu cm go nt bng ni p sut. Nhng ngy k tip i
mn bng cch pha 20-30%, ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u
lng.ri li ht n (go khng).
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2, 3 pht. Thng thng nu cm
bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong cn dng nh go, m, mch, yn
mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn nguyn. Loi bnh m c men chua
c th n 1,2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c trnh bnh nng dn nh bnh qui,
bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu hng lnh mnh hn.
Canh sp
n 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame v
cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt nm tng c hay nc tng, thnh thong
cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c bit c ch
trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la mch, go
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

lt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm th cng hay. Sp go, sp u v cc sp
khc thnh thong n cng c.
u
n 5% u nh xch tiu u, lng tn, u en, nu chung vi rong bin nh ph tai
hnh ty hay c rt n hng ngy. Cc u khc cng c th dng chung 2, 3 ln 1
thng. Nn nm bng mui bin t nhin, nc tng hay tng c miso. Cc loi
tng lm bng u nh tng bnh, tng si, u h hay u h ky c th dng thnh
thong vi lng va phi.
Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu vi cc loi rau l cng nh ci bp, hnh c,
b Ni chung, nn thay i mn n ty th trng mi ngi: rong bin nishime - mi
tun bn ln. Hnh c nu vi xch tiu u ph tai, mi tun ba ln. C ci kh mt tch,
mi tun ba ln. C rt c ci (hay du c) - mi tun ba ln. Rau luc ti, mi tun 5-7
ln, hp n 5-7 ln. X lch dm trn du ln trnh. X lch nn mi tun n 5-7 ln, hp
n 5-7 ln. Rau xo n 2-3 ln 1 tun, thng u xo vi nc qua thng sau xo cht t
du m, nc tng hay tng c Miso. Ch phm t u nh tng nn, tng si, tu
h ky (kh) hay ti thnh thong c th n vi lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cmMi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
rong hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
Gia v
Gia v m ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2 thng
i t l 1 mui 16 m ). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi wakame
hay kelp: mn mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo dng
sinh khc nhng hy cn thn dng va khu v thi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
Sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm, gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Prtin v cht bo cao, tr ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. Nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l hay tr cnh. C king
mn c ph trong 2,3 thng u, trong cch n dng sinh.
iu cn yu l vi mi loi ung th, c bit l nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n
n ha lng, ha vi dch v mi to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh
ung qu nhiu nc cho d l tr gi bancha cng cn gi mc. iu na l dng n
nhiu hay n trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca y
khoa th cn cch n chuyn on.
Thc n, ung c bit
Ngi c bnh ung th gan cn c thc ung, thc n c bit m cn n va phi
tng cng lng mu tt. Nhng mn n gm c:
Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung mt tch nh ri sang thng sau, mi tun ung 2,3 ln.
Nc c rt, c ci
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Mi tun ung t 2,3 tch nh - ung trong hai n bn tun, ri cch ba ngy 1 tch
trong mt thng.
Tr nm Shitake (ng c)
Vi ung th gan, c bit mi ngy ung t 1 n 2 tch nc nm ng c (Shitake),
s gip gan nhun, d chu. Trc ht ngm nm vo nc (nu c nc ging hay nc
khong th cng tt), ct lm t ri nu vi mt, hai mung nc ct c ci v nm 1
mung nc tng. Nm ng c cng nn nu vi c ci ti vi rau c lm sp canh
mi tun chng 3 ln. Nm Shitake c tc dng thi cht bo ng vt trong c th.
Bt sn dy nm tng v m mui
Ung mt tch bt loi ny 1, 2 ln mt tun trong na thng, ri sau tha dn i.
C ci gi vt nc
Mi tun ung 2, 3 ln nc c ci, nm vi git nc tng cho c v.
Mn gia v hnh c nm tng c Miso
Xo mt mung sp hnh ty vi mt t gng bm c ln tng c Miso xo du m
hay thm ti ti khi sp bc ra lm mn gia v c bit.
Kem go lt
Nu n khng ngon ming, nn dng bt kem go lt nm mui m, m mui hay
tng tng hp hoc nu bt vi rau u, s gip bnh nhn rt c lc.
Chm sc ti nh
Ch xt ngi
Khn bng nhng nc nng, vt kit ch xt ton thn, nht l hng v c.
Gip mu lu thng v khi phc tinh thn th lc.
p nc gng
Vi 1 t trng hp ung th gan, ngi bnh phi xin kin chuyn gia dng sinh
bit mt s cch p nc nong v p cao, thi loi cht nhy v cht bo tch t trong .
Tu bnh tnh ca mi ngi. Trc khi p cao, bao gi cng cn nhng khn lng vo
nc nng, vt kit, p ln ch au t 3-5 pht kch thch s tun hon ca mu.
p cao khoai s
p cao ln vng gan trc ngc v sau lng mi ln 3-4 ting bao gi cng p
cao sau khi p nc gng nng trn (3-5 pht). Mc ch p nc gng l lm
mm gan v kch thch ton c th - m cng c th lm gim cn au ti gan na.
p cao c sen
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

p ln ch au cao c sen gi nhuyn, trn vi cht bt np v 5% gng ti.
p cao khoai lang ty, c sen
Gi nhuyn phn na c khoai lang ty v phn na c sen trn vi cht bt np v
gng 5% gng ti.
Nhng lu khc
Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (c tn) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. Khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun.
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt, k c bch huyt.
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin.
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
lu: iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin.

Kinh nghim c nhn
Ma xun nm 1974 b Hilda Sorhagen, 62 tui gp rc ri gan gy nn ma, tiu
chy v c to bn. Sc da ca b ta bng nhin ho vng, khi n tr ln vng m th bn b
khuyn b n Florida cha tr. B sng nh th nhiu nm bng mt h tiu ho yu, b
lun cm thy mt mi v cng thng. Vo nm chng b cht, th l mt mnh b phi ng
u vi cng vic kinh doanh c th nui cc con ang ln. B nh li : Ti khm rt nhiu
bc s nhng h vn cha c th lm cho cn bnh ca ti gim i hoc c 1 li chn on bnh chnh
xc, trong sut thi gian , ti nhiu ln i chiu tia X hoc gp cc chuyn gia nhng khng th tm
ra cn bnh ca ti iu g hoc l h li cho bnh ca ti qu ti t.
Khi cc con ca b trng thnh, b giao cng vic kinh doanh cho chng v tham gia
vo Vin iu tr kh yoga Pennsylvania. Hi Yoga n ny yu cu bnh nhn n chay vi
cc cht sa, gia v, ko ngt v hoa qu.
Khi cc th nghim y khoa tht bi, khng tm ra iu g. Hilda n gp ti vo thng 4
nm 1979. Nhn nc da ti nht, ti on ngay hn b mc phi ung th. Tuy nhin bi b ta
khng hi lng vi nhng chun on ca y hc trc . Qua vic dng cc phng php vt l
ti nh, b quyt nh t chi vic chiu tia X v h quyt tm tham gia vic n king chng
bnh ung th. Cc kim tra vt l xc nh c cc phn trong gan ang b chai cng mt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h g ga an n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

di v cc cuc xt nghim mu CEA xc nhn c chng ung th. Trc 2 nm, ch b
cht, tuy vy chnh bc s v con ci b vn khng chu nhn b b ung th c tnh v quyt nh
ca b. Ngh lp yoga mt tun, b Hilda n Boston v hc nu n cha tr s cp, cc lp chn
on bnh bng hnh nh v cc lp iu tr bng phng php xoa bp Hi dng sinh. B
quyt nh v sng ti mt cn h gn v t nu n cho mnh. Cc a con ca b khng ng
h b v b khng mun gnh nng cho chng. Dn dn b yu n ni khng th ri khi
ging nhng vn c lt vo bp nu cho mnh mt ni cm lt nho nh.
Hi tng li, b k :
Tn hiu tt ca s tin trin l sc lc trong ngi ti c hi phc thy r. Ti cm thy khe
v mun vn ng nhiu hn. Ti nh mun bt dy i thng t phng ca ti ra thng khu i Thin m
trc y ti thng li xe ra mc d qung ng ch cch 1.500m, ti mun i b, v ti i
c. V khi ti gp c mt ngi cng l thnh vin ca Hi Yoga th chnh anh ta cng ngc nhin
khi trng thy ti. Lc , ti c th i li vo bui sng trn con ng m trc y ti cng tng ngh
l s khng bao gi cn c nhn v i trn na.
Ma h nm 1980 tnh trng sc khe ca ti c hi phc rt r rt. Hilda li
Trung tm nghin cu dng sinh Philadenphia tip tc cc phng php dinh dng ca
b. Sau mt thi gian ti gp li b v thy rng cc ung bu ca b t bin mt!
Ni v phng php n ung ca mnh, b Hilda k li ng Michio bo ti nn king n
cc loi tri cy, ti phn i v cho rng tri cy rt b v hng ngy ch dng 1 t hoa qu, ti t bo
cha, k c to, lc y ng ta ch nhn ti v gi th ti hiu c ci nhn ca ng ta lc nh ci
nhn ca cc hc tr ti hin nay, khi h hi nhng cu tng t.
Ngoi dy Yoga, b Hilda cn dy cch nu n. Gi th quan h gia b v cc con
thay i, chng trng thnh. Ma thu nm 1982, b nhn nh Gi th sc khe ca ti cn
hn l tr. Cch sng ny gip ti thy tm hn pht trin, gi th ti cm thy yu i hn. Ti s
tip tc sng theo li n ny, bi v chng n cu sng ti, ti yu thch mn dinh dng ny.
Cui nm 1981, nhm ngi Thin o ny quyt nh n dng sinh trong 6 tun v kt
qu c ghi nhn Guri Amrit Desai, trng nhm ny ku gi ton th 150 thnh vin
chp hnh theo li n ny. H quyt nh theo v y l cch n ung qun bnh, tinh sch v l
tng theo li dinh dng truyn thng c dy trong thnh kinh Bhagavad Gita v cc bn
kinh do Hindu khc.
Cc loi ng c, u rong bin cc thc n ln men tr thnh trng tm trong cc ba n.
cc ngi theo Thin o dng loi thc phm ny thay th cho phomt, trng, gia v v
mt l nhng thc n trc y rt ph bin. bc s Terrey Magdow, mt thanh vin ca cng
ng y t Kripalu bo co sau 6 thng thc hin Vi kinh nghim bn thn, ti nhn thy nng
lc trong c th n nh, l cha k n kt qu cu vc dinh dng, ti cm thy tinh thn v biu
hin tm sinh l rt tt. Ngun: Persional Communication from Hilda Shorhagen, and Alex Jack and
Karin Stephan, Whole Grain Ashram, East West Journal, July 1982, 8-9"

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H T TH H N N & & B B N NG G Q QU UA AN NG G

Mc tn ti
Ung th thn, bng i v cc phn khc trong b tit niu c t l 20.200 ngi M
trong m nay, 28.100 l t l cc trng hp mi pht trin. Ni chung th t l t vong do ung
th bng i tng vt trong sut 30 nm qua (t l n ng mc phi l 22% v n b l
42%). Tuy nhin, t vong do ung th thn cng tng ln 35% n ng v 22% n b, c
khong 1/3 trong tng s trng hp ung th ng tit niu v 2/3 xy ra bng quang, ng
dn tiu v l i. Ung th thn xy ra n ng v n b, c ngi ln v tr em. Ung th
bng quang n ng nhiu hn, c bit ngi t 55 n 75 tui.
Cc phng php y hc s dng cha tr l phi ct b phn thn b bnh v cc cc
bu huyt, phi gii phu c tuyn thng loi b gc ung th thn. Ung th thn rt kh
phn bit, cc ng dn tiu nm theo thn s b ct b, qu trnh ny y khoa gi l
neuphrouterectomy. Ngi ta vn c th sng vi mt qu thn trong ngi. Nu c hai phn
thn u b ct b th vn c th ghp thn hay my lc thn c tm thay th. Chc nng ca
b phn lc s lc sch cc dung dch bng chic ng c gn tay bnh nhn. Bnh nhn phi
tri qua s iu tr nh th 2-3 tun v mt ln nh vy 3-4 gi. Trong cc cuc phu thut,
ngi ta vn s dng x tr lm co cc khi u. 53% l t l nhng ngi c thm sng thm 5
nm khi mc ung th thn.
Trong cc trng hp ung th bng i, cc khi u c ct b t hoc ct bng
cystoscope ri lun mt chic ng do vo ng dn nc tiu t thn, hoc c t vo qua
mng thn. Tt c cc trng hp ct b bng quang ngi ta t tn l cystectomy. Thng
thng, n ng mc phi bnh ny do tuyn tin lit c tnh nn phi c ct b ngay, sau
bng quang nhn to c thay vo, ni vi tiu trng v truyn ra mt chic ti bn ngoi c
th dn nc tiu. Phng php x tr p dng trc khi phu thut bng quang nhm ph hy
cc khi u c tnh ly lan. u tin ngi ta khng dng phng php ha tr iu tr ung th
ng tiu nhng c th lm gim au trong sut qu trnh phu tht. 78% bnh nhn ung th
bng quang c iu tr bng phng php trn v i sng ko di thm 5 nm hay hn na.

Cu trc
2 qu thn l b phn c hnh ht u nm ngay l hng pha ngoi gn ct sng, Nhim
v chnh ca thn l lc mu v thi nc tiu trong c th qua ng tiu, khong lng mu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

trong c th i qua thn trong mi pht. Thn s iu chnh, cn i lng mui, nc v cc
cht thi khc trong mu. Cc cht c thn lc v a ngoi theo ng tiu.
Ni chung, nc tiu c mu hi vng, th acid trung ha c mi khai thoang thong v
v mn, lng nc tiu thay i ty thuc lng cht lng bn ngoi c th, khong chng
1000-1500 cm3/ngy, nc tiu m c cng thay i theo ch n ung, n s m hn nu
chng ta n nhiu thc phm c cht bo v m, 1 ngi n ung bnh thng, nc tiu thi ra
khong 40-75 g trong cha 20% ure, 20% clom 25% sulphat v pht pht. Phn cn li l cc
acid, sc t nc tiu bnh c ln c ng, abumin, mu, t bo, v i khi c c vi trng.
Tuyn thng thn ni vi vng thng thn c cu trc nh mt phn ni tit, chng tit
ra cc hormon, c bt l adrenalin iu ha trng thi tinh thn v cm xc. Cc ng dn
nc tiu l nhng ng di v hp. Chng dn nc tiu t tng qu thn n bng quang nh
cc c honh. Bng quang l mt c quan hnh ch Y nm ti hm xng chu cha nc
tiu. ng dn tiu nh cc knh dn t c th i ra, n ko di t c bng quang ra n c quan
sinh dc. phn u, ng dn tiu c chia thnh tuyn tin lit v c quan sinh dc ngoi,
ph n h thng dn tiu c tch vi h sinh sn.

Nguyn nhn gy ung th
Ri lon thn c th chia thnh 2 nhm.
+ Tnh trng thn c tht, thoi ha v khng linh hot do mu kh lu thng, biu hin
ny gi l biu hin dng.
+ Thn b sng phng (th m) chng li qu trnh tinh lc mu v gy ra s tc nghn
hoc di ra cc cht lng khng c thn lc. Tn hiu u tin ca qu trnh thoi ha thn v
triu chng ca qu trnh thoi ha thn v triu chng thn b chai ha cng vi chng mt ng
lin tc, thy c mng v thng dy sm vo bui sng, thc gic gia chng trong gic ng.
Nguyn nhn gy co tht thn do vc tiu th qu nhiu thc n dng tnh nh tht trng hay
cc loi tht khc, cc loi bnh nng, mui d tha cng gy nn sc p v thai ha thn. Tn
hiu k tip ca thn khi b thoi ha m tnh l ngy, i dm, tiu m, au vng di tht lng
v dy mun vo sng hm sau. Biu hin m tnh ny do ung nc vo qu nhiu (sa, tri
cy, nc c ph) cng nh cc loi hoa qu nhit i, ng bnh ko.
Kiu lm vic ngi lu s dn n tnh trng suy thn. Qua thi gian di, n cc cht m,
dng vo c th kt hp vi cc cht gii kht s sinh ra si thn, kt cng vi cc dng ung bu
trong ng niu o. Cc chng ny pht trin nh lng cht lng tha trong c th khng qua
c cc mng lc ca thn, ng dn tiu v bng quang, dn dn thn s b cc acid bo. K t
lc ny, thn lun gi nc v bng ln (do tch nc), qu trnh bi tit b yu dn, lm chn sng
theo chu k v yu i, cng lc ny, qu trnh bi tit m hi tng theo. Nu mc phi chng vim
gan m vn tip tc a thm nhiu cht bo, dn dn cc dch nhy v cht bo bin thnh si
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

trong thn. Sn thn l hu qu cc cht bo kt hp vi cc thc n lnh, c bit l kem, nc
ngt, sa chua, nc cam, nc ni chung lm ngi ta cm thy mt du.
Lu ngy, kt vi cc cht nhy thnh si thn, chnh cc loi si ny cn nc thi v
cc cht kch thch l ra phi c a ra ngoi. Trong trng hp ung th bng quang, cc c
t v cc cht kch thch trong ng tiu v cc cht c ti thnh trong qu trnh tiu ha cng
lm nng thm chng ung th. Mc phi chng ung th gan, nhng phn trong h bi tit b co
tht v thoi ha, n lin quan nhiu n cc chng ung th dng tnh. Ung th bng quang tc
ng ln cc b phn ca h niu o, c lin quan nhiu n cc ung th dng m tnh. cn
bng th bnh, ngi ta cn n king ngy sang n m tnh vi cc dng ung th thn, v
thm thc n i vi trng hp ung th bng quang.
Nhc li 4 thp k trc nghin cu y hc French Equatorial Africa, bc s Albert
Schweiter bnh vin ca ng cha bao gi gp mt trng hp ung th, vi nhng ngi Chu
Phi. ng ta qui cho s gia tng cc bnh thoi ha ny v cc thc phm ti Chu u gm cc
loi sa c c ng ng hp, c v tht p, bnh m trng v mui tinh ch. R rng l c
mi lin h gia cc bnh ung th v s dng mui, vi nm trc ngi ta khai thc mui bin
rt hn ch. C th lc h dng mui va phi nn rt t xy ra cc bnh ung th. Ngun:
Albert Schweiter, M.D. Briefe aus dem lambanerspital, 1954.
Nm 1948, trong th nghim tm kim s lin h gia ung th bng quang, ung th b
phn sinh dc, ngi ta dng cc cht Saccharin, ko ng nhn to c cht collas, kem
nh rng, m phm, tht ng vt. Cuc nghin cu gy tranh ci nm 1977 c ng ln 1
t bo y khoa ca Anh. nhn nh rng ngi c s dng cht Se th 60 mc ung th bng quang.
tuy nhin cc cuc nghin cu khc li khng th tm thy mi lin h ny. Ngun: G.R.Howeet
al. Artigival Sweetener and Human Bladder Cancer, National Academy of sciences 1982, 14:1-5.
Mt cuc nghin cu nm 1971 loan bo rng nhng ph n thng dng c ph th
nguy c pht trin ung th tuyn niu o gp 2,5 ln so vi nhng ph n khng dng, nguy c
trn tng t n ng l 24%. Cc nghin cu cng khng nh vc ht thuc l v b nhim
ha cht c hi c lin quan n bnh ung th bng quang v thn rt cao. Ngun: P. Cole
Coffee drinking and Cancer of the Lower tract, lacet 1:1335,37.
Cc loi nc sui ng chai c kh nng gim nguy c ung th. Theo th nghim ca
Illinois, cc con chut c cho n nhiu thc n c lng protein v ng c chia thnh 2
nhm: Nhm cho ung nc sui ng chai, nhm kia cho nc my Chicago. Kt qu l
chut c cho ung nc sui ng chai sng lu hn so vi loi kia 20%. Ngun: Dr. hans
Kugler, Slowing the Aging Process (new York Dyramind, 1973).
Nm 1975, cc cuc nghin cu v dch t hc cho thy ngi theo o Cha Seventh
day Adventist California c mc phi ung th bng quang t hn 72% so vi nhng ngi
khc. Nhng ngi theo o gio phi trnh king n tht gia cm, c thc n giu m v thc
phm ch bin, c ph, tr, cht kch thch nng, gia v v cc loi ng cc, rau qu ti v ht.
Ngun: R. L. Phillips Role of life styles and dietary in risk of cancer among seventh day Adventist ,
Cancer Research 35: 35/3-22
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Cuc iu tra dch t nm 1975 tm ra mi lin h gia nhng ngi cht v ung th
bng quang vi lng du m tiu th, c bit l ph n. Cc nh khoa hc cn lin h c
chng ung th thn vi vic s dng cc thc n nhiu tht ng vt v c ph. Ngun: B.
Amsnong, and R.Doll Environmetal Factors and Cacer incidence and Mortality indifferent Country,
with special Reference to Dietary Practices, International Journal of Cancer 15:617-31.
Mt cuc nghin cu New York vi ph n 7 quc gia nhng ph n ung nc
cha clo th kh nng mc ung th niu o v ung th thnh rut cao hn 44% so vi ph n
dng nc khng c clo. Ngun: Washington Post, may 3, 1977, A3.
Nm 1979, cuc nghin cu v nh hng cho thy mi quan h t l nghch gia kh
nng mc ung th bng quang vi t l s dng cc thc n giu Vitamin A. Ngun: C. Mettlin,
and S. Grahan, Vitamin A and ling Cancer, Journal of the National Cancer Institute 62: 1435-38.
Nm 1991, mt cuc nghin cu tng t i vi n ng mc phi ung th phi, bng
quang, tuyn tin lt, ung th i trng, thc qun, s mc phi nguy c ny, khong 10-24%
nu l n cc loi rau, qu giu cht caroten.
Nm 1991, nghin cu Hawaii, cc nh nghin cu thng bo v kh nng gim
bnh ung th bng quang vi cc ph n dng nhiu loi hoa qu Vitamin C c trong cc loi
bng ci xanh, ci bp v cam, i vi n ng dng cc loi rau xanh m nh rau ci xanh, rau
x lch xoong. Ngun: AMY Nomura et al Dietary Factors in Cancer of the Lower Unitary Tract,
International Journal of Cancer 48: 199-205.
Chn on
Khi c nguy c mc phi ung th thn, khoa hc hin i dng cc phng php chn
an sau: kim tra trong phng th nghim gm phn tch h bi tit, chiu tia X, IVP xc
nh v tr khi u, siu m ngoi d dy thuc vng thn nh gi mc cc khi bu,
chiu tia X phn bt u nang hau ung bu, qut CAT bn ngoi vng xng chu, i khi
dng phng php sinh thit ht th xc nh kh nng ly lan ca cc khi u ny. C nhiu
trng hp thn b hng hon ton trc khi c chn on mc phi ung th. 1/3 bnh nhn
mc ung th b ly t ch ny sang ch khc. Trong trng hp chn on ung th bng quang
ngi ta dng cc phng php: kim tra bng lab, chiu tia X, in , qut vng xng, siu
m ln vng bng quang v quan st ng dn tiu trong h niu o. Khong 82% trng hp
ung th gan chun on c ngay giai on u, trc khi n lan rng sang cc b phn khc.
n ng hu ht cc cuc phu tht bng quang u c kt qu l chng bt lc.
K thut chun on theo phng php truyn thng khng da vo tia X v c hi sau
ny hay l vi phm cc b phn khc trong c th. Phng php trc quan n gin c th cho
php quan st qu thn trc khi cc bin chng nguy him p n, l iu chnh ch n ung
thch hp. Phng php dinh dng t ra an ton trong vic phng chng cc chng v thn
nhng ngi cn khe mnh v k c nhng ngi ang mc phi ung th ng dn nc tiu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

Trong tng hc, th vng pha di mt c quan h n tnh trng ca qu thn, nu
nc da en, sm hn bnh thng l bo hiu s suy thn, v cho thy mu c c hay c t
m thn khng lc c. Gii tr trong x hi hin i, k c ngi ln tui ngy ngy cng c
ngi b mng di mi mt, gi l ti mt. Ti mt sinh ra do 2 nguyn nhn: 1. do s tch ly
cht lng 2. cht nhy. C 2 kiu ng ny cho thy cht lng tch t vng thn, bng quang,
chng t chc nng hot ng ca cc b phn ny suy yu hn. dng th nht, biu hin cc
m ca thn sng ln v lng cht lng u c th mang li tnh trng ny. Kiu ti mt th hai
l do s gia tng cht nhy v cht bo m thn. Nu c cc mn nh hay cc vt en m xut
hin ti mt th chnh l do cc cht nhy, cht bo thn ang b chuyn thnh n si thn.
Nu c cht nhy thn lu ngy v n pht trin thnh cc bng quang, ng dn tiu hay b
phn sinh dc, bung trng, ng dn trng n b. tuyn thn ca n ng, l biu hin pht
sinh vi khun, sinh ra chng vim sng nga ngy vng m o, u nang bung trng v cui
cng cc khi u v cc th ung th khu vc ny.
C hai dng ti mt cng biu hin s sa st v sc khe v tinh thn, chnh l do tnh
hnh k trn. C th qu ti, mt mi, bing nhc, mt tr nh, chong vng v pht trin s hn
ch ca c th. Ti mt b tch nc, ch cn hn ch ung nc l n. Trong khi nu ti mt
tch cht nhy chnh l b nh hng s tiu th cc cht bo, cc loi sn phm sa ch bin,
tht, tht gia cm, tinh bt v cc loi du n. Vi loi ti mt ny, cn c thi gian cha tr lu
hn ti mt mng nc. Theo cch chn on ngoi hnh, mt phi v vng xung quan c lin
quan n thn phi, mt tri c lin quan n thn tri, cc vt thm quanh mt phng ln cng
biu hin bnh thn tr ln trm trng hn.
Hai l tai, cng c hnh dng nh hai qu thn cng phn nh tnh trng bn trong ca
thn v nn c kim tra xem xt k cng. Cc vin mu vnh tai biu hin tnh trng m
tnh ca thn vt qua mc trung bnh ca lng ng tha, thc n sa, tri cy v cc loi
nc tri cy. Vic tiu th thc n c nhiu cht bo v m tnh cng bt thn lm vic qu sc.
Khi thy tai nhn, bng, cc nt rui v cc mn cc tai cho thy s tch t nhiu cht nhy
thn do tiu th qu nhiu tht ng vt, protein. Tai tri l biu hin ca thn tri, tai phi l biu
hin ca thn phi v nhng vng m thn ang c vn s c biu hin khc thng ra bn
ngoi. Cc ch ic thng thng c lin quan n vic tch t cc cht bo thn. Nu c qu
nhiu ry tai l do ng dn nc tiu c ng cc khi m.
Qu thn c th b trm trng hn nu dng qu nhiu nc tri cy, biu hin ra ngoi l
lc no chn cng m t. Cc khi u thn, k c ung th s gy ra nhng cn au v s chai cng
cc vng thng thn v cc vng lng bn chn. Nu thn qu ti trong vic bin i cc cht
nhy, protein, cht bo, n s gy ra s chai cng cc vng bn chn. S dng qu nhiu bt tinh
ch, cht bo v nhiu mui s lm cho qu trnh chai cng ni trn din ra nhanh hn.
T ng dn tiu s iu chnh tnh trng chung thn v bng quang. Bnh thng khe
mnh, nc tiu mu vng nht v sng, nu dng qu nhiu mui, nc tiu c mu sm hn.
Nu dng qu t mui s c nc m tnh v c mu sng nht. Nu ung nhiu nc th s hay
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

i tiu. Bnh thng chng ta i tiu 3 4 ln 1 ngy, nu ung nhiu hn chng ta s i nhiu
hn. S ln s gim i nu ung t nc.
Phn da trn trn cng c biu hin v bng quang, cc np v nt nhn trn trn phng
ln l biu hin ca cc c quan niu o c vn .
B dng con ngi cng b chi phi bi thn. Lng g v trc l thn dng co rt dn
n dng lom khom khi chy hoc mang giy cao gt. Ngc li l ngi b ng v pha sau c th
thn th, cng nh i dy cao gt u biu hin ca thn ang trong tnh trng dn n, m tnh.
Li khuyn v n ung
Ung th thn nguyn nhn ch yu l do hp th qu nhiu thc n sa, tht ng vt, c
nhiu cht bo, ng, cht ha hc, nc gii kht ch bin, tht, trng, tht g cng l dng
in hnh. Ung th bng quang cng c nguyn nhn tng t l do hp th qu nhiu sa,
ng, thc phm, cc cht kch thch, nc hoa qu v cc loi thc phm khc c th to ra
nhiu cht bo v cht nhy. V vy nn trnh tt c cc loi thc n ny. Thn ch v iu ha
mui nn ngi bnh cn gim lng mui n ti a vi bnh ung th thn trong vi thng u
v n mui nhiu khin cho cc t bo ca n b chai. Rong ph tai c nhiu khong cht c th
dng thay mui. Tng nc shoyu v tng c miso cng ch n rt t. Trnh tt c cc mn
du m, bt tinh ch, bnh m, bnh ko k c cc mn ung, tri cy nc l cc cht lm
h thn nhit. Ung th ng tiu cn phi trnh n cc bnh nng dn. Vi cc bnh ung th
ng tiu, bng quang v thn, nn tun theo cc ch dn sau y:
M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch bc
v tru khng thi. Ngy u nu cm go nt bng ni p sut. Nhng ngy k tip i
mn bng cch pha 20-30%, ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u lng
. ri li n go lt khng pha u. Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm
ngui hm trc, ta thm nc cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng
2,3 pht. Thng thng nu cm bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b
vo ni mt ming rong ph tai c hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty
tnh hnh sc khe ca ngi ang n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong
cn dng nh go, m, mch, yn mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn
nguyn. Loi bnh m c men chua c th n 1, 2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c
trnh bnh nng dn nh bnh qui, bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu
hng lnh mnh hn.
Canh sp
n 5% - 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin
wakame v cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt nm tng c hay nc tng,
thnh thong cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

bit c ch trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la
mch, go lt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm th cng hay. Thnh thong n cc
sp rau u khc.
Rau c
Chim t 20-30% nu, luc hoc hp n trong mt thng, sau i khi xo. Ung th
thn v bng quang nn n rau nu, luc ti. Thay i cc mn n ty tnh hnh con bnh:
rong nishime n 3 ln 1 tun; xch tiu u v ph tai 3 ln 1 tun. Ci b trng n t 5
7 ln 1 tun. Rau xo 2 ln 1 tun, xo vi nc trong thng u. Sau xo vi du m
hay du bp 1, 2 ln 1 tun, rau kinpira 2/3 tch, 2 ln 1 tun. u ph, u h ky, tng
nn hay tng si nm rau, 2 ln 1 tun.
u
n 5% u nh xch tiu u, lng tn, u en, nu chung vi rong bin nh ph tai
hnh ty hay c rt n hng ngy. Cc u khc cng c th dng chung 2, 3 ln 1
thng. Nn nm n bng mui bin t nhin, nc tng hay tng c miso. Cc sn
vt lm bng u nh tng nn, tng si, u ph, u h ky c th dng thnh thong
vi lng va phi. Trong trng hp ny, u h ky dng tt hn u h ti.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cmMi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
rong hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
Gia v
Gia v em ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2 thng
i t l 1 mui 16 m ). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi wakame
hay kelp: mn mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo dng
sinh khc nhng hy cn thn dng va khu v thi. Bt l shiso v rong nori xanh
rt hay cho bnh bng quang v thn.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
Sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm , gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc cm, ko mch nha, hay sa go.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Protein v cht bo cao, t ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. Nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l l gi hay tr cnh. C king
mn ung bng t dng, king c ph trong 2, 3 thng u theo cch n dng sinh.
iu cn yu l vi mi loi ung th, c bit l nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n
n ha lng, ha vi dch v mi to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh
ung qu nhiu nc cho d l tr gi bancha cng cn gi mc. iu na l dng n
nhiu hay n trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca y
khoa th cn cch n chuyn on.
Thc n, ung c bit
Ngi c bnh ung th thn cn c thc ung, thc n c bit cn tham kho kin ca
chuyn gia dng sinh v lng n ung ty bnh tnh mi ngi. Cc mn cn ung m hay
nng. ung p lnh hay cho cn trnh. Hn ch ung nc trong mi cn kht. Lng
nc ung phi hn ch trong ung th thn v bng quang. Cn bit r phm cht nc ung, loi
tt nht l nc sui hay nc ging trong sch, nc my khng tt ngay c nc ct cng king
vy. King c nc khong c khong qu nhiu hay qu t. Ty trng hp m n ung, nn hi
chuyn gia dng sinh. Lng n ung ch dn trong sch ny ch l lng cho chung chung.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung mt tch nh ri sang thng sau ung cch nht.
C rt, c ci p
Vi ung th thn, mi ngy ung 1 tch lin trong 5 ngy v cch nht trong 2 tun
sau, ri cch 3 ngy mt ln trong mt thng. Vi ung th bng quang c 3 ngy 1 tch
trong 6 tun. Nh th s gip thi nc tiu.
Tr nm Shitake c ci
Nu 1 t nm shitake trong 1 cc nc ri pha 1/3 tch nc c ci, mt cht gng v
nm v git nc tng. Ung 1 tch nh mi 3 ngy v trong mt thng.
Tr ph tai c sen
Vi ung th bng quang pha 1/3 tch ph tai vi 2/3 nc c sen, vi 4 tch nc nu
si 15 20 pht. Ngy ung hay 1 tch, trong vng 6 tun.
Nc xch tiu u Azuki
Ung mt tch nc xch tiu u vi mt nhm mui hay mt ming ph tai iu
chnh thn v gip thi nc d dng.
Nc cm
Cht ra khi nu cm go lt c th dng thay nc ung. Cn c th chan nc tr
gi vo cm ngui vi cc gia v trn bn.
Tr rong en, c ci gng
Ung 1, 2 tch nc nng pha vi 2 mung canh c ci p vi mt ming rong en
nh nghin thnh bt v na mung gng gi (nm vi mung nc tng) c nu
si t 3 5 pht kch thch nc tiu trong bng quang.
Bt sn dy pha vi nc tng v mn mui
Bnh ung th bng quang, c bit nn ung 1 tch pha ch k trn hay ung 1 tch
tr bancha, nc tng v mn mui 3 ngy 1 tch, trong vng 6 tun.
C ci xay (hay gi)
Xay chng na tch c ci ti, nm vi git nc tng, ung cch nht trong 1 tun.
Chm sc ti nh
Ch xt ngi
Khn bng nhng nc nng, vt kit ch xt ton thn, nht l hng v c.
Gip mu lu thng v khi phc tinh thn th lc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h t th h n n b b n ng g q qu ua an ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

p nc gng
Ln ni nhim bnh thn, bng quang lm tan cht nhy v cht bo. Nn nh s
ch dn ca chuyn gia dng sinh trong tin trnh p nc nng cn ty bnh m
gia gim thi lng.. Xem k phn sn sc ti nh. p nng t 3 5 pht kch thch
s tun hon.
p cao khoai s
Nu b au n ni thn, p cao khoai s 3 ting ngay sau khi p nc gng nng,
ri hm sau p ngy 1 hay 2 ln, c thy chng 1 tun l.
Cao khoai s pha c sen
Lng khoai v sen u nhau gi nt, trn vi bt m cho dnh ri p ln vng thn
chng 2 3 gi, p mi ngy 1 ln t 2 n 3 tun. Trc khi p cao, bao gi cng
phi p nc gng nng trc 3 5 pht.
p nc gng
p nc gng nng ln bng t 10 15 pht mi ngy (khng p ngay ung th
bu) lm thng ng tiu. Cn p th ny 1 tun.
Liu php khc
Mt xa, chm cu ngoi d dy lm gim au n. p nc gng v ch au t 3
5 pht u ch cn bnh.
Nhng lu khc
Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (c tn) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. Khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun.
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu thn v bng quang.
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin. Tham gia tp thin, Qun v cu nguyn gip cho tinh thn
c th gin.
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
lu s iu ha tinh thn v chuyn ha sc khe.
Thn v bng quang b mn cm trc thi tit hoc gi lnh. Gi m thn nhit lin tc, c
bit v ma ng. vng cc ng, ngi ta thng qun khn vi bng quanh bng iu
ha thn nhit.
Mi ngy tm nc nng mt ln v khng tm lu (cn tm cho nhanh v khng tm nhiu ln).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H T T Y Y

Mc tn ti
Trong nm nay khong 25.000 ngi M s cht v bnh ung th ty v s c khong
28.300 trng hp chm mc phi. Bnh ny n ng mc phi nhiu hn 50% so vi ph n
nhng ph n bnh li pht trin nhanh hn v s ph n cht v bnh ny cao hn n ng.
Khong 90% bnh nhn mc phi ung th ty dng adenocarunomas, mt dng ch yu v cc
m trong c th v hu ht u c nh hng n tuyn ty v gy tc nghn cho chng, 10%
cn li l do khi u ca cc t bo. Ung th ty c th ly lan n gan hoc rut non.
Phng php iu tr y hc hin i l phu thut, nhng bi cn bnh ny rt kh chun
on trong thi k, nhiu khi u c th bin i v khng phu thut c. Nu tin hnh phu
thut th mt phn hoc ton b tuyn ty b chn ng s gy nh hng. Th tc phu thut : u
tin l ct b mt phn ca c quan ni tng (gn khi dch tit, v t trng l mt phn ca bao t
v ng mt). Nu ct b ty s gy nh hng n ton b tuyn ty, c th dng phng php ha
tr hoc l dng x tr lm gim au sau khi phu thut. T l sng i vi bnh ung th ty
c iu tr, cht mc 3%. Nhiu bnh nhn cht khi c chun on ra bnh sau vi thng.

Cu trc
B phn ty di t 15-20cm v nng khong 84 gam. N nm sau bao t v ni lin vi
t trng bng ng mt vi gan v ti mt. Ty c chia lm 3 phn: phn u, thn v ui.
Phn u tit dch ty vo t trng, cht dch ny gip tiu ha carbon hydrat, cht bo v
protein, c insunile l mt cht iu chnh lng ng trong mu. Cc hoc mn ny c tit
ra bi mt mng li t bo trong ty vi s lng t 200.000 n 1.800.000 t bo. Loi t bo
c rt nhiu trong phn ui ca ty, l phn dnh vi l lch.

Nguyn nhn gy ung th
Bnh i ng v bnh tha cht insunile l hai bnh thoi ha, ch yu c quan h vi
ty v s gia tng cc khi u bu b phn ty. hiu c qu trnh ri lon tuyn ty,
chng ta cn xem xt nh hng ca 3 loi ng khc nhau a vo c th. Loi ng n
hoc loi Monosaccharides c trong hoa qu v mt, cha glucose v fructose. Loi ng kp
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

hoc disaccharides ng ma hoc trong sa, cht sacrose v lactose. Loi ng phc hp
hoc Polysaccharides cso trong ng cc, u cc loi rau cha cellulose.
Trong qu trnh tiu ha thng thng, ng phc hp c phn hy dn v hon ton
bi nhiu loi men enzyme t trong ming, rut d dy v ty, rut. ng phc hp i vo
dng mu mt cch chm chp sau khi b phn hy thnh nhiu saccharides nh t. Sut qu
trnh ny, pH ca mu vn thp, khng ng k.
Ngc li, cc loi ng n v ng kp c tiu ha rt nhanh, lm cho dng mu
tha acid. cn bng tnh trng m ny, ty tit ra mt loi hoc mn dng tnh l insunile
lm tan lng ng d trong mu v ngm vo t bo c th. Qu trnh ny sinh ra ng
glucose (l sn phm sau cng ca qu trnh tiu ha cc loi ng) s b oxy ha v thi ra
carbon dioxid v nc. Tiu ng l mt cn bnh do ty hng khng sn xut insunile
trung ha lng ng tha trong mu. Sau nhiu nm hp th khng ht, lng ng th ca
tri cy, cc sn phm sa, cc ha cht v cc cht thng m, cc t bo trong ty s n ra v
mt kh nng iu tit insunile. ng bt u xut hin nc tiu, lm c th b mt nc.
Lng khong d tr b gim. iu tr bnh ny, y hc hin i iu tr tiu ng bng cch
tim insunile nhn to vo c th.
Lng ng ln i vo dng mu c gi li gan rt lu, dng glucogen cho n lc
c th cn n n (ngha l lng ng thnh glucogen s c chuyn ha li thnh ng
hp th vo c th). Lc glucogen vt qu kh nng tn tr gan, khong 50 gam. N s c
a thng vo mu di dng cc acid bo. u tin, cc acid bo ny c dn v cc vng
thiu linh hot nh mng, i v cc b phn bn trong. Sau nu c tip tc n cc loi ng
th (cha tinh luyn) cc acid bo ny s tn cng cc b phn dng tnh hn nh tim v thn,
v dn dn ng thnh 1 lp m hoc cht nhy.
Qu trnh pht trin cc cht m hoc nhy ny c th xm nhp vo cc m bn trong
lm yu dn cc chc nng thng thng ca c quan v cui cng lm tc nghn chng. Chng
hn chng tc nghn ng mch.
S tp kt cc cht bo c th dn n nhiu th ung th nh ung th v, rut kt cc c
quan sinh sn. C th cn mc phi nhiu chng thoi ha khc na nu ngun cung cp cht
khong bn trong b suy nhc do hp th cc ng n. Chng hn lng canxi ca xng v
rng v st gim cn bng hu qu hp thu qu nhiu loi ko v bnh ngt.
Ty c cu trc dng tnh, l mt c quan nh, linh ng. Ung th ty l do vic hp
th trong thi gian di cc loi trng tht, thy sn, tht gia cm, mui tinh ch v thc phm
ng vt dng tnh cha nhiu protein v cc cht bo, cc loi ng th v cc loi thc
phm gi m tnh, nc gii kht, ha cht v cc loi thuc men. Cc khi bu trong ty c th
theo cng vi pht trin ca ty (cc khi u nghim trng v mn tnh trong ni tng) v tha
insuline (dn n tnh trng dn p khi lng ng trong mu thp di mc trung bnh v tit
qu nhiu insuline). Cht insuline tha tn cng cc acid bo, kt hp vo cc khi u mt (ng
dn mt) hoc cc khi Langerhans nh. Bnh tiu ng c th iu tr v lm du bng cch
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

hp th thm mt t cc cht m tnh, bao gm cc loi tht ng cc lt rau c nu k, c hng
v m hn trong khi ung th ty c th cm c bng cch dng cc thc n m tnh hn mt
cht v nu trong thi gian ngn v v nht.

Bng chng y khoa
1968, mt nghin cu ca ngi Nht v s ngi t vong, tm mi lin h trc tip
gia vic tiu th nhiu tht v ung th ty. Tiu th nhiu rau c nhn nhn l c quan h
chng li chng bnh ny. Ngun: K. Ishil et al Vn dch t ung th ty, Japan Journal of
Clinical Medicine 26 : 1829 42.
Nm 1975 mt cuc nghin cu dch t hc tm ra mi tng quan trc tip gia vic
hp th ng v t l t vong do ung th ty 32 quc gia. Ngun: B. Amstrong R. Doll Yu t
mi trng, din tin ung th v s t vong cc quc gia vi cuc hi tho v luyn tp dinh dng.
International Journal of Cancer 15 : 617 31.
Mt cuc nghin cu ngi Nht nm 1977 thng bo v ngi n tht hng ngy th
nguy c mc ung th ty gp 2,5 ln so vi nhng ngi khng n. Ngun: T. Hirayama. Bin i
cc loi ung th Nht vi cuc hi tho v ung th d dy. In H.Hiatt, Bin i cc loi ung th
Nht vi cuc hi tho v ung th d dy. In. H. Hiatt et al (eds), origins of Human Cancer, Book A.
Incidence of Cancer in Humans ( Cold Spring Habor. NY : Cold spring habor : laboratory, 1977) 55 75.
Nm 1979, Hi tiu ng ca M sa i cc ngh v dinh dng, a ra rng
lng carbon hydrat tiu th thng thng nn chim khong 50 60% ton b thc phm a
vo c th; glucose trong thnh phn ng kp (sucrose, lactose) cn c hn ch. Cc li
ngh i vi bnh nhn nhng lc c th dng cc loi thc phm thin nhin gm cc loi carbon
hydrat cha tinh ch, cht x v cc ngun dinh dng bo cng vi cc thc phm cha cholesterol
phi c hn ch. Ngun : Cc nguyn tc v cc li ngh dinh dng cho c nhn trong vic
phng chng tiu ng : 1979 Journal of the American Dietary Association 75 : 527 30.
Nhng ngi theo gio phi Mormon, c ch n ung cc loi ng cc, tri cy v rau
c, dng tht va phi, hn ch cht kch thch, ru v thuc l th t mc phi cc bnh tuyn
ty hn l nhng ngi khc theo cuc iu tra v dch t, cc nam tn Mormon t mc bnh
di 36% v cc n tn di 19%. Cc chc sc nh th, nhng ngi tn trng trit cc
li khuyn v dinh dng ca nhm th mc ung th ty di 53%. Ngun : J. E. Engstrom. Sc
khe dinh dng v t l t vong v ung th nhng ngi theo phi Mormon California. Ngun : J.
Cairu et al (eds). Cancer incidence in defined population, Banbury report 4 ( Cold Spring Habor, New
York : Cold Spring Habor Laboratory) 69 90.
Nhng ngi dng mi ngy mt tch c ph th t l ung th gn gp i so vi nhng
ngi khng ung c ph, l kt qu nghin cu nm 1981 do trung tm sc khe cng ng
trng Harvard thc hin. Ngun : Macmahon et al C ph v bnh ung th ty New
England Journal of Medicine 304 : 630 -33).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Mc trung bnh ca thc phm cc loi c lin quan vi ung th tuyn ty, trong cc
nghin cu quc t. Cc phn tch d liu v s t vong ch ra mi quan h trc tip trong
vic dng cc cht bo, du, ng, sn phm ng vt, trng, sa v c ph. Ngun : Dinh
dng cht b - v ung th ( Washington D.C Vin khoa hc quc gia 1982), 17 : 12 -13.
Mt nghin cu trn 24 bnh nhn mc ung th tun theo ch dng sinh. Cc nh
nghin cu ca trng i hc Tulan thy ko di c s sng thm 17,3 thng so vi cc
trng hp sng c 6 thng, chun on trong cng thi gian nghin cu (1984 1985). T
l sng di 1 nm l 54,2% cc bnh nhn p dng dng sinh so vi bnh c kim sot l
10%. Tt c cc so snh trn u c thng k y . Ngun : Gordon Sno. Mt nghin cu
trong qu kh v dinh dng v bnh ung th ty vin Anna Fawcett v ng Ty, Cancer Free, mt
nghin cu cc trng hp c kim sot ty nam Ba Lan Internationaly Cancer 48 ; 39 94.
Trong cuc nghin cu cc trng hp c kim sot, thc hin c gia nm 1980 cc
nh nghin cu kim tra vic n ung ca 104 bnh nhn ung th ty v thy rng h n
trng luc, cng nh cc th ko v cht bo nhiu hn lng cho php. Cc cuc nghin cu ny
ngy cng khng nh hn trn cn c rng tri cy v rau c gi vai tr rt quan trng trong vic h
thp nht ung th ty. Cc nh khoa hc kt lun nh vy. Ngun:P.Baghurt et al : Nghin cu
cc trng hp dinh dng v ung th ty American Journal of epide miology 134 ( 1991) 167-79.
Mt cuc nghin cu thi quen dinh dng ca ngi Php v Canada, cc nh nghin
cu bo co rng (nm 1991) ung th ty c lin quan vi lng cht bo n vo, c bit l
cc cht bo cholesterol. Ngun : P. Ghedirian et al Yu t dinh dng v ung th ty cng ng
cc nc ni ting Php Montreal, Canada, International Journal of cancer 47 : 1 6.

Chn on
bnh vin, c nhiu cch chn on ung th ty, gm kim nghim Lab, kim tra
lng ng trong mu, qut CAT gan, cc nhm m trn v di GI qut Scan CAT, siu m
v ERCP (ni soi kim tra thoi ha ERCP l ng ni soi). N gm mt ng thng nh c t
vo ng ca ty, tia X v ha cht nhum cng c th qut qua ty. Nu cc khi ung th hin
ra, cc mu t bo hoc m s c a vo qu trnh sinh thit hoc qu trnh phu thut gi l
Laparotomy, theo phng php ny thnh c bng c m ra c th xt nghim c cc
b phn bn trong.
Da theo y hc Phng ng, nhng tn hiu thy c, s xc nh tnh hnh ca ty.
Trong chn on tung mt, hai vng quan trng c lin quan n ty l: sng mi v vng
ngoi thi dng. B sng, mu nht nht, hoc cc du bt thng khc vng ny ch s ri
lon ty, hoc i khi l lch. Khi , mu m vng ny cho thy ty ang b chai ha v
tch t ng gm cc loi ng ma, mt, si r, s c la, tri cy v sa. Mn v cc m
ln hai vng ny ch cho lng ng, ko ngt, nc ct tri cy. Cc mn vng nh l
nguyn nhn ca du m ng thc vt, k c cc thc phm sa. Cc mng v mn thm m l
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

do d tha cht ngt v cc n nhiu mui, tinh bt. Cc mn rui gy ra bi tht ng vt,
protein, m l biu hin l lch v ty thoi ha (hot ng qu ti). Cc vt mu xanh nht
xut hin cng vi cc chm nh mu hi , hoc l biu hin d dy c du m. Ch mt trong
nhng biu hin trn c th l du hiu mc ung th ty.
Cc ch da phng trn mt cng phn nh s pht trin ca cc khi ung th trong ty. Cc
vt mu hi vng vng di, bn trong m mt l bi hp th qu nhiu tht ng vt dng
tnh, lun c m tnh. Mu xanh xm gia trng trng mt l biu hin gn vi ung th ty.
Trn sng mi, lng mc gia hai chn my cho thy m ca ngi lc mang thai
dng nhiu cc thc n sa, tht ng vt trong sut ba bn thng u mang thai. Cc kiu chn
my ca mi ngi c biu hin r v ty, l lch v gan, nn cn thn, trnh n tht gia cm,
trng, thc phm sa, v cc thc n c nhiu du, m. Da du l biu hin chung ca s ri
lon tiu ha m k c trc trc tuyn ty. Cc vng d dy hi vng l do d tha cc dng
cht, cng bi hin ri lon mt hoc l ty mt chc nng ch tr.
Cui cng, ung th ty, l lch, bch huyt c biu hin cc vng da xanh nht dc
theo vng lch. Ch quan st cc vng di mt c, lan rng ngoi ngn chn ci.
Chn on theo ng phng cho php chng ta gii quyt nhanh vng ny hay vng
khc, xc nh ng tnh trng ca ty v cc c quan ni tng khc. Hng no ca ung th c
th chng minh trc khi n pht trin v iu chnh ch n ung hp l.

Li khuyn v n ung
Nguyn nhn u tin ca ung th ty l ngi bnh, trong thi gian di hp th qu
nhiu tht ng vt, c bit l tht g, trng ngng. Cc loi gip xc nh tm, tm hm, cua,
dn dn cc cht ny tp hp ty v to thnh mt khi u. Nn trnh dng tt c cc thc n
ng vt gm tht, thc n ch bin t sa, c v cc bin, cc loi ny u c lng m v
cholesterol rt cao. Ung th thn cn do hp th qu nhiu thc n mn, loi thc phm nng
dn, chin xo cng nh ng, nc ngt, gia v, cht kch thch, tri cy v nc tri cy nhit
i, cc ha cht s dng trong s sn xut v ch bin. Nn trnh tt c thc phm v thc ung
dng ny. Mc d khng gy ra ung th ty nhng tinh bt v cc sn phm bt d sinh ra cc
cht nhy, v vy cng nn trnh cc gia v, nc st, hay loi du gim, trong cha nhiu ha
cht nhn to cng khng nn c s dng mi. c bit cn trnh tt c cc loi thc phm lm
cho cc c quan, cc c, v cc m sn cng, gm cc loi c hm lng mui cao. Cc ch dn
chung sau y dnh cho vc thc tp dinh dng, c lng hp thu trung bnh mi ngy.
M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch b
v tru khng thi. Ngy u nu cm go lt bng ni p sut. Nhng ngy k tip ,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

mn bng cch pha vo 20-30% ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u
lng ri nu go lt khng pha g khc.
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2,3 pht. Thng thng nu cm
bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong cn dng nh go, m, mch, yn
mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn nguyn. Loi bnh m c men chua
c th n 1, 2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c trnh bnh nng dn nh bnh qui,
bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu hng lnh mnh hn
Canh sp
n 5 - 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame
v cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt - nm tng c hay nc tng, thnh
thong cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c bit
c ch trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la
mch, go nt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm cng hay.
Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu vi cc loi rau l cng nh ci bp, hnh
c, b Ni chung, nn thay i mn n ty th trng mi ngi: rong bin nishime -
mi tun bn ln. Hnh c nu vi xch tiu u ph tai, mi tun ba ln. C ci kh 1
tch, mi tun ba ln. C rt c ci (hay du c) - mi tun ba ln. Rau luc ti, mi tun
5-7 ln, hp n 5-7 ln. X lch dm trn du ln trnh. X lch nn mi tun n 5-7 ln,
hp n 5-7 ln. Rau xo n 2-3 ln 1 tun, thng u xo vi nc qua thng sau xo cht
t du m, nc tng hay tng c Miso. Ch phm t u nh tng nn, tng si,
tu h ky (kh) hay ti thnh thong c th n vi lng va phi.
u
n 5% u nh xch tiu u, lng tin, u en, nu chung vi rong bin, nh ph
tai, hnh ty hay c rt n hng ngy. Cc u kh cng c th dng chung 2, 3 ln 1
thng. Nn nm bng mui bin t nhin, nc tng hay tng c Miso. Cc loi
tng lm bng u nh tng bnh, tng si, u h hay u h ky c th dng thnh
thong vi lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp
hay hp trn ni cmMi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh
loi hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Gia v
Gia v em ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2
thng i t l 1 mui 16 m ). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi
wakame hay kelp: m mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo
dng sinh khc nhng hy cn thn dng va khu v thi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi
tun mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng
gi. sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht
c mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy
min n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm
mui bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm, gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Prtin v cht bo cao, tr ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. Nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l hay tr cnh. C king
mn ung (nn trnh v bt thng) v cng king c ph trong 2,3 thng u cch n
dng sinh.
iu cn yu l vi ung th ty v mi loi ung th, c bit l ung th ming v
thng v nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n n ha lng, ha vi dch v mi
to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh ung qu nhiu nc cho d
l tr gi bancha cng cn gi mc. iu na l dng n nhiu hay n trc lc i
ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr
ca y khoa th cn cch n chuyn on.

Thc n, ung c bit
Mn ung rau c ngt
Ung mt n mt ri mi ngy trong thng u. Thng sau cch nht.
Nc c rt, c ci
Ung mt n mt ri mi ngy trong 2,3 tun, ri cch ba ngy 1 tch vo
thng sau.
Tr sen pha ph tai v nm shitake
Dng 50% c sen, 25% nm shitake, 25% ph tai vi 4 tch nc. un si liu riu
trong pht ri nm 3,4 git tng. Ung 1 tch nh mi ngy trong 2 tun ri 2 ln 1
tun trong thng sau.
Tr to bin v nm shitake
Nu thy cn au th ung 1,2 tch tr nm shitake pha vi rong en hay rong
wakame, ph tai trong 1 tun. p cao khoai s sau khi p nc gng nng (nh sau
y) ngn chn cn au.
Nc c rt
xoa du cn au ty, ta ung mt t nc c rt. Nu si liu riu trong 3 pht.
Ung mt tch nh mi ngy trong 5 ngy.
Nc c ci vt
Vt nc c ci ti, thm vi git tng, ung 2,3 ln mi ngy.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Chm sc ti nh
Ch xt thn th
Khn bng nhng vo nc nng, vt kit ri ch xt ton thn nht l hng v
c, gip mu lu thng d, khi phc tinh thn v th lc.
p nc nng
Ln vng ty lm tan cht nhy v cht bo. Nn nh s ch dn ca chuyn
gia dng sinh bit s ln p nc gng v cao khoai s v ty bnh trng mi
ngi. Trc khi p cao, cn p khn nc nng vt kt vo vng ty thc y s
tun hon mu
p cao khoai s
p nc gng nng t 3-5 pht ri p cao khoai s chng 3 ,4 ting. Tip tc
p cao 2, 3 tun ri sau 2, 3 ln 1 tun.
p cao kiu mch
Trong trng hp cht lng tch t vng bng hay y hi thng xy ra (c
trong lc bnh ln sau khi hi phc), ta cn p cao la mch 1,2 gi mi ngy trong 1
tun. (p cao ph tai trng hp y hi). Cn xoa bp ton thn hay tr bng p
chng vo bng chng na ting n 1 gi cng rt tt.

Nhng lu khc

Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (c tn) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt v phn thng tiu - b my tiu ha
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
su: iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Kinh nghim bn thn
Vo ngy 21-8-1973, Jean Kohler mt gio s m nhc Ball Stare University Muncie
Indiana tri qua mt cuc gii phu i hc Indanna trung tm y khoa. L mt ngi chi
piano 56 tui c sc khe tt v gi gn sc khe bng cc cng vic chm sc vn v c t.
Sut ma h ng ta b nga ngy v ngh rng mnh nhim phi cht c ca cy si. Cc
cuc th nghim u tin khng tm ra c g. Tuy nhin phu thut gia John Jesseph pht
hin ra mt khi u c kch thc bng nm tay phn u ty ca Kohler. Hn na khi ung th
ly lan n t trng. Cng ging nh cc bnh ung th ty khc. qu mun khi pht hin ra
tnh trng ca Kohler nn khng th m c. Bc s Phillip Christiansen v cc bc s khc
xem ca ny, kt lun mt cch bi quan: Ti bit d c nghin cu trong 10 nm ti cng khng
th gip g cho anh ta. Ngi ta ni vi Kohler rng anh ta cn c th sng t 1 n 3 nm v
khuyn anh ta nn dng cc phng php ha tr kim ch cn au.
Sau 5 ngy dng thuc, bn tay v khuu tay ca Kohler b sng ln, km theo cc chng
ho, cm lnh v cng thng. c s gip ca Mari Alice, Kohler quyt nh tm ra mt
phng php iu tr khc. Mt chuyn gia dinh dng Indianna cp n anh y n ti. V
chng Kohler n Boston tham gia cuc hi chn ngy 29 thng 5. Cuc chn on vng b
rp bn mt phi ca Kohler cho thy du hiu ca ung th ty.
Kohler t ra kht khao c iu tr cn bnh ung th ny ti trung tm dinh dng
chng ung th v ti ni vi anh ta s khng gp nguy him g t 3 n 6 thng na. Thi gian
u Jean Kohler n tht 2 ngy 1 ln, hp v a ngt, c bit l anh ta thch sa, cca,
nc ngt, cc mn trng ming v thch nht l mn bnh kem. Nguy c mc bnh tiu ng
trong nhiu nm bt anh ta king cc loi sa, ng saccharin v sucaryl thay v ng.
Boston v chng Kohler tri qua vi ngy hc lp hng dn v dinh dng v thuyt
m Dng. iu ng ngc nhin nht v hon ton ngoi d on, mang li ch li cho c hai
ngi sau 5 ngy thc hin n king phng bnh, bn tay ca Kohler linh hot hn. Mari Alice sau
nhc li : Anh y c th chi n piano nhiu hn lc trc. Tnh hnh ny vn ko di cho n
tn by gi.
Ngy 7 thng 4 nm 1974 sau 6 thng tun th tuyt i ch dinh dng. Kohler tr
li Boston. Cuc chn on cho thy tt c cc chng bnh ung th bin mt, nay ch cn
li nhng khi ung th nh bng qu c ch v khng cn l c tnh na. Tr v nh, Jean
Kohler tip tc n king phng ung th thm 3 thng, vo thng 7 sc khe ca anh bnh
phc, anh c th cho thm 1 lt sir cy thch vo ba n. Anh tip tc hi phc sc khe v 2
nm sau, kim tra sc kh bng phng php CEA cho thy dng mu anh khng cn cc t
bo ung th v tr li i sng bnh thng.
Sau 7 nm, k t lc pht hin cc khi ung th, anh sng hon ton bnh thng, y
hot ng. Ngoi ra tip tc vic nghin cu v biu din cc bui ha nhc ca anh. Anh
vit th khng ngng cho cc nh khoa hc khp ni, trnh by v ca bnh ca anh, pht thnh
nhiu on vn, pht hnh 1 cun sch ni v s hi phc ca anh. Hng ngn ngi c
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

gip nh anh ta. Anh y thng ni : iu tt nht xy n vi ti l nh c mt cn bnh c
gi l ung th khng th cha tr.
D vy trong gii y khoa trng hp thuyn gim nh ca anh ta vn khng sc
thuyt phc, d c chng c khoa hc. Anh thng bo rng ch s m x anh mi khin cc
bc s nhn nhn tn gc bnh ung th anh v n c cha lnh. Thng 9 nm 1980,
Kohler t nhin mc bnh v c chuyn vo bnh vin Bostonsn phm Beth Isarel. Cc bc
s xem h s c v ng rng ung th ty ti li v yu cu phu thut khm nghim, bn b
v thn nhn ca anh phn i mnh m, nhng Jean Kohler chp thun, ng ni : Ti mt
qu chng cn sc gii thch, nhng y l ti mun th.
Ngy 14 thng 9 Kohler cht ti bnh vin, theo bc s Micheal Sobel, ngi thc
hin c hai cuc phu thut cho Jean v kim tra t thi ca Jean. Ci cht ca Jean khng c
lin quan n bnh ung th . Cc du hiu siu vi ca ung th trc cho thy li chn on ca c
bc s Indianna l ng. Hn na, khng tm thy triu chng g ca ung th c.
S ngi mc phi ung th ty c th sng thm 7 nm m khng c cha tr thng
rt him, nu h khng nghe ch dn ca bc s Sobel. Ci cht ca Kohler c qui cho s
nhim trng gan v xut huyt trong cc ln phu thut.
Lc cht v lc sng Jean Kohler cho thy ung th khng phi l b tay v c th
gim nh bng cn bng dinh dng vi cc loi ng cc lt v rau c, hy sng bng nim tin
v ch mnh m.
Ngun : Jean and Mary Alice Kohler, Healing Miracles from Macrobiotics ( West Nyach, New
York : Parker 1979) v Tom Monte, Giai thoi v Jean Kohler East West Journal, march 1981, 14 18.
Norman J. Arnold 52 tui bang Columbia nam Carolina. Gim c v cc cng chc
cp ca cng ty Ben Arnold, ng hng dn cc nhn vin bn ru v nc gii kht c cn
min Ty Nam v 10 vng rng nht t nc. Linh hot trong sinh hot cng ng, ng
dn u Boys Club a phng, Hi sinh vt, v qu Tim mch. c b nhim nhiu chc
v, ng c bu lm ch tch y ban Economic Task Force. Cng vi v v gia nh, ng lun
linh hot trong hot ng gio dc t thin v hot ng do cc gio phi Do Thi.
Ngy 28 thng 7 nm 1982, Arnold tri qua cuc phu thut thng thng bng quang ti
mt bnh vin tnh Colombia. Qua qu trnh phu thut, ngi ta pht hin ra ng ta c khi
ung th mi pht sinh u ty v n ang ly lan n gan. Cc chuyn gia v d dy ni vi
Arnold rng anh ch sng t 3 n 9 thng. Mc d trin vng sng st ca ung th rt nh, cc bc
s khuyn anh ta nn bt u cha theo cch ha tr hoc bng x tr c th ko di cuc sng.
Mt bc s ca trung tm ung th Lombardi thuc trng i hc Georgetown ngh mt
phng php ha tr mnh gm ba cht, min sao m c th ca Arnold sc chu ng.
Arnold trc y rt linh hot, mnh m v l mt vn ng vin in kinh khng chuyn
trn mc trung bnh, ng cn l ngi lc quan v qu quyt. Cch iu tr bng ha cht lm
cho ng yu i v mt mi li khin ng lun c cm gic v dng v rt tht vng. Ci cm
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

gic bt lc ny cn au hn c ci cn au m ti phi chu ng. ng ta nhc li, s tht au kh
ny kt hp vi thc t lm ti suy sp trong vic chm sc 3 a con ang trong tui pht
trin tm sinh l ( hai a sinh i 15 tui, mt a ln 16 tui) v v ti. Ti cng khng mun
k nim cui cng ca h v ti t hi nh ny.
Trong thi gian 8 tun iu tr bng ha tr. Arnold hc nhiu v ch n king, thc
hin cc yu cu ca bc s y khoa, ng thi lm nh bnh anh bng cch n king v sp
xp cho anh ta c gp ti Ti tng nghe c nhiu ngi c hng dn iu tr ung th theo
phng php khc thng ri cui cng l nn nhn ca s bt pht ung th. Arnold nhn nh
sau ny: tuy ti rt ng v phng php dng sinh ca ng Kushi nhng cc quan nim ca ti t
ra sai lc hon ton.
Arnold bt u theo ch dng sinh, ch ny ch dn ring cho anh ta vo thng
8 nm 1982. Thng 10 anh ta nhn c iu tr ha cht sau cng. Theo anh, anh quyt nh
khng tip tc chch cc ha cht. Bi anh quan tm n cht lng cuc sng, cho d l mng
sng c gim i, cn hn l sng m c phi vng vn tm trng nghi ng nh mt ngi tn
tt, qu qut nh ch n king, anh ta dn ly li c s cng trng, sinh lc cng nh
thi vui v, hot bt.
Lc ny ti nhn ra ti khe hn cch y 20 nm. V ti, ngi gn gi nghim ngt ch
dng sinh ny, cng gt hi kt qu tt v tm, sinh l. a con trai 16 tui ca ti ang chi bng
i hng nht trng trung hc ca n cng pht hin ra nh ch n king, lm tng sc do
dai v kh nng chu ng ln rt nhiu. Hai a trai sinh i 15 tui tp trung nng lc tinh thn
nhiu hn v tng sc chu ng trong vic hc tp trng khi n theo ch king c. Nh chng,
c ch dn thc hnh cho tui nin thiu ngay c khi trng.
Trong 9 thng theo phng php ha tr ca anh, cc cuc kim tra, qut CAT v siu m
cho thy cc khi u v cc chm nh gan ang gia tng kch thc. Sau 6 thng, kim tra qut
CAT v siu m, v th mu cho thy khng cn triu chng, du hiu no ca bnh na.
Bnh ca anh qua gn 2 nm, Arnold ni rng: anh th gin tinh thn, c bp v
khe hn c nhng nm xa Ti chi cc trn tennis nh n hu nh hng ngy, v thy ti c kh
nng chu ng bn hn c qung thi gian trc y. Thng trc, ti nh bi chuyn gia cha bao
t 41 tui vi t s cc trn u l 6 - 4, 7 - 5, 8 - 6. 9 nm sau, sc khe ca ti vn tt v khng cn du
vt ung th. Ngun: Letter from Norman Arnold to Congress man Claude pepper, Chairman of the US
House Subcommitee of Health and long term care, January 18, 1984
Hugh Fraulker, cha bao gi cm thy hn phc hn. ng ta rt thnh cng trong ngh y
s London, nay v hu, sng ti mt nng tri Italy. Sau khi quay li ngi lng Florence vi
v l Marian, bc s trc London, b ni v ung th ty.
Hai chng ti u bit vic chn on, b ung th ty l bn n t hnh. ng ta nh li mt
cuc phng vn ca t bo c lp, bn Anh.
Sau khi chng b c gi n mt bc s gii phu, ng ny mun gii phu ng lp tc.
Marian hi : S xy ra chuyn g nu khng m chng ti ? Ngi ta ni vi b rng ng nhin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

ng y s b tr ngi v nhng kh chu trong rut kt v hp thu kh thc n. Vi ngi b ung th
ty, bc s Fraulker gp lun c hai iu kin trn: ng ta c phu thut gim bt s kh
chu nhng cc bc s phu thut khng ct b phn ung th. bnh vin sau nhiu ngy ton
thc n lng, ng dng li thc n c. Hm mt ph n di bp n gp ti ng mun n
b bt tt hay bnh pudding ? Ti bo b rng ngi ta khng khuyn ti g v thc n.
Trong khi , ngi ph n tr xoa bp iu tr lng cho Fraulker ngh ng thc
hin ch n dng sinh. ng hi tng trong sut thi gian hnh ngh, ng khng phi l
thy thuc ch iu tr trong sch v, ti tng cp vi bnh nhn ca ti v nhng cch
gip h thay i cuc sng. Nhng ti khng ni n cc trng hp ung th nan tr. Ti khng
a ra cc toa thuc khc, ti khng phi l ngi tn m ti l ngi hoi nghi bm sinh!
Sau khi c nhiu cun sch, bc s Fraulker qu quyt rng n dng sinh c th gip ti
ci thin cuc sng trong vi thng. Thng thng cc bnh nhn sau khi c chn on b ung
th ty s cht trong thi gian t 2 n 4 thng, t l sng c mt nm rt him. Tt c cc bn
ng nghip thn nhin nhn nh rng ti s cht. Bc s Fraulker gii thch By gi iu ti s
khng phi l ci cht, m l s au n, bt lc, mt t do tr nn v tc dng!
Tr v Anh, Fraulker vo nh t bn, ni dnh cho ngi sp cht. Trong khi ch cht,
h n vn sc khe cng ng, mt trung tm p dng dng sinh London. Chuyn gia dinh
dng London khuyn h n kin v ng vin h n gp ti xin ch dn thm
Khong 6 tun sau h gp ti Trung tm hi tho u chu, ng Kushi ngi nh nhn
gy, l con ngi chn tht v hp dn n k l. Bc s Fraulker nh li Kushi khng c v g
l bc s v rt thn mt. Kushi kim tra ngoi d dy v sc da ca ti, ti hi: n dng sinh
c cha khi cho ti khng?
Kushi ni: Khng, nhng c th ci thin c th anh. Tt c nhng g chng ti c th lm l
khuyn anh thc hin ch n king v mt li sng c th lm cho anh cm thy d chu v gip cho
c th anh c c hi chng li cc bnh ung th. Chng ti khng th bo m g nhng chng ti c rt
nhiu bng chng ging nh trng hp ca anh v h lnh bnh.
Mc d Bc s Fraulker hi chn nn nhng Marian rt nhit tnh v h quyt tm th
xem. Tr v nng tri ca h Italia, cp v chng ny bt u t nu nng ly. Ch dng
sinh m ti hng dn nm trong chun mc n king. Ba sng, h dng kiu mch vi ton b
ng cc lt v thnh thong n bnh m ng cc lt. Ba tra gm sp rau v u h, tng
tempeh v cc mn n c cht m khc. H dng ba ti vi go lt hm k v rau c, thnh
thong c thm tri cy nu chn.
Bc s Fraulker ht tiu chy, ng cm thy , Marian cm thy hn, b thy sinh
lc v t tin hn. Nhng ngi khch n cho tm bit bc s nh t bn ny ht sc ngc
nhin khi thy ng ang ch ci vi sc lc di do.
Ma thu nm 1980, kim tra y khoa cho thy ng khng cn du hiu ung th, v khng
cn khc thng na. London, vi bc s hi ti s chn on ung th. Bc s Fraulker cho
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t t y y

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

h xem cc bo co sinh thit, gii thiu y s phu thut ng. H khng mun tin v t tn
cho s phc hi ca ng l Con bnh t rt lui.
V by gi, nm nm sau li chun on kinh khng, bc s tip tc hi phc sc khe,
ng n v ng ngon, i thm nhiu ngi v bi li nhiu ln trong tun. ng cng hc xng
thanh nhc Jazz bng kn harmonica v hc s dng my nh ch.
L mt bc s trung kin, chnh ti cng khng ngh rng vc n dng sinh li c nh
hng n cn bnh ny By gi ti tin rng, chng ta c th hc rt nhiu t s thay i cch cha tr.
Chng ta hy vng c s thay i ln trong vc n king mc d n khng c tn
thng, nhng ti vn thy mnh nm c v iu khin s phn ca mnh.
Ngun : A Docteor Heals Himself of Terminal Cancer, One Peaceful World. Newsletter,
Autumn 1989, and Hugh Fraulker physician, Heal Themselves (Becket, MA: Peaceful World press, 1922.














