Genel Kamu Hukuku devi

renci Ad Soyad: Ali Emre SULA renci No : 56203520586

Karar Sra no: 1472 Karar Tarihi : 10.10.2000 Bavuru no : 31866/96 DAVANIN ESASI I. Dava konusu olaylar 1. Bavurucularn sunduu ekliyle olaylar

Dava Ad

:SATIK ve Dierleri

Daval Devlet :TRKYE

On bavurucu 20 Temmuz 1995 gn, dier on iki mahpus ile birlikte Buca Cezaevinden zmir Devlet Gvenlik Mahkemesindeki durumaya gtrlmek zere koularndan karlmlardr. Bavurucular dier mahpuslarla birlikte toplanmay bekledikleri bir srada, cezaevi grevlileri bavurucularn ayakkablar dahil, zerlerini aramaya almtr. Bavurucular, bu aramann keyfi olduunu ve cezaevi idaresinin arama yapmak iin srar etmesi halinde mahkemeye gtrlmeyi red edeceklerini belirterek, aramaya kar kmlardr. Bavurucularn direndiini gren cezaevi idaresi, mahpuslar mahkemeye gtrmek iin cezaevinin dnda bekleyen jandarmalardan yardm istemitir. Daha sonra yaklak elli jandarma, otuz infaz koruma memuru ve cezaevi yneticisi, bavuruculara ve dier mahpuslara coplar ve kaln sopalarla saldrmlardr. Sonu olarak, bavuruculardan Terzan Adbellinin kaburga kemiklerinden biri krlm, Yaar Avcnn ise karacieri zarar grmtr. Dier bavurucular vcutlarnda eitli yaralar meydana gelmitir. 2. Hkmetin sunduu ekliyle olaylar Hkmet, bavurucularn olaylar anlat ekline itiraz etmitir. Hkmet, yirmiden daha fazla mahpusun mahkemeye karlmadan nce aramaya kar ktklarn iddia etmitir. Mahpuslar birbirlerine kenetlenmiler ve cezaevi kapsna doru yrmeye balamlardr. Kenetlenmi durumda merdivenlerden inerken, birbirlerinin stne yklmlar, merdiven parmaklklarna ve duvara arpmlardr. Drt infaz koruma memuru da bu izdihamda yaralanmtr. Bavurucular ayn gn bir sre bekletildikten sonra, cezaevi aralaryla zmirdeki Devlet Gvenlik Mahkemesine gtrlmlerdir. 3. Bavurucularn yetkililere yaptklar ikyetler Bavurucularn avukatlar zmir Devlet Gvenlik Mahkemesindeki duruma srasnda, cezaevinde saldrda bulunanlar ikayet etmilerdir. Avukatlar, bavurucularn mahkemeye getirilmeden nce dvldklerini belirtmiler ve mahkemeden bavurucularn yaralarn inceleyip zapta gemesini ve olay soruturmasn talep etmilerdir. Mahkeme bavurucularn durumunu zapta gemi ve bu koullarda duruma yaplmasnn olanaksz olduu gerekesiyle durumay ertelemitir. Mahkeme yine ayn kararnda, bavurucularn iddia ettikleri gibi saldrya urayp uramadklarnn belirlenebilmesi amacyla, bir doktor tarafndan muayene edilmelerine hkmetmitir. Mahkeme ayrca, tbbi raporlarn duruma tutanaklaryla birlikte, soruturma almas iin zmir Cumhuriyet Savclna gnderilmesini emretmitir. Ayn gn Cumhuriyet Savclna da bu konuda bir yaz gnderilmitir. 4. zmir Cumhuriyet Savcsnn soruturmas zmir Cumhuriyet Savcs madurlardan ifade almak zere gn cezaevine gitmitir. (a) Bavurucularn zmir Cumhuriyet Savcsna verdikleri ifadeler Bavurucular ifadelerinde, koularndan alndklarn ve cezaevi kapsnn nnde bir araya getirildiklerini sylemilerdir. Burada cezaevi mdr ve infaz koruma memurlar tarafndan ayakkablarn kartmalar emredilmitir. Bavurucular emre uymay reddetmiler ve aramann metal detektrle yaplabileceini sylemilerdir. Daha sonra cezaevi idaresi cezaevinin dndaki jandarmalar ieri almlar ve infaz koruma memurlar ile birlikte kendilerine vurmaya balamlardr. Btn bavurucularn ifadeleri birbirleriyle tutarllk gstermektedir. (b) Cezaevi personelinin Cumhuriyet Savcsna verdikleri ifadeler

