YNET M VE EKONOM

Y l:2005

Cilt:12 Say :2

Celal Bayar niversitesi . .B.F. MAN SA

rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri (IT) Aras ndaki li kiler

Do. Dr. Ali Ekber AKGN
Gebze Yksek Teknoloji Enstits, letme Fakltesi, KOCAEL

Do. Dr. Halit KESK N

Gebze Yksek Teknoloji Enstits, letme Fakltesi, KOCAEL

Ara . Gr. Ay e GNSEL

Gebze Yksek Teknoloji Enstits, letme Fakltesi, KOCAEL

ZET rgtsel etkinlik zerinde nemli bir rol oynamakta olan rgtsel haf za; rgtlerin gemi enformasyonu toplayarak gelecek faaliyetlere aktarma yetene i olarak tan mlanabilmektedir. Bu rol nedeniyle rgtsel haf za konusu pek ok disiplinden ara t rmac n n ilgisini ekmektedir. rgtsel haf za ile sinerji yaratan enformasyon teknolojilerinin geli imi ve yayg nla mas ile birlikte, enformasyon teknolojileri ile rgtsel haf za mekanizmas aras ndaki ili ki de ne kmaktad r. Bu al mada, rgtsel haf za kavram ayr nt l bir literatr al mas ile incelenmekte; rgtsel haf za ile enformasyon teknolojileri (IT) aras ndaki ili ki teorik bir perspektiften ele al nmaktad r. Anahtar Kelimeler: Haf za, rgtsel haf za, enformasyon teknolojileri.

The Relationships Between Organizational Memory And Information Technologies (IT)

ABSTRACT Organizational memory that plays an important role on organizational efficiency can be basically described as the way organizations store knowledge from the past to support future activities. As a result of this important role; the issue of organizational memory attracts attention of researchers from a variety of disciplines. With the rise of the information technologies (IT) that has synergy with organizational memory, the relationship between organizational memory and information technologies, becomes a focus point. Accordingly, in this paper it is aimed to examine the concept of organizational memory; and investigate the relationship between organizational memory and information technologies (IT) by a literature review from a theoretical perspective. Keywords: Memory, organizational memory, information technologies

I. G R Literatrde, bilgi i lemek; zelle mi bilginin rgt faaliyetlerine entegrasyonunu sa lamak rgtlerin temel fonksiyonu olarak belirtilmektedir (Stein ve Zwass, 1995: 86; Walsh ve Ungson, 1991: 58). rgtsel faaliyetlerin sreklili i, rgtlerin enformasyonu depolamak ve gelece e aktarmak iin e itli metotlar kullanmakta ve yetenekler geli tirmekte oldu una i aret etmektedir. Bu bilgi, metot ve yetenekler btn, rgtsel haf za olarak adland r lmaktad r (Stein, 1995: 17; Schwartz vd., 2000). rgtsel haf za; i-) i koordinasyonunu, ii-) rgtsel bilgi varl n n ynetimini, iii-) rgtn de i ime adaptasyonunu destekleyerek ve iv-) rgtsel hedeflerin tan mlanmas ve gerekle tirilmesini kolayla t rarak rgtsel etkinli i artt rmaktad r (Nevo ve Wand, 2005: 549).

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

rgtsel etkinli i artt rmadaki bu nemli rol dolay s yla rgtsel haf za son 20 y lda rgtsel renmeden (Huber, 1991), bilgi ynetimine (Kwan ve Balasubramanian, 203), dijital ktphanelerden (Ackerman ve Fielding, 1995) bilgi taban (Euzenat, 1996), vaka tabanl karar destek sistemlerine (Henninger, 1996) ve bilgi tabanl sistemlere (Liao vd., 1999) kadar ok e itli alanlarda al lan bir konu haline gelmi tir. rgtsel haf zan n neminin gn getike daha da fark na var lmas yla, onu sistematik bir ekilde kullanma ihtiyac da artmaktad r. Enformasyon teknolojileri, enformasyon depolama ve bu depolanan enformasyona tekrar eri im srelerini destekleyerek rgtsel haf zan n sistematik bir ekilde kullan lmas ynnde nemli katk lar sa lamaktad r (Ackerman, 1994). Nitekim, enformasyon teknolojilerinin geli imi ve yayg nla mas ile birlikte, enformasyon sistemleri rgtsel haf zan n hayati bir unsuru haline gelmi tir (Stein ve Zwass, 1995: 85). Buna kar n rgtsel haf za kavram ile ilgili yap lan pek ok al mada, enformasyon sistemlerinin rol ihmal edilmektedir (Kuhn ve Abecker, 1998; Chang vd., 2004: 203). Bu al mada ayr nt l bir literatr ara t rmas ile rgtsel haf za kavram teorik bir perspektiften ele al narak; rgtsel haf za ile enformasyon teknolojileri (IT) aras ndaki ili ki incelenmektedir. Bu amala ncelikle haf za ve rgtsel haf za kavramlar tan mlanmakta; rgtsel haf zada IT kullan m n n rol zerinde durulmaktad r. Ard ndan rgtsel haf za mekanizmas n n i leyi i anlat lmakta; ve IT destekli bir rgtsel haf za mekanizmas n n yap s ele al nmaktad r. Son olarak da IT destekli rgtsel haf za yakla mlar ndan bahsedilmektedir. II. HAFIZA VE RGTSEL HAFIZA KAVRAMLARI Literatrde rgtsel haf za kavram ile ilgili ok say da tan m mevcuttur. Bu e itlilik, rgtsel haf za kavram n n kklerini sosyolojiden al p tekrar tekrar yorumlanm olmas ndan kaynaklanmaktad r (Stein, 1995: 19). rgtsel haf za konusuna girmeden nce haf za kavram n n zerinde durmak gerekmektedir. Bireyle btnle mi bir olgu olan haf za, gemi enformasyonu elde tutabilme ve yeniden an msayabilme yetene i olarak tan mlanabilmektedir. Bilgi ve deneyimlerin elde edilmesi, tutulmas ve tekrar kullan labilmesinin bireysel davran lar etkiledi i ynnde kuvvetli bir kanaat hakimdir. Kimyasal ve nropsikolojik ara t rmalar ve ilgili al malar yoluyla, enformasyonun nas l elde edildi i, uzun ve k sa dnemli haf zalara nas l kodland , ve nas l yeniden uygulamaya geirildi ine dair bir anlay geli tirmi lerdir. Bu tan mlar ncelikle bireyle ilgili olsalar da bir k s m uzmanlar, haf zan n bireyler st topluluklarda da varolabilece ini sylemekte; haf za fonksiyonunu gereklerin (enformasyonun) tutuldu u bir depo olarak grmekte ve ona sadece bireylerin de il; ok say da bireyden olu an bir toplulu un yani bir rgtn de sahip olabilece ini ne srmektedir (Walsh ve Ungson, 1991, 58-59). Haf zay rgtsel bir fenomen olarak ele almak; rgtlerin enformasyonu i ledi i, kulland ve depolad n syleyen; ve bu toplu faaliyetleri bireysel ynetim faaliyetlerinden farkl bir seviyede ele alan literatrle uyumlu bir gr te kil etmektedir. Bu rgtsel perspektiften rgt yelerinin faaliyetleri, rgt
2

