DENEYN ADI: Anma deneyi DENEYN AMACI: Srtnmeli eleman iftlerinde ortaya kan anma olaynn laboratuar ortamnda

gzlenmesi. GENEL BLGLER: Anma, srtnme halinde bulunan yzeylerde malzemenin, mekanik etkenler etkisi ile ve istenilmedii halde kopup ayrlmasdr. Bu ekilde, yzeyler ilk ekillerini kaybederler; paralar arsndaki boluklar byr ve amalanan fonksiyon normal ekilde yerine getirilemez. Pratik bakmdan anma olaylar zamanla gelien ve aniden meydana gelen anma olarak iki gruba ayrlabilir. OK AMALI SRTNME ve DENEY CHAZI: Aada ekli verilmi olan sistemde kuvvetini ve anmay gzleyip lebilmek iin 6 konfigrasyon mevcuttur. Cihaz mekanik ilemleri gerekletiren bir makine ve deney sonularn gzleyen bir kontrol kabininden ibarettir. Makinenin boyutlar malzeme aratrma, gelitirme, kalite kontrol ve deneyler gibi bir ok grev iin uygundur. Makinede balca iki balant durumu bulunmaktadr. EKL 1: DENEY SET

a) Birletirilmi Yuvalanma Kayma Balants: Balantnn bu tipinde birbirine kar, ykl iki makara veya disk kullanlr. Alttaki makara motora baldr. stteki makara ise uygun kayma dnme oranndaki dililer tarafndan tahrik edilir. bu balant ekli; dililer, kamlar ve kam mekanizmalar gibi birbirleri ile temasta olan sistemleri canlandrmak iin kullanlr.

Bu balant eklinde istee bal olarak kuru veya yal temas gerekletirilebilir. Bu durumda cihaz, yalamann etkisini lmek kadar yalama artlar altnda malzemenin, malzeme yzeyinin ve ilemin performansn da lmeye yarar. Bu balantyla yaplabilecek balca deneyler unlardr; Yzey ileminin anma performans Yzey kaplamasnn anma performans Malzemenin yorulma mr Sertliin yorulma mrne veya anmaya etkisi

b) Tek Ynl Kayma Balants: Bu balama tipinde, hareketli numune ve bir ok numune geometrilerinden biri (silindir, kre, makara, pim) test iin kullanlabilir. Bu balamann avantaj numunenin geni malzeme yelpazesi aralndan, nispeten ucuz ve kolay ekilde elde edilebilmesidir. Az miktardaki yeni malzemelerle alrken bu nemli bir zelik olarak ortaya kar. Ancak bu yntemde, sv yalayclarla yaplan deneylerde daha az baar kaydedilmitir. Yine bu tipte hzn artmas ile temas sonucu ortaya kan yksek temas scakl malzemeye bal olarak baz problemler oluturabilir. Test Numunelerinin Hazrlanmas: Makinede kullanlacak numunelerin, malzeme performanslarn etkileyen nemli parametre boyutlar, yzey kalitesi ve test yzeylerinin temizliidir. st ve alt milin merkezleri arasndaki mesafe 60 mm olduunda bu iki mil birbirine paralel demektir. Aksi halde temas yzeylerindeki ayarszlk sonucu dzensiz anmalar gzlenecektir. Test numunelerinin yzey kalitesi, bir ok malzemenin srtnme ve anma karakteristiklerini etkiler. Bu yzden tm karlatrmal testler, yzeylerdeki ilemin ynyle ayn ynde yaplmaldr. Her testten nce yeni ilenmi numuneler alkol, aseton gibi temizleyicilerle temizlenmelidir. Ancak kloro temizleyicilerin yalama etkisi bulunduundan bunlardan kanlmaldr. Testin Yaplmas: Numuneler ncelikle yerlerine yerletirilir ve gerekli vidalar ile tesbitlenir. Ykleme kolu yerine getirilerek istenilen deerde ykleme yaplr. Yklemenin yapld kol oran 1e 5 ve kol arl 42N dur. Yani; Temas yk = 42N + 5X (Newton cinsinden yk arl) eklinde bir orant mevcuttur. Daha sonra dnme saycs sfrlanr ve hz kontrol dmesi istenilen devire ayarlanr. Deneye balamak iin kumanda kabinindeki MOTOR ENABLE tuuna baslr. Deney sresince kuvvet (force) ve ekil deiimi (displacement) deerleri not