T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H
B BU U N NG G T TR R N NG G T T C CU UN NG G C C T T C CU UN NG G V V M M O O

Mc tn ti
Ung th b phn sinh dc n ph bin hnh th 3 ph n M (sau ung th phi v v).
Nm nay, c chng 24.000 ph n s cht v ung th bung trng v t cung, c t cung, m o
v c quan sinh dc s c 71.500 trng hp mi pht cng nh 55.000 trng hp ung th c
t cung khng ly lan khc.
Ung th bung trng s ly i c 13.000 sinh mng trong nm nay v n t khi c pht
hin sm v git tt c cc bnh nhn trong vng 1 nm. C nhiu th bu bung trng, k c
loi bu lnh v bu c tnh v th tin ung th c dch nhy.
Phng php chun iu tr ung th bung trng l phu thut ct b bung trng (gi
l hysterectomy theo y hc) v ct bung trng cng ng dn trng (gi l salpingo
ovphorectomy). S phu thut ny c th m theo ng m o hoc ng bng v ph n s
khng cn hnh kinh hay c thai c na. Cch ormentectomy thng thc hin lm gii php
phng chng. Gii phu ny gm vic ct b mng nhy bng, mng nm vng chuyn ha.
X tr chiu bn trong, ngoi c th i cng vi phu thut v ha tr thng dng cm chng
duy tr. T l sng c 5 nm, hin nay i vi ung th bung trng t khong 39%.
Ung th t cung c bt l ni mc t cung chim 4% cc loi ung th M v c
chng 45.5000 trng hp mc phi v s cht 10.000 ngi. nhiu ni, c vng t l pht
trin ung th, n c lin quan n vc s dng thuc nga thai, tui mang thai ca ph n v
cch iu tr bng hoc mn sinh dc n nhng ph n mn kinh trn 50 tui. Cch iu tr
thng thng l ct b ton b b phn sinh dc.
Ung th c t cung xut hin ch yu ph n trn 40 tui. Tuy nhin, n ang gia tng
nhng ph n tr hn, bnh mn gip, xut hin cc loi virus v biu hin ca tin ung th, t
ung th c t cung n nhng vng ln cn ca b phn sinh dc nh trc trng, bng quang,
gan rut kt v xng. N c iu tr theo phng php hysteretomy, chiu radium v cc th
nghim ha tr khc. Bnh c t cung c th iu tr bng phng php phu thut hn, l qu
trnh dng kh nit, oxy v cc kh khc thi vo dit cc t bo mc bnh. Nm nay c
khong 4.400 ph n M s cht do ung th c t cung v 13.500 ca bnh mi s pht trin, t l
sng n nm nay ca bnh ny l 66%.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Ung th m o v m h th him hn. m c khong 1.000 trng hp t vong
trong nm nay v c 5.000 ca mi. Chng nh hng n cc ph n qua tui 50 v nhn thy
gia tng nhanh ph n tr hn. Cc khi u m o c chiu hng lan ra nhanh chng thnh
cc cc bch huyt cc khi u m h lan n vng m o, phi gan v xng. Da vo tnh
trng v bnh, bnh nhn c th iu tr bng hysterectomy hoc varinectomy, ct b m o
hoc vulvectomy (ct b m h). Vic x tr bn trong, bn ngoi c th dng h tr cho phu
thut. T l sng st trong khong 8-75%.

Cu trc
Bung trng l b phn chnh bn trong h sinh sn ca ph n. Mi b phn nh ny c
kch thc bng nhn qu hnh o, sn xut ra thnh trng v ng thnh kn fillite gm lng
trng c bao quanh bi 1 hay nhiu lp nang kn.
Lc mi sinh, bung trng gm khong 800.000 kn. Lng ny s tng dn cho n thi
k mn kinh bt dn. Khi cc nang kn trng thnh, chng s rng, phng trng ca chng hoc
thot xung v h. Qu trnh c xem l qu trnh non ri thoi ha t nhin v bin i
nang kn trong c th bng qu trnh kinh nguyt.
Theo qu trnh to non, trng i vo mt ng to bng ngn tay nm cui ng dn trng
v n bt u chuyn vo c t cung. Nu c s giao hp th trng c th th tinh. Cc nhm
trng v tinh dch s gp nhau cui ng dn trng. Nu mt trng c th tinh, n bt u
pht trin v i qua ng dn trng vo c t cung. N bm dnh vo t cung khong 7-10 ngy.
Trung bnh t cung v d con di khong 5cm v nng 50 gam. Nu c th t th tch t 2 n
5cm3 v c cu trc chc. Sut thi k mang thai, n s to dn ra v c th di n 50cm. Sau khi
sinh t cung tr v trng thi nguyn thy.
Cc lp m lt m o, c s dng lt sut thi k hnh kinh v b hy sau khong 2
ngy, gi l mng trong t cung. C t cung, ni gia d con v m o c gi l c t cung.
Phn ch yu giao nhau gia m o v m h gm c mi ln, mi nh v m vt.

Nguyn nhn gy ung th
Vi nm gn y, cc ri lon gii tnh ph n tng nhanh. Nm 1988, c khong
600.000 ph n M b gii phu, ct b t cung. Cc ri lon gii tnh gy cn tr qu trnh
hnh kinh, v gy s bin i tht thng trong m h, tc nghn ng dn trng, cc khi nhy
ca ng dn trng, cc khi u x c t cung v ung th. hiu r ngun gc v s pht trin
cn bnh ny chng ta nn theo di chu k kinh nguyt.
Kinh nguyt lin quan n qu trnh sinh trng. na u ca chu k kinh nguyt, gia
thi k sinh trng, cc hoc mn sinh dc t mc cc i. Sut na k kinh nguyt cn li, l k
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

sinh trng v cc giai on ca n, cc progesterone hormon chim u th. Nu h n ch yu v
ng cc v cc loi rau c th kinh nguyt thng ko di 3 ngy. Tuy nhin i vi ph n n
nhiu tht, ng sa th n ko di 5, 6 ngy l chuyn bnh thng. Giai on k tip thng xy
ra khong 2 ngy mng nhy trong c t cung ti to li. Tuy nhin, nu ch n ung thch
hp th giai on ny ch din ra trong 1 ngy. Giai on k tip l qu trnh cc nang kn trng
thnh v tri qua khong 8 ngy. Qu trnh xy ra trong 1 on chu k, r rng i lp hn vi s
hnh kinh, l tng nht l 14 ngy. ph n khe mnh, s th thai trong giai on ny s d
hn, ngha l 4, 5 ngy trong giai on sinh trng. Sut giai on ny, cc cht ni tit trong bung
trng, cc mng nhy nm cnh cht ni tit s ln dn v sinh ra progesterone. S thay i nh
hng n cc hormon ny s chim ly thnh t cung qua sut na chu k th hai ca k kinh
nguyt. Cc mng nhy t cung v cc cht ni tit trng mu vng ny, cui cng s b phn hy
nu chng khng th tinh hoc bin i trong qu trnh hnh kinh. Nu ph n n ung ch hp
l, k kinh nguyt c th ng theo tun trng m lch (khong 28 ngy) sut k trng trn, thi tit
sng sa v sc khe tng tin. Ph n no thng n cc loi ng cc, rau c v cc loi thc
phm dng tnh th hot ng sinh l s din ra trong sut thi k trng trn. iu kin thi tit s
lm ngi n sung sc c s hnh kinh kp thi vo giai on ny. Sut k trng khuyt (mi
mc), thi tit s u m v m tnh hn. Ph n hnh kinh vo thi gian ny thng tiu th cc
mn n m. Nu h dinh dng ng cch mt thi gian, ngi n hnh kinh ng tun trng y
hay trng non. Tnh trng cho thy s hi ha gia thin nhin v k kinh ca ph n.
Sut na u ca k kinh, ngi ph n nhanh chng phc hi s cn bng th cht v c
th tip tc cc loi thc n ch yu v cc loi ng cc, rau c, cc loi tri cy ng ma.
Ngay trc k rng trng, c th linh hot lun c cm gic yn vui, sung sng v t tin. Ch
n ung vn tip tc sut my ngy rng trng.
Sut na chu k sau, khi k kinh n, mt s ph n c cm gic mt mi, chn nn v
cu gt bt thng. Thc phm nu chn qu, n tht ng vt v cc cht mn nng khc, c th
tr nn chm chp. Nu c n nhiu cc cht ng, x lch ung nhiu nc, ngay trc k
kinh, mt s ph n c th b sng vng ngc v cm gic sng ton thn. Ph n ny c th
thm cc thc n m tnh v c cm gic nn nng v bun v c.
c mt k kinh nguyt sun s, ph n cn iu chnh vic n ung trong c 2 giai
on trong thng. Sut hai tun u, gia k hnh kinh v rng trng nn n cc loi rau xanh vi
cc loi ng cc lt v thm cc cht khc m h c th hp th tt. Sut hai tun cui ca qu
trnh rng trng v hnh kinh, h s cm thy d chu hn nu h gim bt cc thc n nu qu
chn v trnh n tht ng vt. Mt khc, h s cng cm thy thm ngt, tri cy, nc hoa qu,
x lch v cc mn n nh khc. trnh cc cn thm p n, h c th n nhng mn n nu
va chn ti v n cng vi cc mn n nh v t mui.
Cc mn n c bit nh bnh dy, c ci, nc sa go s rt tt v s bt thm cc mn
n khc. Nu k kinh bt thng l do h n cc mn n qu m hoc qu dng. V d: Nu chu
k kinh ngn chng 20 ngy, l do iu kin dinh dng qu dng (v n nhiu tht ng vt).
Nu k kinh ko di qu mc trung bnh, ln t 32-35 ngy cho thy ngi ny hp th qu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

nhiu thc phm m tnh nh ko, tri cy, sa. C hai tnh trng trn c th iu chnh li bng
vc n cc mn n ng cc lt v rau c.
S ri lon k kinh do n nhiu tht ng vt, c bit c, trng v sa, ri kt hp vi cc
mn ng, nc ngt, bt cha tnh ch v cc thc n c ch bin bng ha cht. Mi rc
ri ny s dt trong vng 2-3 thng nu n dng sinh chun mc, cn bng.
Nu dng qu nhiu thc phm m tnh hay dng tnh th u dn n s rong kinh.
Thng thng, mi kinh s rt kh chu, kinh ra t v ko di bt thng. Nu ngi n n ung
cn bng th giai on k kinh s ngn v d chu hn nhiu.
Nu ph n ch dng thc vt, m khng n tht ng vt hoc thnh thong, hay nu
mun c th n cc loi c hay loi gip xc nh tm, cua, c tht trng. Ch n ung khng
cn bng d b au u, chng cng thng hay cm gic bt rt, kh chu trong k kinh. iu
kin ny di y c hi y khoa c tn l Premensuxual Syndrome (PMS) cng nhn n hon
ton ng vi loi thc n ch yu l bnh dng nhiu tht, ng hoc thc n pha ch ha cht.
S tch tr nhiu cht nhy v cht bo c trong tht ng vt sa ng v cc loi bt
tinh ch tch ly ti cc c quan ni tng nu din ra trong nhiu nm. ph n, cht m v
nhy thng ng ngc (v), ng dn trng, bung trng v m o. Cc cht m v nhy bao
quanh b phn ny c th pht trin thnh khi u. Qu trnh ny hnh thnh nhanh bung trng
v tnh cht bo ha hay dng tnh s lan ra vng m o v m h vi nhiu cht dch v nhy
th m tnh. Khi mi hnh thnh, cc khi u ny kh mm, nu c tip tc n ung ba bi th
chng b chai dn v calci ha.
Cc khi u ny ging nh cc hn si v rt kh x l. Vi kiu u c cht bo v protein
c th tr nn chai cng, trong trng hp ny gi l u nang da.
S hin din ca khi u trong giai on cui ca qu trnh ny v c th c gom cc cht
dinh dng ang tip tc ko n s to ra s cn tr v ng ti cc b phn trong c th. Qu
trnh c c cc cht bo v cc cht nhy cng c th lm nghn ng dn trng v cn tr lu
thng ca vi trng v tinh dch m khng th th tinh c.
Vc s dng qu nhiu thc phm c cht sa, tht ngng, kem lnh v cc sn phm sa
khc l ng, nc ngt, scla, cc cht ngt, hoa qu, b, thc n c du m, bt tinh ch,
cc loi bnh ngt nh bnh rn, bnh ng, hamburger v cc loi thc phm khc s to ra nang
v cc khi u trong b phn sinh dc. Mt ln na, c th ni rng cc bnh nghim trng v b
phn sinh dc c th cha loi bng cch loi ra cc thc n mn v thay vo ch n ung
gm cc loi ng cc lt, u, rau c, rong bin, mt t hoa qu v ht.
Gn y, cc chuyn gia ung th bi ln vng mn rp do ly lan vi rt loi 2 vi cc
chng ung th t cung. Loi mn rp ny c ngi ta nhn nh l trng thi tin ung th,
nhng gy ra bnh ny khng phi l loi vi rt mang vo t bn ngoi. Bnh mn rp ny l kt
qu ca vc n ung, c bit dng trong nhng mn n c nhiu cht ng v m. Cc loi vi
rt v cc nhm siu khun ny ch nm trong ni tng con ngi, m khng th lm cn bnh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

nng thm, tr khi dng mu yu km. Nu mu ca ta khe th h min nhim s trung ha v
ph hy cc loi vi khun c hi. Hin nay bnh rp da l kt qu ca qu trnh thoi ha cht
lng mu. Vic hp thu cc thc n tng hp v nhn to nht l cc loi tht ng to ra
tnh trng suy yu m cc virt s c c tc hi. Nhng ngi theo ch n ung cn bng th
dng mu ca h s khe, khng con phi s bt c s tn cng no ca cc vi rt gy bnh vo
h min dch mu na.
Bng chng Y khoa
Vo nm 1674, nh vt l Anh Quc Wiseman kt ni bnh ung th vi hu qu ca
cc cht dinh dng xu nm trong mu v b phn gii tnh Cn bnh ny c th trm trng hn
nu dng sai thc phm, cc cht cn trong tht v thc ung do sai st trong vc pha ch, cc cht ny
v sau khng hp thu c trong rut nn s i thng vo mu, v thy chng c trong bnh ca h hay
trong tinh dch v nc tiu ca n ng, dn n h min dch b suy yu. Ngun: Frederic W.
Hoffman, Cancer and Diet (Baltimore: William & Wilkins, 1937), 6.
Nm 1986, y khoa bc s Robert Bell, mt thnh vin ca Glasgow Hospital for Women
cng nhn s xut hin ca cc cht dinh dng trong cc khi u bu t cung v v qua 20 nm
lm bc s phu thut ung th. Phng php phu thut m ng c dy rng y l phng php
duy nht iu tr cc khi ung th c tnh, cho n by gi vn c khng nh l ng. Nhng ht tht
bi ny n tht bi khc m khng khc phc c bnh hi thc ti thay i quan im ca
mnh Cn bnh c hu ny lp i lp li hoi v mc trm trng hn, chng bnh honh hnh
rt ngn i sng ca bnh nhn Bnh ung th ny khng th iu tr c. Nu c pht hin
thi k khi n mi pht trin giai on u, c th dng phng php x tr hoc ha tr, phng
php ny c tha nhn m khng cn nghi ng g na. Ngun: Thc s y khoa Robert bell Ten
Years Record of the Treatment of Cancer Without operation (London: Peap & son, 1906), 6 , 14-15
u nm 1938, ngi ta thc hin cc cuc kim tra tng hp trong phng th nghim vi
cht DES (Dietthystillbestrol), bnh ung th v t nm 1945 n 1970, ngi ta s dng nhiu
loi thuc chng s sy thai, iu ha ri lon kinh nguyt v chng thiu hoc mn n,
xem vic dng thuc nga thai vo sng hm sau d gy ra chng ung th tuyn tin lit nam
gii v ung th v ph n tui mn kinh. Nm 1954, vin nng nghip Hoa K chng minh
c trong thc n ca gia cm, tru b, ln. Vo nm 1970, 75% ngi nui b dng cht DES
v bo tt c b M. Nm 1970, u nm c cuc nghin cu dch t lin h vic s dng
cht DES trong sut thi k mang thai, gia tng ung th c t cung v ca mnh ca cc c gi
c m dng DES tui 10 n 30 v sau cng vo nm 1979, DES khng cn c s dng
na. Ngun: Smuel St. Epstein. The politics and Cancer (New York, Double Day 1979), 2/4-33 and Diet,
Nutrition and Cancer (Washington DC National Academy of Sciences, 1982) 14:13-14.
Nm 1974, cc d liu v dch t hc ni c mi quan h gia ung th bung trng
vi vc dinh dng dng nhiu m. Ngun: CH. lingeman, Etology of Cancer in the Human
Ovary, Journal of National Institude 53: 1603-18.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

Nm 1975, cc nh nghin cu bo co, v nh hng trc tip gia mc tiu th m
va phi v cc din bin ung th m o, s ngi mc phi ung th bung trng. H cng lin
h vi s tun hon protein vi ung th mng c t cung v s tiu th protein, tri cy, ung th c
t cung. Ngun: B.Amstrong and R.Dol Environment Factor and Cancer Incidence and Mortality in
different country with special Reference to Dietary Practices, International Journal of Cancer 15:617-3.
Theo cuc nghin cu dch t nm 1975, cho thy cc ph n thuc gio phi Seventh
Day Adventist c tui 35-44, t mc ung th c t cung l 84% v t mc ung th bung trng
vi 12% so vi mc trung bnh trn ton quc. Cc tn tui sau 55 t mc bnh ung th
c t cung 12% v di 47% ung th bung trng. C 2 nhm u mc t khi u t cung hn l
ngi khc. Cc ngi theo o Seventh Day Adventist t mc ung th t cung vi 40% nu n
di 25% m v di 50% cc loi x, c bt cc loi ng cc lt, rau c, hoa qu trong a s
dn c ton quc. Ngun: R.L Phillips Role if Life Style and Dietary Habits in Risk of Cancer among
Seventh Day Adventist, Cancer Research 35: 3513-22.
Mc d c chng minh c th gy ra chng ri lon hoc mn v vic s dng
thuc nga thai nhng ngi ta vn s dng rng ri cc loi thuc . Thc s y khoa Samuel
Epstcin cnh co nh th v h quy kt li cho cc th nghim khng kim sot c vic
dng cht ny. Cc chuyn gia ung th trch dn rng cc cch nga thai c th gy ra c
10.000 ngi cht trong mi nm, c bit l bnh ung th bung trng. Ngun : Samuel &
Epstcin, MD. The pilitics of cancer (New York, Double day 1979,) 222.
Bnh ung th mng t cung gia tng nhanh chng vo u nhng nm 70. Cc nh
nghin cu lin h c gia lng hooc mn estrogen nhn to c tha nhng ph n
trong thi k mn kinh. Nm 1976 ngi ta nhn thy mc nguy him trong vic ung thuc
nga thai v cc hooc mn nhn to, vic dng cc hooc mn n gim i cho thy t l mc
ung th mng t cung bt u gim xung. Ngun : HTICH et al the epidemic of endometrial
cancer, American Journal of public health 70 (1980) 264 267.
Mt cuc nghin cu dch t hc nm 1981 Hawaii tm thy mi lin h trc tip
mu c trng ca qu trnh hp th ton m (gm m ng vt, cht bo no, v cha no) v
bnh ung th t cung. Ngun : L.N. kolonel et al Nutnent Intabe In relation to cancer incidece in
hawaii, Britisih Journal of Cancer 44:332-39.
Vit tip tp ch ca Hi ung th dnh cho cc Bc s nm 1982 bc s y khoa David
Schottenfeld nhm dch t v ung th ca trung tm Memorian Sloan Kettreing Cancer New
York. Vi bng chng xc nhn ni rng nguy c mc cc khi nang v khi ung th c t
cung c th tng cao bi vic s dng lu ngy phng php nga thai. V trong s ngi s
dng thuc Oracon th nguy c mc ung th mng t cung l gp 7,3 ln so vi nhng ngi
khng dng. Ngoi ra cn c nguy c ung th gan trong s nhng ngi ung thuc nga thai
mc d nghin cu gn y cho thy nguy c mc phi ung th bung trng trong nhng ngi
dng loi thuc vin gim xung. Ni v ri lon hormon do iu tr, 1 cn bnh do cc bc s
gy ra, ng kt lun Mc li v hi c th c coi ngang nhau cc bnh nu khng iu tr
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

hoc l khng thay i liu php sn c. Ngun : David Schottenfeld. MD Nguy c ung th ca y
khoa CA. A Cancer Journal for Clinicians 32: 258-79.
Mt nghin cu trn cc trng hp c kim tra nm 1984 thy rng nhng ph n
ung th bung trng tiu th mt lng cht bo ng vt nhiu hn cht bo rau c, so vi
cc trng hp c kim sot v c th thy r nguy c ung th bung trng. Vi vic gia tng
hp th m ng vt, s cao gp 1,8 ln nhng ngi n nhiu hn. Ngun : D.W Cramer et al,
Dietary Animal Fat in ralation to ovarin cancer risk, Onstetrics and Gynecology 63: 833-38
Vo nm 1988, cuc nghin cu Italy cho thy p dng vic n king dng cht
carotene B c t l nghch vi nguy c ung th c t cung ly lan. Ngun : C.La Cecchia et al
Dletary Vitamin A and the risk of intraeithilial and invasive carvical neoplasia, Gynecology and
Oncology 30: 187 95.
Nm 1988 cc nh nghin cu i hc Johns Hopkin bo co v cht Tasol, mt hp
cht c trch t v cy vng Pacitric c th gip ph n lm gim ung th bung trng. Nm
1991 cc nh nghin cu thuc Trung tm nghin cu ung th Anderson Houston cho rng
Tasol cng gip ph n gim ung th v. Cuc nghin cu vi 25 ph n mc ung th ngc
nng, nhng ngi ny khng th gii quyt c bng phu thut, cho thy phn ln cc khi
ung th teo li sau 9 thng c iu tr theo phng php th nghim. Ngun : E.K. Rowinsky
and B.C Donehower Journal of the national Cancer institude 83: 1778-82 and Kathy Afactkelman the
Adjurant Advantage:, Science News February 22, 1922.
Nm 1989 cc nh nghin cu thuc vin MIT (Massachuset Instilude of Technology)
thng bo rng cc ph n ang dng thc n c nhiu carbon hydrates phc hp t m t ra
b c ch, bun chn, mt nhc v l trc khi k kinh p n vi nhng ph n thng n bt tinh ch
v cht bo.
Ngoi ko nhng ph n mc phi trc k kinh th h tiu th calo nhiu hn v nhiu
bnh qui hn. Ngun : Judith J. Wurt man et al Effect of Nutrient Intake on premenstrual Depression,
American Journal of Obstetrics and Gynecology 161: 1228-34.
Theo cc nh nghin cu Harvard nm 1989 th vic hp th thc phm sa c quan h
vi ung th bung trng. Cc nh khoa hc lu v cc ph n mc phi ung th bung trng
lu lng mu thp do 1,2 loi men tm thy trong cc sn phm t sa chuyn ha. Cc nh
nghin cu l lun rng nhng ph n c mc mu lun chuyn thp n cc sn phm t
sa, c bit l yaua, pho mt trng, c th gia tng nguy c ung th bung trng tng gp 3 ln.
Cc nh nghin cu cng c lng rng nguy c ung th bung trng tng ln gp 3 ln vi
ph n no dng nhiu yaua v pho mt trng. Hng thng c t nht c 49% trng hp bnh
thng dng yaua v 36% cc trng hp c kim sot c thng bo. Khp th gii, nguy c ung
th bung trng c mi quan h gn vi s c mt ca ng lactose tiu th vi sa. Chng c
v dch t ung th bung trng trnh n ng lactose c th l gii php hp l phng
chng ung th bung trng ngi ln. Ngun: Daniel W. Cramer et al, : Lactose Comsumption et
metabolism in relation to the Risk of Ovarian Cancer, lancet 2: 66-71
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Mt quyn sch y khoa mi v sc khe khuyn dng cht x, t cht bo gip gim bt
chng trc k kinh (PMS). n king sut thng, c bt l thi k tin kinh, nn n nhiu cht
tinh bt th v lng va protein (nhn mnh s thay i cc loi tht), t cc ng tinh ch v
mui th, thng thng dng cc ba n dm trong ngy. Tc gi cn ngh thm l ph n nn
gim v b tr, c ph, cc loi nc c cht cafein, scla, ru cn v ht thuc l. Ngun:
Robert A.Hatcher, Vn kinh nguyt Quyn k thut nga thai 1990 -1992 (New York Irvington, 1990)

Chn on
Ung th bung trng c th c cc bc s ph khoa chn on da vo vng kim tra
xng chu, u v, thng thn. Trong phng php ny, dung dch lng gia m o v rut
gi c ht sch c kim tra di knh hin vi. Cc sinh thit cn lm cng c thc
hin nu nhn nh l bnh c tnh. Cc qu trnh chuyn ha s c nhn ra bng nh v
khoang ngc qua tia X. Ung th t cung c th quan st trong qu trnh kim tra D, C (qu
trnh no mt t m nm trong t cung). S chuyn ha cng c kim tra bng cch qut tia X
qua vng ngc, IVP, xng chu, gan v ni soi phn di rut kt v bng quang. Ung th c
t cung, m o vo m h c chun on bng phng php kim tra, cc vt v v
phng php ni soi truyn hnh nh ca cc vng c phng ln trong cc c quan gii tnh
ln mn hnh TV.
Tnh trng ca c quan sinh dc c th quan st trc tip m khng cn chiu tia X v s c
hi. Nu ph n b chy m m o th mu ca n s gip xc nh v tr ca cc vng b sng.
Nu mu m hi vng b phn ny th u nang ang pht trin, mu trng th tnh trng t nghim
trng hn v thng dn n s pht trin ca nhiu loi u nang t khi ngi ny thay i cch n
ung. Nu mu m xanh, l biu hin cc khi u ang ln ln, nht l mu ny ko di.
M thi t m o, cc khi nang ung th, bung trng v cc bu x t cung thng
hin ra sc vng phn di ca lng trng mt. Cc chm en trng mt l du hiu ch c ung
th nang bung trng, cc bu v sn thn.
Lng mi cng c quan h n chc nng ca c quan sinh sn. Lng mi un ra m ngoi
cho thy s thoi ha ca b phn gii tnh do hp th qu nhiu thc n m tnh, c bit l cc
loi tri cy, nc hoa qu v sn phm sa trong thi th u. Trong trng hp ny c th gp
phi chng mt kinh do bung trng co rt gy ra. Chng ny cng biu hin trn ln ngang gia
mi trn v mi khi ngi ta ci.
Mng tay b ch v mu sc bt thng l kt qu ca vic n ung ty tin, ch s km
hot ng ca c quan sinh dc. Nu mng tay ci v ngn tay ci cho thy tnh trng sc khe
hi lch v mt phn ca bung trng km hot ng.
Mn gia g m, bng lng l biu hin c nang u trong bung trng.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Li khuyn v n ung
Ung th bung t cung ch yu l do hp th cc loi trng v thc n nhiu protein v
mui. Ung th t cung l do tht v tht g. Cc sn phm sa cng nh nhiu mui, n nng
hoc chin lm cho cc khi c v m cng li. Cng c th dn n ung th t cung v ung th
bung trng, cn trnh. Ung th c t cung v m o l do thc n bo, giu cholesterol gy ra
cng nh cc khi ung th bung trng v t cung u do hp th mt t l nhiu sn phm sa,
hay c pha sa, tri cy v bt tinh ch. Ung th c quan sinh dc hu nh do n vo cc ha
cht tng hp, bao gm nhiu loi thuc v cc cht thay hooc mn cng nh cc phng php
nga thai v iu kinh nhn to. Theo , cc cch trn nn trnh. Cng nn trnh cc loi
ng, ngt. Cc loi bt tinh ch nh bnh m trng, bnh xp cng c chiu hng to cc
khi nhy v m, do khng nn n. Thc phm v cc loi gii kht cho thm cht kch thch,
hng liu, gm c cc loi c ri, m tt, tiu, c ph, ru, cn, nc ngt v cc loi tr cng
nn trnh. Du n, k c thc vt cng nn hn ch ti a. Cc cch nu n c cht du v m k
c cch nng k cng nn trnh trong thi gian cho n khi sc khe bnh phc. X lch trn,
mayonaire (sa v x du), cc mn c du. Cc thc phm ha hc v nc gii kht cng nn
king trong khi cc mn n t nhin c khuyn dng. Sau y l hng dn chung v thc
phm tiu th hng ngy :
M cc
Khng xay xt, xi chng 50 - 60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch b
v tru khng thi. Ngy u nu cm go lt bng ni p sut. Nhng ngy k tip ,
mn bng cch pha vo 20-30% ngy th k, ngy th la mch, tip theo u xanh, u
lngri li ht n (go khng).
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2, 3 pht. Thng thng nu cm
bng ni hi p, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go np khc thnh thong cn dng nh go, m, mch, yn
mch, hc mch - tt c u phi l ng cc lt cn nguyn. Loi bnh m c men chua
c th n 1, 2 ln trong tun nh nui, m ng. Nn c trnh bnh nng dn nh bnh qui,
bnh xp, bnh ngt cho n khi sc khe c chiu hng lnh mnh hn.
Canh sp
n 5 - 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame
v cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt - nm tng c hay nc tng, thnh
thong cng nu thm mt t nm mo shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c bit
c ch trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la
mch, go nt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm cng hay.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu vi cc loi rau l cng nh ci bp, hnh c,
b Ni chung, nn thay i mn n ty th trng mi ngi: rong bin nishime - mi
tun bn ln. Hnh c nu vi xch tiu u ph tai, mi tun ba ln. C ci kh 1 tch,
mi tun ba ln. C rt c ci (hay du c) - mi tun ba ln. Rau luc ti, mi tun 5 - 7
ln. X lch sng, trn du dm ln trnh. X lch nn, mi tun n 5 - 7 ln, hp n 5 - 7
ln. Rau xo n 2-3 ln 1 tun, thng u xo vi nc qua thng sau xo cht t du m,
nc tng hay tng c Miso. Ch phm t u nh tng nn, tng si, tu h ky
(kh) hay ti thnh thong c th n vi lng va phi.
u
n c 5% u nh xch tiu u, lng tin, u en, nu vi rau c nh rong ph tai,
hnh ty hay c rt n hng ngy. Cc u khc cng c th dng chung 2, 3 ln 1
thng. Nn nm bng mui bin t nhin, nc tng hay Tng c Miso. Cc mn lm
bng u khc nh tng bnh tempeh, u h ti, u h ky thnh thong nn dng vi
lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cmMi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
Gia v
Gia v em ln mm cm cn c mui m rang theo t l 1 mui 18 m (sau 2 thng
i t l 1 mui 16 m). Nu mun dng rong bin nghin thnh bt nh loi wakame hay
kelp: mn mui umeboshi hay tng Miso tng hp v cc gia v lm theo dng sinh
khc nhng hy cn thn dng va khu v thi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao s c hn.
Tri cy
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm, gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Prtin v cht bo cao, tr ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. Trnh n ru np v ti sng. Nu bn hay kht nc sau th phi ct
gim nm cho n khi khng cn kht gia cc ba n l c.
ung
Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l hay tr cnh. Tr Mu c
bit khuyn dng trong vi thng u hoc i khi. y l loi tr lm bng t 9 16 loi
cy thuc lm m c th v lm tng cng c quan ca ph n. c bit cn trnh
mn unngs lit k trn bng t dng v cn trnh, k c ung c ph trong 3 thng
u mt khi theo cch n dng sinh.
iu cn yu l vi mi loi ung th, nhai t 50 n 100 ln. Nhai n n ha
lng, ha vi dch v mi to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na, cn trnh ung
qu nhiu nc cho d l tr gi bancha cng cn gi mc. iu na l ng n
nhiu hay n trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca
y khoa th cn cch n chuyn on.
Thc n, ung c bit
Vi mn n ung c bit ty mi trng hp b bnh. Xin tham kho chuyn gia dng
sinh p dng linh ng cho mi ngi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung 1 tch nh ri sang thng sau, mi tun ung 2 3 ln.
Nc c rt, c ci
Mi tun ung t 2 3 tch nh - ung trong 2 4 tun, ri cch 3 ny 1 tch trong
mt thng.
Nc rong to
Nn nu rong Arame ly ra t 1- 2 tch, ung hng ngy.
Nc nm shitake
Trong trng hp b kt hay ung th cng rn, ngi bnh cn mt lng nh nm
kh shitake hay nu nm ny vi rau c lm canh rau. Nu c ci, nm tng miso hay
nc tng. Nm shitake cng c th nu vi da gang ( ma ng mua tim tu) nm.
C ci gi nhuyn
Ung 1 hoc 2 tch nc c ci trong trng hp b nghn ng dn trng Fallopian
hay nghn b phn sinh sn. Nu rong en nori nm nc tng hay miso dng
trong ngy. Thnh thong ung nc c ci, nm nc tng u gip ch trong cc
trng hp ph n b ung th trong b phn sinh sn.

Chm sc ti nh
Ch xt thn th
Khn bng nhng vo nc nng , vt kit ri ch xt ton thn nht l hng v c,
gip mu lu thng d, khi phc tinh thn v th lc.
Ngm hng bng nc pha c ci
Trng hp ca mnh thng ra huyt trng, nn ngm hng gip o thi cht
nhy v m c d dng hn. Tt nht ngi ta nu nc l ci, c ci. Trong trng
hp hay gp trc trc vng m o, tm vng hng s d dng loi ra cc cht bp v
cc cht nhy gy bnh. Thc t, nc dng tm vng hng nn c thnh phn cc loi
cy l xanh nh c ci hoc l ci b. chun b tm, hy phi cc b l trong bng mt
ch khng phi nng. u tin l s ng vng, sau chuyn sang mu nu, l lc c
th dng c. Nu 2 hoc 3 b l trong vng 10 n 20 pht vi vi lt nc, mt nm
mui bin hoc rong bin Kombu, tm vo bui chiu. Nc s c mu hi nu. Sau
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

nc nng vo chu tm. Thm vo mt vc mui bin na v ngi vo chu.
Nc phi ngp ti hng bn. Gp mt chic khn dy bng vi bng trn bng bn d
trnh lnh v ht m hi vo. Khi nc ngui nn ch thm nc nng vo chu v ngm
trong chu khong 10 15 pht.
Nu chng ta khng c sn l ci tm, c th dng rong bin c bit l rong
arame. Nu khng c hoc qu t c th cho thm 2 vc mui bin vo nc tm v
ngm theo cch ch dn.
Trong khi tm, phn bng pha trn c th ng do qu trnh tun hon vng
gia tng v cc cht m, cht nhy b ng li trong c quan sinh dc ang bt u tan ra,
ngay sau khi tm hng, lp tc tht ra ca mnh bng nc thm mt tha canh mui
bin , 2 tha canh dm go hoc nc ct chanh sn v 1/2 lt nc tr gi cn nng
m. Vic tm hng v st trng v sinh ny nn lm vo mi bui chiu hoc cch nht
trong vng t 5 n 10 ngy v sau 5 ngy hay mt tun l li mt ln cho n khi
cht nhy hoc cht m b loi ht khi t cung hoc bung trng.
p nc nng
Dng cho ph n b ung bu trong b phn sinh sn. p nc nng cht nhy, cht
bo li lng dn. Hy tham kho kin ca chuyn gia dng sinh khi p nc nng v cao
khoai s. C th thay i cch p dng ty con bnh. Trc khi p cao nn nhng khn lng
vo nc nng, vt kit, p ln ch au trong 2 3 pht kch thch mu chy u.
p cao khoai s
Trong trng hp b u bu k c u bu x, hoc l tnh trng ung th. p cao
khoai s ln bng di trong vng 3 4 gi, rt c ch. C th p nc gng nng t 3-
5 pht lm m, v kch thch tun hon. Vic p cao khoai s ny c th lp i lp li
hng ngy t 2 4 tun cho n khi cn bnh thuyn gim.
p cao l xanh gim au
C th p cao l xanh c gi nhuyn trn vi 1 t bt p trong cng 1 n 2
gi sau khi p nc nng b phn sinh dc bng khn nng. Vic p cao l xanh
phi c gi m bn trong bng ti mui rang nng. Cch p nc gng nng cng rt
c li vng xng cng.

Nhng lu khc
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. Khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt v phn thng tiu - b my tiu ha.
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
su s iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin.
Nn tp th dc hng ngy nhng ng qu sc. Luyn th mi ngy t 10-15 pht, nht l ht
th su rt c li. Tp th dc v ht th su s lm th gin tinh thn cng nh iu ha c bp.
Gi khng kh lun trong sch v trong lnh l vic cn duy tr tnh trng sc khe.
thc hin mc ch ny, nn trng nhiu cy trong nh v m ht cc ca s cho thong, c
khi trong lnh thay i. Khng nn ht thuc v n s lm chai bung trng.
Trnh xem tivi qu lu, cc tia bc x s lm tn thng b phn sinh dc. Tng t nh
vy trnh tt c ngun nng lng in t nhn to nh video. H thng bo ng ha hon v
cc in t cm tay u l cc thit b lm tn thng bung trng v b phn sinh dc.
D bnh ung th s hn ch nng lng v sc sng ca bn, vic yu ng thng
thng s khng c hi nu nh bn khng lm qu sc.
Trnh dng phng php nhn to trong sut thi k hnh kinh, c bit l dng cc
thuc vin nga thai, iu tr hormon, lm co gin cc mch trong c th, cho cc dng nng
lng d lu thng trong c th. Khi ci thin ch n ung ca bn th k kinh nguyt ca ban
s u n hn theo chu k ca mt trng, khi bn c th dn dn p dng cc phng php
nga thai t nhin.
Trnh lm sy thai, ph thai hay phng php m t cung ly thai nhi nu khng cn
thit. Hc cch dng thai thng thng v nu sc khe bn tt th c th sinh con ti nh cng
vi ngi hoc ngi c kinh nghim iu dng. Nui con bng sa m gip bo v bn
v a tr chng li cc cn bnh sau ny, k c ung th .
Trnh mc cc loi lt v v bng si tng hp, bng v sinh t to bng cht ha hc,
v sinh, bt phn hoc cc sn phm tng hp khc v n s kch thch hoc t gy hi n b
phn sinh dc.
Sut k hnh kinh, cc cht thi qua ln d dy hoc chy theo ng kinh, ngi ta
khuyn ph n khng nn tm vi nc lnh hoc gi u bng nc lnh v c hai cch ny c
th cn tr ng x cc cht thi khng ra ht theo thng thng na. v sinh c th an ton,
nn dng khn t hoc xp thm nc.
Tp th gin su, bng cc phng php dy bm huyt (xoa bp chng cng thng),
xung quanh vng di lng trc k hnh kinh, lm gim s mt mi bng s vn ng c bp
cng cn thit cho sc khe.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 134

Trng hp bn au, c th xoa bng gan bn tay cng rt tt, xoa trong na gi ng h.
Rt n gin, ch cn t tay bn ln mt tm vi bng trn vng b au ng thi ht th v gi
cho tm trng than thn cho nng lng thin nhin truyn vo tay bn ri xoa bng lng bn
tay s hiu qu hn nu c ngi xoa ph, nhng cng c th t lm mt mnh.

Kinh nghim bn thn
U bu t cung
Nm 1947 Din vin in nh Gloria Swanson bit rng c b mt khi u trong t cung,
c i khm 3 bc s Sn Khoa v h ngh c phi ct b t cung ngay lp tc. Cui cng c
n mt chuyn gia, ngi c xem l Bc s cha bnh hot ng ph n gii nht nc.
Chuyn k li c in trn t tp ch ng Ty, c ni: Sau khi kim tra ti xong, khng nh 3 ngi
khm bnh ti, ng ni: C bit l c phi v vi Cha trong khong 5 thng na ?
Sau , c Swanson n Califonia gp bc s tr liu tn l Bieler, ngi chuyn tr bnh
bng phng php dinh dng, ng ta hi c: No, Gloria c cho ti bit chc nng ca protein l
g ? c ni: L xy dng, ra cc t bo tha bc s. ng ta hi c, C pht trin ht cha?
C bo Bc s ng a na ch, ng bit ti 47 tui ri. ng y ni: C c phi l ngi o
mng, vn ng vin tennis hay cu th bng ? C vn li: ng ang mun ni g vi ti vy ?
Bc s Bieler tip tc nhc li vi Gloria Swanson rng trc y c sinh n kh vo
nm 1920. ng y cng ni vi c rng ung th khng phi ch pht ra trong mt, hai ngy m
c th n m thm pht trin trong 20 nm qua !
Bc s hi c: B c n tht nhiu khng ? Vng, ti n nhiu. ng ta hi tip : By gi
c c th lm g nu l cht to ra t bo ? C tr li : ng c ngh rng ti phi nhn i cho n
cht khng ? Bc s ci v hi : C dng qu nhiu tht ri, c khng nn n tht ng vt c c
khng ? Gloria tr li: c, k t lc ny ti s khng n thm bt c tht g na, nhng ng ngh ti
s phi nhn n trong bao lu ? ng ta p: Ti cho rng khng phi l 1 nm, 2 nm m l 3 nm.
Hai nm k tip, mc d lch trnh phi i v thi gian du lch dy c, Gloria em theo
n ring cho mnh, ch yu gm ng cc lt, rau v t hoa qu. Hai nm ri tri qua, b
quay li cho bc s ni ting ny khm. B vit: Ti c cm gic rng cc khi ung th bin mt,
ng y cha c nghe g v ti k t lc ng y bo ti iu g s xy ra trong k l Ging Sinh ( c
th l mt mn qu Ging Sinh vui v tng cho bc s). Ti hy vng trn tr vo ti nng ca ng ta, ng
ta tm c cn bnh ! i tht tuyt khi nhn thng vo mt ng. Ti hi : Ngi c y khng tha bc
s ? khng mt cch lng l. Ti ni: ng khng mun bit ti lm g ? C ni g, c lm
c g ! Ti ni : Ti n king ri.
Bc s ci ngt ngho.ng ta ngh rng l chuyn tht ng nghnh.C tip tc n
king ha ha ha, ti ni: Ti n vi thc n hon ton khng c protein ng vt, bc s
ng y ci dn hn. Ti ni: i, ng c th ci y, nhng ti ngh y khng phi chuyn ng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 135

ci u. Ti vn l mt ph n, chng c g l l c, ti ly lm sung sng v chuyn ny. Ti khng
nc ci c, v vy, ti cho rng ng cng khng nn ci, ti hy vng ng nn bit iu ny, bi v ti
lm nh th v tht s ti khng ngh rng ng a ti phiu i n, nhng ti tht vng ra v v ng
khng lm nh vy.
Hn 30 nm sau, k t cho n cht, Gloria rt nng ng theo ui cc thc phm
thin nhin v vic king c n ung. Vi nm sau c y v chng tn Bill Dufty, tc gi cun
Sugar Blues mi v chng ti i xem chuyn din ca ng Nht. Gloria ni vi nhng
ngi hi c lm th no c c th giu gn sc khe v sc p sut tm nm qua bn l
ngi c trch nhim vi sc khe ca bn, tt c u do bn. Rt ng, v s khng c ai nhai thc n
cho bn. V vy, nu bn mun an lnh, th bn hy lm iu !
Ngun Gloria Swanson. Im still woman Tp ch ng Ty thng 3 1977, 34 35.
Ung th chuyn ha n xng v phi
Thng 4 1980 Elaine Nussbaum tri qua k chn on tm kim nguyn nhn ko
di cc k kinh. Bc s tm thy mt khi bu trong cc m c kt li trn thnh t cung cu
c ta. C ct b 20 tnh mch bng phng php phu thut, chiu x iu tr hoc mn, v c
vic ung thuc v phu thut tnh mch. Thng 8 1980 cc nh vt l thc hin phu thut
ct b t cung v phng php song phng salpingo oophorectomy, ct bung trng.
Elaine tip tc ct b t cung. Thng 5 1982 b b au xng cng v cn ti t hn,
mc d vn ang iu tr. B khng th ngi hoc nm xung. Thng 7, sau nhiu ngy phi nm
sut 24 gi, ch ng trn vai chng, b c phi ng. B n 1 bc s khoa chnh hnh. ng ta
chn on b b gy xng do b nn v cm nhn thy xng sng ca b ang b sp xung
1 phn. chng li s suy sp xng sng, ngi ta t mt thanh tr chng t pha trn
ngc xung vung xng chu ca b.
Cc cn au trn ngi b Elaine vn tip tc honh hnh v lan xung i v cui cng
b khng th chu ng thm c na. Chng b t b nm nga v cho b ngy m ung
lin tc lng thuc gim au mnh, nhng cn au vn c tip tc.
Thng 9 b c a vo bnh vin kim tra v chp tia X. Cc hnh qut qua xng ch
rng, ung th lan ti vng xng sng tht lng v vng c v c bnh mn tnh hai l phi.
Elaine c iu tr 5 ln chiu x, theo sau l phng php ct b phn ung th, k tip
li l hng lot ln chiu x khc v ct b khc. Cc iu tr thng thng v 10 ln ct b ch
trong vng 3 n 4 tun. B cm thy kit sc, sinh lc kit qu c cm gic nn ma v au.
Thng 1 nm 1983, sau bn vng ha tr v kim tra y hc th hot ng v tin trin ca
cc khi u vng lng vn pht trin, vng phi cng khng kh g !
Ti cui thng mt, b Elaine b t tay khi m b th, nhim trng xm nhp v sc
khe b yu i sau nhng ln ha tr v b khng th khng li s nhim trng. Hn mi
ngy k tip b c truyn mu 4 ln trong bnh vin v lng ln cc liu khng sinh tnh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 136

mch. Cc bc s quyt nh tim vo b mt t cht c tr v sau b hiu rng tc dng
ca cc loi thuc khng th iu tr bnh ca b.
Sau khi nghin cu s iu tr, Elaine quyt bt u n king tr bnh. B t dt cc
loi tht sa, tri cy, ng v cui cng l 38 vin thuc m b phi ung. Bt u vic n
ung bn ging bnh, b vn phi s dng xe ln. B c th i li nh ngi du dt, v sau
l dng gy chng. n thng 4 th cc ri lon mn tnh ng tiu bin mt. n gia thng
5, b tho cy chng trn ngi, v ngy 22 thng 5 b c th i li trn ng ph mt mnh !
Thng 6 b g b tc gi. Do phng php ct b cc b phn lm tc b rng ht, nhng
nay mc tr li. Tr li ging bnh vin, b bt u li xe v tip tc nghin cu. Sau 6
thng ti ht bnh, ht lo lng, ht phi dng cc loi thuc i ly s d chu, ci b bi quan v ti
nay rt vui mng l mt ngi han ton v bnh.
Sau 9 nm Elaine ht bnh ung th, b hon thnh kha hc, v nhn bng v khoa
dinh dng. V b dy, ging v hng dn cc lp nu nng khp qu hng. Ti cho l
ch c vic n king l bin php duy nht tr bnh ung th ca ti v ti mong rng cu
chuyn ca tti s l nim hy vng cho nhiu ngi khc.
Ngun : Elaine Nussbaum, Recovery : From cancer to Health through Macrobiotics ( Garden
City Park : New york : A very Publishing Group, 1991).
Ung th bung trng v h bch huyt
Gia nh Dobics trng nh mt gia nh hin i rt hnh phc, Milenka c 2 a con
tuyt vi v mt cng vic y th thch, l gim c chng trnh ca mt trm pht thanh ln
nht Belgrande, chng b ta, ng Bosko l mt ngi hot ng trong lnh vc xut nhp khu
thit b my nng nghip loi cm tay. Tuy nhin vo nm 1986, thm kch n vi gia nh
sau khi b v mc phi chng au mt na u, mt mi kinh nin v nng n vi ci trong u
ca b, kim tra y t cho thy b mc phi ung th bung trng m n ly lan sang h bch
huyt. Cc bc s phu thut, khuyn ct b b phn mc ung th v dng phng php chiu x
nhng tt c u khng c hy vng !
Trong lc nm vin, mt ngi bn tng l bc s a cho Milenka mt cun sch v
dinh dng phng chng ung th v b bt u tm hiu tnh trng sc khe ca b vi cch n
ung c hu ca b vi nhiu thc phm ng vt, c bit tht, sa v cc mn n c du, m.
Tm ngng iu tr bng y khoa, b ra khi bnh vin mc d trc bc s bo cho b bit
rng b c th hy vng sng thm c hai thng na !
nh, b Milenka ni vi chng v gia nh rng b s c chng li cn bnh trm kha
ca b bng cch n ung v mun i M hc cch dinh dng n king chng bnh tt. Vi
s gip ca bn b v nhng ngi , s tin gp li tng ln nhiu, b v Bosco n
M vo thng ging nm 1987. Boston, h tham d mt kha hun luyn ngn hn v dinh
dng v cc cn bnh thoi ha vin Kushi v cc ch dn ring h a cho ti xem. Ti gii
thch rng nguyn nhn chnh tnh trng sc khe ca c ta l n cc loi tht v sa nhng vi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n n

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 137

phng php nu n hp l, b ta c th chin thng c bnh ung th Ngay by gi ti cm
thy cuc hnh trnh ca ti thc s m mn. Ti hy vng B bo th.
Tr v Yugoslavia, Milenka bt u nu n tht ng phng php dinh dng nga
bnh cng nh t xoa bp v sinh thn th hng ngy, ca ht v luyn tp Thin v Qun. Cc
xt nghim y khoa cho thy tnh trng ca b ta ang hi phc v trong vng 5 thng cc u bu
bin mt. i vi cc bc s, ti tng nh mnh c php thn. H khng sao hiu ni !
Milenka, Bosko v gia nh h theo hc vin Kushi ti Becket trong nhiu nm. H h
tr t chc cc kha hun luyn ngn hn vng Yugoslavia ca h v mang li sc khe
cho bao ngi.
Ngun : Litiane Paplu, Pd D, Life is a Phoenix. A Yugoslavia Familys Triumph over Cancer,
One Paeceful World Newspaper, Spring 1989.














T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H
B B P PH H N N S SI IN NH H D D C C N NA AM M

Mc tn ti
Ung th tuyn tin lit Mt chng ung th ph bin nht trong nam gii M - bnh
ny s gy 34.000 t vong trong 20 thng ti, v s pht trin thm 132.000 ca bnh mi. N l 1
trong nhng bnh ung th pht trin nhanh nht, tng 79% trong thp k va qua. Ung th tinh
hon v nhng b phn sinh dc nam khc cng c 350 trng hp c cha khi v cc bc s
s pht hin ra 6.300 trng hp c bit ca cn bnh ny. Ung th tuyn tin lit l bnh ung
th c mc ph bin th hai n ng qua tui 60 v mc ngi d dy en cao hn ngi
d dy trng. Ngi M chim t l nhng ngi mc ung th tuyn tin lit cao nht th gii, 10
ln hn so vi ngi Nht.
Cc ca ri lon khc u c th nh hng n tuyn tin lit, k c dng u mi bt u
hay t lu. Da trn tng trng hp c th m bnh ny c cha tr bng phu thut, chiu
x hoc cha tr khng phu thut m dng hoc mn. S dng k thut gm ct b tuyn tin
lit (TUR) trong cch ny ngi ta chn mt dng c ct vo trong dng vt v git cc t bo
ung bu bng mt vng dy in, cch ct b vng pha trn khp mu, khi bng i c m
ra, tuyn tin lit v ti ng tinh dch khng dn cc cht thi ny qua bng i. Cch ct
vng y chu, ngi ta phu thut vo gia hai hng pha trc trc trng (rut gi). Hai hn
tinh hon s c ni vo tuyn tin lit gim bt khi u bu v p dng chiu x bn
ngoi. Cui cung, cn bng mc hoc mn v tr hon cc khi u pht trin, ngi ta cho
ung hoc mn th DES v hoc mn tr d ng cortisone. i vi mt s tinh hon vng
thng thn v vng tuyn yn c th b ct hn ch s ly lan mn tnh. Phng php hoc
mn c th mang li kt qu khng ng vi hy vng, v n ra, v cc chng bnh tim. Phu
thut c th dn n bt lc, trit sn. T l sng st hin nay ca cc kiu iu tr ny l 57%.
Ung th tinh hon tng nhanh tui trung nin M v ang dn u nguyn nhn gy
ra t vong v ung th nhng ngi tui t 29 35. Thng th b tinh hon phi hn l
tinh hon tri, t khi vo c hai, v c chiu hng lan ln phi. Trong phng php phu thut
Radical, mt trong hai tin hon s b ct, y l phng php thng thng trong cch iu tr.
Nu c hai tinh hon u b ct c - Cuc phu thut s dn n s trit sn nhng khng c hiu
qu g. Nu ung th lan n vng bch huyt th c phng php chiu x v ct b u phi a
vo. Nu chng mn tnh ny lan vo dng mu th c l phi ct cc ung th bch huyt, khi
cc chm bch huyt mt bn hoc hai bn bng ln n thn c th b ct i, t l sng bnh
ung th tinh hon gn y c nng cao hn nhiu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Cu trc
Tinh hon nm trong mt ci ti d dy gi l bu di, l b phn ch yu ca c quan
sinh dc nam. Chng sn xut ra tinh trng v cc hoc mn nam tnh. Ton b cc lp trong hai
tinh hon cha khong 250 khoang hoc nh. Mi khoang c t 1 n 3 n v vi tiu thy,
sinh ra tinh trng. Tinh dch c sinh ra t mi vi, tri ni ln phn u ca h thng ng
dn. chng c gi li mt tun, mt thng, thm ch c mt nm. Cht tinh dch l hn
hp ca tinh trng t trong tinh hon v dung dch lng t trong cc cht khc ca b phn sinh
dc, n tit ra cc cht khc, ch yu nm tuyn tin lit, nm di bng i v xung quanh
h niu o, ni bng i v dng vt. Tuyn tin lit tit ra men enzyme, lipid v cc cht
khc, tt c nhng th ny s i vo cht tinh dch lng v c gi li trong b phn sinh dc
n bng dng vt qua qu trnh giao hp.

Nguyn nhn ca ung th
Trong cu trc tuyn tin lit c phn loi thuc tnh bi cu trc rn ca n v nm
su bn trong c th, dung dch c cht kim do chnh n tit ra, cc cht ny c gi l trung
ha cc acid m ca m o. C khong 30% n ng qu 50 tui M c tuyn tin lit ln. B
phn ny p phn pha trn ca bng quang (bng i) v niu o, lm kh tiu v au .
Trong nhng trng hp ny, trong 5 c 1 ca pht trin thnh ung th tuyn tin lit. Hn na
vng m rng ca tuyn tin lit c th b nghi ng l tnh trng tin ung th.
S m rng tuyn tin lit v chng tc ng dn tinh pht trin tng t nh qu trnh x
cng t cung. Nguyn nhn c bn gy ra cc chng ny l v hp th qu nhiu thc n giu
cht bo v protein c trong n dng tnh, bao gm cc loi trng, tht, sa, cc cht ny c
cha cc acid no. Bnh ny cn do n qu nhiu cht m nh ng, tri cy, tinh bt, nhng th
ny sn sinh ra m v cc cht nhy. Qua thi gian, cc cht m tch tr nhiu c th dn n s
bt lc, lit dng. Hn na n khng th cng cng, iu ny thng l do hp th qu nhiu
thc phm nhiu cht bo v protein dng tnh. Cc cht ny s lm cho cc c trong h thng
b nho v gin n ra. Chng v sinh cn tiu th nhiu cht m tnh, cch thc nu nng v
trnh dng cc thc phm ng vt.
Tinh hon c cu trc dng tnh. Cc khi ung th bu y cng pht trin t thc
phm ng vt d tha c bit l trng, tht mui, cc thc n sa, cc loi c v hi sn c hm
lng m v protein cao. Nn vic n ung bnh qun l cch tt gim chng bnh ny.

Bng chng Y khoa

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

Mt nghin cu quc t thc hin nm 1970, lin h t l ung th tuyn tin lit c
quan h trc tip vi lng bnh qun tiu th c ph. Ngun: p.Stocks, Cancer Mortality in
Relation Comsumption of Cigarettes, Solid Fuel, Tea and Coffee, British Journal of Cancer 24:215-225
Nm 1974, mt nh dch t hc tm mi lin h trc tip gia lng ngi t vong do
ung th tuyn tin lit v mc tiu th bnh qun cc cht m, sa v tht 41 quc gia. Cc nh
nghin cu cng kt lun rng ngi no thng n go th t mc phi ung th. Ngun:
M.A.Howell,Factors Analysis of International Cancer Mortality Data and Per Capital Ford
Comsumption, British Journal of Cancer 29: 328-36
Nhng nam tn theo gio phi Seventh Day Adventist chim 55% cn bnh ung th
tuyn tin lit t hn nhng ngi khc, theo mt nghin cu nm 1975. Xu hng nhng tn
nh th trnh n tht gia cm, c, thc phm tinh ch, ru cn cc cht kch thch v gia v, h
ch yu dng cc loi ng cc, rau c v hoa qu ti. Ngun: R.L.Phillips, Adventist Cancer
Research 35: 3512- 22.
Nm 1977, mt nghin cu da trn 111 trng hp v 111 trng hp c kim sot
bnh vin cho thy cc bnh nhn ung th c n thc phm nhiu cht bo k c tht b, sa,
du m tht heo v trng. Ngun: A.Blair and F.Fraumeni, Jr, :Geographic Pattern of Prostate
Cancer in the US, Journal of the National Cancer Institute 61- 1379 84).
Mt nghin cu rng r 10 nm 122.291 n ng Nht cho thy cc trng hp cht v
ung th tuyn tin lit t hn nhng ngi thng n cc loi rau xanh hoc vng nghin cu
nm 1979, cng bo co v nhng ngi n ng n chay t mc ung th tuyn tin lit hn
nhng ngi khng n chay. Ngun: T.Hyrayama, Epidemoilogy of Prostate Cancer with Special
Reference to the Role of Diet, National Cancer Institute Monograph 53-149-54.
Nm 981, cc nh nghin cu tm thy chng ung th tuyn tin lit bn nhm
ngi Hawaii c lin h n vc tiu th cht bo ng vt, v n nhiu protein, c bt l
protein ng vt. Ngun: LN Colonel et al, Nitrient Intakes in Relation to cancer incidence in
Hawaii, British Journal of Cancer 44-332-39.
Nghin cu nm 1981, ni rng loi lactose (ng sa) cho cc ng vt th nghim n
c chiu hng to iu kin cho s pht trin ca cc khi bu c bit l cc cc si b
phn sinh dc v bng i. Ngun: S.N.Gerholf and Kb Mc. gandy The effect of Vitamin A Deficient
Diets Containing Lactose in Producing Bladder Calculi and Tomors in Rats, American Journal of
Clinical Nutrition 34: 483-489.
Mt nghin cu nm 1982 trn cc trng hp cc bnh nhn ung th tuyn tin lit tiu
th rt t cc thc phm c Vitamin A v loi Carotene B nh c ci . Ngun: L.M. Schuman et
al Some Selected Features of the Epidemiology of Prostalic Cancer in K.magnus (ed), Trends in Cancer
Incidence (New York, Hemisphere) 345-54.
Sau khi xem xt cc bng chng y hc hin thi, t chc khoa hc quc gia i n kt
lun vo nm 1982 v cc chng ung th v ch dinh dng rng: Tm li cc bin chng ung
th tuyn tin lit l c quan h vi cc chng ung th khc v tt c u bt ngun t vc dinh dng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

nh ung th v. Mt bng chng ni rng nguy c tng cao bnh ung th tuyn tin lit c
quan h cc yu t dinh dng, c bit l vic dng nhiu cht m v protein cao, nhng th
ny thng dn ra trong ba n. C vi bng chng v cc thc phm giu Vitamin A hoc
nhng loi tng t v thc n chay s lm gim nguy c mc phi chng bnh trn.
Mt iu tra cn k vi gn 7.000 ngi theo gio phi Seventh Day Adventist, h
in vo bng cu hi v dinh dng nm 1960, cc nghin cu gia tm ra mi quan h cht
ch gia lng ngi cht v ung th tuyn tin lit v vic tiu th cc loi sa, tht trng.
Nhng ngi dng thc n chay ny c s t vong cao hn nhng ngi bnh thng khc n
3,6 ln. Ngun: D.A. Snowdon et al Diet, Obesity and Risk of Fatal Phostate Cancer, American
Journal of Epidmiology 120-244-50.
Da trn ti liu ca t chc nng nghip v lng thc th gii 36 quc gia, nm 1991
cc nh nghin cu bo co rng c mt mi lin h gia vc hp th m ng vt vi cc
chng ung th tuyn tin lit, ung th dng vt, ung th phi v ung th v. Ngun: Hogo
Kesteloot et al A Case Control Study of Dietary Carotene in Men with Lung Cancer and in Man with
Other Epithelial Cancers, Nutritor and Cancer 15, no 1: 63-68.
Nm 1912, nh nghin cu Thy in thng bo rng nhng ngi mi mc phi ung
th tuyn tin lit c th iu tr tt hn m khng kh khn vi nhng ngi iu tr bng phu
thut hoc chiu x. Ngun : Journal of American Medical Association 22 thng 4, 1992 and Stydy
Suggest Early Phostate Cancer: New York Times, 22-4-1992.
Nm 1933, hai cuc nghin cu ln ca vin y t quc gia bo co: vic trit sn bng
cch ct ng dn tinh c th lm tng kh nng ung th tuyn tin lit n ng. Nghin cu
trn nhng ngi n ng p dng ct ng dn tinh mt phu thut thng thng hn ch
sinh sn cch y 20 nm, c nguy c mc bnh hn 89% so vi nhng ngi cha lm phu
thut, trong kh nng mc bnh ung th tuyn tin lit. Ngun : New Studies Link Vasctomy to
Higher Protase Cancer, New York Times 17 Thng 2, 1993.

Chn on
Ung th tuyn tin lit thng c chn on bng cch kim tra vng t trng cng
nh cc cuc xt nghim trong phng th nghim nhng phn tng t, phn tch cc enzyme
v hoc mn cng vi cc sinh thit cn thc hin nu nghi mc c tnh. Chiu tia X vng
ngc, xng, v kim tra tnh mch pht hin s chuyn ha. Khong 60 cc bu tuyn
tin lit c khoanh vng trc khi n lan sang vng khc. Trong trng hp ung th tinh hon
c rt nhiu phng php chn on c p dng nh angiogram, vng bch huyt, qut CAT
vng bng v ngc, siu m vng bng. Chn on y hc Phng ng xem xt cc loi ung th
tim n trong b phn sinh dc nam bng cc quan st n gin. Theo biu hin trn khun mt,
ming, na mt di c lin quan n cc b phn gii tnh, cc mu sc khc thng, sng
phng hoc cc s khc thng, s biu th chc nng ca h sinh dc. Chng hn cc vt sc
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

thng pht hin mi cho thy s ri lon chc nng hoc mn c bit l hoc mn b sinh
dc, ch s st gim chc nng tnh dc. Cc vt sc ny c th xut hin trong trng hp mt
nc, hoc l do thc n kh v mn. V vy cc tn hiu ny phi c theo di k. Ni chung,
cc np nhn do m hoc x xung cm v vng c cho thy c s trc trc trong tuyn tin
lit n ng hoc trc trc trong t cung v bung trng ph n. Cc vt thm xut hin trn
m hoc d dy bng cng l du hiu c th u nang b phn sinh dc.
Cc khi m v cht nhy ng tuyn tin lit s hin r hn bi cc khi nhy kt bm
mu vng v mu trng lng trng mt. Dc theo ng bng quang, khi c mu xanh nht
ngn chn th nm v lan rng ra vng di xng mt c, ng sau gt chn vi gt chn b
sng phng, c m vng ny l biu hin mc ung th tuyn tin lit.
Mt khc cc mng tay c vt ch v g gh cho thy s ri lon trong ng mch, s lo
lng v ri lon trong h sinh dc gy ra bi thi quen n ung v . Nu mt ngn tay bnh
thng trong cc ngn tay khc khng bnh thng, l do d sn xut bt thng ca tinh hon
(n ng) v bung trng ( n b). C mu , ta hoc cc mu bt thng khc xut hin
trn ngn chn v ngn tay cng l du ch ri lon trong b sinh dc, c th l ung th hoc tnh
trng tin ung th .
T s kt hp ca yu t ny vi tnh trng ca b phn sinh dc cng c th nhn nh
v c th nh hng mnh do qu trnh dinh dng.

Li khuyn v n ung
Nguyn nhn chnh ca bnh ung th tuyn tin lit l do s dinh dng giu cht protein
v bo, c bit l tht g, b, heo, trng, cc thc phm sa khc cng vi thc phm mn,
nng, chin cc mn ny c th sinh ra cc khi nhy v lm cho cc m sn li.
Nn trnh tt c cc loi ny, k c c v cc loi hi sn cho n khi phc hi sc khe.
Nguyn nhn chnh ca ung th tinh hon l do trng, tht v cc thc giu cht bo v
cholesterol. Khng phi ch c thc phm ng vt m cn cc loi ng mt, scla, ht
carob, ngt v cc loi nc gii kht cng khng nn dng cho c hai bnh trn. Bt tinh
ch, loi ny tng lai s to ra cc khi nhy, nh bnh m trng, bnh xp, bnh hp cng nn
trnh. Cc loi gia v c tnh kch thch nh m tt, tiu, c ri, bc h, tiu s, tr t v hng
liu, cc loi nc gii kht c cn v c ph cng phi king bi n to iu kin cho cc s
pht trin ca cc cc bu.
Nn trnh tt c cc loi ha cht nhn to c dng trong sn xut v ch bin thc
phm. S tiu th nhiu loi du, k c du thc vt cng nn trnh, c thi quen n mn, nm
mn v nc gii kht. Tri cy v nc tri cy nu dng thng xuyn c th lm tng sng
phng ca cc khi bu mc d chng c li l trung ha protein v cc cht bo ng vt. Do
vy, chng ta nn gii hn. Cng nn trnh cc loi hoa qu c gc nhit i nh khoai ty, c
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

chua, c tm, tri cy nhit i v cn nhit i. Hng dn chung v dinh dng v lng tiu
th c ch dn nh sau :
M cc
Khng xay xt, xi chng 50-60% hng ngy theo khi lng, m cc phi l ch b
v tru khng thi. Ngy u nu cm go lt bng ni p sut. Nhng ngy k tip ,
thay i mn bng cch pha vo 20-30% ngy th k, ngy th la mch, tip theo u
xanh, u lngri li ht n go khng (go khng).
Bui sng, mun c mn cho ngon, t ch cm ngui hm trc, ta thm nc
cho cm mm ra ri nm tng Miso, nu si chng 2,3 pht. Thng thng nu cm
bng ni p sut, ngi ta theo t l 1 go, 2 nc, b vo ni mt ming rong ph tai c
hai ngn tay v mt nhm mui bin (t nhin), ty tnh hnh sc khe ca ngi ang
n dng sinh. Cc loi go, np khc nh go (la) m, go mch, hc mch nn trnh
trong thng u p dng dng sinh.
Tuy nhin, kiu mch phi king khong 6 thng, v n c tnh co rt mnh, c th
lm chai ung bu. Trong vi thng u cc loi bt tinh ch cho d l bnh m lt,
bnh qui, bnh xp hay bnh ngt m ngi b bnh tin lit tuyn li hay thm th
nng, xo dn. Loi ph tr lm bng go lt c th n 1, 2 ln trong tun.
Canh sp
n 5 - 10% canh sp, chng 2 tch mt ngy mn canh gm rong bin wakame
v cc loi rau c khc nh hnh ty, c rt - nm tng c hay nc tng, thnh
thong cng nu thm mt t nm hng shitake. Sp k nu vi rau c ngt cng c
bit c ch trong tnh hnh ny. Tng c Miso dng y dng tng lm bng go la
mch, go lt hay u nnh, nu tng c 2, 3 nm cng hay.
Rau c
Rau c trong ba n chim 20-30% nu thay i, ch yu l hp luc v khng dng
mn xo vi du sau su tun. C th n thay i cc mn rau c mu l xanh, l vng,
trng, nu thay i. Cn cc loi c ci trng, , c rt, ng sen, ngu bng c th dng
lun phin. Rau loi l trn nh ci bp, hnh c, l b c th dng thng xuyn. c
bt c ci khuyn dng cho bnh ny. Cc mn sau y c th p dng ty trng hp
mi ngi nh rong nishime, l b nu vi xch tiu u ( ) v ph tai, n thay i
mt tun ba ln, c ci kh 1 tch, mi tun ba ln.
C rt, c ci hay chp c ci mt tun ba ln. Ci b trng mt tun 5-7 ln. X
lch trn mt tun 5-7 ln. X lch sng 1 tun 2 ln, hp n 5-7 ln. Thng u luc rau,
ri sau xo vi t du m mt tun 1, 2 ln, mt tun n hai ln u ph ti, u kh,
tng nn, tng np nu rau.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

u
n 5% u nh xch tiu u, lng tin, u en, nu chung vi rong bin, nh ph tai,
hnh ty hay c rt n hng ngy. Cc u khc cng c th dng chung 2, 3 ln 1
thng. Nn nm bng mui thin nhin, nc tng hay Tng c Miso. Cc mn n
lm bng u nh tng bnh tempeh, u h ti, hay tu h ky nn dng thnh thong
vi lng va phi.
Rong bin
Rong bin nh wakame hay ph tai n mi ngy c 5% nu chung vi canh sp hay
hp trn ni cm Mi ngy cng nn n thm rong en. Mi tun n hai a nh loi
hijjky hay arame cn cc loi rong khc ch nn dng i khi.
Gia v
Trn bn n l mui m rang theo t l 1 mui pha 18 n 20 phn m, m mui,
tng m tng hp tekka cng cc gia v thng dng ca dng sinh. Nhng gia v
ny dng vi ng cc v rau c nhng lng dng phi hp vi khu v v va phi.
Da mui
Mui hay dm loi ny, mi ngy n chng mt a c nh, khng nn n nhiu.
Tht trng:
Tht gia cm v nhng tht ng vt nn trnh l hn. C c tht trng c th mi tun
mt ln, cht t. Mn c nn hm, hp hay trn nc si, n vi c ci bo hay gng gi.
Sau hai thng, mi tun c th n hai ln nu thy thm. c bit nn king loi tht c
mu xanh v c tht cng mi loi ngao, s, c, hn.
Tri cy
Nu th trng cha kh hn th tt nht n tri cy cng t cng tt, cc tri cy min
n v nhit i. Nu qu thm cng ch nn n cht t tri cy nu chn, nm nhm mui
bin hay tri kh cng c nu trc khi n. King hn nc tri cy v ru to.
n dm
King ht n trng ming k lun n dm lm theo dng sinh n khi tnh
trng c th kh hn. lm du ht ho ngt, c th nu loi rau c c cht ngt trong
ba n hng ngy, ung cc ung c bit (xem phn tip). Bnh dy, cm nm, gi
cun, rau c v cc mn n lm t go c th n thng xuyn. Ch n nhiu bnh go,
bp rang hay cc bnh nng dn khc v chng lm ung bu b chai, kh tan i. Nu
qu thm, c th ung cht nc go, ko mch nha hay nc ru np.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Mn ht, ht rang
Cc loi ht rang c hm lng Prtin v cht bo cao, tr ht d. Ht hnh, ht b
rang khng mui c th n c thy mt tch mt tun.
nm
Nh mui bin t nhin, nc tng shoyu, tng c Miso nn dng va phi
khi b kht nc. King n ru np v ti sng. Nu ngi bnh hay kht nc sau ba
cm th phi gim nm cho n khi ht kht.
ung
Xem phn 1 ch dn chung. ung chnh cn gi l tr l gi hay tr cnh. C king
mn ung bng t dng v nn trnh, king c ph trong 2, 3 thng u cch n
dng sinh.
iu cn yu l vi mi loi ung th, c bit l nhai t ra l 50 n 100 ln. Nhai n
n ha lng, ha vi dch v mi to thnh tc dng nga v tr bnh. Thm na,
cn trnh ung qu nhiu nc cho d l tr gi bancha cng cn gi mc. iu
na l ng n nhiu hay n trc lc i ng 3 ting ng h.
Nh lu trong chng u phn II - ngi bnh no ang theo cch cha tr ca
y khoa th cn cch n chuyn on.

