You are on page 1of 52

XOGOS DE VIDA, AMOR E MORTE EN AQUILINO IGLESIA ALVARIO

JOS LUIS CARDERO LPEZ

LIMIAR

Un Texto ten moitas lecturas, polo mesmo que ten unha pluralidade indetermiada de Lectores. O vencello entre os vrtices dise triangulo mxico composto polo Autor, o Texto i o Lector, est cheo de amores, de aborrecementos, de esperanzas, de bgoas de indiferencias tamn, porque non. Lonxe da frialdade e do estatismo, o Texto vive, alngase e fala noutros textos, interacta co grupo humn que o viu nacer, que o recoece e recibe como de seu. O Texto xustamente celme vivo dunha colectividade. Seu discurso exprsase cunha metalinguaxe, testemuo do xeito como a Verba chega Ser. Falamos aqu dun poeta e das suas verbas, nacidas calor da vida montesa e campesia dos seus primeiros anos. Esas voces semellan vinculadas cos lenes, meudos e doces retrincos das brtemas da Terra, axuntadas para sempre co espirito, coa maneira de ser, de vivir e interpreta-lo Mundo dos poboadores diste Fisterre atlntico e case peninsuar, o dicir de Otero Pedrayo. Nesos tesouros chegados ata a Home dende o reino benaventurado dos deuses, posibre estremar ainda a vea dourada sinal da sua calidade inmortal- que leva e nos remonta ata as orixes, cando nada fora ainda nomeado. Outro gran poeta certamente un dos mais nobres, daqueles que encheran os ollos da Inmensidade- deixounos dito dende as beiras calmas do Neckar, cabe a fronda da Platanenalle, en Tbingen: ...puxronse a verbas coa divinidade, mais esquecendo xustamente que as primicias non pertencen s mortais, que son pegullo dos deuses. Tense que facer corrento o froito, chegar a ser cousa de todo-los das, para que poida pertencer s homes 1. De iso falamos, pois. Da materia comn da que estn feitos deuses e homes. Friedrich Hlderlin, que noutrora cantou co sopro divino da Verba, para afondares logo no abismo da noedade e da loucura, foi, o mesmo que o noso poeta de Seivane, testemua do segredo maior, dise que s pode ser recollido por algunhas nimas peregrinas, polos nenos, por aqueles que non recean oir o bruar ocenico, nin o queixume dos carballos. o misterio coidosamente gardado polos vellos numes en cadeas de rocha, auga e toxo. Podese escoitar, dce, mais dotado coa inmensa forza da Terra, chegando a orella s penedos, salmodiado por voces descoecidas na noite de fragas e corredoiras, brincando na raiola que xoga a erguer pazos de luz entre as xestas da serra. a revelacion da Verba: Somente onde haxa Verba haber Mundo. Somente onde haxa mundo haber historia 2.
1

F. HLDERLIN: Werke, IV, 238. En Holderlin y la esencia de la poesa, M. Heidegger. Ed. Anthropos, Barcelona, 1989. Pg. 24. 2 Ibdem, pg. 25.

A Verba se cadra o mais alto bn do Home, xa que dispon da derradeira posibilidade de que o Home sexa, sinala Heidegger. A verba do poeta est mais preto do Espirito que outras. Se cadra. Incertidume do Ser que, xa nomeado, feito xa n coa propia realidade, rexeita dar pasos no vacio do Mundo. Aquilino reflexa asina isa anguria do que leva o mensaxe dos deuses: Non teo ninguha idea de nadaAmo, sufro e trato de comprender 3. Para el, antes de xogar coa vida, co amor e ca nosa implacabel compaeira, a Morte, compre tomar conciencia daquela sombra que invade o dce sol da maan, que fai chiscar os ollos da alma, eses ollos que s eles- poden contemprar s deuses gabndose do segredo que os homes quixeran roubarlles. O poeta impese tamen coa sua fala as arelas dunha viaxe infinda. Viaxe que, como alguns Textos, ten dentro de s abismos referenciais, voces sinxelas esmorecidas polo trono das voces rexas, dilogos con seres que viven moi agachados na alma. Isa viaxe de viaxes comeza co abrente da existencia. Contempra horizontes familiares e costumes descoecidas. Alenta a esperanza de chegar, mais momento vese arrastado polo camio sen remate que leva arteficio da Verba. Quere delongarse un intre Aquilino xa o d- para facer ise esforzo dooroso polo afn de arrodear, de encher, de eternizar de luz as cousas 4. Mais impelido, tristeiro pola eterna saida, inda que cobizoso por ollar aquello que existe aln do horizonte. Ise movemento primeiramente anmico; unha volta de ser encol de s e un alongarse fora. De tal xeito, existen poetas esvados, poetas benfadados c verso aletexante, poetas rigorosos que erguen milagres sonoros; tamn existen poetas vagamundos, tecedores de anceios con lias ceibes do arrecendo monteso, artesans das brtemas chegadas do Aln ( Flor do mencer, Herbas de nebra soada 5), inventadores de causas para as estrelas que refulxen nos lindeiros do ceo celta. O Lord Dunsany foi un deles (Bos das!, decanlle as fadas que durmen da outra banda do mar, cantou dil Cunqueiro). O malpocado Hlderlin, diante da Stiftskirche tubinguesa, onde comenzou o andar das dialcticas hegelianas, foi outro (tamn il coeceu un adeus sen esperanza). Aquilino qureos acompaar nesa outa, e as veces mortal meloda (A i-auga multiforme dos meus versos escapu-se / da represa dos ritmos iscronos / polos caneiros da emocin/ E deixou empedradol-os camios / de estrelas mortas e de palabras murchas6).
3

A. IGLESIA ALVARIO, Poesas, Ed. Xerais. Biblioteca das Letras Galegas. Edicin de Luciano Rodriguez Gmez, 1991. (No sucesivo sinalada Poesas). Autobiografa confidencial (As mias ideas), pg. 69. 4 Ibdem, pg. 68. 5 Ibdem, Al tras do Padornelo, pg. 46. 6 Ibdem, Riada, pg. 40. Tamn en A. IGLESIA ALVARIO, Escolma de poesa, Ed. Galaxia, Biblioteca Bsica da Cultura Galega, 1983. (No sucesivo sinalada Escolma), pg. 55.

Si o camiar dos Textos ven a ser semellante regato bravo, que furta e acouba o corpo de cristal, e o encobilla en pegos e lagoas antes de guindarse sin medo polos caneiros, o Lector ten que percurar as suas voltas, arraxndose para entrecollelo sen que as augas ceibes recen a ciada. Noso poeta o de tales augas. Seu verbo xurre dende as mais limpas cumes da vella Hlade, mais non se detn al, anque se cadra ben quixera. A noite, esa noite que o pranto do dia, arrastrao ata dar coas avelaneiras, cos curros e carballeiras da Terra 7. no escuro ventre dos eidos natos onde acaesce a mutacin: do ridente mar grego, escurento Ocano. Das ardorentas soedades pnicas, nboa que embrulla isa escada deica o inimaxinabel do Fisterre pintado por Otero Pedrayo. Dende a polis na que emerxe a sabedora de Parmnides, Platn e Aristteles, ata o paraxe onde devanean as sombras dos mortos, e se descobre a segreda porta s misterios do Aln. Das oliveiras, visgo ancestral, garda dunha sapiencia que xa era vella cando as naves de Tarsis bordexaban as orelas de granito apintarado polo amarelo dos toxos. No Texto potico vive, mis que en ningunha outra creacin hum, o brilo daquil mensaxe primeiro, arrecendido neste caso c cheirume velaio e mol das mazs de Avaln, cs versos deixan eiqu e acol coma un dourado agasallo: E nos camios lonxanos da harmona / pasou cantando o meu poema / coa cabeleira destrenzada / Naide soupo onde perdera o meu poema / a sua cintia de seda azul 8. Viaxe, Arela, Morte, Troque. Son as etapas que sinalan o pasaxe de todalas cousas; imaxe dun proceso dinmico, eternamente mvile, no cal tamn o negrume que acompaa mesma aniquilacin sinal dunha Forza sempre actuante, sempre concorrente, manifestada cando a Verba chega Ser. Se ata a mesma Morte pode durmir, e soar, e revelar o segredo dos deuses, non estrao que o poeta morra, durma e soe un pouco despois que destilou ise licor mxico do seu Verbo: Meu corazn maguado, desfeito de ternura, nos seus mesmos bracios, como a unha criatura, deitou a mia i-alma drida e lacerada9. Por en a lenguaxe pode ser asimesmo espada, ferramenta e soo, refuxio dunha alma doorida, ou santuario onde se recollen nas houras de proba os desexos i esperanzas dun pobo despoxado. Asin acaesceu c nosa Fala. Neses momentos, cando as Verbas alean o seu caris mis fondo e tempo mis craro, co poeta cobrese do alento que acompaou sempre s vellos bardos. Non sn os xogos coa vida os que conmoven e fan ferir Sol as follas dos rbores. Tampouco sn os enganos e bulras dun fado trxico. Os poetas sn mensaxeiros, intrpretes, vieiros dos pulos
7 8

Poesas, Definicin, pg. 88. Escolma, pg. 36. Poesas, Riada, pg. 40. Escolma, pg. 55. 9 Poesas, Todo estaba calado, pg. 83. Escolma, pg. 17.

que a sua mesma soedade recolle nas frondas ioradas doutros mundos. Mais asimesmo sn Cabaleiros do Abismo, armados con amores antergos: ...Romeiros de cn mil edades, vamos non ser, abysmo, nada 10. Na sua viaxe vidal Cantas cousas pode dicir un poeta? De todas elas eu quixera achegar namais o testemuo que vencella as Verbas c Ser do Mundo. Iso tamn o dilogo, referimento permanente do desemellante e plural da orixe, deica o Un e mailo Outro. Nomear tarefa caroal, inxente, dos creadores- , niste intre do Mundo, facer que sexa a realidade-de-verdade; quizais Heidegger ademite por iso que somos un dilogo dende o tempo no que O tempo 11. Noso poeta de Seivane reflexa isa concencia desacougada no decorremento da sua obra. Por cima dunha evolucin no estilo e no axuste da Verba, aln da sua pertencia a unha ou a outra escola, sobrepuxando inclusive os influxos doutros Autores e textos, parecume ollar unha feitura, un desexo de vencellarse Mundo, que enche de inquedanzas, de desacougos, versos que doutro xeito poida que foran placenteiros. Algunha rocha agachada esmorece o lene cristal da sua poesa. Cando lembro os velaios desexos, imaxes, sentimentos, mundos que son ou que poideran ter sido na sua poesa, xurde en min a resoancia do Pessoa lisboeta no Livro do Desassossego: No se subordinar a nada nem a um homem, nem a um amor, nem a uma idea12. a independencia moral dos ascetas, daqueles seres escollidos para doar un mensaxe, mais que por iso deveen as veces en coitadas sombras esgrouviadas: Schumann, Nietzsche, Hlderlin Aquilino afastase c mundo que descrebe. Nel facedeiro dibuxar a evolucin no axuste dos Textos, e inscribila cronolxicamente baixo certos epgrafes: o saudosismo de Seard, o hilozoismo de Corazn ao vento, o clasicismo de Cmaros verdes. Nembargantes as crasificacis, esiste un fio comn que vencella toda a sua poesa, aln do que poderamos apoer a simpre habilidade: o alonxamento asentado na fonda concencia do relativismo inherente as cousas humns, convencimento da fraxilid que atinxe a ise adeprendiz dos deuses que o Home. O ser humn ten que vivir, mais esa vida amstrase enturbada por un fatum, que a vegadas trcase en desexo sen perfeizoar, en deseo esgrouviado, en soedade. Por en as suas historias son un pouco alleas, envoltas na dbeda, como enquisas botadas cara o face frio do Abismo mago.

10 11

Poesas, Os Cabaleiros do Abismo, pg. 78. M. HEIDEGGER, Op. cit., pg. 27. 12 F. PESSOA, Livro do Desassossego, Atica. Lisboa, 1982. Pg. 157.

