Hn nhit trong y hc c truyn Gs.

Hong Bo Chu Trong dn gian c kinh nghim : khi trong ngi nng, thng sc mt bng , mi kh, kht nc, i tin to bn,th dng nhng thc n mt nh : sn dy, u xanh, rau m gii nhit. Khi trong ngi lnh, thng sc mt ti xanh, t kht nc, i tin lng, thch ca nng th dng nhng thc n hoc gia v nng nh tiu, qu, hi, gng, ring,hoc nhai ming tru lm m ngi. Trong y hc c truyn, nhng nhn thc v kinh nghim c nng cao, khi qut ha v h thng ha thnh khi nim Hn-Nhit, c ni dung ngy cng phong ph v tr thnh hai vn trung tm ca ng y, nh hng cho phng php phng bnh, cha bnh v cch sng v sinh. ng y quan nimtrn bnh nhn c hai trng thi bnh l i lp l Hn v Nhit do s mt cn bng m dng cng nh trong thuc c hai dc tnh i lp l Hn v Nhit.. Do , c th vn dng tnh Hn-Nhit trong thuc iu chnh trng thi Hn-Nhit ca ngi bnh tr v trng thi bnh thng. Nguyn l c tot ln trong cu : Hn gi,nhit chi. Nhit gi,hn chi ngha l : trng thi hn th dng thuc nhit, trng thi nhit th dng thuc hn. Trong cc ti liu kinh in ng y, trng thi Hn-Nhit c xc nh trn lm sng qua bng T chn VNG [nhn]: Sc mtTrng xanh l Hn. l Nhit Ru li.Trng nhun l HnKh vng l Nhit m.Trng trong l Hn..Vng c l Nhit Mng tay chn.Xanh tm l HnBm l Nhit VN [nghe]: Ni kh, ting yu t l Hn.Ni nhiu, ting to vang l Nhit VN [hi] : Ming Khng kht l Hn.Kht l Nhit Thch n ungNng l HnMt l Nhit Tiu tinTrong, nhiu l Hn.. t l Nhit i tinLng l HnTo bn l Nhit THIT [s] : MchTr l Hn..Sc l Nhit Thn th,tay chn..Lnh l Hnm u l Nhit Ngoi trng thi c bit chn hn, chn nhit ni trn, ng y la lu n trng thi phc tp Hn -Nhit thc tp th hin : Theo v tr khng gian : hn nhit, thng h , biu l. Theo thi gian : hn nhit vng lai. Theo bn cht hin tng : hn nhit chn gi. Phm tr Hn-Nhit rt rng, bc u chng ti ch tm hiu mt vi kha cnh c bn, tm hiu s khc bit thng qua nhng ch tiu quan st l-ha-sinh v thu c mt s kt qu nh sau : 1/ Trn bnh nhn. Qua bnh n lm sng thy : -- Tr s trung bnh ca s lng hng cu, bch cu, huyt sc t, ur mu. globulin, huyt p, nhp mch chuyn ha c s ca tp hp bnh nhn hn c xu hng thp hn ca tp hp bnh nhn nhit. Cn cholesterol ton phn v hiu s nhit nch, u ngn tay chn, th c xu hng cao hn bnh nhn nhit. S phc hi nhit ca ngn tay nhng vo nc ca tp hp bnh nhn hn chm hn bnh nhn nhit. Cc th hin ca trng thi hn ng vi hi chng cng ph giao cm ; cc th hin ca trng thi nhit ng vi hi chng cng giao cm. -- Lin h nhng ch tiu quan st c v l-ha-sinh ca hai tp hp bnh nhn hn nhit trn y vi nhng triu chng trong bng T chn hn nhit c truyn thy c s ph hp tng ng , th hin tnh h thng v c s khoa hc ca phng php chn on hn nhit c truyn. Th d : -- S lng hng cu v huyt sc t thp bnh nhn hn l ph hp vi sc mt, mi, da nng, trng xanh ca hi chng hn. -- Ur mu bnh nhn hn thp c th v qu trnh d ha prtit gim hoc v bnh hn tiu tin nhiu, ko theo ur lm ur mu gim xung. -- Huyt p, nhp mch bnh nhn hn thp l ph hp vi hi chng mch trm t, tr hon ca trng thi hn.