Thc n, ung c bit
C rt nhiu mn n c bt c th dng, ty bnh tnh mi ngi. Mi tham kho
hng dn dinh dng n king c cht lng. lng a ra di y, c s khc bt gia
ngi ny vi ngi khc.
Mn ung rau c ngt
Thng u, mi ngy ung mt tch nh ri sang thng sau, mi tun ung 2, 3 ln.
Nc c rt
Mi tun ung t hai n ba tch nh - ung trong hai n bn tun, ri cch ba ngy
1 tch trong mt thng.
C sen, sinh t
Na tch c sen kh, 2 tch l rau ci v 4 tch nc, nu si t 15-20 pht. Ung
mi ngy ri cch nht mi ngy 2,3 tch, v ung trong hai thng nh vy.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Nc c ci
ty cht bo trong c th, ung na hay 1/3 tch nc c ci vi rong bin en
nori, hnh rm v vi git tng shoyu mi tun 2 ln.
Nm kh shitake
Thnh thong n sp nu vi nm kh, c tc dng lm cho tan cht m tha trong c th.
C rt thi con ch
Mt a con c rt vi lt gng v lt ti, s gip tr loi ung th ny, nn n hng
ngy trong 1 tun.
Tr bancha, mn mui nm nc tng
au nhc tuyn tin lit tinh hon s bin mt sau mt vi tun p dng phng php
dng sinh ng cch. Trong c cch ung mt hai tch tr bancha mn mui
nc tng l mt cch tr cn au. Tr cnh bancha pha theo cch vi bt sn dy cng
cng hiu nh vy.

Chm sc ti nh
Ch xt ngi
Khn bng nhng vo nc nng, vt kit ri ch xt ton thn, gip mu lu thng
d, khi phc tinh thn v th lc.
p nc nng
Ln c quan sinh dc c ung bu lm tan mn m. Nn nh s ch dn ca
chuyn gia dng sinh cn ty bnh m gia gim thi lng. Xem k phn sn sc ti
nh. p nng t 3 5 pht kch thch s tun hon.
p cao khoai s
Ung th tuyn tin lit cn p cao khoai s sau 3, 4 ting mi ngy vng bng
di ngay sau khi p nc nng. Cn p cao lin tc t 2 3 tun.
p cao kiu mch
Nu bnh tuyn tin lit gy sng vng bng th nn p cao bt kiu mch nha vng
bng khong 1 gi - trn giu nng truyn xung cao bng mt ti mui rang nng, nu
mui nng qu th lt thm lp khn bng. Cch p ny lm u mi ngy sut 1 tun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Nhng lu khc
Trnh mc qun o bng si tng hp, nht l khn cun c (foulard) v ngc, qun o lt
bng si bng (coton) hay nu c th tt c vi vc u bng bng ht.
Gi sch s, trong nh mt m l iu quan trng, t mc ch ny, nn mang cy king
vo phng. Khng kh trong nh phi thong, ca s m ht lun.
Trnh nhng tia phng x nhn to, nh X quang, my d khi (bo ng chy), T.V, video,
dng in, v nhng th ny lm yu mu huyt v phn thng tiu - b my tiu ha.
Hy yu i, tch cc, i do, ht nhy ma chi art c li cho sc khe v tinh thn.
Hy ha nhp vi thin nhin.
Tp nhng mn nh nh ht th ngoi tri 10-15 pht mi ngy, thc hnh ht th chm v
su: iu ha tinh thn v s chuyn ha, s cm thy th gin.
Mc d ung th s nh hng t nhin lm st gim nng lc sinh lc, cc hot ng tnh
dc thng thng s khng c hi nu khng hot ng qu sc.
Ct ng dn tinh v cc phng php trnh thai nhn to khc cng nh s dng thuc v
iu tr y khoa iu chnh chc nng gii tnh nn trnh phng chng bnh hay nghn
dng nng lng v cc s bt thng khc.

Kinh nghim bn thn
Ung th tin lit tuyn
tui 63, Herb Walley c chn on, pht hin cc khi ung th bu tuyn
tin lit, cc bc s ngh iu tr hoc mn hon. Kt qu tht khng khip vi ngi mun
lm n ng. Herb nh li vi s bin dng khin ti chn nn l v n ra v rt mm, s n ng
cht lng trong c th c bit l 2 chn mi khi i tiu th loay hoay c gi c ngy v m, cn na,
mng tay ch lm au v rch mng. R rng l cn nhng th i loi nh vy u lm ti rt kh chu
chng km.
Cui cng Herb thuyt phc c bc s niu liu ca anh gim na liu lng thuc.
Tuy nhin hiu qu chng i n u. Mc d b kim sot, cc khi u ca Herb vn c tn ti
sut 6 nm, ch c 1 ngi bn gii thiu mt quyn sch v vic n king phng chng bnh.
Anh c n ngu nghin v i gp thy chuyn gia phng php ny vin Kushi, ngi xut
bn nhng hng dn c th v dng sinh. Su thng, ti cm thy sng khe v cng thng
nhiu. Herb nh li Ti ngng tt c cc cch iu tr ca y khoa v hng thng i thm chuyn gia
dng sinh", mc d anh gim 32 kg m trong ton thn anh.
10 thng sau, kim tra sc khe cho thy cc khi ung th tan. ng nhin Herb ghi
tn vo Trung tm ung th Dana Farber mt trong nhng bnh vin t hng u quc gia v ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

th. Sau nhiu ln kim tra v hon tt, anh th pho: khe re. Ngy nay, Herb gn 80.
Virgina, v chng ng cng iu khin dng sinh theo phng php phng bnh Newton,
Masschusettes. Ti vn khe mnh, sinh ng c ngy. Anh ni: Ti c th n tt c nhng mn
ti a thch m khng s ln k v hy vng trong 20 30 nm na ti vn khe mnh v hnh phc.
Ngun : Ann Fawcett and the East West Foundation, Cancer free : 30 Who trimphed over
cancer Naturally ( New York and Tokyo : Japan Publications 1991)
Ung th tinh hon
Nm 1977 John Jodfiewics, 20 tui hc sinh cao ng qun Heningsville, bang
Pensylvania b mt u nh bng ht u tinh hon tri ca anh. Trong sut, ma ng 1979
n 1980 kch thc n tng dn v 1 khi u xut hin c. Ngy 20 thng 3 nm 1980 cc bc
s bnh vin Sacred Heart pht hin anh b ung th (giai on 4) v phu thut tinh hon tri
ca anh. Hai bc s nghin cu v bu v tr liu ni vi anh rng chng c tnh ca loi ung
th tinh hon lan n thn tri, hai l phi, c v anh ta ch c 1% c hi sng st qua nm
ngay c khi p dng phng php phu thut.
Mt c sc vi John v v hn th ca anh, Ingrid Koch. John hc hi thc n n
chay trong my nm nay, hot ng th cht tt v cm thy rt khe. Ti chc rng, ti khng
dng cc loi tht, cc loi vitamin ph tri bo v ti trnh khi bnh tt. Anh ta nh li:
Lc ti v Ingrid Koch ngi y v tng rng ti cht trc ln sinh nht th 24.
Sut bn thng k tip, John c iu tr bng y khoa nh truyn thuc vo tnh mch
trong 7 ngy, c phi nm khong 2 tun. Sut thi gian ny anh c dng thuc v b st
nng, chy mu cam, to bn, kh th, ho lin tc, tc rng ht, cm lnh, mt khu v, au u,
mt nhc, ni ung nht khp ming, nn ma, b p vng xng ty, au ton thn, trong
l tai, hai hm rng b lung lay. y l khong thi gian khng khip nht i ti. Cc triu
chng ny khng phi do ung th m do s iu tr gy ra.
Sau hai vng dng phng php phu thut khi u bu vn cn. Cc bc s bt u dng
phng php x tr Cis Platium, thuc th nghim vi liu lng cao. Chn on bnh ca John
cn trong 2 thng. Sau hng lot cn vt v v nhng li cu nguyn ln cui ca cc linh mc.
Hai bin c xy ra ng thi thay i i John v chn ng ci cht ang e da anh.
u tin ch trong vng 1 thng ung thuc, c mt ngi bn gii thiu m ca Ingrid Koch n
bc s dinh dng phng bnh v sau khuyn khch, ng vin John v Ingrid Koch n thm
vin dng sinh Philadenphia. , John gp ng gim c Denny Waxman, ng gii
thch nguyn l m dng trong ung th v a cho anh vi quyn sch c. iu th hai n
bnh vin. Trong 1 m John nm m thy m mnh cht 7 nm trc v bo John n gio
ng Joseph cu nguyn. Khi cn l 1 a tr, John cng gia nh thng i l ni thnh Andre
thng lm nhiu php l cho n lc ngi cht vo nm 1937 (Ngi c phong thnh ca Ta
thnh Vatican nm 1982). ta thnh Joseph, nhng ngi hnh hng trn khp th gii n
y, b ln nhng bc thang ln n nh mt cch khim nhng mong ngi oi thng ct
cho gnh nng bnh tt.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b p ph h n n s si in nh h d d c c n na am m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Vo ngy 16 6 nm 1980, Ingrid v John n Montreal. c nhiu ngi du lch
nhng v khng phi chuyn i chi ca Ingrid Koch v John. V th, John quyt b ln cc bc
thang 1 mnh, v khi anh qu ln bc u tin, anh nh ha thn lm 1 vi n thnh. Mi ln b
ln 1 bc, anh cu nguyn cho tt c nhng ai ang cn s gip v cm thy nh c hn m
anh ang bn mnh. B ln bc cht, anh ng dy i vo gio ng. Mt linh mc ang gi
bnh nc thnh, nh th mong i anh n, anh cu nguyn chi s. Anh bit rng nu anh thay
i cch n ung trc y v theo dng sinh mt cch ng n th anh c th sng cn.
Quay v Pensylvania, John v Ingrid Koch tham gia tri h dng sinh. Ti (tc gi) gp
h v chc chn rng anh s c khe mnh hon ton nu anh tuyt i trung thnh theo
phng php dinh dng chng ung th. V nh, mi tun John v Ingrid li xe 3 ln n lp iu
tr v trit hc phng ng. Trong hai tun l, cc cn au ca John hon ton bin mt. Hai
thng k tip, cc khi bu c xp i mt na so vi kch thc hi trc. Thng 8, John i
b lin tc trn mt chng ng di 38 dm trong rng mt mnh vi con ch ca anh.
Thng 5 nm 1981 kim tra mu xc nhn rng trn ngi anh khng cn du vt g
ca ung th. John khng cn phi ung thuc na. K c vic gii phu trong 1 nm, nh li
trng hp ca mnh, anh lit k ra 5 l do cu sng mnh.
1. S gip ht lng ca bn b.
2. p dng ng theo ch dn gm vic tham quan lp nu n v tun th cc nguyn tc
dng sinh, trnh cc thc phm thi qu (m hoc dng).
3. Kin to h min dch t nhin v mnh khe.
4. Luyn tp ch vng mnh hn
5. Tin tng vo thng v ch sn sng chp nhn kh khn trong cuc sng cng
nh c hi pht huy s hiu bit ln nhau.
Nay chng nhng sc khe ca ti lnh, m tinh thn ti cng vng. Anh gii by nh
th 2 nm sau khi bnh anh thuyn gim vic dinh dng v sinh tun th king ng cch v mt
li sng vng vng y nim tin yu lm cho sc khe ti tt p hn. Ti v Ingrid c k hoch i
nghin cu v truyn t cch dinh dng hp l cho mi ngi, u hng li ch ca n.
Ma h nm 1982, John v Ingrid ci nhau v thc hin c m ca h.
Ngun : Tom Monte, Triumph over Cancer : A Young mans Journey Back to Life East West
Journal, April 1980, 32 40 and Choriocacinorma, Cancer and heart Disease The Macrobiotic
Approach to Degenerative Disorders 9 ( New York : Japan Publication, 1982), 157 59.



T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H D DA A

Mc tn ti
Mi nm c khong 600.000 trng hp ung th da xy ra M, v s ngi cht v ung
th da hng nm l 2.100 ngi. Mc t vong thp bi v ung th da d b pht hin, cc khi u
pht trin t t. Ung th da khng nm trong thng k v ung th. Tuy nhin, c loi ung th da
gy t vong gi l nhim sc t c tnh, n chim 3% trn tng s trng hp ung th M v
nhim sc t c tnh l 1 trong nhng bnh c tnh pht trin nhanh nht trong x hi hin i.
Trong nm nay, n cp mt 6.700 sinh mng, v con s c lng s gia tng l 32.000.
iu ny chng t con s gia tng ph n l 55% v 126% nam gii cho th h sau cng.
80% trng hp ung th da thng thng c phn loi nh ung th t bo da c bn
xy ra trn vng mt v lng bn tay. Chng khng gy di cn nhng s lan ti xng v m.
Ung th da c iu tr bng gy m ti ch v phu thut. Phng php bao gm phu thut
in t bng kim nh in t, phu thut ct bt bng dao m, tr liu bng clorua km hoc
nhng cht ha hc khc lm tiu khi u v m xung quanh khi u. i khi s dng phng
php phng x c bit trn mt v nu gii phu e rng s li vt so xu x. iu tr ha hc
cng c th p dng.
Nhim sc t ung th thi k u thng xut hin di dng nhng nt rui di da
v lan nhanh chng qua h thng bch cu hoc mu ti phi, no, gan, mt, rut, v nhng c
quan c nhim v ti to hoc nhng v tr khc. S iu tr chnh l gii phu. phc hi bnh
nhn cn phi chu nhiu cuc gii phu kt hp vi tr liu ha hc, nhng nh gii phu hc
cng b 80% n 90% nhng ngi b nhim sc t c tnh nhng giai an u c th sng
c 5 nm hoc hn. Trong khi nu sc t ung th lan xa v thnh nhng cc u trong bch
huyt th mc sng st ch 14%.
Cu trc
Chc nng chnh ca da c quan ln nht ca c th c kim sot gia mi trng
bn ngoi v iu kin bn trong ca c th Da bo v cho b mt ca c th, gip iu ha
nhit cho c th thi cht d tha v nc thng qua tuyn m hi. C 2 tuyn, th nht l
tuyn ngai tit nm trn ton b b mt c th, gip iu ha c th v bo v da khi nhng s
ly nhim, chng tit ra dung dch nc gm nhiu cht m, ng, mui, m v c t. Tuyn
th 2 l tuyn ni apocrinl nm nhng vng nht nh nh di nch, u v, bng v nhng
vng sinh si Tuyn ny tit ra dung dch mnh hn to nn mi cho c th.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Mu sc ca da do hc t v sc t to nn c mu sc c t nu cho n en. Cng t sc
t th da cng trng. Nhng nhn t nh kh hu, tip xc trc tip vi nh sng v n king s
nh hng n s sn xut hc t.

Nguyn nhn ca ung th
Thng thng, c th c kh nng loi tr cht d tha qua chc nng thng thng nh
l s tiu tin, qua phn, qua h hp v qua m hi, nhng thc n v ung khng cn bng s
gy ra nhiu c cu thi hi khc nhau trong c th nh tiu chy, tiu tin thng xuyn, st,
ho, hoc ht hi bc k tip l nhng s thi hi kinh nin ca qu trnh, nu tip tc n ung
sai lch s dn n nhng bnh v da. l nhng triu chng thng thng khi mt mt
chc nng lc mu. Th d, s c nhiu vng da b kh v cng sau khi mu y p nhng cht
m v du, v c th dn n nguyn nhn lm tt nghn l chn lng, nang tc v tuyn m hi.
Trong sut 10 nm qua, l hng ca tng ozn gp phn lm ung th da v nhim sc
t ung th, thng th tng ozn s v hiu ha tia t ngai c hi t mt tri. Trong hu ht
nhng nc km pht trin trn th gii, ni m thc n hng ngy l ng cc v rau qu th
ngi nhng nc khng b ung th da. Ngi ta sng v lm vic trc tip di nh
nng mt tri hng ngn nm m vn khng b ung th da.
Tuy vy nhng ngi sng trong nhng nc cng nghip ha hin i, ni m thc n
chnh l tht, ng, nhng thc n ng gi v tinh ch th nhng dng ung th da pht trin
ph bin kt hp vi tip xc trc tip nh nng mt tri trc khi tng ozn b hy hoi. L do
n gin l mt tri rt dng sng, nng mnh lit. Tip xc vi dng ca mt tri s kch
thch phn m nh nhng cht m, du ti gn b mt ca khp c th. V vy nh nng mt tri
khng phi l nguyn nhn gy ung th, nhng cht xc tc gy ung th l s thi hi nhng c
t d tha trn b mt ca da. l ung th da.
S nng dn ca tng ozn s thc y qu trnh ny. nh sng phn chia theo nhng
bc sng i lp m v dng. Cc dng gi l hng ngai, cc m gi l tia t ngoi. gia
l nh sng nhn thy c bng mt, ozn l 1 th nh ca oxy, c phn loi cc rt m v n
s khng ht m t tia t ngai ca mt tri. Vi nhng l hng ca tng ozn, tia t ngai s ti
c b mt tri t nhiu hn trc . V vy nhng ngi n thc phm cng nghip s c
nguy c ung th da nhiu hn khi tip xc nh sng mt tri. Tuy nhin nhng ngi n theo
phng php dng sinh, trnh thc n c hm lng b, sa, cht m, ng, cht kch thch,
ru cng nh tt c cc loi du th t c kh nng b ung th da. Nhng ngi ny s khng lo
s g khi tip xc nh nng mt tri.
Mt cch ngu nhin, mt trong nhng nguyn nhn chnh lm cho tng ozn b hy hai
li l nn nng nghip hin i v qa trnh ch bin thc n cng nghip, c bit l qu trnh
ch bin thc n ng vt. CFSS (chlorofluorocarbons), cht ha hc chnh yu lm cho tng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

ozn mng i, kt hp vi t lnh v my lnh v t lnh cn thit cho loi thc phm ng vt
ch bin v rau qu vng nhit i. Trong khi thc phm ca phng php dng sinh bao
gm ht ng cc, u cc loi, rong bin v cc loi thc n khc th khng cn thit phi c
bo qun trong t lnh m tri li c th nhng ch bnh thng. Cc loi rau c th lun
c r hoc vn mc lun trong vn cho ti khi s dng. i khi cn t lnh bo qun
nhng thc n nhng rt t khi cn n. Trong khi thc phm cng nghip cn bo qun trong
nhng ngn cc k lnh nh kem, thc phm ng lnh.
Tng t s nh cy n my lnh cng lin quan n thc phn cng nghip. Thc
phm tht lm cho c th nng v nhng ngi n tht gia cm, g, trng, b v thc phm tng
t s cm thy kh chu, bc rc di ci kh hu nng bc (dng y dng). i vi nhng
ngi n ng cc thin nhin th cm thy qun bnh v t i hi my lnh. Khi tri t v
sc khe con ngi s tt hn. Nhim sc t loi ung th da trn thc s l 1 s mt qun bnh
ca c bp trong cu trc gia da thuc m. Nhng khi u trn b mt xy ra mt ngoi ca c
th v xng thuc dng, nhng khi u nm trong nhng vng su, cng ca c th thuc m.
Biu hin ca bnh nhim sc t ung th l s xut hin nhng nt rui. C nhng nt mu nu
nh di da. l hin tng loi tr m v protein tha khi c th protein khng cn thit do
s tiu th qa nhiu protein. Ung th da c th c cha khi bi phng php thc dng
hi dng. Trong khi nhng ngi nhim sc t c tnh nn thc dng qun bnh.

Bng chng Y khoa
Nm 1930 nhng nh nghin cu ni rng khu phn thc n c m s nh hng n s
pht trin khi u trn nhng ng vt c th nghim. Tng lng b trong khu phn t 12,5%
n 25 % s tng nguy c ung th da t 34% n 57%. Ngun : A F Watsor and E.Mellanby, ung
th chut; iu kin ca da khi c kt hp bi iu tr bn ngoi theo khu phn n, nhng yu t
nh hng n nhng phn ng tc ng ung th , British Journal of Experisnertal Pathology 11:311-22.
Nm 1931 mt s nghin cu ung th trn chut c chng minh c 1 s quan h
trc tip gia s lng protein trong khu phn v nhng khi u da. Ngun : J.R.Slonaker s
hu hiu ca nhng phn n khc nhau ca Protein trong khu phn American Journal of Physiology
98:266-75.
Nm 1941-1943 chut c nui vi khu phn c thm vo 15% du bp, du da th
s gia tng cc khi u ca da l t 12% - 83%. Ngun: P.S Lavik v C.A Baumann, ngun gc
Khu phn c m v s thnh lp khi u , Cancer Research 13:181 - 87, v s nghin cu v khi u
c thc y bi cht m . Cancer Research 3:749 - 56.
Nm 1966 mt bc s ni rng hn ch lng Protein trong khu phn gip trnh c
nhim sc t. Bc s Harry B.Demopolis iu tr 5 ngi bnh nhn, nhng ngi b nhim
sc t c tnh bng thc dng nhiu hoa qu thc vt, tri cy v 1 loi thuc gip gim lng
huyt thanh ca nhiu axit amin loi axit gip tng nhanh, s pht trin cc khi u. Song song,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

ngi bnh khng c n thc n giu Protein nh tht v sn phm b sa, b u cng nh
khoai ty, bnh m, sn phm lm t bt. Tuy nhin, h c n du, cht kch thch, ng,
sir. ng ta cng b 3 trong 5 trng hp th s pht trin khi u t ngt dng li v c 3
trng hp, tng khi u u b y li. Bnh nhn th 4 c gim khi iu tr, nhng bnh nhn
li pht trin nh c khi b ta khng tip xc phng php iu tr. Bnh nhn th 5 khng c
tin trin g . Ngun : H.B Demoponlas,nhng phng cch lm gim Phenylalanine-Tyrosine trong
s bnh nhn nhim sc t c tnh,Cancer 19:657-64.
Methylchloromethylether, 1 loi cht lng n mn dng trong tin trnh sn xut ko v
nhng sn phm gelatin, gy ung th da v phi trn nhng ng vt c th nghim. Ngun :
Carcinogens, Jib Health Hazards Series (Washington ,DC: s an ton v ngh nghip v kim sat sc
khe , 1975), 7-8.
PcBs (Polychlorinated biphenyls), 1 loi ha cht cng nghip c trong nhng thit b
in t cng nghip nng, trong my lnh, l viba, n hynh quang, hin din trong thc
phm Bc M v kt hp vi ung th da v gan. Nhng thc phm c cht PcBs ch c tm
tht trong thc phm ng vt, c bit l c, sa, trng, phomai v chng c tch ly nhng
m m ca con ngi khi n chng, cng nh tch ly trong sa v v mu. Nhng cuc
nghin cu trong nm 1976 1977, nhng cng nhn tip xc trc tip vi nhng ha cht ny s
c nguy c nhim sc t ung th. Ngun : Diet, Nutrition and Cancer (Washington, DC vin khoa
hc hn lm quc gia) 14:22-23.
Nm 1980, cc nh nghin cu ni rng u nnh cha 1 cht khng th Protease, c th
lm chm s pht trin khi u. Th nghim trn chut cho thy nhng khi u trn da hon ton
gim khi u nnh, u Lima, hoc cc loi ht c a vo khu phn n. T liu : vi Troll,
Khi u b trn tr pht trin bi cht khng Protease ca J.H.Burchenal v A.F.Oeitlgen (eds), ung
th :thnh qu, thch v bo v trong thp k 1980(NewYork :Grune and Stratlon) gia 549-55
Trong mt cun sch xut bn Lancet, nhng nh nghin cu ngi c pht biu, ph n
c nguy c b nhim sc t do n hunh quang trong vn phng t 2-2,5 ln v nam gii l 4,5 ln
trong khong 10 nm so vi n thng. Ngun: J.A.Treichel, tin tc khoa hc 122, ngy 28/08/1982
Th nghim trn ng vt cho thy Vitamin C c th chng li ung th da. Nhng nh
nghin cu trng i hc Caruel cng b rng Beda-Carotene h tr ln s st km ca h
thng mim dch c th chng li tia t ngoi. T liu 3 phng cch li hi chng li bnh tt
bo NewYork , ngy 25/09/1991.
Mc ung th trn th gii tng 26% cho n nm 2000 nu tng Ozon tip tc mng dn
so vi hin nay s c tnh ca chng trnh mi trng UNNP . Cuc nghin cu tin on
rng hng nm s c 1,6-1,75 triu trng hp c nhn mt nu tng Ozon b mng thm 10%
cho ti cui thp k ny. Nhng nh nghin cu UNNP xem xt s sn xut v phng thch
cht CFCs-cht ha hc hy hoi tng Ozon, v l tc nhn chnh trong s khng hong v mi
trng. Cht CFCs c dng nh l cht lm lnh trong my lnh v t lnh, v dng ch
to Plastic bt. T liu :Boston Globe ngy 23/10/1991 v ngy 21/12/1991
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

n Halogen c th gy ung th da. Nhng cuc nghin cu trng i hc Genoa- cho
thy mc tia t ngoi ca n Halogen rt cao, l loi tia lm ung th da. n Halogen thng
gn n ng v dng c chiu sng trong nh bao gm n bn. T liu :Waren Leary,
nhng nghin cu v chng c lin quan ung th ca n Halogen t NewYork, ngy 16/04/1992

Chn on
Nhng iu kin tin ung th da bao gm nhiu loi thng tn v Leukopleikior, s
pht trin ca nhng m trng trn mng nhy. Khoa hc hin i gip pht hin ung th da
bng th nghim sinh thit. th nghim, bnh nhn lun c kim sot Lymphangiogram,
chp X quang ngc, u, gan v nu cn c tim na.
Y hc phng ng nghin cu tt c cc bnh v da da theo quang ph v tp trung
chng trn 3 c tnh chnh : iu kin v da, mu da v nhng du hiu trn da. Thng da khe
th phi sch, lng v sng cng nh m t mt cht. Da t l do n nhiu cht nc, ng,
cht ngt khc v kt qu l mu km cht lng, s trao i xy ra nhanh hn, nhp p tim
nhanh hn, xut nhiu m hi tha v i tiu nhiu hn. Da t c th lin quan n nhiu s
mt qun bnh khc nhau nh a chy, mt mi, rng tc, au nhc dn n ng kinh v nhiu
s mt qun bnh khc nhau v tm l.
Da thng c cht du, nhng nu du d tha trn da th n xut hin nhng vng
ngoi vi nh trn trn, mi, cm, tc hoc lng bn tay ni ln s tiu th qu nhiu du, m
hoc s mt qun bnh trong s trao i cht m ca c th. Da kh cng do n nhiu m v du,
gy ra nhng lp m di da lm ngn chn da khng thi hi cht nc c. Da trn nhng
triu chng lin quan, da kh hay da du ch v nhiu s pht trin khc nhau thng xuyn v
nhng iu kin ca s thi ha.
Da nhm do n nhiu Protein v m hoc ng, tri cy v thuc. Th 2, da thin v m
s kt hp vi s n tuyn m hi v mu da hi . Nhng ngi m ng mch b cng v s
tch ly m v Cholesterol xung quanh nhng c quan th da thng nhm. Da nho thng da
c mu trng v thiu tnh co gin l do tiu th thc phm b, sa, ng, bt trng. Nhiu
bnh s km theo loi da ny, nh hng nhiu nht ngc v nhng c quan c tnh ti to.
Ngoi mu da t nhin ra, da c th c nhiu mu khc nhau. Trong trng hp ung th,
da c mu hi xanh, trng , tm v m hoc qu dng ni ln s phn hy ca nhng t
bo v m v s pht trin ca u nang v khi u.
Nhng du hiu khng thng thng trn da phn nh iu kin kinh nin hoc iu kin
thi ha. Tn nhang l do c th loi Carbonhydrate tinh ch. c bit l ng hoc mt, ng
trong tri cy, ng trong sa. Nt rui l do c th loi tr Protein v m d tha v xut hin
dc theo ng kinh mch ca nhng c quan b nh hng hoc nhng vng c bp. Mn cc l
do loi tr Protein tng hp v m-l triu chng pht trin bnh v da, tng lai c th xut hin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

nhng khi u ngc, rut hoc c quan sinh sn. Nt rui trng l do d tha m, v mng nhy
trong ng h hp v nhng h thng ti to. Chm bi nhim, kh cng ni trn da ch s loi
tr cc m d tha c bit l t thc n b sa ni chung v trng, phomai nu vi b ni ring.
Theo chn on y hc truyn thng, da b nghn th triu chng l xut hin nhng vng
trn mu en trn vng ngoi bin trng en ca mt. Mu sc, cng v rng hp ca
vng trn th pht trin theo tng trng hp.
Li khuyn n ung
Ung th da l do n qu nhiu thc phm m v ung cc loi. Khi b ung th da, trnh n
thc phm m bao gm ng kt tinh, n v thc ung c ng nh nc ngt, phomai, sa,
b, kem, yaour ; nhng thc phm c cha cht kch thch v hng liu nh bt cari, tng Mutat,
tiu, nhng loi thc ung v tr c mi hng thm, tt c nhng loi alcohol, tri cy v nc tri
cy, cc loi u v hoa qu rau ci sng. Cng nn trnh nhng thc phm dng c bit tt c
nhng loi m, tht ng vt bao gm tht g, trng, nhng loi c du. Thc phm phi c nu
chn, gim ti thiu du nu n. Cn trnh thc phm chin xo v x lch trn cng nh trnh n cc
loi bt bao gm : bnh m, bnh ty, bnh kem, bt ng cc tr khi thnh thong c dng bnh lm
bng bt la mch khng c men. Trnh n rau ci x nhit i v n m bao gm : khoai ty,
khoai lang, c chua, c tm, c ci ng, tiu xanh v l.
Nguyn nhn chnh nhim sc t l tht g, trng, ph mai v thc phm b sa kt hp
vi ng, nc ngt, cht kch thch, ch phm t bt. Nhng loi trn lm tng nhanh s
nhim sc t. Trnh n tt c nhng loi thc phm trn k c cho ung th da ni chung.
i vi nhim sc t v ung th da, nhng loi thc phm trn khng c n sng m
phi nu chn. n va phi mui, nc tng v cc gia v khc.
V Kaposis Sarcoma, xem thm phn thc dng chng v Sida lin quan n ung th.
Gii thiu nhng thc phm hng ngy cho nhng bnh ung th. S lng dng hng ngy gm :
Ng cc lt
50% n 60% cho mc tiu th hng ngy, phi l ht ng cc. Ngy u tin, chun b
go lt, nu ni p sut. Nhng ngy tip theo, go lt nu trn vi 20% - 30% la mch
hoc ht k, sau go lt trn 20% n 30% u Aduki hoc u lng, v tr li go lt
rng. Bui sng n cho c nu t cm ngui cn hm qua thm cht nc cho mm, nm
thm mt cht Miso khi chn v si thm 2 hay 3 pht. Nu vi ni p sut, tng t l
go v nc khong 1/2 nm thm 1 t ph tai hoc 1 nhm mui ty theo iu kin tng
ngi. Thnh thang c th dng nhng ht khc gm ht la mch en, la m, kiu mch,
yu mch thng u tin nn trnh n yn mch. Bnh m cht lng tt, m si c Udon
ln Soba c th n t 2-3 ln 1 tun. Trnh n tt c cc loi bnh ty cho n khi iu kin
c ci thin, gm cc loi bnh Cooki bnh ng, bnh xp nng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Sp
5% -10% sp tng ng 1 hoc 2 chn mi ngy. Sp nu vi rong bin v nhng
loi rau ci khc nh hnh, c rt, nm nc tng shoyu hay Miso. Thnh thang c th
cho thm 1 cht nm Shitake vo trong sp. Sp k nu vi rau ci ngt rt c li. Tng
Miso c th l miso la mch, miso go lc miso u nnh v nn lu t 2-3 nm.
Rau c
20% -30% nu theo nhiu cch thc. Trong nhng loi rau qu th bp ci, hnh c,
b ng ht b rt tt cng nh cc loi c c r nh c rt, c ci trng, ngu bng c th
dng nhiu loi rau qu xanh khc.
Ni chung, c th dng nhng thc phm theo danh sch di y v s ln thay i
theo tng ngi.
Rau qu Nishime-Style - 4ln/tun.
Mn b ng Xch tiu u Ph tai 3 ln / tun.
C ci kh 1 tch 3 ln / tun.
C rt v chp c rt hoc c ci v chp c ci 3 ln / tun.
Cng rau qu 5-7 ln /tun.
X lch nu 5-7 ln / tun.
X lch sng v x lch trn nn trnh.
u hm 5-7 ln/ tun.
Rau qu xo 2-3 ln/tun, dng nc xo trong thng u tin v thng th hai, sau
thm 1 cht du m.
Kinpira 2/3 tch - 2ln/tun.
Tu h tu h kho tng Tempel hoc Seitan vi rau qu 2ln/ tun.

u
u ht nh 5% nh xch tiu u, u lng, u xanh, u nnh en, c th dng
hng ngy nu chung vi ph tai hoc c hnh v c rt. Cc loi u khc c th n 2-3
ln 1 thng. D nm nm c th cho 1 cht mui khng tinh ch hoc nc tng shoyu
hoc miso. Ch phm t u nh tng tempeh, tng si natto, tu h kh (tu h ky)
hoc nu, thnh thong c th dng nhng s lng va phi.
Rong bin
Chim 5% hoc t hn gm rong bin Wakame v kh tai trong nhng mn n hng
ngy nh khi nu cm, trong sp. C th dng 1 ming to phin Nori hng ngy. Nn
dng mn rong bin Hijiki hoc Arame 2ln/tun. Nhng loi rong bin khc ty thch.
Gia v
gia v nn c sn l mui m trung bnh l 1 phn mui vi 18 phn m (sau 2
thng gim cn 1:16) . C th n nhng loi gia v dng sinh khc nu mun. Nhng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

gia v ny c th dng hng ngy vi cm v rau ci nhng s lng va phi thch
ng vi s thch n ung ca tng c nhn.
Da chua
C th lm bng nhiu cch n hng ngy chng 1 mung sp .
Tht ng vt
Tht, gia cm, trng v cc loi ng vt khc nn trnh n. i vi nhim sc th, c
v bin cng phi trnh n c th n tht c mu trng 1 ln trong 10 ngy cho ti 40
ngy nu thm n c c th em hm, luc hoc kho nm thm gng hay c ci trng.
Tuyt i trnh c c tht mu xanh v v tt c nhng loi s. i vi ung th da, ty
trng hp c th n 1 cht c tht trng 1 ln/tun v sau 1 thng th c th nhiu hn.
Tri cy
Khng n th tt hn, cht cht cng c, bao gm tri cy vng nhit i, n i
cho ti khi tnh trng c ci thin. Nu thm n, c th n 1 cht tri cy nu chn
chm vi mui hoc tri cy kh (cng c nu ln). Trnh ung nc p tri cy
hoc ru tri cy.
Thc ngt
Trnh ngt v ba trng ming d l nhng loi n trng ming ca dng sinh
cho ti khi tnh trng c tin trin. c c v ngt dng nhng rau qu ngt trong
khu phn v nc rau qu ngt (xem nhng thc ung c bit di) v dng nc p
rau qu. Bnh go (Mochi) cm vt bnh Sux v nhng loi bnh khc lm t go th c
th n thng. Hn ch bnh go, bp rang v nhng loi bnh nng khc do n lm
chai vng ung th. Nu thm c th dng Sir go, i cht mch nha lm t i mch.
Ht
Trnh n ht u phng v lng du v protein ca chng cao ngoi tr ht d. C
th n ht b rang 1lon /tun.
Gia v
trnh kht nc khng cn thit dng va phi mui khng tinh ch, nc tng
v miso. Nu cm thy khc sau khi n hoc gia ba, gim nhng gia v ny ngay cho
ti khi cn kht qun bnh tr li.
Thc ung
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Thc ung c th thc hnh theo s hng dn trong phn mt, tr gi l thc ung
chnh. Trnh tuyt i nhng thc ung nm trong danh sch cm v khng c ung
c ph, ht ng cc trong 2 hay 3 thng u sau khi theo li thc dng ny.
Mt vn rt quan trng kt hp vi phng php thc dng v phi nhai nh cho
ti khi thc n thnh nc trong ming v c trn u vi nc bt. Mi ming nhai t
50 ln n 100 ln nu c th. Trnh n qu nhiu v trnh n trc khi ng 3 gi. Ch
l nhng ngi ang iu tr bng thuc ty th cn p dng phng php thc dng
chuyn tip.
Thc n, ung c bit
Ngi bnh nhim sc t v ung th da c th n nhng thc phm v thc ung c bit
vi s lng t lm tng phm cht ca mu. Nhng mn ny gm :
Thc ung rau c ngt
Dng 1 tch nh mi ngy trong thng u tin, sau 2 n 3 ln/tun cho thng th 2.
Thc ung c rt c ci
Kt hp vi ph tai ( 20% ), c sen (40%) v nm Shitake (40%). Thm 4 n 5 ln
nc nu trong 20 pht hoc lu hn, thm 3 n 4 git nc tng v 1 lt gng khi sp
chn v si thm 1 vi pht. Dng mi ngy 1 tch nh trong 3 tun, sau 2 ln/tun.
Thc ung ny rt tt cho bnh nhim sc t.
Bt v m si kiu mch
M si kiu mch c lm bng bt kiu mch nu vi hnh ti. Rt c li cho ung
th da v nhim sc t nu tiu th 3 ln/tun.
Thc ung UWE-SHO-KUZU
Mt cch Kuzu mi ngy rt c li ung trong 2 tun, sau th bt li.
Mn gia v hnh ti v tng, miso
Mt mung Miso xo vi du m, hnh ti v vi lt gng thm vo trong mn n
nm nm.
C ci trng
Mi khang na tch c ci ti, thm vi git tng Shoyu, ung 2 n 3 ln/tun.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Chm sc ti nh
V sinh thn th
C ra da hng ngy gup thng thong l chn lng v loi m, protein d tha qua
da. Khi tm ra trnh dng x phng. Thng thng da c axt Ph nh. Dng x
phng s lm xo trn Ph ny. V x phng c tnh kim. X phng khng tht s lm
sch da v chng cholesterol. Cm go c bc trong vi hoc x phng cht lng t
rau qu thin nhin c th dng thay th nhng x phng ha hc.
Bng gc
i vi nhim sc th v ung th da nh, bng gc c th dng gip loi tr nc
nhy v m. Lin lc vi 1 thy gio v dng sinh c hng dn v cch dng
bng gc. C th dng nhiu loi ty iu kin ca bnh nhn. Nhng bng gt vo nc
nng, sau vt ht nc v p ln vng da b nhim t 3 5 pht kch thch s lu
thng ca mu.
Bng gc vi gng v ph tai
Ngm 1 ming ph tai 3 inch, thm mung caf gng v sau p ln vng da b
nhim sc t. y li vi vi cotton v nhiu gi hoc qua m. Nu gng qu nng,
ch dng 20% gng vi go hoc la mch nu. Dng mi ngy v ti a trong 2 tun.
Bng gc c ci
Gc lm bng l c ci kh v gng gip tng tin trnh trao i cht. Luc cnh l c
ci, thm gng ti mi (gi vo trong tm vi mng) h nh la, xong ta nhng gc
(gm 1 nhng gng mi c kch thc khong bng tri banh gold) trong nc si. Sau
vt ht nc v p ln vng da b nhim.
Tm bng cm go
C ra da bng cm go cng rt tt. Gi cm go trong vi mng. t trong nc
v khuy u, cm go tan ra v nc bin thnh mu vng. Sau c ra vng da b
nhim vi 1 ming vi nhng trong nc cm go ny.
Tro g
Cng c th c ra da bng tro t g. B tro vo nc v khuy u. tro lng
xung y, sau dng nc ra da, lau kh bng khn lau .
Du m
C th xc du m trc tip ln vng bnh trong trng hp vng da b rch, nt. Sau
ph, y vng da bng vi bo v da khng bi nhim.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

C ci ti
Khi b nga vng da bnh, p c ci ti ln da. Nu khng c c ci ti dng
hnh ti hoc c hnh.
Sau khi gii phu
Khi gii phu vng da b nhim sc t v da b ung th, c th dng kem go lt. Mi
ngy n 2-3 chn vi t gia v nh hnh miso, mui m, mn mui trong nhng ngy u.
Nhng loi mn n hng ngy nh sp, rau c, u, ch phm t u nn n tip tc. Sau
giai on u, n thng xuyn go lc v bt ng cc. Kt hp nhai nh cho ti khi cm
bin thnh nc, khong 100 ln mi ming cm. Nhai nh rt c li cho s tiu ha.

Nhng lu khc
Vi tng hp, len gy kh chu cho da. Mc cotton v ng trn vi cotton gip da
th t nhin thoi mi.
Trnh m phm v cht chng m hi cha cht kh mi. Hu ht nhng cht
kh mi ha hc cha mui phn loi mui s lm bt tuyn m hi ngn khng
cho nc thot ra. Chng cha nhng nguyn t ha hc lm hi cho c th. Mi
ca c th l do n thc n ng vt. Bao gm tt c loi thc phm b sa.
Nhng cht kh mi t nhin cng nn trnh xi bi v chng cha nhng thnh
phn nh sp lm bt l chn lng. M phm an ton nht trong s nhng m
phm thin nhin l t st. t st tinh khit p ln da c kh nng kh mi.
t st cng loi cht d tha v c t qua da, v c th dng lm mt n p ln
mt hoc lm gc.
Tm hi hoc tm nng kiu Nht c th lm thng thong l chn lng. Tuy
nhin, ngi bnh ung th da thnh thong mi nn tm hi 1 ln, chng hn vi
ln trong tun v tm rt mau khong 10 pht. Chun b tr gi v sp Miso
ung sau khi tm nhm lm qun bnh lng nc mt. Nhng hot ng nh
chy nhy, th thao s gip thi cht d tha chnh yu l ur v axit lactic khi
c th thng qua s bi tit m hi.
Massage kiu Shiatru v kiu Do-in rt c li phc hi chc nng h hp v bi
tit thng qua da. Yoga v nhng bi tp th dc khc dc theo ng kinh mch
ca nng lng c th dng biu th s iu chnh ch thc dng.
Trnh tip xc trc tip nh nng mt tri ti a. i nn hoc trong bng rm.
Trnh dng kem chng nng v c nhiu cht ha hc v thnh phn c hi khc.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Kinh nghim bn thn
Ung Th Da
u nm 1975, 1 lut s 61 tui t Tulsa tn Boger Randolph 3 im trn ngc
v 1 im trn lng ng ta, nhng dim khng tan i sau nhiu tun. Mt chuyn gia v da chn
on l 1 loi ung th da v cho 2 loi thuc : 1 loi bi ln da 2 ln trong ngy trong 3 tun,
loi kia cho 3 tun k tip. V bc s ni rng nhng im trn ngc s tan i nhng im trn
lng th phi gii phu hay dng phng php phng x ct trc khi n lan ra.
Randolph tho lun vi v v con ci, h khuyn ng th thc hnh phng php dng
sinh. ng Randolph ng v ni vi v bc s rng ng ta s thc nghim vi cun sch ch
thc dng chng ung th v sau 3 thng s bo co.
Vo 28-41 ng Randolph n gp ti v ti khm anh ta cn thn, nhng im trn ngc
ng ta phai i, nhng im trn lng thnh c tnh. Ti gii thiu phng php thc dng
trn cho ng ta trong 3 thng, c bit l nhai nh mi ming t 50-70 ln, ng Randolph ni :
ng kushi ni rng ung th s tip tc trong 1 hay 2 thng na nhng ngay sau s bin mt hon ton
Ngy 1-5 ti bt u thc hin ch n ung king c v trung thnh vi n trong 3
thng. Ngy 18/08 ng Randolph quay li khm nghim, v bc s ca ng ta ngc nhin pht
hin nhng khi u trn lng Randolph bin mt. V bc s ni s cha tr t hn b cn tr
bi nhng phn ng ca thuc m ti ngng dng 4 thng ri trc, Randolph vit ng bc s
thc ti quay li sau 3 tun xc minh bnh ung th khi hn.
Ngy 9/09 Randolph quay li khm v c bit bnh khi hn. Hai thng sau, trong
thng 10 ng ta ti khm ln cui v nhn c li nhn xt : theo ti thc dng-dng sinh l
tc nhn duy nht cha lnh bnh ng Randolph kt lun: cho c th ti t cu cha ly bng
cch cung cp cho n dinh dng ng n, khc xa nhng thc vt xu m hu ht chng ta n.
T liu: Case Hertori Report 1,3 Boston Cast West Foundation, 1976.
Nhim Sc T cc tm
Thng 08 /1978, Virginia Brown, mt b m 56 tui t Tunbridge Vermout, thy 1
nt en ngy cng ln v en hn trn cnh tay ca b ta. B ta st k v cm thy tinh thn mt
mi. Nhng bc s trung tm y t kim tra sinh thit v khm ph rng b ta b nhim sc t c
tnh (thi k 4 ). Cc bc s bo rng nu khng gii phu b ta s cht trong 6 thng ti mc d
ti c hun luyn v thc hnh trong nghnh y t nhiu nm nhng ti vn khng chu gii phu,
sau b ta nh li ti theo ngh y t nhiu nm nhng ti khng thc s thc hnh, p dng n.
nh, con trai, con du khuyn khch b ta thc hnh phng php dng sinh, sau
b ta tham d hi ngh chuyn ung th hng nm ca EWF ti Amherst, Massachusetls. Ti
hi ngh b ta lng nghe 15 bnh nhn ung th tho lun nhng kinh nghim v thc dng v
b b cun ht bi s miu t ca h.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

Thi gian trc, b ta n theo li M gm nhiu loi thc phm tinh ch v m, c bit
l m ng vt t thc phm b sa, tht b, gia cm, c. Khi bt u ch thc dng n
king, b ta yu n ni rt kh khn khi ln cu thang v ng sut ngy v sau 3 tun n king
do nhng a con lm, b ta c s thng tin v tinh thn, thi v sc khe ti nh tr thnh 1
ngi mi, ti c th vc dy v i b.
Thng 9, b ta n Boston gp ti, ti gii thiu nhiu loi thc dng khc v khuyn b
ta nu n ng cch. Vi s ng h ca gia nh, b ta n ng theo phng php dng sinh,
kt hp tp th dc Yoga ca Hn quc, cu nguyn, i b mi bui sau khi n sng.
Sau b ta t ngh : Ti kinh ngc v s kin tr ca ti, khng phi l 1 trong nhng
phm cht tt ca ti. C nhiu tnh tnh nh gin hn, khc, au nhc, yu, cng thng, bun
phin v tht vng, vic kh khn nht l thy nhng ngi khc di s iu tr ha hc tr liu
v phng x phi chu nhiu au kh.
S kin n tng nht l ln u ti gp ng Michio. ng ta nhn ti v ni : b thc
hnh n b c th thot khi n. iu ny nh l 1 s tng phn vi nhng v bc s. Cch nhn
ca h v b ta th khng th tin c.
Thng 10/1979 ti gp li b Virgnia v pht hin b khng c 1 triu chng no v
ung th na. Xt nghim y hc khng nh iu . Sau khi bnh phc b ta theo hc ti vin
Kushi v lm vic cho chng trnh sc khe dng sinh ti bnh vin, truyn b li thc dng
t nhin trong i sng cho nhiu bnh nhn khc.
T liu : Nhim sc t c tnh thi k 4 Cancer v DIET (brookline maeast west foundation,
1980) 69 70 v cuc phng vn vi Alex Sick, ngy 30 09-1982).
Nhim Sc T
Nm 1983 , Marlen Mckenma c chun an nhim sc t c tnh. L m ca 4 a
tr, l nh bnh lun trn TV v radio ti c 1 cuc sng khng qun bnh. B ta gii thch trong cuc
phng vn tnh Sowwal.
Vo thng 8 1985 Marlene than phin l b hay b au bao t, thng 01-1986 bc s
khm ph c 5 khi u ang lan khp c th b ta. Bc s ct bt 2 feet rut ca b ta, v chun
on b ta ch cn sng thm 6 thng cho ti 1 nm.
Tht vng trc nhng s iu tr, b ta bt u phng php dng sinh nh theo li
ngh ca b ta v b n gp ti Boston. Ngoi s ch dn v cch n ung, b ta thay l nu
n t in sang gas v thc hnh Yoga. L 1 tn thin cha gio, b ta cng thng cu nguyn.
Ti nguyn rng nu ngi gip ti vt qua c cn bnh him ngho ny th ti s cng hin
trn i cho thng - B ta nh li.
Trong vng 1 nm b ta bc u bnh phc, nhng v bc s khng tm ra c nhng
chng c v ung th ca b ta na. Cm thy rt khe tr li cuc sng x hi. B ta iu
hnh chc th qy tiu ban Rhode Island sut thi gian iu tr, b pht hin mnh c thai, v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h d da a

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

s bnh han v tui tc ca b ta (42 tui), cc bc s khuyn b nn ph thai th b b t chi
ti nhn thy rng c con l 1 phn li ha ca ti c thc hin s cng hin - B gii thch.
Mc d b ta b tht bi trong cuc tranh c, nhng sinh c 1 b trai khe mnh, gi li ha
vi thng .
K t , b ta m 1 nh hng thc phm dng sinh Providence, v gip mi ngi
trong thnh ph nhng ngi tng nghe v s bnh phc k l ca b ta.
T liu: One word newsletter, ma thu 1989.
















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H X X N NG G
Mc tn ti
c lng s c 13.550 ngi M s cht v ung th xng lin quan nhng khi u trong
m trong nm nay v s c thm 20.400 trng hp mi pht hin na. C nhiu loi ung th
xng khc nhau. Nguy him nht l vim ty sng a phn, chim 2/3 t l t vong. l 1
trong nhng loi ung th nhanh nht M v khp th gii. Trong sut 30 nm va qua, t l t
vong do vim ty sng M vt ln 100%.
Vim ty sng nh hng n m xng v t bo huyt tng ca mu, v thng pht
trin ngi ln trn 50 tui. Loi ung th ny c tnh c l t sinh nhng khe nt trong
xng bao gm xng sng, xng sn, khung chu, s. nhng t bo ung th thay th
nhng t bo bnh thng. Nhng loi ung th khc nhau nh Osteogenic sarcoma, khi u tn
cng tr em v thanh thiu nin, pht trin xng v sau lan n ty sng, c bp, gan v
phi. Loi th hai l Ewings sarcoma, 1 loi ung th khc tr em, pht trin trong ty v
nhng xng di n, sau lan n nhng c quan v xng khc. Th 3 l Chodro-sarcoma
khi u pht trin chm, bt u t sn ca xng to, nh hng ln nhng ngi trung nin, th
t l loi ung th Chordoma, khi u xut pht t hp s hoc on cui ca gai ct sng. Th 5
l Rhabdomyo sarcoma, khi u nhng m mm nh m m v m c bp. Pht trin nhanh
chng nh hng a s tr em tui t 2-6 tui. Ung th xng thi k u rt kh pht hin.
Tuy nhin, ung th xy ra 1 bn xng sau lan qua bn kia ca xng.
Th thut ct b c p dng cho nhiu trng hp ung th xng mc d trng hp
ung th ty sng th thng p dng phng php gii phu. Phng php phng x v tr liu
ha hc cng thng c p dng. i vi ung th ty xng a phn 16-17% sng thm 5
nm na. Nhng loi ung th khc th t l thay i v ln n 50%.
Cu trc
H thng b xng v c bp to nn c cu phn khung cho c th v ch huy nhng s
tng tc ca c th vi mi trng bn ngoi. Xng gip bo v cc c quan bn trong v lu tr
calcium, photpho v nhng cht khong khc cn thit cho s trao i cht. Xng l ni n c m
ln c quan v gm c nhng t bo c bit gi l osteocytes nm trong d con. D con gm nhng
si nh v cht liu bm dnh c hnh thnh t mui khong v c. Cu trc b xng gm sn -
phc tp hn xng, nhng khp ni tip- chc nng l nm gia 2 hay nhiu xng, c bp - gip
iu khin chuyn ng ca c th, chim mt na trng lng c th v gn - ni c bp vi xng.
M xng hnh thnh t nhng lp mng gi l l mng (lamellae). Khi xng pht trin y ,
nhng lp l mng ny c phn ra thnh 2 phn xp v c. Th d b c v xng sn l loi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

xp v cu trc, trong khi xng di chn v tay c knh trung tm c bao quanh bi nhng
mng xng mng tp trung ca m xng. Mch mu v thn kinh chy thng qua nhng knh ny
vn chuyn cht dinh dng v nhng cht thi. B hp ca xng gm nhng m mm trong
nhng knh ca xng cng v trong nhng khe h ca xng mm.
M xng thng pht trin p ng vi nhng yu t v p lc ca mi trng.
Xng ca tr em v em b th mm hn xng ca nhng ngi v thnh nin v d b tt hoc
gy. Khi xng ha gi, t l mui khang v c trong xng gia tng, lm s pht trin chm
li. Trong nhng ngi gi, iu ny l nguyn nhn lm cho xng d gy v.
Nguyn nhn ung th
Xng c c phn chia nh l dng v cu trc, v cc khi u trong nhng phn ca
c th sinh ra l do s tch ly ca mui tinh ch v nhng cht khong kt hp vi nhng
protein v m ng vt d tha trong c th, thc phm c th to ra nhng cht d tha trn
gm tht, trng, gia cm, c, bin, phomat.
Ngoi nhng nh hng dng, nhng yu t m thnh thong cng gp phn ung th
xng, c bit l nhng trng hp ung ty a phn. V loi bnh ny, nhng t bo nm
phn xng hp lm gim hng cu l lm tng tnh cht d v ca h thng b xng. iu
kin ny lm nh tr hot ng ca rut nguyn nhn l do tiu th qu nhiu thc n dng ln
m. Thc phm m gm b, sa, bt tinh ch, tri cy v dc phm, tt c nhng loi ha cht
hay thc n ch bin nhn to. Xng v nhng c quan su trong c th d b nhim nhng
cht phng x nh Stroatium 90, cht thay th Calcium v nhng cht khong khc trong m.
Nhng yu t phng x tp trung trong qu trnh lm thc n v c dng chnh yu trong thc
phm ng vt nh sa v tht b ( hiu chi tit hn v s quan h gia ung th v cht phng
x, xem chng v bch cu).
Bng chng Y khoa
Nm 1970, nhng nh khoa hc Nht ti vin nghin cu ung th quc gia thng bo rng
nm Shiitake c th chng li s hnh thnh khi u. Th nghim chut, chun b ng Sacarin t
nhng ngun thin nhin khc nhau bao gm nm Shiitake thng c ch Tokyo, dng y
li gn nh hon ton nhng khi u v n khng c du hiu ca c t. T liu G.chiharaet al, S
lc ca ng phc hp Sacarin chng li khi ung th Nghin cu ung th 30 : 2776 81
Nm 1974, nhng nh khoa hc Nht cng b rng nhiu loi ph tai v Mojaban nhng
loi to bin thng thng c dng Chu v c dng sc thuc trong nhng bi
thuc v tho mc ca Trung Hoa chng li bnh ung th, v rt c hu hiu trong s iu tr,
nhng khi u trong nhng th nghim. Trong 3 ca 4 cuc th nghim chut, tc ngn chn
sarcoma cy di da ln xng t 89% - 95%. Nhng nh nghin cu ni rng Khi u b y li
hon ton trong hn 1/2 nhng con chut c iu tr th nghim. Nhng cuc th nghim tng t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

trn chut v ung th ty sng cng c nhng kt qu rt ha hn. T liu Yamamoto Et Al (Rong
bin chng ung th) Japanese Journal of experimental medicine 44 : 543-46.
Nhiu cuc nghin cu 1985 tm ra c 1 s lin h v s dng thuc tr su v s gia
tng l mc bnh ung th ty sng v ung th Non Hodgkin. T liu N.E.pearce ET AL (Ung th
ty sng) v ung th c tnh lin quan ti ngh nghip nng nghip trung tm nghin cu v ung th
Newzealand America Journal Of Epidemiology 121: 225-37 V B.D.Weisenburger, Lymphoid
Malignancies in Nebraska : A Hypotheris Nebraska Medical Journal 70: 300-305).
Chn on
C nhiu phng php y hc hin i th nghim ung th xng gm kim tra nghin
cu b xng v lng ngc, th nghim Phorphatase alkabine v acide, th nghim Calcium
huyt than, th nghim sinh thit xng. i vi vim ty sng a phn, pht hin cn th
nghim Myelogram, qu trnh ny l tim 1 cht vo xng sng v chiu tia X quang tm ra.
S chn tr c truyn phng ng th trnh nhng th nghim bng my mc v n c hi
cho sc khe, phng php c truyn thng quan st bng mc, n vo nhng huyt c nh trn c
th, nhng phi i hi 1 cch phi chnh xc. Theo li ny i vi nhng bnh nghim trng nh
ung th th s chn on phi sm. Trc khi bnh bc pht c ch thc dng ng n.
Ni chung, c th bit c th cht ca mi ngi qua cu trc ca xng, trong khi
iu kin c nhn tng ngy, tng thng tng nn xut hin qua c bp, da v nhng phn ngai
vi ca c th. Kt cu xng c th nhn bit qua cm gic, c bit nhng vng vai, cnh tay,
chn. Xng khe ch th trng hi dng trong khi xng mng v yu ch th trng hi m,
v iu kin yu t. Ngi loi th 1 c khuynh hng hat ng v c th v x hi, ngi
loi th 2 thin v nhng hot ng tinh thn v i sng ngh thut.
C bp mm ch th trng thin v m, nui dng bi cht lng nc, rau qu tri cy,
nu c bp rn chc ch th trng thin v dng c nui dng bi ng cc, u thc phm
ng vt v nhiu cht khong. Da cng c th cho ta bit th trng ca con ngi. Tuy nhin, so
snh xng, tnh cht ca c bp v da th d pht trin bng thc dng v th dc. Bi v c
bp v da c to ra t Protein v m trong khi xng c to ra t cc cht khong. C bp
v da ch s pht trin ca th trng trong sut qu trnh khi trong bo thai v khi ln ln, chng
cng ch cho chng ta thy nhng iu kin v tinh thn v vt l hin ti. C bp mm v da
lng ni ln bn cht phng ng v tinh thn v thch nghi, trong khi bp tht sn chc v
cng, da nhm ch bn cht thin v hot ng c th.
C nhng xu hng tng qut v khc bit ty theo mi c nhn. Trong s chn on
bng mt, th trng v iu kin v tnh cht ca c th ni ln nhng iu quan h ti sc khe
hay bnh tt v c kim tra nh gi qua h thng tiu ha, tun hon, thn kinh v h
thng bi tit cng nh h thng c bp v b xng.
Ung th xng l 1 s mt qun bnh m dng, c bit nh hng ti nhng ngi
cng trng hoc c th trng khe s pht trin ca loi bnh c tnh ny c xem xt bng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

nhiu s quan st khc nhau : nh l mu ca da mt l nu hay trng sa, c 2 trng hp th
da ca mt v ca c th s c du.
Trong nhng trng hp ung th xng, sc mu xanh thng xut hin dc theo ng
kinh mch ca l lch, c bit l t phn trong ca ngn chn ci cho ti phn ngoi ca cng
chn. Trong 1 vi trng hp th nhng vt sc mu xanh xut hin bn ngoi bn chn di
mt c. Vng trong c tay c th ni nhng mu xanh dng hay xanh l cy m, cnh ngoi
bn tay c mu trng trong khi cnh ca lng bn tay c mu xanh dng.
Trong nhiu trng hp ung th xng, mng chn tr thnh mu trng bch hay rn nt
thng xut hin nhng ch da b chai gia nhng ngn chn. Trn trn xut hin cht nhn v
s ha vi cng ch v ung th xng.
Mu trng vng xut hin bn di lng trng ca mt phn u mt ngn tay v phn
t xng th 2 ngn tay tr thnh mu trng, v khp t th 2 v 3 tr nn cng. T nhng
du hiu ny v nhng du hiu khc, s pht trin ung th xng c th nhn ra v c bo v
chng li bi t nhin.
Li khuyn n ung
Ung th xng l do trong thi gian di tiu th qu nhiu thc phm c bit l gia cm,
tht b, tht heo v thc phm b sa khc, bin, c thc phm chin xo, s tiu th nhng
thc phm c m, protein v mui cao nn dng li. ng thi s tiu th qu nhiu thc
phm du m cng gp phn gy ung th xng cng nh tht ng vt, thc vt gm ng,
mt, chocolate, v nhng cht ngt khc, cht kch thch, hng liu cng nh nhng thc phm
t m v thc phm lm t bt, tt c nhng loi ny nn trnh hon ton hoc gii hn. Trnh
nhng thc ung ngt, cht ha hc, ru nhng loi thc phm ng gi nhn to bi v chng
c nhng yu t gp phn gy ung th.
Nhng thc phm sau dnh cho phng php thc dng chng bnh ung th :
Trong ng cc lt:
Tiu th hng ngy t 50%-60%, nn n ht ng cc rng. Ngy u tin chun b go
lt nu trong ni p sut nhng ngy tip theo go lt trn 20%-30% ht k, sau trn
20%-30% la mch trn vi 20%-30% u lng, sau bt u li ch c go lt rng.
im tm sng bng cho c thm nc nu mun nh, nm Miso khi gn chn si
thm 2 hay 3 pht na. Nu bng p sut, t l go v nc khong 1/2. C th nu vi
rong bin hay cho mui. Nhng loi ng cc khc thnh thong c th dng nh la m,
la mch, yn mch, bp, nhng yn mch trnh n trong thng u tin. Trnh n kiu
mch trong 6 thng u v n lm s cng khi u. Nn gii hn seitan v n rt dng.
Gii hn hoc trnh dng thc phm t bt ngay c bnh m, bnh ty, bnh cooky, bnh
chapatis trong vi thng u. C th n m si t ng cc lc vi ln mi tun. C th n
cm chin hay m xo 1 hay 2 ln mi tun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

Sp
5%-10% sp khong 1 n 2 chn mi ngy sp nu vi rong Wakamo v nhng
loi rau c khc, nm vi Miso v nc tng Shoyu. C th b thm vi ming c ci
trng, b hoc c ci c th nu vi sp hng ngy. Miso lm t i mch, go lt, u
nnh v nn lu t 2 n 3 nm. Nn nm nm lt hn bnh thng. Sp go, sp u
v nhng loi sp khc thnh thong c th dng.
Rau c
20%-30% nu theo nhiu cch khc nhau, c th luc hoc hm. Cht du khng
thch hp hu ht bnh nhn ung th. i vi ung th xng, 1 a rau c st du m c
th n hng ngy. Rau c nh bp ci hnh, b ng, b ma ng c th n thng xuyn,
ngay c rau c c r v l. Rau c theo ma nu vi mui m, miso, hay nc tng nhng
phi nm nm lt hn bnh thng. Ni chung nhng loi sau y c th n thng ngy
nhng lng c th khc nhau ty theo tng ngi : rau c nu hm 3 ln/ tun, mn ph
tai +b ng+u ayuki, 3 ln/tun, c ci kh 1 chn 3 ln/tun. C rt v chp c rt, c ci
v chp c ci 3 ln/tun, rau c mu nht, 5-7 ln/tun. Salad nu, 5-7 ln/tun. Trnh n
salad sng. Rau l xanh hp : 5-7 ln/tun, rau c xo nu vi nc thng u, sau nu
vi du m trng 1 lp trn cho 1-2 ln/tun, mn xo Kinpira 2/3 chn 2 ln/tun, tu h
kh, ti nu vi rau c 2 ln/tun u 5% u nh nh xch tiu u, u ho lan, u
chim hoc u nnh en c th dng hng ngy nu vi rong bin nh ph tai, hoc nu
vi hnh, caroot, u nnh en rt thch hp cho nhng bnh nhn ung th n thng ngy.
Nu u t 10%-20% vi ph tai hoc nhng loi rong bin khc. 30%-50% tri b theo
ma hoc 10%-30% c hnh v caroot. Nm vi mui hay Miso, nc tng c th n
nhng loi u khc 3 ln/thng. Thnh thong c th n nhng sn phm t u nh tng
Tempel, tng si v tu h ki v tu h nu nhng n va phi.
Rong bin
5% hoc t hn gm Wakame, ph tai nu vi go lt, sp . Dng hng ngy 1
ming to Nori n mn ch bin Hiziki hay Arame 2 ln/tun. Nhng loi rong bin khc
th n ty thch.
Gia v
Gia v thng dng l mui m, trung bnh 1 phn mui th 18 n 20 phn m.
Bt to wakame mn mui v tekka, tt k nhng loi gia v dng sinh khc c th n
nu mun. Nhng gia v ny c th dng hng ngy vi cm v rau c nhng lng va
phi thch hp khu v tng ngi.
Da ci dm
C th lm bng nhiu cch khc nhau ti nh. n hng ngy 1 mum canh l ,
nhng da qu mn nn hn ch, da dm cm go thch hp hn.
Tht ng vt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

Trnh n c v nhng thc phm tht. Nu thm c th n 1 cht tht c trng mi
10 ngy hoc 2 tun/1ln. C nn hp hay luc, nu chung vi gng. Trnh n tht c
mu xanh, v loi gip th.
Tri cy
Cng t cng tt cho ti khi tnh trng c tin trin. Nu thm, c th n 1 cht
tri cy nu, lut vi mui trnh ung nc tri cy hay ru tri cy.
Bnh ngt
Cht ngt s lm xng mt qun bnh v vy nn trnh tt c ngt gm c
nhng mn trng ming dng sinh cho ti khi tnh trng c tin trin. c cht ngt
n rau c ngt mi ngy ung thc nc t nhin t rau c ngt. Nu thm c th n mt
cht mch mch nha hoc siro go, nc ht d bnh t mu, bnh go, bnh sushi v
nhng loi ng cc khc c th n thng. Gii hn bnh go bp rang v cc bnh
nng khc v chng c th x cng khi u.
Ht
Trnh n ht v u phng v hm lng cht bo v protein rt cao ngai tr ht
d. C th n ht hng dng rang v ht b ng rang khng mui mt tch mi tun.
Nm nm
Nh mui bin khng tinh ch, tng, miso nn dng t v chng gy kht nc.
Trnh n ru np v ti nu kht sau ba hoc gia ba nn ngng nhng nm ny
cn khc tr li bnh thng. V thc ung v nhng phng php thc dng khc
c th s hng dn phn 1 tr Bancha l thc ung chnh. Nc carot 1 ly 2 ln/tun.
Tuyt i trnh nhng thc nng nm trong danh sch cm, khng c ung coffe ng
cc trong 2 hay 3 thng u khi n theo ch dng sinh.
Kt hp vi phng php thc dng l phi nhai nh cho ti khi thc n nh
thnh nc v trn vi nc bt trong ming nhai nh ti thiu 50 ln hoc c th 100
ln mi ming. Quan trng l trnh n qu nhiu v khng n g trc khi ng 3 gi.
Ch nh trong phn gii thiu phn 2, nhng ngi ang c iu tr bng
thut Ty th cn c ch thc dng chuyn tip khc.
Chm sc nh
C ra thn th
C ra ton b c th gm c vng bng v xng sng. Ngm mnh trong nc
m v xoa bp rt c li cho s tun hon ca mu, bch cu v cht nc khc ca c
th, cng nh kch thch nhng nng lng v tinh thn v th cht.
p gt (Compress)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

i vi nhng khi u nh trong xng, p compress gip ht ra nhng cht
nhy v cht m. Tham kho thm nhng ngi thy dng sinh bit thm ch s
dng bng compress p ln vt thng. Nhiu loi c dng ty theo tng ngi.
Nhng bng compress hoc khn vo nc nng v vt kh, p ln vt thng 3 n 5
kch thch s lu thng ca mu.
p cao khoai s
p gc gng trong 3 n 5 pht, sau l khoai s (trn 50/50 vi sen ti)
trong 3 n 4 gi p ln gim khi u. Lm hng ngy hoc 2 ln/4 tun.
p rau c
Nu nhc, au n, trn 50/50 bp ci v rau trng nghin p ln vng b ung
th cho ti khi tr nn nng, khong 2 n 3 gi sau thay v p li.
Nhng lu khc
Nhng bi tp th dc va phi cng rt c li. Hng ngy 10-15 pht tp ht th u, c
bit ht th su gip c th bt cng thng cng nh lm hi ha s trao i cht trong c th.
Khng kh mt m v trong sch rt c li cho sc khe. Nn t vi chu cy xanh trong
nh v m ca thng thong. Trnh ht thuc s hi cho xng.
Khng nn mc loi vi len hay si tng hp. C th mc vi cotton v dng cotton lm khn
tri gng v bao gi.
Trnh khng xem ti vi lu v tia phng x s lm yu xng. Tng t trnh nhng dng
bng my mc in t nhn to nh : my video, my bo khi, dng c in t cm tay.
Nhng loi ny s lm yu xng v h thng b xng.
Nhng bnh nhn ung th xng nn trnh nhng ni m t.
Kinh nghim bn thn
Ung th xng
Thng 10-1980, Bonnie Kramer, 1 ngi m 27 tui Torrington Connecticnt, cm thy
khng n di cnh tay. C ta pht hin thy 1 khi u bng ht u v khi s n c v ni ln nhng
c ta khng quan tm n n. n thng 2 kt qa tr nn ti t. Sut ma ng, ch u ln thng hay
tng gim v kch thc v c Bonnie bt u cm thy au ngc tri cng vi s mt mi v v tit
ra 1 cht mu trng sa. V c ta tr nn to v nho v c ta b cm lnh, cm khng bnh thng.
Thng 2/1982, 1 cuc th nghim sinh thit pht hin c ta ung th, ngay sau c ta
nhp vin Winsted Meorial ct b ngc tri v nhiu khi u bch huyt di tay. C cng bt
u iu tr ha hc v lp thi gian biu c 6 tun iu tr phng x 1 ln. Nhng khng c kt
qu, c ta tr nn kh chu, rng tc v bun nn sau khi mi ln iu tr. Bonnie chm dt iu
tr vo thng 3/1983 sau khi c thng bo l c lnh bnh. Tuy nhin vn i chp hnh gan
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h x x n ng g

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

v xng thng k phng nga. Cm thy hi phc c ta i lm vi chc v l gim c
trung tm y t phc v cho x hi v gip tng ngn sch cho vin nghin cu ung th ca M.
Ba nm sau, thng 4/1986 trong khi ang chi banh vi a con trai, Bonnie cm thy b nhi au
vng lng di. Tnh trng ko di cho ti u nm 1987 v c ta khng th chu ni na, c
ta ni cn au cng ngy cng tng v cng nhng y t trong trung tm u quan tm n ti.
Khi ti chu k kinh nguyt, ti b sng ln, chu ng nhng cn chut rt d di. C ta i chp
hnh scan v pht hin nhng khi u di xng chu v vng lng trn. Bc s khuyn c ta i
chiu phng x v p dng tr liu ha hc. Bonnie cng ming v khng ngng khc khi hay tin
. C ta nh li : Ti phi chp nhn iu ny, l tt c nhng iu ti bit. Ti cu nguyn v
nguyn cu n trn ban s ch dn cho ti. Sau tnh hnh xy n vi ti nh 1 s p li li thnh
cu. Qua s tm ti, c sch ti bit c nhiu li thc dng chng ung th. Ti nh ch ti c ni
vi ti v 1 t bo b ta c nhiu nm trc ni v 1 bc s b ung th sau nh s thc
phm m ht bnh. Lc khng lin quan g n ti nhng by gi th tri li Ly b trn, ti ngh
rng n l ci iu cn thit cho ti bit thm v ch thc dng bng cch no.
Bn ca Bonnie mua 1 vi quyn sch ti ca hng thc phm tt ti a phng, c ta
tm thy ngay lp tc, c ta ti ca hng mua nhng thc phm tt v ngng n tht, ng v
thc phm b sa. C ta cng i iu tr phng x sau khi bnh phc t cuc gii phu. Do Mic
quyt nh tham gia vo i ng nghin cu ca vin y hc Kushi.
Bonnie b sung thm kin thc v phng php dng sinh bng cch tham gia hc lp
nu n vi Saralapenta, thy gio dy nu n ca vin Kushi. Khong thng 5/1987 1 cuc th
mu cng b rng mc enzyme ca Bonnie tr li bnh thng. Scan v xng trong thng 12
ch ra rng kch thc nhng khi u gim. Mt ngi bn ca Bonnie lm vic ti phng
phng x ni rng b ta cha tng thy 1 trng hp no ging nh vy trc . Trong thng
12/1998 scan v xng tit l hin thi ch cn nhng vt so m, khng cn trong nhng khi u
na v bc s ca Bonnie ni rng s hi phc c th l do iu tr ca phng x v gii phu,
nhng phng php dng sinh cng c phn. Hnh scan xng l bnh thng khng cn l
khi u na. V bc s c ta rt n tng v khuyn khch c ta v ch thc dng dng sinh.
Bonnie din t: Ti ch thy c nhng thay i trong ti v a con ti Ben n cng n
cng loi thc phm vi ti trong ma h u tin. Nhng d ng chng ti b bin mt. Ben khng cn b
au kh na. Chng ti cm thy khe hn, y sinh kh v rt tt. Ti c 1 tinh thn vng vng v sng
khoi. Ti cm thy rt gn gi vi thin nhin v vi b trn.
By gi Bonnie chun b m 1 trung tm dng sinh vng ca c ta v tin rng hnh
phc th ch tht s khi ta chia s n vi nhng ngi khc. C ta mun gip mi ngi qua cc lp
hng dn, nu n. C ta cng hin cuc i c 1 th gii ti p v nh bit n v tm
ra 1 con ng ng n. T liu: Mt ngi m phc hi t ung th ngc, s thay i thc phm
gim khi u bo th gii hnh phc ma xun nm 1990.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R B B N NH H B B C CH H H HU UY Y T T

Mc tn ti
Thng thng bnh bch cu l 1 loi ung th nh hng trong mu, c xc nhn l c
18.200 ca. M trong nm nay v thm 28.200 trng hp khc s tng. Bnh bch cu nh
hng ln nam gii nh hn l n gii. c tnh l khng kim sot c s sn xut t bo bch
cu. Bnh bch cu c chia lm 2 loi: l cp tnh v kinh nin.
Bnh loi cp tnh c xu hng pht trin rt nhanh, thng pht trin tr em, lan n
gan, l lch v bu bch huyt. Bnh nhn loi cp tnh th rt d b thiu mu ly nhim v
xut huyt v c th t vong t nhng triu chng ny.
Loi kinh nin pht trin chm hn v thng tc ng ln nhng ngi trung nin hoc
ngi gi. Bn loi thng thng nht ca loi bch cu l :
- Lymphocytic hay Lympoblastic (all) cp tnh, loi thng xy ra tr em, c tnh l
lm gim Granulocytes, t bo bch cu dng chng li s ly nhim.
- Myelocytic (Aml) cp tnh, thng xy ra nhng ngi ln hoc trn 40 tui. c
tnh l lm gim s sn xut tiu huyt cu.
- Myelocytic hay Granulocytic (Cml) kinh nin, 1 dng yu km do mt qun bnh v
nhim sc th. nh hng thng nhng ngi thanh nin v trung nin.
- Lymphocytic (Cll) kinh nin, 1 loi bnh thng nh hng ln thi k u ca nhng
ngi gi v thng lin quan n chc nng ca l lch.
iu tr y hc hin i ch yu bng phng php tr liu ha hc. Gii phu hay chiu
phng x tia X hay phng x Phasphoras cng c th c p dng nu h thng bch cu b
nhim hoc nhng c quan khc b phng ln. Truyn mu tt hay cy ty xng thnh thong
c p dng cung cp t bo hng cu tt cho c th, vn c sinh ra ty xng. Trong
bnh vin, nhng bnh nhn bch cu c tch ring nh Life Island, mi ging bnh c 1
mng plastic to 1 mi trng khng c vi sinh vt. i vi tt c bnh bch cu, 35% bnh
nhn sng thm 5 nm hay lu hn sau khi iu tr thuc men.