E iso acae coa descricion dunha Viaxe en tres grandes xeiras: A Vida, o Amor e a Morte. A vida todo o que temos remate. Pulos, sentimentos, feitos nobres, anegazas rus e traicins arrepiantes. As derradeiras son as peores porque esmorecen o esprito. A Morte non ags o pasaxe, a sntese blida ou malfadada, segundo os casos- onde converxen todalas contradicins. O Amor semella o feito de marcha, a vontade de movemento do Ser; endebalde acolle tanto Vida como Morte, achegamento e lonxana, crecimento e desfeita. Asn, deste xeito, moito de Aquilino e da sua creacin potica Amor, inda que non no senso predicado a coto pro termo. Eu son Edipo. Si mirades ben o caso un inocente, d Cunqueiro
13

. Asina descrbese a camiada perene dun home, o cal xunto s seus

semellantes, percura portas que non acha, persegue fuxidos intres de luz, cre apreixar na Verba os tesouros dos deusese ama afervoadamente, poendo todo o seu ser malia que nos versos fale de afastamento, de soedade (seard): E se os seus ollos foran estas rosas / bravas que deporondan das silveiras?E se os seus brazos foran poderosas / hedras esborrallar as tarroeiras? 14. Gostarame entrecoller nos seus poemas ises retrincos que falan da eternidade do Pensamento; dos pensamentos xiquer apreixoados na Mente; das mentes que chiscan cos seus dedos de nboa o xenio derradeiro da Verba; de verbas encheitas ca ledicia helnica do Ser bado polas clticas campas, deixando na sua andada anacos de s engranzados nas ponlas. A paisaxe, o da, a luz, a esperanza, a face dos poetas idos, a msica que sosten bgoas dun corazn ferido, misterios de nacementos e mortes, aparecente fracaso derradeiro co que se touca o recebemento dos deuses, trunfos da Nada, nomes dos mortos, door, choros agachados, loita perene, olladas receosas Abismo: Cando tea trescentos anos / serei namais que a sombra desta voz.../ Os nomes e as cousas ben amadas / sern namis / que unha palabra lixeira... 15. Se o Devorador, o Cronos do Comenzo, percurou endebalde a Zeus, abreado na espelunca de Dicte xunto a Rea sua nai, isto fixo posibre o Ordenamento csmico. Endel sobrepxose o Mundo encol do Tempo, e os soberbos fillos dos deuses poideron entn rexer e impor a sua vontade Caos primixenio. Agora, os poetas que tentan deixar seu testemuo de Verba chegada o Ser, enchen de silencio os ocos que arredan Vida e Verso, razn e celme, tempo e soedade. Talmente canta Aquilino: Debruzado na mais alta, / o silencio primeiro e derradeiro./ Slo o silencio 16.
13 14

A. CUNQUEIRO, Herba aqu ou acol, Visor Poesa. Ed. bilinge. Madrid, 1986. Pg. 50. A. IGLESIA ALVARIO, Poesas, E se fora?, pg. 142. 15 Poesas, Cando tea trescentos anos, pg. 124. 16 Poesas, Ibidem.

Nese silencio orixinario, vou esbarar coel polo esfragadoiro da sua existencia potica. En tres poemarios escolleitos, lidos soedosamente, e as veces na compaa doutros espritos bados xa no mundo das sombras Hlderlin, Pessoa, Cunqueiro- tentarei a percura da crnica disa viaxe que, cedo ou tarde, faremos todos. Cmaros verdes, Lanza de soled e Nenias, chmanse ises conxuntos de verbas no reino desacougado dos homes. Se cadra adeviaremos os seus nomes verdadeiros, tentando de achar as resoancias da Verba no apousento o mis fondo e acochado das nosas almas.

XOGOS DE VIDA

A verba chegada Ser, sobrepese o camio da vida, recoocndose nel, sinalando todos e cada un dos seus pasos, adiantando nunha progresion cualitativa que colle os seus valores do grupo social no que nace, e cal volve nun troque permanente. Porque a poesa feita Verba atinxe mago do Home, a sa potestade, carraxe que amosa o desenrolar a sua existencia; tamn a capacidades de trocamento apresentada na cadenza coti das cousas. Para doar este testemuo emprgase o Verbo en frol, o seu caris primeiro, o xogo cseque virxinal do cerne que acompaa s articulacins mesmas do mensaxe, as tencins vencelladas coel, e o seu brilo ( palabras que inda gardan o aqul da frol do lio lxico ou a sua xnese, ags o camiar xunto Ser polo vieiro da existencia. Se coidamos c Texto literario, e o Texto potico mesmamente, chegan a nos dende o discurso mediante o trocamento das estructuras verbo-simblicas, e polo recebemento de aqul discurso no grupo humn ca correspondente crrega de avaluacin social, coeceremos entn que se atoparn al apousados conceptos trascendentes encol do que pensa unha colectividades respecto do Mundo. Qu ten ise grupo social na sua mente sobor da Vida? Cmo o expresar de xeito que tal auto de comunicacin e interpretacin sexa tempo auto de afirmacin, de singularidade, de afeizn, e de mercede divina? Din que a Poesa non un inxelo e achegadizo enfeite da realidade-de-verd, e ainda menos expresin da alma dunha cultura 18. certo. Mais a Poesa precisa da axuda dunha concencia comn, dunha matriz da que poida xurdir, arelando o camio dos Ceos, xa que se cadra , entre todalas Formas, aquela mais alonxada da realidade-de-verd. Non esquezamos que, para Heidegger, a fundacion do Ser est vencellada s Sinos dos Deuses e o celme da Poesa tecido coas interconverxentes e interdiverxentes leis dos Sinos dos Deuses e a voz do pobo 19. polo tanto unha Forma modelada radicalmente pola interacion dialctica daqueles pontos de sada contrapostos. Mais non bastante para supoer que haxa un rompemento entre a linguaxe potica e a fala coti; trtase millor segundo ademite Bajtin- da expresin potica da linguaxe, que leva o enunciado interno do poeta, e de que ise enunciado faise pola interacin do individuo e do seu grupo social, representado polo ouvinte, ou, se queremos, polo Lector 20.
17

). Na

costrucin dos versos, no seu uso, manifstase a Historia, non somentes o adiantamento

17 18

Poesas, (Eu quero oir o teu silencio), pg. 95. Escolma, pg.69. M. HEIDEGGER, Op. cit., pg. 31 19 Ibd. Pgs. 36 e 37 20 R.M. ZAVALA, La posmodernidad y M. Bajtin, Espasa Calpe, Coleccin Austral, Madrid, 1991. Pg. 93.

O actuar do grupo humn recollido a vegadas na poesa de Aquilino Iglesia. Nesta oportunidade, en Cmaros verdes, o seu poemario de 1947, son as estremanzas da vida, dunha vida arranxada culturalmente, do Orde que aseorea a Natureza, as que avantaxan a calquera outra visin da realidade expresada dende perspectivas intimistas, alleas ou alonxadas dela, ao xeito das que amosar logo en Lanza de soled. Aqu tudo fala da impronta que o ser humn recada sbor da natureza, da sua accin cultural nos elementos ceibes, a miudo nin tan siquera suxeitos ainda, dela. O poeta di: Por tdal-as veredas / haber unha rolada de rapaces, / argallando nos cmaros, sol. / E no medio dos trigos / han de nacer brazados de cantares21. Destacan os elementos: rapaces (que argallan, xogan, ensaian sicas, o seu porvir no grupo), trigos (froito demanial da agricultura, feito xurdido polo Home), cantares (actividade cultural cseque sempre fincada na memoria e no pranteamento comn expresado pola colectividade respeuto do Mundo). Cles son, nunha colectividade coma galega, os Sinos ou os Sinos de Sinos- que falan da Vida, que a representan e levan dende dentro da sua concencia ata o Ser? Sern, dende logo, metforas que refiran o nacemento, a xerminacin, o froito atinxido, a combinacin dos bens apaados da terra, mais asinalados culturalmente, endireitados finalidade disposta polo Home. Asn, en Sob as avelaneiras, vemos o xogo indicador de tres estados das cousas: o Silenzo do Orixen, o Nacemento, e a progresin posterior. O camio est exposto cun grande prano xeral o prano da Vida, subliado polo Sol- no que se integran menos outros dous niveles seguintes: o do trocamento de estado, e o d antes --despois do nacemento. Dispomolo no esquema seguinte 22:
ELEMENTOS 1. PLANO DA VIDA Trocamento de Estado Sol Silencio do Comenzo METFORAS.FIGURAS Sol pol-as veigas Gargullaba o silencio por cen toupeiras craras Cuco de pastor boiaba marieiro Sol neno Auga novia Froles amarelas Sn de frauta

Nacimento

Sol Auga Coores Msica

Progresin posterior
21 22

Poesas (Un da), pg. 47. Escolma, pg. 70. Poesas ( Sob as avelaneiras), pg. 93. Escolma, pg. 64.

2.

ANTES Auga

DESPOIS A i-auga era novia Nas cuncas da alborada Bautizo (Feito de integracin) Bautizou o primeiro sn de frauta

Alborada

O trocamento de estado, proceso adegano xurdimento e desenrolo vindeiro dos seres vivos, est asinalado asimesmo no poema Eu quero oir o teu silencio. Mis aqu pdese abrangar na tencion do Autor, o degaro senlleiro por descolar a vala do silencio prenadal, sinal exemplar daquela mutacin. Tamn importante o referimento s pezas poticas por antonomasia, as Verbas, e o sino do seu desenrolo, da sua chegada nova ceifa que lles apn o Home, ou da funcin que poden exercer coma fitos e pontos chave indicando o transcurso do tempo. Vmolo no verso lembrado anteriormente: Palabras que inda gardan o aqul da frol do lio / agardando a ma seguintes elementos: - Estados das Verbas:
- Transcurso do tempo:
23

, no que se poden estremar os

AGORA (inda gardan) ----- ANTES (cando tian o aqul) AGORA ------ DESPOIS (agardando a ma)

Sinalemos tamn as metforas dirixidas a descolar o comenzo da vida, o silenzo devanceiro e o seu adiantamento no porvir:

ELEMENTOS SILENZO Novo Frol TROCAMENTO DE ESTADO: Embarcarse

METAFORAS. FIGURAS quero oir o teu silencio Herba novia flor da i-auga

E ceguio me embarque

23

Ver a nota 17

Ollemos o papel xogado no conxunto de versos por algns conceptos que adoitan siificados contraditorios empregarse na linguaxe coti. Por exempro ouvir o silenzo. Semellantes antagonismos lxicos aparecen a miudo na poesa popular, e cseque sempre indican a proximidades, a inminencia, dun trocamento de estado nas persoas, nas cousas, ou na propia Natureza. E unha traza semellante empregada nos refrns ou nos contos, cando se apoen caractersticas xenuinas do ser humn as bestas, s rbores e a outros elementos do arredor acaroado 24. Outro caris sobresainte, iste en refenda cs elementos do sistema simblico-cognitivo galego, o esposto no poema Nos curros de Aldoar, contido asimesmo no Texto que estamos a analizar
25

. Eiqu faise manifesta abondo a interaccin entre o enunciado interno

do Autor e o seu arredor social, cando executa a persoalizacin desas forzas orixinais (auga, vento, rios) non de tudo suxeitas o feito cultural, e nas que remoe vixente unha aura brava, coma elementos da Vida. Tal mesturanza de riscos culturais e da natureza, combinase coa representacin dos feitos humns indicada polo poeta.

ELEMENTOS DA NATUREZA Vento (Ninfa: Oreade) Mar Vento pagn , Rosadas Curros (Cabalos bravos) Nios Xestas, Froles (vexetais salvaxes)

ACCIONS CULTURAIS Voz, Falar Pailebotes (Istrumentos)

Rapa, Marcado

Leiras. Lieiras. Centeos (froitos dos cultivos)

A identificacin de forzas da Natureza coas representacins mitolxicas (Oreade a ninfa das serras, abandada co vento, as treboadas e as feras
26

) e a sua refenda acaroada

os paraxes da nosa Terra (neste ensexo, Valio), semella conter unha dobre tencin: opoer dous universos (a Hlade e Galicia), e tempo, as imaxes dos mpitos nos cales se desenrola a existencia hum (Natureza e Cultura), simbolizando asn as xeiras do feito
24

Vxanse os Contos Populares da Provincia de Lugo, Centro de Estudios Fingoy. Editorial Galaxia, 1972. Sobre todo os Contos de tolos. 25 Poesas (Nos curros de Aldoar), pg. 96. Escolma, pg. 80. 26 Dato tomado de Luciano Rodriguez Gmez. En Poesas, Nota 131, pg. 96.

cultural: no poema o camio do sol, na realidades coti, o camio da vida, suas loitas e seus retos de cote. Refendas s elementos da paisaxe, culturalizados ou non, mais sempre perto do actuar humn, sinalan a fonda xuntanza da xeografa coas etapas vidais amostradas polo grupo social. O testemuo de semellante n foi descrito por Otero Pedrayo coma un dos cars mis representativos do comportamento galego
27

, e reaparece aqu na prdica de

Aquilino Iglesia. Seus poemas Os prados, As carballeiras e Abedoeiras, inciden de xeito senlleiro na descripcin diste preceito existencial trascendente, xenuino do noso universo simblico: a paisaxe como esceario, como cadro do xurrar vidal. Esmiuzo a feito alguns destes elementos:

POEMA Os prados
28

ELEMENTOS DA PAISAXE Rio (Mio) Parroquia (Rigueira) Concello (Pastoriza) Mansos (do ro) Herba, Sol, Albores Raxeira O carballido Follas, fieitos. O souto Castiros Atardecer. Noite

FEITOS CULTURAIS Laboura (prados) Pastoreo Andar nas rozas (Borrallo) Nenos beben vio de Amoras

As carballeiras 29

Recollida froitos: co engazo e os carrascos Xogos de nenos. Levar follasca nos carros. Pastorias dos montes

Abedoeiras 30

Montes. Caivancas Regatos. Veigas.Fontes Vento. Nebla. Neve. Auga. Albores. Menceres. Noite

Nos dous primeiros poemas podese parar mentes na xuntanza entre a paisaxe e a Vida, abranguendo esta como o conxunto dos feitos culturais que denantes me refern. Os distintos elementos que compoen o habitat estn vencellados, nos seus motivos ou na sua finalidade prctica, coas actividades agrcolas e mis co procuro das bestas, tarefas ambal27 28

Vxase sobre todo Devalar e O mesn dos ermos. Poesas, pg. 98. Escolma, pg. 119 29 Poesas, pg. 100. Escolma, pg. 121 30 Poesas, pg. 102. Escolma, pg. 125

as duas de grande vala na Galicia rural, e basamento do noso sistema econmico de produccin, ata hoxe. Despois, os xogos e garolas dos nenos, providos daqueles traballos dos adultos. Accidentes xeogrficos e manifestacins metereolxicas, que posuen tanto influxo nos textos dos autores galegos coma encol do carcter e costumes das xentes do Pas, tamn demarcan o desenrolo dos traballos humns. Xulguemos ademis o feito de que, ainda sen falar adrede dos poboadores da paisaxe nin das suas actividades, uns e outras fanse presentes, suliada quizis isa presencia polo piquer mesmo daquel silencio. E o caso do terceiro poema (Abedoeiras), onde non existe enmenta manifesta de nengn auto persoal, mis os propios elementos do arredor descrito remprazan as criaturas hums, fondando un xogo de vincallos que pula por riba da sua condicin aparentemente inerme, outorgndolles unha animacin xenuina: asn cando o poeta apoe s abedoeiras a funcin propiamente cultural e representativa do individuo rural- de pastorias dos montes; ou dndolles a capacidade de soar (con noites brancas de nevada); e tamn calificando s ameneiros de non amantes e de irmans foscos. Dentro destas refendas s metforas da vida abranguidas na obra potica de Aquilino Iglesia, non se pode esquecer Al en Lamanide 31, poema de cuarenta e sete versos no cal o noso autor descrebe por miudo o xogo dos elementos culturais amalloados a paisaxe, e a outro dos feitos mis representativos do sistema simblico-cognitivo galego: a laboura da terra. Da importancia dista tarefa e das suas demaniales- prs xentes do Pas, non compre falar moito. Galicia estuvo sempre inda est hoxe- intensamente ruralizada, nos seus xeitos de exprotacin terrea, nas costumes, e na forma de acadal-o Mundo. Nese conxunto representativo interveen non s os humns, senn tamn as bestas que axudan nas labouras, o resto dos caseos, as ferramentas materiales e espirituales que forman o universo simblico, a parcelacin dos terreos, sua transmisin e conserva. O poema matinado agora conta a morte, namentras fai o rexo traballo da labranza, dun dos bois encarregados daquela tarefa; flanos da tristura verdadeira congoxa e moufa inmensa- percibida tanto polo compaeiro sobrevivente, coma polo labrego. O cal, enganizado, esmagado pola disgracia, xa non sabe que facer. Respeito os sentimentos cs bestas (vacas, bois), e outros seres da natureza, suxeren nos campesios, existen exempros dabondo na vida real e na nosa Literatura. Entre eles, traio velaqu o dito por Castelao no conto Manter un animal para comelo, anaco de Cousas. Al descrebe con xeito pictrico o camaradaxe e amizade xurdida entre dous bois que traballaran xuntos toda a sua

31

Poesas, Al en Lamanide, pg. 104. Escolma, pg. 127.

vida, amostradas cando o amo vndeos para matar

32

. Nos pases agrcolas e gandeiros,

que fan disas maneiras produtivas o eixo da sua existencia, bois e vacas, ademis de ser compaeiros fieis, fornecedores de forza de traballo, de mantenza e toda crase de bens, tamn aproveitan para dispoer e interpretal-o Mundo, como qun d, para maxinalo. No senso de reborar a vala destas custions, lembrarei o feito recollido por Mara Ctedra e Carmelo Lisn, entre outros sobor de que xeito o medio xeogrfico e as suas tcnicas degredan unha economa ganadeira, a cal, ela mesma, coforma un xeito de vida pastoril no que sobrevn o trocamento do gado en cultura 33. No poema devandito, Aquilino dibuxa os compoentes da paisaxe labrega, mesturando c apoio das metforas, elementos promanantes do traballo humn e dun xeito caracterstico de reaxir perante os influxos do Mundo. Vexamos agora alguns distes elementos:
ELEMENTOS XEOGRFICOS: Lugares: Lamanide, Albn METAFORAS. FIGURAS

ELEMENTOS AGRCOLAS, GANDEIROS: Leira, cmaros, Cadullo, vilares, Bois, xato, xuvenco, xugada TRABALLO. SACRIFICIO. MORTE: Sangre MORTE Separacin Tristura

METAFORAS. FIGURAS

Xugada de bois novos

Faces escumosas cheas de sangue Un dos bois cau morto! O xato sin parexa dexunguido Calado e s vai o labrego O boi sin sede Ollos estarulados e pasmados TRNSITO ENTRE DOUS ESTADOS

32 33

CASTELAO, A.R., Cousas, Ed. Galaxia, 1962. pg. 61. CATEDRA, M., Vacas y vaqueiros, en Vaqueiros y pescadores. Dos modos de vida. Akal, pg. 93.

DENANTES:

A xugada paru. Que paz inmensa nas maus daquela hora chea de sol.

TRANSITO:

No aire as loias nin siquera o souperon Un dos bois cau

DESPOIS:

Fado escuro e triste Un brutamontes, triste coma noite Co seu boi sin parexa dexunguido

O longo da anlise puidemos decatarnos da importancia que teen os riscos recollidos nos Textos literarios no caso concorrente, nos Textos poticos de Aquilino Iglesia- coma testemuos da realidade-de-verd dun grupo social dado. Estudamos neste epgrafe as metforas que artellan os xogos de vida dunha comunidade hum, expresados mediante un feito da linguaxe, como quen d, entraveso dun feito asinalado, e abranguido nun proceso maior: o da Verba chegada Ser. Pra engadir ise cadro, resta ainda por ollar que nos quere decir o poeta noutras duas composicins de Cmaros verdes, tituladas Olas salgadas e Esta a mar dos solpores. Ambal-as duas teen utilidade aqu porque fan referimento mar, peza de moita importancia dentro do sistema simblico galego. E tamn dato trascendente no conxunto dos costructos psicoloxicos do Home, representar para Carl Jung o inconsciente humn, e todo o que nel poida haber de iorado, descoecido, tmero e imprevisible. O mar imaxe da Vida, talmente como o pode ser da Morte. Nel resumense moitos vincallos contradictorios en apariencia; adoita enmestar degaros, anceios, esperanzas, entre as suas augas perenemente movedas. a representacin da Natureza brava, dos reloucos salvaxes e rigorosos do divino, do Infindo. as suas criaturas. As lndas mais antergas da mitoloxia grega descreben Ocano coma crcere onde foran recruidos os fillos de Poseidn, descendente do Cronos devanceiro, irmn de Zeus, tral-o seu vencimento nas sucesivas e xebres contendas mantidas entre homes e deuses. A contraposicin de Poseidon e Atenea delia asn a loita perene entre os precuros da civilizacin e a forza inxente e descontrolada do Caos. Dende a perspectiva hum, poucas cousas haber que, como il, simbolicen millor o Alleo, a desemellanza que existe entre o Creador e

Emporeso, tamn fonte de vida. Das suas augas acedas xurdiu a posibilidade, mxica, indestructibel, do Ser. O Home tentou sempre recadar no seu pensamento o froito daquela sintesis de conceptos opostos, e diante do mar e os seus misterios aruxou igoal que o fixo perante o grande enigma da Morte; con medo, carraxe, e repuxo; mais tempo, sentndose chamado pola sua vorxine e algarve. O meimio adeprendiz dos deuses leva o mar dentro de s, mesmamente como leva a Morte. Para nos achegar a representacin simblica que disa inmensidades das augas fan os poboadores de Galicia, compre saber de que xeito o miran e sinten a sua presencia os aveciados neste Fisterre ibrico. Logo pararemos mentes na maneira que se amostra no poeta de Seivane. O mar de Galicia troca a fo a sua color. Se o asexamos dende a cume dos rochedos, daremonos conta disa increibel mutacin cromtica na que interveen o ceo, o vento, a maruxa e as ralleiras. Tamn pode viral-o seu caris: dunha certa mansedume, mareira que pon arrepos nos corpos e almas. Xunto as ondas encabalgadas chega ata rompente un xeito de apercebemento distinto, unha concencia nova, que par engaiola e amedronta a qun a recebe. A sua carraxe moito mis fonda c do mar de Odiseo; sua vinganza, mis largaca. a apreta podente dos netos de Cronos, que agardan a libertade rexeitada polas cadeas impostas o seu dominio. Lndas de sereas entes hibridos que recadan o cerne de ambol-os dous universos: Auga e Terra- capaces de arrousar s boizns; de vilas asolagadas por malafadas ou por non axudar coma ten de ser s mensaxeiros da Divinidade; de antergas pelexas e vellos medos que afroran en adaxios e contos. O Mar na Galicia unha presencia sagra, que compre outorgar preitesa, e da cal moito se ten que recear cseque sempre. Aquilino descrebe con verbas serventas e xustas o dobre xacer que amosa a contempracin do abismo acutico: a perfeicin e sinxeleza do Comenzo, e a sua lonxania tocante Home. En Olas salgadas
34

, descola cun primeiro xogo de metforas ise xorne

afastado e alporeante (Cabeleiras verdenevadas, ledas coma vidro liso, suave e fro). Lene e fredo, coma son os primeiros anotos da Vida. Mais tamn concorrente a calidade mineiral, sobrehum, disas ondas chegadas do Aln. Si algunha propiedade amosa o mar, a sua teimosa, unha teimosa chea, eterna, infleisibre e asoballadora. O fillo de Cronos ten tempo o seu carn. Ten nas suas mans lquidas a totalidade do tempo de hoxe, de todol-os tempos; o da Humanidade somentes recn caecido. O poeta sulao, cun anceio inquedo polo que vir logo: Cobras de lentos
34

Escolma (Olas salgadas) p. 107. Poesas, p. 135

lombos, olas, ondas cara a tdal-as praias. Prosigue aproveitando o emparellamento de pezas dispares, inclusive opostas (cobras, praias, escadeiras de luar, lilios, sangue), para dibuxar os vestixios que a contradicin do Comenzo deixara no Home e no Mar, e asomantes, a contralla dos seres marios e os terreos. Unha das estraias actividades do ser humn sbor do abismo acutico a navegacin, esa cabalgada medio suicida no seo dunhas forzas incontrolables- remprazada neste poema polo traballo dos elementos orixinales: a mar primeira, navegada de noites e de ventos, sin naufraxios nin ledos argonautas, terrible de inocencia, forte e bela. Ainda rexe o silencio do Comenzo, o seu falar silandeiro. A Verba tarda en chegar. Nun silencio de espacios infinitos, vai surxindo a posibilidade do Ser, e polo tanto, a Vida, no que ten de presaxio, de acontecemento que axia ser narrado. Como si estivera no Mundo do Comenzo e nos falase dende al, o poeta expresa un cars trascendente do carcter galego. Cseque sen querelo, deixa xurrar das suas verbas o sentido que adoita doarse nos individuos desta Terra, para enquerir aquelo que existe noutra banda das fronteiras arranxadas diante do Home polo racional e cartesiano: un desexo indetermiado doutra cousa, a sospeita de que existen realidades distintas; ou quizais mellor, de que aquelo que lle chaman realidade pode amosar faces alternativas. E un relativismo que axuda a visin mltiple, sempre afeizoada cara s xuicios abeirados, e cerne coas definicins excruintes sobre a Vida e o Mundo. Otero Pedrayo asinlao tamn no Ensayo Histrico sobre la Cultura Gallega cando fai sua descripcin encol do xenuino e diferencial no comportamento das nosas xentes 35. A imaxe disa fuxida tocante concreto e fondado, ven doada por un xogo espilido de matforas. O Home pois que nomea- mis dende a sua propia ausencia: Velahi tedes a mar, a mar primeira. A Terra sin ningun amosa seu inxel e ledo vizor, o ofrecimento inconcebible, intil, se non chegara sicas o Ser- da propia Vida. En Esta a mar dos solpores
36