Cezaevi personelinin birbirleriyle uyumlu ifadelerinde, mahpuslarn arama usulne uymak zorunda olduklar konusunda amirleri tarafndan defalarca uyarldklarn belirtmilerdir. Mahpuslar itiraz etmiler ve mahkemeye gtrlmeye kar kmlardr. Jandarmalar daha sonra silahlaryla onlar cezaevinin merdivenlerinden indirmeye almlardr. Buna karn mahpuslar zincir oluturmular ve bu durum bir arbedeye neden olmutur. Baz mahpuslar dmemek iin atlarken, dierleri dmtr. Mahpuslar duvarlara, merdivenlere ve demir korkuluklara arparken kendilerini yaralamlardr. Birka infaz koruma memuru da ayrca yaralanmtr. (c) Bavurucular hakkndaki doktor raporlar Mahpuslar Buca Cezaevine gelen Cumhuriyet Savcsnn huzurunda bir adli tabip tarafndan muayene edilmilerdir. Raporlar, hepsinin kafa ve/veya vcutlarnn dier taraflarna vurulduunu gstermektedir. Yaralar ayrntl olarak tanmlanrken, sebepleri hakknda aklama yaplmamtr. 5. Ceza muhakemesi ilemleri Cumhuriyet savcs, mahpuslara kt muamele yaptklar iddia edilen Buca Cezaevi Mdr ve cezaevi personeli hakknda takipsizlik karar vermitir. Mahpuslardan ikisinin avukat karara itiraz etmi, ancak itirazlar Karyaka Ar Ceza Mahkemesi Bakan tarafndan reddedilmitir. Buca Cezaevindeki jandarmalara bir soruturma alm, ancak zmir Cumhuriyet Savcl, olayn jandarmalarn idari grevlerini yerine getirmekte iken meydana geldii gerekesiyle grevsizlik karar vermitir. Bunun zerine soruturma dosyas zmir l dare Kuruluna gnderilmitir. Hkmet daha sonra Mahkemeye, dosyasnn Buca Cezaevindeki Blge Jandarma Komutanlna gnderilmesinin ardnda kaybolduunu haber vermitir. ileri Bakanl meseleyi aydnlatmas iin bir mfetti grevlendirmitir. jandarma hakknda kayp dosyayla ilgili muhakeme ilemi yaplabilmesi iin, 4483 sayl Devlet Memurlarnn Yarglanmas hakknda Kanun hkmleri gereince kovuturma izni verilmitir. zmir l dare Kurulu, bavurucularn Buca Cezaevinden zmir Devlet Gvenlik Mahkemesine naklinden sorumlu jandarma grevlilerine kar kovuturma almasna yer olmadna karar vermitir. Adalet Bakanlnn zmir Cumhuriyet Savclndan olay hakknda bilgi istemesi zerine, Cumhuriyet Savcs yazyla bilgi vermitir. Savc Bakanla, Buca Cezaevindeki olayn mahpuslarn aramaya kar kmalar yznden ktn, mahpuslarn mahkemeye gtrlmeyi reddettiklerini ve birbirlerine kenetlendikleri srada ana kapya giden merdivenlerden inerken bazlarnn dp yaralandn, baz cezaevi personelinin de yaralandn anlatmtr. II. Konuyla ilgili i hukuk A.Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu Su ilendii phesiyle herhangi bir ekilde bilgilendirilen bir Cumhuriyet Savcs, faillerin tespiti iin gerekli soruturmay yapmakla ykmldr. Cumhuriyet Savcs, bir pheliye kar dava almasn gerektirecek kadar delil bulunmas halinde, ceza davas aabilir. Eer pheliye kar delillerin ceza davas amak iin yeterli olmad anlalyorsa, Cumhuriyet Savcs soruturmay sona erdirir. Bununla birlikte Cumhuriyet Savcs, sadece ve sadece delillerin aka yetersiz olmas halinde, kovuturmaya yer olmadna karar verebilir. 4483 sayl Yasa, resmi grevlerini ifa ederken su ileyen devlet memurlar ve kamu alanlar iin soruturma izni verecek yetkilileri belirlemekte ve izlenecek usul dzenlemektedir. 4483 sayl Yasann 3. maddesi uyarnca, soruturma izni verme yetkisi, yeni durumda kamu grevlisinin alt mahallin en yksek mlki amirine verilmitir. B. darenin sorumluluu Trk Anayasasnn 125. maddesinin 1 ve 7. fkralar yledir: darenin her trl eylem ve ilemlerine kar yarg yolu aktr. dare, kendi eylem ve ilemlerinden doan zarar demekle ykmldr. Bu da idarenin sorumluluunu aklar.