Cu trc
Dng mu l bn sao ca mt i dng c xa, trong i sng sinh vt pht trin
trong sut qu trnh lch s bin i ca n. Mu gm cht lng dng huyt tng v nhng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

yu t gm t bo hng cu, t bo bch cu v tiu cu. T bo hng cu c v cht th thuc
cu trc dng, trong khi t bo bch cu gin n ln hn th thuc m. Tiu cu, yu t quan
trng trong s ng cc mu th nh hn t bo hng cu v bi v kh nng co li v kch thc
ca chng nn c coi nh l cc dng. Huyt tng chim khong 55% mu v s lng.
Trong khi nhng yu t khc chim phn cn li l 45%.
C th cha khong 35 t t t bo hng cu. Mi t bo hng cu c ng knh 7,7
micron v dy 1,9 micron. n ng c khong 5 triu t bo hng cu mi mm
3
v n b l 4,5
triu mi mm
3
. S lng hng cu ty thuc vo s pht trin ca mi trng bao gm tui tc,
thi , nhit , mc hat ng hay ngh ngi. Th d, khi chng ta v gi, s lng s gim t
6 triu/mm
3
s lng lc chng ta mi sinh ra.
Hemoglobin : Bao gm khong 60%-80% s lng hng cu v Hematin, 1 th c hn
ca protein cha cht st v protein n gin, ln hn. Hematin ht oxy t phi v truyn n n
nhng t bo ca c th. Sau tr thnh mu en ht oxy v theo tnh mch quay v phi, ti
y chng trao i v thi dioxyt cacbon tr li phi, ni m n xy ra. Qu trnh ny rt thit
yu cho cuc sng. S hu hiu ca n s nh hng trc tip n sc khe ca chng ta.
ngi ln bnh thng, mi pht c khong 20 triu t bo hng cu b hy dit v nhng t bo
hng cu mi tip tc c sinh ra thay th. Tng s lng ca Hemoglobin trong c th
nng khong 1 kg, trong s 20 gr b hy dit v ti to mi hng ngy.
Bch cu chim t hn nhiu so vi hng cu trong c th, khong 6000/mm
3
. Bch cu
th to hn hng cu, chng c nhn v c th di chuyn tng t nh 1 con vi trng amip. Bch
cu rt thch th vi vi khun xm nhp c th, chng s c lp v tiu dit. Bch cu cng t tp
nhng vt thng b sng bn ngoi c th.
Thng thng bnh bch cu l 1 loi ung th nh hng trong mu, c xc nhn l c
18.200 ca. M trong nm nay v thm 28.200 trng hp khc s tng. Bnh bch cu nh
hng ln nam gii nh hn l n gii.
c tnh l khng kim sot c s sn xut t bo bch cu.
Bnh bch cu c chia lm 2 loi: l cp tnh v kinh nin.
Bnh loi cp tnh c xu hng pht trin rt nhanh, thng pht trin tr em sau lan
n gan, l lch v bu bch huyt. Bnh nhn loi cp tnh th rt d b thiu mu ly nhim
v xut huyt v c th t vong t nhng triu chng ny.
Loi kinh nin pht trin chm hn v thng tc ng ln nhng ngi trung nin hoc
ngi gi. Bn loi thng thng nht ca loi bch cu l :
1. Lymphocytic hay Lympoblastic (all) cp tnh, loi thng xy ra tr em, c
tnh l lm gim Granulocytes, t bo bch cu dng chng li s ly nhim.
2. Myelocytic (Aml) cp tnh, thng xy ra nhng ngi ln hoc trn 40 tui.
c tnh l lm gim s sn xut tiu huyt cu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

3. Myelocytic hay Granulocytic (Cml) kinh nin, 1 dng yu km do mt qun bnh
v nhim sc th. nh hng thng nhng ngi thanh nin v trung nin.
4. Lymphocytic (Cll) kinh nin, 1 loi bnh thng nh hng ln thi k u ca
nhng ngi gi v thng lin quan n chc nng ca l lch.
iu tr y hc hin i ch yu bng phng php tr liu ha hc. Gii phu hay chiu
phng x tia X hay phng x Phasphoras cng c th c p dng nu h thng bch cu b
nhim hoc nhng c quan khc b phng ln. Truyn mu tt hay cy ty xng thnh thong
c p dng cung cp t bo hng cu tt cho c th, vn c sinh ra ty xng. Trong
bnh vin, nhng bnh nhn bch cu c tch ring nh : Life Island, mi ging bnh c 1
mng plastic to 1 mi trng khng c vi sinh vt. i vi tt c bnh bch cu, 35% bnh
nhn sng thm 5 nm hay lu hn sau khi iu tr thuc men.

Nguyn nhn ca ung th

Mu bnh thng c tnh kim vi pH khong 7.3 7.45 v vy mu c tnh mui
mn. pH nh hn 7 th c tnh axt, nu ln hn 7 th mu c tnh kim. Nu pH ca mu
h xung di mc kim thng thng th mu c tnh axt, nhim axt. Axt c phn loi nh
l m. Khi yu t pH trong mu tng n mc cao th iu kin s tr nn dng hn. Ch
thc dng quyt nh tnh kim hay axt ca mu. Nhng thc phm m v thc ung m nh
ng, c ph, tri cy, nc tri cy, sa, ru lm cho mu ha axt. Nhng thc phm tri li
bao gm mui lm cho mu ha kim v to thnh h thng tun hon trong mu. C th b li
cho mu c cht lng xu bi nhiu c ch. Th d: khi chng ta th ra, axt d tha s c
thi ra cng vi dioxitcacbon, thn tip tc lc axt d tha t thc phm v thi ra ngoi qua s
tiu tin. Mu cng cha nhiu cht m nh Bicacbonnate-natri dng trung ha axt. Theo
tnh trng ny, mu cha 1 lng kim yu do s tiu th nhng thc phm v ung sai lch.
Tuy nhin s thng bng ca mu khng th no c duy tr v xy nhng s mt qun
bnh nghim trng trong bnh bch cu. i vi bnh ung th mu, s lng hng cu gim
trong khi s lng bch cu tng t ngt. Trong 1 vi trng hp lng bch cu bnh nhn
c th ln n 1 triu mm
3
thay v thng thng l 5000-6000.
Thng thng thc n ti rut non di dng dch sa, loi cht lng thun nht sn
sng c hp th vo trong mu. Cu trc rut non hi ging 1 cnh rng, 1 rng lng t vi
hng triu vi khun v virus gip chuyn ha v tiu ha thc n, thay i nhng c tnh vi s
enzym ca chng. Thc phm ng vt c tnh axt cao nh ng, tri cy, dc phm, thc n
ha hc s dit nhng vi khun v gy ri lon tiu ha, gim s sn xut mu v lm tng bnh
tt. Trong chc nng ca rut non, nhng phn t ca dch thc n kt hp vi phn mui ca
nhng lng t v tr thnh m ca rut n gp phn vo vic sn xut ra mu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

T bo bch cu ln v phc tp hn t bo hng cu, bch cu c phn loi m. T
bo bch cu c khuynh hng c sn xut bi s tiu th nhng thc n thc phm m, trong
khi t bo hng cu c sn xut do c th tiu th nhng thc phm nhng cht dng hn.
Bnh bch cu c tnh l c qu nhiu bch cu, l do s tiu th qu d tha thc phm thuc
m. Tri li d tha t bo hng cu l do n nhiu loi dng, thc phm qu dng.
Tuy nhin, bnh Scobut (do thiu vitamin C trong mu) khng cn l ni lo u bi v
nhng ngi thy th th k 18 bit cch n ung cn bng nhng thc phm qu dng
ca h nh tht ln mui bng nhng thc phm m nh tri cy.
Tuy nhin, bnh bch cu l cn bnh ca thi i, nhng thuc men y hc hin i
khng c kh nng pht hin ra hoc cha tr gc ca cn bnh. T l bnh bch cu gia tng trn
tr em v nhng a tr l do s bng n nhng thc phm v thc ung m c sn xut v
tiu th t th chin th II. Nhng thc n ny gm Snack, Party, thc n trng ming gm mt,
chocolate v nhng thc ngt khc, nhng thc ung nhn to bnh m trng, bnh ng nhng
thc phm bt tinh ch khc cam, chui, to nhng tri cy nhit i khc, khoai ty chin.
Nhiu tr em ngy nay c ch n ung vi nhiu cht ngt, s lng nhiu, cht lng l ton
thc phm tinh ch v ng hp. Ch n ung ny s lm gim cht lng mu. Bnh bch
cu cng gia tng nhng nc phng Ty c bit l nhng ngi n thc phm b sa, tri
cy, thc phm sng, thc phm hng liu, bt cari, nhng vin thuc Vitamin. Khi nhng loi
thc phm ny tr thnh nhng thc phm chnh trong ba n th chc chn bnh tt s xy ra.
S gia tng bch cu t chin tranh th gii th II cng l do tia phng x nguyn t. T
c on t l t vong v ung th M do nhim phng x nguyn t v nng lng nguyn t
th h tip theo l t hng ngn ngi ti triu ngi hay hn na. Nhng cuc nghin cu cng
bo rng nhng c dn sng gn vng nng lng nguyn t, nhng cng nhn tip xc nhng
vt liu nguyn t th c kh nng nhim bnh ung th cao hn so vi nhng ngi khc. Cht
phng x nguyn t rt nguy him v nn trnh xa.
Nm 1945, c 1 s ngi n theo dng sinh v sng gn thnh ph Hiroshima v
Nagasaki ni n qu bm nguyn t u tin. Nhng ngi n theo ch dng sinh sng
st sau lung hi ban u v gip nhng ngi khc vt qua khi cn ngt ngho do tia phng
x nguyn t gy ra 1 loi bnh bch cu, bng cch cho n go lt, rau c nu chn, sp miso,
rong bin cc loi, mn mui v mui cha tinh ch. T nhng triu chng ca bnh do bom
nguyn t gy ra, h nhn ra rng cht phng x rt gin n hay rt m v mu c th lm cn
bng iu ny bng nhng yu t ngc li nh ng cc vi mui v ch thc dng ng
cch vi nhng rau c nu chn.
Theo y dc phng ng c truyn, tc trn u c nhng lin quan vi lng t ca rut
non. Khi tc ngi b rng sau khi b nhim bom nguyn t, chng t c s ri lon trong rut
non v s mt kh nng sn xut mu. Sut 1 thp k t khi bom nguyn t n, nhng nh khoa
hc xc nhn rng Miso, rong bin cha nhng cht c th bo v c th khi tia phng x
bng cch c lp v thi hi nhng yu t phng x.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

i vi x hi, nhiu c quan chnh ph ngh rng nhng vt liu cht thi nguyn t
nn c lu tr trong m mui hoc c c li trung ha yu t gy cht ngi ca chng.
y l 1 v d ni ln s lin kt gia dng v m trong th gii hin i mc d nhng nh
khoa hc khng hiu l yu t c bn ca s cn bng m chng ta gi trit l dng sinh.
Ngoi nng lng nguyn t c nhiu ngun phng x nhn to khc trong x hi hin i :
tivi mu, computer, u video, nhng my photocopy, my iu ha khng kh, my d khi, my
kim sot m ca ra, my scaner siu th, v nhng dng c gia nh gp phn vo vic gia tng
nhanh chng mi trng in t xung quanh chng ta. Mt vi loi c mc phng x thp nh
my sy tc. Mt vi loi c mc phng x mnh hn nh l Viba. Ngy qua ngy tt c nhng tc
nhn kch thch in t ny s nh hng n sc khe v sinh lc ca chng ta.
Mt c th khe mnh s c kh nng p ng vi mi trng ngay c nhng vng b
nhim phng x. Nhng ngi n theo phng php dng sinh s c kh nng chng li bnh
bch cu hay nhng bnh nghim trng khc.
Tuy nhin, i vi nhng tnh hung khn cp, chng hn tai nn Three Mile Island, th
cn c ch n king thch hp hn. Tuy nhin vi mc phng x hin ti trn th gii, th
nhng ngi n nhng thc phm cng nghip tinh ch s c mc khng thp i vi cht
phng x, s nhim bnh bch cu v nhng loi ung th khc. Tri ngc vi s suy i sinh
hc ca x hi hin i l cha kha cu cha nhng bnh do bom nguyn t gy ra v nhng
loi ung th khc. Quay v vi li sng trng trt, nng tri, n ung ng cc thin nhin th
nng lng nguyn t s v dng v gp phn ko di tui th nhn loi v duy tr ha bnh.

Bng chng Y khoa

Nm 1944, th nghim trn chut, hn ch lng calori trong sut n l 60% th kt qu
v c bn l chut t b bnh v bch cu hn nhng con n y . T l ung th mu loi
chut th nghim gim t 65%-10% v tui th c ko di.
T liu : J.A.Saxton, Jr,et al Quan st s hn ch v bnh bch cu loi chut c th
nghim n ung Cancer Research 4:401-9.
Nm 1947, nhng nh nghin cu cng b rng sut n vi lng Protein cao s lm tng
nguy c mc bnh bch cu trn nhng loi chut th nghim.
T liu : J.White et al , Nhng nh hng ch thc dng thiu axt amin v bnh bch cu
loi chut DBA Journal of The National Cancer Institate 7:199-202.
Nm 1969, nhng sinh vin y khoa nghin cu s lin kt gia thuc tr su v bnh
bch cu trn nhng ng vt th nghim. Nhng th nghim cho thy cht Chlordane v
Heptachlor tp trung trong dy chuyn thc n v c trong nhng thc phm b sa ca nhng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

quc gia pht trin, tht, gia cm, c. Nhng loi thuc tr su khng c sn xut cui thp
nin 70 bi trung tm bo v mi trng nhng b cn b ca chng vn cn.
T liu:Samael S.Epstein, M.D. The Polities of Cancer NewYork. Doubleday,1979) 271-81
Nm 1972, nh khoa hc Nht ni rng bnh bch cu loi g c gim bi nhng
thc phm ng cc rng v mui. Cuc th nghim do Kenchi Morishita, M.D, trng khoa ca
hi ch thp Tokyo v ph ch tch ca hip hi New Blood.
T liu: K.Morishita,M.D, The Hidden Truth of Cancer (San Francisco:George Ohsawa
Macrobiotic Fuondation 1972).
Theo cuc nghin cu nm 1975, t l mc bnh bch cu nhng tnh ph n l 44%
v nam tnh l 30% so vi nhng ngi thng. Nhng thnh vin ca nhm tnh thin
cha ch n ton ng cc, rau c v tri cy, u, trnh n tht, gia cm, nhng thc phm tinh
ch, cafe, tr, gia v, hng liu nng v ru.
T liu:R.L.Phillips,Role of life-style and Dietary Habits In Risk of Cancer Amony Seventh-Day
Adventists Cancer Research 35:3513-22
Tip xc vi liu lng cao thuc dit c s lm tng nguy c bnh ung th ngay c t
vong trong s nhng cng nhn ngnh ha hc c.
Cuc nghin cu nm 1991, nhng nh nghin cu ni rng nhng cng nhn nam lm
vic vi thuc dit c c t l t vong cao hn nhng ngi khc l 39% th t vong v bnh
bch cu, ung th phi v nhng bnh c tnh khc.
M, c 1 cuc tranh ci gia nhng cu chin binh trong chin tranh Vit Nam v s
tip xc cht c mu da cam, 1 loi cht lm rng l, loi cht d gy ung th khi nhim phi.
T liu : A.Manz et al Cancer Mortality amony workers in chemical plant Contaminate with
Diovin Lancet 338-959-64.
Nm 1993, nhng nh nghin cu cng b trong tp ch y hc quc gia rng thuc l lm
tng nguy c mc bnh bch cu l 30% v ln n 3600 trng hp bnh bch cu ngi ln
trong 1 nm. T liu: Smoking Tied To Leakemia Risk NewYork Times 23 thng 02 nm 1993.

Chn on

Bc s, chn on bnh bch huyt bng cch th mu v ty xng. Nu chn on c
tnh th phi rt ty xng v lm sinh thit chiu tia X ngc, gan, l lch, chp scan xng,
scan CAT u v chn tht lng cng c th c thc hin.
Y hc phng ng chn on phm cht ca mu bng nhiu cch n gin v bng k
thut quan st an ton. Mi mu trng l s thiu ht v hng cu, s co tht bt thng ca
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

mch mu hay s ng v s lu thng chm ca mu. Bnh v bch cu, bnh thiu mu v
nhng bnh tng t v mu c th dn n mu trng ca mi. Mu trng trong vng hng ca
m mt di cho thy iu kin yu km do tiu th qu nhiu thc phm m hay dng. Mu
trng ny cng ch nhng bnh v bch cu.
Mng tay c mu trng cho thy s lu thng khng u ca mu, thiu huyt cu t,
bnh thiu mu c khuynh hng v bnh bch huyt hay nhng loi bnh ung th khc. Nhng
ngi khe mnh th mng tay khng c mu trng ngoi tr khi dui ngn tay ra.

Li khuyn v n ung

Nguyn nhn chnh gy bnh bch huyt l do n thc phm v thc ung qu m lin tc
trong 1 thi gian di bao gm ng, thc phm lm t ng, kem, socola, carob, mt, thc ung
ngt, soda, tri cy nhit i, nc tri cy, thc phm du m, b sa c bit l b sa v kem
cng nhiu loi thc phm v thc ung ha hc khc. Tt c nhng th trn nn trnh n. Tuy
nhin, c th dng nhng loi trn qun bnh nhng thc n qu dng gm tht, bt, trng,
phmai. Trnh n nhng thc phm ng vt ngoi tr thnh thong c th n c nhng s lng va
phi. Mc d chng khng phi l nguyn nhn chnh nhng chng s lin quan n nhng iu kin
bnh bch huyt v khng nn tip tc dng nhng loi thc thc nh thc phm ng lnh, nc
ung lnh, cht kch thch, rau c vng nhit i bao gm khoai ty, c chua, c tm.
S gii thiu v nhng thc phm dinh dng cho tr em b bnh bch huyt cng bao
gm trong chng v ung th tr em. Hy theo nhng s hng dn n king hng ngy ngn
nga v lm gim bnh bch huyt tr nh v ngi ln.
Ng cc rng
50%-60% cho hng ngy, nn dng ng cc rng. Ngy u tin chun b go lc nu
vi ni p sut, nhng ngy tip theo nu go lc vi 20%-30% k, sau 20%-30% la
mch, sau go lc nu vi 20%-30% sp tiu u hay u lng, tip theo bp u li
t go lc. Sng n cho c thm 1 cht nc cho mm d n, nn vi 1 cht tng
miso v si thm 2-3 pht na. Thng th t l gia go v nc l 1:2. tng khu
v, nu go vi 1 ming ph tai thay v mui, ty trng hp c th, i khi cng dng
mui t nhin. Sau 1 thng, c th n cm chin vi t du m 1 hay 2 ln tun. C th
thnh thong dng nhng loi ng cc khc nhau bao gm la m, la mch, yn mch
tuy nhin trnh n yn mch trong thng u. Nn hn ch kiu mch v seitan. C th
dng bnh m cht lng tt 2-3 ln tun v nui c udon + soba, c th dng 2-3 ln tun.
Trnh n cc loi bnh ty cng cho ti khi tnh trng c ci thin nh cc loi bnh
cookiel, bnh cake, bnh cracker, bnh nng v cc loi khc.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Sp
5%-10% khong 1-2 chn mi ngy nu vi ph tai v cc loi rau c nh hnh, c
rt nm vi tng miso v shoyu c th thnh thong thm 1 t nm hng (shitake) vo
sp. Miso lm t i mch miso go lt, miso u nnh v lu 2-3 nm. Thm ngt c
th n sp k nu vi b, bp ci, hnh, c rt. Sp ng cc, sp u v nhng loi sp
khc c th dng thnh thong. Sp nu vi 1 t c sc trng rau c, rong bin c th thm
hoc khng thm ng cc, dng rt t.
Rau c
20%-30% rau c, nu theo nhiu cch. Thng th dng nhiu loi rau c c l trn,
cng cng mc gn mt t, rau c c r n va phi, khong 1/3 trong khu phn hng
ngy. Trong khi nu n nm vi mui thin nhin, tng miso v shoyu. Sau thng u,
c th n rau ci xo vi du m hoc du bp nhiu ln trong tun nhng khng c
lm dng cht du nh l quy lut, nhng loi thc n ny nhng c th dng nhng
nhiu hay t ty mi ngi. Rau c hm Nishime 4 ln/tun, mn b xch tiu u- ph
tai, 3ln/tun. Salad nu, 5-7ln/tun. Trnh n salad sng v salad trn. Kinpira: 2/3
tch, 2ln/tun. Sau 3 tun c th dng du, tu h ki, tu h, nc chm u nnh ln
men hay seitan vi rau c 2 ln/tun.
u
5% nh xch tiu u (aduki), u lng (lentils), u chim(chickpeas) hoc u en c
th dng hng ngy nu vi rong bin nh ph tai hay vi hnh v carot. Nhng loi u
khc c th dng 2-3 ln/thng. Nm vi 1 t mui t nhin hay tng miso v shoyu.
Thc phm t u nh nc chm u nnh ln men hay tng si, tu h ki hay tu h
nu c th thnh thong c n nhng s lng va phi.
Rong bin
5% hay t hn nh rong wakame v ph tai, hng ngy nu vi ng cc, vi sp v..v
C th n 1 ming to nori hng ngy. Nn n tc tin Hisiki hay to arame 2 ln/tun.
Tt c nhng loi rong bin khc th ty. Nhng loi rong bin c th nu vi rau c hoc
xo vi t du m sau khi lm chng mm bng cch ngm trong nc hoc luc s.
gia v
Thng dng l mui m, trung bnh 1 mui vi 18 phn m (gim cn 1:16 sau 2
thng) bt wakame, umeboshi plum (mn mui) v tekka, nhng loi gia v dng sinh
khc th ty thch, nhng gia v ny dng hng ngy vi ng cc v rau c nhng s
lng va phi p ng khu v tng c nhn.
Da ci
Lm ti nh theo nhiu cch, n hng ngy, 1 mung sp l , da ci mn nn hn ch.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Thc phm ng vt
Tht, gia cm, trng, v nhng loi thc phm ng vt khc nn trnh dng. C th n
1 t tht c sc trng 1 ln/tun. C nn hp, luc, nu chung vi c ci hay gng. Sau 2
thng, c th n c 2 ln/tun nu mun. Trnh tht c sc xanh v , v tht loi gip th.
Tri cy
Cng t cng tt, tt nht l khng nn n, bao gm tri cy nhit v n i cho ti khi
tnh trng c ci thin. Nu thm n, n t tri cy nu chn vi mui t nhin, hoc
tri cy kh ( nu). Trnh nc p tri cy v ru tri cy.
ngt v bnh ngt
Trnh ngt v thc n ngt trng ming bao gm c nhng mn dng sinh trng
ming cho ti khi tnh trng c ci thin. Nu thm ngt, n rau c ngt mi ngy, ung
nc rau c ngt (xem list bn di) c th thng dng bnh ch mu (mochi), cm vt,
sushi v nhng loi bnh lm t ng cc khc. Hn ch bp rang v nhng loi bnh snack
khc v chng lm s cng khi u. Nu thm, c th dng 1 t mch nha hay siro go.
Nhng loi ht
Trnh b u phng v lng protein v cht bo ca n ngoi tr ht d, nhng ht
rang khng mui nh ht hng dng, ht b c th n, nhiu lm l 1 tch/ln.
nm
Nh mui t nhin khng tinh ch, tng miso dng nhng phi trnh tnh trng
kht nc khng cn thit. Trnh ru np (mirin) v ti (garlic). Nu khc nc khi n
hoc sau ba n, phi gim nm tr li mc kht nc bnh thng.
Thc ung
Nn theo s hng dn phn 1, gm tr gi nh l thc ung chnh. Trnh nhng
thc ung nm trong danh sch cm v khng c ung cafe ng cc trong 2-3 tun u.
Vic quan trng nht song song vi phng php thc dng sinh ny l phi nhai
nh cho ti khi thc n tr thnh nh nc trong ming vi nc bt. Nhai tht nh
nhiu ln, ti thiu 50 ln hay 100 ln mi ming. Trnh n qu nhiu hay n trc khi
ng 3 gi nh hng dn phn 2. Nhng ngi ang iu tr bng thuc men th cn c
nhng hng dn thc n chuyn tip.


T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Thc n, ung c bit
Bnh nhn bch huyt nn dng nhng thc ung v thc n c bit tng cng
phm cht ca mu nhng vi s lng nh. Gm :
Nc ung rau c ngt
Dng mi ngy 1 ly thng u sau 1 ly trong 3 ngy thng 2.
Thc ung sn dy tng shoyu v x mui
2 ngy dng 1 ly trong 2 tun sau 1 ly mi ngy trong 3-4 tun.
Tr xch tiu u
Mi ngy 1 ln trong 10 ngy sau 2 ln/tun trong 2-3 tun.
Ph tai shio (ph tai mn)
1 ming ph tai (khong na inch vung), nu chung vi 1 na shoyu +1/2 nc v luc
ti khi hn hp nc tr nn sn st bi ph tai (thng t 2-4 gi), hng ngy n vi ming.
Sp r ngu bng v c chp
Tng sinh lc v nng lng, nguyn 1 con c chp nu vi r c ngu bng, nm thm
miso v 1 t gng. Mn sp ny dng 1 vi ln/tun trong nhiu tun. Xem thm phm III.
Kem go lt
Nu mt khu v, thm n, dng 2-3 chn kem go lt vi mui m, mn mui hoc
tekka. Mn ny thnh thong mi dng ging nh ch n king ht ng cc rng.

Chm sc ti nh
C ra c th hng ngy vng bng v xng sng, bng khn ngm nc nng sau
vt nc v ch st, rt tt cho s lu thng ca mu v nhng cht khc trong c th, cng nh
cho s hot ng v nng lng vt l v tinh thn.
Sng vng bng v l lch thnh thong lin quan bnh bch huyt l do n qu nhiu c
bit l protein v cht bo, tiu th d tha thc ung, gia v. Trong nhng trng hp ny, s
tiu th thc n s c tiu ha trong thi gian 7-10 ngy. Trong sut thi gian ny, hng ngy
tiu th go lc nu ni p sut v la mch, 1-2 chn sp miso, 1 t mn c ci kh v nc
chm c ci trong thi gian di (trn 2 thng) vi mui t nhin v cm go. Mn rau c nh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

hnh, carot, bp ci xo vi du m, v vi tch tr gi. Tuy nhin, ch ny khng nn tip tc
trong thi gian di hn 10 ngy tr phi c s ch o ca chuyn gia dng sinh.

Nhng lu khc

Th dc v ht th su ni khng kh trong lnh rt b ch, Massege v nhng phng php
tr liu gip c th gii phng nhng s ng v th cht v tm l cng rt hu ch.
Trong nh phi sch, thong kh, t cy mi phng. M ca s kh lu thng trong nh.
Nn mc qun o bng vi cotton, trnh vt liu bng si nhn to tng hp gip cho
s trao i cht ca da v s lu thng khp c th.
Trnh tip xc vi tia phng x nhn to. Gim ti thiu s tip xc nhng dng cm
tay in t. Nu c nn sng v lm vic cch xa vi mi trng in t.

Kinh nghim bn thn

Christina pirello rt gn gi vi m c ta. Khi pht hin m Christina b ung th rut kt
nm 1982 th Christina ngh s khng c g ti t xy ra. Nhng sau 2 nm k t ngy m
Christina cht, cuc sng Christina tr nn suy sp. Christina nh li : Ti thy nhng phng
php tr liu thng thng cng lm cho tnh hnh ca m ti tr nn xu i. Nhn thy m ti phi chu
ng trong nhng ln iu tr nh th gip ti c 1 lng tin l phi tm 1 phng php tr liu khc. Tht
may mn, 1 trong nhng bc s cp phng php dng sinh vi ti, nhng iu qu tr cho
tnh trng ca m ti v ti b qua chuyn .
Ln ln, Christina trng rt khe, mc d c ta chu ng cn bnh thiu mu a trung
hi khi cn nh. Khi tui thiu nin, kinh nguyt c ta khng u v c ta i iu tr v kch
thch t ko di trong 15 nm.
tui 14, Christina bt u n chay. C ta khng n tht nhng n nhiu thc phm b
sa, ng v thc phm tinh ch. Sau khi m c ta cht, c ta cm thy thng b mt mi.
Trong khi vt thm tm xut hin khp c th v Christina cm thy trong ngi ging nh
ang trn l la.
tm mi trng mi, c ta di nh t bc Florida n Philadelphia, nhng nhng vt
thm tm vn khng gim. Cui cng v bc s ca c ta th nghim y hc v chn on trng
hp c ta l CML. Nhng chuyn gia khng gip g c. Vi phng php ha hp tr liu v
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h B B n nh h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

cy ghp ty xng, h bo rng c ta ch cn sng thm 6 thng hay 1 nm na. Nu khng tr
liu th c may ch cn 3 thng.
Khng mun tr li trng hp ca m c ta, Christina la chn, 1 ngi bn gii thiu
Robert pirello cho c ta, ngi n theo phng php dng sinh trong 8 nm. Bob gip c ta b
ht nhng thc phm m c ta n hng ngy v a cho Christina bn copy quyn cch n phng
chng ung th bo ti hy c v nn n theo s hng dn v ti c sut m.
Ch trong vi tun, sinh lc v tinh thn Christina tt hn v dn dn nhng cuc th
nghim mu cho thy tnh trng tin trin kh quan hn. Trong vi thng tip theo, c ta c
nhiu s hi phc r rt, c th loi nhng c t tch t trong nhiu nm. Mc d s pht trin
khng hi lng lm nhng ti bit y l s hi phc.















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H B B C CH H H HU UY Y T T

Mc tn ti

Ung th h thng bch huyt cp i 20.900 sinh mng ngi M mi nm. Trong khi
tng thm 18.400 trng hp cht v bnh Hodgkin gim cn 2/3 trong 30 nm va qua.
Trong khi , nhng bnh nhn khc v bch huyt gia tng gn nh 2/3. Bnh Lymphoma
nh hng c ln nam ln n v c chia ra lm 2 loi :
Bnh Hodgkin nh hng ngi tui t 15-24 v ngi trn 50 tui. Thng lin quan
n nhng cc bu c, nch, hng. N thng lan n no v k vi bu Lymphoma tng
trng hp, iu tr bng chiu tia phng x v phng php ha hc. Dng 4 loi thuc
khng ch bnh Hodgkin, c bit nh MOPP (Nitrogon Mustard, Oncovin, Procarbazine v
Prednisone ) 53-57% nhng ngi bnh Hodgkin c th sng thm 5 nm hay lu hn.
Th 2 l loi Non-Hodgkins Lymphoma, c chia lm 8 loi chnh ph thuc vo loi
t bo v tnh trng khc nhau ca chng. Loi Lymphoma ny xut hin khp c th v ni tng
hn l xut hin di nhng khi u, chng hn xy ra b my tiu ha Non-Hodgkins
Lymphoma di cn theo kiu bnh nm di chuyn. iu tr chnh yu bng chiu tia phng x v
phng php ha hc. Ty theo tng loi, mc thuyn gim ca 8 loi khong t 18-37%. Cng
c nhng loi bnh Lymphoma khc nh bnh nm v Burkitts Lymphoma.

Cu trc

H thng Lymphotic gm ng mao dn bch huyt, mch, ng dn v nhng cc u cng
nh nhng c quan khc nh l lch v amidam. H thng Lymphotic c quan h rt gn vi h
thng mu. Khi mu lu thng, 1 vi cht lng v yu t khc trong mu r r v p lc mch ca
mu, cht lng hay bch huyt ny tch t gia nhng t bo v ng mao dn mu. H thng bch
huyt vn chuyn nhng cht ny thng qua s lm vic ca nhng ng sch, nh v ni vi
nhng dng mu gn xng n. Trong cu trc, dng mu hu nh l dng, bi v chc nng
chnh ca n l vn chuyn hng cu. Dng bch huyt gm chnh yu l bch cu th thuc m.
C 2 gm h thng lu thng khi tt c tun hon hu h ngc chiu nhau. Mu tun hon bt
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

u t tim v n nhng vng ngoi vi, sau quay v tim. Ngc li, dng ca bch huyt xut
pht t nhng m nm vng ngoi vi ca c th v sau i vo trung tm ca dng mu.
Khng ging dng mu, h thng Lymphotic khng c c quan trung tm bm cht
lng bch cu. Dng ca bch huyt c duy tr bi nhiu yu t nh s hot ng v s co bp
ca phi trong qu trnh th v s di chuyn ca nhng lng nhung v s co bp ca rut non.
L lch l c quan chnh ca h thng Lymphotic nm i din vi gan v pha bn tri ca c
th. L lch lc vi khun v t bo hng cu kit sc t cht lng v bch huyt c th. L lch
gp phn to nn bch cu, c bit l Lymphocytes, lu tr mu v khong cht, c bit l cht
sc, sn xut khng th v gp phn sn xut mt. Gan v l lch hot ng b sung cho nhau.
Gan (c) thuc dng, chc nng phi hp vi dng mu. L lch (phng) thuc m h tr
chnh cho h thng Lymphotic.
Kt hp vi h bch huyt l amian-chc nng chnh l khoanh vng v bo ng
nhng cht c t s trao i cht ca c th. Th d sau khi n nhiu thc phm c nh n qu
nhiu ng, du m, nc ngt, tri cy, thc ung, bt tinh ch hay nhng cht ha hc th t
bo bch cu c sn sinh amidan lm mt tc dng ca nhng vi khun c hi, trong khi
cht khong bt u tp trung vng ny c tc dng nh 1 tng m cho s trao i axit. ng
thi amidan c th sng ln v nhit c th tng ln. Trong lc ny, nu ct b amidan th c
th s h nhit v ht sng nhng c t s i khp c th v nhng c quan Lymphotic cn
li s lm vic nhiu hn thay th nhim v lc v trao i ca amidan. Kt qu l s gim
chc nng ca h thng Lymphotic trong vic loi c t khi c th.
H thng Lymphotic cng bao gm c quan khc nm trn tim. l thymus, c quan
ny to nht sau 2 tui v sau dn dn bin mt hon ton. Thymus sn xut t bo bch cu
cng vi khng th.

Nguyn nhn gy ung th

Nu dng mu c qu nhiu cht bo v nc nhy nhng loi c tnh axt mnh, s d
tha ny s tch t nhng c quan. Bi v phi v thn lun lun b nh hng trc, nn chc
nng lc v lm sch mu tr nn gim s hu hiu. Tnh hung ny dn n mu b gim v
cht lng v cng nh hng ti h thng bch huyt. Nhng vn v bch huyt c c
kt thnh hai loi.
Th 1 : lin quan n s phng ln v vim sng ca khi u v c quan lymphatic. Trong
nhng trng hp c bit, iu kin qu m ny s dn n s gin an ca mch lymphatic.
Vn ny xy ra khi cht lng bch huyt cha qu nhiu axt bo.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

Th 2 : Tnh trng qu dng s lm x cng khi u bch huyt. Nhng c quan ng dn
v ng mao dn nh chng ta bit ct b amidan s lm h thng bch huyt xu i bi v chng
lm gim kh nng ca h thng ny lm sch ly n. Tuyn bch cu v amidan b sng l
do n qu nhiu thc phm nhn to v tinh ch ng, nc ngt, tri cy v rau c nhit i,
sa, thc phm, b sa hng liu v nhng loi khc thuc lun c tnh axt cao. S sng ln
cho thy phn ng ca c th c lp trung ha v loi nhng cht d tha. Nu tip tc ta n
nhng loi ny na s thng xuyn lm suy gim phm cht ca mu v bch cu. Khi t bo
hng cu mt kh nng thay i thnh nhng t bo bnh thng, c th bt u sn sinh
nhng t bo b thoi ha v l triu chng ca ung th.
i vi bnh Hodgkin, nhng cc bch huyt v l lch vim sng, ng thi trong
lymphomas khi u c tnh pht trin v nhng c quan bch huyt b sng. C 2 bnh ny iu
lin quan n s gia tng s lng t bo bch huyt. Dng thc phm v thc ung qu m l
nguyn nhn chnh ca bnh ung th bch huyt. ng thi, s gim s lng hng cu l do
thiu cht khong v nhng thc phm cn bng khc tp trung chnh yu xung quanh cht
carbohydrate t nhin trong khu phn n. So snh vi nhng loi ung th khc, c bit l
nhng khi u nm su trong cc c quan, ung th bch cu l lenkemia th d cha tr.

Bng chng Y khoa

Cuc nghin cu trc 1975, nhng nh nghin cu Php ni rng nhng tr em vim
rut kinh nin l do n ung qu tha ma nhng thc phm giu cht bo nh sa b, sn phm
t sa. Trong cuc nghin cu ko di 11 nm trn 44 a tr, 29 b lymphomas, 11 b khi u
Wylm. Tui trung bnh l 3 tui 10 thng. 42 tr c iu tr coban bi v ung th lm tr b
au rut non trc khi bt u bng phng php thc dng.
T liu : S.s. Donaldson Et Al ( Phng php phng x tr). Ung th 35 : 1167-78.
Nhng ngi thng n ng cc, rau c, ht, u th t b lymphomas hoc bnh Hodgkin
hn nhng ngi khc, theo s iu tra nm 1976. Mt cuc nghin cu 16 quc gia, theo t
chc sc khe th gii, tm thy s lin h gia s tiu th thc phm protein ng vt c
bit l t tht b v nhng thc phm b sa v bnh lymphoma. S hp th ca sa b s sinh
sn lymphadenopathy, hepatoslenomegaly v lm phnh trng vm ming. Ngi ta c lng rng
hn 100 khng nguyn ring bit uc gii phng bi s tiu ha ca sa b, v lm thc y s
sinh sn tt c loi khng sinh c th. Cuc nghin cu cho thy tht b v thc phm b sa lm
tng nguy c b bng lymphosacroma v bnh Hodgkin l 70% v 1% theo th t, trong khi n
ng cc th nguy c nhim bnh l 64% v 38%.
T liu: A.s.Cunringham, Lymphomas v tiu th protein ng vt Lanced 2 : 1184-86
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Mt ngui M trung bnh n 9 pound cht ph gia ha hc mi nm bao gm cht bo
qun, yu t to mi, mu nhn to. Thuc nhum mu s 40, c tm thy gi lm nc
tri cy, nc soda pop, xc xch, ko, kem, 1 vi loi m phm lin quan n bnh lymphoma
trong nhng cuc th nghim.
T liu: Samud S.Epstein, M.d , The politich of cancer (New York : Doubleday 1979) 186-87.
Nh vt l ngi Calyphoniar ni rng ch n ung di do protein s lm gim h
thng min dch ca c th. V nhng tc ng ca n ln t bo T-lymphocyte. Khu phn
nhiu thc phm ng vt s gia tng lng lipid v cholesterol trong mu. iu ny s lm tng
nguy c ly nhim nguy him v lm gim s khng c th, gim s p ng ca t bo T
1 loi t bo chng li bnh lymphoma.
T liu: J.a.Scharjjenberg, M.d Health Consequences of a Good LifeStyle, hi khoa hc tin tin
ca M 1981.
Chut c nui dng vi lng calorie thp sng lu hn v t nguy c b bnh ung th
bao gm lymphoma hn loi chut nui dng vi lng calorie cao. Hai nh nghin cu y hc
UCLA bo co trong nm 1982 rng th nghim ng vt c nui vi lng calorie gim t 28%
- 43% s sng lu hn t 10 30 % v t nguy c b nhng khi u trong h thng bch huyt.
T liu : P.Weindruch v R.l.wolford S hn ch trong khu phn chut 1 tui Science
215:1415-18.
Cuc nghin cu 1986 ca t chc NCI pht hin rng nhng cng nhn Kansas lm
vic tip xc trc tip vi thuc dit c hn 20 ngy mi nm th nguy c b bnh Non-
Hodgkins Lymphoma s gp 6 ln i vi nhng cng nhn bnh thng.
T liu : S.k.hoar Et At. Dng thuc dit c trong nng nghip v nguy c bnh lymphoma v
sarcoma Hnh trnh hi y hc M 256 : 1141-47.
Tip xc vi thuc dit c (2,4-Dichlorophenoxy) axetic axt (2,4-D) hn 20 ngy bi
nhng cng nhn Nebraska s c nguy c b bnh Non Hodgkins Lymphoma gp 3 ln.
T liu : S.K.Hoar Et At. Nghin cu Non Hodgkins Lymphoma v yu t nng nghip
ng Nebraska Khoa nghin cu bnh dch 128 : 901.

Chn tr
Bnh Hodgkin c chn on l nh nhng th nghim y hc v lin quan n gii phu
nhng khi u bch huyt v c xt nghim di knh hin vi v tnh c hi. Nu khng b khi
u, nhiu phng php khc s c thc thi bao gm sinh thit ty xng, lymphangiogram, IVP,
gan, l lch, v scan xng v scan bng v ngc CAT. Trong vi trng hp thnh bng c m
v ct b l lch. i vi bnh Non- Hodgkins Lymphoma , 1 loi GI cao hn v thp hn c
thc hin, v rt cht lng t ct sng kim tra s chuyn ha ti no.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

Chn tr phng ng tp trung vo nhng c tnh nhn quang, c bit l mu sc,
bit v tnh trng ca h thng bch huyt. Mu sc hng nht mi ch s yu km ca chc
nng bch huyt v s mt qun bnh khc bao gm c xu hng mc bnh Hodgkin. Mi c
mu ny l do n nhiu qu thc phm b sa, m, ng, tri cy. Mu vng nht bn di
lng trng mt cho thy s mt trt t ca h thng tun hon bao gm chc nng ca l lch.
Mu ny l do n thc phm qu dng nh tht gia cm, trng, thc phm b sa cng nh
nhng loi thc phm m nh ng tri cy v cht ha hc. Mu da trng cho thy s tng
phn ca ng mao dn mu v m v nhng vn c quan bn trong c bit l s ri lon gia
l lch v bch huyt. Mu ny l do n nhiu thc phm qu dng c bit l nhng thc phm
ng nhiu cht m, thc phm b sa hoc n qu nhiu mui v cht khong. Mu ti trn mt
cho thy c lin quan n lymphoma v Hodgkin da vo s mt cn bng v mui khong v
tnh trng thiu mu.
Thi dng trc trn phn nh chc nng ca l lch v nhng c quan bn trong khc.
Mch xanh xut hin trong vng ny cho thy h thng tun hon bch huyt c vn l do l
lch hot ng nhiu hoc ti mt hot ng km. Nguyn nhn : do nhng thc phm ng d
tha, cht m, du, ru v cht kch thch v nhng loi thc phm + nc ung m.
Tng ngoi ca l tai c lin quan h thng tun hon v bi tit. Nu vng ny c mu
khng bnh thng, ngoi tr tp th thao hay sau khi i ngoi thi tit lnh, n cho thy s
ri lon ca bch huyt v l lch. Nu c ci mi, khng ch u mi c mu tr s gin n
ca ng mao qun mu, s ri lon lin quan n h thng l lch v bch huyt.
Bng cch quan st, kt hp nhng du hiu ny, nhng bnh v bch huyt gm c ung
th c th c pht hin trc khi bnh ti giai an nguy kch hay tnh trng thoi ha v c
ch dinh dng thch hp.

Li khuyn v n ung

Nguyn nhn chnh ca bnh Hodgkin v Lymphoma l n thc phm v thc ung qu
m trong 1 thi gian di gm nhng loi thc phm b sa, cht ngt nh ng, thc phm v
thc ung c ng. Nn trnh tt c nhng loi ny. Tuy nhin nhng loi thc phm trn c
th n 1 cht trung ha nhng loi thuc dng nh tht g, trng, tht gia cm, phomat. Tt
nht l nn trnh nhng thc phm t tht ng vt, ngoi tr c nhng vi s lng va phi.
Tuy nhng thc phm di y khng phi l nguyn nhn chnh nhng cng nn trnh : thc
phm v thc ung ng lnh, nng, gia v cht kch thch, hng liu, nhng thc ung tho
mc gy kch thch, rau c vng nhit i nh khoai ty, c chua, c tm. Nhng loi ny s thc
y bnh Hodgkin. Trong khi nu n, nn trnh du n, du cha tinh ch i khi c dng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

nhng vi s lng rt t xo rau c. Khng c n thc phm sng cha nu chn. i vi
ung th bch cu khng c n nhiu, n t nhai nh tht nh.
S gii thiu ch thc phm cho tr em vi ung th bch cu cng ging cng nm
trong chng ung th tr em v chng AIDS .
Sau y l nhng hng dn ch thc dng hng ngy, n theo s lng hp l
ngn nga v tr bnh lymphoma tr em hoc ngi ln.
Ng cc rng
Hng ngy 50% n 60%. Nn dng ng cc rng. Ngy u go lt nu ni p sut.
Nhng ngy tip theo, go lt nu vi 20%-30% ht k sau 20% - 30% la mch. 20%
- 30% xch tiu u hoc u lng, v tr li go rng. n sng vi cho c thm nc
cho mm nn thm miso v si t 2-3 pht. T l gia go v nc l 1 : 2. C th b
thm ming ph tai v 1 cht mui ty theo tng ngi. Sau thng u c th n cm vi
rau c 1-2 ln/tun. Nhng loi ht khc, thnh thong c th dng gm la m, la m
en, bp, yn mch nhng trnh n yn mch trong thng u tin. Hn ch kiu mch,
c th n bnh m bt tt 2-3 ln/tun. Bn gm udon v soba, 2-3 ln/tun. Trnh n
bnh cng cho ti khi tnh trng tt hn gm bnh cooki, cake, creacker, bnh nng
xp, bnh ng.
Sp
5% -10%, khong 2 chn mi ngy. Sp nu vi rong bin wakame v nhng loi rau
c khc nh hnh carot nm vi tng miso hay soup. Thnh thong b thm 1 t nm
hng. Thng dng sen nu sp. Miso c th l miso la mch, miso go lt, miso u
nnh v nn lu t 2 3 nm. Nu thm ngt n sp k vi rau c ngt nh b, bp ci,
hnh, c rt.
Rau c
20% - 30% nu theo nhiu cch, mn rau c ch bin theo nhiu cch kt hp vi c
rt c ci, b. Khng ging Thc Dng i vi nhng loi ung th khc, 1 vi mn c
xo vi t du m nhng thng u trnh dng du. Thng thng s lng thc phm s
ty tng ngi, rau c (hm) 4ln/tun. Mn b ng xch tiu u - ph tai 3ln/tun c
ci kh 1 chn 3 ln/tun, crt + chp crt 5-7 ln/tun, salad nu 5-7 ln/tun. Trnh
n salad sng hay mn trn salad. Kinpira 2/3 tch 2ln/tun, tu h hi, tu h, nc
chm u nnh ln men hay seitan vi rau c 2 ln/tun.
u
5% u nh, nh xch tiu u, u lng, u chim, u en, c th dng hng ngy,
nu vi rong bin nh ph tai hay vi hnh v c rt. Nhng loi u khc c th nu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

chung 2- 3 ln/tun nm vi mui t nhin hay soup miso. Thnh thong c th n nhng
sn phm t u nh nc chm natto nhng vi s lng va phi.
Rong bin
5% hoc t hn gm Wakame, ph tai, nu vi go hay sp. n hng ngy 1 ming to
Nori. Mt ming nh tc tin hay arame 2 ln/tun. Nhng loi rong bin khc th ty
thch. Rong bin nu vi rau c hay xo vi t du m khi ngm trong nc cho mm bt.
Gia v
Thng n l mui m, 1 mui/18 phn m (sau 2 thng th gim 1 mui 16 phn
m), bt to wakame meboshi, tekka nhng gia v dng sinh khc c th n nu thm.
Nhng loi trn trn c th n thng ngy vi cm, rau c nhng vi s lng va phi.
Da ci dm
C th lm bng nhiu cch, n hng ngy nhiu nht l 1 mung, hn ch da ci mn.
Thc phm ng vt
Tht gia cm, trng v thc phm ng vt khng nn n. C th n tht c sc trng 4
ln/tun, c nn hm, luc, nu vi c ci hay gng. Sau 2 thng c th n c 2 ln/tun
nu thm, trnh c tht sc xanh, v , s, loi gip th.
Tri cy
Tt nht l khng n. Cng t cng tt gm c tri cy vng nhit i v n i cho
ti khi tnh trng tr nn tt. Nu thm n, n tri cy nu chn chm vi mui hoc
tri cy kh (cng c nu). Trnh nc p tri cy v ru tri cy.
Thc ngt
Trnh tt c thc ngt v trng ming, bao gm c tri cy trng ming dng sinh.
Nu thm ngt, dng rau c ngt hng ngy, ung nc rau c ngt (xem bn di). Bnh
ch mu (mochi) cm vt v nhng loi bnh lm t ht ng cc c th n thng xuyn.
Gii hn bnh go, bp v nhng loi bnh nng bi v chng lm cng cc m
bnh. Nu thm, c th n amasake, mch nha hay sir go nhng rt t.
Ht
Ht v b u phng khng c n v lng bo v protein rt cao ngoi tr ht d.
n ht hng dng hay ht b cho vui ming 1 tch trong tun.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

nm
Mui khng tinh ch, tng shoyu, miso dng hng ngy va phi trnh kht
nc. Trnh dng nc cm ru v ti. Nu cm thy kht nc trong ba n hay sau
ba n th gim nm nm tr li mc kht bnh thng.
Thc ung
Theo s ch dn phn 1. Tr gi l thc ung chnh. Trnh nhng thc ung nm
trong danh sch cm v khng c dng cafe ng cc trong 2-3 thng u.
Quan trng l nhai nh cho ti khi n tr thnh dng nc trong ming vi nc bt.
Nhai tht nh t 50-100 ln. Trnh n trc khi i ng 3 ting. Nhng ngi ang c iu tr
thuc ty th nn c nhng ch thc dng chuyn tip.

Thc n, ung c bit

Nhng ngi ung th bch huyt ung nhng loi thc ung c bit tng cng
phm cht ca mu nhng vi s lng va phi. Nhng loi ny bao gm.
Thc ung rau c ngt
Mi ngy 1 tch trong thng th 1 sau 2-3 ln trong thng th 2 v sau thnh
thong mi ung.
Thc ung c ci-cart
Mi ln 1 tch nh, 2-3 ln tun trong 2-4 tun, sau 3 ngy 1 ln trong 1 thng.
Thc ung c sen-cart
1 tch mi 2-3 ngy trong 4-6 tun, khi thm c th n c sen chun b c sen v c
rt s lng bng nhau, thm nc nu si ln v dng ung nc nh ung tr. C
th thm ph tai vo khong 25% v khi sc chn cho thm vo git tng shoyu. Thc
ung sn dy - tng shoyu v mn mui (umebshi): tng lc v kh lc ung 1 tch
nh mi 2-3 ngy trong 10-14 ngy, sau l 2 ln tun trong 3-4 tun.
C ci mi
Mi vi chn c ci ti, thm vi git tng shoyu, ung 2-3 ln tun.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Nhn i
Sng l lch + bng, thnh thong lin quan n ung th bch huyt, nguyn nhn
l do tiu th qu nhiu c bit l protein thc ung gia v, nm nm. Trong nhng
trng hp ny, phi king n trong 7-10 ngy v n go lt nu vi la mch, 1-2 chn
sp miso, c ci kh+l c ci lu (trn 2 thng) nu vi mui t nhin v cm go,
rau c nh hnh, c rt, bp ci xo vi du m, ung tr gi. Tuy nhin, ch n king
ny khng c ko di qu 10 ngy tr phi di s hng dn ca nhng chuyn gia
thc dng sinh hoc s tr gip ca thuc men.

Chm sc ti nh
C ra c th
vng bng v xng sng, vi khn nhng vo nc nng, vt ro gip lu thng
mu v h bch huyt v nhng loi cht lng khc tun hon tt hn, cng nh tt cho
nhng hot ng v th cht v nng lng tinh thn.
p gt
i vi s lng nh ca nhng khi u bch huyt, p compress rt nc nhy
v m. Lin h chuyn gia v dng sinh c hng dn cn k v cch thc v s
ln p. C th dng nhiu loi ty tnh trng ca ngi bnh. Nhng vo nc nng, vt
kh p ln vng sng khong 3-5 pht kch thch s tun hon.
p tu h - rau xanh
Trn tu h vi l rau xanh cng s lng p ln vng sng ca l lch.
p kiu mch
Bt kiu mch trn vi nc m p ln ch sng hoc khi u bch huyt, gip lm
gim sng.
M hi
Nu m hi v m, n r ngu bng hay r c rt, xo vi du m nm thm
tng shoyu.
Tm
Tm nc nng phi nhanh. Ngm c th trong bn tm lu qu s lm mt nhng
cht khong quan trng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Nhng lu khc

Th thao, th dc tt cho h thng bch huyt v h thng tun hon nhng ng tp qu sc.
Th su, massage, th dc thi cc quyn gip lu thng mu huyt. i b l tt nht.
Gi kh thong trong sch trong nh, t cy xanh mi phng. M ca s cho thong kh.
Mc vi cotton, trnh vt liu nhn to tng hp, gip cho da trao i cht d dng.
Trnh tip xc vi tia phng x nhn to, hn ch dng dng c in cm tay. Nu c th,
nn sng v lm vic ni xa vi mi trng in t.
Trnh tip xc vi tia X quang, my bo khi, video v nhng loi lm yu chc nng ca
mu v bch huyt.

Kinh nghim bn thn

Bnh Hodgkin
Trong thng 1/1973 c Maureen Duney Belle Mead. New Jerrey 19 tui, pht hin 1
khi u di c v bn phi. Thng 4 c ta lm sinh thit v pht hin l khi u c tnh.
Nhng bc s ti bnh vin Memorial New York chn on tnh trng c ta nh l bnh
Hodgkin, thi k IIIB.
Thng 6 Maureen bt u iu tr phng x v khong thng 8 khi u bin mt. Tuy
nhin, thng 3/1975 c thy cm cm trong ng rut v bn tri ca rn, i th nghim
cho thy ung th tr li. Cng c 1 khi u trn xng sn cui bn tri.
Thng 9/1975 Maurren bt u iu tr bng phng php ha hc, nhng sau bn b
c khuyn c theo phng php dng sinh. Vo cui thng, c n gp ti v ti gii thiu
cun Cancer Prevention Dit v ch cch p gng ln vng xng sn v l lch.
ng Kushi d kin ti phi c cha tr trong 4-6 thng. C ta nh li : Ti hc hi t
ba m ti, gia nh, v nhng v bc s. Ti bt u nu n theo phng php thc dng dng sinh.
T thng 9 sau ln iu tr MOPP u tin (phng php ha hc), mc sn trong ti l 42 ; thng 10,
sau khi n theo phng php dng sinh trong 2 thng , n gim xung mc bnh thng l 14. Ti cm
thy nh hi sinh, nng ng v tnh trng ngy cng tt, tc ti ngng rng.
Thi gian trc , Maureen n rt km, c khng n nhiu tht nhng theo c ni hay dng
thc ngt, kem, tri cy, nc ngt v bnh pizza. u nm 1976 c lnh bnh, nga ngy, khng cn
phi chu ng nhng s nga ngy kh chu v m hi trm ban m na. Ti khng n nhng
thc phm gy bnh na, ti tip tc n theo phng php dng sinh mi ngy. C kt lun.
T liu: Case History Report, s 3 (Boston East West Foundation, 1976) 5-7.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Emily Bellew, th trng Columbus ban Ohio, 22 tui, lp gia nh c 3 nm. C tt
mong i a con u lng, nhng c mang bu v kh. C nng 80 pound sau bo ph
n 205 pound. C rt thm n kem, tht sc v bt c thc n g m c ta tm thy.
Ba ngy sau khi sinh ca a con trai Bryan, Emily b sng v cng c. C ngh rng
bng a tr v tr sai lch, c ta i kim tra vi tun sau v cp c c thng nhc nhi
vi v bc s. Th nghim y hc cho thy c b bnh loi Hodgkin giai an II B.
Trong nhiu thng sau , Emily i iu tr phng x. Nhng tnh trng tr nn xu. Ung
th lan xung vng xng chu, c phi dng gh c bnh xe. Theo s iu tr phng php ha
hc trong nhiu thng, ung th vng hng gim nhng n lan ra bng. Th nghim tip tc
v pht hin c bu hng. Sau 2,5 nm iu tr, Emily c qua 1 quyn sch v dng sinh v
c ngh rng khng cn g mt. Nhng v bc s bo rng c ch c th sng thm vi thng,
ti a l 1 nm.
Emily n gp ti khi ti ang d hi ngh chuyn . Ba ngy k tip thay i cuc
i ti c nh li Ti nghe thuyt trnh v tham gia lp nu n. Ti cng bt u n thc phm
dng sinh ln u tin. Ti thu thp nhiu kin thc v sch nu n em v nh v bt u nu n. Ti
bt u thy c tin trin, n tht s rt n gin. l lc m c th chng ta c nui dng bng
thc phm tt.
Cha n 1 nm, nhng khi u bin mt v cc v bc s kim tra khng thy du hiu g
v ung th. Trong vng 2 nm sau , trng lng c gim cn 113 pound. 9 nm t khi
Emily bc ra khi bnh vin v bt u cuc sng tuyt diu.
T liu: Ann Fawectl v East West Foundation, gii phng ung th : 30 ngi vt qua ung th
1 cch thin nhin .(New York v Tokyo : Japan pht hnh, 1991).








T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h b b c ch h h hu uy y t t

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131






















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H T TR R E EM M

Ung th l nguyn nhn chnh gy t vong tr em tui t 1-14. Nm nay, M c
lng c khon 7800 tr em b ung th v 1500 tr em cht. Khong 1/3 trong s cht do
nhim sc t c tnh m danh t khoa hc y khoa gi l leukema. Nhim sc t tr em M gia
tng 11% t 1973-1988. Khi u no tr em cng tng 35% dn n ci cht thiu nin nam
ln n tui 15. T l ung th tr em tng 28% t 1950-1987. Nhng loi c tnh ch yu l :
1. ALL: loi ung th ph bin nht tr em, c tnh l lm gim Granulocytes, t bo bch
cu chng li s tim nhim.
2. Loi Osteogenic sarcoma v ewings sarcoma, ung th xng.
3. Loi Neuroblastoma, pht trin bt c ni no chnh yu vng bng v lm sng.
4. Rhabdomyosarcoma, loi sarcoma m mm nht pht trin u, c ng tiu tin, hay
t chi.
5. Ung th no: c tnh l lm au nhc u, chong, hoa mt, gp kh khn trong vic i
li v bun nn .
6. Loi Lymphomas v bnh Hodgkin sng tuyn gip trng c , nch, vng bng di,
yu sc v st v triu chng khc.
7. Retinoblastoma : loi ung th mt nh hng tr em di 8 tui.
8. Khi u Wilms : ung th thn v sng vng bng.
iu tr ha hc nh chiu phng x hay phng php tr liu ha hc t l sng st l t 25-
85% ty theo loi ung th v tnh trng. Trong 30 nm va qua c hi cu sng tr nh tng t 4-75%.

Nguyn nhn ung th
Trong sut thi gian phi thai, nng lng v cht dinh dng cho c th b, cho tr c v
nhng chc nng vt l c truyn cho b thng qua l nhau v dy phi thai. Trong sut thi
gian phi thai, t khi tng hnh n khi sinh ra, phi thai con ngi tng trng lng 3 t ln.
Thc phm m chng ta n tm li s l nguyn nhn chnh ca s tin ha.
Trong t cung, phi thai hp th nhng tinh cht thc n trong mu ngi m cho ti khi
c 1 nm tui, chng ta hp th nhng thc phm trong sa m. Sau l ng cc gn lin
vi nhn loi trong 25 triu nm qua, tr thnh ngun dinh dng chnh, vi c tnh mm v d
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

tiu ha. Nu chng ta khng n ng cc trong sut cuc i ca chng ta, chng ta bt u mt
i ci a v con ngi. Ng cc nu vi 1 t mui hay ht, mn sp giu cht khong, tiu biu
s sng cn bn v bt u hnh thnh dung dch mui nc cho mu. Thc phm thc vt h tr
chnh cho ng cc bao gm u v rau c t c xa n nay. T khi ng cc v u c trng
trt thu hoch th s tiu th cy c v tri cy (thc n chnh ca kh v kh d nhn) cng
vi u v ht, th khng thit yu cho s pht trin ca chng ta. Nhng nhng loi thc phm
ny c th n va phi. Thc phm ng vt, loi c tnh cht tng t con ngi th chng ta
nn trnh hoc gii hn, nu c n th khng nn n theo cch trong thi k tin ha nguyn
thy. C v bin i din cho hnh thc ca i sng ng vt, th n thch hp hn l chim
chc v ng vt c v. Thc phm hng ngy l tnh cht ca i sng sinh vt hc v cc loi,
s lng, s ln v li ch bin thc phm m chng ta lm v n s quyt nh s phn con
ngi chng ta trn hnh tinh ny.
Nu thi quen n ung ca 1 b m khng cn bng, nhng thc phm ca c ta n cha
nhiu axit bao gm s tiu th d tha v protein ng vt, m, thc phm lm t sa, ng,
tri cy, nc tri cy, nc ngt, thc phm ha hc, bia v nhng cht khc, th s pht trin
ca bo thai s sinh ra trong tnh trng xu, hay mc bnh tim bm sinh, hay c khuynh hng
khng c min dch 1 cch t nhin v c th dn n ung th, AIDS hoc nhng s mt qun
bnh nghim trng khc. iu ny l hin nhin nh hng nhng tr nh c bit l nu vn tip
tc n ung sai lch sau khi sinh trong thi gian ln ln.
i sng hin i ha c khuynh hng sn sinh nhng em b yu v th cht v tinh
thn hn l nhng tr trong qa kh. Tr em hm nay to ln hn s cn thit. Nhng phn ng
v th cht v tinh thn li n hn. Nhng a tr nh gy thng khe mnh hn nhng tr
mp cao. So snh vi tr em vi th h trc th tr ngy nay c sc khng yu hn v th
cht v tinh thn cng nh sc bn v s phn ng. iu ny c ngha l nhng s sinh sn ngy
nay yu hn v kh nng min dch t nhin hn l thi k qa kh.
Bi v s lng sinh sn ngy nay gia tng v ln nng hn v th cht v nhng b m
yu khi sinh n, phu thut ly a b ra tng ln gp 3 ln trong x hi hin i, chim t
l 1 trong 4 ca. Thm vo bin php sinh kp, dng dc phm v nhng dc phm khn
cp khc h tr cho vic sinh n cng tr nn ph bin. Nu a b khng c sinh n theo li
t nhin qua b m th tr c khuynh hng c kh nng chu ng yu v th cht v khng th.
ng thi, ngi ta thng ngng s nui dng, nhng cht dinh dng nhn to thay
th cho sa m. Trong thi gian vi ngy u sau khi sanh, v ngi m tit ra 1 cht lng mu
vng gi l colostrum rt nhiu nhng yu t min dch bao gm khng th chng li nhng vi
khun v kh nng min dch chng li bnh nhim trng (c bit nh bnh ci xng, bi lit,
bi thc, cm, bnh do vi khun gy ra), thc y s sn sinh bch cu v sinh ra cht B bifidum,
loi vi khun khe mnh duy nht c tm thy trong rut non ca b, to ra cht khng th
chng li nhiu vi sinh vt khc nhau. Nhng yu t min dch ny s gim theo thi gian, tr
mi sinh kh c th pht trin h thng min dch t nhin, bao gm h thng bch v hng cu
nu c th b khng c nui dng bng sa m.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

S gia tng ung th tr em v bnh v s thoi ha v min dch bt u t thp nin
1950. Vo lc , thi quen n ung lc u thay i t khi m thc phm c lng protein v
m cao tr nn ph bin i tr M v hu ht quc gia cng nghip ha. Nn nng nghip
ha hc thay th cho nng tri t nhin, ng cc v bt hng ngy c tinh ch. Nhng thc
n nhanh thay cho s nu nng nh, qung co li cun cm gic thm thung cng vi s
ng gi bao b hp dn c bit l thng qua thng tin i chng nh TV tc ng trc tip
ti tr em. thp nin 60 v u thp nin 70. Thc n nhanh bao gm bnh m kp tht, pizza,
g rn tr nn ph bin lm gii tr tr nn yu i. Sau cng, trong thp nin 80 v u thp
nin 90, nu n l viba, bng tia phng x X v nhng phng cch nu n nhn to khc tr nn
ph bin gp phn cho s suy tn. S thay i ln v c bn trong cch thc n ung hin i
ny dn dn lm thay i v sinh hc, tinh thn ca con ngi, gp phn cho vic thoi ha v
bnh tt. Do thiu ng cc, nhng cht khong thin nhin v rong bin rau c gp phn cho
s suy tn v sc khe con ngi.
Thm vo l s lm dng thuc ty, thuc khng sinh v s iu tr y hc trong c th
k qua, s gia tng dc phm, tia X v nhng loi sn phm y khoa nha khoa c hi khc, s
tip xc vi my pht in, ti vi, computer v nhng dng c gia nh , nhng loi dng c in
t nhn to cng nh s nhim mi trng. S nhn thc sai lm v bn cht v chc nng ca
c th con ngi, hng triu tr em v ngi ln ct amidan l mt trong nhiu tuyn min
dch quan trng gip loi c t, cht nhy d tha v nhng cht khc t h thng bch huyt.
Vim sng amidan c ngha l n ang lm ht chc nng ca n c lp v lm mt tc dng
nhng c t d tha do n ung. Phng cch loi b cht c t khng phi bng cch ct b
amidan m cch ngng nhng thc phm sai lch v nhng thc ung ph h thng bch huyt.
Nu amidan b ct b th bnh s cng lan nhanh chng.
Nhng yu t trn s dn n nhng tnh trng suy thai h thng min dch cho nhng
tr em ngy nay. Trong nhng trng hp nghim trng, iu ny c th dn n ung th tr em,
c bit l bnh nhim sc t, bch huyt ung th trn b mt hay phn truc ca no, ung th
xng v ung th h thng thn kinh trung tm vn c phn chia thuc m. T quan im
dng sinh, nguyn nhn chnh yu gy nhng khi u c tnh tr em l :
1. Tt c loi thc phm b sa gm sa nguyn cht, sa t bo (cao protein), yoghurt, b,
phomat, kem.
2. ng, thc ngt, chocolate, mt, carob, thc phm cha ng.
3. Thc ung, nc lnh v nhng loi thc ung vi .
4. Bt trng, bnh m trng v nhng sn phm bt kt tinh khc gm bnh pizza, bnh
cracker, muffin, bnh cooki, bnh cake v bnh ng.
5. Thc phm m du nh tht ng vt, du thc vt gm tht, gia cm, trng, salad trn v
nhng cht khc.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

6. Tri cy vng nhit i v rau c nh chui, xoi, da, c chua, khoai ty, c tm v
nhng loi khc.
7. Qu nhiu tri cy vng nhit i c bit l nc tri cy .
8. Qu nhiu thc phm ha hc cha cht bo qun, gia v nhn to.
9. Qu nhiu thc phm ng hp, ng lnh, nu ti.
10. Thc phm nu trong l viba hoc bng in t vn gy hn lon v nng lng v s
rung ng.