, Aquilino engade asegn eu coido- aquela Visin

primeira. Existe, verdadeiramente, unha imaxe do mar xenuina das nosas xentes, que tempo descrebe o cars das cousas, e traslada ata a descripcin dita un bon anaco das suas arelas, esperanzas e desexos. Mis a feitura desa concencia colectiva non se pode cumprir neste nin noutro nivel, sen construir e interpretar tamn a imaxe d Outro. Coma quen d, Mismidade e Alteridade son conceptos fondamente vencellados dentro da configuracin xeral do Ser; emporiso o compoerse da identidade cultural pasa de xeito obrigado por un
35

Otero Pedrayo, R., Ensayo histrico sobre la cultura Gallega. Editorial NOS, Santiago de Compostela, 1933, pg. 23 y Poesas (Esta a mar dos solpores), p. 108. Escolma, p. 137.

s.
36

enfrontamento dialctico entre o Un e mailo Diverso, como xeira seguinte daquel acontecemento polo qu a Verba chega Ser. No poema descrbese ainda o Mar do Comenzo; lar do silencio e morada de entes estraios, vagamundos por vales e ceos de auga que socoban outra realidade (Esta a mar dos solpores/ Debaixo, asolagados, fondos vales/ e alboradas con pxaros de rabos longos de silencio). O fo das ondas lindeiro, fronteira, con todal-as propiedades das rexins que arredan ampitos distintos: un mundo de trebas, de vida para nos silandeira, mis rebordante de actividade, dunha actividade seeira e lonxana; da outra banda, o mundo real, onde mirmol-as augas, os ventos, o xogo das forzas orixinais. Sabendo ou millor, matinando- aquelo que siifica o Ocano no universo simblico galego, non estraemos velo cheo de testemuos doutra Existencia, de que ainda durman no inconsciente colectivo as proxeccins de antergas creencias: Houbo noutrora al unha vida feliz (Sombra feliz, / nun comenzo abra os seus brazos quentes e poderosos), que foi, non estragada por catstrofes primordiales, senn mis ben levada a outro plano da realidade dende o cal prosigue influindo sobre nos. O Mar foi para os Antigos eido dos mortos. Promontoiros e praias das suas ribeiras, altares para deuses iorados, mis tamn portas do Aln. A vida desenrolada na outra banda non para os galegos o Hades celobre dos Gregos, senn un xeito de acadal-o noso mundo, un razoamento mis entre moitos- que axuda a explicar e interpretal-o Cosmos. A desemellanza dos conceptos vivir e remanecer, sublia asimesmo o afastamento mantido entre o Universo da Hlade o de Galicia, que descola a vegadas na poesa de Aquilino Iglesia. Por en, na nosa tradicin non se sinte segundo contece noutras culturas- pavura dos mortos, igoal que tampouco se ten do Demo. Diante desas manifestacins do Aln e do Sagro logo de moitos sculos de cristianismo- o Galego sinte respeto, ansiedade e un certo desacougo, si se quer. Mais non descoece que a Vida ania en moitos espacios, e que se trallada segn a oportunidade dunha feitura a outra; mesmamente pode pousar no corpo humn que en calquera outra forma fornecida pola Natureza. Tamn sabe que existen outros niveles de concencia. E ise coecemento est arredado dabondo do racionalismo greco-romn e dos seus conceptos vidales. Aquilino leva seu poema todos estes sentimentos: as desemellanzas entre o mar latino de belas deusas brancas (Afrodita e Venus), e mail-o Ocano escuro, encorado en tanto depsito do relativismo, dunha idea incerta e plural do Cosmos pola que se traduce

aquela inquedanza no solpor, na falla de relacins (Sin chuchas), ou quizs fora millor decir, que se traduce en relacins doutra maneira. O Mar ven cando a Vida levada ata outro nivel de percepcin; cando compre decatarse do estreita e mesquia que pode chegar a ser unha visin monocromtica e dirixida deica unha soa finalidade. Mais robora o Poeta- daquela foi a mar / as outas olas sin acougo, e onde antes existiu o testemuo dunha realidade benaventurada, acougada e dacordo cs merecementos do seu propio comenzo, fica agora a pegada dunha realidade paralela; non a Morte, ags Outra Vida. Contrapoendo a seguridade que doa a fe (non outra cousa o remprazar aquela loita dialctica do Comenzo entre Orfeo e Narciso, entre Eros e Logos, polo loxicismo aristotlico) as manifestacins dunha mentalidade en reducios, un tanto allea razn formal da Idea, que tenta a procura dun senso xeral cheo de mil posibilidades, aquelas poden semellar sombras, acedume e cinzas. Mais si emporiso certo que, co trunfo do racionalismo tecnolxico fillo de semellantes liortas- e segundo descrebe o noso poeta, as pesadas cabezas / afundronse para sempre mis al do sono, non ser menos certo que nos pagos nosos siguen existindo anceios doutra verdade, arelas de esculcar mundos iorados, inquedanzas que levan ata a inmensa praderia de fieitos altsimos onde a sombra feliz, acorrese no peito escurode cen xigantes feros de osos firmes / e anchos hombros de ouro 37. O mar de Galicia, ese mar infindo soado nas verbas e refirido mil vegadas nos soos, non deu fe dos primeiros graleos do Home dirixidos a clasificar os ateibos de coecemento chegados do seu arredor entestado. Non foi alcoube de vilas, nin mercado frolecente, nin cruxol de artes ou de leis. A desconformidade entre Mediterrneo e Atlntico xurde neste poema de Aquilino, do mesmo xeito que se manifesta nel a contralla fondamental orixe probabel de todas cantas vieron despois- entre o Antes (Silencio, Solpor, Felicidade) e o Despois do nacemento do Ser, testemuo da loita Natureza Cultura, das forzas primeiras e iomeadas do Mar contra a clasificacin, o Ordenamento, a Verba, asomade, da Terra. Mis toda expresin de Vida, todo nacemento, veen acompaados da door, da perda da sinxeleza e da Morte. Resta somente a posibilidade de escoller o cars, a disposicin coa que ollaremos a freda face do Abismo interior. Pode ser a tencin rexa de non arredal-a vista dese fado desditoso, iorando as consecuencias, soio espilido camio en s. Tamn pode ser o acompaar dun alento aberto, as voces e mensaxes que sempre arrodean a nosa
37

Todalas citas destes prrafos son de Esta a mar dos solpores

camiada. Ese pulo do espirito pode rexeitar moitas cousas, deixarse apreixoar e aldraxar polo malfado dunha existencia lineal, pero nunca chegar desleixo daquelas inquedanzas, esquecemento da sua primeira experiencia no Mar das Orixes. Hlderlin expresa ese anceio do pasado, daqueles tempos ditosos dos desexos sen nome: como antano / pousan sombra das tuas serras. Cs teus brazos / ainda novos, apertas a tua terra querida, e de todal-as tuas fillas, as Illas, oh Pai, / sempre frolecente, ningunha se perdeu 38. Aquilino acompaao no desexo feito lembranza e bgoa, no primeiro e esperanza: Daba gozo aquel sono / e o arquexar dos seus pulms de ferro ben batido / Entre os brazos poderosos / da mar, calada sombra en vela 39. A seardade, o lecer dos recordos, a permanencia doutros xeitos de abranguer, pensar e interpretal-o Mundo e a existencia, son na voz dos poetas, na Verba chegada Ser dende o fondo dos Tempos, sinales inmutables, fiables e imperecedeiras, da Vida.

38 39

Hlderlin, F., Poesa completa. Ed. 29. Barcelona, 1992, pg. 141. Esta a mar dos solpores, xa citado.

XOGOS DE AMOR

Di Ernest Renan, o historigrafo e pensador bretn, outro gran espirito da vella proxenie cltica, que compre chantar as mans nas entranas do Home e, cmo as feiticeiras de Macbeth, despasalas cheas sos segredos do Infindo. Tamn robora: Non construimol-o Partenn, non temos o mrmore. Mis sabemos coller a mouzadas o corazn e mail-a alma
40

. Lonxe de min matinar agora a vella deboura sobre a comunidade de sentimentos dos

galegos cos outros pobos celtas de Europa. Emporeso, para quen se meta un pouco en enquisas sobre tal custion, resultar evidente a presencia de algo espallado na maiora dos poboadores destes Fisterres atlnticos. Qu pode ser aquello? Se cadra, un anceio. Se cadra, a inquedanza anmica da que falamos denantes. Tal vez o doito de vivir (de vivir, de amar e morrer) fondamente embrullados na paisaxe, ca Terra, c Mar e os Ventos, cos mensaxes chegados do Aln en formas de airexas e filigranas de andurias e volvoretas. Otero Pedrayo pensouno as. Tamn Cunqueiro. E Aquilino o espn a voz chea nos versos do seu poemario de 1961, Lanza de soled, que comentaremos neste epgrafe. Pois o Amor entre nos se cadra tamn dalgn xeito entre todol-os humns- sentimento no que xogan adereito, dialcticas de oposicins (o non poder desbotarse, velah saudades e morrias), e as arelas irrefreables do trocamento, da viaxe. O noso Amor desdoadamente amosar cars de paixn crudel; dende logo estar lonxe do actuar sistemtico ou racionalista que no fondo caracteriza o xeito hoxe estereotipado dese sentimento. Ser fiel e duradeiro, mais podese virar como viran os ventos si surxen dbidas sobre o sentido da vida. Nembargante, non escolle doadamente xiros agros ou dramticos, quizais por ter o convencimento de que calquera alternativa pode receber a mesma conta en door ou en satisfaccins. O Amor, logo desasosego. Falando desto, o poema de Aquilino Ainda ben non dia, ten unha cita no comenzo, pertencente a Carles Riba, que d: Non sei que de inmortal vencido / pesa dentro de min 41 As aparece na expresin ese desacougo interno que chega dende a Orixen da Verba. A semellante planteamento responde o noso poeta: Como cara a un espello, desconfa / do propio ser

40 41

Renan, E., Souvenirs denfance et de jeunesse, Presses Pocket, 1992, pg. 85. Poesas (Ainda ben non da). Vd. nota 142, pg. 129.

Xogo de oposicins, desasosego, desconfianza, o Amor califcase por alguns como instrumento cultural, obxetivador de certas relacins sociales. Emporeso, ese esquema racionalizador non o di nin o explica todo. O anaco maior deste sentir, amergullado baixo o nivel do pensamento, aquel que podndose singularizar, convrtese nun risco de identidade, e non o menos sobresante. Amar, ama calquer ser humn; un pulo fondamente implantado nel. Mais a expresin do Amor adopta xeitos distintos, acendidos c, e traducidos do, sistema simblico-cognitivo artellado pola colectividade no seu caso. En Aquilino Iglesia, esta expresin lvase a efecto mediante un xogo moi espilido e completo da sua poesa. Coel coido que responde imaxe e concepto do dito sentimento nas nosas xentes. O treito de ida e volta entre a conciencia e o inconsciente, achega nestos versos o v perplexo dos sentimentos: Almendra aberta xa desde a nacencia, / os dous no espello vazo da concencia / rubrense sonos de dulzura. Esa viaxe incerta encol de cuio fin caseque nada se pode decir, remata na noite escura, na Tebra, cruxol onde trocan esperanzas e soos o seu celme etreo. Si o Amor mestura de pulos opostos, frol perplexa e tenra, tamn motor que embuxa ser humn e responsable da sua formacin, da sua presencia nas loitas deste Mundo. Nos poetas galegos amosa, nembargantes, un cars peculiar, proporcionando un senlleiro ademn esttico. Todo ven, coido, dese xeito de atinguil-a-vida e das relacins que se poidan ter cos seus protagonistas. O Home nasce na escuridade do Comenzo, asolagado naquel silencio; e adianta arrouzado cara a Luz que o engaiola. Mis para chegar ata ela tense que facer c poder da Verba; non s c aparello expresivo, senn ademis coa sua capacidade connotativa. Mediante esa axuda poder a mis de interpretal-a experienciaacadal-o nivel onde se desenrola o xogo dialctico mantido polos tres intres temporales (nacemento, vida e morte) e polo enfrontamento entre dbida e necesidade de cambio. Tal semella seguirse do mensaxe contido no poema Lanza de soled (no poemario do mesmo tduo
42

). Dende a cita de Lucrecio no comenzo ata a imaxe derradeira (door,

sangue), un pranteamento de contradiccin, de antagonismos, inconciliables a outro nivel que non sexa o potico. Lucrecio verdadeiramente o representante das teoras que falan dun Universo inmutable, fixado, indiferente camio seguido polos Homes. Nel todo est sinalado e presuposto, inclusive a mesma disolucin postreira. Moi alonxado de semellante certidume se atopa o poeta, toda vez que no seu arredor somentes hay noite, fracaso, e aquela dbida sempre presente: Al na fonda escurid, que sn, ave ou luz pura? 43.
42 43

Poesas (Lanza de soled), pg. 130. Poesas, ibid.

