COMPOSICI DE TEXTO

Os seguintes documentos ilustran sobre as institucins e/ou persoas que son depositarias da soberana segundo catro constitucins da Espaa do sculo XIX. a ta exposicin, trata de diferenciar os distintos tipos de soberana que estes ordenamentos constitucionais implican (soberana nacional, soberana compartida, soberana popular). En todo caso, debes contextualizar os documentos na sa poca en relacin cos rximes polticos que orixinan ou reflicten, marcando as diferencias esenciais entre eles.

Doc.1.-A Constitucin de 1837: Sendo a vontade da nacin revisar, en uso da sa soberana, a Constitucin poltica promulgada en Cdiz o dezanove de marzo de mil oitocentos doce, as Cortes Xerais congregadas a este fin, decretan e sancionan a seguinte Constitucin da Monarqua Espaola. Doc.2.-A Constitucin de 1845: Dona Isabel II, pola gracia de Deus e da Constitucin da Monarqua Espaola, Raa das Espaas (...), sabede: Que sendo a nosa vontade e a das Cortes do Reino regularizar e poer en consonancia coas necesidades actuais do Estado (...), modificando ao efecto a Constitucin promulgada o 18 de xuo de 1837, viemos, en unin e de acordo coas Cortes actualmente reunidas, en decretar e sancionar a seguinte Constitucin da Monarqua Espaola. Doc.3.-A Constitucin de 1869: A Nacin Espaola, e no seu nome as Cortes Constituntes elixidas por sufraxio universal, desexando afianzar a xustiza, a liberdade, a seguridade (...), decretan e sancionan a seguinte Constitucin. Doc.4.-A Constitucin de 1876: Don Alfonso XII, pola gracia de Deus Rei constitucional de Espaa (...), sabede: que en unin e de acordo coas Cortes do Reino actualmente reunidas, viemos en decretar e sancionar a seguinte Constitucin da Monarqua Espaola.

O modelo estado liberal espaol durante o sculo XIX destacou pola sa inestabilidade constitucional. Durante o s. XIX aprobronse en Espaa cinco constitucins diferentes (1812, 1837, 1845, 1669, 1876) u dous proxectos mis que non chegaron a probarse (a progresista de 1856 e a republicana de 1873). A primeira constitucin espaola, a de 1812 un magnfico exemplo de constirucin liberal. Recolle prctivamente todas as aspiracins do liberalismo de inicios de sculo: Soberana Nacional, amplia declaracin de dereitos e liberdades, igualdade ante a lei, divisin de poderes clara, unha forte limitacin do monarca, cortes nunha soa cmara e elxidas por sufraxio universal (ainda que indirecto), creacin dunha Milicia Nacional, concellos electivos, supresin rxime seorial, etc. Sen embargo a sa influencia real no seu momento foi escasa debido a situacin de guerra en que estaba o pas, o escaso apoio que tia o liberalismo entre a poboacin e sobre todo a rpida restauracin do absolutismo tras a volta do monarca en 1814. Pese a todo vai ter unha grande influencia nas constitucins posteriores e vaise converter nun referente e modelo para os liberais espaois. Estes, tras o novo fracaso durantante o Trienio Liberal (1820-1823), tern que esperar a morte de Fernando VII en 1833 para intentar de novo realizar a reformas iniciadas xa 20 anos antes. Trala morte de Fernando VII o sector mis intranxisente do absolutismo non acepta a Isabel e reclama o trono para o Carlos Maria Isidro, irmn do rei, argumentando a ilegalidade da reciente anulacin da lei Slica. O levantemento carlista vai forzar a Mara Cristina, nai de Isabel e rexente, a buscar o apoio dos liberais para lograr a derrota dos carlismo e manter as a coroa para a sa filla. A cambio deste apoio os liberais van a esixir reformas. As primeiras reformas (amnista para os liberias, a nova divisin provincial e sobre todo o Estatuto Real) non satisfacen as demandas nin dos liberais mais moderdos. As entre 1835 e 1837 o sector progresista liderado por homes como Mendizabal vai forzar rexente a aceptar reformas mis radicais, que implican o defintivo fin do antigo rxime e o triunfo da revolucin liberal. Os fitos mis significativos desta foron a supresin do Rxime Seorial, a Desamortizacin de Mendizabal e a Constitucin de 1837. A necesidade de loitar contra o carlismo obrigou a monarqua a aceptar estes cambio e s progreistas a buscar o acordo cos moderados. Por iso a Cosnstitucin do 37 supn en certo modo un retroceso respecto a do 12 (se presenta como unha reforma constitucin do 12 como vemos no doc 1: revisar a constitucin poltica promiulgada en Cadiz ) limitando algns dos aspectos mis radicais e inclundo algunha propostas mis moderadas. As, anda que parte do principio de Soberana Nacional, como se ve no documento 1 (Sendo a vontade da nacinen uso da sa soberana) e respode en moitos aspectos as propostas progresistas (dereitos e liberdades, tolerancia relixiosa, concellos electivos, Milicia Nacional, etc), noutros achgase as propostas de moderados: das cmaras cun Senado nomeado polo monarca (designa o entre unha terna proposta polos electores), sufraxio censatario, e maiores poderes para a monarqua (veto temporal, participa no nomeamento do Senado). A pretensin era a de facer unha constitucin que unise a todos os liberais fronte o Carlismo. Sen embargo, desaparecido o peligro carlista tras o Abrazo de Vergara, as disputas entre moderados e progresistas se recrudecen e acabarn por provocar a abdicacin de Mara Cristina e o ascesnso a rexencia de Espartero. Este, en principio apoiado por progresista perder o seu apoio, situacin que aproveitarn os moderados liderados por Narvaez, para recuperar o poder polo procedemento habitual do pronunciamento. A constitucin do 37 non se adpataba ben os intereses de moderados nin da Coroa as que vaise redactar unha nova Constitucin. A constitucin do 45 recolle perfectamento o ideario moderado: soberana compartida entre a monarqua e as Cortes sen citar a nacin (doc 1 sendo a nosa vontade e das cortes viemos en unin e de acordo coas Cortes), amplos poderes da manarqua (executivo, dereito de veto, convocar e disolver as Cortes, nomear