KARAR GEREKES I. Szlemenin 3. maddesinin ihlali iddias Bavurucular Szlemenin 3. maddesinde yasaklanan muamelelere tabi tutulduklarndan ikayet etmilerdir. Szlemenin 3. maddesi yledir: Hi kimse ikenceye, insanlk d veya aalayc muamele veya cezaya tabi tutulamaz. A. Hkmetin ilk itiraz Hkmet, Cumhuriyet Savcsnn takipsizlik karar verdiini sylemitir. Bu karara itiraz, Karyaka Ar Ceza Mahkemesi Bakan tarafndan reddedilmitir. Hkmet, Buca Cezaevindeki olaya karan jandarmalarla ilgili olarak, bir yazyla Mahkemeye bilgi vermitir. Buna gre soruturma yetkisi nedeniyle, dosya zmir l dare Kuruluna gnderilmitir. Ancak soruturma dosyas, Buca Cezaevi Jandarma Komutanlna gnderildikten sonra kaybolmu, bu nedenle idari soruturma yrtlememitir. ileri Bakanl durumu aydnlatmak zere bir mfetti grevlendirmitir. Mfettiin yapt soruturmann ardndan, zmir l dare Kurulu, bavurucular mahkemeye nakletmekten sorumlu jandarmalar hakknda kovuturmaya yer olmadna karar vermitir. Daha sonra devlet memurlarnn yarglanmalarn dzenleyen 4483 sayl Yasa uyarnca, yukarda sz edilen soruturma dosyasnn kaybolmasyla ilgili olarak jandarmaya kar soruturma almasna karar verilmitir. Hkmete gre, bu grevlilere kar dava ama izni verilmi bulunmaktadr; kayp soruturma dosyasyla ile ilgili dosya, gerekli tebligatlardan sonra en ksa sre iinde Blge dare Mahkemesine sunulacaktr. Mahkeme, kabul edilebilirlik kararnda, Hkmetin szn ettii soruturmann bavurucularn ikayeti bakmndan etkili bir hukuk yolu olup olmadnn, bavurucularn Szlemenin 3. maddesiyle ilgili ikayetlerinin esasnn zenli bir biimde incelenmesinden sonra cevaplandrlabileceini sylediini gzlemektedir. Bu nedenle Mahkeme, Hkmetin ilk itirazlarn bavurucularn 3. maddeye ilikin ikayetlerinin esasyla birletirmeye karar vermiti. Mahkeme bu grn srdrmektedir. B. ikyetlerin esas Bavurucular dilekelerinde, Buca Cezaevindeki jandarmalar ve infaz koruma memurlar tarafndan keyfi olarak dvldklerini ve saldrnn bir sonucu olarak ans eseri ilerinden kimsenin lmediini ileri srmlerdir. Aldklar yaralarn bykl, dzenlenen tbbi raporlardan bellidir. Bavurucular, cezaevi idaresinin kendilerini mahkemeye getirmek iin g kullanmakla ykml olmadn sylemiledir. Bavuruculara gre, g kullanlmas gerektii taktirde buna sadece mahkeme karar verebilir. Bir tutuklu mahkemeye huzuruna kmaya reddetse bile, tutuklunun zorla mahkemeye getirilmesinin gerekip gerekmedii konusunda mahkemenin bir taktir yetkisi bulunmaktadr. Bavurucular bu balamda i hukuktaki rneklere gndermede bulunmulardr. Bavurucular zmir Devlet Gvenlik Mahkemesi nne karldklarn sylemilerdir. Mahkeme bir sonraki durumaya zorla getirilmelerini emretmemitir. Hkmet mahpuslarn zerinde arama yaplmas usulnn cezaevi yaamnn olaan bir paras olduunu ve gvenlik iin uygulandn savunmutur. Bavurucularn ayakkablarnn aranmas karar, bavurucularn iddia ettii gibi keyfi ve aalayc bir ilem olarak yorumlanamaz. Hkmete gre, hepsi terr suu isnad ile yarglanan bavurucularn, olay karmak amacyla aramaya kar kmay kasten planladklarna inanmak iin hakl nedenler bulunmaktadr. Bavurucular Ceza Muhakemeleri Usul Kanununun 14. maddesi uyarnca mahkemede bulunmakla ykmldrler; cezaevi idaresini, dzmece sebepler gstererek durumay boykot etmekle tehdit etme haklar yoktur. Mahkeme, Szlemenin 3. maddesinin demokratik toplumun temel deerlerinden birini ierdiini hatrlatr. Szleme, terrizm ve rgtl sularla mcadele gibi en zor artlarda bile ikenceyi, insanlk d ve aalayc muamele ve cezay mutlak bir biimde yasaklamaktadr. Mahkeme ayrca, salkl olarak gzaltna alnan bir kiinin salverildii srada yararl olduunun tespit edilmesi halinde, bu yaralara neyin sebep olduuna devletin akln kabul edebilecei bir aklama getirme ykmll bulunduunu hatrlatr. Devletin bu ykmlln yerine getirmemesinin Szlemenin 3. maddesi