O vincallo fondado entre luz e escuridade goberna moitas das composicins do noso Autor, namentras dese enfrentamento xurdir o Amor como rota vidal, como movemento anmico. A desconformidade entre ese pulo irresistible que embuxa fuxida, e o poder malino, bondoso, indiferente quiz- do fado que rexe a Vida, amstrase asimesmo en Cunqueiro, rubricando un xeito de ser, de sentir, de vivir e de amar: Sob a choiva ou ao sol agrdame / non deixes que o vento te leve / Morrer mui doado / volverei ainda que co vento te foses44. O Home, antes e despois de amar, no decurso trascolexado da sua vida. Unha rota aberta a todal-as pescudas, a todal-as mgoas. Mis emporiso chegou Ser a Verba: Mais, por eso l home. Sombra escura. / Ola de noite cara a noite. Onda / dun mar sempre en fracaso 45. na Orixen, nese Comenzo que somentes pode reconstruir o Verbo potico avantando por cima das certidumes cartesianas, onde o Ser volve a recuncar cada vez que chama Verba. A mitoloxa descrebe ese desenrolo mediante as suas lndas, recollidas autramente en caseque todal-as culturas europeas: dende Hermas, a parella Hermes Afrodita, despois Eros Logos e, derradeiramente, predominio do Logos e o encobrimento mascaramento simblico- de Eros. O Poeta ten que remontar esa corrente de pensamento sulagado ata as suas orixes. No caso do de Seivane tamn en outros poetas galegossomente poder facelo, apoiando as azas da musa na verba, e no espirito, do pobo. A descripcin e o xogo dos elementos neste poema (Lanza de soled), resmese as:
ELEMENTOS ANTES: Sombra. Oscuridade INCERTIDUME: (Ave ou Luz ?) Qu sn, ave ou luz pura? Ola de noite cara noite FIGURAS POETICAS

TRANSITO: Procura A noite creu raer

44 45

Cunqueiro, A., O.cit., pg. 72 Poesas ( Lanza de soled). Ver Nota 42

DESPOIS: Resprandor Aurora. Estrela Pxaros. Abrente AMOR Loita. DOOR. SANGUE Os ollos se lle iban trala estrela os pxaros do amor que trn o abrente O peito lle pasaba lanza de soled Unha redonda torre de resprandor alzar.

A soedade un acedo paliativo de esperanza, mis caseque nunca mata Amor. Nin tansiquer a Morte pode facelo alopar. Emporiso o Amor preside a totalidade do camio humn, o conxunto do seu ciclo (Nacemento, Vida, Morte, Renacemento). Por en, si a Morte non o remate, si soio un troque pro rexurdimento, logo dela podern atoparse alternativas esperanzadoras door e fracaso. En O sino esmorecido
46

afirma o poeta: No

libro vello pn todo o sentido. / E cachea, / de aqu pra al, no sino esmorecido. Existe mellor indicacin encol do relativismo mago deste proceso de enquisa? Non quere o intrprete o poeta- xustifical-a sua descripcin co paradigma enganoso do progreso argumental. A escuridade do Comenzo, non un estado imperfeito do cal haxa que fuxir, nin que compre perfeccionar. Noso camio polo Amor ven a ser un anaco do propio discurso da Vida e do seu ciclo, tan pouco satisfactorio no empezo, como no final que .lembrmolo- a porta para un novo comenzo: Lograr, non logra nunca ser vencido / o vago xeroglifo Onde remanece, logo, a esperanza? En agardar o paso dun ave, que deixar tras s un cantar esgrouviado. Ai! Non nos bulremos dos nosos vellos celtas, pois, como robora Renan, aman as fadas e sn amados por elas. Cando na Europa cau o Imperio Romano, e as tebras inzaron todo, coidando as xentes que chegaba o final dos Tempos, os soeiros das Illas derradeiras testemuas de Outro Mundo- acorreron a poer sobre os seus ps o armazn escanastrado do Conocemento. Mais namentras, naqueles anos, seus hirmans continentales aprenderan a convivir coa escuridade, porque estaban alumeados por antergos esprandores coidosamente gardados nas suas almas. Un ave, un cantar esgrouviado Os habitantes deste Pas bretemoso, etreo e deloirado como as airexas que percorren campos, fragas e camios, non saben si cantan ou si choran; prenden buxas Deus e mais Demo cristins; escoitan as voces d amor e da vida nos rbores e penedos; dan culto s augas saltadeiras e s pxaros fuxidos; aseitan
46

Poesas (O sino esmorecido), pg. 132.

mar con ollos nos que alentan sabencias xa pasadas mis ainda non esquecidas; consultan no celobre s forzas da noite, e namentras pasa o da, s forzas da Terra. Todo eso , para eles, o Amor, ese canto feliz que corazn tradea, /coma un ceyo de estrelas salferido 47. A esperanza ten razn de ser en tanto agarda a mudanza, pois ela o camio polo que ese troque chegar a nos. Aquilino dinos que a esperanza para as xentes do noso pobo. Esa esperanza que termou deles mentras escoaron os tempos mouros nos que triunfaban coitelos e forcas feodales; e mis tarde, chegar fames e laceiras; e ainda despois, e despois do despois Cando esperare ser, nun traveso, / roda vella que xa come a ferruxe, / Cando esperare ser sn de goteira / nunha casa sin lume 48. Que nadie se enfosque ca morria destas verbas. Que ningun troque o seu sentido, nin entolde o celme que estilan. Encobren unha alma baruda como as rochas; unha paciencia infinda; unha tencin mis rexa e inmutable que a mesma Noite do Comenzo. Porque endal veen alma, paciencia e tencin. Daquela paradoxa sobre a que se formou a posibilidade do Ser. Da dualidade indivisa que chama a s toda contradicin. A esperanza o n mis fondo do Amor, a sua frol mellor gardada. Si esmorece co cercio da dbeda, quizis morra, quizis sea arrepaada Aln. As airexas das nosas campas poida que sean tamn esperanzas mortas e nimas vagaxeiras de amores murchos, arrousadas cara a un abismo iorado. En Nin laz que fora! 49, o poeta volve a deliar un camio sinuoso entre o Comenzo, o Mar, o Amor e a Morte. A imaxe de Penlope o exempro paradigmtico dunha encrucillada de sentimentos refusa, dbida- e, tempo, do amor fiel mantido contra toda esperanza. Esperanza que sublia o conocemento e a conciencia das cousas, o seu artellamento e xuntura, tralladado ata Mundo e a certidume da sua mudanza. O Amor fiel o eixo dende o que desdobrar un abanadoiro de metforas neste poema:

Serpe pensamento

-------

MAR, ONDA
/

AMOR FIEL (Penlope)


47 48

Poesas, ibid. Poesas, (Cando esperar), pg. 133. 49 Poesas, (Nin laz que fora), pg. 134.

/ Mar verdadeira ---noite de esperanza

Paremos mentes que no meio, Penlope portadora cando menos de tres siificados ou valores sociales: o Amor (lexitimado co vincallo conxugal); o traballo arreo (que unha andada parmanente dende un estado o Comenzo- ata outro o Remate- xamis conquerido nesta beira do Mundo), e a Morte (sempre paradoxa: o mesmo se tece o veo nupcial ca mortaxa) 50. No seguinte poema, Desvestida luz 51, nrrase a sorte do Home longo desa viaxe, xa dabondo lembrada, e que constitue un verdadeiro continuum temtico en Aquilino Iglesia. Presntase agora como unha loita mantida contra a disgracia, contra o fado que unha e outra vez entranca e atordoa o camio. Velaqu Ulises que colle a iniciativa ante as forzas da escuridade, conscente de que a sua enerxa interior non lle vai a aproveitar, se non a conecta ca sua fonte primeira (a luz pura que ansia do propio ser trai consumida). Amostrase tamn o Amor xustamente no intre que comprira espoerse coa meirande forza- no seu xorne paradxico, indetermiado e disposto o troque. O hroe non pode contar coel para alumear aquelas tebras (no a sa cntiga sabida de amor, que vai e ven.). anteriormente percebemos que o Amor era desacougo. Esponse agora outra das suas consecuencias: a soedade que orixina. A presencia do Amor pon en evidencia unha caracterstica requintada do xorne humn. Somente poder discernirse en piquer do seu propio movemento. Neste poema, a articulacin semntica dos principales conceptos axuda a que a derradeira explicacin xurda dentro da confrontacin de duas grandes concepcins:
LEDICIA Viaxe, Marcha, Camio Ollos (Organos da LUZ) --------------------/ / / TROCAMENTO DO ESTADO TRISTURA Fado, Escuridade, Silencio Escuro lume (TEBRA)

ULISES (O Home) ------

AMOR

50 51

Vxase unha situacin semellante nas Comedias Brbaras de Valle-Incln: Romance de lobos, Jornada 1, Escena quinta. Poesas, (Desvestida luz), pg. 136

Rituales de paso: - Soledad (Non a sua cantigade amor) - Esconxuros (De encanto exconxurado) - Silencio e Alonxamento (Lonxe do baduar)

NOVO ESTADIO: . Erguido (contra a Noite)


. Vestido . (Nova) Concencia (Lume de Verd)

Asegn vemos, descrbese a mudacin do Home, dende un estadio devanceiro (nado da contenda dialctica do Comenzo), ata a sua nova condicin, onde acada tamn unha nova concencia, e por en, unha nova percepcin da realidade, pr cal compre suxeitarse a unha riola de rituales (de passage, ou de paso) que axeitan nefito, e roboren a mutacin. Endebalde falla que o Home apure a sua calidade: tense que arredar do Amor (sentimento paradxico, que non o axuda nesa entala), remanar en silencio, agarimado de calquer influxo malfadado, lonxe do balbordo. A Soedade o prezo a pagar por iste trocamento, mediante o qu se fai deixamento do Amor. Mail-o dito sentimento foi, a sua vez, concluinte para obrigar Home a cometer ese duro e rspido camio inicitico. No poema seguinte (Solo
52

), Aquilino descrebe espilidamente os anotos do nefito

no seu transo ata a nova concencia. Fuxido xa en aparencia o Amor, remana unha manca e un silencio cheo de sofremento. E a door da mudanza, que adoita antepoerse e acompaar cseque sempre Morte, imaxe do trocamento de estado cal se arela. Horacio, na cita do comenzo, asinala esta condicin de pasaxe segredo que teen os versos: Pero por todos agarda unha noite sen volta / e hai que pasar unha vez pola vereda da morte 53. A Morte pro iniciado soio unha fronteira que apercebe o pasaxe a outro nivel de concencia, unha existencia distinta no que, se cadra, ser facedeiro achegarse un pouco mis gran xogo dos deuses. E cantos percuraron ese camio agachado, fixrono na soedade dos ermos, na cendra iota dos lobios e xevas, sempre ameazados polos perigos que aceixan Home dende a outra banda do seu ordeamento social, da colectividade que acolle. Aqul que morreu pro Mundo, nace verdadeiramente para s, vai do sono vixilia dun coecemento pechado para maiora. o espertar dende o que poder ollar a Noite xa avantaxada, e o abrente do da que nasce na nova realidade.