-- Gamma glbulin bnh nhn hn thp hn bnh nhn nhit th hin phn ng chng thp hn. -- Chuyn ha c s bnh nhn hn thp hn bnh nhn nhit th hin qu trnh d ha km st, nhit nng khng , chn tay lnh, ph hp vi biu hin hn trong ng y. Qua cc kt qu nghin cu trn y cho thy c th biu din trng thi Hn-Nhit c truyn bng nhng ch tiu quan st l-ha-sinh hin i, nh vy c th chn on phn bit trng thi Hn-Nhit trn bnh nhn khng nhng bng phng php t chn c truyn m cn c th dng cc xt nghim theo phng php khoa hc hin i hoc kt hp c phng php c truyn v hin i. 2/ Trong thuc men Qua thc nghim thy : -- Phn ln thuc hn lng c xu hng c ch an thn, li tiu, chng d ng v tng cng sc chu ng nng. Cho sc vt ung thuc hn lng liu cao v ko di c xu hng lm gim nhit , hng cu, gamma glbulin, glucza, ur, v gy thoi ha m. -- Phn ln thuc n nhit c xu hng kch thch, gy hng phn lm dn mch [c bit l cc loi thuc n - thuc cay m c tinh du thm] v tng cng sc chu ng lnh. Cho sc vt ung thuc n nhit liu cao v ko di c xu hng lm tng nhit , bch cu, ur, gamma glbulin,v gy vim t chc. Hi chng hn va l h qu ca d ha km st m cng l thch nghi vi trng thi . Thuc hn l thuc c th gy trng thi hn trn c th, hoc c th lm gim trng thi nhit trong c th. Nhit l trng thi c th trong d ha qu tng cng, gy hin tng tha nng lng th hin r rt nht nhit nng gy ri lon cho cc hot ng khc, h thn kinh trng thi hng phn chim u th, h giao cm hot ng chim u th, mt s tuyn ni tit lm tng chuyn ha hot ng chim u th. Hi chng nhit va l h qu ca d ha qu tng cng, m cng l thch nghi vi trng thi . Thuc nhit l thuc c th gy trng thi nhit trn c th, hoc c th lm gim trng thi hn trn c th. Sau y xin gii thiu bng phn loi thuc tn dc theo tnh Hn -Nhit da trn nhng quan nim trnh by trn v bng phn loi thc n Vit Nam theo tnh Hn Lng n Nhit da trn s tch hp nhng ti liu y hc c truyn ca Tu Tnh, Ln ng, nhng kinh nghim dn gian v mt s kt qu nghin cu thc nghim. PHN LOI THUC TN DC THEO HN-NHIT 1/ Thuc Hn Lng [lnh mt] Phn ln cc thuc tn dc trong cc nhm : c ch thn kinh, thuc gy m, gy ng, an thn, chng ng kinh, lit thn kinh, gim au, gim st, cng ph giao cm, lit giao cm, tr tim [spatcin-digitalin], khng histamin, li niu [dn cht thy ngn sunphamit] , nhun trng, long m, [mui kim] khng sinh [penixilin v h lactamit], sunphamit khng khun, sunphamit h ng huyt, hc-mn : corticoit strgen, vitamin C, thuc c ch, min dch, mt s cht v c nh: borax, magi sunpht, natribicacbonat, natri bromua, natriclorua, natri sunpht, xt km. 2/ Thuc n Nhit [m nng] Phn ln cc thuc tn dc trong cc nhm : kch thch thn kinh trung ng, lit ph giao cm, cng giao cm, tr tim [nikethamit], kch thch h hp [lobelin], li niu [dn cht xathin:caphin], thuc gy to bn [amin], long m [crezt], cc tinh du khng sinh [streptomyxin, tetracylin], hcmn [thyroxin, testosteron], vitamin B12, D,thuc kch thch min dch [levamiton], thuc b [pantcrin], thuc kch thch tng bch cu [pentoxyl], hp cht hu c ca thch tn, mt s cht v c : asensunfua [hng hong],canxiclorua, thch tn. PHN LOI THC N VIT NAM theo tnh cht HN LNG BNH N - NHIT [ lnh , mt , bnh thng , m , nng ] 1/ RAU C TI : HN : Rau chua me t, Rau dip , Gi u xanh, Rau khoai, Rau m, Rau m , Rau mng ti, Rau

sam. LNG : Ci bp, Ci tha, Cy chui non, Mng, M tam th, Rau dip, Rau ay, Rau mung, Rau ngt, Su ho, X lch, Xng sng. BNH : Ci cay, Ci c, Hoa chui, L chanh, Rau b ng, Sp l. N : Bc h, C rt, Dip c, inh lng, Hnh ty, Kiu, Hng chanh, Hng qu, Kinh gii, Mi ta, Ngi cu, Ngh, Rau dm, S, Ta t, Ti ty. NHIT : Gng, t, Ring, Ti. 2/ C TI NHIU BT : HN : C t, sn dy. LNG : Khoai lang, Khoai dong. BNH : C mi, Khoai s, Khoai ty. N : Khoai na, Sn. 3/ NG CC : HN : u xanh LNG : u en BNH : u trng, Go t, K, M, Ng, Sen N : u , u h lan, u tng, u vn trng, Go t rang, Go np. 4/ CHT NG, DU, M : LNG : ng, Mt ma, Du vng. BNH : Mt ong ti, Du lc, M ln N : Mt ong c ng, nc hng, M b , ch, d 5/ GIA V : HN: Dnh dnh, Dm m, Phn chua. LNG : Bng sa, Dm thanh, Dim tiu, M chnh, Mt nh, Mui n N : Cari, Hng lu, Tng t ,V cam, chanh, qut. NHIT : inh hng, Ht tiu, Hi, Qu, Tho qu. 6/ QU TI : HN : Cam chanh, Hoa he LNG : Ch xanh, Da, hoa he Sao, Ma, thch. BNH : Ch hng, Ch kh N : Bia, cph, Ch ht nh sen, ru ,vi