edilir. Tutulan sre sonunda STOP tuuna baslarak deney sona erdirilir. Deney sonunda okunan kuvvet deerlerinin ortalamas alnarak gerekli grafiklerin izimi yaplr. Deneyde devir, yk ve zaman deien deney parametreleridir. Bu parametreler deitirilerek eitli grafikler elde etmek mmkndr. VERLER: N = 300 d/d sabit devir, 500 gr yk ile andrld. (Andrc = 16MnCr5) Sre (dakika) 3 AISI 1020 6 9 12 3 AISI 1040 6 9 12 Anmadan nce arlk (gr) 12,57 12,47 12,40 12,68 12,21 12,37 12,40 12,49 (Andrc = 16MnCr5) Uygulanan yk (gr) 200 AISI 1020 400 600 800 200 600 800 HESAPLAMALAR: Temas yk = F = 42N + 5X (Newton cinsinden yk arl) F1 = 42 + 5 * 0,2 * 9,81 F1 = 51,81 N F2 = 42 + 5 * 0,4 * 9,81 F2 = 61,62 N F3 = 42 + 5 * 0,6 * 9,81 F3 = 71,43 N Anmadan nce Arlk (gr) 12,39 12,47 12,67 12,56 12,45 12,51 12,53 Anmadan sonra Arlk (gr) 12,36 12,46 12,63 12,54 12,43 12,49 12,52 Anmadan sonra arlk (gr) 12,565 12,46 12,37 12,65 12,19 12,35 12,38 12,46

N = 300 d/d sabit devir, 6dak. Sre boyunca andrld.

AISI 1040

F4 = 42 + 5 * 0,8 * 9,81 F4 = 81,24 N Anma Miktar: AISI 1020 elii iin: W1 = 12,57 12,565 W1 = 0,005 gr. W2 = 12,47 12,460 W2 = 0,01 gr. W3 = 12,40 12,370 W3 = 0,03 gr. W4 = 12,68 12,650 W4 = 0,03 gr. AISI 1040 elii iin: W1 = 12,21 12,19 W1 = 0,02 gr. W2 = 12,37 12,35 W2 = 0,02 gr. W3 = 12,40 12,38 W3 = 0,02 gr. W4 = 12,49 12,46 W4 = 0,03 gr. AISI 1020 elii iin: W1 = 12,39 12,43 W1 = 0,03 gr. W2 = 12,47 12,44 W2 = 0,01 gr. W3 = 12,67 12,63 W3 = 0,04 gr. W4 = 12,56 12,54 W4 = 0,02 gr. AISI 1040 elii iin: W1 = 12,45 12,43 W1 = 0,02 gr. W2 = 12,51 12,49 W2 = 0,02 gr. W3 = 12,53 12,52 W3 = 0,01 gr. AISI 1020 elii, anma miktar zaman grafii;
w (anma miktar)

0,04 0,03 0,02 0,01 0 0 3 6 9 12 t (zaman)

AISI 1040 elii, anma miktar zaman grafii;

w (anma miktar)

0,04 0,03 0,02 0,01 0 0 3 6 9 12 t (zaman)

AISI 1020 elii, anma miktar temas yk grafii;

w (anma miktar)

0,04 0,03 0,02 0,01 0 0 20 40 60 80

F (temas yk)

AISI 1040 elii, anma miktar temas yk grafii;

w (anma miktar)
0,03 0,02 0,01 0 0 20 40 60 80 100

F (temas yk)

YORUM: Anma, srtnme halinde bulunan yzeylerde malzemenin, mekanik etkenler etkisi ile ve istenilmedii halde kopup ayrlmasdr. Bu olayn gereklemesinde yzeylerin sertlikleri, yzeylerin przllk dereceleri, yalanma durumlar ve cisimlerin atom yaps nemlidir. Sert ve przsz yzeyler anmaya kar daha dayankldr.

