AFERA E DRAJFUSIT ZOLA N MBROJTJE T S VRTETS

by Botimet Shqiptare on Sunday, February 26, 2012 at 9:11pm Xhelal Zejneli Fajsia sht gjendja n t ciln ndodhemi t gjith ne, pavarsisht nga faji (Kafka) N vitet e fundit t shekullit XIX ndodhi n Franc nj ngjarje e cila e tronditi, jo vetm vendin por edhe mbar Evropn. Ngjarja u quajt Afera e Drajfusit. Ngjarjet kryesore gjat ksaj afere t famshme, q e tronditi jo vetm tr vendin e Volterit, por edhe nj pjes t madhe t opinionit publik botror, kan qen, si vijon: Oficeri francez grofi Ferdinand Valsen-Esterhazi (Walsin-Esterhazy), n vitin 1894 filloi ti jepte atasheut ushtarak t ambasads gjermane n Paris Maks fon Shvarckopenit (Max von Scharzkoppen) dokumente ushtarake sekrete. Pr punn e br, oficeri francez shprblehej me para. Gjat ksaj veprimtarie t vet spiunuese, m 1 shtator 1894 i dorzoi nj dosje me akte apo shkresa, s cils ia kishte bashkngjitur edhe regjistrin e dokumenteve t drguara deri ather. Regjistrin e siprthn, oficeri francez Valsen-Esterhazi e kishte shkruar me dor t vet. Ndrkoh, ky dokument kishte rn n duar t shrbimit francez t kundrzbulimit, i cili menjher u vu n krkim t spiunit. Kjo shnon fillimin e asaj q s shpejti do t quhet Afer e Drajfusit. Shpejt pas ksaj, shrbimi francez i zbulimit zuri nj letr t ciln atasheu Shvarckopen ia kishte shkruar kolegut t tij atasheut ushtarak italian n Paris, me t cilin kishte nj bashkpunim t ngusht. N at letr prmendej edhe njfar spiuni francez i shnuar vetm me germn D. Duke e kontrolluar listn e oficerve t shtatmadhoris s ushtris franceze (gjeneralshtabit), organet franceze t hetuesis u ndaln te emri i Alfred Drajfusit, kapiten 30-vjear i cili njherazi ishte edhe i vetmi ifut i shtabit t prgjithshm francez. Prse u ndaln te emri i tij? Kshtu sepse germa D n letrn e atasheut gjerman drguar kolegut t tij italian n Paris, prputhej me inicialin e Drajfusit, q po ashtu fillonte me D. Duke qen me prejardhje ifute, Alfred Drajfusi vetvetiu ishte i dyshimt pr disa oficer t lart francez me orientim dhe disponim antisemitist. Pr ta deshifruar shkrimin e regjistrit t cilin Valsen-Esterhazi ia kishte bashkngjitur dosjes dhe ia kishte drguar atasheut gjerman n Paris - Shvarckopenit, organet kompetente franceze angazhuan ekspert t grafologjis pr t par nse shkrimi n regjistr prputhej me at t Alfred Drajfusit. Duke qen se njri prej ekspertve deklaroi se dy shkrimet jan t ngjashme, Drajfusi u arrestua. Gazetat nacionaliste t Francs ndrmorn nj fushat t ashpr kundr Drajfusit. Ata krkuan njzri dnimin e tradhtarit dhe linimin e tij. Kundr Drajfusit u ngrit procedur penale. Ajo u