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

dnyayla ileti ime ta yabilmekte; bu ileti im sreci de yelerce yorumlan p payla larak, rgtsel haf zan n ortak inan, de er, varsay m, norm ve davran lar formunda yarat lmas yla sonulanabilmektedir (Moorman ve Miner, 1997: 92). rgtsel haf za, XIX. Yzy l n sonlar nda Durkheim`in sosyoloji okulunun kolektif haf za hakk ndaki al malar ndan geli en bir olgudur. Durkheim, kolektif belle in enformasyonu sembol (rne in veri) de i toku u yoluyla payla an bireysel belleklerden olu tu unu ne srmektedir. Kolektif haf za, enformasyonu ifade etme ve payla may ieren; ortak yorumlar toplumsal norm ve gelenekler olarak depolamaya gtren sosyal sreler ile ilgili bir kavramd r. Bu orijinal tan mdan yola k larak rgt gibi belirli sosyal sistemlerin haf zas nosyonu ortaya km t r. rgtsel haf za anlay m za katk da bulunan al malar n bir zeti tablo 1`de verilmektedir (Stein, 1995: 19). rgtsel haf za, gemi deneyimler sonucu renilen ve gelecek kararlara ta nabilen bilgi ve yetenek birikimi olarak tan mlanabilmektedir. Bir ba ka tan mda ise rgtsel haf za; ierik, yay lma, eri im ve seviye ynnden farkl l klar gsteren kolektif inan, davran rutinleri ve fiziksel depolama birimleri btn olarak betimlenmektedir. rgtsel haf za kavram , rgt yelerinin bireysel haf zalar n ; rgt kltr, standart faaliyet prosedrleri, beklenen rol davran lar , ve evresel faktrlerden kaynaklanan isel haf zay bnyesinde bar nd rmaktad r (Moorman ve Miner, 1997: 92). rgtsel haf za, uygun sembollerin kullan m yoluyla enformasyonun kodlanmas n ; kodlanan enformasyonun rgtsel haf za mekanizmas iin tasarlanm olan depolama birimlerinde saklanmas n ; bylece enformasyonun gemi ten gelece e aktar lmas n sa layarak i-)maliyetleri d rmekte, ii-)etkin bir karar verme srecinin gerekle mesine katk da bulunmakta, ve iii-) rgtsel hayata dair bir anlay sa lamaktad r. (Stein ve Zwass, 1995: 86; Johnson ve Paper, 505; Stein, 1995: 17).
Tablo 1. rgtsel haf za anlay n n tarihsel geli imi (Stein, 1995: 21-22; Chang vd., 2004: 205-206)
Teorik Ynelim Ynetim bilimi leti im Yazarlar Cyert ve March (1963) Krippendorf (1975) nemli felsefi noktalar Prosedrler kapsam nda depolanan bir haf za Haf zan n; i-)bir ileti im sreci, ii-) rgtsel bir yap , iiiberaberinde gelen kodlama ve zme faaliyetleri olarak ele al nmas . Ashby`nin (1956) al malar temel al narak haf za nosyonunun gzlemcinin bak a s na dayal bir yap olarak tan mlanmas renmenin sonucu olarak haf za. renmeyi depolamak iin haf za artt r; ancak haf za de i im nnde bir engel te kil edebilir renme srecinin ikinci a amas olarak haf za. Be eri enformasyon i leme perspektifi Enformasyon iletimini artt rman n bir yolu olarak haf za. Haf za, bireylerin evrelerini yorumlama tarzlar n temel alarak firman n karakterini meydana getirir. Haf za bir zararl olarak ele al nabilir; esneklik yerine dura anl k katar. Bireyler ve di er depolama birimlerinin ynetim unsurlar ile ilgili olarak ierdi i enformasyon olarak haf za; haf za geli iminin denetiler taraf ndan s k kontrol sz konusu Rutin bir davran olarak haf za Kolektif bir deneyim olarak haf za

rgtsel renme

Argyris ve Schon Hedberg (1981) Miller (1978) Morgan ve Root (1979) Weick (1979)

(1978),

Sistem Teorisi Karar verme ve enformasyon ynetimi rgtsel davran

Politik teori

Covington (1981)

Ekonomi rgt teorisi

Nelson ve Winter (1982) Smith (1982)

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler
rgt ve enformasyon teorisi Teknoloji Stein, 1989-1992) Walsh ve Ungson (1991) Bennon ve Kuuti (1996) Chen vd. (1994), ve Schmidt ve Bannon (1992) Conklin (1993, 1996) Stein ve Zwass (1995) Morrison (1993) ve Morrison ve Weiser (1996) Burstein vd. (1998) nsan Heijst vd. (1996, 1998) Nonaka ve Konno (1998) Brooking (1999) Schwartz vd. (2000) Ahenk Kuhn ve Abecker (1998) Firman n know-how ve di er bilgi varl klar n depolayan ve onlar bilgi yo un i srelerini daha etkin ve verimli hale getirmede kullanan geni kapsaml bilgisayar sistemi Bilgiyi depolama ve onu rgtsel etkinli i artt rmada kullanmaya ynelik bilgisayar destekli insan etkile im mekanizmas Bilgi varl n elektronik ortamda depolayan fiziksel mekanizma rgtsel haf zan n teorik ve deneysel olarak al lmas ; haf zan n lm ve a analiz tekniklerini kullanan uzmanlar rgtn gemi inde elde etti i enformasyonu depolayarak bunu gelecek kararlar ta mas Proje boyunca depolanan enformasyon

Varl klar n de erini artt rmak iin rgtn bir grup dokman ve depolama biriminde kayd n n tutulmas rgtsel bilginin rgtsel etkinli i artt rmak iin haf za yoluyla kullan lmas rgtsel etkinlik iin rgtsel bilgi hakk ndaki haf zan n kullan m rgtsel etkinlik iin rgtsel bilgi hakk ndaki haf zan n kullan m rgt dahilindeki bilgi ve enformasyonun a k, ekillenmemi ve srekli olarak temsili

KFOM (Bilgi Srelerini Kolayla t ran rgtsel Haf za)