bakmndan sorunlar douraca aktr. Mahkemeye gre bu ilke, cezaevinde tutulanlarn zgrlkten yoksun brakldklar ve cezaevi ynetiminin denetim ve sorumluluu altnda kaldklar gz nnde bulundurulduunda, kendilerine de uygulanr. zgrlnden yoksun braklm bir kimseye, kesinlikle kendi davran gerektirmedii halde fiziksel g kullanlmas, insan onurunu zedeler ve kural olarak Szlemenin 3. maddesindeki hakk ihlal eder. Mahkeme buna ek olarak, kt muamele iddialarnn uygun delillerle desteklenmesi gerektiini gzlemlemektedir. Mahkeme bu delilleri deerlendirmek iin, makul kukuya yer brakmayacak ekilde kantlama standardn benimsemektedir. Ancak Mahkeme bu tr bir kantlamaya, yeteri derecede salam, kesin ve birbirleriyle uyumlu karsamalarn veya ayn lde rtlememi maddi karinelerin bir arada bulunmasndan da ulalabileceini eklemektedir. Mahkeme, olaydan sonra ayn gn bavurucularn salk muayenelerinin ardndan verilen tbbi raporlarda kaydedilen yaralarnn nitelii ile Hkmetin yapt aklamann uyumadn gzlemlemektedir. Tbbi raporlar, muayene edilen bavurucularn balarna ve/veya vcutlarnn dier blgelerine vurulduunu ima etmektedir. Mahkeme ayrca, bavurucularn savc tarafndan ifadeleri alnrken, jandarmalarn ve gardiyanlarn saldrsna uradklarn ak bir ekilde belirtmi olduklarn da dikkate almak zorundadr. Hkmet, bavurucularn iddia ettikleri gibi protesto eylemine katldklar srada kasten dvldkleri karinesini rtmeye yarayacak herhangi bir unsur sunmamtr. zellikle jandarmalarn mdahalesinin, Buca Cezaevinin i gvenliine kar planlanm bir saldry veya isyan bastrmak iin gerekli grld Hkmete tarafndan ileri srlm deildir. Mahkeme ayrca, zmir l dare Kurulunun, jandarmalarn Buca Cezaevindeki olayda davranlaryla ilgili kovuturulmamalarna karar verdiini gzlemlemektedir. Bu karar, dosyann Kurula gnderilmesinin zerinden drt yl getikten sonra verilmitir. Bu srada dosya, Buca Cezaevindeki jandarmaya gnderildikten sonra kaybolmutur. Yetkililerin bylesine nemli bir olaydaki belgelerin gvenliini salayamam olmalar, soruturma srecindeki en ciddi kusuru olarak kabul edilmelidir. Aslnda, olaya ilikin