Bng chng Y khoa
Trong cuc nghin cu ca 17 loi thuc tr su, c t v nhng cht ha hc khc
trong sa ca ngi m n king v khng n king th hai nh khoa hc thy rng c s chp
nhn v PcB9 (loi ch v s cn bng), cht lng dinh dng cao nht ngi khng n chay
thp hn cht lng thp nht cha trong mu th nghim ca ngi n chay. Ngha l mc dinh
dng ch 1-2% so vi mc trung bnh M. T liu: J.Hergenrather et al S nhim trong sa
m New England Journal of Medicine 304(1976) 792.
Theo mt chng c ni v s lin quan gia thc phm b sa v bnh tt, 2 v bc s ni
rng sa c l gp phn to thnh si thn, v gy hp th xu trong rut non v a chy v gy
thiu cht st tr ln C nhiu chng c cho thy sn phm t sa lm pht trin ung th,
thng tn da, cn tr phi hat ng, s mt qun bnh v h thng min dch v cht nhy ca
b xng cng nh s ri lon gan. T liu:Agatha v Calvin Thrash, M.D, The Amimal Connection
(seale, AL:Yuchi Pines Institute 1983) - 69.
Nm 1985 Hip hi sc khe M ban hnh s hng dn tng qut v ch n ung,
ni rng nn gim lng m thp di 30% so vi thng ngy. Danh sch gii thiu thc phm
hng ngy cho tr em v ngi ln bao gm nhiu loi rau c v tri cy nh broccoli, bp ci,
mustard green, sp ci, collard, cart, b ng, b, ng cc v nhng sn phm t ng cc nh go
lt v bnh m go lc, u kh, u H Lan, pasta v nhng loi khc nh tu h, c, u du
rau ci. Nhng thc phm nn trnh cho c tr em v ngi ln nh sa, phomt, kem nhng
thc phm c hm lng m cao nh trng (ti a l 2 qu/tun), nhng thc phm nu vi
trng, tht , tht ch bin lu, tht lng, b, m ng vt, du, mn trng ming c ng v
mn trng ming mua ca hng. T liu : s tay Hip hi sc khe M (New York : DuHon, 1980)
v Hi thc dng M (Dallas American Heart Association, 1985).
Trong 1 cuc nghin cu 1986, 8 trong 10 bnh nhn AIDS ni rng b ct Amidan lc nh
Kh nng quan st s quan h gia AIDS v Amidan b ct th da trn yu t c nhn nhng ngi b
ly nhim thng xuyn do s ri lon v h thng min dch lm cho h d ly nhim AIDS nhiu thng
tin v s hiu bit v s quan h gia h thng min dch v s pht trin virus c tnh l da trn s nghin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

cu v nh hng ca nhng m bch huyt b ct i dn ti bnh nhim sc t, bch huyt v ADIS. T
liu : S.McCombie, Ct Amidan l yu t gip AIDS Medical Hypotheres, 19:291.
Ni v s dinh dng, ly nhim v h thng min dch, mt nh nghin cu ni rng
Carein v Bovine gammag lobulin, 2 cht khng th c tm thy trong sa, c th c hp th
trc tip vo mu c bit nhng ngi thiu ht IgA, v gp phn vo s ri lon h thng min
dch khc nhau, bao gm chng vim khp, bnh Hodgkin, khi u no, v nhng loi ung th
khc. IgA l 1 khng th thng thng c tm thy tr em, nhng b c nui bng sa m.
T liu : C.cunningham-Rundles Failure of the G.I Tract Barrier in Patients with a Suppressed Immune
Gystem LecYure Hi tho ti trng Gii phu v Vt l, Columbia University, 4-5 thng 12/1986.
Nui tr bng sa m gip gim kh nng ung th c b m v tr nh. Nm 1988
nhng nh nghin cu t vin Quc gia v sc khe tr em v con ngi Bethesda, Maryland,
tm thy nhng tr c nui bng sa m hn 6 thng s kh c kh nng nhim bnh ung th
tr em c bit l bnh bch huyt. Trong 1 cuc nghin cu, nhng tr em c nui dng
bng sa m t hn 6 thng th c kh nng mc bnh ung th gp 2 ln so vi nhng tr em
c nui trn 6 thng tui 15. Chng cng c nguy c nhim bnh bch huyt gp 5 ln.
Sa m c nhng vi khun rt tt cho tr lm tng sc khng ca c th v bo v tr khi
bnh tt bao gm bnh bch huyt. T liu: Nui tr bng sa m lin quan n vic gim kh nng
ung th tr v b m Journal of the National Cancer Institute 80:1362-63.
Nm 1983, Ban Nng nghip ca M tn ng dng sn phm u nnh v nhng sn
phm protein rau c thay th chnh cho tht gia cm, hi sn vo ba tra trng v nhng
chng trnh n ung khc. Ni v s thun li cho sc khe ca u nnh, nhng nh nghin
cu hc nm 1989 nhn mnh rng sn phm u nnh c so snh vi sa v protein dng
trong trng tiu hc cho nhng tr ln, ngoi tr i vi tr sinh non. Protein ca u nnh : c
th so vi ngun protein ng vt dng cho nhng ngi n king. Cng thc ca u nnh
cha ng lactoza v nhiu cht khc rt tt cho tr nh v b vn rt nhy cm vi protein ca
sa b v n c th gy a chy v st k. Sn phm u nnh c th gim lng cholesteron v
triglyceride, c lng lipid cao chng li bnh au tim, sn phm u nnh rt tt trong vic
gim lng glucose trong mu v chng li bnh i ng. Mt phng php thc tin trong
ch n king M l phng php ni trn (Ban Nng nghip M) lin quan vic thay th
thc phm ng vt bng ng cc v rau u. S kt lun ca cc nh khoa hc - t liu : John
Erdman v Elizabeth Fordyce Thc phm t u v phng php thc dng. American Journal of
elinical Nutrition 49:725-37.
Trong nhiu th nghim dng tu h trong ba n tra cho cc em trng nm 1990, s
phn tch cho thy dinh dng ca 9 mn tu h tham gia cuc th nghim th theo st s hng
dn ch n ung hn l b, tht g, trng, pho mt. Tr em rt thch n tu h hn l tht, b
sa trong nhiu mn bao gm: st c, pho mt, tht hm T liu : H.L. Ashraf et al Dng tu h
trong ba n trng Journal of the American Dietetic Association 90:114-16.
Trong cuc nghin cu 60 bnh nhn AIDS, nhng nh y hc ni rng hu ht h khi h
cn b c nui sa hp ngoi tr 1 ngi c nui bng sa m trong vng 3 thng. T liu :
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

Michio Kushi v Marth Cottrell M.D, AIDS, dng sinh v h thng min dch t nhin (New York v
Tokyo, Japan Publication, 1990 ) 158.
Nhng cuc nghin cu gn y cho thy c s lin h r rt gia ung th tr em v s tip
xc vi nhng cht ha hc gy ung th. Ba loi thng thng: Thn, c v nhim sc t c tnh
thng l do cha hay m c ngh nghip tip xc vi nhng sn phm hu c dung mi,
hydrocarbon, sn, thuc nhum v cht nhum. Con ci ca nhng cng nhn hm m thng c
nhiu nguy c b bnh. Bnh nhim sc t thng xy ra nhng nc dng thuc tr su trong nn
nng nghip. Thm vo thuc dit mi cng lin quan n nhng khi u no. 34 thuc tr su
dng thng xuyn trn nhng cnh ng c v tng gp 5 ln t l s dng trong nng nghip.
Trong khi , c 10 loi gy ung th. T liu : Sammel S Epstein, M.D v Ralph W. July 16-1991.
S nhim sc t tr em tng quan vi dng c in da theo nhng nh nghin cu
trng i hc Southerv California Los Angeles. Trong cuc nghin cu 219 tr em bnh
nhim sc t v 207 em mnh khe . Nhng nh nghin cu thy c s quan h gia tr b nhim
sc t v s tip xc vi ti vi v my sy tc in. T liu: American Journal of Epidemiology, 1-10-
91 v Fickle Fields. EMFS v Epidemiology, Science News, 30-10-91.
Tr em iu tr bnh nhim sc t v loi ung th thng thng tr em, thng c nguy
c cao v s pht trin khi u th 2. Nm 1991 nhng nh nghin cu ni rng tr em bnh
nhim sc t c iu tr phng x th c th nhim bnh c tnh th nh gp 7 ln v khi u
no l 22 ln hn bnh thng. S ung th trung bnh xy ra sau 6 nm sau khi iu tr. Mc d
s iu tr phng x thng c chn, nhng cuc nghin cu nh cho thy tr liu ha hc
cng lm tng t l mc phi khi u. T liu : Joseph Neglia, New England Journad of Medicine, 7-
10-91 v A special Risk for Leukemia Patienlt New York Times 7-10-91.

Chn tr
Cuc sng nn vn ha hin i lm cho con ngi hng v m. H th ng hn - suy
ngh ca h th thuc v m hn. H xung dc trong nhng cuc rn luyn tt c lnh vc
trong cuc sng gia nh, trng hc, trong tn gio v cng vic. Ngy nay ngi ta khng cn
mun lm vic mt nhc hay gip ngi khc, cha m khng cn mun c gng ht sc mnh
nui tr ln khn, v vy h ung thuc nga thai hay ph thai (phng php ny lm ph n
yu i v tr nn m). Tr em ngy nay rt yu t v m hn so vi qu kh. iu nay khng
phi bi khuynh hng nhng th nghim v SAT trn th h trc m bi nhng du hiu v
th cht hi. Nhng iu ny gm l tai nh hn v l tai thiu thng tai, xng v rng yu hn.
C th th cao v nng hn. Tr ngy nay li bing hn, chng khng chu c thi tit lnh,
cng vic nng nhc v kh khn nh l cha ng chng. T chng mt k lut v thiu phm cht
dng trong ch n ung ng cc rng, rau c, mui it v cc loi ht giu cht khong.
Trong khi tnh trng iu kin mi ngi l c nh, nhng du hiu d b ung th tr
em thng c nhng c tnh :
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

1. Mt mi tng qut c th cht ln tinh thn, c khuynh hng th ng, tm kim nhng
tnh trng v mi trng thoi mi.
2. B nhim lnh, nhim trng, kt hp vi st nh.
3. Ni mn v trn da, thng b d ng.
4. Ri lon v rut non nh bn, a chy.
5. Cm thy nn ma.
6. Ham mun bt thnh lnh t s tham lam, thng thm ngt, thm tri cy, bnh ngt v
nhng loi thc phm tng t.
7. Hypoglycemia gm khuynh hng b suy nhc, d b khch thch, bun, c bit l cui
bui chiu.
8. Kh ng.
9. Nhng vng ngoi vi ca c th thng lnh hn bnh thng.
10. Nhng vt ct, vt thng d b so, lu lnh.
11. B vim sng tuyn bch huyt.
12. Khng th tp trung v cng vic h ang lm.

Gii thiu phng php thc dng

Nguyn nhn chnh ung th tr em bao gm nhim sc t, bnh bch huyt, khi u no,
ung th thn l do tiu th thc phm v thc ung qu m, gm ng, thc phm c ng,
thc ung c ng, kem, socola, carod, mt, nc ngt v soda, tri cy nhit i, nc tri
cy, thc phm du, b sa c bit l b, sa, kem v nhiu cht ha hc c trong thc phm,
thc ung, thc ph gia. Tt c nhng th trn nn trnh trong ba n hng ngy. Tuy nhin, s
tiu th nhng thc phm trn c th i cng vi s n nhng thc phm rt dng t s cn
bng, trung ha nh tht, trng, fomat, tht gia cm. Tt nht l tt c nhng thc phm ng vt
nn trnh n, ngoi l c c th n nhng rt t sau 1 thng k t lc n theo thc dng sinh.
Mc d chng khng phi l nguyn nhn trc tip, nhng nhng cht sau khng nn tip tc:
thc phm v thc ung ng lnh, gia v, cht kch thch, nhiu loi tho mc v thc ung
t tho mc gy nhng nh hng kch thch, v rau ci xut x t vng nhit i gm khoai ty,
c chua, c tm.
So vi ngi ln, tr em nh hn v c hn dng hn V vy i hi t v mui,
tng Miso, shoyo v nhng gia v mn khc cng nh cn rt t du, tri cy, thc ngt Khi
nu n trong gia nh nn nm nm theo khu v ca tr, cn ngi ln th nm trn bn n.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

Trc tin chng ti gii thiu phng php do thc dng cho b tr sau l tr ln
hn. i vi tr bnh ung th (khong 15 tui). Theo sau l s ch dn i vi vn ung th.

S hng dn cho tr em di by tui

Ch n ung c thay i theo s tin trin ca rng. Thc n l tng cho b l sa
m v tt c ngun dinh dng ca b u bt ngun t ngun dinh dng ny trong 6 thng
u. tui ca b s lng dn dn gim 6 thng sau v b sung cho b bng thc n
mm v khng mui v s lng ln ln tng ln.
Sa ngi m thng thng s ngng lc m rng hm u tin mc b (12 n 14
thng) v sau b n ch yu thc n mm c nghin.
B c th n thc n cng hn khi nhng rng hm xut hin v dn dn tng ln v s
lng nhng nm k tip. 20 24 thng tui thc n mm c thay th hon ton bng
thc n cng.
Bt u nm th 3, tr em c th n 1/3 1/2 lng mui so vi ngi ln ty theo sc
khe tng b. Lng mui tr n phi t hn ngi ln cho n tui 7-8.
tui th 4 dinh dng tiu chun c p dng cng vi mui bin, tng Miso nhng
ph cht khc nh gng. tui ny khng nn cho tr n tht ng vt bao gm c ngoi tr
trng hp c bit nh xanh xao, yu hay thiu nng lng. C th cho b n 1 mung tht c
sc trng c lut vi rau c v nghin. Tr 4 tui, nu thm cho tr n t tht c trng thc ngt
t nhin c bit rt b dng cho tr nh.
S hng dn dinh dng theo sau c p dng cho c tr khe mnh cng nh tr b
bnh bao gm tr b nhim sc t, bnh bch huyt, khi u no hay thn.
Ng cc rng
Tr c th c n sau 8 thng n 1 nm dng lm thc n chnh ca b. Ng cc
c nu thnh cho c mm gm 4 phn ng cc, 3 phn go ngt v 1 phn la i
mch. Cho c nu vi 1 ming ph tai tuy nhin khng nn dng thng nhng loi
rong bin. Thnh thong c th n k v yn mch. Tuy nhin kiu mch, la m en
khng nn dng thng.
Dng ni p sut nu cho c. cho mm, ngm ng cc t 2-3 gi v nu trong ni
p sut nc gp 5 ln nu trong 1 gi hay lu hn cho ti khi ng cc mm nh nh
kem. Nu hm ngm ht t 2- 3 gi v nc gp 10 ln v hm cho ti khi lng nc
cn 1/2. la riu riu cho ti khi si. Nu si bng tt la sau la riu riu tr li.
i vi b nh hn 5 thng tui th d tiu ha cho c phi c nghin k. Nu
b nh hn 1 nm tui c th thm Siro go hay mch nha to v ngt ging nh sa m.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

T l nc v ng cc ty thut ty vo tui ca b thng 10 v 1 , 71, 3- 1. Tr
cng nh cn n ng cc nu mm hn v vy cn thm nhiu nc hn. B c th ung
cho c thay th sa m trong trng hp ngi m khng c sa cho con b. Cn
thn trnh cho b n cho c t ng cc lm sn n lin v nhng ch phm t bt.
Sp
Sau 5 thng c th n sp c bit l nc sp. Sp c th nu t rau c c nghin
cho ti khi thnh kem. Khng b tng miso mui hay tng shoyu cho ti khi b c
10 thng tui. Sau thm t mui b d n. Tuy nhin trong nhng trng hp c
bit nh khi tr c vn v ng tiu ha th c th cho b n 1 t mui trong khu
phn nhng rt t v n trong thi gian ngn.
Rau c
C th cho b n sau 7 thng thng khi bt u b mc rng v n c ng cc
sau 1 thng. Khi cho b n rau c, bt u vi rau c ngt nh c rt, bp ci, b, hnh, c
ci v bp ci Trung Quc. Nhng th ny c th luc hay hm v nu k v nh hon
ton. Cho b n rau c thc vt rt kh nn cha m phi c gng quan st khi b n. Bng
ci ngt nh sp rau, bng ci b thch hn l bng ci v ci xon. C th thm gia v
nhng va phi vo sp rau c. Sau 10 thng khuyn khch tr n.
u
C th cho b n sau 8 thng nhng s lng rt t nh xch u, tiu u, u lng,
u xanh nu nh vi ph tai nhng loi u khc nh u a, u nnh c th dng
thnh thong vi iu kin phi nu nh hon ton. u nu chung vi t mui bin hay
tng shoyu hoc lm ngt vi b, mch nha hay siro go.
Rong bin
c p dng nh l 1 mn n khi tr c 1 n 1,5 tui hay 2 tui, d ng cc
c nu vi ph tai v rau c c th c nu vi rong bin ngay c tr khng cho n
thng xuyn.
Tri cy
Thnh thang c th cho tr n tri cy n i theo ma c th cho n vi s lng rt
t, khong 1 mung cf nu v nghin, khi b t 1 2 tui. Tuy nhin trong trng hp
c bit to nu hay nc to c th c dng thnh thang nh l 1 s iu chnh cho
vi trng hp.
Da ci
c lm theo li c truyn, sau khi tr c t 2-3 tui c th dng nc chm lt
v t gia v.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Thc ung
C th bao gm nc khong hoc nc tt un si hay lm lnh, tr gi, tr ng cc
hoc nc to (un nng hay m) v amasake (c nu gp 2 ln thi gian vi nhiu
nc v lm lnh).
bit thm tin tc v dinh dng cho tr nh nn xem quyn sch Macrobitic
Paregnancy and care of the newborn (New York Tokyo Japan xut nm 1984 ) hay lin
lc vi 1 thy gio dng sinh hay gio s y hc.

Ch n cho tr
Ng cc rng
Hng ngy n 50% - 60% , phi l ng cc rng . Ngy u chun b go lt nu ni
p sut, nhng ngy tip theo go lt nu vi 20% k, sau nu vi go trong nhng
ngy tip theo, go lc nu vi 20% - 30% xch tiu u hay u lng. V tr li t u.
Sng n cho c thm nc cho va n nu thm ng Miso v si thm 2 - 3
pht. Thng th t l gia go v nc l 1: 2 c th nu chung vi 1 ming ph tai nh.
Amsake
Thc ung ngt lm t go ngt (Sweet Rice) ln men thay cho mui, tuy nhin c
th nm mt 1t mui trong vi trng hp ty theo tnh trng ca tr.
Nhng loi ng cc khc i khi c th dng bao gm la m, la m dp, bp, yn
mch mc d thng u nn trnh yn mch : Nn hn ch kiu mch v seitan bi v
chng c qu nhiu nng lng cho tr. Bnh m lm bng bt tt c th cho b n t 2
3 ln/tun. C th n bn nh nh Undon v soba 2 3 ln/tun. Trnh n nhng loi
cng, nng cho n khi tnh trng c ci thin gm bnh Cooki cake, bnh cracker,
bnh ng nng xp v cc loi bnh khc.
Sp
T 5% - 10% , khang 1 2 chn/1 ngy nu vi to wakame v nhng rau c mc
trn t nh hnh, crt nm vi miso hay tng shoyu. Thnh thong 1 cht nm shitake
c th thm vo sp, sp thm vo. Sp thng nu bng loi c sen. Miso l loi miso
la mch, miso go hay miso u nnh v lu 2-3 nm. Nu mun thm ngt, nu
sp k vi rau c ngt nh b bp ci, hnh, c rt v c th n thng. Thnh thong rau
c xo vi du m trc khi dng nu sp. Trong loi rau c, rau c trn tt hn nh
hnh, b ng, b ao, rau c c r v l thnh thong cng dng nu sp. Sp ng cc,
sp u v nhng loi sp khc c th n t t.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Rau c
n t 20-30% c nu theo nhiu cch. Tng qut rau c c l, rau c trn v rau c
cng mc gn b mt t, rau c c r c th dng vi s lng bng nhau c ngha
khang 1/3 trong ba n hng ngy. Trong khi nu n, c th nm mt t mui, tng
shoyu hay miso. Sau thng u dng du thc vt, c bit l du m hay du bp xo
rau c nhiu ln trong tun nhng du khng nn n nhiu. Nh l mt qui lut chung,
nhng mn sau c th c chun b nhng ch th khc bit ty tng ngi, rau c
nishime 4 ln/tun; mn b xch u t ph tai 3 ln/tun; c ci kh 1 chn 3 ln/tun;
rau c nu 5-7 ln/tun; salad nu 5-7 ln/tun; trnh n salad sng v trn; rau c hm 5-
7 ln/tun; rau c xo 2-3 ln/tun, dng rt t du m; kinpira 2/3 tch 2 ln/tun; tu h
ki, tu h. Vi rau c, 2 ln/tun. Hn ch seitan.
u
5% nh xch u l, u lng, u chim dng thng ngy nu vi rong bin nh
ph tai hay hnh, c rt. Nhng loi u khc c th n 2-3 ln/thng. Nm vi mt t
mui hay shoyu. Ch phm t u nh nc chm u nnh, catto, tu h nu hay tu h
ki thnh thong c th dng nhng vi s lng va phi.
Rong bin
5% nh rong ph tai, to wakame nu hng ngy vi go, sp, to nori c th n hng
ngy. Mn kijiki hay arame 2 ln/tun, nhng loi rong bin khc th ty thch. Rong
bin c th nu chung vi rau c hay xo t du m, rau kh lm mm bng ch ngm v
luc s trong nc.
Gia v
Thng dng mui m, t l 1/18 (sau 2 thng gim cn 1/16) bt to mikame, x
mui tekka. Nhng gia v thng thng dng sinh c th n nu mun. Nhng gia v
trn c th dng hng ngy vi ng cc hay rau c nhng vi s lng va phi, thch
hp vi khu v tng tr.
Da ci
Lm nh theo nhiu cch, n hng ngy, mt mung l . Tuy nhin, da ci qu
mn nn hn ch.
Thc phm ng vt
Tht gia cm, tht ng vt, trng v nhng thc phm ng vt khc nn trnh n: c
th n tht c trng 2 tun/ln. C c th hm, luc, hay kho chung vi mt ming c ci
hay gng. Sau 2 thng, c th n c 2 ln/tun nu mun. Trnh n c mu xanh, hay so.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Tri Cy
Cng t cng tt, bao gm tri cy vng nhit i v n i cho ti khi tnh trng
c ci thin. Nu thm n va phi tri cy nu vi t mui hay tri cy kh (cng
c nu) c th thnh thong ung ru to.
Thc ngt v bnh Snack
Trnh tt c nhng thc ngt v mn trng ming lm t ng, sochola, mt, carob,
xiro cy thch. Nu thm ngt, dng rau c nu n hng ngy, ung nc rau c ngt.
Bnh t mu, bnh cm nhi bnh susshi rau c v nhng loi bnh snack t ng cc
khc c th n. Hn ch bnh go, bp rang, v nhng loi bnh snack nng khc v n
lm x cng khi u. Thnh thang c th n nhng mn trng ming dng sinh lm t
nhng th ngt ng cc tt nh : amasake, mch nha, siro go.
Ht
Gii hn ht v b u phng. C th n ht xay khng mui nh ht hng dng
v ht b, nhiu nht l mt tch/tun.
Nm nm
Nh mui khng tinh ch, tng shoyu, v miro dng va phi hn ch s kht
nc. Trnh n mirin v ti. Nu tr em thy kht sau hay trong ba n phi gim ti a
nm nm tr v mc qun bnh.
Thc ung
Nc ging hay nc sui thin nhin c th lm nc ung chnh. Tr gi c th
dng thng xuyn. Trnh nhng thc ung nm trong danh sch cm v khng c
ung c ph, ng cc trong 2-3 thng u sau khi bt u n theo li dng sinh.
Kt hp vi nhai tht nh cho ti khi thc n thnh dch nc trn vi nc bt, nhai ti
thiu 50 ln, nu c th th 100 ln cho mi ming. Trnh n trc khi ng 3 gi.
Nh gii thiu phn II,nhng ngi ang c iu tr bng y dc nn c ch thc
dng chuyn tip.

Nhng thc ung c bit v s chun b

Tr em ung th c th n mt vi mn v thc ung c bit vi s lng nh lm
tng phm cht ca mu v bch huyt. Nhng mn ny gm:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

Thc ung rau c ngt
Mt tch mi ngy trong thng th nht, sau 3 ngy mt ln trong thng th nh.
Nc ung mn
Tng shoyu sn dy: 2 ngy mt tch trong 2 tun, sau mi tun mt tch ung
trong 3-4 tun. Thc ung ny gip tng cng sinh lc cng nh phc hi sinh lc.
C ci mi
Mi mt na tch c ci ti thm vi git tng shoyu, thnh thang mi dng, 2-3
ln/tun. Mn ny gip tiu ha, loi b m d v du khi c th.
Sp r ngu bng v c chp (koikoku)
Nu nguyn con c chp vi r ngu bng nm vi tng miso v mt t gng lt,
dng vi ln trong tun trong khong thi gian nhiu tun. Mn ny rt nhiu nng lng
v ch c th c dng vi mc ch lm thuc. Xem thm chi tit trong phn III.
Kem go lt
Trng hp n khng thy ngon, hng ngy n 2 3 chn kem go lt nguyn vi gia
v l mui m hay tekka. Mn ny c th n thnh thong nh l mt phn trong ch
thc dng ng cc. Nu tr em thm ngt th thm nc p rau c ngt, amasake, mch
nha, siro go hay thm t tri cy nu vo trong ng cc.

Chm sc ti nh
C ra c th
C ra ton b c th nh bng vng ct sng bng khn nhng vo nc nng v
vt ro, rt tt cho s tun hon ca mu, bch huyt cng nh cho nhng hot ng v
th cht cng nh tinh thn.
Vim sng
Sng vng bng v l lch i khi lin quan n ung th tr em, nguyn nhn do n
qu nhiu protein, thc ung d tha, gia v. Trong nhng trng hp nh vy nn gii
hn v n gin ha thc n trong khang thi gian vi ngy cho n 10 ngy. Sut thi
gian ny, hng ngy n go lt nu bng ni p sut vi la mch, 1-2 tch sp miso, 1
na c ci kh v mt na l c ci ngm trong thi gian lu (trn 2 thng) vi mui m
v cm go, mn rau c nh hnh, c rt, v bp ci xo vi du m, nhiu tch tr gi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h t tr r e em m

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

Tuy nhin ch n ung n gin ha ny khng nn tip tc sau 10 ngy tr phi c s
hng dn ca thy dng sinh,nh dng sinh hc hay gio s y hc.

Nhng s quan tm khc
Th dc v ht th su nn c tp c bit ngoi khng kh trong lnh. Massashiatru v nhng
iu tr khc gip th gin v lm tan i nhng ng mt mi v tm l v th cht rt tt.
Duy tr khng kh trong lnh ti mt trong nh rt quan trng, t cy xanh trong mi
phng, m ca s khng kh lu thng.
Mc nh bng vi cotton, trnh mc vi si nhn to, rt c li cho s trao i cht v
s thng thong cho dng nng lng trong sut c th.
Trnh tip xc vi mi trng v in t. Hn ch ti thiu nhng dng c cm tay.
Nu c, hy cho tr sng, chi v i n trng vng xa khi mi trng in t nhn to.

















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
A AI ID DS S V V B B N NH H U UN NG G T TH H

Thng k
AIDS ang lan khp th gii, vi con s t vong tng gp i trong nhiu quc gia. 2
nm qua, hng chc triu ngi b nhim virus HIV tr phi l phng php cu cha c tm
ra, cn bnh e da nh hng n a s c dn trn tri t vo u thp k ca th k mi.
Khong nm 2000, c lng c 120 triu ngi trn th gii b ly nhim virus HIV. Bnh
Kaposis Sarcoma : hay KS, loi ung th u tin lin quan n AIDS. Mt loi ung th c c
tnh l nhim mu nu hay tm trn da, thng trn hai u chn v thng xut hin di
nhng im en kch thc nh, dn dn s lng nhng im en ny s bao ph nhng b mt
khc nhau trn c th. Tuyn bch huyt trn c sng ln. Bnh KS cng xut hin trong c th
nh hc ming hay xung quanh hu mn, cho n khi bnh AIDS lan truyn, bnh KS l
bnh him thng nh hng n ng vng trung ng tui 50. N gii hn trn da v
dc kim sot bng thuc men, him khi gy t vong. Mc xy ra ang gim, vi 35-40%
trng hp AIDS lin quan n KS trong u thp nin 80 v 14% nm 1992.
Tui trung bnh ca mt ngi nhim AIDS-KS l 34. Mc th trung bnh t 14-32
thng, ph thuc vo s t bo T. iu tr thng l phu thut ct b vng thng tn, trong
ming th dng phng x v phong php ha hc i vi KS lan rng.
Nhiu loi c tnh khc c th xy ra vi AIDS Non-Hodgkins Lyphoma (NHL) l loi
ung th thng thng k tip, chim khang 3% trng hp AIDS. Nguy c nhim NHL l n
ng c thn lan truyn trong vi quc gia. Ti San Francisco, n tng gp 10 ln v lin quan
n s ly nhim HIV l 104 ln trong qun chng. n b t c nguy c b ung th bch huyt
nh n ng. Bnh lymphoma h thng thn kinh trung ng coi nh chim 0,6% ca tt c
trng hp AIDS. Bnh Hodgkin lin quan n AIDS trong s t trng hp v ri lon c th
lin quan n HIV bao gm t bo T NHL, thuc vng c v nhng khi u c bp tr em. D
on v nhng bnh c tnh khc ca trng hp ny th cng thp, mc t nhiu thng ti mt
nm hay hn na. Nhng triu chng c lin quan n AIDS khng ung th gm mt chc nng
h thng thn kinh v nhiu loi khc nhau v vim no, vim mng no v vim ty, candida
albican, CMV, toxoplasmosis, mn gip v nhng loi khc.
Cu trc
Mc ch ca h thng min dch l duy tr s khng c nhn v pht trin sinh hc c
nhn cng nh kh nng v tinh thn v nhng iu kin trao i vi mi trng. H thng min
dch t nhin ca con ngi gm:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

1. Trc gic v bn nng, lm vic thng trc gip c th trnh nguy him v phn ng
vi nhng nh hng v nhng yu t mi.
2. Nhn thc gm nhng mc khc nhau v s nhn bit hot ng thng qua qu trnh
phn on, la chn, hay kinh tm trnh khi v bo v chng ta khi nguy him.
3. Phn ng t tr gm h thng thn kinh thng v ng cm, loi cung cp nhng s qun
bnh v hi ha ng n vi s khuyn khch mi.
4. S phn ng v bo v b mt c th bao gm da, tuyn m hi, l chn lng v nhng
phn ng ca t bo bch huyt, gip bo v c th v loi c t cng nh nhng nng
lng khng cn thit trong c th ti b mt da.
5. H thng bo v cht lng bn trong gm nc bt, enzyme tiu ha v acid,
immunoglobin A (IGA) v nhng yu t khc hot ng trung ha v hn ch nhng hot
ng ca virus, vi khun v vi sinh vt.
6. S hot ng v bo v cht nhy gian bo v mu - gm t bo B, t bo T, nhng t bo
khc gip trung ha v lm hi ha nhng nh hng ca virus v vi sinh vt ca chng.
7. S bo v bch huyt gm tuyn bch huyt gip ty sch nhng cht d tha rc ri.
8. S bo v t bo gm mng nhy t bo v cht nhy bn trong t bo, vn hot ng
bo v nhn t bo t s kch thch c th v nhng cht ha hc c hi.

Nguyn nhn
Khuynh hng ca s min dch t nhin hay AIDS th khng phi l kt qu ca s tht
bi t ngt, khuyt im hay s khng nh hng ca mt hay nhiu chc nng min dch, n l
kt qu ca tng th tht bi hay sa st ca tt c chng, thng da trn thi im ca thi gian.
Nguyn thy ca s thiu ht min dch l s vn c ca trc gic v bn nng lm cho
chng ta quan st c i sng khng bnh thng v s thc hnh n king nhng loi vt
qu s gii hn t nhin ca mi trng chng ta, kh hu hay tnh trng thch nghi s khng cn
bng ca i sng v n ung, l kt qu ca s sa st v yu km v nhng mc khc ca h
thng min dch t nhin.
Trong khi y l cn nguyn ca s thiu ht min dch, nguyn nhn sinh hc ca s
min dch t nhin th khng thch hp vi nhng thi quen n ung. Qua s lm dng n ung
lu di, chng ta to ra mt mi trng yu km bn trong m trong nhng virus c hi v
nhng vi khun d dng sng, pht trin v nhn ln.
Nng lng v dinh dng t thc phm m chng ta n hng ngy s to ra nui dng
v thng tr phm cht v s lng ca hng cu v nhng cht nhy bn trong t bo, phm cht
ca cht nhy bch huyt, v phm cht ca c quan, nhng m, nhng t bo cng nh nhng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

chc nng ca chng. Thc phm hng ngy s quyt nh s phn ca chng ta trong cuc sng
v liu rng h thng min dch t nhin ca chng ta vn cn mnh hay yu hay ang phn r.
Thc phm hng ngy xut pht t tht ng vt, gia cm, thc phm b sa, ng, thc
phm tinh ch, du cng vi s tiu th tri cy vng nhit i, nc ngt, hng liu, thc ung
kch thch - ni chung vi li n hin i ny s sn sinh mi trng acid trong c th. Nhng vi
sinh vt c hi nh HIV rt thch trong mi trng ny. Ngc li, n king c truyn ch yu
l ng cc v rau c u, rong bin v nhng thc phm thin nhin khc s to ra mi trng
kim trong mu v tan b c th.
Da vo s quan st k lng t khi bt u lan truyn AIDS, h thng min dch ca
con ngi yu km v d b ly nhim virus AIDS do khuynh hng tiu th nhng thc
phm sau:

1. Qu nhiu cht ngt gm thc phm cha socola, ng, carob, mt, thc ngt ha hc.
2. Qu nhiu tri cy v nc tri cy vng nhit i nh chui, xoi, u , b, qu kiwi
v nhng qu khc.
3. S lng ln thc phm b sa, c bit l sa, kem, b, kem lnh, nhng thc phm
cha cht bo.
4. Thc phm bt tinh ch, bnh m v thc phm nng khc.
5. Cy c qu c nh c chua, khoai ty, c tm, tiu cng nh nhng cy khc xut x t
vng nhit i.
6. S lng ln thc phm c du v m bao gm salad trn, nc st, thc n chin.
7. Nc ngt, nc c gaz, ru v thc ung ngt c alcohol khc.
Tt c nhng thc phm trong 7 mc trn l rt m, chng s bnh trng, phn hy
v mt i, a n kt qu l lm yu nhng c quan tuyn v chc nng ca nhiu lai c quan
khc nhau. ng thi chng to mi trng acid trn ngp trong c th, ko theo s ri lon sau:
1. Rut non yu bao gm hp th thc n km v yu km trong s sn xut hng cu khe
mnh.
2. Vim nhim gan, vim gan v mononucleosis nh m v nc nhy ln gan, nguyn
nhn do tiu th qu nhiu thc phm ngt v thc phm tiu ha qu d.
3. Ri lon bch huyt, nh sng tuyn bch huyt v c gng thi cht c t khi c th
v mc qun bnh v t bo bch cu bao gm t bo T-4 v T-8.
4. Yu km v chc nng h hp v m v cht nhy t tp trong phi v diocid carbon
trong mu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

5. Ri lan tuyn ty c bit l hypoglycemia, hay lng ng kinh nin trong mu, v
m tp trung xung quanh c quan ny v cn tr s tit ra cht insulin khng th.
6. Yu km ca xng v nhng cht khng kim lu tr trong vng ny b acid trung ha.
7. Ri lon da bi v c th tp trung thi hi nhng cht d tha thng qua da.
8. Ung th da v KS, ni ln s c gng ca c th loi m v protein d tha kt hp
vi ng n v protein ng vt ti b mt da.
9. Ri lon c quan ti to.
10. Thn kinh nhy cm.
11. Do d v tinh thn.
12. D b ly nhim virus v vi khun bao gm HIV, chnh yu ta c th ni rng c th bao
gm mu, bch huyt, t bo c th, t bo min dch tr nn m ha v s n ung sai
lch v ri lon h thng min dch, c th bt u t tn cng ly n. Thng thng h
thng min dch to ra s cn bng thng qua lc ht v y. Ti mi mc , n hot
ng da trn m v dng (Xem biu ). Ti mc t bo, t bo T c mt virus v
ra hiu cho t bo B sn sinh khng th ti virus, n s i chi vi virus. Cht khng th
ny s bao bc virus, t tn cng ly n v phn hy virus thnh m v dng.Virus b
trung ha khng cn tn cng cc t bo. Mt enzym m c tit ra phn hy hay
dit h thng lc ca thn thnh nc tiu. Vi AIDS, c s thiu ht v t bo T-4, ng
vai tr chnh trong h thng min dch v c phn loi thuc dng. Kt qu l virus
tip tc nhn i, xm ln, tn ph v git cht vt ch.

m v Dng ca h thng min dch
Bnh Kaposis Sarcoma (KS) l loi ung th thng thng nht lin quan vi AIDS, xut
hin di th ti, nhng im nu en v lan trn ton b da, n tip tc xut hin v lan ra v
lng m tha, protein tha v ng n ng tr trong h thng vt ra ngoi kh nng ca
chc nng loi tr bnh thng. c bit l loi tr qua ng h hp v ng tiu tin. KS
cng c th xut hin trong hc ming hay nu rng cng nh bn trong ng h hp, ng
tiu ha, trc trng v vng hu mn.
Theo s thay i v thc dng n ung, KS c th tip tc trong vi thi im cho ti
khi s tch ly ca m do trong thi gian di tiu th du, thc phm b sa, m ng vt v
ng c loi tr. V vy, bnh Sarcoma thng gim dn dn v nhng im en s thay i
thnh mu sng hn. Tuy nhin, n c th ko di trong nhiu nm trc khi nhng thng tn
hon ton mt i, cung cp s trao i cht v th cht v nhng chc nng khc ca c th c
phc hi thnh nhng tnh trng khe mnh bnh thng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

M, ti bt u lm vic vi nhng bnh nhn AIDS t u thp nin 80. Ti quan st
nhiu n ng bnh AIDS, KS v nhng triu chng khc c chn an l giai an cui bi
mt gio s y hc ngi hi phc do phng php n ung dng sinh. New York v Boston,
nhng v bc s y khoa bt u nghin cu k hoch ca chng ti v thng bo cho nhng ng
nghip ca h rng nhm dng sinh m h nghin cu trong nhiu nm c du hiu tin trin v
trn mc trung bnh so vi nhm c kim sot khc hay nhm thc nghim di s nghin cu.
Mc d bnh AIDS lan khp ton cu nh hng ln mi nn vn ha v quc gia ni
ring, n pht trin nhanh chng phn ln nhng vng nhit i ca th gii nh chu Phi,
chu M Latinh, n , Pakistan v nhng vng nng khc. Qui lut hp nht ca m dng
gip ta hiu mc xy ra v s lan truyn AIDS. Ly nhim virus cng nh nhng tnh trng
ly nhim bi vi khun, k sinh trng lan truyn nhanh chng trong vng m, nng ni m
cn bng v dng, kt hp mi trng vi mt s cn xng thuc m bnh trng v thc
phm v thc ung. Trong nhiu quc gia nhit i, con ngi khng cn n ng cc, rau c
ging t tin ca h. Thay vo , h n nhiu ng, hng liu, du, thc ung kch thch v
nhng loi nng lng khc rt m cng nh thc phm ng vt, thc phm b sa, bt tinh
ch, thc phm ch bin sn v nhng loi khc nhp khu t Ty u. Ph nhng ng c trng
trt hoa mu lm tri nui tru b, trng cy lm ng v nhng ngnh khc ca nng nghip
hin i v ngnh sn xut thc phm, h tp trung trong nhng thnh ph v nhng chut
thnh th, ni thiu dinh dng, tht nghip, ngho tng, n thc phm ng hp, ng, thc
phm tinh ch v nhng loi Calori cao khc. Bnh AIDS cng nh nhng s ly nhim khc
pht trin trong nhng mi trng nh vy.
Nhiu nm qua, ti c mi hi hp vi nhng v bc s y khoa v t chc sc khe
min Ty chu Phi, ni m AIDS lan truyn mt cch qui m. Ti quan st thy rng, AIDS l
thng thng trong nhng thnh ph ln v xut hin nhng ngi n theo li hin i nhng
nhng vng nng thn ni con ngi n ng cc, rau c v thc phm thin nhin khc th
bnh AIDS xy ra t hn nhiu.
Trong nhm nghin cu ca ti, ti gp nhiu ngi tr tui bnh AIDS hoc gn gii
tuyn bnh AIDS, nhng ngi n caribbean hay nhng vng kh hu nhit i, m khc cho
chuyn ngh h ni m trn y tri cy nhit i bao gm chui, xoi, da, u , i cng vi
ru rum v alcohol cocaine v nhng cht m cc khc i vi bnh AIDS. y l nhng vng
t st. Bn cnh nhng loi thc phm nh vy, thi tit nng cho php virus pht trin nhanh
hn. Nu bn mun i ngh h vng nhit i, n nhiu tht v tht g trc s pht trin
bnh tim (dng hn), kh hu nng v thc phm nh th s lm bn mau chng i n ch
cht. d hi phc t AIDS, nn nhng vng c kh hu lnh hn.
n b t b SIDA nh n ng, l do l v n b dng hn v th cht v th trng v
v vy c th n m hn mt cht. Tri li n ng th m hn v n ung thin v dng th tt
hn. Theo c truyn n n mt cch cn xng nhiu rau c c bit l salad tri cy, thc ngt
trng ming, nhng thc phm v thc ung m khc trong khi nam n tht ng vt, mn
hn, thc phm nng v nhng th dng hn. Ph n n thin v dng th nguy him mui
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

mn, thc n nng tht c vv v n nhng loi ny trong x hi hin i ph n v con gi d
b ung th bung trng, ung th phi v nhng ri lon dng khc. Ngc li n ng n thin
v m th c hi dng nc tri cy, kem a, salad, thc phm b sa v nhng loi khc s dn
n bnh nhim sc t, bnh bch huyt, AIDS v nhng ri lon m khc. Thng th ph n
khe v sng lu hn nam gii bi v h c th trao i nng lng mt cch hi ha hp vi
mi trng thng qua qu trnh kinh nguyt v s sinh sa cho con b, ngi m t c sc
khe tt cng nh a con lm tng cng h thng min dch i khng vi bnh tt.
Thm vo s n ung ng n nhiu kha cnh ca i sng hin i thc y s pht
trin mt cch thiu ht h thng min dch t nhin. Theo kinh nghim chng ti yu t lm
tng s thiu ht h thng min dch :
1. Li n ung ca ngi m trong thi gian mang bu quyt nh th trng, th cht v tinh
thn ca a b.
2. S yu km ca min dch t nhin trong sinh n qua s m ly a b ra khi sanh v
hay s thay th nhng cht khc cho sa m.
3. S yu km v h thng min dch t nhin trong sut qu trnh pht trin qua s lm
dng v dc phm ct b amidan v nhng tuyn khc, tip xc chiu tia X, tip xc
nhng tia phng x in t nhn to, lm dng s iu tr v thuc men, dng nhiu
thuc khng sinh, s nhim mi trng, nhng hnh vi tnh dc ba bi.
Theo y hc hin i ly nhim virus SIDA th ch c con ng cht khng c cch cu
cha. Theo quan im dng sinh iu khng hon ton ng. u tin l gi cho virus
khng hot ng ngi bnh c th sng thm 10/20/30 nm hay hn na khng cn thit phi lo
ngh. i vi s ly nhim mi ny, ch n ung dng sinh tiu chun s lm cho virus
khng hot ng v ngi bnh s c gii phng khi triu chng v cn bnh v vy khng
cn phi lo u. i vi nhng trng hp triu chng bnh trng r rt th phi n ung theo
hng dng sinh trong hai nm tr v bnh thng v sau l t 5-7 nm y li virus
hon ton khi c th.

Chng c Y hc
Nm 1983, mt nhm nh nam gii mt bnh SIDA New York bt u n theo dng sinh
di s dn dt ca ng Michico Kushi v Lawrence H. Kushi , D.Sc. H hy vng lm thay i cht
lng mu ca bnh nhn v phc hi h thng min dch t nhin cho h. Nm 1984, nhm nghin
cu dn u l Elinor N. Levy v John C Beldekas hai tin s ca khoa min dch hc ti trng i
hc Y dc Boston v c nhn Martha C. Cottrell, gim c hi sc khe sinh vin ti vin Fashion
v k thut NewYork bt u gim st mu mu v chc nng min dch ca 10 ngi n ng
bnh KS (mt triu chng ca bnh AIDS). Kt qu cho thy a s h tr nn yn n vi ch n
king :s sng st nhng ngi bnh khng iu tr bng thuc men rt kh quan so vi nhng bnh nhn
thng thng. Chng ti ngh rng nhng nh vt l hc v nhng nh khoa hc cho php nhng bnh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

nhn c bit l nhng ngi va nhm bnh khng theo s iu tr bi v l s la chn ca bnh nhn.
T liu:Patients with Kaposi Sacroma who Opt for No Treatment, Lan cet 7- 1985.
Ti hi ngh Quc t chuyn v AIDS ti Paris vo thng 6-1986, Elinor Levy cng
vi mt nhm ngi c lin quan vi KS, nhng ngi n theo li dng sinh, trong phn kt
lun nhng ngi nghin cu tm ti suy ngh rng :
1. Con s lymphocyte tng 2 nm u t s chn on vi KS nhng ngi n ng n
ung theo dng sinh. S phn tch k lng tin on rng con s lymphocyte s tr nn
bnh thng trong 2 nm.
2. Trong sut thi im ny s % ca t bo T4 khng thay i. S % ca t bo T8 th c
th gim.
3. Nhng kt qu ny c so snh l thun li hn so vi bt c nhng trng hp thuc
men no c bo co.
4. C nhiu s gii thch cho nhng s tm ti tch cc ny gm :
i) n ung dng sinh c li cho nhng nhn KS v AIDS.
ii) Quyt nh la chn phng php dng sinh nhng ngi n ng vi KS l mt
s d on tt hn .
T liu:Elinor Levy Beldekas, PH Black, LH Kushi v LH Kushi, Patients with Kaposis
Sacroma Who Opt for Alternative Therapy, International AIDS Conferencen Paris, France, 1986.
Trong cuc bo co xa hn v nam gii trong cuc nghin cu AIDS dng sinh, bc s
Levy ni rng: S ng ni rng c s gim v nhng triu chng lin quan n AIDS c bit l s
mt mi (23/29) v a chy (17/19) con s lymphocyte trong phn nhm 19 i tng KS c khuynh
hng gia tng vi thi gian sau khi chn on. Ch 2 trong 19 i tng mt hn 10% trng lng c
th trong sut thi gian tham gia cuc nghin cu mc ln xung t nhiu thng cho ti hn 3 nm. 9
trong s 19 i tng bnh KS b cht, 7 i tng sng hn 3 nm sau khi chn on bnh KS. T
liu : Elinor H. Levy, th gi cho trung tm x hi ung th M, 3/3/98.
Sau khi quan st ban u nhm ngi th nghim AIDS dng sinh c ni rng ti 20 ngi.
L mt nhm nhng ngi nam gii c nhng hi phc ng k v t bo T nht l t bo T4, Mc d t
l T4/T8 vn khng thay i ng k, bc s Martha Cottrell bo co nhng ngi bnh Kaposi
sarcoma c t l sng st tt nht 35 nm hay lu hn. Phng php chng minh s hu hiu
bng cch qun l tnh trng ca h trong khi gim nhng c hi ly nhim v dng cc loi dc
phm c hi. Tt c h lm vic v hng th cuc sng theo kiu ca hu ht bnh nhn AIDS. Trn
ht h tng i khng c tuyt vng, bung tri nh nhng bnh nhn SIDA khc. V vy li ch th
cht cuc sng ko di v ci thin immunocompetence c l kh quan bi mc thun li v tm l. T
liu Martha cottrell, M.S . Th gi cho trung tm x hi ung th M 14/ 3 /1988. Xem thm Tom
Monte, The way of hope (New York: Warner Books, 1990).
Nhng ngi iu tra chu Phi quan st s quan h ng k gia AIDS v a v cao
trong x hi. iu ny a ra s phi hp vi yu t mi trng nhng trung tm thnh th trn
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

khp chu phi nh hng bi k thut phng ty bao gm ch n ung kiu M tiu biu
v ng tinh ch v bt tinh ch, tht, trng, b sa, cht bo qun thc phm v nhng thc
phm khc. Trong thnh ph phng ty ca Kinshasa, th ca cng ha Cng G, li n
ung l rt tiu biu ca nhng thnh ph trong hng nh thu theo thu nhp.
C v hp l rng hin i ha nhanh chng ca s bng n dn s thnh th chu Phi,
c bit l tng lp cao hn, c l thit lp mt h thng min dch b dn xp v do dn h
n nhng nh hng pht sinh bnh ca virut AIDS. Kt lun ca Martha Cottrell tin s ngi
nghin cu chuyn v ch n ung v AIDS vng Ty , Chu Phi.
Li n tiu biu ca tng lp cao cp da trn ngh nu n thng hng ca Php v B
bao gm nhp khu tht sc , trng, ng trng, thc phm nng lm t bt, thc phm b
sa, du rau c v tri cy nhp khu. Tn nhim nng v nhng thc phm nhp khu gii thiu
vi mc cao v cht bo qun nhn to v nhng cht ha hc nhn to, nhng cht ha hc
nng nghip cho s cung cp thc phm dn thnh th. R rng y khng phi l li n ung tt
m mt ngi mong i c th chng li nhng bnh v ly nhim.
Tri li, li n ung ca tng lp thp ngi bn x bao gm tri cy trng ti a
phng, sn (loi rau c c r), tu, hnh , c nh. Li n ca nhng ngi c thu nhp thp c
bn c lng protein thp, lng m thp v lng si, x v carbonhydrat cao. Bi tiu chun dinh
dng , hng ngi ny c h thng min dch mnh.
T liu : Michio Kushi v H thng min dch t nhin (New York v Tokyo ) 216 17.
Khi ln u tin bnh AIDS xut hin nm 1981, ngi thy dng sinh ng Micho
Kushi bt u gii thiu cn k phng php nhai nh nh l mt im chnh trong n ung gip
chng li s pht trin ca s thiu ht h thng min dch. ng nhn mnh rng c tnh dng
ca nc bt c tit ra trong sut qu trnh nhai c th gip trung ha yu t ca m, gin n
ca virus AIDS.
Hin nay, nhng phng php nghin cu y hc v phng php ny ang ni bt ln.
Nc bt cha nhng cht c th ngn nga virus AIDS t s ly nhim t bo bch cu. Trong
cuc nghin cu, nhng nh nghin cu th nghim nc bt ca ba ngi n ng khe mnh,
35, 40 v 42 tui. Nhng th nghim cho thy nhng ngi khng mang virus AIDS v khng
c bit l nguy c ly nhim cao. Trong nhng mn n phng th nghim, nc bt ngi nam
chng li virus AIDS t ly nhim bch huyt, mt loi t bo mu trng nm trong h thng min
dch, t bo tn cng virus AIDS trong c th. Nhng nh nghin cu nha khoa ni rng s tm ti
gip gii thch ti sao khng c trng hp no chng minh rng virus AIDS truyn t ngi ny
qua ngi khc thng qua nc bt nh khi hn nhau hay khi xi chung bn chi nh rng.
Nhng nh khoa hc kt lun rng: Nc bt c cha nhng cht dit vi khun, vi nm v cng c
kh nng c lp virus AIDS. T liu: P.Combine each pair of sentences as directed : Fox et al, Nc
bt ngn cn s ly nhim HIV, Journal of the American Dental Association (1988).
Retinoid (Thc phm v cht giu vitamin A), Carotenoid (thc phm v cht giu Beta-
carotene, tin vitamin A) c th tch t trong vi hot ng phn ng min dch con ngi, gm
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

hot ng t bo khng th khi u, hot ng t bo hy dit t nhin c gia tng, v
lyphocyte kch hot. Nm 1990, nhng nh nghin cu ti trng i hc Arizona bo co rng
Retinoid v Carotenoid xut hin c nhng nh hng khc nhau v h thng min dch.
Retinoid hot ng trn tin trnh khc nhau ca t bo min dch, gia tng mitogenesis ca
lymphocyte v lm tng phagocytosis ca monocyte v macrophage cng nh hot ng
antioxidant lm mt mt chc nng min dch da trn ngun gc t do. Caritenoid lm gia tng
s lng t bo ny gip t c hi chng ca s hin hu h thng min dch nh AIDS, loi
bnh m s lng t bo thp v b khim khuyt v t nhin. S lu ca nhng nh nghin
cu, nhng nh khoa hc gii thiu rng cuc th nghim bt u nghin cu v vai tr ca ch
thc dng bnh nhn AIDS. Thc phm t nhin dinh dng cao gm cam, rau c mu
vng nh c rt, b, c ci Thy in. T liu: Rewrite the following setences.H. Irabhala et al,
Immunomodulation in Humans Caused by Beta-Carotene and Vitamin A Nutrial Research 10-173-86.
Nm 1989, nhng nh nghin cu c ni rng nhng ngi n chay c h thng min
dch mnh hn nhng ngi n thc phm m, ng. Nhng nh bnh dch hc ti trung tm
nghin cu c pht hin rng nhng ngi n chay t b ung th hn nhng ngi n bnh
thng, iu hon ton da vo s hot ng ca h thng min dch. Trong cuc nghin cu
22 ngi n chay, h tm thy hot ng ca t bo bch huyt hay t bo NK cao hn 100%
so vi t bo tng t nhng ngi khng n king. Kt qu nghin cu cho thy hot ng ca
t bo NK nhng ngui n king cao gp 2 ln so vi nhng ngi n tp. iu ny lin quan ti kin
rng nguy him ung th ngi n king gim nhiu l chnh yu quan h ti h thng bo v t nhin
tt hn m h c c.T liu: Margarete Malter et al, Natural killer cells, vitamine and other blood
components of vegetarian and omnivorous men Nutrition and cancer 12:171-78.
Bnh kaposis sarcoma (KS) gn y c quan st v thy nhng bnh nhn c c
quan cy ghp cng nh trong vi bnh nhn ung th c iu tr phng php ha hc, iu
ny cho thy rng KS ch yu nh hng nhng bnh nhn c h thng min dch c dn xp
can thip, kt lun ca bc s Martha Cotlrel. T liu: Michio Kushi v Martha Cotla, Ms, AIDS,
Macrobiotics, v Natural Immunity (New York v Tokyo), Japan Publications, 1990), 125.

Chn tr
Chn tr AIDS x hi hin i bng cch th mu thy s hin din ca cht khng
th i vi HIV trong c th. Tuy nhin, bi v triu chng khng xy ra trong nhiu nm, nn
hng triu n ng v n b nhim virus HIV m khng bit. Khi xut hin triu chng th
thng th qu mun cho h. Theo quan im y hc hin i, bnh AIDS l nan y khng th cu
cha, phn ln l ch ko di s sng bng thuc nh AZT lm gim au n. Theo quan
im dng sinh, AIDS hay loi mt h thng min dch t nhin c th c c on thng
qua phng php vt l c truyn phng ng.
Trong khi khng c ai m t ging nhau, ngi nghi nhim bnh AIDS c th tri qua
nhng c im sau:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

1. Mt mi tng qut v th cht v tinh thn, c khuynh hng th ng, tm kim tnh
trng thoi mi.
2. B cm lnh thng xuyn kt hp vi st nh.
3. Da b nga, ging nh b d ng.
4. Ri lan rut non nh bn, a chy thng xuyn.
5. Bun nn.
6. i sng tnh dc khng u, dao ng t s khng tha mn cho n khng ham
mun, thng xuyn thm ngt, tri cy v nhng thc n tng t.
7. m hi ban m.
8. B hypoglycemia kinh nin, gm khuynh hng tht vng, chn nn, cu gt, bi quan
c bit vo bui chiu, cm thy kit sc vo ban m hay khi ang ng, nhng phn
ngoi vi ca c th b lnh hn bnh thng, thm n ng.
9. Nhim trng gan.
10. Sng tuyn bch huyt.
11. Thnh phn trong mu khng cn bng bnh thng, nh t bo bch huyt gim t
ngt, c bit l lyphocyte ch mc t bo T-4 v t bo gip T-8.
12. Pneumoncystis carinii kt hp st nh kinh nin c th ko di trong nhiu thng dn
n kh th.
13. Xut hin ca KS hay nhng thng tng ung th trn da, bng cch quan st nhng
ngi nhim AIDS hay mang virus AIDS xut hin nhng nng lng lm mt hay ta
(mu ch ra nhng tnh trng nhim trng), hot ng hay di chuyn chm, da d b nt
n, rut non th yu, thng b a chy, khong mt na trng hp bnh AIDS m ti
thy l vim gan, 20-30% khc l l lch hay tuyn bch huyt b sng v n ra v
lymphoma tng ln 80% hay hn na b hypoglycemia hoc c lng ng trong mu
do tiu th trong thi gian di nhng thc phm b sa, tht gia cm, trng, nhng thc
phm c cht m khc nhng loi ny tp trung v lm x cng ty tng. Hormon khng
th no gii phng mt cch ng n v thoi mi h thng thm ngt, tri cy v
nhng thc phm cc m khc, nhng tnh trng v tin AIDS, theo kinh nghim ca ti
l mononucleosis, hi chng mt mi kinh nin vnhim virus Epstein-Barr.

Gii thiu v thc dng
Nguyn nhn chnh yu ca ung th quan h AIDS v nhng loi bnh v h thng min
dch l trong thi gian di tiu th nhng thc phm qu m v thc ung m cng vi nhng
nh hng m khc nh dng thuc men, dc phm, tip xc vi mi trng t tnh nhn to
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

v nhng yu t khc lm cho h thng min dich t nhin b gim. Tt c ng, chocola, mt,
thc ngt, hng liu, tho mc, nc ngt, ru, alcohol, tri cy, c ph, tr ngm cht ha
hc, nhng cht kch thch khc, thc phm t vng nhit i, du, thc phm bo, tt c nhng
loi trn phi gim v chng sn xut cht nhy d tha. Trnh tt c nhng ch phm t bt
ngoi tr thnh thong n bnh m la m hay la m en nu thm. Nhng thc phm v thc
ung c x l v sn xut nhn to v ha hc cng phi loi b hon ton, ngay c du thc
vt khng bo ha cng phi trng hay gim khi nu n 1-2 thng. Trnh tt c thc phm v
thc ung ng lnh. Khi nguyn nhn gy AIDS l do m ha, cn thit khng c lm cho
dng ha qu mau. Nu bn c gng cng c ly bn bng cch n nhng thc phm qu dng
nh ng cc, mui bin, rong bin, vv, th mt tiu cc ngc li s xy ra nh to s cng
thng v kht khe, vn l phi t s cn bng, gim cn v tp trung t t vo thc phm
dng.
Ng cc:
n hng ngy 50%-60%, phi l ng cc rng. Ngy th 1 n go lt nu ni p sut,
nhng ngy tip theo go lt nu vi 20-30% k, sau nu vi 2-30% la mch, go lt
nu vi 20-30% xch tiu u hay u lng v tr li t u. Sng n cho c, thm
nc cho va mm, d n, nm thm t nc miso v si thm 2-3 pht, thng th t
l gia go v nc l 1:2, c th nu chung vi mt ming ph tai thay cho mui, mc
d trong mt vi trng hp mui khng c n ty theo tng ngi nhng loi ng
cc khc thnh thong c th dng nh bp, yn mch mc d yn mch khng c n
thng u, la m, la m en, trnh n i mch v seitan, bnh m bng bt tt c th n
2-3 ln/tun, c th n nui, udon, soba, trnh n nhng thc phm nng cng cho ti khi
iu kin c ci thin gm bnh cooki, bnh cake, bnh ng, bnh nng xp.
Sp:
5-10%, khong 1-2 chn mi ngy, nu vi to wakame v nhng rau c mc trn t
khc nh hnh, c rt nm vi miso, tng shoyu, thnh thong mt cht nm shiilake c
th thm vo miso l loi miso la mch, miso go hay miso u nnh lu 2-3 nm.
Nu thm ngt, nu sp k vi rau c ngt nh b, bp ci, hnh, c rt v c th n
thng, sp ng cc, sp u v cc loi sp khc c th n thnh thang.
Rau c
20-30%, nu theo nhiu cch vi rau c c l cng mu xanh l cy rt tt cho gan v
gii c, rau c trn nh b, bp ci, c hnh rt tt cho l lch v h thng min dch, rau
c c r nh c ci, c rt, ngu bng lm tng sc cho rut non, mu v bch huyt. Nh
l qui lut, chun b cc mn sau, s lng v s ln s khc nhau ty theo tng ngi:
rau c, nm nishime, 3-4 ln/tun, mn b, xch tiu u, ph tai 3 ln/tun, c ci kh
mt chn, 3 ln/tun, salad luc, 5-7 ln/tun, salad hp 5-7 ln/tun; trnh n salad sng
v salad trn; u hm 5-7 ln/tun, rau c xo 2-3 ln/tun un vi nc thay cho du
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

trong thng th nht, sau thnh thong dng t du m trng ln cho xo mn
rinpiza trong nc 2-3 chn, 2 ln/tun sau 3 tun dng du, u h, tu h ki, nc chm
u nnh ln men hay seitan vi rau c 2ln/tun.
u:
5% nh xch tiu u, u lng, u chim, u en dng hng ngy nu vi rong bin
nh rong ph tai hay hnh, c rt, nhng loi u khc c th n 2-3 ln/thng, nm nm
vi t mui hay tng miso shoyu, sn phm t u nh nc chm u nnh, tu h nu,
tu h ki thnh thang c th dng nhng vi s lng va phi. Trnh lm tu h thnh
kem n nh tu h c.
Rong bin:
5% nh ph tai, to wakame nu hng ngy vi go, sp To nori cng c th n
hng ngy, mn hiziki hay arame, 2 ln/tun nhng mn rong bin khc th ty thch.
Gia v
Thng dng mui m t l 1/18 (sau 2 thng 1/16), ph tai, bt to wakame, nhng gia
v dng sinh khc c th n nu mun. Nhng gia v ny thng dng hng ngy vi ng
cc, rau c vi s lng va phi thch hp vi tng ngi, m mui (1/2 hay 1 tri mt
ngy) v tekka (1/4-1/3 mung mi ngy) th rt tt cho s hi phc kh nng min dch.
Da ci mui:
Lm nh theo nhiu cch khc nhau v n hng ngy 1 mung l , tuy nhin, da ci
qu mn nn hn ch.
Thc phm ng vt:
Nn trnh n ngoi tr c sc trng c th n 1 ln/tun hay 2 tun/ln, c nn hm,
luc hay kho chung vi c ci v gng, sau 2 thng c th n c 2-3 ln/tun nu theo
nhiu kiu nh nng, lm ch hay hp. Trnh tht c sc xanh v v cc loi gip xc,
nu mun n mn koikoku cung cp nhiu nng lng th n 3 ngy mt t, nu thiu
mu n mt t c kh nh xo trong nc hay du v nm tng shoyu khi chn, 2 mung
nh mt ngy, gi trong l.
Tri cy:
Khng n l tt nht, cng t cng tt bao gm tri cy vng nhit i v vng n i
cho ti khi tnh trng c ci thin, nu thm th n tri cy nu chn vi mui hay
tri cy kh (cng nu). Trnh ru tri cy.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 132

Thc ngt v bnh snack:
Trnh tt c nhng thc ngt v mn trng ming bao gm c nhng mn ca dng
sinh cho ti khi tnh trng c ci thin, ch cn mt cht ng, sochola, carob, mt,
siro cy thch hay sa u nnh s gy ra KS v nhng triu chng khc. tha mn v
gic v thc ngt dng rau c ngt nu n mi ngy (xem nhng thc ung phn sau),
dng nc p rau c ngt, bnh ht, mochi, bnh cm nm, bnh shusi, rau c v nhng
loi bnh ng cc khc c th n thng. Hn ch bnh go, bp rang v nhng bnh
nng cng khc v chng lm tng lng m di da v ngn cn trao i cht, nu
thm ngt n mch nha, siro go vi s lng t.
Ht:
Trnh n b u v lng cht bo v protein ca chng cao tr ht d, nhng ht rang
khng mui nh ht b ng c th n mt tch/tun chi n ht hng dng vo ma h.
Nm nm:
Nh mui khng tinh ch, tng shoyu, v miso dng va phi hn ch s kht
nc. Trnh ru np v ti. Nu cm thy kht trong hay sau ba n phi gim ti a
thc nm tr v mc kht qun bnh.
Thc ung
Nn theo s hng dn phn I, bao gm tr l gi l thc ung chnh, trnh nhng
thc ung nm trong danh sch cm, gm tt c nhng hng liu, thc ung kch thch
v c nhn c ph, ng cc trong 3 thng u sau khi bt u n theo dng sinh.
Kt hp vi nhai tht nh cho ti khi thc n thnh dch nc trn vi nc bt, nhai ti
thiu 50 ln, nu c th 100 ln cho mi ming. Trnh n trc khi ng 3 gi. Nh gii
thiu phn II, nhng ngui ang c iu tr bng dc phm y dc, cn phi c ch n
ung chuyn tip.

Thc ung c bit v s chun b
Ti ch ra nhiu loi thc ung c bit nhm tng cng h thng min dch, cng
vi nhng thc ung rau c ngt, nn n thm nhng loi ny ty theo tng trng hp c nhn.
Nn gp mt thy dng sinh c hng dn trao i s lng v s ln u l trung bnh,
n s thay i ty tng ngi:
Thc ung rau c ngt:
Ung 1-2 tch mi ngy trong thng u, thng th 2 ung cch ngy, sau ung
nhiu ln trong tun nu mun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 133

C sen:
Mn c rt-ph tai-xch tiu u, xt nh na chn c sen, thm 1/3 chn ph tai, 1/3
chn c rt, 1/3 chn xch tiu u nu kt hp 5 ln nc, nu 30 pht thm cht mui
khi chn. Ung nc v n lun xc (nu mm) mi ngy, 1-2 chn trong 20 ngy.
Mn m-nm shiitake-ph tai rang:
Rang ph tai trong xoong kh, nghin thnh bt, ring. Lm thnh 50% gia v,
nm shiitake rang kh s lng chim 25% ct nh v mt bn. Rang m en, chim
25%, nghin trong ci , trn tt c v nghin mt ln na. Mi ngy n mt mung
trong 10 ngy, mn ny c th n rt thm ng cc hay tr vo, sau n cch ngy trong
10 ngy, n thnh thong mi 3-4 ngy trong 1 thng ri.
M mui:
n thng, mi ngy hay cch ngy trong nhiu tun, sau t i hay ch khi cn thit.

Chm sc ti nh
C ra c th
C ra ton b c th gm vng bng, ct sng bng khn nhng trong nc nng v vt
kh rt tt cho h thng tun hon ca mu, bch huyt v nhng hot ng v th cht v tinh thn.
Hng dn bng compress:
i vi mt s t trng hp AIDS p compress gip loi m v cht nhy d tha. Nn
gp mt chuyn gia dinh dng c v cch ng n v s ln p compress vo nc
nng vt ro nc v p ln vng vim nhim trong 3-5 pht kch thch h thng tun hon.
Ch v y dc:
Trong trng hp tuyn bch huyt b sng v ung th lan khp h thng bch huyt, c
th cn thit dng thuc men, nn tham kho kin thm ca mt thy dng sinh, mt nh dinh
dng hc, hay kt hp y hc.

Nhng quan tm khc
Hy hot ng, i b, tp th dc nhng ng qu sc. Mc ch l lm cho dng nng
lng tun hon hot ng tt hn, ng c lm qu sc nh vt. Bi li rt tt c bit l
trong nc bin.Vng i ni tt cho s hi phc hn vng bin
i b mi ngy v gn gi vi thin nhin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 134

Trnh hn ch xem tivi, my vi tnh hay tip xc vi mi trng in t nhn to.
Ht mt bi ht mi ngy.
Suy ngm, cu nguyn, hnh dung c bit l sc khe, nhng hnh nh v suy
ngh tch cc.
Thc hin tnh dc an ton, trong sut qu trnh cht nhy v nhng cht lng
khc v nng lng bao gm virus HIV c thi hi v trao i. S ly nhim t
nhin rt d xy ra tr phi 2 ngi u n ung tht k lng.
Trnh dng dc phm.
Gi mi trng sch s v iu kin v sinh sch.
Nu c i hy di chuyn ti vng kh hu lnh hn hay v pha Bc, ni m mc
bnh AIDS thp v s lan truyn xy ra chm. Trong kh hu nh th, chng ta
nn n thin v dng hn, nhiu mui, nhiu ng cc v nu lu hn, vn gip
kim ha c th v hi phc h thng min dch t nhin. Tng t, AIDS rt pht
trin nhng iu kin m t v ma ma hn l ni kh ro v ma kh.