Bir rgt belirli bir bireyin varl ndan ba ms z olarak var olabilir; rgtn enformasyon ediniminde temel unsur olan bireysel alg lama faaliyetlerinin zerinde durulmas haf zan n aktif bir ekilde yap land r lmas anlam na gelmektedir. Problemlerin ve zmlerinin yorumlanmas bireyden bireye farkl l k gsterdi inden rgtsel bir yorumun geli tirilmesi tm bu yorumlar n payla lmas yla olas hale gelmektedir. Bylece, rgtsel yorumlama sistemi k smen de olsa bireysel seviyenin stne kmakta; rgtler, anahtar elemanlar i ten ayr lsa da gemi olaylara ait bilgiyi muhafaza edebilmektedirler. Bu a dan rgtsel haf za hem bireysel hem de rgtsel dzeyde bir yap lanmad r (Walsh ve Ungson, 1991: 61; Stein, 1995: 21; Stein ve Zwass, 1995: 92). rgtsel haf zaya ili kin bu tan mlamalardan yol k ld nda rgtsel haf za olgusunun temel varsay mlar a a daki gibi zetlenebilmektedir: 1-) rgtler evreden edindikleri enformasyonu bir i leme srecine tabi tutmaktad rlar. Enformasyon i leme sistemleri olarak rgtler, bireylerinkiyle benzer fonksiyonlar olan bir haf zaya sahiptirler (Walsh ve Ungson, 1991: 60). 2-) rgtlerin fonksiyonu sadece enformasyon i leme ile s n rl de ildir; onlar ayn zamanda yorumlay c sistemlerdir. evreyle ilgili yorumlar ok e itlilik gsterip byk oranda da belirsizlik ve karma a ierdi inden i letmelerin evre olaylar n tarama, yorumlama ve te his etmeye ynelik i leme mekanizmalar geli tirmeleri gerekmektedir (Akgn vd., 2005; Walsh ve Ungson, 1991: 60). 3-) nc varsay m ise, Daft ve Weick`in (1984) yorumlama sisteminin alt nda yatan ontolojik temel ile yak ndan ili kilidir. rgt, ortak bir dil ve sosyal etkile imlerin geli tirilmesi ve kullan lmas yoluyla srdrlen ortak anlamlar a
4

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

olarak tan mland nda haf za da belli kt lar meydana getirebilmek amac yla di er de i kenlerle ili kilendirilmi bir de i kendense, bir gzlemcinin a klamak istedi i kolayca gzlemlenemeyen bir sistem yada davran a kar l k gelmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 60). Haf zay rgtsel bir fenomen olarak kabul etmek; beraberinde byk bir belirsizlik de getirmektedir. Bu rgtsel perspektiften bak ld nda rgt yelerinin faaliyetleri, rgtn d evreyle ileti imini sa lamakta; bu ileti im ise yelerce payla lan ve yorumlanan ortak inan, de er, varsay m, norm ve davran lar formunda rgtsel haf zan n yarat lmas yla sonulanabilmektedir. Ancak, rgtsel haf zan n tan m ve i letme dahilinde hangi seviyede bulunaca konusunda henz bir fikir birli i sa lanabilmi de ildir. Bir k s m uzmanlar rgtsel haf zan n sadece bir metafor oldu unu ne srmekte iken; bir di er k s m da ise rgtlerin d nebilme yetisine sahip zihinsel varl klar oldu u gr n savunmaktad r (Moorman ve Miner, 1997: 92; Walsh ve Ungson, 1991: 58-59). III. RGTSEL HAFIZA LE ENFORMASYON TEKNOLOJ LER (IT) L K LER Enformasyon ynetimine dair yeni yakla mlar geli tirme pe inde ko an ara t rmac lar rgtsel haf za model ve teorilerini bir ba lang noktas olarak kullanabilirler. rgtler, biyolojik organizmalar gibi gerek anlamda bir haf zaya sahip olmasalar da; rgtsel (yada kolektif) haf za olgusu; rgt taraf ndan bilinen enformasyon ve bilgiyi, ve bu enformasyonun edinildi i, depoland ve tekrar eri ildi i sreleri ifade etmek iin kullan labilecek uygun bir metafordur (Huber, 1991; Walsh&Ungson, 1991; Anand, Mandz, Glick, 1998: 796). evresel belisizli in srekli artmas ; bununla beraber personel devir h z n n ykselmesi, rgtsel haf zay destekleme ynnde bir ihtiyac n do mas na neden olmu ; bu ihtiya, ileri enformasyon teknolojilerinin geli imi ve yayg nla mas ile kar lanm t r (Stein ve Zwass, 1995: 85-90). Bunun alt nda pek ok etken yatmaktad r. ncelikle enformasyon sistemlerinin rgtsel haf za iin sa lad destek, rgt yelerinin olas a r bir enformasyon yklemesi ile ba a kmalar na yard mc olmakta ve bireylerin stlendi i rolleri peki tirmektedir (Stein ve Zwass, 1995: 90). rgtsel haf za iin IT deste i geli tirmenin alt nda yatan bir di er etken de enformasyon teknolojilerinin rgtsel bilgi ynetimi srecini sistematik bir hale getirmesidir. rgtsel bilginin daha ileri seviyelerde rgtsel performans ve renme ile sonulanabilmesi iin a k, iletilebilir, ve btnle mi olmas gerekmektedir. Do ru ekilde kullan ld takdirde, -ieri i a k, kolayl kla de i ebilen ve payla labilen yap s nedeniyle- IT destekli rgtsel haf za, bu ihtiyac kar lama ynnde nemli avantajlar sa lamaktad r. Ancak IT sistemlerinin rgtsel haf zan n sadece bir blmne uygulanabilir oldu u gere inin de gz ard edilmemesi gerekmektedir (Stein ve Zwass, 1995: 90). Bunlar n yan s ra rgtsel haf zay uygun bir IT sistemi ile desteklemek, rgtn d sal bilgiyi edinme, de erlendirme ve faydalanma yetene i olan yeniliki benimseme kapasitesini de artt rmaktad r (Cohen ve Levinthal, 1990:
5

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

128). Cohen ve Levinthal`a (1990) gre benimseme kapasitesi, rgtn yeni bilginin de erini anlama, onu zmseme ve ticari uygulamalarda kullan ma geirme yetene i olarak tan mlanmaktad r.Bu yetenek, asl nda rgtsel haf zan n firma seviyesinde bir fonksiyonudur. Nitekim bu konu ile ilgili olarak benimseme kapasitesini, IT kullan m ile ili kilendiren modeli zerinde al lm ; IT kullan m n n rgtn yeni bilgiyi benimseme kapasitesi zerinde nemli bir role sahip oldu u sonucuna ula lm t r (Johnson ve Paper, 505). IV. RGTSEL HAFIZA MEKAN ZMASI rgtsel haf za, temel fonksiyonu yerine getirmektedir: i-) edinme, ii) depolama, ve iii-) tekrar eri im A-Edinim Verilen kararlar ve zlen problemlerle ilgili enformasyon, rgtsel haf zan n ekirde ini olu turmaktad r. Karar verme srecini tetikleyen bir problem yada evresel de i im gibi bir uyar c hakk ndaki enformasyon, rgtteki bireylerce zihinlerde saklanmaktad r. Bu uyar c faktrlerin yan s ra rgtn bu uyar c ya verdi i tepki de depolanmakta; bylece rgtsel kararlar hakk ndaki yorumlar ve bunlar n nemli sonular bir btn olarak rgtn haf zas n meydana getirmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 62; Kloot, 1997: 56).