Senado), Cortes bicamerais, sufraxio moi censatario, concellos de nomeamento real, etc. Se configura as un rximen no que so unha reducida porcin dos cidadns, a oliarqua, participa na vida poltica, e no que a monarqua segue a ter un impotante papel. Os progresistas non podern acceder o poder por va legal: non poden gaar unha eleccins xa que o sufraxio moi censatario e as eleccins estn continuamente manipuladas polo goberno (nunca un grupo no goberno perdeu unhas eleccins) e tampouco poden contar con que a raia designe a progresista para gobernar, pois a monarqua, no fondo nada liberal, identifcase mellor cos moderados. Deste xeito tern que buscar apoio nos pronunciamentos militares e na movilizacin popular para chegar o poder. Unha vez nel tern que cambiar necesariamente a constitucin para poder gobernar dacordo co seu ideario. As en 1854 tras un pronunciamento se abre o Bienio Progresista. Nesta etapa se realiza a Desamortizacin de Madoz e se elabora unha nova constitucin que non chega a entrar en vigor, pois un novo pronunciamento encabezado por ODonell expulsa os progresistas e devolve o poder a moderados. Dende o ano 1866 a monarqua de Isabel II est en clara decadencia. malestar xenerado pola falta de participacin poltica (so entre o 1 e o 3% da poboacin ten dereito voto) se suma o provocado pola crise econmica que afecta a clases medias e sobre todo populares. A ineficacia dos sucesivos gobernos ante a crise e as medidas represivas ante as movilizacins populares fan aumentar a oposicin goberno e a propia monarquia. A raa est cada vez mis desprestixiada, tanto polo seu apoio constante os moderdos, o que a fai inaceptabble para s demais grupos polticos, como pola sa personalidade e vida privada, foco de burlas e cotilleos entre o pobo. As en xullo de 1867 porgresistas e demcratas acordan en Ostende organizar un levantamento con apoio militar para derrubar a monarqua. O significativo deste acordo que o obxecivo xa non derrubar un goberno, senn a propia monarqua. Ademais se asume que o novo sistema terase que rexer polos principios democrticos. Na ltima estapa do reinado de Isabel II nace unha nova corriente liberal, formada polos sectores mais radicais dos progresista, os demcratas. Estes defenden a aplicacin do sufraxio universal na eleccin de Cortes, que deben estar formadas por unha soa cmara. Tamn defenden unha divisin de poderes mis rxida, limitando mis as funcins do monarca, cun lexislativo exercido unicamente pola Cortes e o executivo nun goberno responsable e controlado polo Parlamento. Este grupo defende unha concepcin mis ampla dos dereitos e liberdades individuais, inclundo dereitos como o de asociacin e reunin ou a liberdade de cultos. Os seus ideias tern grande influencia na Constitucin do 69 (doc 3). O demcratas atoparan apoios entre as clases medias e populares. Pola esquerda dos demcratas aparecen os Republicanos. Ademais do seu rexeitmento a Monarqua como forma de organizacin do estado tamn se distinguen pola sa maior defensa dos intereses das clases populares e pola proposta duhan organizacin federal do estado. Estes dou grupos cobran protagonismo a finais do reinado de Isabel II e sobre todo durante o Sexenio Democrtico (1868-1874). En setembro se 1868 principia en Cadiz a Gloriosa Revolucin que pondr fin o reinado de Isabel II. Como ven pasando en situacins similares en seguida se organizan xuntas revolucionarias en moitas localidades e provincias formadas por clases medias e populares, cun ideario poltico mis radical, mis cercano demcrata e republicano que son as autnticas responsables do triunfo revolucionario. Neste contexto convcanse Cortes Constituintes por sufraxio universal encargadas de facer unha nova constitucin. A Constitucin do 69 parte do principio de soberana popular: A Nacin Espaola, e no seu nome as Cortes Constituntes elexidas por sufraxio universal (documento 3). O suxeto da soberana a nacin espaola, que se expresa a travs do sufraxio universal. Outros