Anmada nemli bir baka etkende snmadr. Malzemeler srtnme neticesinde snrlar. Malzemenin snmas anmay artrr. Dolaysyla anmaya maruz kalan paralarn soutulmas gerekebilir. Yaptmz deneyde srtnen paralar AISI 1020 ile 16MnCr5 ve AISI 1040 ile 16MnCr5dir. 16MnCr5, AISI 1020 ve AISI 1040a gre ok daha sert olduu iin AISI 1020 ve AISI 1040 elikleri anmtr. Soru 1: Anma olay ne zaman ve nasl gerekleir? Anma, yzeylerin yk altnda temas dolaysyla srtnmesi halinde meydana gelir. Dierine gre daha sert olan malzemenin dierini andrmas eklinde gerekleir. Soru 2: Anma eitlerini ksaca aklayarak yaptmz deneyin hangi anma ekline girdiini belirleyiniz. Pratik bakmdan anma olaylar zamanla gelien ve aniden meydana gelen anma olmak zere iki gruba ayrlabilir. Zamanla meydana gelen anmada olay safhadan ibarettir. Birinci safhada, yani paralarn ilk almas srasnda iddetli bir anma meydana gelir. Rodaj denilen bu safhada paralarn birbirine altrlma safhasdr. kinci safhada temas blgelerinde esas alma srasndaki anma kendini gsterir. Anma hz olduka artan nc safhaya iddetli anma blgesi denir. Aniden meydana gelen anmada, paralarn yzeyleri birden bire bozulur veya baz hallerde birbirine kilitlenir ve almaz duruma gelir. Genel olarak anma, d etkiler altnda, temas yzeylerinde oluan fiziksel ve kimyasal deimelerin sonucudur. D etkilerin, fiziksel ve kimyasal etkilerin okluu nedeniyle pratikte, bir anma hali deil bir ok anma halleri vardr. 1 Adhezyon Anmas: yzeyler arasndaki gerek temas alan ok kk olduundan temas noktalar byk bir basn altnda bulunmaktadr. Normal olarak yzeylerde adsorbe edilmi olan gaz veya sv moleklleri ile oksit tabakalar bu basn altnda paralanr; malzemelerin moleklleri dorudan doruya temasa gelir ve blgesel kaynak balar oluur. Bu kaynak balarnn meydana getirdii malzeme kayb, adhezyon anmasn tekil etmektedir. Ani anma olay, zelikle adhezyon anmasnn trne baldr. Yenme denilen bu anma trnde, yalama yetersizliine bal olarak yzeyler arasnda aniden kuvvetli bir kaynama meydana gelir. Baz hallerde yzeyler birbirine kilitlenir. 2 Abrazyon Anmas: ok nemli olan abrazyon anmasnda yzeylerin bozulmas, dardan yzeyler arasna giren toz, tala veya dorudan e alan malzemelerin

yzeylerinde oksidasyon sonucu oluan sert paracklarn etkisi altnda meydana gelir. Bu sert paracklar bir zmpara tozu gibi yzeyler arasnda kazyc bir etki yaparak eelemeye ve talamaya benzeyen bir malzeme kaybnn meydana gelmesine neden olurlar. 3 Yorulma Anmas: Bu tip anma temas yzeylerinde ok kk ukurcuklarn olumas eklinde kendisini gsterir. Olay zelikle rulmanlar, dili arklar, kam mekanizmalar gibi makine elemanlarnda, yani yuvarlanma hareketi yapan paralarn yzeylerinde ortaya kar ve esas olarak bir malzeme yorulmas sonucudur. 4 Oksidasyon Anmas: Daha nce belirtildii gibi, yzeyler hava ile reaksiyona girerek anmann iddetli olmasn nleyen oksit ve dier tabakalar meydana getirirler. Bununla beraber, zelikle kimyasal maddeler bulunan ortamda alan makine elemanlarn yzeyleri bu maddelerle reaksiyona girerek ince fakat sert tabakalar olutururlar. Ayn sonu yalarda bulunan maddelerden dolay da elde edilir. Deiken yk altnda bu sert tabaka krlr ve sert paracklar derek anma paracklarn meydana getirirler. Temiz kalan temas yzeylerinde reaksiyon sonucu olarak tekrar bir sert tabaka oluur, yk altnda tekrar krlr ve olay bu ekilde devam eder. Yaptmz deney adhezyon anma eidine girmektedir. Soru 3: Anma ortamlarn yaznz. 1 Kuru srtnme ile ortaya kan anma, 2 Ya srtnme ile ortaya kan anma, 3 Hem ya hem kuru ortam arasnda bulunan kark srtnme ile anma.