dosyann mevcut olmamas, zmir l dare Kurulunun verdii kararn temeli hakknda da kuku uyandrmaktadr. Mahkemeye gre, bavuruculara Buca Cezaevinde verilen yaralar hakknda jandarmalarn sorumluluunun aratrlmasyla ilgili olarak zmir dare Kurulunun yetkilendirilmi olmas, o tarihte ne olduunun bamsz bir ekilde belirlenebilme ihtimalini pheye drmtr. Yetkili makamlarn akln kabul edebilecei bir aklama yapmam olmalar Mahkemeyi, bavurucularn iddia edildii gibi devlet grevlileri tarafndan dvldkleri ve yaralandklar sonucuna gtrmtr. Bavurucularn tabi tutulduklar muamele, Szlemenin 3. maddesini ihlalini oluturan bir muameledir. Olayla ilgili soruturmadaki ciddi kusurlar gz nnde tutan Mahkeme, Hkmetin ilk itirazlarn kabul edemez. Bizzat bu soruturmadaki yetersizlik, bir bireyin grevliler elindeyken ciddi bir ekilde kt muamele grdne dair savunulabilir bir iddias bulunmas halinde, Szlemenin 3. maddesinin daval devletin yetkili makamlarna brakt, sorumlularn belirlenmesine ve cezalandrlmalarna yol aabilecek bir soruturma ama deviyle badamaz. II. Szlemenin 2. maddesinin ihlal edildii iddias Bavurucularn dayand Szlemenin 2. maddesi yledir: 1. Her bireyin yaama hakk hukuk tarafndan korunur. Yasann lm cezas ngrd bir su nedeniyle bir mahkemenin verdii lm cezasnn infaz dnda, hi kimse yaama hakknda kasten yoksun braklamaz. 2. Aadaki hallerde yaamdan yoksun brakma, kullanlmas mutlaka gerekli bir gcn sonucu olarak meydana gelmise, bu maddeye aykr saylmaz: (a) bir kimsenin hukuka aykr bir iddete kar savunmas; (b) hukuka uygun olarak tutulan bir kimsenin kamasn nleme; (c) bir ayaklanma ya da isyan hukuka uygun olarak bastrma. Mahkeme, bavurucularn Szlemenin 3. maddesi uyarnca yapm olduklar yaknmaya ilikin bulgular dikkate alarak, 2. madde altnda yaptklar yaknmay incelemeye gerek olmadna karar vermitir.

BU HAKLI GEREKELERLE MAHKEME OYBRLYLE, 1. hukuk yollarnn tketilmediine ilikin Hkmetin ilk itiraznn reddine; 2. Szlemenin 3. maddesinin ihlaline; 3. Bavurucularn Szlemenin 2. maddesi bakmndan yaptklar ikayeti incelemenin gerekli olmadna; KARAR VERMTR.