52 53

Poesas, (Solo), pg. 137. Carmina, I, 28

Mail-o camio, sinalado pola soedade, a door e a Morte, non ten volta posible. O estadio da craridade outido non pode ser debalado nin descomposto, xa que supn un adianto cualitativo capaz de virar inteiramente aquela realidade da cal saiu, a que deixa de existir asomentes aparesce a realidade nacente. Talmente d o Poeta: En dura luz de laz muros alzaba o triste seu redorNun ir e viriba tecendo a cancin da alborada renacida. Ese anoto de non atopar sada, de ter que fuxir sempre cara adiante, a que acompaa o fracaso do Amor. Vimos de que xeito a expresin dise sentimento fondamente humn amostra sua calidade paradxica nas situacins de trocamento, de mudacin da persoa. Vele, sta precisa ter seguranza que a sostea, que terme dela, no intre do pasaxe. Mais non pode atopala no Amor, que ten de enxeitar, sustituindo ese pulo de movemento permanente, esa necesidade de camiar, pola inmovilidade esixida a qun agarda aquiecer a outro nivel de concencia. A natureza dese sentimento fuxido amstrase tamn noutro poema, Muro Final 54. O texto comenza asimesmo cunha cita nesta oportunidade, de Racine- na cal d que compre morrer todo enteiro, sair sen deixar vestixio nengn, como quen d, enxeitando inteiramente todo aquelo que dacondo nos vencellou existencia devanceira: ecos, miradas, lume, adeuses O Amor xuntanza das almas, mis tamn valado, parede, lindeiro que rexe e condicioa a vida. lobo que oubea no ermo en soled e afn que alea. Somentes aparece na sua dimensin certa, verdadeira, cando xa se perdeu. En Aquilino utilzase a miudo como elemento suxerente de pasaxe, do movemento do Ser deica o seu debalo e deica outros niveis perceptivos. Dende o pranteamento dos vincallos que axuntan os humns no desenvolvemento das suas vidas, ata o estalo das contradicins e buxo delas mediante a ascesis e a procura doutros vencellos c Universo. Sinalamos ese xogo de conceptos, tirados dos catro postreiros poemas comentados. Eles manteen un xeito de obxetivo comn: explicar que os conflictos providos do existir humn s poden ser avantaxados arrouzando unha viaxe sen volta cara a niveis de concencia sobranceiros.

POEMA
Nin laz que fora!

VALORES
AMOR. Traballo. Morte

ELEMENTOS
Fidelidade, Dbeda Esperanza

54

Poesas, (Muro Final), pg. 139.

VENCELLOS: Casamento Vida comn Desvestida luz Viaxe. Marcha

MULLER: (Penlope) Ollos. Luz. Tebras HOME: (Ulises)

TROCAMENTO DE ESTADO Soedade. Alonxamento Solo INICIACIN DOLOR. Ermo Esmorecemento Sen fuxida.

Muro Final

PASAXE O NOVO ESTADO Renuncia o AMOR MORTE (como passage)

Bgoas. Adeus Terra. Muro final Pensamento abatido

Aquilino danos sua visin encol da rota imposta por ese complexo fenmeno da existencia (Vida-Amor-Morte) na criatura hum. Emporeso e apesares da sua aparecente fuxida, o Amor prosigue desenrolando unha tarefa trascendente a cada intre do discurso vidal, tanto na sua ceifa de motivador e razn xustificativa da existencia, como cando compre enxeitalo para comenzar outros vos da alma. Si nos seus poemas dianteiros foron Penlope e Ulises as representacins da parella hum, en A gandara que encanta a cotova 55, Prometeo o que se aseorou do Lume, como quen d, do segredo dos deuses, pra llo dar os homesven a deliar aquela imaxe desvada, mudable e paradxica do Amor. Un sentimento que s vegadas doa cinzas, escuridade, ainda que tamn todol-os bens espirituales e materiales- que o Home pose. O Amor contn despedidas, viaxes, sadas, marcha ata outra situacin. Aquelo trae aparellado o desvalemento do lar afeuzado, coberto, onde domean comportamentos tradicionales e probados na longa e irta loita mantida polos humns contra as forzas da Natureza. Noso poeta amosa mediante as seguintes metforas e figuras:

VALORES
Marcha. Viaxe Sada.
55

METAFORAS.FIGURAS
Nela (na partida) o batir do mar e seos furores.

Poesas, (A gndara que encanta a cotova), pg. 142.

Soedade Desleixar o fogar Severidade AMOR abandoado BENS esgrouviados

A coita loita en soled cinguida Outro pan non ter que os seus rigores En cinza rende o amor as suas apertas Aire, o sol, a braa, as flores CERTAS

Compre parar mentes na presencia do mar en todos estes traballos da musa aquiliniana. No sentido exposto lias aps, o mar cerne salvaxe e non domeado constante na paisaxe descrita. Del chegan esas forzas que non se poden controlar, e que sobreveen arreo no desenvolvemento da vida hum. Cas suas ondas e seu eterno bater, ca sua xiria primixenia, ameaza sempre calquer movemento do Home dirixido a trocar a ceifa que lle foi imposta por algn fado rigoroso no comenzo dos Tempos. O Ocano devanceiro arela ser quen dispoa sobor da vida e a morte, e non sofre entremetementos na sua tarefa, moito menos aqueles dunha criatura menor, revirada contra os deuses e ladroa dos seus segredos. Prometeo deu o Lume s humns, e c Lume, a fasca da inmortalidade que ania nas suas almas. Unha meimia chiscada daquel alustre sagro o Amor, e veleh a sua afeizn, velah os seus anceios polo movemento e a mudanza; tenta voltar xerme, desexa mesturarse denovamente c Gran Lume divino, aln dos ceos. Por en o Amor tamn Poesa, e Pescuda, eterna pescuda, botada cara abismo de mar. Noso poeta interroga encol da natureza desa Luz que Prometeo puxo no esprito do Home, e sobor do xeito en que se revela a concencia, o pulo, que nos leva dun a outro nivel da realidade. As enquisas chegan en E se fora?
56

igoal que chegan as ondas do mar

primeiro ata os pes da sagra Sibila de Cumas. Sibila lembrmolo- garda os misterios que cinguen sempre a vida hum. En Delfos e Roma, esfinxes e sibilas responden si ben queren s homes, encol das dbedas expostas arredor do Amor, das relacins vidales, dos segredos do Aln. Dacondo, en troques de resposta expoen xebres enquisas e fan presaxios arrepiantes. As respostas son en calquer caso, como robora Aquilino, escuro lumefume enroledado que trai nos dedos
56

Poesas (E si fora?), pg. 142

O Home quere saber, antes de botarse grande sorte da viaxe, da mudanza embuxada polo Amor, que lle garda o Fado. Interroga encol da natureza, das cousas que estn ao redor, e que lle amostra o Amor: Qu a sombra? Qu, eses ollos traspoleirados ao xeito do mar? Os brazos alongados nun xesto Siifican agarimo, ou quizis repuxo? Sibila non responde abertamente, ags tan s co soante do mar, cos berros feridos do vento exterior, co espellio do sern, co rio barbulleiro nas campas, e tamn coas afiguracins daquelas poucas miudencias apaadas polos humns a seu cabo. Na sua tencioneira ambigidade, Sibila quere asentar que, ela mesma, tamn un anaco de nos. Mis non todo desalento, enquisa, fado tmero e destrincado. O ser humn acadou o dominio dun pequeno nmero de forzas orixinarias, e as aproveita coberto das ameazas no refuxio artellado coa axuda da Cultura. Non por eso iora ou rexeita as estremanzas do gran Poder, furtado seu control, que remanece aln daquelas febles fronteiras, precurando sempre aseorarse das miudas e mortecidas fascas do Lume roubado s deuses. A teima deses elementos, o que neles hai de alleo, de implacable, motivo de temor e inseguridade, ainda que tamn de retesa, de chamada loita. Aps das ondas friorentas do Mar do Comenzo, amstrase un reto, o pasaxe a outro mundo, inatinxibre se non mediante a Poesa, nin tansiquer imaxinable se non pola chama do Amor. No escuro medo da Noite rexen os reises da Sombra, esa que medra grande contra o muro, asegn expn Aquilino no poema Un arrolar moi doce de barcalla, derradeiro dos que comentarei neste epgrafe
57

. Mis par do temor do escuro emerxen esprandores que, si

ben certo, desenvlvense no cerne desa forteza construida pola civilizacin e fornecida cos precuros abastados por ela, tamn alumean coa sua craridade as queixadas do Abismo devanceiro. A desconformidade entre escurid e luz, entre pescuda e misterio, asomade, entre Cultura e Natureza, condicioa e motiva o constante adiantar do Home: Bendita seya a mar e a sua porfa! / Tras cada vaga rota, un seyo duro / de aceiro vivo cmbase seguro. Aquilino amostra aqu unha imaxe do xogo mantido por eses dous polos que gobernan o aquecer da Vida. Aqun, a noite, a neve, a sombra, o asalto incansable do mar. Aln, a esperanza remoente que ania no corazn do Home, os anotos espertados nl por esa contenda infinda e polos sinos que pregoan o seu devir.
ELEMENTOS METAFORAS. FIGURAS

57

Poesas (Un arrolar moi doce de barcalla), pg. 143

Noite. Neve Sombra. Da MAR. Loita Xacer dos sentimentos Estrela. Esperanza Barcalla (Berce). FOGAR AMOR. Vencello

A sombra medra grande E creba o da Bendita seya a mar e a sua porfa! Un grallear nenio que trastalla

Un sentimento nado desa loita, forxado no seu estrondo, suxeito sorte da existencia, axuda os humns no seu camiar. As veces lapa aburante que o acouga desexando termalo mesmamente l, que todo pulo e arela de trocamento- dentro dun refuxio afeuzado. Noutras, somentes chega Home coma luz dunha estrela lonxana, engaiolndo cas suas chiscadas dende o Infindo: A estrela que non sirve espreita escura, / riba da mar, as sombras asoballa, canta o Poeta. Semellante sentimento o Amor. Testemuo do nacemento, da Vida, e da Morte; do brazo que axuda, e que retn; de ofrecimentos e tencins quizis nunca executados. Imaxe dunha forza asinaladamente hum, dun xogo feito diante do cars escaveirado e tmero do Caos primixenio. Ese Amor que existe dende sempre no corazn dos Homes, e no Verbo, chegado sicas o Ser, dos Poetas.

XOGOS DE MORTE

Xan Cristobo Federico Hlderlin, o Poeta, cuia sorte foi dormir o sono sen esperanza que son castigados todos aqueles que tentan ollar s deuses troque a troque, d: Un lume divino nos urxe da e noite, a seguir avantando. Ven, pois! Saiamos a campo raso, vaiamos a procurar o que noso, por lonxe que sea 58 Qu eisixe o Home como seu? Por qu ergue a sua voz cara Vaco abisal d que ven? O Home un anaco da Nada que contn un cacheno da inmortalidade. Esa cativa lapa, retrinco do inmenso relustro que alabarea nos divinos apousentos, pode afachar seu camio dubidoso, e tamn queimalo co seu poder. Non sn estranos os casos en que tal cousa acontece. Lembremos s poetas msticos, ardidos polo seu propio lume interno. Matinemos naqueles outros que calaron para sempre, sen poder aturar a presencia da Luz. Aquilino Iglesia fala no seu poemario de 1961, Nenias, deses espritos amados, vagaxeiros xa polo reino das Sombras
59

. O motivo suxeridor deste Texto polo tanto a

sada derradeira, a Morte; tamn o sn as pescudas sbor da sorte que lle agarda a ese miudo gromo de luz divina, polo cal distermonos os humns. O Autor estaba nas vsporas de comenzar l mismo esa viaxe, e tal semella que agoaba decir adeus a todos aqueles con qun tivo parte nesta vida de anceios i esperanzas segredas. Nembargantes a Morte, mesmamente ca Vida, non soio o que amostra. Paradoxa derradeira a que estamos adicados dende a nosa chegada mundo, e sobor da cal acoubillmonos cseque todo. Na vella sabedora popular que moitos rexeitan como un conxunto van de leria sen xuicio, ou no mellor dos casos, como algo xa arrecantado polos adiantos de hoxe- sempre se xulgou Morte na ceifa de pasaxe deica niveles distintos de existencia. O falar desa silandeira e implacable compaeira, qun atesoura aquel vello entendimento, robora que morrer, verdadeiramente levar a termo unha transferencia dende a experiencia vidal ata outros planos, cseque sempre mellores cs coecidos ac polo Home. Se paramos mentes en semellantes razns, decatarmonos que, Morte, pdese chegar de moitos xeitos, e por riba de todo, dende a concencia, dende os xogos do Amor xa feito para s. Autramente, ese concepto da Morte remanece fondamente apegado no sistema simblico-cognitivo galego. Xa foi lembrado pxinas aps o vencello particular dos
58 59

Hlderlin, F., Poesa completa, o.cit., pg. 162. Poesas, pgs. 145 y s.

poboadores deste Fisterre co feito universal e irremediable do acabamento da vida. O Aln, as imaxes do Trasmundo e do pasamento, informan en Galicia non s un anaco caroal das tradicins, senn os traballos de moitos dos nosos literatos mis esgrevios, e tamn o esprito de convivencia das nosas xentes. Un dos feitos que millor expresan o vincallo mis fondo entre o universo cognitivo dun grupo social nesta oportunidade, o pobo galego- e o campo literario nado de aqul, sen dbeda o influxo mtuo entre os autos sociales, a interpretacin do mundo, o mero feito de vivir expresado por unha colectividade, e o testemuo apresentado polo discurso chegado Ser, como quen d, feito Texto e moldado cs prestamentos representativos do grupo humn c recebe e adopta como propio. Pero nesa lia de pensamento, a Morte inseparable da idea do Amor, mesmamente porque ven a compoer un anaco da Vida. Outra alma xa fuxida, Rosala, recolle estraiamente nos seus versos a perda, o trasvo, do Amor. Porque o Amor tamn , quizis mis que nunca, na sua falta. A calidade paradxica que amosa, pode axudal-o paso nova realidade, segn vimos, e actuar como catalizador dunha nova visin das cousas. Esa capacidade para ollar Morte e Amor dende outra banda da gran fronteira, ven a ser tal dn algns- sinal de identidade xenuina das xentes en Galicia, como pobo e como cultura. As o cre noso poeta de Seivane, nas distintas xeiras polas que decorre esta sua derradeira manda. Os poetas fuxidos do mundo dos cales falamos aqu, foron testemuas desa viaxe estraia comenzada polo Amor conscente deica a sua propia sobrepuxanza da Nada. Segn adoita facer, Aquilino presenta diante do Lector lias simpres de metforas que logo, no propio crecemento, brense en mltiples mensaxes e siificados facedeiros. No poema adicado a Luis Amado Carballo
60

, xurde asn o tema do enfrentamento ou

transicin- entre dous estados, que socoba a grande viaxe do seu hroi na percura do Final; probaremos no comentario dos restantes poemas que sta unha constante na maiora deles. Matinemos agora o artellamento e a semitica destes elementos no poema devandito:
ANTES
Amor, Alegra Albore Coores. Voz Voz verde aurora da ma

FIGURAS E METAFORAS
Ledo namorado con un nome de Albore

60

Poesas, pg. 147. Escolma, pag. 104.