Kinh nghim c nhn
AIDS v Kaposis Sarcoma (KS)
Ni kh s ca Frank n vi anh u nm 1985, bc s ni rng anh b ly nhim k sinh
v triu chng AIDS bao gm KS s lng t bo TEST 1 thp hn di mc bnh thng v
anh tr nn m yu, bc s bo rng anh hy thc hin nhng c mun ca anh nhng mt iu
th v l v bc s cng ngh anh Frank hy tham kho phng php dng sinh. Nh vt l
Roger enlow tng l gim c hi sc khe Gay Lesbian lin quan n thnh ph New York v
gp con trai ti - Lorry Kushi- nghin cu v y hc ti hi ngh khoa hc v hi tho v thc
dng nh l mt yu t trong AIDS v nhng iu kin khc, v bc s bo Frank khng nn n
thc phm b sa v tht .
Frank bt u nghin cu dng sinh, c nhiu sch v tham d meeting ca HEAL, mt
nhm ngi dng sinh phng ng ci m ti thc s thch v dng sinh l ci nhn v mi th
ca n anh ta nh li thc s gip ti trt b nhng ch k ca ti, quan im th gii nh nguyn.
Tnh trng ca Frank bt u c ci thin vi li n mi. Trng lng 5 nm trc l
230, gim xung cn 155 v anh cm thy khe, da anh tr nn sch, mt anh sng ln v nng
lng tng ln, tt c u xy ra trong 5 thng u. S lng t bo TEST1 tr v mc bnh
thng. Mt vi nh vt l i thm anh ngc nhin, Frank gii thch: ngay lp tc ti t b
nhng cuc th nghim, mt g thm d ti v anh mun th nghim sinh thit ty xng. V vy
anh ta i theo ti sau quen bit vi s cn thit v i sau lng ti. Ti ni: ch mt cht, ti
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g v v i i b b n nh h A AI ID DS S

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 135

tht s khng ngh rng l iu cn thit v ha ra n khng cn thit. l cuc th mu n
gin v cho h bit c bn v cng mt vic.
Frank thy rng anh phi ngng nhng thc phm m anh tng n nh tht, kem, ru, c
ph, marijuana, l mt th k vin cho cng ty nghin cu th trng, cng vic ca anh ta l i
y khp thnh ph v thng n cm vi nhng thng gia, vi ngi trong ban nhn vin
ngc nhin khi thy anh ly cm nhi n thay v bt-tt, salad v martini. Mt ln ti mt nh
hng sang trng Baltimore, Frank bo ngi bi l anh ang n king c bit v u bp
trng, ngi Php n v chun b mt mn l thng l go lt, c nu vi du m, mt a
ln rau c khng b Ngi thng gia cng n king v ti c i x trng th t ngi u bp
chnh ny. Ngi u bp rt ngng m nhng ai n thc phm t nhin Frank ni.
Nm 1986, Frank vit nhng kinh nghim ca anh cho t New York Native - ci c
coi l tin b v nhn thc ca cng chng v n king v AIDS. Ti s khng ly mt c hi
no hay mt s ngu xun trong li sng na Thi gian cha bnh, thi gian cho s sng l by gi
Frank ghi nhn.
T liu: H s bi Mark Head ca Michio Kushi v Martha Cottrell, AIDS, Marcrobiotics v h
thng min dch t nhin (NewYork v Tokyo: Japan Publications, 1990).












T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 120

C Ch h n ng g X XI II I
T TH H C C D D N NG G C C T TR R U UN NG G T TH H N N O O

S liu
Nhng khi u no v ung th h thng thn kinh trung ng cp i 11.800 sinh mng
ngi M hng nm, con s ny s tng n 16.900. n ng, tui d b ung th no nht l
t 50-60. Khong gia t nm 1958-1988, mc t vong tng 25% cho c hai gii. Ung th no
cng gia tng tr em, ngy nay con s t vong c nam-n di 15 tui l 35%. Ung th no
cng tng ln ngi gi, nhng trng hp khi u no tng gp i k t nm 1968-1985.
nhng ngi trn 80 tui, mc gia tng vt ln 1 cch chng mt l 300-400% thi k .
Du hiu ung th xut hin khp ton cu, cht do khi u no tng 500% , Anh, x Wale ln
n 200% Php , c v Nht. a s nhng khi u no nh hng ln chnh m no ca n v
c gi l gliomas c phn chia lm 4 loi chnh.

1. Glioblastoma multiforme, khi u c tnh nh hng ln c tr em v ngi ln, pht trin
v lan nhanh chng thng qua no, tiu no, phn gia no, ng xng sng.
2. Astrocytoma, pht trin hu nh tr em, nh hng ln tiu no v phn gia no.
3. Ependymoma, loi khi u khc tr em, pht trin no tht.
4. Oligodendroglioma, khi u pht trin chm, nh hng ln thy trn, pht trin c tr
em v ngi ln.
Nhng khi u no khc gm medulloblastoma, ung th tui v thnh nin, lan t tiu
no n nhng vng khc ca no v h thng thn kinh trung ng; meningioma, khi u nh
hng ln mng no v ng xng sng; Pituitary adenoma, khi u nh hng ln
hypothalamus v dy thn kinh th gic; Fanlioneuroblastoma, loi c tnh pht trin nhanh
chng qua t bo thn kinh; Neurofibrosarcoma loi ung th tc ng ln vng ngoi vi ca h
thng thn kinh v neuroblastoma, khi u nh hng tr em 3 tui v lan ra nhiu vng khc nh
c, ngc, bng, vng di lng, mt v nhng tuyn thng thn. Khong 15% nhng khi u
no do t nhng c quan khc, c bit l phi, ct, v hay nhng nt bch huyt trong trng
hp bnh Hodgkin.
Bi v chng pht trin trong nhng vng quan trng nht trong c th, nn nhiu khi u
no thng kh iu tr d khoa hc hin i. Tuy nhin, ty tnh trng bnh tnh, thng p
dng phng php gii phu v chiu tia phng x. Phng php gii phu gi theo danh t y
khoa l Craniotony v lin quan n vic ct bt 1 phn hp s, ct khi u c tnh v sp xp li
xng ct b. Nguy c tn thng no trong qu trnh gii phu rt cao.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 121

Khi gii phu loi tr, phng php phng x X thng c dng, c bit i vi
medulloblastoma v eoendymomas. Tuy nhin, chiu tia X c th gy hi cho ty sng, c bit
tr em. Phng php iu tr hormonn i khi cng c p dng kt hp vi gii phu
gim tnh trng sng. Phng php Steroids kt hp vi thuc nh prednisone c a v tnh
mch hay c i vi thi gian cn li ca bnh nhn. Nhng phng php khc iu tr khi u
no bao gm phng php hypothermia (h thp nhit ca no hay c th), cryosurgery (lm
lnh), v cy radiosensitizer h tr cho phng php cha tia X. T l sng st hin ti cho tt
c khi u no nam l 25% v 33% n.

Cu trc
H thng thn kinh con ngi c 2 t chc phn chia nh sau:
1. H thng thn kinh trung ng
Gm no v ty sng; v h thng thn kinh ngoi vi gm tt c nhng kt cu thn kinh
ngoi hp s v ng t sng nh thn kinh s v chi nhnh ca h thng thn kinh t tr. H thng
thn kinh trung ng hot ng nh 1 ci switchboard i vi nhng sung lc i vo t s tip thu
v xung lc i ra ti nhng phn nh hng; n iu khin tt c nhng hot ng ca c th ngoi
tr nhng hot ng c kim sot 1 cch ha hc v nhng tin trnh nhn thc cao hn.
2. H thng thn kinh t tr
Khng c xem l 1 s phn chia v c th nhng l 1 b phn thuc v chc nng
kim sot nhng hot ng v thc v t khi ca c th chng hn nhp p ca tri tim, th, s
tiu ha v v.v. H thng t tr ny bao gm 2 b phn i lp nhau : danh t y khoa gi l
parasympathetic (thuc dng) v orthosympathetic (thuc m). Thn kinh parasympathetic v
tr trung tm hn trong c th bt u t phn gia no v vng xng cng ca ty sng v
phn cch ra ngoi qua 4 cp dy thn kinh s v 3 cp dy thn kinh sacral. Thn kinh
orthosympathetic v tr ngoi vi hn. Bt u t trung tm ca xng sng v phn tn ra xa
hn thng qua nhng dy thn kinh xng sng p ng. Trong hu ht cc c quan, m, c u
c 1 cp dy thn kinh t tr 1 ortko v 1 parasympathetic hot ng theo li tri ngc nhau.
Khi loi thn kinh parasympathetic tc ng ln nhng c quan gin n (thuc m) nh cung
phi hoc vch ca b my tiu ha, c 1 s thu nh t hp t nhin. Hnh ng ca chng trn
nhng c quan c (thuc dng) nh trng en ca mt hay c tim, dn n s co gin hay gin
n. Thn kinh ortho c s b sung nh hng ngc li. Chng ch ng nhng c quan lm nh
bng i v kch thch nhng c quan c nh t cung trong qu trnh mang thai.
Hai s phn chia chnh ca no l no trc ln, gm t no v no sau c hn, gm
tiu no. Bi v no trc to, rng hn nn thuc m, no sau nh c hn thuc dng. No
cng c th c phn chia trong vng trung tm c bit nh no gia v vng ngoi vi gi l
v no. thng tin nhp nhng nhng xung lc i vo v i ra cn c cn bng. Vi no
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 122

nhng vng trung tm hay c hn khuynh hng nhng ni m xung lc v hnh nh c
tip nhn trong khi nhng thng tin i ra ngoi xut x t nhng vng ngoi vi hay vng gin
n. V vy nhng xung lc thn kinh t mt, tai, mi, da v c quan gic quan khc tp trung
no gia, i vi nhng hnh nh gic m hay nhng suy ngh gi i ra ngoi t nhng vng
ngoi vi v no. V nhng khong nhn v gi i, no gia nhn s rung cm i n v chng
nh l b nh, trong khi s rung cm i ra gm nhng hnh nh ca tng lai li xut pht t no
trc.

Nguyn nhn ung th
Trong nhiu nm gn y, c s nghin cu lin quan n s quan h gia cc bn cu
phi v tri ca no. Nhng cuc nghin cu cho thy bn cu phi a s ngi ta kim sot
hnh ng n gin hay hot ng v k thut v nhng nhn thc, trong khi bn cu tri kim
sot s suy ngh phc tp v sng to. V khong ngn ng th nhng ngn ng c bn v n
gin c hnh thnh bn cu phi, cn bn cu tri to ra nhng din t tao nh hn. S
tng tng da trn s suy ngh v thuyt vi lai hnh thnh bn cu tri. Trong khi suy ngh
v phn tch da trn kinh nghim thc t c xut pht t bn cu phi.
Nn vn ha k thut hin i ca chng ta xut pht t s pht trin ca suy ngh bn
cu phi. Hot ng v suy ngh tp trung thuc dng ny l kt qu t s n ung loi thc
phm tp trung v tht, thc phm b sa v nhng thc phm ng vt khc. S khng cn bng
1 hng s hnh thnh s li ko tng ng trong hng kia. cn bng s gia tng thc phm
v s lng, x hi hin i chng kin nhng s tng nhanh nhng cht rt m nh ru, gia
v, c ph v cht kch thch khc, ng tinh ch, tri cy nhit i nhp khu, thuc ha hc v
nhng loi dc phm nh thuc an thn, thuc trnh thai, ma ty.
Trong nhiu t nc hin i, c bit l 15-20 nm gn y, thanh thiu nin thng n
nhng loi thc phm ny v nhiu ngi tr nn quen dng vi thuc l, cocain hay LSD.
Nhng cht qu m ny s hnh thnh s pht trin nhanh chng v suy ngh t phn bn phi
ca no m d c nhn thy trong x hi hin i, i vi phn bn tri v bt ngun t pha
sau n pha trc ca no nh l kt qu, nhiu ngi thng quay u nhn v tng lai m
qun lng nhng truyn thng trc gm nhng s quan h vi cha m, ngi ln, t tin.
Tng t, h mt thch th v trng hc, cng vic, ngh nghip v iu kin v kinh t v
chnh tr ca x hi . Thay vo , h ng v m nhc, ngh thut, tr thnh nhng thy gio tinh
thn phng ng v nhng s theo ui ho huyn khc .
Trong nhiu trng hp, s n ung v thc phm m v dc phm trong thi gian di
s dn n nhng iu kin khng cn bng. Nhng ngi n chnh yu l tri cy, thc phm
sng v nhng thnh vin dng thuc gy o gic s d nhim nhiu loi bnh gm nhng
bnh v tinh thn, n c (herpes), bnh s cng a phn, nhim sc t v ung th no.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 123

Nhng khi u nh hng ln vng ngoi no hay t bo thn kinh ca h thng thn kinh
ngoi vi, nguyn nhn l do nhng thc n nh thc ung, dc phm, thuc gy nghin. Nhng
loi bnh v no ny hay bnh v s mt qun bnh ca thn kinh th thng xy ra tr em hay
thiu nin, nhng ngi thng xuyn n ng, mt, chocolate, nhng cht ngt, nc cam,
soda, kem carem, v n nhng loi thc phm c du v bo cng nh nhiu cht ha hc, kt
hp vi sa, b, v nhng thc phm lm t sa khc .
V cu trc v v tr th nhng khi u nm su trong ni tng hay trong ty sng th
dng hn, nguyn nhn l do tiu th qu nhiu thc phm ng vt, nh tht, gia cm, trng,
phomai, mui tinh ch v vy chng c khuynh hng pht trin ngi cao tui, nh ta bit,
no v h thng thn kinh trung ng th thuc v dng nn chng s b hp dn bi dc
phm gy nghin, thuc vitamin ha hc, v nhng cht thuc m. Trnh nhng loi ny th no
v h thng thn kinh mi c th duy tr chc nng qun bnh.

Chng c y hc
Nm 1974, nghin cu cho thy s gia tng v khi u no v nhng loi ung th khc
n ng thng tip xc vi Vinyl Chloride t nht l 1 nm. Cht Vinyl Chloride thng c
dng trong k ngh ng gi bao b plastic v lu tr thc phm. T chc FDA phn loi n
nh l cc cht cho thm vo thc phm, nhng cn b ca n c tm thy trong nhiu thc
phm. Ngun t liu: I.R.Tabershaw v W.B.Gaffey, Cuc nghin cu v nhng cng nhn trong k
ngh Vinyl Chloride v Polymer Journal of Occupational Medicine 16:509-18.
Trong 1978, nhng nh nghin cu bo co rng c 94 trng hp Neuroblastoma, 1 loi
khi u no, i vi nhng ngi tip xc vi thuc tr su trong khong thi gian l 16 thng, 5
trng hp tr em, nhng em do bt cn tip xc vi s thnh lp Chloride trc hay sau khi
sanh. Cn ca thuc tr su c khuynh hnh tch t trong nhng thc phm c lng m cao
nh tht, gia cm, thc phm t b v c. T liu : P.F.Infante et al Blood Dyscrasia v khi u tr
em v s tip xc vi Chlodane v Heptachlor Scandinavian Journal of work and Enovironmental
Health 4:137-50.
Trong 1981, nhng v bc s y hc ni rng gii php duy nht iu tr khi u no l iu
chnh mc huyt thanh ca axit amin v p dng ch thc dng t nhin cho nhng bnh
nhn ung th no. Ti trung tm Tennessee v sc khe, nhng cuc th nghim trn 3 bnh
nhn v Ghoblastomas bt u t 1975 , 2 trong 3 ngi c du hiu tin trin tt. Ngi th 1
sng c 15 thng v khi u tm thi bin mt trc khi ti xut hin tr li. Ngi th 2 sng
thm 2-3 thng. Ngi th 3 sng thm 8 thng. Tht ra, c may sng st nhng bnh nhn
ung th no t 4-6 thng. T liu : C.R.Green et al,Gii phu, v kim sot qu trnh ca nhng
khi u no American Journal of Clinical Natrition 34:600-601.
Cuc nghin cu tip theo, nhng nh nghin cu ti trng i hc Rennessee cng b
v s an ton ca ch thc dng i vi ung th no. Nhng bnh nhn Glioblastamas tng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 124

c iu tr bng gii phu v phng php chiu ri c p dng ch thc dng t nhin
nh yn mch, crt, v Zucchini, v ch h tr cho s n king ci m hn ch axit amin,
ch n ung tht, thc phm b, sa, v cao protein. Nhng nh nghin cu kt lun : S hn
ch v axit amin dn n s honh hnh nn nhn. Khng cn c s thay i trong gi tr l
thuyt cho thy s cn thit v s can thip ca thuc men Phm cht v cuc sng ca bnh
nhn khng gim. T liu : J.B.Burgess et al, Natrition Cancer 1,4:16-20.
Nm 1993, nhng nh khoa hc cng b rng khu phn giu v nc tng c bit l
Miso sp s sn xut cht s sn xut cht Genisten, cht t nhin ny s ngn cn khng cho
pht trin vi mi dng khi u nhng nh nghin cu bnh vin v tr em Heidelbery,
c, ni rng cht Genistein cng ngn cn t bo ung th v trong s iu tr nhng khi u c
tnh no, v, v tuyn tin lit. T liu: S hc hi ti sao rau c tt cho bn New York Times,
13:493-27.
Chn tr
Ung th no thng dc pht hin bi tia X quang hoc Scan CAT hp s, ty sng,
v ngc. Nhng k thut y hc khc gm phng php Electroencephalogram, Cerebral
Argiogram, Scan no, chm cu cuc sng v Myelogram.
Y hc phng ng dng nhiu li quan st n gin bit c iu kin v h thng
thn kinh. Mu ta xung quanh mt cho thy h thng thn kinh b suy nhc nguyn nhn l
tiu th dc phm, ha hc cht, ng tinh ch v nhng loi thc phm, thc ung qu m.
H thng Parasympathetic c bit b nh hng bi cc cht. Tuy nhin, h thng
Orthosympathetic cng s b suy yu, lm gim nhng chc nng ca c quan trong c th. S
nh hng tc thi c th c quan st qua mt ni ng t nh li, v trong h thng mch
mu ni m mch mu n ra. Sau khi dng nhng dc phm trong thi gian di h thng thn
kinh parasympathetic tr nn hao mn, cng ngy cng suy yu. Sau ng t s n ra v
mch mu s nh li. Vng gia trn cng ch v h thng thn kinh. Mu ch thn kinh suy
nhc, s kch thch, s nhy cm qu mc, v tnh trng thiu n nh, do n qu nhiu thc
phm m, thc ung, cht kch thch v dc phm. Mu trng gia trn l do n nhiu thc
phm b sa, c bit l sa, kem, yaua cng vi nhng cht lng khc. Chc nng thn kinh
tng qut l chm v nhng hot ng tinh thn th khng r rng. Mu vng cho thy s tnh to
nhng c khuynh hng suy ngh hn hp v khng phc tp. Nguyn nhn chnh l do n qu
nhiu trng, tht gia cm v thc phm b sa. Nhng im en hay nt trn trn cho thy s
loi tr lng ng d tha, tri cy, mt, ng, sa, nhng thc ngt cng nh dc phm
ha hc. Mn hay chm gia trn ch s loi tr ng, tri cy kt hp vi nhng thc
phm bt tinh ch hay sn phm t b sa.
Lp gia ca l tai phn nh iu kin v tt c h thng thn kinh. Mu ni ln s
mt trt t v thn kinh. Di tai ch v no,mn nht , bin i v mu sc v nhng s mt qun
bnh khc trong vng ny c th ni ln s pht trin ca nhng khi u v u nang.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 125

Ming khng khp khch li cho thy nhiu s mt qun bnh bao gm chc nng ca h
thng thn kinh. in ny phn nh rut non c vn v c c quan i lp b sung ca no.
Mu ca lng bn tay cng ch nhng vn v thn kinh. Nu dng thuc l, cht gy
o gic trong 1 thi gian di th c th s loi nhng c t ny v mu ca bn tay v ngn tay
s i hoc ta.
Da sn l c s mt qun bnh v thn kinh, nguyn nhn do nhng thc phm v thuc
phm qu m. Tnh trng ny ko theo mch khng bnh thng, i tiu nhiu, m hi, a
chy, chng mt, xc cm cao , tnh trng khng n nh.
Chui du hiu nh hng ny c th xc nh v tr phng chng vng b ung th v
khi u bng cch nhn ra nhng s rung ng c xut pht v bin i t tng phn ca no.
Trong vi trng hp, khi u no c th gy lit, tai bin, mt klh nng th gic, mt s tng
tc gia tinh thn v vt l c th. Bng cch xem xt chc nng tng phn ca c th, c th
gin tip tm ra vng no b nh hng. Thng th khi u no c so snh l d cha tr hn
nhng loi ung th khc bng phng php thc phm ng n. S d vy l v chng c
khuynh hng pht trin chm trong nhng vng rt c v s d tha ca s cung cp mu ti
no c ngha l s thay i trong phm cht mu t s thay i thc phm s nhanh chng nh
hng ti iu kin ca no v h thng thn kinh

Gii thiu phng php dng sinh
C 2 loi khi u no c bn. Loi ung th biu b cng hn thng xy ra su trong no,
nguyn nhn l do tch t nhng cht m v protein d tha, c bit t tht ng vt. Thc
phm ng vt gm trng, tht gia cm, thc phm t b sa, du, c nhiu m v nhng loi
thc phm dng khc s phi trnh tuyt i. ng v thc phm thuc m s lm tng loi
khi u ny. Loi khi u no th 2 l Sacroma mn hn v xy ra b mt ca no. Nguyn nhn
chnh l do tiu th nhng thc phm qa m v thc ung qa m, c bit l sa, kem, yaua,
ng, thc ngt, tri cy v nc tri cy. S pht trin ca khi u no s c thc y bi
nhng cht ha hc nhn to cng nh tip xc vi nhng cht nhim trong cng nghip mc
d chng khng phi l nguyn nhn chnh. V vy ta nn trnh n nhng thc phm nhn to
cng nghip v gi bnh nhn nhng ni thong v mi trng trong sch. Tuy chng khng
l nguyn nhn trc tip ca nhng khi u no nhng hng liu, cht kch thch, ru, thc
ung nn trnh v chng thc y qu trnh pht trin ca khi u. Trnh n thc phm bt c
bit l bt tinh ch lm vi du, m, thc ngt cng nh nhng thc ung ngt v chng gip
cho s php trin nhng khi u. Thc n dinh dng cho tr nh v em b i vi nhng khi u
no c hng dn trong chng ung th tr em. Theo sau l nhng hng dn tng qut v
ch n ung cho thiu nhi v ngi ln.
Ng cc rng :
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 126

Hng ngy 50-60%, phi l ng cc rng. Ngy th nht, go lt nu ni p sut.
Nhng ngy tip theo, go lt nu 20-30% k, sau nu vi 20-30% la mch, go nu
vi 20-30% xch tiu u hay u lng, v tr li t u. Sng n cho c, thm nc
cho va mm d n, nm thm t miso v si thm 2-3 pht. Thng th t l gia go
v nc l 1/2. C th nu chung vi 1 ming ph tai v t mui, ty theo tnh trng tng
ngi. Sau thng 1 c th n cm chin vi rau ci 1-2 ln/tun. Nhng loi ng cc khc
thnh thong c th dng nh bp, yn mch mc d yn mch khng c n thng
u, la m, la m en. i vi nhng khi u nm su trong no hay sau u, trnh n
i mch v seitan trong nhiu thng u. i vi nhng khi u nm ngoi bin hoc
b mt ca u v v pha ng trc, thnh thang c n i mch v seitan. Bnh m
bng bt tt c th n 2-3 ln/tun, bn (loi udon i vi ung th thuc dng, c udon
soba i vi ung th m) c th n 2-3 ln/tun. Trnh n nhng thc phm nng cng
cho ti khi iu kin c ci thin gm bnh cooki, bnh cake, bnh ng, bnh nng
xp v i loi nh th.
Sp:
5-10%, khang 1-2 chn mi ngy nu vi to wakame v nhng rau c mc trn t
khc nh hnh, cart nm vi tng miso hay shoyu. Thnh thang 1 cht nm shitake c
th thm vo sp. Sp nu thng bng c sen. Miso l loi miso la mch, miso go hay
miso u nnh v lu 3 nm. Nu thm ngt, nu sp k vi rau c ngt nh b, bp
ci, hnh, cart c th n bnh thng. Thnh thong rau c xo vi du m trc khi
dng nu sp. Trong loi rau c, rau c trn tt hn nh hnh, b ng, b ao, v rau
c c r v l thnh thong cng c dng nu sp. Sp ng cc, sp u v nhng loi
sp khc c th n t t. Lu lu c th nu sp vi c sc trng hay c kh v rau c,
rong bin thm hay khng thm ng cc. Sau thng th 1 c th n rau c xo vi t du
m hay du bp trc khi nu chng trong sp.
Rau c :
20-30% nu theo nhiu cch khc nhau. Dng rau c trn ch bin thc n cng
vi rau c c r nh cart, c ci, b, ngu bng. Trnh du trong 1-2 thng u. Nhng
mn m di y dng thng xuyn hay t l ty tng ngi : rau c hm nishime, 3
ln/tun i vi khi u thut dng v 4 ln / tun i vi khi u thuc m. Mn b, ph
tai, xch tiu u 3 ln/tun c ci kh 3 ln/tun, rau c 5-7 ln /tun, salad hm 5-7
ln/tun, trnh n salad sng v salad trn, u hm 5-7 ln /tun, rau c xo 2 ln /tun,
dng nc trong thng u sau xo trong du (mn ny rt tt cho nhng khi u no).
Tu h, tu h ki, nc chm u nnh hoc seitan + rau c 2 ln/tun.
u:
5% nh u, u lng, u chim, u en dng thng ngy nu vi rong bin nh
ph tai hay hnh, c rt. Nhng loi u khc c th n 2 3 ln/thng. Nm nm vi t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 127

mui hay miso, shoyu. Thc phm t u nh nc chm u nnh, tng si, tu h, tu
h ki. Thnh thong c th dng nhng vi s lng va phi.
Rong bin :
5% nh ph tai, to Wakame nu hng ngy vi go, sp .vvv . To nori cng c th
n hng ngy. Mn hijiki hoc arame vi ln/tun. Nhng loi rong bin khc th ty
thch. Rong bin c th nu chung vi rau c hay xo vi 1 t du m sau khi lm mm
chng bng cch ngm v luc s trong nc.
Gia v:
Thng dng mui m t l 1/18 (sau hai thng gim cn 1/16), bt to wakame, x
mui, Tekka. Nhng th ny c th dng thng ngy nhng vi s lng va phi thch
hp vi khu v tng ngi. Mt n 2 mung c sen xc nh nu vi ph tai v 1 lt
gng nm thm tng shoyu, mn ny rt tt. Nu trc y c n tht hng ngy th nu
nhiu ming ph tai vi tng shoyu, mn ny gip qun bnh lng tht d tha v gi
l Shio kombu hay ph tai mn.
Da ci dm:
Lm ti nh theo nhiu kiu, n hng ngy, 1 mung sp l , tuy nhin da ci mn
nn hn ch.
Thc phm ng vt:
Tht, gia cm, trng v thc phm ng vt khc nn trnh n. C th n tht c sc
trng 2 ln/tun, i vi nhng loi ung th dng l 1 ln/tun, i vi nhng khi u
thin v m. Mn c c th hm, luc chung vi c ci hay gng. Sau 2 thng c th n
c 2 ln/ tun nu thm. Trnh n c sc xanh hay v loi gip th.
Tri cy :
Khng n l tt nht, cng t cng tt bao gm tri cy vng nhit i v n i, cho
ti khi tnh trng c ci thin. Nu thm n tri cy nu chn vi mui hay tri cy
kh (cng nu). Trnh nc p tri cy v ru tri cy.
Thc ngt v bnh snack:
Trnh tt c thc ngt v mn trng ming bao gm c nhng mn ca dinh dng,
cho ti khi tnh trng c ci thin. Nu thm ngt th dng rau c ngt nu n mi
ngy, ung nc rau c ngt (xem nhng thc ung phn sau), dng t amasake. Bnh
bt lc mochi, bnh cm nm, bnh sushi rau c v nhng loi bnh ng cc khc c th
n thng. Trnh n bnh go, bp rang v nhng bnh nng cng khc v chng lm s
cng khi u. Nu thm n 1 cht mch nha hay siro go.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 128

Ht :
Trnh n ht v b u phng v lng cht bo v protein chng cao, tr ht d. Nhng
ht rang khng mui nh ht b ng c th n 1 tch/tun. Trnh n ht hng dng.
Nm nm :
Nh mui khng tinh ch, tng shoyu v miso dng va phi hn ch s kht
nc. Trnh n ru np v ti. Nu cm thy kht sau ba n hoc trong ba n phi
gim ti a nm tr v mc kht bnh thng.
Thc ung :
Nn theo s hng dn phn 1. Bao gm tr l gi v thc ung chnh, trnh
nhng thc ung nm trong danh sch cm, khng c ung cafe ng cc trong 2-3
thng u t khi bt u n dng sinh.
Kt hp vi nhai nh cho ti khi thc n thnh dch nc trn vi nc bt. Nhai tht
nh ti thiu 50 ln, nu c th 100 ln mi ming cm. Trnh n trc khi ng 3 gi.
Nh gii thiu phn II. Nhng ngi c iu tr bng dc phm th nn c ch
thc dng chuyn tip.

Thc ung c bit v s chun b
Nhng ngi bnh ung th no c th ung nhng thc ung v thc n c bit h
tr cho mu vi s lng va phi. Bao gm:
Thc ung rau c ngt :
Dng 1 tch nh mi ngy trong thng 1. Thng 2, dng 2-3 ln/tun.
Thc ung cart-c ci :
Dng 1 tch nh mi ngy trng 7-10 ngy i vi ung thu thuc dng, i vi loi ung
th thuc m, dng 1 tch nh, 2-3 ln/tun trong khang thi gian 2-4 tun sau 3 ngy/ln
trong 1 thng.
Thc ung ph tai-sen :
Ngm 1/2 c sen kh v ct u ra + 1 t ph tai. Thm 1,5 lon nc nu ln si t 15-
20 pht. Ung 1 tch nh trong 1 thng sau 2-3 ln/tun trong thng th 1 sen v ph tai c
th n lun khi mm.
Mn mui :
n 1/2 tri hay 1 tri mi ngy trong 2-4 tun sau 2-3 ln/tun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 129

Mn mui tng-sn dy :
Mn ny tt cho nhng khi u thuc m, gip tng sinh lc v nng lng. Ung 1 tch t
2-3 ngy/ln trong vng 10 ngy n 2 tun sau 2 ln trong 1 tun v ko di trong 3-4 tun.
Cart xt lt :
i vi nhng khi u thuc dng, 1/2 tch cart xt lt vi vi git tng, 2 ln trong 1
tun trong 2-3 thng gip loi tr m v du.
C ci xt lt :
Thnh thong ung 1/2 tch c ci xc lt vi vi git tng Shoyu rt tt.

Nhng s chm sc ti nh
C ra c th :
Gm vng bng, vng ct sng vi 1 ci khn nhng vo nc nng v vt ro rt tt cho
h thng tun han ca mu, bch huyt v nhng hot ng v th cht nng lng tinh thn.
Ngm chn :
Ngm chn trong nc lnh v mui t 3-5 pht trc khi i ng. iu ny gip nng
lng u i xung phn thp hn ca c th.
p c sen :
Nhng s au nhc u hay no c th c gia gim au bng cch gim tiu th
tri cy, thc ung, nc tri cy hay xt lt v l ci hay nhng l khc vi 10-20% bt tr v
5% gng xc lt, p trc tip ln vng au nhc khong t 3 gi.

Nhng lu khc
Tp th dc rt c li, khng nn tp qu sc, bi tp ht th su, massage. Nhng hot ng
kiu tai-chi-type th tt hn nhng hot ng qu nng nhc vt v. i b rt tt.
Gi khng kh trong sch trong nh bng cch cy xanh trong phng. M ca s khng
kh lu thng trong nh.
Trnh tip xc vi tia phng x nhn to, bao gm tia X , my pht hin khi, ti vi, my
video, nhng loi c tia phng x trc tip ti u v mt.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 130

Nhng khi u no v ung th no c th tng trng nhanh nu chc nng rut non khng hot
ng tt hay b nh tr hoc c nhng s kh khn v kinh nguyt. Gi rut non hot ng tt,
chc nng kinh nguyt hot ng u n th rt c li v c th gip s au nhc vng u.
S tht ra gip bi tit rt tt cho c th. Kt hp vi massage hay p gng bng.
Tht ra loi b nc nhy b ng vng t cung cng rt cn thit.
Trnh mang giy v trong nh, i chn khng trn c hay t rt cng bn ngoi tch t
dng nng lng in t mt t cho h thng thn kinh.
Trnh qun o tng hp c bit l lt, v, m, khn qung, tc gi kp tc cng nn
trnh mng ca tng hp, chn, c, mn v nhng trang b trong nh nn thay dn dn
bng nhng vt liu thin nhin.
Trnh tm nng qu lu ngn nga s mt cht khong trong c th. Hn ch ch tm vi
ln trong tun.
Nhng s mt trung bnh v h thn kinh v no thng i km vi s b kch ng, d xc
cm, chn nn. Thin nh ngn, u n bao gm cu nguyn, ht thnh ca, yoga v nhng
bi tp th dc khc gip c th bnh tnh v suy ngh ng n.
Thc phm v tinh thn rt quan trng ging nh l cht b h tr cho th cht. Trnh nghe
nhc qu ln, nhng ngh thut hn lon, phim bo lc, c sch nghe nhc gip tinh thn
phn khi nn c la chn p dng.

Kinh nghim c nhn
Khi u no
Thng 8/1986 c Monasunder 37 tui ang yu i sau khi b tai bin c ta vo bnh vin
th nghim qua 2 ln gii phu cho bit c ta b anaplastic astroaytona giai an 3. Khi u no kch
thc bng tri bi nh ang pht trin rt nhanh, theo nhng nh gii phu th khng m c.
Cn bnh tn ph c ta lm cho c ta bt u nn ma, nn e v t chn phi Ti lun
yu i, sng bng s quyt nh ca chnh mnh, cho ti by gi c hi tng li nhng d on ca
bc s : Tnh hnh rt ti t s khng cha khi, phng php cha tr ha hc ch c th lm chm qu
trnh pht trin khi u gng nh gn ti 1 chic xe m ti b mt kim sot . Ch cn sng t 6-18 thng.
Mt ngi d t New Orleans gii thiu cho ti phng php dng sinh v Mona bt
u c cun S hi phc ca Alaine Nussvaw (xem chng ung th ph n) Mona ngh
rng Alaine cng l 1 ngi v t cha khi bnh th c ta cng c th mc d c Mona sng 1
thnh ph nh min ng Bc bang Mississipi ni m cha tng nghe v dng sinh.
Lin lc vi ng dy nng x hi ung th M xem c c th lm c g , Mona nhn
c cu tr li : khng g c, chc may mn , ng dy b ct.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h n n o o

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 131

Vi ngy sau, thng 1/1987 Mona ti Boston bt u phng php dng sinh. C
em theo nhiu vin thuc v suy ngh lung tung. C quay bng chuyn nghin cu v xem
li khi v n nh. Vo thng 2 c Mona tr li Boston v n gp ti c hng dn.
Vi s gip v nhiu li nu n dng sinh, Mona bt u c s tin trin v s n
ung. Thm vo c dng phng php tng tng, tng tng khi u teo li, v gim kch
thc t tri bi nh thnh tri golf, v nh thnh u inh v sau l khng cn g ht.
Nhng cuc th nghim y hc chng t c s thuyn gim r rt v khi u c tnh ca Mona.
Scan CAT vo thng 4 sau 4 thng t khi c n theo phng php dng sinh cho thy khng cn
du vt g l ung th v cho ti 5 nm sau Mona vn bnh thng. Hm nay c n trn cu gip v
tnh yu ca chng ti, con ti v gia nh ti, bn b, ti hi sinh, c c hi lm vic, vui chi v yu
thng. Mona vit Ti mun chia s nhng kinh nghim ca ti vi nhng ai b nhng ni au n khn
kh. Ti tri qua v a ra 1 s la chn thc tin y li bnh tt . T liu : Mona Sanders S
cha lnh nhng khi u no One Peacefnl world Newsletter, ma thu ng 1990.
Khi u no
ng Brian Bondventura lm vic trong k ngh Auto columbus Ohio. ng b triu
chng cm trong nhiu thng, n 09/1983, ng b tai bin trong khi ang lm vic. Bc s pht
hin c 1 khi u kch thc bng tri cam nh thy trc v bn phi ca no ng. Kt hp vi
phu thut, Brian Bondventura quyt nh iu tr bng phng php ha hc v chiu tia X. Tuy
nhin nhng vn v c nhn v hn nhn lm ng bn chn v do d, v sau khi b 1 cn au
t ngt ng dng thuc an thn. Ma thu nm 1984 ng i scan CAT, tnh hnh vn khng tin
trin, v bc s ni khuyn ng trnh n thc phm chin xo v gim s lng tht trong khu
phn. y l li khuyn u tin t v bc s lm thay i ch thc dng ca ti Brian
Bondventura nh li.
Tinh thn Brian Bondventura tip tc b tress, v ngay sau khi ng ta quay li ch n
ung ban u vi tht m v ng. Nm 1988 Brian Bondventura m ci v cui nm, nhng
cuc th nghim MRI pht hin 1 khi u mi trong no l khi u c tnh.
Trong khi hi phc t cuc gii phu th 2 Brian Bondventura c quyn sch v dng
sinh do ch du a v Brian Bondventura quyt nh th n. Ti khng ri quyn sch- ngay sau
khi xut hin, ti n ni bn thc phm dng sinh gn nht v bt u n theo ch thc dng theo
nh ti bit trong sch. Sau khi ng Michio ti theo s ch dn ca ng Michio trong nhiu thng.
Trong thi gian 3 nm sc khe ca Brian Bondventura t ngt hi phc Brian
Bondventura ni anh cm thy bnh tnh vng vng hn bt c lc no, trong nhiu nm anh
khng thy cn au t ngt na. Anh khng cn b suy sp tinh thn, tr nn nng ng v chi
trt tuyt. Hot ng trong hi dng sinh Columbus, Brian Bondventura tham gia chng
trnh ca vin Kushi Cleveland v hy vng ngy no anh s tr thnh ngi hng dn v
thy gio. T liu : Ann Fawett v East West Foundation Thot khi ung th : 30 ngi chin thng
ung th 1 cch t nhin (New york v Tokyo xut bn Japan 1991).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 140

C Ch h n ng g X XI II II I
G GI I I I T TH HI I U U C CH H N N K KI I N NG G T T N NG G Q QU U T T

Nhng s hng dn n king sau y c tm lc t phn I chng V. c p dng
cho sc khe ca tng c nhn hay tng gia nh. C b sung i vi ung th nh c ni
n phn II v c c ng li trong nhng chng sau y. Nhng ngi bnh khc ngoi
ung th c th an tm n theo s hng dn gm ng cc, sp, rau c, u, rong bin v thc
ung. Tuy nhin nn trnh hay gim thc phm ng vt, tri cy, salad, thc ngt cho ti khi h
c 1 thy gio dng sinh hay 1 gio s y hc nh gi tnh trng sc khe v gii thiu ch
n king thch hp cho tng ngi bnh. Chng XV, Thc hin s chuyn tip thch hp,
c tham kho cn thn gip thc hin nhng s hng dn ny. Trong danh sch thc
phm theo sau, dng thng thng c ngha l thch hp cho ch n hng ngy hay dng 5
ln/tun. Thnh thong c ngha l 2 3 ln/tun. i khi c ngha l 2 3 ln/thng. Trnh
c ngha l khng n hon ton hoc gii hn.
S hng dn cho 4 ma kh hu. S lng l cho mi ngy khng phi cho mi ba n.
Xem thm ph lc II i vi nhng hng dn vng a cc v nhit i. Thc phm chnh
yu (ng cc rng, u, ht, gia v, du) c gii thiu theo th t trong ch n ung nhiu
nht cho ti t nht; thc phm loi b sung (rau c, tri cy, bnh snack...) c xp theo th t.

Ng cc rng
Thc phm chnh yu cho mi ba n l ng cc, khong 50% 60% trong tng s ba
n. Ng cc nu c u thch hn l sn phm bt. Ng cc rng l ch phm t ng cc gm :
n thng xuyn
Go lt ht ngn
Go lt ht va
Go lt ht di (i vi kh hu nng)
La mch rng (Whole barley)
La mch ht nh (Hato mugi d)
K
Bp
La m rng (Whole wheat)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 141

Kiu mch (Buck wheat)
Yn mch (Whole oats)
La mch en (Rye)
Dng thnh thong :
Go nu ngt (Sweet brown rice)
Go wild (Wild rice)
Bnh np Mochi (Pounded sweet rice)
La m v ht (Bulgur)
Yn mch (Steel cut oats)
Yn mch c (Rolled oats)
Yn mch lt
La m en trc v (Rye flakes)
Couscous
Quinoa
Rau dn (Amaranth)
Teff
Go basmati (i khi)
Dng thnh thong : Ch phm bt
M ng m si
M Udon
M Someur
M Soba (Kiu mch)
Bnh m khng men (La m)
Bnh m khng men (La m en)
Fu (Tinh bt la m)
Seitan (Tinh bt la m)
Sp
Mt n 2 chn sp nm vi tng miso, shoyu hay mui m hng ngy chim khong
5%. Nu sp bng nhiu loi vt liu nh rong bin, rau c theo ma, ng cc v u. Thnh
thong b thm vi ming nh c sc trng vo sp.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 142

Rau c
Khong (25% 30%) s lng hng ngy gm rau c ti nu theo nhiu li nh luc,
hm, xo (vi t du m khng tinh ch hay du bp). Tng qut hng ngy n khong s
lng rau c theo cch sng hay ngm chua, cn li l nu. la chn rau c, quan st nhng
hng dn sau y:
Dng thng : Rau c c l v xanh
Bok choy
Chp c rt (Carrot tops)
Bp ci Trung Hoa
L thm lm gia v (Chives)
Collard greens
B cng anh (Trung Quc)
Ci xon
Ti (Leeks)
M tc (Mustard greens)
Ng (Parsley)
Hnh ti (Scallions)
C ci Turnip
C ci daikon
X lch xoong

Dng thng : Rau c trn
Qu b (Acorn squash)
Broccoli
Ci Bruxen (Brussels)
B vng (Buttercup squash)
B hng (Butternut squash)
Bp ci (Cabbage)
Sp l (Cauli flower)
B ng (Hokkaido pimp kin)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 143

B Hubbard
C hnh (Onion)
B (Pinup kin)
Bp ci (Red cabbage)
C ci Thy in
C ci turnip.

Dng thng: Rau c c r
Ngu bng
C rt
C ci daikon
Jinenjo (Khoai ty ni)
C sen
C ci vng parnips
C ci radishes
Dng thnh thong :
C ci ng (Beets)
Cn Ty (Celery)
Coltsfoot
Da chut (Cucumbers)
Lambs quarters
Nm
B Patty pan
Rau dip Romaine
Rau dip qun
Escarole
Ti (Garlic)
u xanh (Green beans)
u H Lan (Green peas)
Rau dip Iceberg
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 144

Atiso Jerusalem
Su ho
Cy dip c
Nm Shiitake
u Snap
Ht snow
Ci Bruxen
B Summer
u wax
Da ty (Winter melow)
Zucchini
Rau c trnh hay gii hn:
Mng ty
L tu (Avocado)
Cy cht cht (Curly dock)
C tm (Eggplant)
Th l (Fennel)
Dng x (Ferns)
Tiu v xanh
Chui (Plantain)
Khoai ty (Potatoes)
Rau sam (Purs lane)
Shepherds purse
Me t
Rau bina
Khoai ty ngt (Sweet potatoes)
Khoai s
C chua
Khoai lang (Yams)

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 145

u
T l t (khong 5% 10%) trong s lng hng ngy gm u nu hay ch phm t u.
Thch hp nht l:
Dng thng:
Xch tiu u (Aduki beans)
u chick peas (Garbanzos)
u lng ti (xanh hay nu)
u en (Black soy beans)
u h (t u nnh)
Tng si Natto (u nnh ln men)
Okara (cht lng trong qu trnh lm u h)
Tempeh (u nnh ln men)
Dng thnh thong:
u H Lan (Black eyed peas)
u turtle en (Black turtle)
u Northern to (Great northern)
u ty (Kidney beans)
u lng (Red lentils)
u Lima
u Muny
u Navy
u rng (Finto)
u kh v u tch
u nnh (Yellow soy beans)

Rong bin
Loi thc phm quan trng ny n vi s lng t, c nu theo nhiu cch, khong 5%
trong s lng hng ngy.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 146

Dng thng:
Rau cu nori rang (Toasted nori sheet)
Ph tai (Kombu)
Rong bin wakame
Dng thnh thong:
To Arame
Tc tin (Hijiki)
Dng ty : (khng bc buc)
Susoa (Agar agar)
Dulse
Rong Ailen (Irish Moss)
Mekabu
Ribbon i dng (Ocean ribbons)
Cy c bin (Sea palm)

Tri cy
Tt nht l tri cy nn nu, kh hay lm kh ri nu, tri cy ti c th n nhiu ln
trong tun, c bit khi thi tit nng i vi nhng ngi c sc khe tt.
Dng thnh thong: tri cy kh hu n i
To (Apples)
Qu m (Apricots)
Du ty (Black berries)
Da
Seri (Cherries)
Du Cran (Cran berries)
Nho Hy Lp
Bi
Nho
Da ty
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 147

Cam
Qu o (Peaches)
L (Pears)
M (Plums)
Qu mm xi (Prumes)
Du rng (Rasp berries)
Qut (Tan gerines)
Da hu (Water melon)
Trnh n: Tri cy vng nhit i.
Chui
Da
Ch l (Dates)
Sung v (Figs)
Qu Kiwi
Xoi
u

Ht
S lng t ht rang (vi hay khng vi mui bin hoc tng shoyu) n nh snack. Nn
hn ch ti a n ht u phng (nut butters) v chng rt kh tiu ha v lng cht bo cao.
Dng thnh thong:
Ht m
Ht hng dng (Sunflower seeds)
Ht b (Pump kin seeds)
Ht d (Chestnuts)
Qu hnh (Almonds)
Qu ph (Filberts)
Ht lt (Peanut)
Qu b o (Pecaus)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 148

Ht lt Spanish
Qu c ch (Walnuts)
Trnh n: Ht, qu vng nhit i
u Brazil
o ln ht (Cashews)
Qu ph (Hazelnut)
Qu h trn (Pistachio)

Thc ung
Nc ging hay nc tinh khit c th dng lm nc ung.
Dng thng:
Cng tr gi (Kukicha)
Tr Bancha
Tr la mch rang
Tr go lt rang
Nc tinh khit
Nc sui
Dng thnh thong:
Nc c rt (Carrot juice)
Nc cn ty (Celery juice)
Tr B Cng Anh Trung Quc
Cf ng cc (100% ng cc)
Tr ph tai
Tr mu
Nc ung rau c ngt (xem chng lm mn n)
Tr m mui
Dng i khi:
Bia
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 149

Tr xanh
Ru Sak
Sa u nnh (vi ph tai)
Tr bt la mch
Nc tri cy n i
Nc rau c
Trnh:
Nc hng liu
Tr en
Cf
Nc
Nc chng ct
Ru mnh
Tr tho mc
Nc khong v nc c gas
Thc ung kch thch
Nc ngt c ng
Nc Tap
Ru cht (wine)

Gia v
Dng chnh yu:
Bng to nori xanh
Mui m (m rang v mui)
Bt to c v khng c ht m
Bt l shiso (ta t)
Tekka
M mui

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 150

gia v khc :
Gim go lt
Miso nu vi hnh
Gia v to nori
Ph tai shio
Bt l ta t v m rang
M mui vi hnh (Scallion)
Gim m mui

Nm nm
Mui bin t nhin khng tinh ch tt hn mui tinh ch hay mui bin xanh. Dng
tng miso v shoyu nm nm. Ch dng thc phm t nhin, khng c ch bin ha hc.
Tng qut, dng va phi nm nm khi nu n, khng thm khi dn ln bn.
Dng thng :
Miso la mch
Miso go lt
Miso u nnh (Miso hatcho)
Tng shoyu c truyn
Mui trng khng tinh ch
Dng thnh thong :
Gng
Cy ci nga (Horseradish)
Mirin (ru np)
Gim go
Bt m mui
M mui
Ti
Chanh

Trnh: Tt c nhng nm nm ng gi ha hc, nhn to khng thin nhin.
Sm
Tho dc
Nc st mayonne u nnh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 151

Gia v (t, cy th l v.v...)
Ru cht hay ru to hay gim balsamic
Mui iod
Nc st mayonne (Mayonnaise)

Du nu n
i vi du nu n, dng du thc vt khng tinh ch, t nhin, cht lng tt. Dng du
va phi lm cm chin, m xo hay xo rau c. Tng qut dng du 23 ln/tun l hp l.
Thnh thong, dng du chin cm, rau c, c, bin hay lm mn tempura.

Dng thng :
Du m (m hay nht)
Du bp
Du ht m tt
Dng thnh thong:
Du cy rum (Safflower oil)
Du hng dng (Sunflower oil)
Du u nnh
Du olive
Du lt (Peanut)
Du canola
Nhng loi du c truyn khc
Trnh :
B hay margarin (gm c margarin u)
Du da
M ln, shortening v tt c m ng vt
Du c
Nhng loi du thc vt ch bin ha hc v tinh ch

Da ci dm
Gip tiu ha ng cc v nhng thc phm khc, s lng nh da dm khong 1 mung
canh nn n hng ngy.
Thng dng :
Cm
Nc mui
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 152

Miso
Miso cm
Da ci bp (Perssed)
Takuan
Tng shoyu
M mui
Da ci c (Sauer kraut)
Trnh :
Th l
Ti
Tho mc
Hng liu
Gim (to, ru v.v...)

Nhng thc n nn trnh c sc khe tt hn
Ngoi 1 s nhng mc va nu trn, nhng thc phm sau y nn gim hay trnh n.
Thc phm ng vt :
Tht (b, cu, heo)
Tht giam bng, tht mui, xc xch
Trng
Gia cm
Lp xng (hot dogs v.v...)
Tht ng vt hoang d
Thc phm b sa :
B
Phomt
Kem
Ru kfia
Mararin
Sa (sng, sa u v.v...)
Kem chua (Sour cream)
Yaua
Thc phm ch bin :
Go nh bng (trng)
Bt nh bng (trng)
Thc phm ng hp
Thc phm nhum mu
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 153

Thc phm ng lnh
Thc n nhanh
Thc n chiu phng x
Thc n c phun, xt
Thc phm ng gi vi :
Cht gy nghin
Mu nhn to
Mi nhn to
Cht ha hc
Cht chuyn th t sa
Cht bo qun
Cht ng
Vitamin v thuc tr lc
Vin Vitamin (nhn to hay t nhin)
Ph gia cht khong
BComplex
B1, B2, B6, B12
Biotin
Vitamin C
Choline
Vitamin E
Axit Folic
Inositol
Niacin
Amin Niacin
PABA
Axit Pantothenic
Bt cho xng
Calcium
Khong cht olomit
Cht st: Selen, Zinc
Lecithin capsule
Phn hoa
Vin cm
Men Brewer, bt gan kh
Vin thuc n king
Vin thuc sm, thuc tho dc
Thuc nhun trng
Nhng loi tng t khc

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 154

C Ch h n ng g X XI IV V

H H N NG G D D N N C CH HO O B B N NH H N NH H N N U UN NG G T TH H

Khi p dng ng cch, quyn Cancer Prevention Diet c th gip hi phc tnh trng m
v dng ca mt trong nhng s cn bng t nhin. Tuy nhin, cng cn thit c nhng ch
b sung cho mi trng hp. Di y l bng tm tt ca nhng loi ung th thng v s ch
dn tng qut v thc dng ca loi . Trong chng c nhn phn II trong mc Hng Dn
Ch Thc Dng c nhng li khuyn v dinh dng c bit cho tng loi ung th. Bnh
nhn ung th nn nghe theo chuyn gia v dng sinh hay hi y hc bit r hn v tnh trng
ca h v c nhng cng thc v ch n thc dng ng n ph hp vi trng hp ca
h v nhng nhu cu c nhn.
Loi thc phm Ung th m Kt hp c hai Ung th Dng

No (vng ngoi)
Ngc thc qun
Bng quang thn
Gan phi
Xng no (vng bn
trong)
LeukemiaLymphoma
v bnh Hodgkin
Melanoma bao t (thp
hn)
Rut kt bung trng
Ty tng
Ming (ngoi tr li)
Da bao t (vng trn)
Li
T cung
Tin lit
Trc trng
Ng cc
Hn ch kiu mch Hn ch kiu mch
Sp
Gia v nhiu hn mt cht
(miso hay shoyu)
Gia v va phi Gia v trung bnh hn (t
miso v shoyu hn)
Rau c
Tp trung loi c r (ngu
bng, c rt, c ci Thy
in )
Tp trung loi mc trn
t (Sp l, b hng, b
ng )
Tp trung loi c l xanh
(c ci, c r, b, ci
xoong, ci xon )
u
Dng nhng loi theo ma,
khng n thng xuyn
Nhng loi theo ma vi
lng va phi
n nhng loi theo ma,
c th dng thng xuyn
Rong bin
Nu lu hn, nm nm
mn hn
Nu trung bnh, nm nm
va
Nu nhanh hn, nm nm
lt hn
Da ci dm
lu thi gian va phi trong thi gian ngn
Gia v
Dng mn hn Va phi Dng nht hn
Thc phm
ng vt
Thnh thong n t c sc
trng hay c kh, ch khi
thm n
Trnh tuyt i hay gii
hn ti a
Trnh tuyt i
Salad
Trnh n salad sng, thnh
thong n salad luc
Gii hn salad sng, i
khi n salad luc, trn
Thnh thong n sng i
khi n luc hay trn
Tri cy trng
ming
Trnh hon ton n t tri cy luc hay kh
(mc theo a phng v
theo ma) nu thm
S lng t tri cy kh
hay nu (trng ti a
phng v theo ma) nu
thm, n vi s lng t

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 155

Ht
Thnh thong ht rang
(seeds), trnh u (nuts)
Thnh thong ht rang
(seeds), gii hn ht u
(nuts)
Thnh thong ht rang,
trnh u
Du
Ch dng du m, cng t
cng tt
Ch n du m hay du
bp cng t cng tt, dng
c qut trnh du chy.
Khng n du sng
Dng du m hay du bp
nu n. Thnh thong
dng t du xo, khng
n du sng
Thc ung
Nu lu hn, pha tr m
hn
Nu va, pha tr trung
bnh
Nu mau hn, pha tr lt
hn




















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 156

C Ch h n ng g X XV V
T TH H C C H HI I N N S S C CH HU UY Y N N T TI I P P

S chuyn tip ti ch n ung t nhin hn v li sng nn c thc hin tri chy,
khng i lp. Tuy nhin, thnh thong chng ta p dng tin trnh mt cch qu tham vng v
lp tc trnh n nhng thc n m chng ta quen trc . Nu chng ta b ht mi th v c
gng thay i nhanh chng, chng ta s phm sai lm v trong thi gian ngn s quay li li sng
trc . c mun tha mn ngay lp tc l mt phn ca ngi n theo li n hin i, v
chng ta c th phm sai lm khi p dng phng php n ung chng li ung th trong li ny
cng nh li khc.
la chn nhng thc phm t nhin, u tin chng ta phi qu trng nhng loi cy
trng chnh yu trn nhng cnh ng v nhng yu t v thi tit tng phn vi nhng loi
c sn xut trong nhng nh my hay c trng mt cch nhn to. Tng t, chng ta phi
knh trng cc nhp sinh hc ca chnh chng ta v mc pht trin c nhn. Trong nhiu trng
hp cn t mi, hai mi, hay ba mi nm hay hn na ca s n ung sai lch cho tnh
trng ung th pht trin. Ty theo tnh trng tng c nhn, cn nhiu thng, trong vi trng hp,
i nm hi phc h thng tiu ha bnh thng ca chng ta, h hp, tun hon, bi tit v
chc nng thn kinh. Qu trnh hi phc khng phi gp rt mt cch nhn to c.
Khi bt u n theo li thc dng mi, tt nht l nn bt u nhng thc n chun b
n gin nh go lt nu ni p sut, sp miso, vi mn rau c, mt loi rong bin, tr gi. Sau
, dn dn chng ta t t m rng s la chn nhng thc phm thin nhin v nu theo nhiu
li mi. ng thi chng ta vn c th n mt vi thc phm m chng ta tng n trc bao
gm salad v tri cy, ch phm t bt, bin hn l loi hn chng. Chnh yu l chng ta
gim s n ung v sau chuyn i n nhng loi thc phm c cht lng tt hn cho ti khi
n quen vi nhng loi thc phm mi.
iu quan trng l bt u thay i ng hng. L tng, mc thay i nn ging nh
i b khong ng xa, dn dn chng ta xy dng tnh bn b chu ng hn l chy marathon
bt u tht nhanh v sm b cuc. Nu chng ta b tt c nhng thc phm trc kia ngy
u tin v ghi nh nhng loi m v dng nh l 1 s cht vn, chng ta s sm b cuc cng
nh l khi chng ta bt u hay tr thnh 1 loi truyn gio, by ra nhng khng theo. Nhng c
x ging nh tnh tr con v lm tri vi li sng dng sinh, ci li m knh trng tt c li
sng v hiu ht mi kha cnh ca tt c s vt.
Mt khc, c s nguy him khi c gng qu chm v ch n ung. Thnh thong,
chng ta gi gng mu trong vi nm v khng bao gi nhn thy rng chng ta vn cn tn ti
trn tri t. Chng ta nhn thc c s quan trng ca thc phm ng n v n t go lt v
mt t sp miso, nhng chng ta khng bao gi tht s thy c mi s vic di trin vng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 157

khe mnh. Nu chng ta lm hi ha gia li qu nhanh v qu chm, chng ta s d thy c
s hi lng cao chnh chng ta.
Tuy nhin, s tng phn thc hin s chuyn tip hi ha p dng ngi c sc khe.
i vi nhng ngi bnh ung th hay nhng bnh nghim trng khc c th cn mt hnh thc
nghim khc v s n ung m khng cn thit phi c mt s qu t li n trc ca h.
Tuy nhin, trong khi thc hnh, s gim au v gim kh chu nhanh chng thuyt phc h v
gi tr ca phng php mi ny.
Khi mun c nhng thc phm t nhin, nu c th hy trng ng cc v rau c.
Chng ta nn c gng to mt mnh vn mc d n rt nh mi trng thnh th. K n l
chng ta c gng mua nhng thc phm thin nhin ngay vn ca nng dn v lng nng
lng di do ca nhng loi thc phm trc khi chng c a n ch hay c ch bin
trn bn n. hu ht nhng thnh ph Chu u v Bc M, by gi c nhng ca hng bn
thc n t nhin lnh mnh, hu ht l nhng loi c cp trong cun thc dng chng li
ung th cng nh s cung cp thng xuyn thc phm ti v s sn xut theo ma. iu quan
trng l i mua thc phm v bit c mi ca hng cung cp thc phm c cht lng ra sao,
s phc v v gi c. Mua nhiu tit kim c s ng gi bao b v n kinh t ... v r hn.
Nhng ch dn tc nh vng phng ng v Chu M Latinh, Chu M Afro, v vng Trung
ng nhng ca hng thc phm cung cp chnh yu v thc phm c bn nh ng cc v c
mt s la chn rng hn v rau c hn bt c ni u. Ngay c nhng ca hng a phng
thng cung cp nhng thc n thin nhin, sn xut thc n ph hp vi a phng cho nhng
ngi khng c c hi thch hp trng trt hay nhng ngi b hn ch. Chng ta c th c c
mt danh sch nhng ni cung cp thc phm hay t qua hp th t t chc Kushi.
Nu c th, chng ta nn c gng lm ly bnh m, tu h, nc da ci dm v nhng
thc phm c truyn. Thc n lm ti nh th giu cht lng hn, ngon v cung cp nhiu nng
lng. Mi tun mi thng hay mi ma ca nm, chng ta c gng chun b nhng thc phm
mi c nhng ngun thc phm theo phng php hay 1 thc n cn bng.
Trong thi gian chuyn tip, s l thi gian chng ta thm mi v, cm gic v nhng c
tnh khc ca nhng loi thc n v ung trc y, c bit nhng loi n khi tui tr
con. Thng khi n nhng thc phm nh th, chng ta chu nhng cm gic sai lm. Nhng cm
gic ny s mt i v thi thoi mi s n. Thay v cm gic dng nh chng ta c li, chng
ta nn ngh v c gng hiu ti sao s thm mun li tri dy. Thng th trong nhng tun u
hay thng u ca s n ung ny, s thm n l mt qu trnh t nhin. Khi tnh trng chng ta
c ci thin, nhng c t v nc nhy tch t trong mu v nhng ni tng c loi khi c
th qua rut, s tiu tin, m hi v qua nhng chc nng bi tit khc. Nhng loi d tha c
thi hi thng tc ng ln s nhn thc v lm cho ta thm n. Lc khc, sau khi tnh trng c
tin trin, nhng s thm n thnh thong ny bo hiu rng li n ca ta khng cn bng v hng
m v dng t thc phm m ta b cm d. V vy nu ta b cm d bi nc tri cy hay kem, th
ch n ung ca ta qu mn, nu lu v dng mt cch tng qut. Nu chng ta b cun ht
bi c, trng v nhng thc phm ng vt, th c ngha l ta tiu th qu nhiu thc ngt, cht
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 158

lng v nhng thc phm m khc. Nhng s thc dc ny l mt trong nhng phng cch ca
c th bo cho chng ta bit s mt cn bng trong li n ung ca ta.
ngn chn nhng thc dc t nhin ny, nn thnh thong n mt cht nhng loi thc
phm trc y s thm mun ny dn dn gim i v cui cng tan bin. Trong sut giai
on chuyn tip, bng di y cung cp s hng dn v nhng thc phm tt hn nhng loi
m chng ta tng n trc y :
Thm n Thay th Mc ch tiu th
Tht C, bin Ng cc, u, seitan, tng u
nnh ln men, tu h
ng, socla, molasse carob v
nhng thc ngt khc
Mt, siro, cy thch Sir go, mch nha, thc ngt
thin nhin t ng cc v rau c
Thc phm b sa, fomat, sa,
kem, b
Thc phm b sa cn bn, s
lng t, ht, b sa ht, sa u
Ch phm u c truyn nh
tng miso v tu h; b m v
nhng loi b ht khc
Tri cy nhit i v gn nhit
i, nc tri cy nh cam, da,
nho, nc tri cy v thc ung
nhn to
Tri cy trng phn hu c v
nc tri cy
Thc n n i trng phn hu
c (ti, kh, nu), nc tri cy,
s lng t, theo ma
Caf, tr en, nc ngt, king
nc ung
Tr tho mc, tr xanh, nc
khong
Tr gi, caf ng cc, nhng loi
khng hng liu c truyn khc
Trong thi gian chuyn tip, thay v ung c ph, cafinate, ta dng caf ng cc thc
khuya, ung tr gi vi mt t mch nha. Giai on u rt kh n go lt. Trong trng hp ny,
n loi ng cc khc v dn dn chuyn qua go lt hay n go trng vi la mch hay k v la
mch dn dn sau vi tun thm mt t go lt. Trong thi gian ny, v c th bt u ti cn
bng, nn go lt lm cho thm n hn v c th dng thng. Tuy nhin, khng dng go trng
nhng tm thi c th n cho ti khi rut non v c quan khc c th tiu th c ng cc rng.
Nu thm n, qu trnh thi hi thng c i i bi vi triu chng th cht bt
thng v c th ko di t 310 ngy v trong vi trng hp ln n 4 thng cho ti khi cht
lng mu hon ton thay i. Nu th tng ca ta dng v cu trc tt nh nhng phn ng
thng khng ng k. Tuy nhin nu khi cn phi thai v thi pht trin tr con, chng ta chu
nhng thi quen n ung hn n. Nu ta n nhiu cht ha hc, dc phm hoc nu ta c gii
phu hay ph thai th nhng phn ng thi hi s r rt hn.
Bt c trng hp no, ta khng nn lo lng nu phn ng xy ra. Chng l mt trong
nhng qu trnh hi phc t nhin v bo hiu h thng t phc hi v thi hi nhng cht d
tha tch t trong nhiu nm. Nhng phn ng c th phn loi nh sau:
S mt mi
Cm gic mt mi tng qut xut hin nhng ngi n s lng thc phm d tha v
protin v m ng vt. Hot ng nng lng m h tri qua trc l kt qu ca s thi hi
calo mnh lit ca nhng thc phm d tha hn l s khe mnh, cn bng v li hi ha ca
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 159

hot ng. Thng nhng ngi ny trc y mt mi v th cht v suy sp nh v tinh thn
cho ti khi p dng ch n ung mi nh l s cung cp nng lng cho hot ng. Qu trnh
mt mi ny s chm dt trong vng mt thng.

au nhc
C th thnh thong b au nhc, c bit nhng ngi n qu nhiu cht lng, ng,
tri cy v nhng loi qu m khc. S au nhc ny nh au u v au vng rut non, thn,
ngc. Xy ra l do nhim bnh dn dn ca nhng m bnh trng bt thng v t bo thn
kinh. Nhng s au nhc ny s bin mt dn dn hay t nhin, nhanh nh th nhng vng
bnh trng mt cch bt thng ny tr li tnh trng bnh thng. Thng iu ny khong t
3 14 ngy ty tnh trng trc .

Cm st, n lnh, ho
Khi ch n ung bt u thnh lp sn xut cht lng v mu, nhng cht d tha
trc , s lng d tha v cht lng, m v nhiu cht khc, bt u c thi hi. Nu trong
thi gian ny, nhng chc nng ca thn, h thng nc bin, h hp khng quay v trng thi
bnh thng, s thi hi ny i khi to ra st, n lnh hay ho. Nhng triu chng ny ch tm
thi v s chm dt trong vi ngy khng cn s iu tr no.

m hi bt thng v i tiu thng xuyn
Nh trong nhng triu chng c m t trn, c nhng ngi m hi tht thng trong
thi gian nhiu thng v nhng ngi khc th i tiu thng xuyn. Trong cch n ung trc y
ca h, h dng qu nhiu cht lng d tha dng nc, nhng thc ung khc, alcohol, tri cy,
nc tri cy, sa hay nhng thc phm b sa khc. Bng cch gim nhng cht lng d tha ny
v cht m tch t dng nc, c th s tr li tnh trng bnh thng, cn bng v khe mnh. Khi s
cn bng trao i cht c hi phc dn dn, nhng triu chng s chm dt.

Thi hi qua da v mi bt thng ca c th
Nhng hnh thc loi tr l s thi hi nhng mi bt thng t ton b b mt c th,
qua h hp, nc tiu, i tin v thng nhiu trng hp ca ph n, thng qua s thi hi
kinh nguyt. iu ny thng xy ra trong s nhng ngi trc n qu nhiu m ng vt,
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 160

thc phm b sa, ng. Thm vo , vi ngi tri qua mt thi gian ngn s rch nga da,
sng u ngn tay, ngn chn v nht. Nhng s loi tr ny thng xy ra nhng ngi
n m ng vt, thc phm b sa, ng, hng liu, cht ha hc, dc phm v trong s
nhng ngi au kinh nin v ng rut, thn, gan. Tuy nhin, nhng s loi tr s bnh phc
t nhin v s chm dt trong vng vi thng m khng cn s quan tm c bit no.

a chy v to bn
Nhng ngi b ri lon kinh nin v ng rut, do bi thi quen n ung khng ng cch
trc , c th tm thi b a chy (thng trong nhiu ngy) hoc to bn (thi gian ti a 20
ngy). Trong trng hp ny, a chy l mt dng thi hi nhng vn tn ng, tch t trong
rut non bao gm thc phm khng th hp th, m, cht nhy v cht nc. To bn l kt qu ca
qu trnh co bp ca ng rut non, b bnh trng bt thng do s n ung trc . Khi s co bp
phc hi tnh n hi bnh thng ca ng rut non, s bi tit li tip tc thng thng.

Suy gim ham mun tnh dc v sinh lc
C mt s ngi cm thy yu km v sinh lc tnh dc hay s khao kht, khng nht
thit i cng vi cm gic mt mi. Nguyn do l nhng chc nng ca c th lm vic loi
tr nhng yu t khng cn bng ra khi tt c nhng phn c th v nhng sinh lc d tha vn
khng thch ng cho hot ng tnh dc. Tng t trong vi trng hp, nhng c quan tnh dc
c cha lnh bi cht lng mi ca mu v vn cha chun b cng c hot ng bnh
thng. Tuy nhin, tnh trng ny ch ko di trong thi gian ngn thng th vi tun v cao
nht l vi thng. Ngay khi bnh phc, sinh lc v c mun tnh dc s tr li bnh thng.

Tm thi ngng kinh nguyt
vi ph n, c th b tm thi ngng kinh nguyt. Nguyn nhn l trong thi k bnh
phc ca ton b c th, mt ln na nhng c quan cn cho s sng cn c nhn nhng nng
lng u tin. Nhng chc nng t v sinh lc nh nhng hot ng sng cn th bnh phc sau.
Thi gian tt kinh nguyt khc nhau ty tng c nhn. Tuy nhin khi kinh nguyt mi bt u tr
li th n t nhin bnh thng v bt u tnh chu k l 28 ngy m lch. Nhng thay i r rng
v tinh thn v cm xc s tr nn mnh m cng nh tnh linh hot v th cht.