elementos da constitucin deixan ver o seu carcter democrtico. O sufraxio universal est recollido na constitucin pero trtase, como habitual nesta poca, de sufraxio universal masculino. Conta cunha ampla declaracin de dereitos: dereito asociacin e reunin, liberdade de cultos, dereito educacin, etc. Ademais establcense garantas para que se cumpran e so se podan suspender en circustancias excepcionais. A divisin de poderes clara: o Executivo no goberno (o rei nomea s ministros que son responsables ante as cortes); o Lexislativo nas cortes, que ademais controlan goberno. As Cortes son bicamerais mantendo a tradicional organizacin dende a Constitucin de 1837. Sen embargo suprmese toda inxerencia do monarca na eleccin do Senado, ainda que esta cmara manter un carcter mas conservador que o congreso, xa que para ser senador hai n mnimo de renda ou ter ocupado un cargo pblico importante ( para poder ser elexido, non para poder votar). A constitucin limita moito o poder efectivo do monarca: non ten dereito de veto, non pode disolver as Cortes a vontade, na prctica son os ministros quenes exercen o xecutivo. Os concellos son electivos e de novo organizarase a Milicia Nacional. En definitiva podemos considerara a Contitucin de 1869 como una constitucin democrtica para a poca, pese a que as mulleres anda non poda votar. O novo rxime ter que facer fornte a numerosas dificultades. E primeiro lugar a busca dun novo rei. Pero coa chegada de Amadeo de Saboia (1870-1873) os problemas non rematan: guerra en Cuba, levantamento Carlista, rexeitamento dos moderados ou alfonsinos (representan oligarqua), fustracin das clases populares que non ven cumpridas moitas das esperenzas xeneradas pola Gloriosa Revolucin o que provoca o incremento da conflictividade social e o crecemento do movemento obreiro, oposicin dos republicanos Trala abdicacin Amadeo e a proclamacin da I Repblica a inicios de 1873 os problemas lonxe de desaparecer aumentan s xa sinalados haber que engadir o escaso apoio real que ten a repblica entre os grupos dirixentes e as divisins entre os propios republicanos, que se exemplifican no levantamento cantonal. O medo revolucin ( revolta cantonal, o crecemento do movemento obreiro as folgas e movilizacins, sucesos como os de Alcoi que recordan a comuna de Paris fan temer unha revolucin obreira) leva a clase media a adoptar posturas mis conservadoras, a renunciar s logros do 68 a cambio de seguridade e orde. Entre as clases populares diminue o apoio repblica debido a fustracin producida pola represin do cantonalismo e do movemento obreiro. Os Alfonsinos, liderados por Cnovas del Castillo, logran cada vez mis apoios para a volta dos Borbns, para unha restauracin que signifique orde e seguridade, anda que a costa de liberdade. A guerra de Cuba, a guerra carlista e a revolta cantonal fan que a repblica dependa cada vez mis dos militares que a defenden, pero moi poucos militares son republicanos. En xeneiro de 1874 o Xeneral Pava pon fin experimento republicano dando paso a un rxime transitorio, dirixido polo xeneral Serraano. Un ano despois, en decembro do 74 un novo pronunciamento organizado polo o xeneral Martinez Campos acelera a resturacin da monarqua dos borbns na figura de Alfonso XII, (1875-1885) fillo de Isabel II. A Restauracin non so a restauracin da monarqua dos Borbns senon tamn a volta a un modelo poltico liberal moderado con certas modificacin. Cnovas vai ser o seu principal impulsor. Pretenda restaurar a monarqua dos Borbns e asegurar a sa estabilidade tempo que garantizar o control do poder por parte da oligarqua. Para isto ten que compartir o poder cos progresistas. Cnovas consciente de que o feito de pechar acceso poder s progresistas, en poca isabelia, fixo que estes buscaran no pronunciamento o mecanismo para logralo e que acabasen por rexeitar a propia monarqua. As diferencias entre moderados, agora conservadores, e porgresistas, agora liberias, non eran tantas. As o novo sistema debe permitir a alternancia no poder entre liberais moderados progresistas pero vetar calquera posibilidade a outros grupos mis democrticos. Para isto en primeiro lugar hai que facer unha constitucin que sexa aceptada por moderados a progresista.