PASAXE DESPOIS
Novo estado: POETA Terra. Novas mans: Nova voz.

---------------

Un daabruselle no peito

Ancraron seus ollos en anchos rios quedos As suas mans foron herbia Voz de pradelas e auga NOVA

o trocamento do poeta en ledo poeta da sa terra que aqu descrebe Aquilino. Flase por tanto dunha toma de concencia, non s unha simple mudanza senn o reconocemento ca musa dos distintos elementos que forman a paisaxe (pradelas, auga nova, ameneiros, cucos de abril), e da recolleita dos devanditos elementos como sinales distintivas e identificadoras dunha realidade moi concreta. Todol-os verdadeiros depositarios da Verba chegada Ser, teen que sentir ese proceso inicitico ementado no poema. Porque compre o troque, chegar a un novo estado de concencia, mediante a Morte ou por unha mutacin fonda. Ese trocamento ven anunciado cseque sempre por un acontecemento dramtico, que obriga nefito a se arredar da compaa dos seus achegados, pra entrar no mpito de silencio, de reflexin e recollemento necesario, mis non exento de sofremento e door. O transcurso inevitable do tempo, a identidade esfumiada esgrouviada as veces- no misterio, o desleixo dos vencellos existentes dentro das regras grupales, son, entre outros, os pasos que sinalan a transicin dun estado a outro no poema titulado Aqul
61

. Fora das

debouras que poidan orixinarse encol da tancin do Autor deixando no anonimato o seu protagonista, que verdadeiramente atingue a nosa finalidade, o esquema, o artellamento dos sinos no poema que, segn veremos, abundan e afican no pranteamento desa viaxe dende a Vida ata a Morte:

61

Poesas, pag. 149

ELEMENTOS
SITUACION PRIMEIRA: Vencello social: Vencello familiar: Carcter. Relacins (Sino)

METFORAS.FIGURAS

noso amigo, Non volvu a vir polo caf Co aquel seu arco de ouro Cos seus zapatos limpos Seu aire amigo, tan humano

TROCO: Desleixo dos lazos sociales e familiares MORTE posible: SITUACIN DERRADEIRA: Noite. Escuridade. MORTE certa. Sin Adeus. Deixar propiedades: (chaves, lmpara, cama, reloj) (Sino) Cunha pedra mancndolle as chincheiras, Cunha nube de terra sobre o peito (Sino) Non lle gardaron mis aquela mesa, nin preguntou por l e iba de loito, o mozo

Si o trocamento de estado aqu manifesto, desclase longo do poema o anoto de dramatismo, de acontecemento inagardado, de pasamento que colle de supeto grupo social, afigurado por ises ouvintes os que se dirixe o Autor. O xeito ven a ser, en certa maneira, semellante que aparece nos prantos dos enterros aldeans: un circunloquio explicativo da desaparicin (canto mis agremente sobrevea sta, tanto mis por miudo tern de ser as explicacins), e logo a xeira laudatoria ou panexrica, na que se espoen a homa e condicins do ausente. Todo elo acaesce porque o grupo ten que ser sabidor, facerse parcioneiro, abranguer, esa Morte. Si entre os difrentes exemplos que poden escollerse na Literatura galega, eleximos o amosado por Castelao en Os vellos non eben de namorarse (as irmns solteiras que fan o pranto por Don Saturio, o boticario morto por namorarse de vello, noutra

correspondencia significativa entre Amor e Morte), se poder roborar a avenenza con aqueles padrns de recebemento social do feito loitoso 62. Como quen d, a viaxe derradeira xunto cs seus equivalentes de marcha e trocamento- traduce tamn as ideas sobre o asunto do grupo social enleado no desaparecimento. Aqul non ten outro arranxo que acoller o remate imposto, pero faino dende a sua calidade de colectivid, axeitando caso as compoentes simblicas xustas, ca tencin de que o lance poida ser entendido e abranguido dentro das correspondentes coordenadas vidales e afectivas. A descripcin desta mudanza sempre foi motivo de inspiracin potica pra bon nmero de autores. Sua inevitabilidade, os fenmenos que adoitan acompaala, a inquedanza que esperta en todol-os humns, son factores axeitados pr expresin no xogo das metforas artelladas e fiadas mediante o sentimento, que non outra cousa quere ser a Poesa. En Polos vellos poetas que foron
63

Aquilino acllese lembranza dos poetas

mediterrneos, daqueles que nos seus versos cantaron as illas, mar, e s ventos, para dibuxar a transicin. Na descripcin feita, a viaxe dos Homes polo tempo da Vida, superponse viaxe da Verba para chegar Ser. Qu reverque, entn, dese trocamento? A Verba unha mercede dos deuses, semellante esprandor primeiro. O Home emprega a mestura de ambol-os dous Verba e Lume- pra narrar a sua soedade diante da Natureza ceibe, onde, sin axuda, exprsanse con voz propia as forzas orixinales que raspuan con dedos arrecidos nas portas do refuxio humn. Nestes versos, e nos que virn, Aquilino quer quizs explicar a camiada c iniciado ten que seguir longo da sua procura, traballosa e xebre, do Lume devanceiro. Indcanos a transicin dende as edades alonxadas e supostamente benaventuradas nas que se levou a cabo o reconocemento do lugar acugulado polo Home respeuto aquelas forzas rigorosas, ata s das posteriores, mis escuros, nos que comenzou a ollarse xa millor a n verdadeiro da loita que a existencia. Dende os poetas do mar e do vento ata os poetas sen sorte. Dende o rexo canto s elementos que arrodean Home na sua cova, ata a saudade, requinte do sentimento de qun xa sabe, quere fuxir do que sabe e non pode facelo:

62 63

Castelao, A.R., Os vellos non deben de namorarse. Ed. Galaxia, 1953. Lance 1, Escea VII. Poesas (Polos vellos poetas que foron), pag. 151. Escolma, pag. 87.

Ai, que alta e lonxana / vai xa a sa voz escura, son amigo! / Ai, que saudade das suas maus, plidas coma cera, / e das suas cabezas ladeadas docemente. Parello que acaesceu nos xogos de Amor, tamn acontece ca Viaxe, co trocamento, ca Morte. O viaxeiro ten que virar seu cars e doito, mesmamente o seu celme, pra que lle sexa consentido transpoerse Outra Beira. E o Poeta interroga con ansiedade s vellos amigos que se foron, tantas veces lidos en soedade, tantas veces relembrados por si respostan dende a escurid. Mis aquelo que pode semellar tenebra para qun est neste Mundo, quizis sexa luz pros moradores do Aln, e unha Luz tan nidia, tan intensa, que os seus ollos alabarados non rexen a descrebela. Hai unha interdicin para aqueles poucos, voltos endeica do Abismo devanceiro: non se pode falar ren encol do que agarda aln do limiar. Aquilino nomea co seu verbo a Caio Valerio Catulo, cantador do Home e dos Deuses, do Amor e da Vida; tamn a Albus Tibullus, que recolleu en verbas calmas e belidas o sosego do existir humn cando est agarimo do relouco divino 64. Dous mil anos de noite arredan de nos o apouso e aquedanza daqueles das, tamn lembrados por Hlderlin, cando os Poetas convidaban a todol-os homes s manxares benfadados, alumeados pola chama inestinguible da Verba. Decanlles: Amad os deuses e pensade docemente nos mortales. Entexade o arroallo e a friaxe. Garddevos de adoutriar e descreber. E si o mestre vos amedronta pedide acordos a suprema Natureza
65

. E un canto actividade hum creadora

de Novos Mundos, de novas chamas que alumeen o atarefado camiar da existencia. Al fora remanan a Noite, o escuro Ocano, as Forzas ceibes e o Medo, a saudade e o vieiro dubidoso que leva ata o Aln. Pero a coida do poeta mis outa, e tamn, mis trxica. Seu pulo empxao a coecer na sua integridade o mensaxe da Terra, dos Ceos e do Mar. Certamente ten que sair, deixando aps aquela lene esperanza. Ten que volverse l mesmo, apesares da door e sofremento que, sen dbeda, traer enriba del o troque. Precisa aseitar nos ollos dos mortos, e no cerne da sua propia alma, onde pousan ainda as resoancias daquela primeira loita entre Caos e Cosmos. Aquilino, poeta sicas, deixa as lucidas construccins da Edade Dourada, para seguir polo rspido camio do Sol deica o seu debalo. Nos versos adicados a Hlderlin
66

contrapn

o manselio e idlico esceario tubingus ruas lucentes deitadas cabe o Neckar, mlidas
64 65

Poesas, pg. 155 y 157 Hlderlin, F., Poesa completa, xa citado, pag. 64. 66 Poesas, pg. 161. Escolma, pg. 92

cuias entre as que se enleva a Wurmlinger Kapelle benquerida por Ludwig Uhland co fado sombrizo que agardaba destemido mozo, feitizado, mesmamente como l, pola historia e os mitos gregos. Ai, que bebedizo a aqul mocio lle daran Ai, qu escuro aqul na mar claria dos seus ollos! Friedrich Hlderlin pasou os trinta e sete derradeiros anos da sua vida envolto nas sombras daquelo que os homes chaman loucura. Qun saber das suas visins, dos seus arroubos, nese tempo largaco, ata que por cabo acollrono as trebas da Morte! l, que fora un dos mis outos poetas Aquilino quere perguntar a esa sorte non sabemos si crudel, ou bondosa- asinada a qun quixo remexer no sono desazoado do Grande Misterio. Cmo chegou o fado? Cando foi mandado, e por qun, na sua procura? E agora, dnde sona moi vello son de frauta? E agora, dnde verdega o buxo de Academo? Ese proceso de mudacin do iniciado, que pode arrousalo loucura, morte, Abismo sen volta da Noedade, amstrase aqu ca mxima crueza nas resultas. A alma de Hlderlin, entre os bananeiros do Neckar, volverse pombia brancasin vio roxo, de alas xeadas e sin sono. Alonxouse deica un lugar paraxe de esprendores sen luz deste mundo, de tristura sen bgoas, de door sen sofremento- onde xa non podan acorrela, ainda que quixeran, dioses de gracia e pedra mrmore, onde ata a mesma Morte pode morrere soar. Noso Autor, no poema titulado Rosala de Castro 67, pregunta por ese iorado limbo que chegan todol-os poetas, e si repousan nel pra sempre, ou si lles gardan algunha outra sorte. O interrogante exponse dende a paisaxe buclica e solermia, rebordante de vagarosa seardade, do arredor rosaliano: choiva largaca, herba de soo, airo tirador de mouras coitas, barcas ledas e cantadeiras do Ulla, veigas verdes e vento novo Dende al, cruza escuros vagantos, tmeras soedades de cafil, onde agarda o Anxel Mao, aseitando con ollos de brasa arcanxlica as esperanzas que frisgan Ai, aquela voz quebrada! / en qu varanda de la, / ai!, en que verde baranda?. O mis esgrevio cantor dos anceios humns, podera axuntar ca Verba eses tres planos que semellan formar a realidade das cousas: Pobo, Natureza e Divinidade. Pero o
67