Edinim

rgtsel bilgi taban (depolama birimleri)

Tekrar eri im

Depolama ekil 1. rgtsel Haf za Mekanizmas (Stein, 1995: 30).

Bir karar uyar c s ve rgtn buna verdi i tepkileri ieren enformasyonun yap s n karakterize etmede kullan labilecek alt temel soru (kim, ne, ne zaman, nerde, neden ve nas l) mevcuttur. Neden sorusunun rgtsel yan t ancak uyar c n n ve buna verilen kar l n e itli zellikleri e zamanl olarak gz nne al n rsa verilebilir. Di er enformasyon ise mnferit olarak bilinebilmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 62). B.Depolama Depolama fonksiyonu, enformasyonun rgt kapsam nda saklanmas ile ilgilidir. Enformasyon bireyler, kabul gren prosedrler, hatta giyim, dekorasyon ve protokol standartlar gibi e itli fiziksel konumlarda depolanabilmektedir (Stein ve Zwass; 1995: 104). Enformasyonun rgt dahilinde nerede depolanaca ile ilgili farkl gr lerin varl sz konusudur. rne in nceki teorisyenler,
6

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

rgtsel haf zan n standart faaliyet prosedrlerinde depoland na inanmaktad rlar (Walsh ve Ungson, 1991: 58). Baz ara t rmac lar gemi enformasyonun rgt kapsam nda da depolanabildi ini sylemekte; baz lar da depolama olanaklar n n yanl zca beyin ve ka tlar `dan olu tu unu ne srmektedir. Walsh ve Ungson (1991) ise depolama metaforunu, rgtsel seviyede be adet rgt ii bir adet de rgt d olmak zere alt depolama biriminde gerekle ti ini sylemektedir. Bu depolama birimleri a a da ayr nt l olarak a klanmaktad r. Bireyler: Bireyler, rgt iinde meydana gelenleri hat rlama ynnde kendilerine has bir mekanizma geli tirmi lerdir. Nystrom ve Starbuck (1984) bireylerin kendi direkt deneyim ve gzlemlerine dayanarak enformasyon saklad klar n ifade etmektedir. Bireyler bu enformasyonu kendi zihinlerinde depolayabildikleri gibi inan yap lar nda, kabullerde, de erlerde ve ifade edilen inanlarda da muhafaza edebilmektedirler (Walsh ve Ungson, 1991: 62). Kltr: Gittike artan bir ilginin hedefi haline gelmekte olan rgt kltr kavram , rgt yelerince renilen ve birbirlerine aktar lan ortak bir alg lama, d nme ve hissetme tarz olarak tan mlanmaktad r (Schein, 1990; Keskin vd., 2004: 309). Burada renilen ve aktar lan kelimeler -kltrn, gelecekte kullan labilecek deneyimleri ekillendirmedeki rolne i aret etti indenrgtsel haf za a s ndan byk nem ta maktad r (Walsh ve Ungson, 1991: 62). Dolay s yla, rgt kltr rgtsel haf za iin nemli bir depolama birimidir. renilen kltrel enformasyon, dil, ortak kabuller, semboller, hikayeler, efsaneler ve sylentiler arac l ile depolanmaktad r. (Johnson ve Paper, 1998: 505). Dn mler: Enformasyon, rgt iinde ok say da dn me maruz kalmaktad r. Bir girdinin kt ya dn mne k lavuzluk eden mant k, bu dn mlerde vcut bulmaktad r. Bu ba lamda, dn m srecinde ara t rma davran lar n n analiz edilebilirli inin; teknolojinin do as n karakterize etmekte oldu unu ne srmektedir. Bu ara t rma davran analiz edilebilirden (problem zmenin bilinen yollar n n mevcut olmas ) analiz edilemeze (deneyim, yarg , ustal k, bilgelik ve nsezi kal nt lar n n problem zmeyi direk olarak etkiledi i durumlar) do ru e itlilik gstermektedir. Her iki durumda da gemi dn mlerden gelmekte olan enformasyonun yeniden edinilmesi, mevcut dn m srelerine k lavuzluk etmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 65). Yap lar:rgtsel haf za temel olarak formda ele al nmaktad r. Bunlardan ilki, rgtsel mit, efsane ve hikayeleri; rgtsel inan, bilgi, referans ereveleri, model, de er ve normlar kapsamaktad r. rne in Epson firmas n n yeni rn geli tirme faaliyetlerinde %40 iyile tirme yi amalayan ortak de erleri benimsenmesi ynndeki abalar bu haf za formuna dahil edilmektedir (Moorman ve Miner, 1997: 92). kinci olarak rgtler, gemi deneyimlerinden ba ar yollar n renmekte; bu renilenler ise resmi ve gayri resmi davran rutinleri, prosedr ve senaryolar formunda kodlanmaktad r. Biimsel rutinler, standart faaliyet prosedrleri yada idari ve teknik istem ve yeteneklerde aksederken; gayri resmi rutinler, senaryola m etkile imleri iermektedir. Yeni rn geli tirme rutinleri,
7