zhvillua me shum parregullsi dhe n nj atmosfer tejet t rnd. Drajfusi i mohoi akuzat duke shtuar se n asnj mnyr nuk sht i implikuar n rastin pr t cilin fajsohet. Prkundr qndrimit t prer pr pafajsin e vet, ai u dnua nga gjykata ushtarake franceze me deportim t prjetshm dhe m 5 janar 1895 u drgua n Ishullin e Djallit. Ky ishull sht m i vogli dhe m veriori i brigjeve t Guajans Franceze n Atlantik, ku deri m 1952 drgoheshin t dnuarit politik t Francs dhe t kolonive t saj. (Pr Guajann Franceze m 1973 u xhirua edhe filmi Papillon Flutura). Pas dy vitesh, shrbimi francez i zbulimit zuri edhe nj letr t ciln grofi Esterhazi ia shkruante Shvarckopenit. Shpejt pas ksaj u konstatua se shkrimi i Esterhazit sht identik me at t regjistrit, pr t cilin Drajfusi ishte dnuar si tradhtar dhe si spiun. Familja dhe farefisi i Drajfusit krkuan revizionin e procesit. Duke qen t bindur se Drajfusi sht dnuar i pafajshm, kt e krkuan edhe shum persona publik t shquar,. Ndrkoh, gruaja e Drajfusit i drejtohet pr ndihm romancierit dhe kritikut francez Emil Zols (emri i vrtet Edouard Charles Antoine, 1840-1902). Me kt rast, prfaqsuesi m i madh i natyralizmit francez Zola, ngriti zrin e protests dhe u vu n mbrojtje t s vrtets. M 13 janar 1898, n gazetn LAurore t Klemansos (Clemenceau) botoi artikullin e famshm Jaccuse...! Lettre au President de la Republique par Emile Zola (Akuzoj...! - Letr Presidentit t Republiks nga Emil Zola). Botimi special i ksaj gazete prnjher u shit n 300.000 kopje. Ndrsa n Paris u mbajtn mitingje t mdha protestuese. Letra e Zols tronditi Francn dhe mbar Evropn. Protestat shprthyen n t gjitha metropolet e kontinentit t vjetr. Opinioni francez dhe evropian u nda m dysh: nj pjes e madhe liberale, ishin me Drajfusin, t dnuar padrejtsisht, ndrkaq pjesa tjetr, ultranacionaliste kundr tij. Nn ndikimin e qarqeve konservatore dhe antisemitiste, prokuroria e shtetit pr shpifje - ngriti proces gjyqsor edhe kundr Zols. Shkrimtari i famshm u dnua me nj vit burg dhe me 3.000 franga gjob. Autori i Rugon-Makartve dhe i Zherminalit u largua n Angli. Por, me kt vendim arbitrar dhe absurd t pushtetarve francez afera nuk mund t mbyllej. Bindja pr pafajsin e Drajfusit u forcua gjithnj e m tepr. Ndrkoh, fajtori kryesor - grofi Esterhazi - iku n Londr, kurse nj oficer francez q kujdesej pr ta strehuar, kishte prfunduar me vetvrasje. Revizioni i procesit t Drajfusit tani ishte i pashmangshm. Ish kapiteni i ushtris franceze u rikthye nga Ishulli i Djallit ku ishte deportuar, pr t marr pjes n procesin gjyqsor t prsritur. Por, pr ta ruajtur autoritetin e shtatmadhoris s ushtris franceze dhe t qeveris, Drajfusi u dnua prsri, pavarsisht provave q ishin n favor t pafajsis s tij. Aktgjykimi kundr tij prsri shkaktoi trazira t mdha n mbar vendin dhe n krejt Evropn. shtja e Drajfusit nuk u hoq nga rendi i dits. Pjesa nacionaliste e Francs ishte vrtet e fort, por, po aq i fort ishte edhe opinioni demokratik dhe liberal i vendit. N fund, krejt afera mori

fund dhe u mbyll, jo duke e shpallur Drajfusin t pafajshm, por duke ia falur dnimin, pra nprmjet abolimit q ia dha Presidenti i Republiks Emil Lube (Emile Loubet, 1838-1929). M n fund, m 19 shtator 1899, pasi qndroi pothuajse 5 vjet i syrgjynosur n Amerikn Latine n Ishullin e Djallit, pran Guajans famkeqe t Francs n Atlantik, Drajfusi u lirua nga faji. Me kt rast ai deklaroi: Qeveria e Republiks ma riktheu lirin, por kjo sparaqet kurrgj pr mua, derisa nuk ma rikthejn edhe nderin. Shkrimtari i famshm Franc Kafka m von do t thot: Fajsia sht gjendja n t ciln ndodhemi t gjith ne, pavarsisht nga faji. Rehabilitimi i Drajfusit u krye shkall-shkall, n disa faza, ndrsa arriti kulmin m 22 korrik 1906, kur u dekorua me dekoratn e Legjionit t nderit. Ishte fmija i nnt i prindrve t tij ifut. Vdiq n Paris m 1935, n moshn 75 vjeare. Pasi Drajfusi mori pafajsin, shkrimtari Emil Zola nga Anglia u kthye n Franc ku u prit si hero dhe u shndrrua n ndrgjegje t kombit francez. Pr qarqet liberale dhe demokratike t kontinentit u shndrrua n simbol t intelektualit i cili del nga kabineti i shkrimeve dhe nga kulla e fildisht pr ta ngritur zrin e protests kundr padrejtsis, n mbrojtje t s vrtets. Zola vdiq n kabinetin e tij t puns, n ort e hershme t mngjesit, m 29 shtator 1902, nga helmimi me monoksid karboni q lshonte koftori. N varrimin e tij morn pjes mijra francez. Familjes s tij i erdhn letra ngushllimi nga t katr ant e vendit dhe nga mbar Evropa. Me jav t tra, pr t shprehur ngushllime dhe pr tu regjistruar n librin e zis, n shtpin e tij erdhn shum shkrimtar eminent, filozof, shkenctar, piktor dhe politikan. Shkrimtari i madh u varros n Cimetiere de Montmatre n Paris. Pas gjasht vjetsh, m 4 qershor 1908 u b rivarrimi i mbetjeve t kufoms s tij, pr tu vendosur n Panteon, pran Viktor Hygos dhe Aleksandr Dymas. N ceremonin e vendosjes s natyralistit t madh n Panteon mori pjes edhe kolonel-lejtnanti Alfred Drajfus.