T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 161

Cu knh
Vi ngi dng cht kch thch, dc phm trong thi gian di s b cu knh sau khi thay
i ch n ung. S cu knh ny phn nh s iu chnh c thay i trong mu v nhiu
chc nng khc ca c th, sau s thay i ti nhng thay i cht lng ca thc phm, tng
qut tri qua trong vng mt tun ti nhiu tun, ty thuc vo h thng c th b nh hng n
mc no do nhng thi quen dng dc phm trc . S tiu th v ng, cf v alcohol
trong thi gian di cng nh vic ht thuc cng lm ngi b cu gt tm thi khi thc hnh
ch n ung mi.
Nhng phn ng khc ca thi k chuyn tip
Ngoi nhng trng hp trn, vi ngi c th tri qua nhng s biu l khc chng hn
nh b c mng v m hay cm gic lnh. Nhng triu chng ny cng s chm dt.
Trong nhiu trng hp, qu trnh thi hi qu chm cho n ni khng xut hin bt c
mt triu chng phn ng no. Tuy nhin, khi xut hin th triu chng s khc nhau ty tng c
nhn, ty thuc vo tnh trng c nhn v th cht, v thng l khi iu tr, triu chng s ngng
khi c th ti iu tit tr li chc nng bnh thng. Trong trng hp m nhng triu chng qu
nghim trng th qu trnh thi hi c th c lm chm li bng cch b sung cho ch n
ung mi bao gm vic tip tc n mt s thc phm trc kia vi s lng t, chim khong 10%
30% trong ba n, cho ti khi hi phc s cn bng. iu quan trng l phi hiu l qu trnh
thi hi l mt phn ca qu trnh hi phc t nhin v nhng triu chng ny khng cn dng n
dc phm hay thuc men, hay vitamin hoc nhng cht khong, hay t b s n ung cng vi
nhn thc sai lm rng n c hiu qu. Nu c thc mc g v s thc hnh ng n trong sut
thi gian chuyn tip, nn tham kho kin nh thc dng sinh hay mt gio s y hc.
Nh c cp t trc, v nhng lp dy nu n dng sinh c gii thiu l rt
thit yu v s ng n cho li n ung mi m ny. Thm vo , quan trng l c mt hi
ng h tinh thn bao gm nhng c nhn, gia nh khc, nhng ngi n theo dng sinh hay
tng qut theo hng n ung thc phm t nhin. Nhng mn n v phng php lm mn n
c th c bin ha, sng to v khm ph. Nhiu loi nguyn liu dng trong nu n nh mui,
du, ni p sut, thi gian v nc lun lun c thay i vi gia v hay s ch bin ca ring
chng ta v cn thi gian thun phc. Mt yu t khc lin quan n vic nu n khng c
dng l in v l viba. Vi gia nh lp t nhng l t tin hay sng trong nhng cn h m
nhng loi l c lp t trong nh bp. Chng ta bit rng khi nhng bnh nhn ung th,
thay i dng gas h t c nhng kt qu tin b v dng nng lng bnh n thay th
sng viba trong nhng thc phm c ch bin lc trc. Mc d iu khng kinh t trong
thi gian ngn nhng s thay i cht lng thc phm v sc khe c ci thin s l mt iu
ng ni trong thi gian di. Ngay c mt l xch tay dng kh prban c th sp xp thun tin
trong gc n nh bp cho mc ch ny.
Tt c nhng yu t ny s cung cp mt s chuyn tip hi ha v nhng ba n ngon ming.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 162

C Ch h n ng g X XV VI I
P PH H N NG G P PH H P P L L M M M M N N N N

Chng ny bao gm nhiu phng php lm mn n c bn c gii thiu trong quyn
sch ny. Ngi b ung th nn cn thn tun theo nhng hng dn trong chng c nhn
phn II v cn trnh n du, thc phm ng vt, tri cy, salad, mn trng ming v nhng loi
khc. Nhng ngi khe mnh c th tham kho sch nu n c s la chn mn n phong
ph hn nh quyn S Hng Dn Hon Thin ca Avelive Kushi v Phng php Nu n Dng
Sinh (New York warwer Book, 1985), Alex v Gale Jacks Amber waves of Grain: American Macrobiotic
Cooking (New York v Tokyo: Japan Publications, 1992) hoc Edward v Wendy Eskos phng
php nu n dng sinh cho mi ngi (New York v Tokyo: Japan Publications, 1980).

La chn thc phm
S nu n hng ngy ny c th c thay i theo nhiu cch :
1. La chn thc phm: trong nhng loi nh sau: Ng cc, sp, rau c, u, rong bin, gia v,
da ci dm, nc ung.
2. Phng php nu n: luc, hm, so, chin, nu ni p sut v.v...
3. Phng php ct rau c.
4. S lng nc dng.
5. S lng gia v v nm nm.
6. Loi gia v v nm nm.
7. Thi gian nu (khng nu qu lu hay rau c nu p sut).
8. Cch la cao hay thp khi nu thc n.
9. Kt hp gia thc phm v mn n.
10. iu chnh s nu n theo ma.

Chun b
Nu n dng sinh l c nht v nh. Thnh phn th n gin v cch nu l cha kha
c c ba n b dng, ngon v hp dn. Cch nu c kh nng thay i cht lng ca
thc phm. Nu lu, dng ni p sut, mui, sc nng v thi gian lm cho nng lng ca thc
phm tr nn c ng hn, trong khi nu mau v t mui s lm nh hn v cht lng ca thc
n. Nu n tt s gip sc khe tt nhng ngi bit bin ha nhiu kiu nu n.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 163

Phng php nu n v s chun b thc phm

Dng thng:
Luc xo bng du, p cho dm, ngm.
Nu p sut hm lm sp hp xo nc.

Dng thnh thong:
Nng chin sng xo Tempura.

Ng cc
- 1 chn go lt.
- 1,25 1,5 chn nc cho mi chn go.
- Mt nhm mui bin cho mi chn go.
V nh v nhanh chng go (ht ngn v va) vo ni p sut v tri u
go. T t thm nc vo ni p sut. Thm mui bin, y vung li v nu. Khi si
t la lch bn di v vn nh la nu trong 50. Khi go chn, nhc ni xung
ngui trong 5 trc khi m np ni p sut. Xi cm bng a tre v bi ra t g.
Xi cm di y th nhiu trn th t ngay c trong t. Cm s ngon v va n.
Ghi ch
Mi chn go khi chn c 3 chn cm cho php khong mt chn mi ngi.
Tng qut, bn c th nu 3 hay nhiu chn go v gi trong ni. Go tha s gi
c trong nhiu ngy. Sau khi cm ngui i, gi k v trong t lnh. Hm nng
bng cch gi trong khn mng hay vi muxlin, t vo trong cho bng ceramic
hay trn nh ca ni m va trong cho hay ni, thm ti inch nc v luc
si. Sau khi cm nng trong vi pht, lt vi ra v dn cm.
Ch bin
qu m mui thm vo cm thay cho mui trong mi chn. Go ht di c th
thnh thong dng trong ma h.
Nu cm (Cm go lt)
- 1 lon go lt.
- 2 lon nc lnh.
- 1 nhm mui.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 164

V go vo trong ni. Thm nc v mui. y np. un si, la nh,
si khong 1 gi cho n khi cn nc. Xi v dn ln.
Ghi ch
Bnh nhn ung th nn n go lt nu ni p sut, n s ngt hn v nhiu nng
lng hn ni thng. Ngi khe mnh cng nn n cm nu ni p sut. Tuy
nhin, h c th n cm go un si thnh thong c bit l go rang nh.

Go lt vi k
- 2 lon go lt.
- lon k.
- 4,5 chn nc sch.
- 1 ming ph tai 2 inch v 1 nhm mui bin.
Ra sch k v t trong ni p sut vi ph tai, bt la v khi nc m ln, thm
mt cht mui bin. y np nu khong 45, ngui khong 5 m np v dn ln.

Go lt vi la mch
- 2 lon go lt.
- lon la mch.
- 4 lon nc sch.
- 1 ming ph tai 2 inch.
- 1 nhm mui bin.
Vo sch la mch t vo trong ni vi ph tai. t trn l, khi nc m thm
1 cht mui. y np nu khong 45, ngui 5, m np v nh nhng ly ra.

Go lt mm (Rice Kayu)
- 1 lon go.
- 5 lon nc sch.
- 1 nhm mui bin.
Vo go v nu ni p sut nh trn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 165

Tuy nhin, khng cn ht nc. Go tr thnh cho v sau khi chn c th thy
ln cn ht. Trong trng hp nc qu si khi ang nu, tt la ngui bt. Sau
nu tip cho ti khi chn.
Ghi ch
Lm mn n im tm b dng v ngon. c bit cho bnh nhn ung th v
nhng ngi kh nut thc n.
Ch bin
Rau c nh c ci hay bp ci Trung Hoa hay mt qu m mui thm vo khi
nu. Cng c th thm mt ming ph tai 1 inch vo.

Cho go lt rng
- 1 lon go lt.
- 10 chn nc sch
- tri m mui v 1 nhm mui bin cho mi lon go.
Rang go trong cho khng r cho ti khi go bin mu vng nu. t trong ni,
thm nc v m mui hay mui bin, un ln. y np, la nh v t ni lch. Nu
cho ti khi nc cn cn phn na. ngui v go trong vi tha hay vi
muxlin, ct li v vt cht cho lng ra khi vi tha. Hm nng kem 1 ln na sau
n. Thm mui nu cn. Bt kem nho rt ngon v c th vt thnh tri banh
nh v hm vi r sen st lt hay c rt.
Ghi ch
Lm mn n sng rt ngon, c bit cho nhng ngi n kh khn. Nhiu ngi
c th sng nh kem go khi khng th n ung c.
Ch bin
Nu vi c hnh, ng ty bm nh, to nori, mui m hay ht hng dng rang.

Cm chin
- 4 chn cm go lt.
- 1 mung du m.
- 1 c hnh xt lt.
- 12 mung tng shoyu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 166

Qut du m trn cho. nng 1 pht hay t hn, nhng ng du m kht.
B hnh vo, cm ln. Nu cm kh, lm m vi vi git nc. y np v la
nh trong 510 pht. Thm tng shoyu vo v nu thm 5 na. Khng cn trn, ch
trn khi n.
Ghi ch
Nhng ngi khe mnh c th n cm chin nhiu ln trong tun, mc d s lng
du ty tnh trng mi c nhn. Ngi bnh ung th nn trnh n du v c th dng 23
mung nc thay th du. Kim tra s gii thiu v ch thc dng cn thn.
Ch bin
Dng hnh ti, ng ty hay kt hp vi rau c nh c rt v c hnh, bp ci v
nm, c ci, l c ci.

Cm vi u
- 1 lon go lt.
- 1/10 lon u cho mi lon go.
- 1,5 2 lon nc sch.
- 1 nhm mui.
Vo sch go v u. Nu u trc na ting. u ngui, nc luc u v
mui bin vo go. Nc u c coi nh l 1 phn nc trong mn ny. Nu trong
ni p sut t 45 50 v dn n nh cm bnh thng.
Ghi ch:
Bnh nhn ung th ch c n loi xch tiu u, u xanh, hay u lng. Nhng
ngi khe mnh c th dng c nhiu loi u khc. Ng cc v u nu chung s
to mn n b dng v tit kim c thi gian v du cn nu hn l nu tng loi.

Cm v rau c
- 1 lon go lt.
- lon c ci kh.
- lon c rt (thi nh).
- 1/5 lon c ngu bng (thi hay ct thnh nhng ming nh).
- 1,5 2 chn nc sch cho mi lon go.
- 1 nhm mui bin cho mi lon go.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 167

go vo sch vo ni p sut v trn vi rau c. Thm nc v mui, y li
v nu nh bnh thng.
Ch bin
C th nm mt cht tng shoyu v mui trc khi nu. Nhng rau c khc c
th nu chung vi go l go ngt (sweet rice = np), u xanh, c rt, v.v...Rau c
mm nh hnh, rau c c l xanh, nhng loi mm xp th nn trnh dng cho mn
ny. Go v rau c c th c nu vi mui m, vi ht c ch, hay ht sen cng
nh vi xch tiu u hay u en.

Cm nm vi to nori (Rice ball)
- 1 ming to nori.
- 1 nhm mui.
- 1 a nc sch.
- 1 lon cm go lt.
- 1 tri m mui.
Rang 1 ming to nori mng bng cch b lng trn la cch khong t 10
12 inch. Tr lun phin 3 5 giy cho ti khi to i mu t en n xanh. Gp i
li v x lm hai i vi to nori, gp li v ct lm hai ln na. By gi bn c 4
ming to b cnh 3 inch. Thm 1 cht mui vo nc v lm t tay ca bn. Nm
cm thnh hnh 1 tri banh c. n 1 l gia bng ngn ci v b 1 ming m mui
vo trong. Sau lm trn cm nm hnh tri banh li, bao ph n bng to nori, mi
ln 1 ming cho ti khi n dnh li, lm t tay thnh thong trnh dnh cm v to
nori nhng ng dng qu nhiu nc.
Ghi ch
Cm nm c th dng n tra rt ngon v tin li v khng cn mung na.
Tin li mang theo khi i du lch v gi c nhiu ngy. Khng dng m mui hay
dng t khi lm cho tr em n.
Ch bin
Cm nm c th lm thnh hnh tam gic thay v hnh trn bng cch khum lng
bn tay hnh ch V. C hai loi c th c bao ph bi m rang v n cng vi to
nori. Nhn bn trong c th thay bng rau c, c v nhng loi khc. Thay v dng to
nori, c th dng ht m rang, l shiso, to wakame kh hay l rau c xanh.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 168

Yn mch (Oats)
- 1 lon yn mch.
- 56 lon nc sch.
- 1 nhm mui cho mi lon yn.
Vo sch yn mch v b vo ni, thm nc v mui vo. y li v nu. Gim
la v si trn la trong nhiu gi hay qua m n khi cn ht nc. Lm la lch
bn di trnh lm kht. Lm thnh mn ng cc rt ngon lnh.
Ghi ch
Yn mch rt tt cho bnh nhn ung th v nn nghin yn mch hay c nh ra.
Ch bin
Thi gian nu c th gim nh ni p sut ging nh phng php ch bin mn
n bng go lt. b dng v ngon, kt hp vi 1,5 lon i mch, 1 lon yn mch
v na lon u nu s. Thm 3 nhm mui bin, khong 4 lon nc v nu nh
thng l.

Go (Sweet rice: Go np)
- 1 lon go np.
- 1,5 2 lon nc sch.
- 1 nhm mui bin.
Ra sch go, thm nc v mui, nu trong ni p sut nh thng l.
Ghi ch
Go np th dnh hn go thng nn ch n thnh thong. C th thm mt t go
thng d n hn.

Bnh bt lc (Mochi)
Bnh bt lc lm bng go np n nh l n bnh. Cch lm l nghin go np
trong t g bng chy g. Nghin cho n khi nt v nhuyn. Thnh thong qut nc
khi dnh, lm thnh hnh dng tri banh nh hay ci bnh. Tri mng ra v rc bt
cho kh. Ct thnh tng ming v nc trong cho kh. Thnh thong dng hay
dng trong nhng ngy l.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 169

La mch en
- 1 lon la mch en.
- 1,25 1,5 lon nc sch.
- 1 nhm mui bin.
Cn bn nu nh cm go lt nu ni p sut, hay l hm, trong trng hp ny
dng 2 lon nc.
Ghi ch:
V la mch en cng nn cn nhai nh, n thng c trn vi nhng loi ng
cc khc v lm bt nh lm bnh m la mch. d n, trn 1 phn la mch v 3
phn go lt. C th rang s la mch trc khi nu lm cho n d tiu ha.

Bp
Chun b bp ti v nu trong ni khong 10 hay cho ti khi chn. Thay v dng
b hay margarin nn vi 1 cht m mui.

La m
- 1 lon la m.
- 1,25 1,5 lon nc sch.
- 1 nhm mui.
Nu nh nu go lt, la m luc s lu hn nu.
Ghi ch:
La m rt kh tiu ha nguyn ht v phi nhai nh. Cn nu trong thi gian lu.
Ngm la m 35 gi trc khi nu lm gim thi gian nu v lm mm hn, d tiu
ha hn. ngon hn, trn 1 phn la m v 3 phn go hay nhng loi ng cc khc.

Bn v nc lo
- 4 lon nc sch.
- 1 gi bn soba v udon.
- 1 ming ph tai di 23inch.
- 2 ming nm hng kh.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 170

- 23 mung tng shoyu.
Nu nc si ln, nui c bn c mui nn khng cn thm mui vo nc. B
bn vo nc v luc. Sau khong 10, kim tra xem nui chn cha. Kiu mch nu
nhanh hn la m. Nui mng mau chn hn nui dy, nu bn trong v ngoi tr nn
cng mu l nui chn. nui ra khay v nc lm ngui cng nh nui khng
b dnh cc. B ph tai vo ni cho thm 4 lon nc sch v nm ngm ct thnh
tng ming, luc ln. Gim nh la riu riu 35. Ly ph tai v nm ra. Thm
tng shoyu va n. Hm nui chn li, ng si khi nng, dn ln n. Thm gia
v nh hnh, l thm hay to nori.
Ghi ch:
Nui kiu mch soba rt giu nng lng. Ma h, nu nui n ngui. Nui udon la
m th t nng lng hn. Nui ng cc phng ng v pasta cng c th n thng
xuyn. Bao gm m ng la m, hnh s, xon hnh khuu tay, nui, nc st nu
chung v.v... Thm cht mui vo nc khi nu.

Nui xo
- 1 gi nui soba v udon.
- 1 mung du m.
- 12 mung tng shoyu.
- 2 chn bp ci.
- chn hnh.
Luc nui nh hng dn, xc trong nc lm ngui. Trng du trn cho v
b bp ci vo. nui ln trn rau c. y li v nu xo vi la nh trong nhiu
pht cho n khi nui nng ln. Thm tng shoyu, trn nui v rau c u ln. Khi sp
chn thm hnh vo. n nng hay ngui ty
Ghi ch
Nu bn khng th n du, dng 2 mung nc xo.
Ch bin
C th kt hp nhiu loi rau c gm c rt v hnh, hnh v nm hng, bp ci
v tu h.
Bnh m t la m
- 8 chn bt la m.
- mung mui bin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 171

- 2 mung du m.
- Nc sch.
Trn bt v mui, thm du, v rc cho u bng tay. Nn bt nho bng cch
thm nc va v nho bt 30350 ln. Trng du m trn khun v t bt nho
vo. t vi m ph ln khun v ni m t 812 gi. Sau khi bt phng ln,
nng nhit 300F trong 15 v nng thm 1,25 gi nhit 350F.
Ghi ch
Ch phm t bt nh bnh m khng nn n thng xuyn i vi bnh nhn ung th.
Ch bin
Bt ni cho bnh m c th lm t 1 lon bt kt hp nc lm thnh bt c
hn. y vi vi m, ln men trong ni m t 34 ngy. Sau khi bt ni chua,
thm 1 1,5 lon bt bnh m v nho nh trn. i vi bnh m la m en, dng 3
lon bt la m en n 5 lon bt la mch.

Bnh m lm t go Kayu
- 2 lon go lt.
- 8 lon nc sch.
Nu go trong ni p sut trong 1 gi hay hn na. Sau xi ra t cho ngui.
Khi ngui t t, thm vo:
- 2 mung du m.
- mung mui bin.
- Thm bt bnh m nn thnh bt nho.
Thm du v mui vo cho cm v trn u. Thm va bt lm mm bt
nho. Nho t 300350 ln thm bt vo bt nho t t gi khi qu dnh. t bt
vo cho trng du, nn hnh dng bnh m, y li vi vi m ni m t 812
gi. Nng 30 nhit 300F v thm 1 gi na 350F cho ti khi i thnh
mu nu vng.
Ghi ch:
Loi bnh m ny tt cho bnh nhn ung th hn l bnh m la m nhng vn nn
hn ch.


T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 172

Sp

Sp miso rau c c bn
- Ming to wakame kh 3 inch.
- 1 chn hnh xt mng.
- Hnh, ng ty, gng, ci xoong lon nc sch.
- 1,25 mung miso.
Ra to wakame nhanh trong nc lnh v ngm t 35 v xt nh c inch.
B to v hnh vo ni, thm nc. Nu ln, la va v si 1020 hay cho ti khi
mm. Gim la nh nht, ng si hay ni bong bng. B miso vo t hay ci
thm chn nc tinh khit, khuy miso thnh nc. nc miso vo sp.
si 35 v n. Nm gia v nh hnh, ng ty, gng hay ci xoong.
Ghi ch
Cn thn gim la khi nu miso gi nhng enzyme c li trong miso. Nh l
quy lut tng qut, dng khong mung miso cho mi lon nc nu sp. Sp
khng c qu mn hay qu nht.
Ch bin
C th dng miso go lt hay i mch miso Hatcho (100% u nnh) rt nhiu
nng lng nhng khng c mn v cng c th c dng phc hi sc khe.
Nhng loi miso khc thnh thong c th dng. Nn la loi miso lu 2 nm hay
hn na. Tt c nhng loi miso c th n quanh nm v vi t l ty ma v tnh trng
sc khe. Mn rau c c th ch bin thng xuyn. Cn bn kt hp vi to wakame,
hnh, tu h, c hnh v b, bp ci v c rt; c ci v cng c ci. Nu sc khe ca
bn cho php n du, bn c th dng 1 mung hay t hn du thc vt khng tinh ch
c bit l du m, xo rau c trc v sau nu trong ni chung vi to wakame.

Sp miso vi c ci v to Wakame
- 1,5 lon c ci daikon.
- lon nc sch.
- To wakame 3 inch.
- 3 mung miso.
- Hnh ti thi nh.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 173

Ra v xt c ci ming inch, thm nc vo nu trong 5, trong khi ngm
to wakame 35 v xt nh. B wakame vo ni nu vi la nh cho ti khi rau c
mm. Lm long v cho thm miso vo ni. riu riu 3. Gia v vi hnh xt nh.
Ghi ch
C ci rt hu hiu gip loi cht nhy, m, protin d tha v nc ra khi c
th. Thi gian nu to wakame ty vo n cng hay mm.

K v sp rau c ngt
- 1 lon k.
- lon b hoa vng.
- lon c rt xt lt.
- lon bp ci, xt ra.
- c hnh, xt ra.
- 1 ming to wakame 1 inch.
- 1 ming nh nm hng miso ( mung cho mi ngi) hay tng shoyu
(vi git).
Kt hp tt c thnh phn tr miso hay tng shoyu v nc gp 3 ln, nu
ln, gim la riu riu khong 30 hoc cho n khi chn. Khi sp chn, nm miso
hay tng shoyu v si thm 34 na.
Nc lo Shoyu
- 2 nm hng.
- Ming ph tai 3 inch.
- 4 lon nc sch.
- 2 bnh tu h.
- mung mui.
- 1 mung ng ty.
Ngm nm hng 1020. B ph tai v nm hng vo nc (gm c nc
ngm) v luc trong 34. Ly ph tai v nm hng ra v dnh cho mn khc. B
tu h v nu cho n khi tu h ni ln b mt. ng nu tu h qu lu hoc n s
cng. Tu h trong sp ngon nht khi mm. Thm tng shoyu v si thm 23,
b thm hnh ti v to nori.
Ch bin
Mn sp ny c th lm t ci xoong v nhng loi rau c khc thay v tu h.
Nm hng th ty nhng n rt tt cho bnh nhn ung th.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 174

Sp u lng (Lentil soup)
- 1 lon u lng.
- 2 c hnh xt lt.
- 1 c c rt thi mng.
- 1 cng r ngu bng nh.
- lon nc sch.
- mung mui bin.
- 1 mung ng ty bm.
Ra u lng. Lp rau c bt u vi c hnh, sau c rt, r ngu bng v u
lng trn. Thm nc v nhm mui, nu ln. Gim la nh, y np v si
trong 45. B ng ty bm vo. si thm 20 na v dn. C th thm tng shoyu
vo cho va n.
Ch bin
Cho nhng ngi n c du, c th xo rau c trc, sau nu chung vi u
lng nh trn.
Sp xch tiu u (Aduki)
- Ming ph tai 1 inch vung.
- 1 lon xch tiu u.
- 1 lon nc sch.
- 1 c hnh va xt lt.
- lon c rt xt lt
- mung mui bin.
- Tng shoyu va n (ty ).
- Hnh ti hay ng ty.
Ngm ph tai trong 5 v xt lt. Ra u, b vo ni, nc vo v nu. Gim
nh la v si 1,25 gi hoc cho ti khi chn 80%. Ly u ra v dng 1 ni khc.
B c hnh y ni ri n c rt, xch tiu u v ph tai trn cng. Thm mui,
nu thm 2025 cho n khi rau c mm. Khi sp chn thm tng shoyu, gia v gm
hnh ti hay ng ty v dn n.
Ch bin:
Thay v dng c rt hay hnh, c th dng b ng (Winter squash). Mn ny c
bit rt tt cho thn, l lch, ty v nhng ri lon v gan.
Sp u xanh (chick pea soup)
- Ph tai 3 inch
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 175

- 45 lon nc lnh
- 1 c hnh thi nh.
- 1 c rt thi nh.
- thn ngu bng.
- 1 lon u ngm qua m.
- mung mui, hnh ti, ng ty, hay rut bnh m.
B ph tai, u xanh v nc vo ni p sut v nu 11,5 gi. Nht ni xung,
b u vo ni khc. Thm rau c v mui. Nu thm 2025 vi la nh. B thm
gia v nh hnh, ng ty hay rut bnh m.
Sp i mch (barley soup)
- lon i mch.
- lon u lng.
- 1 cn ty.
- 3 c hnh thi.
- 1 c rt.
- 56 lon nc sch.
- mung mui.
Ra sch i mch v u lng. rau c thnh tng trong ni, bt u vi cn
ty y, sau l c hnh, c rt, u lng v i mch trn. nc va lp
mt u v nu. Thm mui trc khi nu. Gim nh la v si n khi i mch
tr nn mm. C th thm vi git tng shoyu cho ngon thm v thm gia v nh to
nori hoc ng ty.
Ghi ch
Nc sp i mch rt b dng cho bnh nhn ung th. S lng i mch c
th tng v c th n nhng loi rau c khc.
Ch bin
Bn c th nu i mch trc khi dng nu sp, thm lon i mch v 1,5
lon nc. Nu 2030 sau theo nh ch dn nhng mn trc.

Sp go lt
- 3 ming nm hng.
- Ming ph tai 3 inch.
- lon nc sch.
- 2 lon go lt.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 176

- lon cn ty thi.
- 12 mung caf tng shoyu, hnh ti.
Luc nm hng v ph tai trong nc 23, ly ra v xt, sau b vo nc tr
li, thm go vo v nu ln. La nh nu trong 3040. B cn ty vo, si thm
5 na. Thm tng shoyu va n v si 5, thm gia v nh hnh ti v dn n.
Ch bin
Bn c th dng tng miso, hm nng khi n.

Sp bp
- 4 bng bp ti.
- 1 cn ty.
- 2 c hnh thi nh.
- Tng shoyu va n.
- 56 lon nc sch hoc nc luc ph tai.
- mung mui bin.
- Thi nh ng ty, ci xoong hay hnh ti v to nori.
Lt ht bp bng dao. B cn ty v bp vo ni. Thm nc v 1 cht mui. Nu
la nh, y li v si n khi cn ty v bp tr nn mm. Thm phn cn li ca
mui v tng shoyu nu mun. Dn ln n vi ng ty bm nh, ci xoong v to
nori. Lm sch ph tai, dng c kh lm sch bi.

Nguyn liu ph tai, rong bin
Lm sch qu th lm mt nhng cht khong ca n nn nu khng d th
nguyn v b vo ni cha nc. Nu 35. Ly ra v lm mn n hay phi kh v
dng lm gia v. Dng mn ny chung vi tng miso, ng cc, u hay sp rau c.

Nguyn liu nm hng (shiitake mushroom)
Ngm 56 nm hng trong nc 30. B nm v nc ngm ca nm vo t 12
phn nc sch v nu ln trong 510. Ly nm hng ra v lm mn sp (trong
trng hp ny nh b cng hoc dng trong mn n khc. Ph tai c th kt hp vi
nm hng dng lm nguyn liu).

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 177

Nguyn liu rau c ti
Chun b r rau c, nh cung l lm nguyn liu cho mn sp b dng.
Luc trong 12 phn nc sch 510. Lm nhng mnh vn ra vt b.

Rau c
Mn Nishime (kiu nu hm nh).
Dng ni dy, np dy hoc c thit k c bit hm thc n. Ngm ming
ph tai 3 inch cho mm v ct thnh tng ming 1 inch vung. ph tai y ni
v nc xm xp (khong 12 inch). Thm rau c xt lt. chun b mn
nishime, ct rau c thnh tng ming ln thng kt hp 2 hay 3 loi c rtngu
bngph tai hay ngu bngr senph tai. C hnh, b ng cng (winter squash)
hay bp ci cng c th dng. Rau c sp thnh tng lp trong ni sau khi ct ra trn
cng l ph tai, hay t nhng phn kia xung quanh ni. Rc 1 t mui bin hay tng
shoyu ln rau c. y li v nu vi la ln cho n khi nhiu hi nc ta ra. Vn
la thp v nu va trong 1520. Nu nc bc hi qu nhanh trong khi nu, thm
nc vo y ni.
Khi tt c rau c mm v n c ri, thm vi git tng shoyu v lc nh nhng
ci ni (tt hn l khuy). D np ra, tt la, ngui trong 2. Bn c th thng
thc nc sp rau c trong mn ny v chng rt ngon.
Gi s kt hp trong mn Nishime:
1. C rt ngu bng v ph tai.
2. Ngu bng c sen v ph tai.
3. C ci daikon c sen v ph tai.
4. C rt c ci vng v ph tai.
5. C ci Turnip nm hng v ph tai.
6. B c hnh (onion) v ph tai.

Xo
C 2 li xo cn bn, vi du v vi nc. u tin, ct rau c thnh nhng
ming nh nh que dim, xt lt mng. Dng c qut du m ln cho. Khi du nng
nhng trc khi du bc khi, b rau c vo v b 1 t mui gip to cht ngt t
nhin. Thnh thong d np v trn rau c vi i a hay mung g bo m an
ton khi nu. Tuy nhin, khng nn khuy. Xo trong 5 vi la va, sau xo 10
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 178

vi la nh. Trn nh trnh kht. Nm nm vi mui bin hay tng shoyu v nu
thm 23.
Cch th hai l s kt hp nc v du. C th chun b rau c hoc l nhng
ming nh hoc ming ln, hay ming dy. Xo nh trn vi du trng cho trong 5.
Sau thm nc va ph 1 na rau c hay ch ph b mt cho. B 1 nhm
mui, y np v nu cho ti khi tt c nh. Khi chn 80%, nm vi mui bin hay
tng shoyu v nu thm 34 na. M np v si ti khi nc bay hi.
Ghi ch
Bnh nhn ung th khng nn n rau c xo du, cng nh nhng ngi cn trnh
n du. Tuy nhin, cho nhng ngi sc khe tt, c th chun b rau c xo hng
ngy. i vi nhng ngi khng th n du dng 12 mung nc thay th. Nc
luc u c th dng xo thnh thong v rt ngon.
Ch bin
Kt hp cho ngon nh ngu bng v c rt; c hnh v c rt; bp ci, hnh v c
rt; c ci vng v c hnh; nm v cn ty; broccoli v sp l; bp ci Trung Hoa,
nm v tu h; ci xon v seitan. Rau c mm ch cn xo trong 12, trong khi
rau c c r s phi xo lu hn. Du rau c khng tinh ch khc c th dng trong
trng hp ny. Tuy nhin ch c th n du bp v du m thng xuyn.

Luc
khon 1 inch nc sch trong ni, thm 1 cht mui. Nu ln v b c
vo. Rau c phi mm nhng khng by.
Ghi ch
gi mu xanh ca rau c. Nu ci xoong, ng ty, hnh ti v nhng loi rau
c l xanh khc vi la cao trong 12. i vi nm nm, tt nht l khng nn nm
mui sau khi luc. Thm tng shoyu vo khi rau c sp chn c mi thm.
Ch bin
c c v ngt c bit, b ming ph tai 3 inch vo y ni khi nu rau c
trn nh c rt, daikon. Nm nm vi tng shoyu hay miso thay cho mui. Kt hp
rau c luc gm broccoli v sp l; bp ci, bp v tu h; c rt, c hnh (onions) v
u H Lan (green peas).

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 179

Hm
nc vo ni chng inch. B hp rau c vo trong ni hay hp bng
g ca Nht nh ni. B rau c xt lt vo ch hp v rc vo 1 t mui bin.
y np v un si. Hp cho n khi chn nhng hi gin. Rau c xanh ch cn thi
gian 12. Loi rau c khc cn 57 ty loi, kch thc, dy.
Ghi ch:
Rau c xanh hp c th n hng ngy, bao gm chp l c ci, c rt, ci xoong,
ci xon, bp ci Trung Hoa v ng ty.
Ch bin:
Nu bn khng c ci ch bp, ngp inch nc vo y ni. B rau c v
nhm mui bin. un si la nh n va, hm n khi rau c chn. Gi nc hm
rau c lm mn sp hay lo.

Nhng loi nu khc
Rau c cn c th nu theo nhiu kiu khc nh: nng, nung, rn (deepfrying).
Tuy nhin, nhng loi ny tng qut khng my thch hp cho bnh nhn ung th.

Xch tiu u, ph tai v b
- 1 lon xch tiu u.
- 2 ming ph tai 3 inch.
- 1 qu b ng (winter squash).
- Mui bin.
- Nc sch.
Vo sch v ngm xch tiu u vi ph tai. Ly ph tai ra v ct thnh nhng
ming 1 inch. ph tai y ni, b b ng xt lt v xch tiu u ln trn b
ng. nc vo v nu vi la nh n khi u v b mm. Rc 1 t mui. y li
v nu trong 1015. Tt la, ngui vi pht trc khi n.
Ghi ch
Mn ny gip trung ha mc ng trong mu, c bit cho nhng ngi b bnh
i ng, cao huyt p hoc b ri lon v ty v gan. Mn ny ngt t nhin v
ngon, s lm gim s thm ngt. C th n 12 ln/tun.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 180

Ch bin
C th tng lng xch tiu u ln 5070%, sau trn cng l b, tin trnh nh
trn.
C ci kh daikon vi ph tai v tng shoyu
- 2 ming ph tai 6 inch.
- lon c ci kh (daikon) (c ci trng di).
- Shoyu n.
Ngm ph tai v xt lt thnh nhng cng inch v t vo y ni c np dy.
Ngm c ci cho n khi mm. Nu c ci qu mn th ra trc. B c ci ln trn
ph tai. va nc ngm ph tai v c ci v nc sch nu cn thit ngp
c ci. y np, nu ln, la nh thm tng shoyu si 3040 n khi ph tai
nh. Cch nu ny lun d cht nc.
Ghi ch
Mn ny gip lm tan cht m trong c th.
Ch bin
C ci ti nhiu nng lng hn c ci kh. C ci ti xt lt v nu nh trn
n khi mm. Nu khng c c ci trng, c th dng c ci , mc d kt qu
khng mnh.

C ci v l c ci
Bm 1 c ci v l c ci, t vo trong ni vi 1 cht xu mui. y li v nu
la cao trong 10. Gn chn, thm 1 cht mui, vi git tng shoyu v si thm
24 na.
Ghi ch
Bn c th nu phn r trc v phn l sau.
Ch bin
C rt v chp c rt, c ci v cng c ci, r cy b cng Anh v l b cng
Anh c th dng nu trong mn ny.
Mn rau c xanh hm
Ra v ct lt ca bt c nhng loi rau c sau:
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 181

Cng c ci, chp c rt, ci xon, cng m tt, ci xoong, cng collard, bp ci
Trung Hoa, bokchoy. B rau c vo chung vi 1 t nc khong inch hay trong ni
hm inox 1 inch nc hm. y li v hm trong ni 23 ty thuc vo loi rau c.
Khi sp chn thm tng shoyu vo rau c. Trn nhanh v dn. Khi n, cng rau c
vn ti gin v xanh.

Rau c xo
Ct c rt, c hnh, bp ci hoc nhng loi rau c khc gm c rau c l xanh.
Qut du m ln cho hay ch dng 1 cht nc. Khi du hay nc nng ln xo rau
c tht nhanh trong vi pht. Rc ln 1 cht mui hay tng shoyu, thm 1 cht nc
nu cn thit. si trong vi pht na. Rau c phi gin v i mu nhng phi
chn. Tr nh nhng thnh thong vi i a hay gi g.

Mn kinpira
( Ngu bng hay ngu bng vi c rt xo ln nm tng shoyu ).
Qut du m ln cho v nng ln. B bng nhau c ngu bng v c rt (xt
mng) vo cho thm 1 cht mui xo trong 23 pht.
Thm nc xm xp y cho. y li v nu n khi chn 80%, khong 30
hay hn. Thm nhiu git tng shoyu, y np v nu trong nhiu pht n khi nc
kh ht. Khi sp chn, thm vi git gng (vt t gng lt).
Ghi ch
C hnh, b hay r sen c th thay th c rt v ngu bng.

Tu h ki, tu h hay nc
chm u nnh ln men vi rau c
Ngm ming ph tai 4 inch trong 3 chn nc, un ln v nu trong 35. Thm 1
trong nhng mn sau: Tu h ki ct ra v ngm hay nc chm u nnh ln men
cng vi c ci xt lt, c ngu bng, c rt, hay r sen, b trong nc v nu trong
15. Thm cht mui hay tng shoyu. Kt hp thm (23) loi rau c sau: C hnh,
bp ci, bp ci Trung Hoa, b, ci bruxen v nu t 35. Nu bn dng tu h ti,
b n vo cng vi rau c d chn khi mn kinpira sp chn. C th thay tng shoyu
bng tng miso.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 182

Ch bin
Seitan c th thay th tu h hay nc chm u nnh ln men. Nu dng seitan
bn khng cn thm mui hay shoyu v seitan lun lun mn.

Salad luc
- Nc sch, mui bin.
- 1 chn bp ci Trung Hoa xt mng.
- chn c hnh.
- chn c rt xt lt.
- chn cn ty.
- 1 b ci xoong.
Khi lm mn salad luc, luc mi loi rau c ring bit. Tuy nhin tt c loi rau
c c th luc trong cng 1 ni nc. Nu rau c c mi nh trc, mi loi gi
c mi ring bit. mc nc bng 1 inch thm mui v un ln. Luc nhng lt
bp ci Trung Hoa khong 12. Tt c nhng loi rau c phi cn gin nhng khng
c sng. ly rau c ra khi nc, ra ci ray bn di c t gi nc li,
nc tr li vo ni v tip tc luc. K n l luc c hnh xt lt. Lm nh
trn, gi nc v luc tip. K l c rt xt lt v n cn ty xt lt, cui cng l ci
xoong v ch luc vi giy. gi mu sc ca rau c, phi lm ngui chng bng
cch khi ra ci ray th nhng s qua nc nhng y khng phi l cch l tng.
Trn rau c li sau khi luc. Dn 1 tri m mui hay 1 mung nc m mui vo
chn nc (c th dng nc luc rau c) v nghin trong t hay ci nm nm.
Ghi ch
Li ch bin lm ti rau c nh sng c bit cho bnh nhn ung th, nhng
ngi khng th n thc phm khng nu chn. Phng cch ny ch gip to mi rau
c nh sng v bo qun s ti mm.

Salad trn
Ra v xt lt rau c nu mun thnh tng ming mng nh bp ci (c th tng
ming nh), 1 da chut, 1 tp cn ty, 2 c ci , 1 c hnh. B rau c vo t ln v
vt vo mung cf mui bin v trn. Sau nn rau c li bng cch 1 ci a
nn rau c v t 1 cc nng dn ln a. nh vy ti thiu 3050. V bn c th
nh vy trong 34 ngy, cng lu th rau c cng tch t nc nhiu hn.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 183

Ghi ch
y l cch rt nc ra khi rau c sng. i vi bnh nhn ung th nn n mn
salad luc.
Ch bin
Khng cn nm nu dng loi rau c mm. Ch cn trn vi mui v n sau 30.

Mn salad sng
C th dng nhiu loi rau c vi mn ny. Bao gm bp ci, c rt xt ming, c
ci, cn ty v ci xoong.

Nhng ngh v mn salad trn
Dng nh lm hn l mua tim v mn tim thng dng nhiu du, tho
mc v gia v.
1. 1 qu m mui hay 1 mung cf nc m mui vo lon nc sch v
c nghin trong ci .
2. Lm long vi mung cf miso trong nc m v hm nng trong nhiu pht.
Thm vi git dm go.
3. Dng gia v nh mui m hay bt l shiso.
4. B vi git gim m.
5. Thm vi git tng shoyu v nc qu chanh.

Mn da ci dm mui
- 2 c ci ln v l c ci (dai kon).
- chn mui bin.
Ra c ci v l, nc gp 3 ln, la cng d ra c bit l l c ci. kh
trong khong 24 gi, xt c ci thnh nhng khoanh nh. Rc mui bin vo y bnh
ceramic hoc thng g. K n l vi l c ci, tip theo l c ci. Sau rc mui 1
ln na. Lp li cho n khi y bnh hay thng. Dn 1 ci a va vn ln trn c ci,
l v mui v dn 1 vt nng ln a. Dng 1 tm vi mng y ln khi bi. Nc
s sm tch t v dng ln b mt ca a, khi ly vt nng t a ra v thay bng
vt nh. ni bng rm, lnh trong 12 tun hay lu hn. Nu nc khng tch t
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 184

th thm mui. Phi chc chn l nc lun lun ph mt c ci nu khng s b h.
Khi c, ly ra ra sch, xt v dn n.
Ghi ch
Nc dm c ci l loi thc n ln men v gip tiu ha. Nn n hng ngy 1
cht. Tuy nhin trnh n loi nc dm c ci bn ngoi ch v n lm t gim v
hng liu.
Ch bin
Mn ny cng c th lm t bp ci Trung Hoa, c rt, cauliflower v nhng loi
rau c khc.

Rau c dm Shoyu
Trn u nhau nc sch v tng shoyu trong t hay chai thy tinh. Xt lt rau
c chng hn nh b, c ci Thy in (rutabaga) v b vo cht lng trn. Ngm t
4 gi n 2 tun tu .

Nc dm cm go (Nuka)
Thi gian di (35 thng)
- 1012 lon cm go hay la m.
- 1,5 2 chn mui bin.
- 35 lon nc sch.
Thi gian ngn (12 tun)
- 1012 lon cm.
- chn mui bin.
- 35 lon nc.
Rang cm go hay cm la m trong cho kh n khi n ta hng thm.
ngui. Kt hp cm vi mui v trn u. B hn hp cm y thng g hay vi
ceramic, ch 1 loi rau c nh c ci, b, c ci Thy in, c hnh hay bp ci Trung
Hoa l c th dng. Xt rau c ming c 23 inch v t ln cm. Nu dng 2 loi rau
c, loi ny trn loi kia. V rc hn hp cm ln trn rau c. Lp li cho n khi
y thng. Nn nh tng trn cng phi l cm. t 1 ci da va vn ln trn cng v
dn vt nng ln da. Nc s sm tch t v dng ln b mt da, lc ly vt nng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 185

khi da v thay bng vt nh. y vi mng li v ni mt. Mun n, ly rau c
ngm ra v ra sch cm, c th dng cng 1 loi nc cm trong nhiu nm. Ch
thm rau c, 1 cht mui v cm.

u v ch phm t u
xch tiu u
- 1 lon xch tiu u.
- 2,5 lon nc cho mi lon u.
- mung mui cho mi lon u.
Ra u v b vo ni p sut. Thm nc, y np. Nu la nh va v nu
trong 45. Nhc xung, xi nc lnh cho ni mau ngui, m ra thm mui; nu
khng y np cho n khi nc bay hi.
Ghi ch
Hu ht cc loi u c th nu vi cng cch thc ny. u chim v u nnh
nn ngm trc. Khng nn nu u en bng ni p sut v n s lm bt van.
Ch bin
C th luc u bng cch b vo ni thm 3,5 4 lon nc cho mi lon u, nu
trong 1 gi 45. Khi chn 80% thm mui v nu thm 1520 n khi nc bay hi.
gim thi gian nu v thm mi, lm cho u d tiu ha, t 1 ming ph tai 3 inch
di u. S lng nh rau c c th nu chung vi u nh b, c hnh, c rt xt.

u lng (Lentils)
- 1 lon u lng.
- 2,5 lon nc sch.
- mung cf mui.
Ra u b vo ni. nc, y np v nu. Gim la nh va. Sau 30 thm
mui v nu thm 1520. D np v nu tip nc bc hi ht.
Ch bin
C hnh xt v cn ty c th cng nu chung vi u lng.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 186

u chim (chick peas)
- 1 lon u chim.
- 3 lon nc.
- mung cf mui bin.
Ra u v ngm qua m. B u v nuc ngm u vo ni p sut. Thm nc
nu cn. Nu ln, vn nh la n va, nu t 11,5 gi, tt la ngui. M np
thm mui v bt u nu tip. Nu khng y np 4560 na.
Ch bin
C hnh v c rt thi c th thm vo u 1 gi cui.

Ni t hm u
- 2 lon u nnh.
- 2 ming ph tai 3 inch.
- 1 nm hng (shiitake).
- 5 cng ln c sen kh xt.
- 6 ming tu h ki.
- 1 c rt xt, 1 ngu bng xt ra, 1 cn ty xt, 1 c ci kh thi ngm nc
(daikon).
- 1,5 mung tng shoyu.
- 1 mung cf kuzu.
Ngm u nnh qua m trong 2,5 lon nc cho mi lon u. Ngy k, b u +
nc ngm vo ni p sut v nu ln. Ngm ph tai, nm hng, c sen v tu h ki
trong 10. Sau khi nu chn c 7080% (khong chng 15), nhc xung, m np,
b theo lp ph tai, nm hng, c sen v tu h ki ln trn. Nu tr li trong 10.
Nhc xung m np ly rau c ra v t ring bit trn da. ng thi ct c rt, ngu
bng, cn ty v c ci kh. Xt ph tai nu b ln y cho vi 1 t nc. Trn
ph tai l rau c nh cn ty, nm hng, c ci v tu h; sau l r rau c bao
gm c rt, ngu bng v r sen, cui cng l u v nc cn li t ni p sut.
Thm 1,5 mung cf tng shoyu, y li nu 30. Thm 1 mung kuzu lm cho
sn st v 1 t gng lt c mi hp dn. u phi mm, nh v ngt.
Ghi ch
Mn ny rt b dng v tt cho bnh nhn ung th. Tuy nhin, nhng ngi ung
th thin v m nn cn thn khng c n hn 1 nm hng. Nhng ngi bnh
ung th thin v dng hay khe mnh c th n 56 nm hng (shitake).
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 187

Ch bin
C th b bt hay thm vo 1 s rau c ty . Tng t seitan kt hp trong mn
ny rt ngon.

u en (black soy beaus).
- 2 lon u en.
- 1 mung mui bin.
- Nc sch.
- Tng shoyu.
Vo sch u tht nhanh v ngm qua m trong nc lnh, thm mung
cf mui bin cho mi lon u.
Vo bui sng, b u v nc ngm u vo ni. Nu cn thm nc ph b
mt u. Nu si, gim la, v si khng y np. Khi ni bt, vt ra. Tip tc n
khi khng cn bt ni ln. Nu trong 2,53 gi.
Thm nc ph b mt ca u nu cn. Khi sp chn, m np v thm 1 cht
tng shoyu lm bng u v c mu en. Nu n khi nc cn. Xc ni ln
xung nc cn li ph u ln u v dn n.
Ghi ch
Mn ny rt c bit, rt c li cho nhng c quan sinh dc v qun bnh s
dng ha gy ra bi tht v c d tha. Trnh nu u en trong ni p sut v n c
th lm bt van.

Tng miso
Miso (hn hp u nnh ln men) nn n hng ngy. By gi c rt nhiu loi
miso. lm mn sp miso hng ngy, chng ti gii thiu cch lm vi phng
php c truyn hay miso thin nhin lu 23 nm. Miso i mch, miso go lt
hay miso hatcho (tt c loi u) u c th dng. Miso n lin bao gm miso ,
vng v miso trng c th dng thnh thong lm nc xt, trn hay nhng mn c
bit. Miso n lin thch hp khi i du lch, nhng khng n hng ngy. Nh quy lut,
ch cn dng t mung cf miso cho mi chn sp. Bi v miso cha nhiu
enzym tt nn c th b hy nu nhit cao, nn thng th khng un si miso
ngoi tr thm miso vo la riu riu thm 34 vi la nh.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 188

Tu h
Tu h l 1 dng ng li ca u nnh lm t u nu ln v nigari (mui kt
tinh). N c nhiu protin v dng trong sp, nhng mn rau c, trn v nhng mn
khc. C th c lm ti nh (xem Nhng Hng Dn Hon Tt V Ch Bin Cc
Mn n ca Aveline Kushi) hay mua vi gi khng mc ti cc ca hng thc phm
t nhin. Nu c th th mua loi cht lng tt.

Tempeh nc chm u nnh ln men
Tempeh l 1 dng u ln men c truyn xut x t Indonesia. Trong thp k
cui, n trn lan ph bin Cn ng v Ty v by gi n c nhiu ca hng thc
phm t nhin. Tempeh th ngon b dng v c th dng trong mn hm, luc, nc
hay xo. Dng chung vi nhiu loi ng cc, rau c v nui v dng trong sp, salad
hay bnh m sandwiches. Tempeh lun lun c nu ln trc khi n. C th lm
tempeh ti nh. C th mua trong nhiu ca hng thc phm t nhin hay mua
thng qua t hng qua in th.

Mn tempeh bp ci
- 2 ming ph tai.
- Nhiu bp ci (cabbage).
- 8 ounce tempeh.
- 2 c hnh (onions).
Ngm ph tai 1 gi hay hn. Hm bp ci cho mm. Ct tempeh thnh hnh ch
nht 2 inch v hm hay luc. B ln nhng l bp ci v cun li. Xt lt ph tai v
c hnh. B ph tai v c hnh y ni. B thm nc v nhng cun bp ci vo.
Thm mui bin va n nu mun. Nu cho n khi tht mm.
Ghi ch
Khng dng mui hay tng shoyu khi cho tr n mn ny. Tempeh rt nhiu
nng lng v mui s lm n qu tch cc.

Natto (Tng si)
Natto l ch phm t u ln men gip tiu ha v tt cho h thng rut. N
ging nh ch phm u c nng. Ni kt bng nhng si trn bng v c mi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 189

c bit. Natto c sn trong nhng ca hng dng sinh v c th c lm ti nh.
Thng n chung natto vi 1 t shoyu, trn vi cm hay nm ln mn nui kiu mch.

Rong bin
To Wakame
- 2 chn to wakame ngm nc.
- 1 c hnh xt lt.
- Nc ngm.
- 2 mung tng shoyu.
Ra to wakame tht nhanh v ngm 35. Ct thnh nhng ming 1 inch. B c
hnh vo ni v to wakame trn. Thm nc ngm ph to. Nu si ln, vn la
nh v riu riu trong 30 hay n khi to mm. Thm shoyu va n v riu riu
thm 1015 na.
Ghi ch
To wakame l mn rau c chn thm vo mn sp miso. N lm cho mn n
tr nn ngon hoc c th c dng nh l 1 s thay i trong hu ht nhng mn n
lm t ph tai.

Ph tai
- 1 ming ph tai 12 inch.
- 1 c hnh xt lm i ri lm t.
- Nc sch.
- 1 mung cf tng shoyu
Ngm ph tai 35, ct lm i sau xt thnh ming 1 inch. B vo ni, thm rau
c v nc ngm ph tai va ngp 1 na rau c. Thm 1 mung cf shoyu. Nu
si, gim la si trong 30. Thm 1 t shoyu va n nu cn, nu thm 510 na.
Ghi ch
Ph tai th rt ngon v c th dng lm nguyn liu nu sp. B 1 ming ph tai 3
inch di u s lm u mau chn, to mi thm v lm cho u d tiu ha. Khi
nu vi ph tai khng cn dng du.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 190

To tc tin v to arame (Hijiki v Arame)
- 2 chn tc tin v arame ngm.
- Nc sch.
- 1 c hnh xt lt.
- 1 c rt xt que nh.
- 34 mung cf shoyu.
Ra to tc tin tht nhanh bng nc. B vo t, nc vo v ngm thm 5
10 na. Gi ro nc. Xt lt thnh nhng ming 2 inch, t tc tin ln trn rau c
trong ni. nc ngm vo ngp n tc tin. Nu si ln, y np, gim nh
la. Thm 1 mung tng shoyu. Nu vi la nh 4560. Nm thm tng shoyu
va n v riu riu thm 20 cho ti khi nc bay hi. Cui cng khi sp chn mi
trn rau c v dn n.
Ghi ch
Tc tin th mng v kt cu th hn to arame. Arame th nh hn v mm hn,
t mn hn, nu l hn v l loi to thng dng trong phng cch nu dng sinh.
Ch bin
C tc tin v arame c th nu chung vi c sen, c ci v nhng loi rau c
khc. Kt hp vi ng cc v tu h; thm vo mn salad, hay b vo trong v bnh
nng v nng nh hnh ng. Nhng ngi c th n du th c th ch bin mn n
ny bng cch thm 1 t du lc bt u nu n.
To nori (mt bin)
To nori l 1 ming mng c th dng gi cm nm (xem chng ch bin ng
cc): n dng lm mn sushi rau c v l mn gia v thm vo sp, nui v mn
salad. Nc nh nori, tr b, 1012 inch trn la v lun phin tr t 35 giy n
khi i mu t mu en thnh xanh.
Rong bin Dulse
C th n dulse dng kh nh bnh snack hay nng kh v tn trong ci
lm gia v. Rong bin c th dng nm cho sp khi sp chn, dng chung vi mn
salad v nhng mn chnh yu.
Rau cu agar
Loi ny khi nu ln s kt dnh li v dng nh l mn trng ming. Xem phn
ch bin mn trng ming.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 191

Nc st gia v
Nc st
Nc st sn dy kuzu
- 1 mung sn dy.
- 1,5 chn nc rau c.
Pha long sn dy trong 1 t nc v vo ni cha nc. Nu si, gim la nh
v riu riu 1015. Quy u lin tc, thm tng shoyu va n. ln rau c, tu
h, nui, ng cc hay u.
Ghi ch
C th thay sn dy bng bt honh tinh. Trnh n loi c hn chng hn nh h bp.
Nc st bechamel
- 1 c hnh xt lt.
- 1 mung du m.
- lon bt la m hay bt go lt.
- 3 lon nc sch v nc ngm ph tai hay nc sp rau c.
- 1 mung tng shoyu.
Rn c hnh trn cho qut du m n khi bc mi thm. Khuy trong bt v st
23 n khi mi ming c hnh c ph bc li. Thm nc t t v khuy lin tc
trnh ng cc. Nu ln, la nh si 23. Thm tng va n v nu 1012
cho n khi bin mu nu. ln k, i mch seitan.
Ghi ch
Loi nc st thm ngon c th sn sinh cht nhy v ch nn thnh thong mi
dng i vi ngi khe mnh. Ngi ung th phi trnh n.
Nc st m mui dm
- 2 tri m mui.
- mung cf c hnh xt nh.
- mung cf du m.
- chn nc sch.
Nghin m mui v c hnh trong ci . B thm du v trn. Thm nc v
trn cho c. ln mn salad.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 192

Ghi ch
Bnh nhn ung th n mn ny khng dng du bng cch thm 1 cht nc.
Ch bin
Nc m mui c th thay th cho m mui. Dng 1 mung nc m mui thay
cho mi tri m. Tng t, l thm v hnh ti c th thay th cho c hnh.
Nc st tu h
- mung cf m mui nghin.
- c hnh xt lt.
- 2 mung nc sch.
- 8 ounce tu h, ng v hnh thi nh.
Nghin m mui, c hnh v nc trong ci . B tu h v nghin thnh kem. Thm
nc lm tng cht kem nu cn. By bin vi hnh ti hay ng ty. n vi salad.
Nc st tahini (b m)
- 2 tri m mui.
- c hnh nh xt lt.
- 2 mung cf tahini.
- 3/4 chn nc sch.
Nghin m mui, c hnh v tahini trong ci . Thm nc v nghin thnh
dng kem, n vi salad.
Ghi ch
Tahini nhiu du nn bnh nhn ung th nn trnh n.

Mn misotahini
- 6 mung cf tahini.
- 1 mung cf miso go hay la mch.
Rang kh tahini trn cho n khi thnh mu nu vng. o thng xuyn
ng kht. Trn u tahini v miso trong ci . n vi bnh m hay bnh cracker.
Ghi ch
Mn ny rt nhiu du, bnh nhn ung th nn trnh n.
Ch bin
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 193

Thm hnh bm nh.
Gia v
Tng shoyu
Tng shoyu l loi c truyn, lm t u nnh thin nhin khc vi loi tng
thng mi by bn, ch bin ha hc nhiu nh hng v siu th phng ng.
Trong nhiu ca hng bn thc phm thin nhin c nhiu loi tng chnh cng, nh
loi gennine hay tamari tht s. N c mi nng hn. Tuy nhin tng shoyu n
thng c v dng nu n nm nm, khng nn ch vo cm hay n trn bn n.

Mui m
Rang kh 1 phn mui bin. Ra v rang kh 1618 phn m. Trn v nghin m
+ mui trong ci n khi ht m nhuyn nt. Dng n vi ng cc, nui, rau
c, salad hay sp trn bn n. Mi ngy n khong 1 mung.
Bt rong bin rang
Dng hoc to wakame, ph tai, dulse hay to. Rang rong bin gn thnh than
(khong 1015 350 F) v nghin trong ci .
Ghi ch
i vi ung th m, bt ny c th n thng xuyn vi s lng nhiu (1 mung
cf ngy). i vi loi ung th dng, n t khong mung cf ngy. i vi
loi ung th lin quan n c hai, th n vi s lng trung bnh.
M mui
l nhng loi m c bit (nhp t Nht v by gi c trng M) loi
c lm kh v ngm vi mui bin v lu 3 nm. N lun lun i cng vi l
shiso, loi c mu c bit ca chng. M mui c th n ring hay dng chung
vi ng ct hay rau c. C th nghin m mui lm nc xt mi thm, nc xt
hay tr. M mui cha 1 s cn bng hi ha v nhng yu t m nh ngun thin
nhin c m v nhng yu t dng do mui v s lu. M mui rt tt cho ng
rut v c th n thng xuyn bi nhng bnh nhn vi tt c loi ung th no. Vi
ca hng thc phm thin nhin cng c bn m mui khng ht. Loi ny th khng
mnh tnh cht hoc cn bng, bnh nhn ung th nn n loi c ht.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 194

Tekka (gia v t r, c ca rau c)
- chn ngu bng thi.
- chn c rt ct.
- chn c sen ct.
- mung cf gng mi.
- chn du m.
- chn miso hatcho.
Chun b rau c, ct nh. Qut du ln cho nng v xo rau c. Thm miso, gim
la v nu trong 34 gi. Khuy u thng nc bay hi v kh li c mu en.
Ghi ch
Tekka lm tng kh nng cho mu nhng nn iu v bn cht tri ngc mnh
m ca n. i vi ung th thuc m, c th n tekka hng ngy (khong mung
cf) i vi ung th dng hay ung th kt hp dng v m th thnh thong dng
vi s lng nh.
Gia v Shoyu Nori
B to kh nori hay nhiu ming nori ti vo 1 chn nc v nu si n khi
nc ngm tr nn snh li. Thm shoyu vi pht trc khi sp chn va n.
Ghi ch
Gia v c bit ny gip c th hi phc chc nng thi hi cht c. Loi ung
th no cng c th n c. i vi ung th thuc dng, n t 1 cht (khong
mung cf mi ngy), cn ung th thuc m, dng mi ngy 1 mung cf. i vi
ung th kt hp c m v dng c th n vi s lng trung bnh.
Gia v: ph tai Kombu v Shio
- 1 chn ph tai xt lt.
- chn nc sch.
- chn tng shoyu.
Ngm ph tai cho mm v ct thnh nhng ming 1 inch vung. B ph tai vo
nc vi shoyu. Nu si v riu riu n khi nc bay hi. ngui v t vo l
gi lu trong nhiu ngy.
Ghi ch
Mn ny rt giu cht khong, gip thi hi c t. Bnh nhn ung th c th n
nhiu ming trong ngy. Nu n qu mn, gim lng tng shoyu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 195

Da ci sauerkraut (c)
C th lm da ci vi s lng nh t bp ci hu c v mui bin, c th dng
thnh thong.
Gim
Gim go lt, gim go np lt, gim m c th dng thnh thong. Trnh n
gim to hay gim ru .
Gng
C gng ti mi c th dng thnh thong vi s lng nh to mi cho nhng
mn n rau c, sp, rau c du hay nhng mn c c bit.
Cy ci nga (horse radish)
C th thnh thong n v tt cho sc khe v gip tiu ha, c bit cho c v bin.
Sp c chp v ngu bng (koi koku)
- 1 con c chp ti.
- Ngu bng nng bng con c chp.
- 1 chn l tr gi gi trong vi mng.
- Miso va n.
- 1 mung cf gng mi nc sch v tr gi.
- Hnh ti bm nh.
Chn c sng v by t lng bit n v thc dng ca n. Ni ngi lm c cn
thn ly ti mt v xng mu vng (tuyn gip) v gi nguyn con nguyn vn, gm
c vy, xng, vi, u. nh xt c ra thnh nhng khoanh 12 inch. Ly mt c ra
nu mun. ng thi, xt 1 ngu bng cng s lng (l tng l 23 ln trng
lng con c) thnh nhng ming mng. Cn thi gian chun b cho ngu bng. Khi
chun b xong, t c v ngu bng vo ni p sut. Ct l tr gi li trong vi
mng, kch c bng 1 tri banh nh. t tri banh ny vo ni nm trn. Tr gi
gip lm xng con c mau mm khi nu. Thm va nc ngp c v ngu
bng khong tr gi v nc sch. Nu trong 1 gi. Nhc xung, m np, thm
miso va n ( 1 mung cf cho mi chn sp) v thm gng lt. si thm 5.
By bin thm hnh ti bm nh v n nng.
Ghi ch
y l mn sp rt ngon, tng sinh lc, gip phc hi kh lc v gip lu thng
knh in t ca nng lng trong c th. Tt c bnh nhn ung th thnh thong c
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 196

th n v nhng ngi khng n tht ng vt. N cng rt tt cho nhng ngi m
va sanh hay ngi ang cho con b. Khi thi tit lnh, nn hm nng. Tuy nhin,
phi cn thn n vi s lng nh (mi ln 1 chn hay t hn). Nu khng bn s tr
nn qu dng v li b hp dn bi tri cy, thc ngt v nhng loi m khc. C th
gi sp trong t lnh 1 tun hay nhiu thng trong freezer v c th d dng ly ra.
Ch bin
i vi nhng ngi c th n du, c th xo ngu bng vi du trong vi pht
trc khi nu vi c. C th hm sp t 46 gi n khi xng c mm v nh. Khi nc
bay hi, thm nc hay tr gi. Nu khng c c chp, thay th nh c r, c ch vng, c
hi. Nu ngu bng him dng c rt thay th, hay 1 na c rt, 1 na ngu bng.
Trng ming v bnh Snack
To nu (cooked apples)
Ra to v gt v, tr khi c mu t th c th n lun v. Xt v b vo ni vi 1 t
nc khi kht (khong chn). Thm 1 cht mui, si 10 hay n khi mm.
Ghi ch
Nhng ung th m nn trnh n mn ny tuyt i. i vi loi ung th dng c
th n tri cy nu chn thnh thong vi s lng nh nu thm.
Ch bin
C th nghin lm nc st to (bom). Nhng loi tri cy khc cng c th
ch bin theo cch ny.
Ht rang (roasted seeds)
Ht m rang kh, hng dng, ht b rang bng cch b vi lon ht vo cho.
Vn la va thp v o nh bng a bp bng g hay mung trong 1015. Khi
chn, ht c mu sm hn, gin v ta mi thm. C th rang vi t shoyu.
Ghi ch
Ngi bnh ung th c th thnh thong n vi s lng nh.
Kanten (gelatin)
- 3 qu to xt lt (Apples).
- 2 lon nc sch.
- 2 chn nc to (Apples Juice).
- 1 nhm mui bin.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 197

- Rau cu agar.
Ra v ct tri cy b vo ni vi nc v mui. B rau cu agar vo, s lng theo
s ch dn trn bao b (t vi mung cf n vi mung canh). Khuy u, nu si ln.
Gim la nh, si thm 23. ra da cn hay b trong ngn lnh ng li.
Ghi ch
Mn gelatin t nhin ny khng thch hp cho 1 s bnh nhn ung th v thnh
phn tri cy v nc tri cy ca n cao.
Ch bin
C th lm kanten bng nhng loi tri cy n i khc bao gm du rng, du
xanh, o hay chanh. Ht v nho kh cng c th thm vo. Mn rau c ng cng c
th lm theo cch trn vi nc sp rau c thay cho nc tri cy v nhng ming rau
c thay cho tri cy. C th kt hp thm nho kh v xch tiu u.
Amasake (thc ung go np)
- 4 lon go np lt.
- 8 lon nc sch.
- lon koji.
Vo go v ngm vo 8 lon nc sch qua m. Nu go trong ni p sut. Gim
la v nu trong 45. Tt la ngui trong 45. Khi ngui, trn koji v go bng
tay v ln men trong 48 gi. Trong thi gian ln men, b hn hp vo 1 ci t
thy tinh, ph tm khn mng qua v t gn l, l si hay nhng ch m khc.
ng thi trong thi gian ln men, thnh thong khuy nh hn hp lm koji du
i. Khi xong, b tt c vo ni v nu si ln, khi bong bng xut hin, tt la,
ngui b vo t lnh.
Ghi ch
C th ung mn amasake nng hay lnh nh l thc ung b dng hay l lm
cht ngt t nhin lm bnh, bnh ng hay nhng mn trng ming khc. V l
thc ung, u tin phi pha trn v b vo ly vi 1 t mui v nc theo s thch.
Nu si, ung nng hay ngui ty.
Ch bin
Thnh thong bnh nhn ung th c th ung mn amasake nh l thc ung, c
bit tha mn s thm ngt.
Mn trng ming
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 198

- chn qu hnh (Almonds).
- 34 mung tahini (b m).
- 3/4 chn nc sch.
- 3,5 lon go lt.
- 1,5 chn nc to.
- mung mui bin.
- lon nc.
Nu si qu hnh v b m (tahini) trong 3/4 chn nc v xay trong my xay. B
hn hp v nhng thnh phn khc vo ni p sut v nu trong 45. Khi xong, nhc
xung v hn hp ra a nng hay b vo ni t v nng 350 F t 4560.
Ghi ch
Mn trng ming ny dnh cho ngi khe mnh, ngi bnh ung th nn trnh n.
Mt rau c ngt
Ct s lng ng u c hnh, bp ci, c rt, b ng (winter squash). B tt c
vo ni ln thm 1,5 ln nc. Nu si, gim nh la v nu trong 45 ting rau
c mm. Thm 1 cht mui bin v nu thm 20 na, ly rau c ra v b vo vi.
Lu tr trong t lnh 1 tun. C th n mn ny cho khi thm ngt. Th d: n n
vi bnh go hay bnh m tt.
Tahini (b m) lm ti nh
Rang du m trong cho kh. Gi trong ci vi 1 cht mui n khi nt na
chng. Dng vi bnh go hay bnh m tt hp.
Snack to Wakame
Dng 1 ming wakame (khong 23 inch) v nhai sng. N hi mn nn ng n
hng ngy, thnh thong mi n.
Sn dy vi mch nha la mch
Khi thm ngt, trn 1 mung cf sn dy trong nc lnh, nu trong ni vi 1
chn nc, khuy u trong 5, thm vi git mch nha v si thm vi pht.



T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 199

Thc ung
Tr gi bancha (Kukicha)
L thc ung hng ngy ca phng php n ung dng sinh. Tr gi cht lng
thin nhin trong cc ca hng thc phm thin nhin thng c sy kh. pha
tr, b 2 mung canh tr sy v 1,5 lng nc v un si. La nh si trong
nhiu pht. t ci lc tr trong tch v tr vo. l v nhnh tr li trong bnh
v c th pha nhiu ln, ch thm vi cng v l tr ti cha pha (cho ln sau).
Tr go lt
Rang kh go lt vi la va trong 10 hay n khi go ta mi thm. Tr u
go khng chy kht. B 23 mung canh go rang vo 1,5 phn nc. Nu si, gim
la v riu riu trong 1015.
Ghi ch
C th dng nhng loi ng cc khc lm tr.
Tr la mch rang
Chun b ging nh tr go lt rang. Tr ny c bit gip lm tan m ng vt
trong c th. Tr ny l thc ung rt tt trong ma h v cng c th gip gim st.
Tr mu
Tr m l tr thuc lm t nhiu loi tho mc gm c sm. Tr m rt tt cho c
quan sinh dc n v nhng ri lon bao t v dng cha bnh n ng. Tr m c
ng gi bn hu ht nhng ca hng thc phm t nhin. Khuy 1 gi trong 1 phn
nc v si 10. Tr phi cho mc ch y dc, nu theo dng sinh khng thch hp
cho sm, vn rt dng v tho mc thm vn rt m, cho s tiu th hng ngy.
Thc ung rau c ngt
Ct chn c hnh, chn c rt, bp ci v chn b ng. Thm 4 chn
nc v nu si trong 23. Gim la, y np v si thm 20. Ly rau c ra v
ung nc luc khi nng, m hay bnh thng (gi rau c lm mn sp).
Ghi ch
Khng dng gia v trong mn ny. Nc rau c c th gi trong t lnh, hm
nng khi ung hay n tr v nhit bnh thng.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 200

C Ch h n ng g X XV VI II I
T TH H C C N N

Thc n tun di y l thc n mu ca tt c loi ba n, c th t chun b hay
lm ti nh vi iu kin sc khe tt. c chun b cui ma h hay u ma thu. Nn iu
chnh theo ma trong nm.

Ch Nht
n sng: Sp miso Go lt vi ph tai hay nm shiitake, nm hng Tr gi.
n tra: Udon v broth Ci bruxen hm mn salad Tr gi.
n ti: Go lt nu ni p sut u hm Mn hijiki vi c hnh Tr gi.

Th Hai
n sng: Sp miso La mch vi nm shiitake, nm hng Tr gi.
n tra: Mn seitan hm u hm v nm hng cf, ng cc.
n ti: Go lt v k nu p sut Xch tiu u vi ph tai v b ng Sp bp To
arame vi c rt, c ngu bng, c hnh Tr gi.

Th Ba
n sng: Sp miso vi k Cho bt yn mch Tr gi.
n tra: Bp vi nc m mui Mn salad To arame Tr gi.
n ti: Go lt v la mch nu ni p sut Sp u lng c rt, ci sp l xanh v ci
xon luc Da hu Tr gi.

Th T
n sng: Go lt mm vi b ng Bnh m go Tr gi.
n tra: Cm chin vi hnh ti v bp ci Trung Hoa u vi ph tai Tr gi.
n ti: Go lt mm Mn lasagna la m vi tu h u hm v c hnh Ci
xoong hm Tr gi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 201

Th Nm
n sng: Miso vi c ci v to wakame K mm Tr gi.
n tra: Yn mch vi la mch v u chim Ci xoang hm Da ti Cf
ng cc.
n ti: Go lt mm vi xch tiu u Sp b Ci cy m tt luc u nnh ln
men, bp ci To arame vi c ci kh Tr gi.

Th Su
n sng: Sp miso la mch Bnh m bt tt Tr gi.
n tra: Nui xo Cn ty luc Natto Tr gi.
n ti: Scrod hm vi nc st gng Go lt nu ni p sut C rt v c hnh luc
Ng ty tr la mch rang.

Th By
n sng: Nc shoyu Yn mch Tr gi.
n tra: Cm nm vi to nori Mn salad luc Tr gi.
n ti: Go lt vi la mch en nu ni p sut Sp k vi rau c ngt u vi ph
tai bp ci hm Tr gi.