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

kullan lan enformasyon payla m mekanizmalar e itlerine; yada prototip retimi gibi spesifik proje a amalar na k lavuzluk edebilmektedir (Moorman ve Miner, 1997: 92). Bunun yan nda rgtsel haf zan n bu formu, pazara girip girmeme karar n n verildi i a amalarda, ya da ISO 9000 rutinlerinin standart prosedrler haline geldi i durumlarda, firma genelini kapsayan geli tirme srecini de ynlendirebilmektedir. Nitekim baz ara t rmac lar, yeni rn geli tirmenin farkl zamanlarda farkl bireylerce gerekle tirildi i bayrak yar yakla m n n aksine, tm tak m n yeni rn geli tirme srecinin tm a amalar n yrtt Rugby yakla m n vurgulamaktad r (Mcdermott ve Handfield, 2000: 38). Xerox firmas hizmet temsilcilerinin kahve makinesi etraf nda toplanmalar yoluyla saha deneyimlerinin payla m n ieren gayr resmi enformasyon payla m rutinleri buna gzel bir rnek te kil etmektedir (Moorman ve Miner, 1997: 93). Son olarak da haf za, gemi renmelerin sonucu olarak her rgtte mutlaka bir dereceye kadar mevcut olan rgtsel depolama birimlerinde vcut bulmaktad r. rne in Epple, Argote ve Davadas (1991) bu konuya dair gerekle tirmi olduklar al ma sonucunda bilginin tehizat, programlar ve retim hatt dahilinde depoland ynnde kan tlara ula m lard r. Di er ara t rmac lar ise, haf zan n rgtsel yap ve ekolojiye aksetti ini ifade etmektedirler. laveten yeni rn geli tirme srecinde, i letme dahilinde al anlar n effaf bir odada toplant gerekle tirme deneyimini ya ayabilecekleri zel bir k e tan mlam lard r. rnn kendisi ve rn hatt n n zellikleri de (rn tasar m , materyali, ambalaj ve logosu gibi) rgtsel haf zayla btnle en nemli depolama birimlerindendir (Moorman ve Miner, 1997: 93). Bahsedilen her formda da bilgi, iki temel rol stlenmektedir: yorumlama ve faaliyetlere k lavuzluk etme. rgtsel haf za; enformasyon ve deneyim birikimini s n fland r p bir dzene koyarak yorumlama grevini gerekle tirmektedir. laveten rgtsel haf za, bireysel ya da toplu faaliyetleri dikte etme yada etkileme yoluyla bir k lavuz roln de stlenmektedir. rne in haf za, yeni rn geli tirme srecinde tak m yelerinin faaliyetlerine yol gsteren bir protokol ierebilir. Baz teorisyenler, rgt dahilinde kabul gren kurallar n, bireysel kar mlara da yol gsterdi ini ne srmektedir. Bu k lavuz rol, bireysel haf za ve rgtsel haf za aras nda bir ba kurmaktad r. Bu asl nda bir rgtn kurallar n n kodlanmas ; bu yolla da rgtn ynlendirilmesi anlam na gelmektedir. Nitekim bir k s m uzmanlar, rgtsel faaliyetleri ynetmede standart faaliyet prosedrlerinin nemini vurgularken; bir di er k s m ara t rmac lar da rgtsel rutinlerin bask n etkisi zerinde durmaktad r (Moorman ve Miner, 1997: 93; Walsh ve Ungson, 1991: 66). rgtsel yap , bireysel davran kal plar zerindeki etkileri ve evreyle olan ili kisi nedeniyle rgtsel haf za a s ndan byk nem ta maktad r. Bireysel roller rgtsel enformasyonu saklama iin bir depo vazifesi grmektedirler. Sosyoloji perspektifinden bu durum, sosyal beklentilere
8

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

dayanarak toplumdaki belirli rollerin tan mlanmas anlam na gelmektedir. rne in profesrlerden, avukatlardan yada politikac lardan beklenen belirli davran kal plar gibi (Walsh ve Ungson, 1991: 66). Ekoloji: Bir rgtn fiziksel yap s yada fiziksel al ma ortam , rgtteki enformasyon hakk nda bilgi verebilmektedir. Nitekim bu konuyla ilgili gerekle tirilen al malar, fiziksel tasar m n davran sal temelleri oldu u ynnde sonulanm t r. Genel olarak fiziksel yap lanmalar, rgtteki hiyerar ik durumu yans tmakta olup; yelerin kar l kl deneyimleri zerinde nemli bir etkiye sahip bulunmaktad r. Dolay s yla al ma mekan n n ekolojisi, rgt ve yeleri hakk ndaki enformasyonu saklayan bir depo vazifesi de grmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 66; Robey vd., 2000: 140). D sal ar ivler: Bir rgt hakk ndaki enformasyon, sadece rgt dahilinde depolanmaz. Nas l bir birey haf zas n yitirdi inde belirli olaylar an msayabilmek iin di er bireylere ba vuruyorsa, bir rgt de onun faaliyetlerini izlemekte olan di erleri ile ku at lm t r. Bu di er kaynaklar, rgtn haf zas n n kendili inden bir paras de ilse de; rgtn gemi i ile ilgili enformasyonu saklamada faydal olabilmektedir. Eski al anlar, rakipler, devlet, medya ve finansal hizmet veren i letmeler bu d ar ivlere rnek te kil etmektedir (Walsh ve Ungson, 1991: 6667). C-Tekrar eri im Tekrar eri im fonksiyonu, depolanm enformasyonun tekrar kullan ma geirilmesi ile ilgili faaliyetleri kapsamaktad r. Yap lan analizler, enformasyona tekrar eri im mekanizmas n n otomatikten kontrollye kadar uzanan bir izgide e itlilik gsterebilece ini ortaya koymaktad r. Otomatik eri im, mevcut kararlar hakk ndaki enformasyonun aba harcamadan eri ildi i durumlar kapsamaktad r. Otomatik eri ime rnek olarak, dn m srelerinde kodlanan ve payla lan, gemi uygulama ve prosedrlere dayanan mevcut davran kal plar verilebilir. Bireylerdeki otomatik eri imin teorik altyap s bireyin ilgisi, enformasyon i leme kapasitesi, belirsizlikleri azaltma iste i zerine kurulmu tur. Asl nda bireylerin problem zmede ke ifsel ve ematik yntemler kulland d nlmektedir. emalar, enformasyon i lemeyi kolayla t rmak amac yla gemi deneyimler kullan larak haz rlanmaktad r. Gemi deneyimler iin bir depo vazifesi gren emalar sadece enformasyon edinme ve kodlamay de il, bunlar n yan s ra depolanan enformasyona eri imi de kolayla t rmaktad r. Makro perspektiften bak ld nda bireyler st emalar n da ayn mant kla i ledi i d nlmektedir. Nitekim bu konu ile ilgili olarak yap lan al malar, bir rgtn tm yelerinin rgtsel haf zadan otomatik olarak benzer enformasyon edindi i ynnde sonulanmaktad r (Nevo ve Wand, 2005: 549-550; Walsh ve Ungson, 1991: 69). Tekrar eri im, amal ve kontroll bir tarzda da gerekle ebilir. Enformasyona bu ekilde eri imin kolayl , be depolama olana na gre e itlilik gstermektedir. Bireyler, gemi olaylarla benzerlik kurarak bilinli ve amal olarak enformasyon elde edebilirler (Walsh ve Ungson, 1991: 69).