A constitucin de 1876 asemllase bastente a de 1845 pero recolle algns elementos da do 45. Na concepcin da soberana compartida segue a do 45 en unin e de acordo coas Cortes (doc 4) e non se cita a nacin como suxeito da soberana unicamente monarqua e as Cortes. Importante papel da monarqua: nomea primeiro ministro marxe das cortes participa no lexislativo (ten iniciativa lexislativa, convoca e disolve as cortes, dereito de veto, nomea parte do Senado), e dirixe o exrcito. Na composicin das Cortes tamn e similar a do 45 cunha Cortes Bicamerais: Congreso elexido por sufraxio (non se especifica o tipo de sufraxio pero ser censatario ata 1890); Senado cuns senadores por dereito propio (grandes de Espaa, capitns xerais, arzobispos),e senadores vitalicios nomeados polo rei con caracter vitalicios. A declaracin de dereitos en parte est copiada da do 69. unha declaracin aparentemente amplia pero a diferencia do 69 nos deixaba a sa regulacin a leis posteriores, o que permitir a sa limitacin ou ampliacin segundo a grupo poltico que goberne. Tampouco recolle a liberdade de cultos pois so se permites cultos diferente o catlico oficial no mbito privado.. Para asegurara ese reparto do podes entre os dous prtidos dinsticos ser necesrio a Asegurar que os resultados electorais sexan favorables a moderados ou progresistas e non a outros grupos mediante o fraude electoral e o cacciquismo. O sistema vai durar casi 50 sendo as a cosnstitucin do 76 lonxeva precisamente por ser aceptada por conservadores e liberais que non teen por que modificala cando acceden poder.

Durante o sculo XIX hai una grande inestabilidade constitucional, pois cada grupo no poder trata de facer unha constitucin a sa medida sen buscar o acordo cos demais grupos. Neste panorama predominaron claramente as constitucins moderadas e conservadoras as de 1845 e 1876 que foron as que estiveron mis tempo vixentes e influron mais na configuracin do estado liberal espaol. Deste xeito o modelo de estado liberal espaol caracterizouse por: Control poltico dos propietarios, dunha oligarqua formada pola vella nobreza, a burguesa terraateniente e industrial, que ben mediante o sufraxio censatario (especailmente en poca isabelina) ou o caciquismo e o fraude (na Restauracin) se aseguran o control do estado e deixan marxe o resto da poboacin. O estado acaba por se converter nun instrumento servivcio dos intereses desre grupos propietarios Importante papel da monarqua que mantn o control do poder executivo, nomenado gobernos marxe das Cortes (habitualmente primeiro se nomea goberno e logo se convocan eleccins que gaa o partido do goberno) e uha participacin importante no lexislativo. Recurso frecuente pronuncimento para realizar cambios de goberno e sistema. Durante a etapa Isabelina os progresistas so poden acceder poder mediante o pronunciamento, xa que nin contan co apoio da raia nin poden gaar, debido o sufraxio extremedamente censatario e o fraude, unha eleccins. Na Restauracin o acordo entre as duas familias do luiberalismo para turnarse no poder reducir a incidenca dos pronunciamentos, pero sern os demais grupos poticos os que tean que recurrir a mtodos revolucionarios para intentar influr no poder. Estado unitario e fortemente centralizado Unicamente durante os anos do Sexenio Democrtico rmpese temporalmente con este panorama, que se volve coa Restauracin