Thc n cho ngi bnh ung th

Thc n di y dnh cho ngi bnh n trong tun. Khng bao gm da dm, gia v,
nhng thc ung c bit v mn n c bit. Khng bao gm du, du c th dng trong vi
trng hp c bit hay n sau thng u tin. Cng c th n yn mch seitan, soba, tri cy v
trng ming nhng gii hn trong vi trng hp. Nhng loi tri cy ny c nh du hoa th
(*). Vui lng kim tra s gii thiu thc dng cho mi chng bnh c bit v iu chnh trc
khi thc hin k hoch n ung tng qut ny.



T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 202

Ch Nht
n sng: Sp miso Bnh ch mu Ci xon hm Tr gi.
n tra: Nui udon Sp k vi rau c ngt Mn salad luc Tr go lt.
n ti: Go lt nu ni p sut Xch tiu u + b + ph tai C rt + chp c rt
Kinpira Mn salad tr gi.

Th Hai
n sng: Sp miso Go mm C ci kh vi ph tai Tr gi.
n tra: Bp Seitan hm To arame Mn salad luc Tr gi.
n ti: Go lt v k nu ni p sut Sp u lng rau c vi u nnh ln men Ci
xoong hm amasake Tr gi.

Th Ba
n sng: Sp miso Go mm vi k Go hm Bnh m Kayu Tr gi.
n tra: Cm nm vi to nori Tu h vi rau c xo nc C ci v chp c ci
Tr la mch.
n ti: Go lt vi la mch nu p sut Nc tng shoyu Xch tiu u + B + Ph
tai Mn salad Tr gi.

Th T
n sng: Sp miso Go mm vi la mch C ci kh vi ph tai Tr gi.
n tra: Nui soba Sp k vi rau c ngt Mn kinpira Tr gi.
n ti: Go lt vi u chim nu p sut Rau c Bokchoy hm (rau c l xanh) Mn
salad Kanten Apple (mn trng ming lm t rau cu agar v to) Tr gi.

Th Nm
n sng: Sp miso Go mm vi u chim Tr gi.
n tra: Bp Go Hijiki Ci hoa sp l hm Tr gi.
n ti: Go lt vi k nu ni p sut Tht hm vi u C rt + chp c rt Mn
salad Tr gi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 203

Th Su
n sng: Sp miso Cho go lt Bp ci Trung Hoa hp Tr la mch Hatomugi.
n tra: Cm nm vi nori Mn Chowder hm Rau c Tr Bancha.
n ti: Go vi k nu ni p sut Cc loi u Ci r C rt v chp c rt Mn
salad p Tr Bancha.

Th By
n sng: Sp miso Yn mch Bnh m bt nho chua Ci xon Tr gi.
n tra: La m en Tu h ki vi rau c Tr gi.
n ti: Go lt vi la mch nu ni p sut Sp xch tiu u Rau c xo nc
Mn salad lut Tr gi.
















T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 204

C Ch h n ng g X XV VI II II I
D D N NG G C C N NH H B B P P

Ni p sut
Ni p sut l 1 yu t chnh trong cun sch thc dng ngn nga ung th, c bit
nu go lt v nhng loi ng cc khc. Nn dng loi thp khng g.
Ni nu n
Dng loi thp khng g hay st c khun, bn cnh thy tinh chu nhit, gm hay men
cng c th c dng. Trnh dng ni nhm hay ph bc Teflon.
B lm lch la bng Metal
Dng c c bit dng khi nu go v nhng ng cc khc v chng gip phn phi la
nhiu v trnh kht. Trnh dng ming lt bng aming.
Ci (T nghin)
Ci l 1 ci ci ceramc vi nhng ng rnh c to b mt. N i i vi chy
g, dng chun b gia v, thc n nghin, mn trn salad v nhng mn khc. Thng dng
ci c 6 inch.
Bn mi
Dng loi bn mi nh bng men hay thp cm tay d dng mi.
Ci p rau c
C nhiu loi hay bng nhng ci vi ln vi 1 ci a v vt nng, thng dng mui
da rau c v mn salad.
R
R nh bng thp khng g rt thch hp. R tre cng tt cho s dng hng ngy.
Li lc
Mt ci lc ln rt hu dng ra ng cc, u, to bin, vi loi rau c khc v nui,
lc thch hp ra nhng loi nh nh k, m.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 205

Dao xt rau c
Dao bn, cht lng tt lm t phng ng vi 1 ci cn cng chc cho php ct rau c
nhanh hn. Dng loi bng thp khng g.
Ci tht (Bn ct)
Rt quan trng ct rau c trn b mt bng phng v sch. Dng loi tht bng g, ra
sch sau mi ln dng. Dng lm thc phm ng vt th nn xi tht ring.
My xay thc n cm tay
Dng nghin, c bit khi chun b thc n cho b hay nhng mn cn xay thnh kem.
H, vi thy tinh
Vi thy tinh ln dng cha ng cc, ht, u hay thc n kh. H bng ceramic hay
g cho php khng kh lu thng th tt hn.
Chai phn phi nc tng Shoyu
y l 1 ci chai thy tinh nh vi 1 ci vi dng kim sot s lng nc tng
shoyu dng khi nu n.
Ci lc tr
Ci lc bng tre, nh khng t tin l l tng nhng ci lc nh mc li cng c th dng.
C ra Rau C
Dng c ra sch rau c.
Nhng dng c dng trong gia nh
Nhng dng c g nh mung, a bp, a nu n rt tt v chng khng lm try st
ni hay cho, s dnh vo thc n m bn n.
Lng bn tre
Lng bn bng tre nh dng che y thc n. N c thit k cho php nng thot
v khng kh la vo thc n khng b h qu nhanh nu khng t lnh.
Dng c in cm tay
Trnh tt c nhng dng c in cm tay khi chun b thc phm hay nu n. in t to
ra 1 sng rung hn n v s truyn n dng nng lng ca mu. Thay v nng bng l
nng bnh m, ta c th nng bng l thng hay hp. Thay v dng ci xay in, dng ci
nghin. Tuy nhin, thnh thong dng my xay in nghin u nnh lm tu h hay khi
nu cho 1 nhm ngi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 206

Chng XIX
NHNG CCH CHM SC V IU TR TI NH

Nhng cch iu tr ti nh sau y cn bn da theo y dc phng ng Dng Sinh
C Truyn v c b sung v iu chnh cho nhiu s thc hnh trong x hi hin i. Nhiu
cch iu tr tng t c p dng hng ngn nm qua gip lm du nhng ri lon khc
nhau. Nguyn nhn do ch n ung sai lm v nhng hot ng trong li sng bnh han. Ch
nn p dng khi bn tht s hiu v chng. Nu c bt c nghi ng no th khng nn s dng
nhng cch iu tr ny. Xin hy tm 1 chuyn gia dng sinh hay chuyn gia y hc c
hng dn ng n.
Tr gi bancha
Dng tng cng s trao i cht trong tt c nhng bnh tt. B 1 mung canh tr
vo 1 phn nc. Nu si, gim la v riu riu 45.
C ra c th
C th c ra c th trc hay sau khi tm hay bt c lc no. Bn cn c 1 ci chu vi
nc nng v 1 khn tm bng cotton kch thc va. nc nng vo, nhng phn gia khn
vo nc nng. Vt khn, khi khn vn cn nng v bc hi, ta dng n c ra c th, mi ln 1
vng. Th d, bt u vi 2 bn tay v ngn tay, sau n 2 cnh tay v 2 vai, c, mt sau
xung ngc, vng lng trn, bng, vng lng di, mng, 2 cng chn, 2 bn chn v nhng
ngn chn. C ra n khi da ng ln hay vng c xt nng ln. Nhng khn cho nng li
sau khi c xt mi phn hay khi khn ngui.
Kem go lt
n khi ngi bnh yu km cn tm b hay c th cn nng lng hoc khi h thng tiu
ha c vn khng n. Rang kh go lt n khi n chuyn mu ng vng. 1 phn go, 1 t
mui v 36 phn nc v nu trong ni p sut ti thiu 2 gi. Vt kem go ra t go nu
bng vi mng c v sinh sch s trong nc si. n km vi 1 cht gia v nh m mui,
mui m, tekka, kelp hay bt rong bin.
p cao go lt
Khi sng do vim nhim th khng th p cao khoai s, c th dng cao go p
lm gim nhit quanh vng vim nhim. Nghin bng tay 70% go lt nu, 30% rau c sng
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 207

c l v gi vi ming to nori sng trong ci , cng nt cng tt (nu hn hp qu dnh, thm
nc vo). p cao ln vng b nh hng. Khi cao bt u nng ln th thay ci khc bi v n
khng cn hu hiu na. G cao ra v thay ci khc trc tip ln vng vim nhim.

Cao r ngu bng
Mc ch
Rt nc ng v cht nc d tha t vng vim nhim ca c th.
S chun b
Trn bt ngu bng vi nc va to thnh dng c, sau kt hp vi 510%
gng ti mi. p 1 lp dy inch vo vng b nh hng. Ct li bng 1 ming vi cotton.
S quan tm c bit cho trng hp ung th, cao ngu bng dng trong trng hp bnh
nhn b sng vng bng do ng cht nc. Nu cht nc ny c rt ra khi c th theo
phng php gii phu th bnh nhn tm thi cm thy khe nhng 1 vi trng hp c th s bt
thnh lnh tr nn ti t hn sau vi ngy. V vy tt hn ht l nn trnh nhng th thut nguy
him . Loi cao ny c th p ln bt c ni no trn c th. Trong nhiu trng hp, th d: c
v c tay b sng sau nhiu thng. gii quyt, p gng ln vng sng trong 5, sau p cao
ngu bng v 1 gi mui (xem ch dn bn di) ln trn cao duy tr nhit m. Thay cao
mi 4 gi. Khi ly cao ra, bn thy cht nc tit ra qua da v vng sng bt u gim sng.
Cao ngu bng s lun lun lm gim sng ch sau nhiu ln p dng hay ch sau 23 ngy.
Tr ngu bng
Dng c tc dng tng cng sinh lc. Pha 1 phn ngu bng ti vo 10 phn nc.
Nu si ln, gim la v si trong 10.
Thc n carot c ci
loi cht m d tha v nhng ng tch t trong rut non. Mi 1 mung canh c
ci v c rt ti nu vi 2 lon nc trong 58 vi 1 t mui bin v 710 git tng shoyu.
Cao dip lc
Loi cao ny gip gim nhit . Xt nhiu loi ci rau nh ci xon hay collard. B vo
ci v gi. B thm khong 10%20% bt trng vo cao ny tng kch c. Trt cao ln 1
tm vi dy khong inch, p ln vng bnh 23 gi.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 208

Thc ung c ci: (daikon, radish).
Thc ung 1
Lm gim st bng cch gy ra s xut m hi. Trn 1 na chn c ci ti mi vi 1
mung canh tng shoyu v mung cf gng mi. Rt tr gi nng hay nc nng vo hn
hp, khuy v ung khi nng.
Thc ung 2
Gy ra s tiu tin. Dng vi mng vt c ci gi. Trn 2 mung canh nc c ci vi 6
mung canh nc nng v 1 nhm mui bin hay 1 mung cf tng shoyu. Nu ln v ch
ung 1 ln/ngy. Khng dng trong 3 ngy lin tc v trc khi ung phi hm si.
Thc ung 3
Gip phn hy cht m v cht nhy. 1 mung canh c ci mi vo tch v 1 mung
cf tng shoyu. Rt tr gi vo hn hp v ung. Rt hu hiu nu ung trc khi i ng..
Khng dng thc ung ny lu hn 5 ngy tr phi c 1 s gim ch ca 1 chuyn gia dng sinh.
Tr r b cng anh
C c tnh tng cng cho tim v nhng chc nng ca rut non cng nh gia tng sinh
lc. Mt mung cf bt tr pha trong 1 tch nc. Nu si, gim la v si thm 10.
Bt nh rng Dentie
Gip ngn nga su rng v bo v nhng vng trong ming v ngn chy mu bt c
ni no trn c th. Nc 1 tri c tm cho en li. Nghin thnh bt v trn t 30%50% mui
bin rang. Dng hng ngy nh rng v p ln vt thng chy mu cm mu, ngay c
bn trong mi, nu chy mu mi bng cch dng bng gn mm hi t chm bt Dentie vo
a vo hc mi.
L c ci kh (Daikon leaves)
c tnh lm m c th v iu tr nhng ri lon khc ca da v c quan sinh dc n.
Gip kh mi v cht du d tha khi c th. Phi l c ci kh trong bng rm, trnh tip xc
vi nh sng mt tri, cho n khi n tr thnh mu nu (nu khng c l c ci, thay th bng l
b xanh). Luc 5 nm l trong 45 lt nc n khi nc tr nn nu. Khuy ln vi 1 nm mui
bin v dng theo mt trong nhng cch sau:
1. Nhng 1 ming vi cotton vo nc ang nng, vt nh v p ln vng bnh, lp li cho n
khi da ln.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 209

2. Ph n c vn vi nhng c quan sinh dc phi ngi trong chu vi nc l c ci kh
nu vi 1 nm mui bin (nc nng va ). Nc khong mc ngang hng, phn trn c
th trm li bng 1 ci mn. Ngm trong nc n khi ton b c th nng ln v xut m
hi. Ngm trong khong 10, lp li nh vy trong 10 ngy. Theo sau cch tm ny, tm vi
nc tr gi nng, mung cf mui bin, vi git chanh hay vi git dm go lt.
p gng
Mc ch
Kch thch mu v h thng tun hon gip lm tan nhng cht c ng, khi u v u
nang trong c th v.v...
Chun b
B 1 nm gng gi vo vi mng v vt cho chy nc gng vo ni cha 1 gallon nc
ang nng. ng nu si bng nc nu khng s lm mt tc dng ca gng. Nhng 1 ci khn
cotton vo nc gng, vt nh v p ln vng cn iu tr ang nng nhng khng c lm phng.
C th dng 1 khn kh ph ln trn gi nng. Sau 23 thay khn cho n khi da ln.
S chm sc c bit i vi trng hp ung th
p gt gng c th c chun b theo cch thng. Tuy nhin ch p trong thi gian ngn
(ti a l 5) kch thch s tun hon vng iu tr v cng c th p gt cao khoai s. Nu p
gt gng lp i lp li trong thi gian lu, n c th phn tc dng v lm tng s pht trin ung th,
c bit nu l loi ung th m. Nn xem vic p gt gng nh l s chun b p cao khoai s
(xem ch dn bn di) trong trng hp ung th, ch ng xem n nh l s iu tr c lp v ch
p trong vi pht m thi. Xin tham kin thm t cc chuyn gia dng sinh.
Du m gng
Kch thch chc nng ca mch mu, s tun hon ca mu v nhng phn ng thn
kinh. Gip gim nhng cn au nhc. Trn u nhau nc gng gi v du m. Nhng vi
cotton vo hn hp v p ln vng da cn iu tr. Du m gng cng gip gim au u, gu
v chng rng tc.
C ci mi
Gip tiu ha thc phm, c bit nhng thc phm c m du kh tiu v tht ng vt.
C ci ti mi (c ci hay c th dng b thay cho c ci). Thm tng shoyu v n khong
1 mung canh. C th thm 1 cht gng lt.
Tr magxa xanh
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 210

Bt i mch (Barley grass) c bn sn nhng ca hng thc phm t nhin. Rt tt
gip gim cht m, u nang v nhng khi u do thc phm ng vt. Pha 12 mung cf vo
nc nng v ung. Tham kin thm t 1 chuyn gia thc dng v thi gian dng.
Tr ph tai
c tnh tng cng cho mu. Dng 1 ming ph tai 3 inch v 1 phn nc. Nu si,
gim la riu riu 10. Cch khc l rang ph tai 350F trong 1015 hay n khi ph tai xon
tt li. Pha 1 mung cf bt ph tai vo 1 tch nc.
Thc ung sn dy
Rt tt cho s tiu ha, gia tng sinh lc v lm gim mt mi. Pha 1 mung cf sn dy
vi 2 mung cf nc, sau thm vo 1 chn nc. Nu si, gim nhit n im si,
khuy lin tc n khi cht lng c li, thm 1 mung tng shoyu v n khi nng.
Cao c sen
Tnh cht l rt nhng cht nc tn ng t xoang mi, t mi, c hng v cung phi.
Trn c sen ti mi vi 10%15% bt v 5%10% gng ti mi. Pht ln 1 ming vi cotton
1 lp dy inch v p trc tip ln da. Gi trong nhiu gi hay qua m v lp li nh th
trong nhiu ngy. C th p gng trc khi p cao c sen kch thch s tun hon v lm
tan cht nc tch t vng da iu tr.
Tr c sen
Gip gim ho v loi cht nc d tha khi c th. Xt lt 1 na chn c sen ti, dn
vo bnh thm 1 t nc. Nu trong 58, thm 1 cht mui bin hay tng shoyu, ung nng.
Cao m tt (Mustard Plaster)
Kch thch mu v s tun hon cht lng ca mu v loi b nhng ng. nc
nng vo bt m tt v khuy u. Pht hn hp ln gia 2 lp khn cotton. p ln vng da cn
iu tr cho n khi da tr nn nng , sau ly ra. Lm sch cao m tt cn ri rt trn da.
Tr xanh Nachi
c tnh l thi hi m ng vt v gim mc cholesterol trong c th. B mung cf
tr vo tch, nc nng vo tr v 35. Ung mi ngy 1 tch.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 211

Tr gi mn (Salt Bancha Tea)
c tnh lm tan nhng ng trong hc mi v lm sch vng m o. Thm va
mui lm tr nng ln (khong bng nhit c th) v mn t hn nc bin 1 cht. Dng
ra sch hc mi qua l mi hay dng phng php tht ra. C th dng tr gi mn gii
phng nhng vn vi mt, au c v mt mi.
Ti mui (Salt Pack)
lm m bt c phn no trong c th. Th d tr tiu chy, p ti ln vng bng.
Rang mui trong cho kh cho nng ln, sau gi trong mt ci ti vi cotton dy v ct ti li.
p ln vng c vn v thay i khi ti ngui.
Nc mui
Nc mui lnh s lm da co kh li trong trng hp b phng. Trong khi nc mui
m c th lm sch trc trng, rut kt, m o. Khi da b phng do la, ngay lp tc ngm vng
da vo nc mui lnh n khi ht au n. Sau thoa du thc vt ngn vt thng khi
tip xc vi khng kh. i vi chng to bn hay tch t cht nhy v m trong trc trng, rut
kt, v m o, dng nc mui m (bng nhit c th) tht ra.
Du m
c tnh lm tan nhng ng trong rut hay loi tr cht nc ng ng. Dng 12
mung du m xng vi mung gng v tng shoyu khi bng i thi hi nhng ng
trong rut. loi nc duy tr trong mt, nh 12 git du m (phi l du m en) vo mt, l
tng l trc khi i ng. Tip tc trong 1 tun n khi tnh trng c ci thin. Trc khi dng
du m cho mc ch ny, quan trng l nu si sau lt du qua 1 tm vi mng cho ht cht
cn v ngui.
Tr nm Shiitake
c tnh lm th gin u c, iu kin v stress v loi tr m ng vt d tha. Nhng
nc 1 nm shiitake en kh, sau ct lm t. Nu ln vi 2 chn nc trong 20 vi 1 cht
mui bin hay 1 mung tng shoyu. Mi ln ung chn.
Tr gi + Tng Shoyu
c tnh trung ha tnh axid trong mu, ci thin s tun hon ca mu, v gim mt mi.
Rt 1 tch tr gi nng v 12 mung cf tng shoyu khuy ln v ung nng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 212

p cao khoai s (Albi)
Mc ch
Thng dng sau khi p gng gom cht c tch t li v rt ra khi c th.
Chun b
Gt v v mi phn trng bn trong. Trn 5%10% gng ti mi. Tri hn hp ln 1
ming vi cotton 1 lp dy t 1 inch v p trc tip ln da. Thay sau 4 gi.
Khoai s lun lun c trong hu ht nhng thnh ph chnh M, Canada, Trung Quc
hay ca hng thc phm Puerto Rican hay nhng ca hng thc phm t nhin. V khoai s
mu nu v c lng. Khoai s c trng Hawaii cng nh phng ng. Khoai s c nh rt
tt lm cao khoai s. Nu khng c khoai s c th thay bng khoai trng. Tuy khng hu
hiu bng khoai s nhng cng c kt qu rt tt. Trn 50%60% khoai trng mi vi 40%50%
rau c l xanh mi, nghin hn hp trong ci . Thm bt trng lm thnh cao p, thm
5%10% gng mi. p nh trn.
S quan tm c bit cho bnh ung th
Cao khoai s hu hiu rt nhng cht c nguy him ra khi c th v c bit l ht
cht carbon v nhng cht khong khc thng c trong nhng khi u. Nu khi ly cao ra thy
chuyn thnh mu nu hay sm hoc nu vng da cng chuyn thnh mu sm tc l carbon
d tha v nhng yu t khc c thi hi qua da. S iu tr ny s dn dn gim kch
thc ca khi u nn p dng 12 ln/ngy v lp i lp li nhiu ln.
Nu bnh nhn cm thy n lnh do ci lnh ca cao khoai s th khi thay cao s p gt gng
5 khi cm thy lnh. Nu cm gic lnh vn cn, rang mui bin bng cho, gi li bng vi v
t ln cao khoai s. Cn thn ng bnh nhn qu nng do p thm gt mui kiu ny.
Cao tu h
Cch ny hu hiu hn l p nc dng h st, vt tu h ro nc, bp cho nho
ra thm vo 10%20% bt v 5%10% gng mi. Trn u v p ln da. Thay sau 23 gi hay
ngay sau khi cao tr nn nng.
Nc p m mui
Mt dng nc ct m mui, c bn vi ca hng thc phm t nhin. c tnh l
trung ha axid v iu kin tm lm v s tiu chy trong d dy. Rt nc nng hay tr gi vo
mung cf nc p m mui.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 213

M mui
c tnh l trung ha tnh axit v nhng ri lon trong rut non bao gm nhng vn do
vi sinh vt gy ra. Dng 1 na tri m mui (em nung th mnh hn khng nung) pha trong 1
tch tr gi. Nu bn nng v nghin nt thnh bt dng 1 mung cf cho 1 tch nc nng.
Tr + m mui + tng Shoyu
Tng cng cho mu v s tun hon bng cch iu tit s tiu ha. Pha 1 tch tr gi
vi 1 tri m mui v 1 mung cf tng shoyu. Khuy u v ung nng. Ngoi ra, nc
ung ny cng c th lm tan bin cn nhc u.
Tr + tng Shoyu + m mui vi gng
c tnh gia tng s tun hon ca mu. Ging nh trn nhng thm mung cf nc
gng v pha vo 1 tch tr nng khuy u v ung.
Thc ung sn dy tng Shoyu + m mui
Tng cng s tiu ha, iu tit nhng vn trong rut non. Chun b sn dy nh
theo s ch dn ca thc ung sn dy v b vo phn tht m mui 1 tri. C th thm vo
mung cf nc gng ti.
Cao khoai trng (White Potato Plaster)
Nu khng c cao khoai s, th c th th dng cao khoai trng thay th. Gi khoai (khoai
mu xanh l l tt nht). Trn 45% khoai, 45% chp khoai ( c nghin trong ci ) v 10%
gng mi. Trn u, nu khoai tit ra nhiu nc, b khoai gi vo vi mng v vt cho ht nc
trc khi trn vi cc loi khc. C th cn trn thm bt trng. Lm ging nh cao khoai s.






T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 214

C Ch h n ng g X XX X
C C U U N NG GU UY Y N N T TH HI I N N V V T T N NG G T T N NG G

Cu nguyn

Thin hng ngy gip cho mt th gii ha bnh
Khi chng ta n, chng ta phi bit rng chng ta sng l nh thc phm, thc phm c
c t to ha do s sp t ca v tr v tn v chng ta phi bit n v tt c nhng ci m
chng ta c c.
Khi chng ta gp mi ngi, hy xem h nh l anh, ch em ca chng ta v nh rng tt
c chng ta u sinh ra t ci v tr v tn ny thng qua cha m, t tin ca chng ta v chng
ta hy cng cu nguyn nh l mt nht thng bng tt c lng nhn i cho s thng yu v tr
v ha bnh trn tri t.
Khi chng ta nhn thy mt tri, mt trng, bu tri, nhng ngi sao, sng ngi v ni
non, bin c v rng rm, ng c v thung lng, chim mung v th vt v tt c nhng iu k
diu ca to ha. Chng ta hy nh rng, chng ta v chng cng sinh ra t v tr v tn ny.
Hy bit n cho mi trng sng ca chng ta, v hy sng trong ha bnh vi mi th xung
quanh chng ta.
Khi chng ta nhn thy nng tri v lng mc, tnh thnh v thnh ph, ngh thut v vn
ha, x hi v vn minh, tt c u sinh ra t v tr v tn ny v n tri qua tng th h v
lan rng trn ton a cu ny. Chng ta hy bit n v chng ta c sinh ra trn hnh tinh ny
vi s thng minh v khn ngoan v chng ta hy th nhn thc c v gic m vnh cu
ca mt th gii ha bnh thng qua sc khe, t do, tnh yu v cng l.
Cu nguyn cho mt th gii ha bnh
- C sinh ra tt c cht i v cng tin v ci v tn.
- Cu mong gic m v tn ca chng ta c thc hin mi mi trn hnh tinh ny.
- Cu mong cho s cng hin hon ton khng iu kin ca chng ta cho s to ra tnh thng
yu v ha bnh.
- Cu mong lng bit n tn y lng ca chng ta c dnh cho mi ngi, mi vt v mi ci
sinh ra.
Cu nguyn trc ba n
- T ci v tn, chng ta c c thc phm.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 215

- Bng thc phm, chng ta nhn ra chnh chng ta trn hnh tinh ny.
- Chng ta bit n v thc phm chng ta n.
- Chng ta hy bit n to ha v nhng ngi mang cho chng ta thc phm.
- Thc phm ny dnh cho chng ta.
- Cng ngi n, chng ta tr thnh mt i gia nh trn hnh tinh ny.
- Thng qua thc phm, chng ta l mt nht thng.
- Hy yu thng ln nhau trong cuc sng.
- Hy nhn thc v gic m v tn ca chng ta.
Thin v cu nguyn ti ba n
- Ti bit n mn thc phm m ti c c ngy hm nay.
- Ti bit n ngi, to ha v v tr ban cho ti mn n ngy hm nay.
- By gi ti t nh, liu ti c xng ng vi ba n ny.
- By gi ti cu nguyn, qua ba n ny, ti t c s khe mnh v hoan h.
- By gi ti nguyn rng, qua ba n ny ti s tip tc nhn thy gic m v tnh yu v ha
bnh trn con ng vnh cu ca cuc sng v tn ny.

Thin
1. Tm 1 ni thanh tnh, ngi vi t th thoi mi v th gin.
2. Nng 2 cnh tay qua khi u v gi t th trong vi giy. Sau nghing u ra
ng sau con mt c th nhn ln. Gi u v tr ny trong vi giy v sau h 2
cnh tay v v tr nh bnh thng. Sau 1 cht ci u tr li v tr bnh thng. Bi
tp n gin ny gip h tr ct sng v lm cho dng nng lng t mi trng xm
nhp nh nhng qua c th. Thc hin mi bc 1 cch lin tc, nh nhng, uyn chuyn
v lp li ton b ng tc nhiu ln.
3. Vi ct sng thng, vai v khuu tay th gin 2 tay ngh ngi thoi mi trong lng vi
lng bn tay hng ln trn. t tay tri tng trng cho tri (nng lng dng) ln trn
tay phi tng trng cho t (nng lng m). Nht ngn ci ln v ng 2 u ngn li
to thnh nh ci cu. Ngn ci v nhng ngn tr to thnh hnh trn, v tr ny to s ha
hp v hi ha gia bn tri v phi ca c th v gia ci dng sc mnh ca tri v t.
4. Nhm mt v bt u ht th nh nhng, t nhin. Ht th...
5. Sau khi lm hi th bn yn lng, bt u ht th su hn, cho hi th i su vo vng
bng di. Khi bn ht vo bng phnh ra, khi th ra th thp bng li.
6. Trong khi bn ang th theo cch ny, hy cho u c bn trng vng, ngh ngi v
vng lng ht tt c nhng suy ngh v hnh nh hoang mang. ng c gng buc nhng
ngh tan i, hy n t tan bin . iu c th gip cho bn tp trung v s ht
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 216

th. Ngi trong t th ny trong nhiu pht, ht th t nhin v gi cho u c bn trng
vng, thanh thn.
7. Hon tt cuc thin ca bn, t t m mt ra v cho thc ca bn tr v trng thi
i thng.

S hnh dung (Tng tng)
thc hnh s hnh dung, bt u ngi bng thin nh trn. Khi bn t ti bn bc, hy
to nhng hnh nh v bn nh l 1 ngi khe mnh v hoan h. ng ngh v bnh tt; hy ngh v
chnh bn nh l 1 ngi no bn thch. Tp trung v nhng hnh nh ny trong nhiu pht sau
cho u c tr v trng thi yn lng v vui v. Sau hon tt s thin ca bn nh trn.
Li im ca s hnh dung l gip bn gim stress v gy mt cm hng hy vng tng
lai. Cuc sng hng ngy ca bn c th sau tr thnh mt tin trnh m thng qua n, bn tn
ti vi hnh nh khe mnh v tch cc. Sau y l mt s bi tp n gin khc v s hnh dung.
Hnh dung thay i bnh tt thnh khe mnh:
Ngh ngi, nhm mt v iu ha hi th bn nh trn.
Trong tm tr hy to mt hnh nh v mt v tr v tn. Hy xem v tr vi hng t t
thin h v ngi sao, h thng mt tri v nhng hnh tinh cng quay trong hi ha hon thin.
Hy tng tng tri t tm trong dng nng lng ha bnh, thanh tao t tt c nhng cu trc
p tuyt trn ny.
- Hy hnh dung nng lng ny thm nhp vo hnh tinh chng ta bng nhng ln sng xon
c hng vo tm v lm cho tri t quay trn trn trc ca tri t, i ln t tm ca tri t
theo dng sng ly tm, loi dng sng xon c theo hng i ra, i ln b sung.
- Hy hnh dung ngun nng lng ca v tr v tri t to cho cy c v ng vt s sng,
bng la thi nh nhng trong gi, rau c, u, v nhng loi ht khc ny mm t di mt
t, to bin pht trin di i dng, mui v cht khong tch t di bin s hp th ci
nng lung cn c cho s sng ny.
- Hy hnh dung bn n nhng ba n cn bng, ngon lnh ny lm t nhng thc phm ny v
dng nng lng dinh dng ny s thm nhp qua c th bn t h thng tiu ha ti h
thng tun hon, ti h thng thn kinh, ti tt c c quan, chc nng, cc m v cc t bo.
- Hy tng tng ci nng lng s to nn hng cu, bch cu mi, khe mnh v dn
dn lm tiu tan nhng khi cng, s ng v s nh tr vn pht trin trong qua kh.
- Hy tng tng khi u ca bn dn dn co li v tan bin do dng nng lng hi ha m
bn nhn c.
- Hy hnh dung bn t phc hi sc khe; c bao bc xung quanh bng tnh yu thng ca
gia nh v b bn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 217

- Hy tng tng bn by gi hi phc hon ton, hng dn v gip nhng ngi khc,
nhng ngi b bnh nghim trng v hi phc nh nng lng v tr v lng t tin ca
chnh bn thn h.
- Hy hnh dung bn sng thm 5, 10, 15, 20 nm hoc hn na k t by gi, bn ang tri
qua lnh vc ca s t hnh dung. Hy gi nhng hnh nh ny trong tm tr vi pht, cho
n lng xung t nhin v tr li nhn thc bnh thng.
Hnh dung v lng bit n
- Ngm ngh v cch n ung v li sng trong qu kh ca bn bao gm tt c nhng thc
phm d tha m bn n trong qu kh. Hy bit n v mi th xy ra cho bn trc
y, c tt ln xu.
- Ngm ngh v s khn ngoan ca c th bn, mc d s ngu mui ca bn bng cch no
n c gng cnh bo cho bn bit s mt cn bng thng qua nhng triu chng khc nhau
nhng bn li khng . Bit n v c th ti ba ca bn.
- Ngm ngh v vic bng cch no , c th bn gom nhng cht d tha ny li v lu tr
chng 1 ch di dng khi u nhng chc nng lin quan tip tc hot ng v bn tip
tc sng thm 1, 2, 3, 5 nm hay hn na. Hy cm n v bnh tt ca bn.
Ngm ngh v ngi hay s vic xui khin bn thay i li sng v li n ung, khin bn
bt u li sng n ung theo thin nhin. Hy bit n v kh nng thay i.
- Ngm ngh rng khi u khng cn na bi v by gi bn thay i v nhn thc c trch
nhim i vi sc khe ca bn v bnh tt ca bn. Hy cm n i vi ci tm tr v tinh
thn sng sut ca bn.
- Ngm ngh v thc ung v thc phm, trong vi trng hp c bit nhng s chm sc ti
nh s gip bn gii quyt c khi u v s ng tan bin i tr v s hi ha vi thin
nhin. Hy bit n v nhng thc phm m bn c c mi ngy.
- Ngm ngh v h thng bch huyt, dng mu, thn v bng i, phi v rut gi, tim v rut
non, gan v mt, d dy v l lch, da v nhng c quan chc nng khc, nhng ci s gip
bn loi tr nhng d tha tch t trong c th bn. hy cm n v kh nng hi phc t
nhin ca bn.
- Ngm ngh v lm th no cuc sng ko di 6 thng, 9 thng, 1 nm, 2 nm, 3, 5 nm t
by gi khi bn hon ton khe mnh v t thy bn thn mnh hn v khe hn, sch hn
v hoan h hn sut thi gian ny. Hy bit n v c hi thay i ny.
- Ngm ngh v bnh m kp tht, nc ngt, kem v tt c nhng thc phm khc, ci m
gi to ra bn th sc xt on ca bn. Hy bit n nhng iu ny v chng l thy ca
bn trong cuc sng.
- Ngm ngh v ung th nh l 1 trong nhng ci tt nht, ci m cha tng xy ra cho bn,
dy cho bn phi c trch nhim vi cuc sng v s phn bn v cnh thc bn ci lut ca
v tr v tn ny. Bit n v cuc sng nh l 1 s k diu ca cuc i trn ci hnh tinh
xinh p ny. Gi hnh nh ny trong vi pht hy n lng xung t nhin v tr v s
nhn thc bnh thng.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 218

Hnh dung v nhng lng in t nhn to i khng
Ngi yn tnh ni thoi mi, gi 2 tay trong lng hay v tr cu nguyn, 2 tay chm
nhau v bn iu ha nhp th.
- Hnh dung v lnh vc nng lng in t t nhin bt ngun t chakras hay trung tm nng
lng trong c th bn, tri di t u trn ct sng ca u ti trn, c, tim, chm ri dng,
trung tm rut v vng ngoi vi.
- Hnh dung nng lng dng nh sng trng chiu sng bt ngun t chakras tri rng t
1824 inch tt c mi hng, bao bc v bo v bn khi nhng nh hng nguy hi (th d
qu m hay qu dng).
- Hnh dung mi chakras nh l 1 mt tri thu nh chiu nh sng v ton b c th bn nh l
1 mng li lu thng nh sng v nng lng, cho php nng lng lu thng t do t vng
nng lng trung tm n vng ngoi vi c th m mi c quan, chc nng v t bo c
tm v c chiu sng bi nh sng. Sau quay v t vng ngoi vi ca c th n vng
trung tm nng lng. Bn nn c thoi mi hon ton v s c thu nng lng y .
- Hnh dung s phng x nhn to t ngun in ti vi, my vi tnh v nhng ngun c hi khc
tan bin khi n tip xc vi lnh vc v tinh hoa mnh lit ca bn.
Gi hnh nh trong vi pht, sau n lng xung t nhin v ngh ngi.
Hnh dung
Ngi yn tnh v tr thoi mi v gi 2 bn tay trong lng hay v tr cu nguyn vi 2
bn tay chm nhau. iu phi hi th ca bn:
- Hnh dung tri t nh mt qu cu nh sng chi trong v tr bao la ny.
- Hnh dung qu cu xanh ny c bao bc bi ci tinh hoa t v tr.
- Hnh dung sc khe v s sng bt ngun t nh bp, tng nh, tng gia nh bt u vi bn.
- Hnh dung mi ngi dn hi phc sc khe khi h sng v n nhng loi thc phm thin nhin.
- Hnh dung ngy cng nhiu t ai trng trt ng cc, rau c v cng t gia cm v th nui.
- Hnh dung sng ngi tr nn sch hn do nhng cnh ng v vn tc t nhin lan rng.
- Hnh dung khng kh tr nn trong sch hn v t nhng s nhim cng nghip c gim
trong khng kh.
- Hnh dung cy c v mun th pht trin v sng trong rng rm, i dng v sng h.
- Hnh dung loi ngi sng ha bnh trn hnh tinh, khng chin tranh, ti c, khng bo lc,
khng cn bnh ung th, au tim, hay nhng bnh trm kha, khng cn ngho nn v bt cng.
- Hnh dung mi ngi bt lun mu da, gii tnh, tui tc hay a v sng hi ha vi nhau trong
th gii ha bnh, chi a vui v t sng n ti, du lch t do, tn trng ln nhau v tp tc
truyn thng v li sng.
- Hnh dung nng lng ng ca tri t t bnh tt, t mt trt t ca x hi v s nhim ca
mi trng tan bin vo vng tun hon ca nng lng. Hnh dung tri t tr nn sng sa hn
v c hp th nhiu nng lng hn.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 219

- Hnh dung ci en ti dn dn tan bin v tinh hoa ca tri t tng Ozn, vnh ai van Allen,
Bc cc quang tr nn sng sa hn v ngy cng ti sng hn.
- Hnh dung tri t nh l 1 qu cu nh trong khng gian, c bao bc bi vng sng chi ca
th nng lng hnh xon c thng qua Milky way.

Cha bnh bng lng bn tay
Cha bnh bng lng bn tay l mt trong nhng k thut cha bnh n gin v cn bn
nht cho bt c ai mun c sc khe tt hn. Ngh thut ca nng lng c truyn i sc
mnh ca tri t v v tr, dng v m thng qua 2 bn tay c dng trong nhiu th k
trn th gii. Sau y l nhiu bi tp n gin gip ci thin sc khe hng ngy ca bn.
bit thm tin tc bao gm s chm sc nhng h thng khc nhau ca c th v chc nng min
dch, xem quyn Macrobiotic Palm Healing: Nng lng ti u ngn tay ca bn (vi Olivia
Oredson) (New York v Tokyo: Japan Publication, 1988).

Chm sc cho mt c quan
Trong bi tp ny, mc ch l chng ti mun ci thin cht lng v s lng ca dng
nng lng qua 1 c quan. Th d: ngi nhn l ngi c 1 khi u hay s tt nghn, ngi cho
l thnh vin ca gia nh hay b bn.
1. Ngi nhn ngi thoi mi hay nm xung, nhm mt hay m 1 phn, ht th t
nhin. Ngi cho ngi bn cnh, ht th t nhin v bt u bng cch 2 tay v tr
cu nguyn (vi 2 lng bn tay chm nhau)
2. Chn 1 c quan, ngi cho dang 1 lng bn tay ra, gi tay kia trong lng v kim tra
nhanh nng lng ca c quan , dng khong cch 1 inch trn b mt c th.
Di chuyn bn tay chm chm nh nhng t bn ny qua bn kia c quan, ch bt
c cm gic no nh mt t tnh, in t, hi m v v.v...
3. By gi nng lng bn tay ln 610 inch trn c quan v chm chm h xung cch
khong 1 inch bn trn c quan nu mun. Tay cn li gi trong lng hay gip
thu sc mnh ca v tr (nng lng dng) t bn trn v ht sc mnh ca v tr
(nng lng m) t bn di. Tng qut, trong trng hp ung th, ht nng lng
ca v tr cung cp nng lng cho nhng khi u trn b mt hay trc no,
ming, thc qun. H thng tiu ha trn da, bnh bch huyt, nhim t v ung th
lin quan n tr em, cht phng x, v AIDS. Ht sc mnh ca mt t phn tn
hay gim nng lng hay cho nhng khi u ca phi, gan, thn, ty tng, rut kt,
trc trng, vng ti to, melanoma, xng v vng su bn trong ca no.

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 220

4. Ngi cho ht th theo nhp ca ngi nhn v c hai ht th t nhin, u n. C
th cu nguyn chng hn nh Su, m thanh ca s ha bnh v hi ha, nu mun.
Cng c th dng phng cch tng tng tinh thn, hnh dung v dng nng lng
cha bnh ny xuyn sut c quan. Tip tc 25 v ch bt c mt s nhn thc
no gia ngi cho v ngi nhn.
5. Kim tra li nng lng ca c quan nh bc 2 v 3. N vn nh c hay thay i.
6. Th cha nhng c quan khc vi cng phng cch nu mun. Mi ln th t 12.
7. Khi chm dt, lm du nng lng ca ton c th vi nhiu s di chuyn nh nhng,
di ca u ngn tay cch khong 1 inch trn c th ca ngi .
8. Rt tay li v x hi. Ngi cho v ngi nhn c th tho lun nhng g m h cm
nhn c.

Nhng m thanh cho nhng c quan c bit ca c th
Bi v mi c quan c s cn i khc nhau v m v dng, dng nng lng ca tri
t v v tr nn nhng m thanh c nh s c li cho nhng c quan nht nh, vo phm cht
dng hay m. Thng qua nhiu th h v s kinh nghim, nhng ngi thc hnh y hc c
truyn ca vng cc ng hiu c nhng m thanh nht nh no lm c li cho mi c
quan nh sau:
C quan m thanh gip sc
Phi Ha
Rut gi Ah hay Ho
Tim Shi (shees)
Rut non Toh hay So
L lch Hi (heee)
Bao t Iii (eee)
Thn Ji (geee)
Bng quang Bo Hay Bu
Gan Ka hay Kan
Ti mt Da
Chng ta c th h tr cho nhng c quan c nh bng cch dng nhng m thanh p
ng tng xng:
1. Trong khi hnh dung hay thc hnh cha tr bng lng bn tay hay t massage, h
to m thanh tng xng vi c quan bn mun h tr. H 10 n 15 ln v t
bn tay ti c quan nu mun.
2. Khi ang dng tay cha ngi khc, h m thanh thch hp khi bn t bn tay
ca bn trn c quan .

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 221

Ca ht
Ht ca c li cho phi, h thng tun hon, chc nng min dch v nhng c quan v h
thng khc ca c th. Bt c bi ht c truyn no cng c, c bit nhng bi nhp iu vui
ti. Sau y l vi bi ht ph bin trong hi dng sinh trn khp th gii.
Bai : Mot the gii hoa bnh
(Nhc v li ca Edward Esko)
Trong mi t nc trong mi min t loi ngi trn hnh tinh s hiu c rng
con ngi c th sng vi nhau trong ha bnh v hi ha v gia con ngi s xut hin tnh
yu thng ging nh mt i gia nh.
K: Oh Mt th gii ha bnh.
Oh Mt th gii ha bnh.
T trn cao mt tri chiu sng,
di chn ta l tri qu a cu,
T tinh thn v tr bao la,
Chng ta hy bit n.
V nh sng s chiu trn chng ta,
Mi mt ngy,
Khi m v tng lai,
y l nhng g chng ta ni.
Hp xng: Oh Oh mt th gii ha bnh.
Oh Oh mt th gii ha bnh.
pha ng l mt tri mc
S lng dn i vi pha Ty
V c hai cng ni kt li
Trong mt vng mi ca th gian
Ni m ta c s ng nht dn t
V mi ci m chng ta lm
V bnh minh s sm n mau
Trn th gii ti vui v mi m (Hp xng)

T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 222

Bai : Gia nh cua ha nh tinh
(Nhc v li ca Edward Esko v John Ineson)
Chng ta l anh em, chng ta l ch em
Tt c chng ta sinh ra t ci v tn
Tt c chng ta sng trong tinh thn v i
Hy k nim n tnh ng nht ca chng ta
Hy cng nhau, cng nhau to thnh mt
gia nh, gia nh ca hnh tinh
C da trng v c ngi da vng
Sc da mu sm v sc da mu nu
Khi ta nghe nhp p ca con tim
Chng cng p v to m thanh thun khit (Hp xng)
Tt c nhng vnh ai ca nhng quc gia
T v tr s khng th nhn thy
N ch ton t ai v bin c
Mt cn nh p cho tt c loi ngi (Hp xng)
T i Ty Dng n Thi Bnh Dng
T Suez cho ti... T Tierra del Fuego
Ti bt c ni no m bn mong mun (Hp xng)
T Jesus ti Zoroaster,
T Moses cho ti Mahavir,
T Buddha cho ti Muhammad
Chng ta u nghe mt li chn tht (Hp xng)
T Boston n Aires
T Moscow cho n Tokyo
Cng ch cng mt mt tri chiu sng
Tt c chng ta ch i quanh n (Hp xng)
T Sudan n Australia,
T Cape Canveral cho n Great wall, T Stonehenge cho ti Mt.Fuji.
T Rocki cho n Taj Mahal (Hp xng)
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 223

T ng c bit

Axt Phosphatase Test: cuc th nghim o s lng 1 enzyme c sn xut c quan
tin lit v phng vo trong mu. Mc cao chng t b myeloma hay ung th tin lit.
Acupressure: massa shiatsu, ngh thut cha bnh da trn s tch t dng nng
lng thng qua nhng ng kinh mch ca c th.
Acupuncture: Ngh thut y dc Cc ng da trn phng php s dng kim chm
vo nhng phn khc nhau trn c th gip gim au v lm tan bin nng lng ng.
Aduki bean: u nh mu sm xut x t Nht nhng by gi c th trng M.
Alkaline phosphatase test: th nghim o mc enzyme trong mu v xng. Mc
cao l ch s ung th gan v tuyn ty hay nhng ri lon nghim trng khc.
Amasake: thc ung ngt lm t np lt ln men.
Angiogram: qu trnh y hc mu sc nhy bc x hay nhng dc liu khc c
tim vo ng mch chn on ung th hay nhng tnh trng nghim trng khc
trong nhng c quan bn trong no, tim.
Arame: rong bin dng si mu en mng ging nh hijiki.
Arrouroot: tinh bt ch bin t r ca 1 loi cy M. Dng lm nc st, hm hay
dng trong nhng mn trng ming.
Bancha tea: cng v l tr t Nht cn gi l Kukicha. Bancha gip tiu ha v c
lng canxi cao. Khng c thnh phn thuc nhum.
Benign tumor: khi u khng lan rng ti nhng vng khc, ch ti ni n sinh ra.
Bioassay: th nghim y hc trong c th (c quan) sng c dng chng hn 1
cuc th nghim cht sinh ung th.
Bok choy: rau c c l mu xanh.
Bone scan: tin trnh y hc trong tia phng c bit c chiu vo ty xng
d tm ung th xng.
Brown rice: go khng nh bng. C 3 dng chnh: ngn va v di ht. Go lt
cha 1 s cn bng v cht khong, protein v carbohydrate.
Buckwheat: thc phm chnh Nga v nhiu nc chu u. c lm thnh nhiu
dng nh kasha, yn mch v nui soba.
Burdock (ngu bng): cy cng mc M. R sm di c gi tr cao v cht lng.
Cancer: bnh ca ton c th di dng nhng c t v cht nhy tch t trong
nhiu nm do s n ung mt cn bng, hin hu qua nhng khi u hay nhng tnh
trng suy thoi ca mu v bch huyt.
Carcinogen: bt c thnh phn lm tng ung th con ngi v ng vt.
Carcinoma: ung th trong biu m, khc xa v loi nh t bo hnh vy hay t bo
c bn hay adenocarcinoma.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 224

Case Control study: nghin cu y hc v d liu (nh tiu th thc n) c thu
thp tng trng hp c nhn vi 1 loi ung th c bit v c so snh vi d liu
tng t cho 1 nhm ngi khng ung th (iu khin).
CAT scan: thit b c h tr bi computer chiu tia X ct ngang no.
Catheter: ng rng thi hi cht lng t l hng c th.
CBC: Complete Blood Count: th nghim bng computer nh gi phn t ca
mu. Mc bnh thng ca t bo mu (erythrocte) l 4,5 5 triu/mm3.
WBC: White Blood Count 5.000 10.000 granu locytes, 2.000 4.000; con s
khc (mc ca t bo trng thnh n non nt)
- Blast (t bo khng bnh thng trong ty) t hn 5%.
- Hematocrit (% ca t bo hng cu), 42 46% n ng, 38 42% ph n.
- Hemoglobin, 13 16gram
- Reticulocytes (t bo hng cu tr), 0,5 1,5% ca t bo hng cu.
CEA assay: th nghim o lng % ca khng th Carcinoembryonic trong mu. Mc
cao ch rng c th ung th trong h thng tiu ha, ung th phi v nhng bnh khc.
Chemotherapy: s iu tr ung th bng dc phm ha hc.
Cholesterol: thnh phn ca tt c du v m ng vt, c th lm tng bnh v tim,
ung th v nhng bnh khc.
Condition: tnh trng sc khe hng ngy hay hng nm ca c nhn, i ngc vi
tnh trng bm sinh lc sinh ra.
Constitution: c tnh c nhn c quyt nh trc khi sanh bi sc khe v sinh
lc ca cha m, ng b, t tin c bit l thc phm ca ngi m lc mang thai.
Couscous: la m c tinh ch 1 phn cht khc.
Cyst: ti cha cht lng, nhy hay nhng cht khc; du hiu bo c th trong giai
on tin ung th.
Daikon: c ci trng di. c lm thnh nhiu mn n, cng gip loi m v cht
nhy ng do tiu th thc phm ng vt trong qu kh. C ci mi gip tiu ha
thc phm c du. Nu khng c, dng c ci thay th.
Dentie: bt nh rng mu en lm t mui bin v c tm t thnh than.
Disaccharide: ng i nh ng ma (ng sucro) v ng lacto (ng sa),
thm nhp vo mu rt nhanh v c th dn n s mt cn bng.
Discharge: s loi tr cht nhy, c t v nhng cht tch t khc khi c th thng
qua 1 dy, cu trc bnh thng v khng bnh thng t s chuyn ng ca rut v
ng tiu ti s hc hi v ho v nhng ung nang v nhng khi u.
Doin: 1 hnh thc t massa phng ng da trn s lm hi ha dng nng
lng thng qua ng kinh mch.
Dulse: rau c mu tm, dng trong sp, mn salad, mn rau c. Rt giu cht st.
Electromagnetic Energy: nng lng t nhin t mi trng, lu thng qua mi vt.
Bao gm nng lng v sc mnh ca v tr v mi trng c pht ra bi vng
quay v qu o tri t.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 225

Endoscope: thit b quan st phn bn trong ca khoang c th.
Epidemiology: nghin cu v s hin hnh v phn phi ca bnh tt trong nhn loi.
Estrogen: hocmon n nhim v iu hnh nhng hot ng bung trng v kim
sot chu k sinh n, mn kinh hay s pht trin ca ngc, tuyn tin lit hay nhng
loi ung th lin h c quan sinh dc.
Fiber (cht x): 1 phn ca thc phm rau c khng tiu trong qu trnh tiu ha,
gip loi nhng cht d tha thng qua rut non. c bit c tm thy ng cc,
rau u, t rau c v tri cy.
Foley Food Mill: lon sa bng thp c bit m bng ci quay lm nc st.
Gallium scan: scan ton b c th trong cht phng x gali 67 c a vo tnh
mch. Gip bo v s bnh trng ca ung th ti tuyn bch cu.
Genmai miso: miso lm t go lt ln men, u nnh v mui bin. Cng c gii
thiu nh l miso go lt.
GI series: nghin cu chn on v gastrointestinal thng c chia thnh nhng
dy trn v di. Dy trn quan st nhng ri lon ca thc qun, bao t v rut non.
Ginger (c gng): c mu vng, hng, cay dng nu n v lm thuc.
Ginger Compress: bng lm t c gng v nc. p nng ln vng iu tr. Gip
kch thch s tun hon v loi nhng cht ng.
Gluten: cht dnh cn li sau khi cm c nho t bt la m. Dng lm seitan.
Gomashio: mui m, gia v lm t ht m rang v mui bin.
Hatcho miso: cao u nnh ln men lm t u nnh v mui bin lu nm. Dng
lm gia v, b trong sp, nm trong mn rau c.
Hijiki: rong mu nu sm, khi kh c mu en. Dng si, c mi. c nhp t Nht
v cng c b bin Maine.
Hokkaido pumpkin: b mu vng sm hay xanh sm, trn, rt ngt v c thu
hoch vo ma thu. Xut x t New England, c du nhp vo Nht di tn ca
o gi l Hokkaido.
Hysterectomy: gii phu ct b 1 phn hay ton b t cung.
Intravenous pylegram (IVP): th nghim bng tia X v ng tiu, h thng tiu.
Iriko: c kh nh.
Jinenjo (khoai mi): khoai mc min ni Nht mu nu nht kch thc nhiu feet
chiu di, 23 inch chiu ngang.
Kanten: mn trng ming dng ng lm t agaaga.
Kasha: yn lm t kiu mch.
Kayu: cho c ng cc, c nu vi khong 510 ln nc, nu lu cho ti khi n
mm v thnh dng kem.
Kelp: 1 h rong bin mc chnh vng pha Bc, c bn di dng ng gi, c
nghin nh.
Kinpira: c ngu bng, xo hay mn c rt-c ngu bng xo, nm nm vi tng shoyu.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 226

Koji: ng cc kt hp vi vi khun v dng thc phm ln men nh miso, shoyu,
amasake, natto v sake.
Kokkoh: cho c cho b lm t go lt, np la mch v ph tai.
Kombu (ph tai): to bin mu sm, dy v to mc su di i dng. Dng
trong mn sp, gia v v nu vi rau c v u.
Kukicha: tr gi. Cng v l tr mc Nht.
Kuzu (sn dy): tinh bt trng lm t c ca cy. Dng trong mn sp, mn trng ming
v dng lm thuc. Cn gi l kudzu. Nu khng c, thay th bng cy honh tinh.
Laboratory studies: th nghim y hc, cc thnh phn v cht ha hc ca thc
phm c phn tch v cu trc, nhng nh hng ngn ln vi khun, men hay h
thng sinh hc khc. nh hng lu di i vi ng vt.
Laparotomy: gii phu chnh yu bng, thc hin sinh thit nhng c quan bn trong.
Lotus root: c ca cy sen (loa kn), c mu nu rng c hc bn trong. c bit tt
tt cho c quan h hp.
Malignant tumor: khi u c kh nng lan ra nhng m gn k hay lan ra nhng c
quan xa hn, e da mng sng.
Mammogram: chiu tia X ngc.
Meridian: knh hay con ng ca nng lng in t trong c th, y hc phng
ng, masa v nhng ngh thut v thut c da trn s thng hiu v dng nng
lng thng qua nhng ng kinh mch.
Metastasis: lan truyn ca ung th t phn chnh ti phn ph thng qua h thng
mu v bch huyt.
Millet (ht k): ng cc mu vng nh, xut x t Trung Quc, 1 s vng chu ,
Chu Phi. Dng thng trong sp, mn rau c v th ng cc.
Miso: cao u nnh ln men, dng trong sp v lm gia v.
Mochi: bnh go, hp lm t go np nhi v nu ln.
Monosaccharide: ng n nh gluc, frut, lacto. C ng mono v disaccharide
u thm nhp vo mu nhanh chng v lm tng lng ng trong mu.
Moxibustion: k thut y dc phng ng v vic t chy tho mc trn da gip
phong ta nng lng tt nghn v kch thch s tun hon.
Mucus: cht lng sn st t tuyn nhy tit ra t vic n thc phm c lng ng
v m cao, cng nh nhng sn phm bt.
Mugi miso: cao u nnh lm t la mch ln men, u nnh, mui v nc.
Mu tea: tr lm t nhiu loi tho mc khc nhau dng lm m c th v gip sc
cho nhng c quan sinh dc ph n.
Natto: u c nu v trn vi nhng enzym c li v ln men trong 24 gi.
Natural foods: tt c nhng thc phm khng ch bin, khng x l bng cht ha
hc v cht bo qun.
Nigari: mui th thy tinh cng lm t mui bin. Dng trong ngnh lm tu h.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 227

Nori: rong bin kh, ming mng. Khi kh c mu en ta, nng trn la s c mu
xanh. Dng by bin, gi cm nm, dng trong mn sushi rau c hay nu vi
shoyu v dng nh l gia v.
Okara: u nnh th lm cho nho ra khi lm tu h. C th b vo mn sp.
Organic foods: thc phm khng c cht ha hc, khng phun thuc tr su, thuc
dit c.
Palm Healing: phng cch cha tr dng lng bn tay ca 2 tay tp trung nng
lng in t ln nhng vng khc nhau ca c th.
Pap test: th nghim y khoa v vn nhng mu t bo c ly t c t cung
xt nghim c kh nng b ung th hay khng.
Physiognomy: ngh thut phn tch sc khe t nhng c im trn mt hay hnh th.
Polysacharides: ng phc c hp th dn dn trong qu trnh tiu ha, bao gm
tinh bt, cht cellul c tm thy hu ht trong ng cc v rau c.
Polyunsaturated fats: thnh phn axt bo trong ng cc, u, ht v 1 t trong thc
phm ng vt, c bit c.
Refined oil: du nu n c ch bin 1 cch ha hc kh mi, mu.
Sarcoma: ung th xng, c bp hay rut. Khc bit bi v tr nh osteosarcoma,
fibrosarcoma, v.v...
Saturated fat: m ng vt, lm tng cholesterol v lm cng ng mch.
Sea salt: mui t bin, khng ging mui c tinh ch, n nhiu cht khong,
khng c cht ha hc, ng, hay axt.
Seitan: cht gluten la m c nu trong tng shoyu, ph tai v nc.
Shiatsu: massa c truyn phng ng da trn s lm hi ha nng lng in t
trong c th v gii phng nhng ng thng qua ng kinh mch.
Shiitake: nm kh v thuc nhp t Nht, by gi c trng M. Tn khoa hc l
Lentinus edodes.
Shio kombu: ph tai mn. Nhng ming ph tai c nu lu trong tng shoyu v
dng lm gia v vi s lng nh.
Shiso: l cy ta t.
Shoyu: nc tng c truyn lm t thin nhin khc vi loi c tinh ch ha hc.
Soba: mui c lm t bt mch hay kt hp vi bt la m.
Somen: mui Nht mng, trng lm t la m.
Suribachi: ci lm t t st c lm lng. Dng vi ci chy gi l surikogi, dng
nghin thc phm.
Sushi: cm nm vi rau c, c, gi trong to nori.
Ti chi: ngh thut v thut c pht trin Trung Hoa da trn s chuyn ng
dng cht lng.
Taro (khoai s): loi khoai dy, da mng, c lng. Dng lm cao p rt cht c
ra khi c th, cn gi l albi.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 228

Tekka: gia v lm t miso mi, du m, c ngu bng, c sen, c rt v gng.
Tempeh: ch phm u c truyn Indonesia lm t u nnh, c, nc v vi khun
c bit, ln men nguyn ngy. C sn trong nhng ca hng thc phm thin
nhin hay c th lm ti nh.
Tofu: dng ng ca u nnh lm t u nnh v nigari. Rt nhiu protin, dng
trong mn sp, rau c, mn trn.
Tomogram: quan st mt ct ca nhng c quan bng 2 tia X trong mt mt tinh th
n c.
Toxin: cht c t tht ng vt v thc vt.
Tumor: s sng hay s pht trin ca t bo hay cc m. C th tr thnh c tnh.
Udon: nui Nht lm t la m hay bt la m cha ch trng.
Ultrasound: qu trnh chn on dng m thanh tn s cao c c hnh nh
(khc x) ca m c th.
Umeboshi: m mui xut x t Nht, by gi cng c lm ti M.
Unrefined oil: du thc vt c p gi li mu, mi, hng v v nhng cht
dinh dng t nhin.
Wakame: to mng, di, mu xanh, dng chung trong mn sp, salad v mn rau c.
Whole foods: thc phm dng t nhin ca n, khng c tinh ch hay ch bin nh
go lt, la m.
Yang: l mt ca 2 nng lng trung ha v b sung, kt hp nhau sinh ra mi hin
tng. Yang ch v s c c, hng tm, hp nht, nng, nh sng v.v...
Yin: sc mnh trung ha, b sung cho yang. Yin c khuynh hng gin n, pht trin
bnh trng, ly tm, khuch tn, lnh, ti v.v...









T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 229

PH LC
HNG DN V THC DNG
CA T CHC KHOA HC V Y HC
A. Bo co v thnh qu ca ch n ung ca y ban ngh vin M:
Nhng s thay i trong s la chn v chun b thc phm l mc tiu c ngh:
1. Tng khu phn tri cy v rau c cng nh ng cc.
2. Gim khu phn tht thay vo l gia cm v c.
3. Gim thc phm c m, thay th loi m c kh nng sinh cholesterol bng loi m
khng c kh nng sinh cholesterol.
4. Thay th sa khng bo cho sa bnh thng.
5. Gim khu phn m trng v nhng thc phm c lng cholesterol cao.
6. Gim n ng v nhng thc phm c thnh phn ng cao.
7. Gim n mui v nhng thc phm cha mui.
T liu: y Ban V Dinh Dng v Nhu Cu Nhn Loi, Ngh Vin M, Mc Tiu V Thc
Dng cho Nc M (Washington, DC: U.S Government Printing office, 1977)
B. Nhng hng dn v ung th ca x hi M:
S ngh
1. Duy tr trng lng c th gn gng.
2. n theo ch thc dng thay i.
3. Bao gm nhiu loi tri cy v rau c trong khu phn hng ngy.
4. n nhiu thc phm c cht x nh ng cc, rau u (legume), rau c v tri cy.
5. Tit gim ton b khu phn m.
6. Gim ung nhng loi c alcoholic.
7. Gim n mui, ht thuc l v nhng thc phm c cht bo qun nitrit.
Ch
- n rau c v tri cy s gim c kh nng ung th phi, tuyn tin lit, bng i, thc qun v bao t.
- Thc phm c cht x trong rau c, tri cy v ng cc s c lng calori thp thay th cho
nhng thc phm m c lng calori cao.
- i vi ngi khe mnh, gim lng calori m xung cn 2530% hay t hn trong khu phn
bng cch thay i thi quen n ung, gim khu phn m, du, thc phm c m nh tht m, thc
phm hng ngy c cht bo, nc st lm t tht, salad trn, mn trng ming c cht bo cao.
T liu: Dinh Dng v Ung Th: Nguyn Nhn v Ngn Nga (New York: X Hi Ung Th
M, 1984) v Hng Dn V Thc Dng, Dinh Dng v Ung Th Ca X Hi Ung Th M, 1991.
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 230

T Th h n ng g t ti in n v v T Th h c c d d n ng g h h c c

Hi dng sinh ng Ty l t chc phi li nhun, thnh lp nm 1972. Hi c vn phng t vn
t trn khp nc M, thng t chc nhng kha hc ch dn v cch ch bin thc n theo phng
php dng sinh, lin quan n trit hc ng y, Kinh dch v lnh vc y hc tin tin. Hi thng o
to cc chuyn vin dinh dng, y t chuyn nghip v hng thng u nhm hp v phng php trng
sinh nhm phng bnh ung th, AIDS, c th thoi ha, hi tho v h tr nghin cu cho cc d n y
hc, gi i cc sch bo, ti liu theo yu cu. Cc trung tm Dng sinh hc quc t ca hi ng Ty
(EastWest Foundation) u c chi nhnh Canada, Mexico, Chu M Latin, Chu u, Trung ng,
Chu Phi, Chu , chu c ( Vit Nam dng sinh hc c 41 tui 1967 2008). Ton b thc
phm ch bin t nhin m bo cho sc khe u c bn cc c s thc n thin nhin. Cc bn c th
lin lc vi cc a ch sau y Vit Nam yu cu cc loi thc phm thin nhin v cc loi sch bo
cn thit (c th chuyn n bn theo ng bu in).
bit thm thng tin, xin truy cp: http://thucduong.vn

Cc loi thc phm thin nhin Vit Nam
1. Go lt thin nhin (, trng)
2. Vng rang
3.
4. Ph tr (Ph Ohsawa) lt kh
5. Tr go lt
6. Tng c truyn
7. Miso
8. Tamari
9. Ca la thu (c ci dm tng)
10. C ph Ohsawa
11. Bt sa tho mc KOKKOH
12. Bt ht sen
13. B vng (vng, en)
14. Bt sn dy (khng p hoa bi)
15. Tr Mu
16. Tr Bancha
17. Tr r B cng anh
18. Tr c sen
19. Gia v chay Diu Minh
20. Dentie
21. Thuc nh rng Ohsawa
22. M mui lu nm
23. Du vng khng tinh ch
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 231

24. Bnh a lt
25. Go lt rang n lin
26. Ngu Bng (ti, kh)
27. Tekka
28. Mui hm
29. Rong bin ph tai
v.v...

a ch Thc Dng tin cy
1. . Ng nh Tuyt
Thc phm dng sinh
390 in Bin Ph, qun Bnh Thnh, TP.HCM (T: 08.8983809).
2. ng Trn Ngc Ti
34 ng Ha Hng, phng 13, qun 10, TP.HCM (T: 08.8658381).
3. ng Phm Cao Hon
2/230A ng Trnh Hai c, Q9, TP.HCM. (T: 887.1829).
4.Nguyn Vn Trung
351/106 c x L i Hnh, P13 Q11 TP H Ch Minh. (T: 08.9622137).
5. ng Nguyn Vn Nht
D14/14 p 4 x Tn Kin Bnh Chnh, TP.HCM (T: 08.7600653).
6. ng Nguyn Vn Thanh (T: 9313019)
7. ng Hunh Vn Ba
458/32 Nguyn nh Chiu, Q3, TP.HCM (T: 08.8341895).
8. ng t
28, lu 4 l VI, c x Thanh a, TP.HCM.
9. C Phng Lan
Thc phm dng sinh
198/58 on Vn B Phng 9 Qun 4 TP: HCM T: 08.8267619
10. C Minh Hin
Thc phm dng sinh
221 Ng Gia T, phng 3, qun 10, TP.HCM (T: 08.8305044).
11. Ch L Th Nhi
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 232

96 H V Th Su, Phng Tn nh, Q1, TP H Ch Minh (T: 08.8251659).
12. C Ngc Trm
Thc phm dng sinh
103 ngch 2 ng Thi Thnh I, ng a, H Ni. (T: 04.8534225).
13. i c Thch Tu Hi
Thc phm dng sinh
Cha Long Hng, x Long Tn, Nhn Trch, ng Nai (T: 061. 521404).
14. Anh Nguyn Minh Thi
Thc phm dng sinh
H ng, in Ha, in Bn, Qung Nam Nng (T: 0511.684202).
15. Ch Lng Th Ngon
Thc phm dng sinh
15 t 3, p 10 x Thanh Tuyn, Du Ting, tnh Bnh Dng.
16. Nguyn Minh Thu
Ngch 187/49 s 87 khu tp th b i bin phng
Phng Qunh Li. H Ni. (T: 6270132).
17. Ch Kiu Th Thu Hng
(T: 04.8537708 Di ng: 0988552494).


Gii thiu nhng quyn Sch nn c v phng php Thc dng
Ohsawa y o ng phng

Tn dng sinh (Thin Thc Dng Zen Macrobiotic)
n cm go lt.
Phng v tr bnh bng phng php thc dng.
Nhn xt v Pasteur.
Cc bn u trc ngy cho i?
T sch Thc Dng T Th h c c d d n ng g c c t tr r u un ng g t th h U Un ng g t th h v v

h ht tt tp p: :/ // /t th hu uc cd du uo on ng g. .v vn n Trang 233

Thi i nguyn t v nn trit l Cc ng.
V song nguyn l.
Dng sinh trong i sng hng ngy.
n ung theo phng php Ohsawa.
Zen v thc ni v n chay.
Zen v phng php dng sinh Ohsawa.
Tr liu bng dinh dng.
Vui sng t nhin.
Trit m Dng trong thut Trng sinh.
Hai ngi thng c i du lch vng quanh chu u.
Trit thuyt Ohsawa I, II, III.
Bnh ung th v nn trit l Cc ng.
Trung Quc 4000 nm lch s.
Gio dc ch.
Hoa o.
Khoa hc n chay.
Sch v Miso.
Trt t v tr.
Nhu o trong trit hc ng phng.
Thut dng sinh v i ngi qua tng mt.
Ni lc t sinh.
Tuyt thc i v u?
Go lt mui m thc dng.
Phng php n ung phng v cha bnh ung th ca ngi Nht.
Y hc thng thc trong gia nh.
Thc dng ngn nga ung th
n king c mt tri tim khe
Bnh hc ( Nhn mt bit bnh Gng mt bn khng bao gi ni di)
Cha bnh t nhin
7 nguyn tc c bn ca thc dng
108 mn n chay b dng theo phng php Ohsawa
Nu n phng chng ung th theo phng php thc dng
Ph chiu
S k iu ca phng php Thc Dng.
Bi hc t c Hi.
Thc n quyt nh s phn ca bn.
v.v...



T Th h c c D D n ng g c c t tr r c c c c b b n nh h u un ng g t th h


http://thucduong.vn


M M C C L L C C
P PH H N N I I P PH H N NG G P PH H P P P PH H N NG G N NG G A A U UN NG G T TH H
Chng I Phng php phng nga Ung th 10
Chng II Ung th v nn vn minh hin i 24
Chng III Ngn nga ung th mt cch t nhin 28
Chng IV Ch n v tin trnh bnh Ung th 34
Chng V n dng sinh ngn nga Ung th 38
Chng VI Nguyn l m Dng v mi lin h vi bnh Ung th 54
Chng VII Hn ch Ung th bng phng php t nhin 62
Chng VIII Rn luyn th lc, tr lc v li sng hot ng th cht 68
Chng IX Chun on bnh Ung th mt cch an ton 82
Chng X Bnh tt v sc khe ton cu 90
Chng XI S phng x, yu t mi trng lin quan n bnh Ung th 102
************
Chng XII P PH H N N I II I C CH H D D N N C C C C L LO O I I U UN NG G T TH H
Ung th v A Ung th b phn sinh dc n I
Ung th phi B Ung th b phn sinh dc nam J
Ung th rut kt i trng C Ung th da K
Ung th vng ming Ung th xng L
v vng thng tiu D Bnh bch cu M
Ung th d dy E Ung th bch huyt N
Ung th gan F Ung th tr em O
Ung th thn bng quang G Thc dng vi bnh AIDS P
Ung th ty H Ung th no Q
************
P PH H N N I II II I P PH H N NG G P PH H P P T TH H C C H H N NH H
Chng XIII Gii thiu ch n king tng qut 340
Chng XIV Hng dn cho bnh nhn Ung th 354
Chng XV Thc hin s chuyn tip 356
Chng XVI Phng php lm mn n 362
Chng XVII Thc n 400
Chng XVIII Dng c nh bp 404
Chng XIX Nhng chm sc v iu tr ti nh 406
Chng XX Cu nguyn Thin v tng tng 414
Ph lc Thng tin v Thc Dng hc 430

You might also like