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

V. RGTSEL HAFIZA N IT DESTE IT destekli rgtsel haf zay kavramla t rmaya ynelik literatr henz ok yeni olup; temellerini Konda vd. (1992), Sandoe vd (1991), ve Sandoe ve Olfman (1992); ve bu sistemlerin rgtsel haf za iin bir ekirdek vazifesi grece ini ne sren Ackerman ve Malone (1990), ve Ackerman (1994)`dan almaktad r. Enformasyon sistemleri, genel olarak bilgiyi gemi ten gelece e transfer etmek zere tasarlanmam lard r. IT destekli rgtsel haf zaya ynelik al malar, enformasyon sistemlerinin buna uygun olarak tasarlanmalar ynndeki ihtiyaca i aret etmektedir (Stein ve Zwass, 1995: 90-96). IT destekli rgtsel haf za kavram , etkinli in rgtsel haf za ile ili kili oldu u varsay m zerine kurulmu tur. ki kavram aras ndaki ba lant y en gzel a klayan modellerden biri Quinn ve Rohrbaugh`a (1983, ad geen kaynak Stein ve Zwass, 1995: 95) aittir. Bu modelde IT destekli rgtsel haf za sisteminin rgtsel etkinlik seviyesini ykseltebilmesi iin; Btnle tirme fonksiyonu Uyarlama fonksiyonu Hedef ynelimli fonksiyon Kal plar srdrme fonksiyonu olmak zere drt etkinlik fonksiyonunu gerekle tirmesi; bunun iinde drt alt sisteme sahip olmas gerekti i ifade edilmektedir (Stein ve Zwass, 1995: 97). 1. Btnle tirici alt sistem: IT`nin ortak enformasyona her an ve her yerden eri im sa lama yetene i rgtsel entegrasyon ve koordinasyon a s ndan byk nem ta maktad r Bu fonksiyon, rgt ii bilginin retken faaliyetleri ba ar yla yerine getirebilmek amac yla enformasyonun rgt boyunca yay lmas ile gerekle mektedir (Stein ve Zwass, 1995: 99). 2. Uyarlay c sistem: Uyarlay c sistem, evreye dair bilgiyi fark etmek, elde etmek, organize etmek ve uygun rgtsel aktrlere da tmak amac yla s n r tarama faaliyetlerini iermektedir. Burada mevcut zamana ili kin bilginin yan s ra; rakiplerin, sat c lar n, m terilerin ve tedarikilerin tarihleri de depolan p saklanmaktad r (Stein ve Zwass, 1995: 100). 3. Hedeflere ula ma alt sistemi: Hedeflere ula ma fonksiyonu, rgtsel aktrlere Ariav` n (1992) haf za sreleri olarak kabul etti i geleneksel planlama ve kontrol fonksiyonlar nda yard mc olmaktad r. Bu alt sistem, rgt yelerine, rgt hedeflerini rgtsel gemi ba lam nda belirleme ve ifade etmede; hedef ifadelerini depolamada, bu hedeflere ula mak iin stratejiler olu turmada, hedefe ula mada al nan yolu de erlendirmede, de erlendirmelere dayanarak alternatifler geli tirmede, ve nemli ayr nt lar not ederek depolamada yard mc olmaktad r (Stein ve Zwass, 1995: 101). 4. Kal plar srdren alt sistem: Bu fonksiyon, firman n insan kaynaklar n n zerinde durmaktad r. Buradaki kal p kavram ; rgtteki yelerin yakla m, de er, norm ve ki isel rutin ve ki isel bilgileri ile
10

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

ilgilidir. Etkin rgtler, firma birli i ve moraline katk da bulunan de er, yakla m ve normlar n devaml l n sa lamaktad r. Bu alt sistem, insan kaynaklar n ; bireylerin al ma gemi lerini -proje tan mlar , yetenek, beceri ve isteklerini vurgulayarak- saklamakta; bunun yan nda e itim programlar n da desteklemektedir. (Stein ve Zwass, 1995: 101). IT destekli rgtsel haf za sisteminin, haf zan n beraberinde getirdi i sreleri de desteklemesi gerekmektedir. Haf za, temel olarak enformasyonun edinimi, saklanmas ve saklanan enformasyonun tekrar eri ilmesi srelerinden olu maktad r (Stein, 1989; Walsh ve Ungson, 1991). Bu bahsedilenler do rultusunda ekil 1`deki rgtsel haf za modeli ekil 2`ye dn mektedir.
rgtsel Etkinlikle Sonulanan Destekleyici Faaliyetler

Tabaka 1
Btnle tirici Alt Sistem

IT destekli rgtsel Haf za

Uyumla t r c Alt Sistem Hedef ynelimli Alt Sistem Kal plar Srdren Alt Sistem

Tabaka 2

Belleksel fonksiyonlar (bilgi edinme, depolama ve tekrar eri im)

ekil 2. IT destekli rgtsel haf za sistemi (Stein ve Zwass, 1995: 102.)

Belleksel fonksiyonlar, ekilde stteki etkinlik ynelimli tabakay direk olarak desteklemekte olan temel bir tabaka meydana getirmektedirler. Temel belleksel fonksiyonlar; bilgi edinme, bilgi saklama, tekrar eri im ve enformasyon teknolojileri kullanma vs..) (Stein ve Zwass, 1995: 101). VI. IT DESTEKL RGTSEL HAFIZA YAKLA IMLARI IT destekli haf zaya ynelik bu yakla mlar, odak noktalar dikkate al narak drt evrimsel kategoride incelenmektedir; Teknoloji, sistem, insan, ve ahenk. Her grup belirli bir ynelimi temsil etmektedir. Henz, bu drt gruptan
11

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

hi birinin di erlerinden stn oldu u ynnde bir kan t mevcut de ildir (Chang vd., 2004: 203-215). lk grup, temelde enformasyon teknolojilerine odaklanmas dolay s yla teknoloji olarak adland r lm t r. Bu grup, IT`nin, bilgi ynetimi grevlerini daha kolay gerekle tirilebilir hale getirdi ine i aret etmekte; temel rgtsel haf zan n bilinli IT faaliyetlerinin bir sonucu oldu unu ne srmektedir. Bu yakla m kapsam nda, nitelikli bireylerin ortak bir anlay payla t klar bir ortak bir sistem belle i alan yoluyla bilginin yakalanmas rgtsel haf zan n temel bile eni olarak addedilmektedir (Chen vd., 1994: 203-215). IT`nin temel srcs oldu u bu rgtsel haf za anlay n n, gr me haf zas (Sandoe vd., 1991: 261272), tak m haf zas (Morrison, 1993: 122-131) ve proje haf zas (Favela ve Connor, 1994: 181-190) gibi pek ok alt unsuru da mevcuttur. Sistem grubu ise rgtsel haf za enformasyonu sistemi (OMIS) olarak adland r lan rgtsel haf za yap s zerinde durmakta; rgtsel etkinlik ve haf zan n fonksiyonelli i zerine odaklanmaktad r. Ancak bu grup, IT`nin bilgiyi i lemeyi kolayla t rd n varsayarken; kolayla t r c enteraktif bilgi sreleri ile rgtsel haf zay desteklemeyi ihmal etmekte;. rgtsel etkinli in stratejik faaliyetleri rgtn hedefleri do rultusunda nas l srd /ynetti i konusuna da a kl k getirememektedir (Heijst vd., 1996). nsan grubu ise, rgtsel haf zan n insan bile eni zerinde odaklanmakta; insan faktrn bilgiyi ynetmek iin bir ara olarak ele almaktad r. Bu ak m, rgtsel haf zay bilgi ynetimi perspektifinden incelemektedir. rne in Heijst vd. (1996), rgtsel haf zay , rgtsel renme ba lam nda bilgi ynetimini destekleyen bir ara olarak kabul etmekte; Schwartz vd. (2000) da internet tabanl bilgi ynetimi iin bir AED (Edinim, rgt ve Da t m) modeli nermektedir. Ancak yine de bu al malar, rgtsel haf zan n yap s n ortaya koymakta yetersiz kalmaktad r (Tschaitschian vd., 2000: 25-41). Ahenk grubunun ise, bilgi al anlar n n bireysel yada kolektif bilgi yakalayarak onu rgtn mlkiyeti haline getirece i sav n temel almaktad r. rne in Kuhn ve Abecker (1998) ,enformasyon depolama ve i leme hizmetlerine dair net bir ekilde tan mlanm rgtsel haf za yap lanmas sunmaktad r. Bu rgtsel haf za yap s , bilgi ynetimi kapsam ndaki enformasyonun nas l depolan p ynetilece ini gstermektedir. Ancak bu grup da bilgi kolayla t r c sreleri ve unsurlar tam olarak tan mlayabilmi de ildir (Chang vd., 2004: 203215). Ahenk grubunun bir dal olan KFOM (Bilgi Fonksiyonlar n Kolayla t r c rgtsel Haf za) yakla m nda ise, rtl bilgi ile a k bilgi aras ndaki ahenk n plana kmaktad r (Baumard, 1999, Nonaka ve Takeuchi, 1995 ve Polanyi, 1966). Pek ok ara t rmac rgtsel haf za iin bir ahenk mekanizmas na olan ihtiyac kapal bir ekilde de olsa dile getirmektedirler. rne in Choi ve Lee (2003), Heijst vd., (1996), Karsten (1996), ve Morrison ve Weiser (1996), rtl bilginin a k bilgi ile desteklenmesi gerekti ini ne srmekte; kaynak ile bilgi al c lar aras nda yz yze ileti im, ba ar l bir bilgi
12