Escolma, pg. 95.

mis escrevio cantor non pertence mundo dos Homes, nin se atarefa xeralmente dos tratos deles. o Orfeo dos vellos mitos, aqul que coece a lingua dos paxaros e das bestas. Os poetas arelan seguir, teen que seguir polo camio, anque as limitacins afoguen o esprendor divino que acollen nas suas almas. Algns deles son enlevados pola vorxine que axudan a crear cando empregan a Verba. Entn, os demis, decatndose da ausencia do irmn, perguntan con Aquilino: Agora o cuco de abril, / en que altos amieiros / cucar abriles sin fin? 68 Viaxe da Morte e a door. Sinfona das coores terreas nun pas bretemoso e tpedo, luces das coores chegadas do Aln, a viaxe dos poetas a viaxe da Vida. Sua expresin, a mis nidia que se poida abranguer nesta beira do Abismo fro do Comenzo. Aquilino prega unha vez e outra s amigos que se foron: os enlediciados nas douradas xeiras da Hlade e Roma; os celobres que se esvaron no fondo dos tempos; os fillos desta terra galega, cuia alma colectiva est aveciada un anaco nas illas verdes do Mar e na nboa do misterio, outro na luz das estrelas norteiras e no escorrido luar dos mortos sen nome. A un destes rexos testemuos pregunta agora. Eduardo Pondal, nado na bisbarra de Bergantios ocenica, coberta de escuros e recendentes pieirales, consagrada polas vellas pedras e labancos das medoas- xa deixou soia sua musa. A voz do seu cantar non resoa entre as fragas e cuias que ollan o mar c sosego dos sculos. Dende ese silencio, cheo de queixumes, Aquilino descrebe o chover olmo e maino, moldureiro de homes e paisaxe, a sombra dos rbores xurdidos Vida nalgunha ma tempestuosa, os seres pequenos que corretexan entre fieitos e queirugas, o solpor doce das terras de lnda xunguido Sol que xoga con castelos de nubes teixas, e caeiras de soedade salvaxe. Onde foi a parar a gravedosa feitura do poeta? Qu se fixo do seu forte entendemento, tempo quente como as verbas dun profeta, e xeado como soio poden ser as ondas daquel Mar?

Al media noite / tremba toda a sua sombra xa perdida entre a nebra / e alngase un son leve / pol-as valgadas hmedas de orballo 69.

68 69

Escolma, ibid. Escolma, (Eduardo Pondal), pg. 100.

Nesta composicin, que leva por tduo o nome do poeta de Ponteceso, xurde un longo debuxo no que se quere calcar os riscos sobresantes daquel limbo onde compren o seu desterro os elexidos polos deuses. Axunta elementos collidos da propia natureza bergantiana e da afiguracin do Autor. Co cal, supoemos que ise lugar misterioso ven a ser verdadeiramente, cando menos, un anaco da terra nata de cadaqun, mesturada co tecido das suas esperanzas e sonos. Os elementos principales, aqueles que lle dan corpo e feitura, son as lias arredor das cales se alongan xuntoiros de enquisas e inquedanzas:
ELEMENTOS DA PAISAXE
Nubes. Fos de auga Pinares calados (Silencio verde) Ermo. Outeiros Nebra. Solpres de ouro Nube (bacenta, recendente) Chuva. Vento Pinar deshabitado. Terras de labranza Estrelas Mar. Olas. Mar parada no aire. Milleiros de barcos afundidos. Arboladuras de silencio. Lentos solpores. Colunas roxas de ouro. Silencio macizo e fondo. Lonxana msica perdida. Queixumes dos pinos.

ELEMENTOS DOS SOOS


Esparcer o silencio Sombra perdida (Son leve)

ELEMENTOS DE PERSOAS
Corazn. Latir Sombras Pasos Ollos Gorxa. Berros.

As metforas do mar (enderezo dos mortos) configuran sempre lembrmolo- o xacer prximo ou alonxado segundo o ensexo, nestes poemas de Aquilino. No que rematamos a ver, as imxenes marias queren vencellar o xogo dos diferentes elementos isolados, para outer unha visin indetermiada, escura adrede, desa rexin misteriosa pertencente a outra realidade, por onde coidamos anda a compaa dos poetas que se foron. Na composicin

adicada a Manuel Antonio

70

, faise maior a complexidade daquela imaxe, que deixa de ser

refirinte un pouco vado e impreciso, para tornarse vehculo e, tempo, camio servento para levar os espritos deica o Aln. As tradicins arredor das viaxes dos defuntos polo mar ata o Poente, son abondosas nos Fisterres europeos. A sua importancia remana reflexada nos topnimos espallados por aquela beiramar retrincada e fraguenta, fito de maruxas e ralleiras, asento de treboadas: Illas dos Deuses, Illa dos Santos, Furna dos mortos Fin da Terra. Moitos de semellantes nomes xa se esqueceron, tocan a feitos acontecidos en certas datas (loitas, naufraxios), ou foron trocados por outros no trascurso dos anos. O que s remanece a postura diante do Ocano lonxe resta agora a mar riseira da Hladetalmente segundo a expn noso poeta. Denovamente vemos as metforas da Viaxe, servindo de gua desenvolvemento da urdime, onde os chamamentos amigo xa finado sinalan o treito que leva deica unha sorte inexorable: o barco que marea entre as ondas, arrodeado de argazos representacin desa vida estraia do Ocano- e que camia a toa, decir, non dirixido pola vontade hum, senn as avesas, suxeito s forzas non controladas do Fado derradeiro. A equivalencia entre naufraxio (que ven a ser representacin do remate habido na loita do Home contra o Caos mario), e a Morte (intre culminante da existencia hum, sinal do pasaxe a outra realidade), pecha a cadea de sinificados: frol que se espenica, que se desabrocha nas sombras de noite. Esa Morte, esa aparecente creba do Home, verdadeiramente un novo empezo, o abrente doutra Vida.
ELEMENTOS
VIAXE: Mar. Oucas Barco. Capitn MORTE: A toas Estrela Boiar a toas o barco crara estrela, a sua buxola, novia, abruse na sombra. Ai, noso amigo Capitn de alto navo Mar verde de oucas

FIGURAS. METFORAS

Pranto (Sino de pasamento)

70

Escolma, pg. 103.

FINAL: (Chegada a outro mundo): Aquela frol abruse NAS SOMBRAS.

O mensaxe prosigue expresndose naquel outro poema que leva o nome de Carles Riba, esgrevio intelectual cataln, amigo de Aquilino
71

. Nos versos que se lle adican

remanan enteiramente identificadas e integradas as imxenes do Mar e da Morte; tamn aquelas feituras que tentan descreber o universo das sombras polo que camia o poeta fuxido. O paso ata outra vertente da realidade, espnse cun xorne cro, cheo de tristura e seardade. As portas vanse pechando unha aps da outra, coutando a volta de quen van deica o Finamento, e, tempo, as olladas curiosas arelantes dos que desexan entrecoller os segredos do Aln. E o corazn, como unha pedra de abalar aqu unha chamada acugulada de morria, que se recunca para asinalar as xeiras da transicin, tempo inevitable e cobizada. A sada, rexida por un acaso sempre incerto, o entramento nese val de sombras e de sonos, o vieiro entabrado baixo o pulo dun fado rigoroso convocado pola teima do Poeta: Ai, cntas velas temos perdidas pola mar! / Botan por un estraas sombras que non conoce. Como resume desa descripcin perene do sendeiro percorrido pola alma que xa sombra, como exame postreiro dese anceio por conecer o que deceado pro corazn humn, est a Verba chegada Ser da Poesa, a sua diccin dubidosa, o dibuxo da esperanza derradeira e do desexo, da maneira en que se amostran no poema:
ELEMENTOS
Chegada Limiar: (Outro Mundo) Ribeira Mar. Sombras Extraas sombras que non conoce

METAFORAS. FIGURAS

Viaxe: Porto. Galen Noites. Sonos Senso unidirecional da viaxe: Muros. Lirios cegos Noites pechas
71

van valeirando as nosas noites nun galen sin capitn.

erguendo muros calados

Poesas, pg. 163.

Regras impostas o viaxeiro: SOEDADE SILENZO Bgoas. Tristura. Estado incerto: Pastor de olas, de das. Aperta. Banda incerta. Palabras ao vento. Portas que se pechan. Algun agarda detrs das bguas..? Calado esbara un fo de bgoas

Si morrer sorte certa de todo canto vive, quere o Poeta ser testemuo, facer que resoe a sua voz ferida pola dbeda, furtndolle o corpo o fracaso do existir sen conecer. Descreber xogos de Vida, de Amor e Morte ca metfora alanzada deica o Abismo, vai ser, asomade, empregar a potest que acolle a Verba nesa proba que, como Aquilino nos d, instante de dar comenzo sono de que acordar no espera 72.

72

Poesas, (Solio), pg. 166.

REMATE

O poeta sempre , por riba de todo, fillo do seu Pobo. Coma qun d, aln das suas circunstancias vidales, das suas modalidades de expresin, lecturas e traballos tericos, do seu desenrolo lxico e temporeiro, levar co Verbo a imaxe e o xorne do grupo social que o recibu e colleu como propio. Literatura e identidade cultural son polos que a fo trocan conceptos, sinos, sinificados e prestamentos. Por tras, sostndoos nun tapume que verdadeiramente ven a compoer a idea que cada cultura mantn encol da realidade, remanecen as grandes lias de pensamento co Home pose sbor da Vida e da Morte, sbor do Un e mail-o Desemellante. nesa encrucillada onde a iniciativa podente da realidade-de-verd, amosa sua capacidade para reaxir cas outras realidades e ordeamentos do Mundo, mediante a viaxe da Verba dende o nivel dos conceptos abstractos, ata a usanza coti e correnta polas xentes. O longo das pxinas deste traballo, tentei seguir a camiada dun poeta do noso Pobo, e asegn todos atinguimos da nosa experiencia, no tarefa doada matinar encol dalgo tan enfesto e polifactico como a Vida. O seu propio xacer refusa en boa maneira os xeitos de explicacin, e ainda mis, as interpretacins lineales, tallantes, rxidas, que sbor dela queiran doarse. O feito ata ac non , endal, senn unha dentre moitas vereas facedeiras para receber o mensaxe chegado ata nos dende un mundo desconecido, diferente, que arribaremos un da, pero do cal ioramos cseque todo, abranguendo a posibilidade mesma da sua existencia. Non embargante, do xuntoiro un pouco catico e deslavado dos datos co Existir achega, pdese recoller cando menos unha idea abeirada do que supn pro Home a potestade, a crrega inmensa da Verba; das posibilidades e consecuencias ca sua vinda orixina no proceso de ordeamento e interpretacin do Csmos. Por ela, o pensamento pode achegarnos n vidal caracterstico desas persoas, sempre extranas e irrepetibles que moitas veces seu pesar- son os poetas. Co seu precuro decatmonos millor da xenuina traza de ser e de maxinar, da cultura na cal nasceron e se desenvolveron. No caso de Aquilino Iglesia Alvario, vimol-a sua inquedanza, a teima por aquelo que acaesce cos Homes no decorremento da rota vidal, e no vincallo respeuto do que lles agarda na Outra Beira. Esa inquedanza non somentes o anceio dunha alma isolada, nin tampouco un refuxoiro semntico uso. Xulgalo as supora talmente coido eu- iorar

traxeitos requintados encol do que certamente a Verba chegada Ser, e sbor dos vencellos fixados tan fondamente no esprito humn, considerando co Home un ser social. Noso Poeta trallada nos seus versos o xorne das xentes, de cuio vivir, xeito de interpretal-o arredor, e morrer, peza inseparable. Porque tamn inseparable da nosa maneira de ser esa inquedanza polo porvir trascendente, o anceio de realidades diferentes, e as tencins por construir outros mundos alternativos. Non se precura avivecer estereotipos rafados, senn poerse en contacto ca nosa alma. Non custin de anuzar ren de canto o mundo outorga nengn pobo pode facelo sen arriscarse a morrer- senn de ademitir aquello que xace no fondo de nos, e que foi mandado polo vivir e polo morrer de millns doutros seres que, tempo aps, ollaron as nosas terras, o noso Mar, e ise car maino da chuvia do Ceo sentindo no corazn as mesmas chamadas que Aquilino fai dende a sua poesa. Dinos dela: ainda matino si non ser un xogo endexamis adeprendido, no que as verbas son algo maraviloso, desgonzadas do carril do pensar de cada da. 73. Xogo prodixioso, verdadeiramente, atoparse co Mundo, e adeprender das nosas xentes, todol-os das- o nome lextimo das cousas sen Nome.

73

Poesas, (Potica), Ver Nota 118, pg. 68.

You might also like