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

payla m iin byk bir nem ta d 215).

n ifade etmektedir (Chang vd., 2004: 203-

VII. SONU Haf za temel olarak gemi enformasyonu elde tutabilme ve yeniden an msayabilme yetene i olarak ifade edilebilen, dolay s yla da ncelikle bireyle ilgili bir kavramd r. Ancak bir grup uzman, haf zan n bireyler st topluluklarda da varolabilece i ynnde gr ler sergilemektedirler. rne in Walsh ve Ungson, (1991: 81), haf za fonksiyonunu gereklerin (enformasyonun) tutuldu u bir depo olarak ele alarak; ona sadece bireylerin de il; ok say da bireyden olu an bir toplulu un yani bir rgtn de sahip olabilece ini sylemektedir. rgtsel seviyeden bak ld nda haf za, rgtn sahip oldu u enformasyon birikiminin gelece e aktar lmas ile ilgili bir kavram olup; ierik, yay lma, eri im ve seviye ynnden farkl l klar gsteren kolektif inan, davran rutinleri ve fiziksel depolama birimleri btnn bnyesinde bar nd rmaktad r. rgtsel haf za, enformasyonun gemi ten gelece e aktar lmas n sa layarak i-) maliyetleri d rmekte, ii-)etkin bir karar verme srecinin gerekle mesine katk da bulunmakta, ve iii-) rgtsel hayata dair bir anlay sa lamaktad r. IT, rgtsel haf za ile sinerjiye sahip bir kavramd r. Enformasyon teknolojilerinin geli imi ve yayg nla mas ile birlikte, enformasyon sistemleri rgtsel haf zan n nemli bir paras haline gelmi lerdir. Bunun alt nda i-) enformasyon sistemlerinin rgtsel haf za iin sa lad deste in, rgt yelerinin olas bir a r enformasyon yklemesi ile ba a kmalar na yard mc olmas , ii-) enformasyon teknolojilerinin rgtsel bilgi ynetimi srecini sistematik bir hale getirmesi, iii-) rgtn d sal bilgiyi edinme, de erlendirme ve faydalanma yetene i olan yeniliki benimseme kapasitesini artt rmas yatmaktad r. IT destekli rgtsel haf za mekanizmas , bunlar yerine getirebilmek iin edinim, depolama ve tekrar eri imden ibaret olan klasik rgtsel haf za fonksiyonlar n n yan nda i-) btnle tirme, ii-)uyarlama, iii-)hedef ynelimi, ve iv-)kal plar srdrme fonksiyonlar n da gerekle tirmektedir. Bu al mada, rgtsel haf za kavram geni bir literatr taramas na dayanarak teorik bir erevede incelenmi tir. Konuyla ilgili al malar yapacak olan akademisyenlerin rgtsel haf za ile ilgili teorik al malar n yan s ra lkemiz firmalar nda deneysel al malara ynelmeleri yararl olacakt r. rgtsel haf zan n rgt kapsam nda stlendi i roller; rgtsel haf za ile IT aras ndaki ili kinin rgt performans zerindeki etkileri; bu etkilerin endstriler aras nda nas l bir da l m gsterdi i; ilgili istatistiksel bulgular n ortaya konulmas , konunun zenginle tirilmesi a s ndan byk katk lar sa layabilecektir. Ayr ca rgtsel haf za; rgtsel renme, deneyimler, beceri, kltr, rgtsel yap lar ve rgt gibi unsurlar bnyesinde bar nd ran ok ynl bir kavram oldu undan rgtsel haf za ile ilgili olarak rgtsel renme, rgtsel zeka, rgt kltr, rgt yap s , gibi e itli de i kenlerin; hatta rgtsel haf za ile yeni rn geli tirme tak mlar aras ndaki ili ki gibi spesifik konular n da modele dahil
13

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

edilerek teorinin geni letilmesi mmkndr. Ara t rmac lar n bu konulara e ilmelerinin ilgili literatre nemli katk lar sa layaca d nlmektedir.
KAYNAKA ACKERMAN, M., ve FIELDING, R. T (1995), Collection maintenance in the digital library , Proceedings of digital libraries 95, Austin, TX, 39 48 (http://csdl.tamu.edu/DL95). ACKERMAN, M., ve MALONE, T. (1990), Answer Garden: A tool for growing organizational memory , In Proceedings of ACM conference on office information systems, 31 39,. Cambridge, MA: ACM. ACKERMAN, M.S. (1994), Definational and contextual issues in organizational and group memories , To be presented at 17th HICSS, Organizational Memory minitrack, january, AKGN, A., E., LYNN, G., S., KESK N, H., ve BYRNE, J., C., (2005), Unlearning as Change in Believes and Routines in Organizations , Journal of Organizational Change Management, bas mda ANAND, V., MANZ, C. C. ve GLICK, W. H. (1998), An Organizational Memory Approach To Information Management , Academy of Management Review, 23(4), 796-809 ARIAV, G. (1992), Information systems for managerial planning and control: A conceptual examination of their temporal structure , Journal of Management Information Systems 9(2), 77 98 BAUMARD, P. (1999), Tacit knowledge in organization. New York: Corwin Press. CHANG, J., CHOI, B. ve LEE, H. (2004), An organizational memory for facilitating knowledge: an application to e-business architecture , Expert Systems with Applications 26(2) , February, 203-215 CHEN, H., LYNCH, K. J., HIMLER, A. T., ve GOODMAN, S. E. (1994), Information management in research collaboration , International Journal of Man-Machine Studies, 36(3), 419 445. CHOI, B., ve LEE, H. (2003), Knowledge management strategy and its link to knowledge creation process Expert Systems with Applications, 23, 173 187. COHEN W.M. ve LEVINTHAL, D.A. (1990), Absorptive capacity: a new perspective on learning and innovation , Adm. Sci. Q., 128 152. DAFT, R.L. ve WEICK, K.E., (1984), Toward a model of organizations as interpretation systems , Acad. Manage. Rev. 9(2), 284 295. EPPLE, D., ARGOTE, L. ve DEVADAS, R. (1991), Organizational Learning Cyrves: a Method for InvestigatingIntra,-Planet Transfer ofKnowledge Acquired Through Learning by Doing , Organizationa Science 2 February, 56-69 EUZENAT, H. (1996), Corporate memory through cooperative creation of knowledge bases and hyper-documents , Proceedings of 10th knowledge acquisition for knowledge-based systems workshop (http://ksi.cpsc.ucalgary.ca/KAW/KAW96/22euzenat.ps.Z) FAVELA, L., ve CONNOR, J. J. (1994), Accessing corporate memory in networked organizations , Proceedings of the 27th Hawaii International Conference on Systems Sciences, 4, 181 190. HEIJST, G., SPEK, R., ve KRUIZINGA, E (1996), Organizing corporate memories , Proceedings of the 10th knowledge acquisition for knowledge-based systems workshop. HENNINGER, S. (1996), Accelerating the successful reuse of problem solving knowledge through the domain lifecycle , Fourth International Conference on Software Reuse, 124 133. HUBER, G.P. (1991), Organizational learning: the contributing processes and the literatures , Organ. Sci. 2(1), 88 115 JOHNSON, J. J. ve PAPER, D. J. (1998), An Explorat on Of Empowerment And Organizational Memory , Journal of Manegariel Issues 10(4), 503-519, KARSTEN, H. (1996)., Organizational memory profile: connecting roles of organizational memory to organizational forum , Proceedings of the 29th Annual Hawaii International Conference on System Sciences, IV, 140 146.

14

Ynetim ve Ekonomi 12/2 (2005) 1-16

KESK N, H., GNSEL, A. ve AREN, S. (2004), Adokrasi, Klan, Pazar Ve Hiyerar i Kltrleri Ile Performans Aras ndaki Ili kiler , Atatrk niversitesi . .B.F. Yay n Organ , SAYI: 1-2, CILT: 18, 307-319 KLOOT, L. (1997), Organizational learning and management control systems: responding to environmental change , Management Accounting Research 8(1), March, 47-73 KONDA, S., MONARCH, I., SARGENT, P. ve SUBRAHMANIAN E. (1992), Shared Memory in Design: A Unifying Theme for Research and Practice , Research in Engineering Design, http://www.ndim.edrc.cmu.edu/papers/dt-red.pdf KUHN, O., ve ABECKER, A. (1998), Corporate memories for knowledge management in industrial practice: Prospects and challenges , U. M. Borghoff, ve R. Pareschi (der.), Information technology for knowledge management iinde (183 206). Berlin: Springer. KWAN M. M., ve BALASUBRAMANIAN, P., (2003) KnowledgeScope: managing knowledge in context , Decision Support Systems, 35(4), July, 467-486 LIAO, M., HINKELMANN, K., ABECKER, A., ve SINTEK, M., (1999), A competence knowledge base system as part of the organizational memory , Proceedings of the workshop knowledge management, organizational memory and knowledge reuse (http://www.aifb.uni-karlsruhe.de/WBS/ xps99WM/papers/liao/). MCDERMOTT C. ve HANDFIELD R. (2000), Concurrent development and strategic outsourcing: Do the rules change in breakthrough innovation? , The Journal of High Technology Management Research 11(1) Spring,.35-57 MOORMAN, C. ve MINER, A. S., (1997), The Impact Of Organizat onal Memory On New Product Performance And Creativity , Journal of Marketing Research, February, 91-106. MORRISON, J. (1993), Team memory: information management for business teams , Proceedings of the 26th Hawaii International Conference in Systems Sciences, 4, 122 131. MORRISON, J., ve WEISER, M. (1996), A research framework for empirical studies in organizational memory , Proceedings of the 29th Annual Hawaii International Conference on System Science, 4, 178 187. NEVO, D. ve WAND, Y., (2005), Organizational memory information systems: a transactive memory approach , Decision Support Systems 39(4), June, 549-562. NONAKA, I., ve TAKEUCHI, H. (1995), The knowledge creating company. New York: Oxford University Press. NYSTROM, P.C. ve STARBUCK, W.H. (1984), To avoid organizational crisis, unlearn. Organizational Dynamics 12, 53 65. POLANYI, M. (1966), The tacit dimension. Garden City: Doubleday and Company. ROBEY, D., BOUDREAU, M.C. ve ROSE, G. M. (2000), Information technology and organizational learning: a review and assessment of research , Accounting, Management and Information Technologies 10(2) April, 125-155. SANDOE, K . ve OLFMAN, L. (1992), Anticipating the Mnemonic Shift: Organizational Remembering and Forgetting in 2001 Proceedings of the thirteenth international conference on Information systems, 127 137. SANDOE, K., OLFMANN, L., ve MANDVIWALLA, M. (1991), Meeting in time: recording the workgroup conversation , Proceedings of the 12th International Conference on Information Systems, pp.261 272. SCHEIN, E.H. (1990), Organizational Culture , American Psychologist.45(2), 109-19. SCHWARTZ, D. G., DIVITINI, M., ve HERSEY, T. B. (2000), On knowledge management in the Internet age. D. G. Schwartz, M. Divitini, ve T. B Hersey, Internet-based organizational memory and knowledge management iinde (1 23). Hershey:Idea Group Yay nlar . STEIN E.W. AND ZWASS V. (1995), Actual z ng Organ zat onal Memory W th Informat on Systems , Information Systems research 6(2), 85-117 STEIN, E. W. (1995), Organ zat onal Memory: Rev ews Of Concepts And Recommendat ons For Management , International Journal Of Information Management 15(2), 17-32. STEIN, J.C. (1989), Efficient capital markets, inefficient firms a model of myopic corporate behavior , Quarterly Journal of Economics 10(4), 655 669.

15

A.E. Akgn-H. Keskin-A. nsel/ rgtsel Haf za ile Enformasyon Teknolojileri(IT) Aras ndaki li kiler

TSCHAITSCHIAN, B., ABECKER, A., HACKSTEIN, J., ve ZAKRAOUI, J. (2000), Internetenabled corporate knowledge sharing and utilization , D. G. Schwartz, M. Divitini, ve T. B. Hersey (der.), Internet-based organizational memory and knowledge management iinde (25 41). Hershey:Idea Group Publishing Yay nlar . WALSH J.P. ve UNGSON G. R. (1991), Organizational Memory , The Academy of Management Review 16(1), 57-91

16