Professional Documents
Culture Documents
Verkennend onderzoek naar de wijze waarop media over elkaar schrijven 2012
12 februari 2013
Inhoud
Inleiding
Conclusies Algemeen mediabeeld Profielschetsen mediatitels
3
5 7 10
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Inleiding
Achtergrond Dit rapport is het resultaat van een samenwerking tussen Publistat Mediaonderzoek en De Nederlandse Nieuwsmonitor. Publistat Mediaonderzoek en De Nederlandse Nieuwsmonitor krijgen regelmatig vragen over het Nederlandse medialandschap: welke media zijn er eigenlijk dominant? Welke media bepalen de agenda en wie volgt er slechts? De Nederlandse Nieuwsmonitor heeft in het verleden verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de invloed van media op de agendering van sociale problemen (www.nieuwsmonitor.net). Tot op heden ontbreekt echter een systematisch overzicht van de manier waarop kranten nieuws van elkaar overnemen en hoe zij over elkaar schrijven. Dit onderzoek is een eerste aanzet om hierin inzicht te bieden. De centrale onderzoeksvraag luidt: in hoeverre en op welke wijze spreken media over elkaar? Het is de intentie om dit onderzoek jaarlijks te herhalen, zodat trends in de verhoudingen tussen Nederlandse media kunnen worden gesignaleerd. Mediaselectie en onderzoeksmethode De onderzochte media zijn de Volkskrant, De Telegraaf, NRC Handelsblad, Trouw, Algemeen Dagblad (AD), Het Financieele Dagblad (FD) en GeenStijl. Alle onderlinge vermeldingen van deze media gedurende 2012 zijn verzameld. Vervolgens is onderzocht hoe vaak de media elkaar noemen en hoe vaak ze op hun beurt genoemd worden in de andere onderzochte media. De toon van vermeldingen is geanalyseerd op een driepuntsschaal: positief, neutraal of negatief. Er is niet gekeken naar de manier waarop media naar zichzelf verwijzen. Aan elke vermelding is ten slotte een typering toegekend: Bron (medium genoemd als bron van nieuws) Verwijzing (verwijzing naar een artikel op een medium voor meer uitgebreide informatie) Subject/handelende actor (beschrijving van handelen medium/mening over handelen medium) Object (beschrijving/mening over het medium) Werkgever (bijvoorbeeld als werkgever van een journalist) Op basis van de coderingen zijn ranglijsten opgesteld voor de zichtbaarheid van media als nieuwsbron (op basis van bronvermeldingen en verwijzingen) en is in kaart gebracht in hoeverre en op welke wijze een medium zelf onderwerp van gesprek is (op basis van zichtbaarheid als subject/handelende actor en als object). Beperkingen van de onderzoeksopzet In dit onderzoek is uitsluitend gekeken naar expliciete verwijzingen van de verschillende media. Het onderzoek is daarmee gericht op hoe media over elkaar schrijven en niet op de effectiviteit of kwaliteit van de nieuwsgaring door de media. Het is mogelijk dat journalisten wel nieuws overnemen van andere media, maar niet het medium noemen dat dit als eerste bracht. Nieuws kan zonder bronvermelding overgenomen worden, of journalisten kunnen bijvoorbeeld genterviewde bronnen nogmaals benaderen (het zogenaamde witwassen van artikelen). Vervolgonderzoek Publistat en de Nieuwsmonitor overwegen om het onderzoek jaarlijks te herhalen. Om een nog beter beeld te krijgen van de onderlinge verhoudingen in het medialandschap zullen dan idealiter meer bronnen onderzocht worden, waaronder belangrijke nieuwsmedia op internet en radio en televisie. Ook zal er extra aandacht besteed worden aan het fenomeen witwassen, door middel van het nauwgezet volgen van de nieuwsontwikkeling over concrete casussen. Ten slotte kunnen belangrijke ontwikkelingen in het algemene medialandschap geobserveerd worden, zoals een mogelijke opkomst van de Bekende Journalist, die op persoonlijke titel het nieuws beheerst, of veranderende profielen van traditionele media binnen een zichzelf vernieuwend medialandschap.
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Inhoud
Inleiding
Conclusies Algemeen mediabeeld Profielschetsen mediatitels
3
5 7 10
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Conclusies
De Telegraaf staat centraal in het Nederlandse medialandschap De Telegraaf is in Nederland van de onderzochte media het meest in beeld. Van alle media verschijnen er van de krant de meeste vermeldingen als bron van nieuws n als onderwerp van gesprek. Van de onderzochte media wordt de krant veruit het vaakst negatief besproken, vooral door de Volkskrant en NRC Handelsblad. De Telegraaf besteedt zelf nauwelijks aandacht aan andere Nederlandse media: in totaal slechts 157 zinnen in 2012. De Telegraaf wil kiezen voor een duidelijk profiel, zo meldde Sjuul Paradijs in 2009 bij zijn aantreden als hoofdredacteur bij Pauw & Witteman. De krant lijkt daar in te slagen, gezien de ruime aandacht in andere kranten voor nieuws in De Telegraaf over bijvoorbeeld Ajax en Marx Rutte. De Volkskrant houdt zich het meest met andere media bezig Van de onderzochte kranten besteedt de Volkskrant met afstand de meeste ruimte aan andere media. Vooral De Telegraaf en concurrent NRC Handelsblad kunnen op de aandacht van de krant rekenen. De Volkskrant wordt door GeenStijl azijnbode genoemd. Dat blijkt mee te vallen in berichtgeving over andere media; de krant schrijft wel veel over andere kranten, maar niet uitgesproken negatief. Alleen over NRC Handelsblad schrijft de Volkskrant opvallend kritisch. NRC handelsblad is op haar beurt van de traditionele media het meest kritisch over de Volkskrant. NRC-journalisten in 2012 veelvuldig in beeld Het afgelopen jaar waren journalisten van NRC Handelsblad regelmatig op persoonlijke titel in beeld. Met name Jannetje Koelewijn en de berichtgeving over Friso doen veel stof opwaaien in andere kranten. Opiniemakers als Bas Heijne en de in 2012 gestopte Jrme Heldring zijn regelmatig onderwerp van gesprek in andere media. De krant is, mede door de aandacht voor haar werknemers, na De Telegraaf het meest besproken medium. Trouw: opvallend onopvallend Trouw profileert zich als een krant zonder opsmuk. Die typering is ook van toepassing op het mediaprofiel van de krant; op geen enkel punt toont het mediabeeld van Trouw grote uitschieters. De krant is vooral zichtbaar in De Persgroep-partners de Volkskrant en AD. GeenStijl schrijft het meest kritisch over Trouw. Vooral de religieuze inslag van de krant moet het in het weblog vaak ontgelden. Financieele Dagblad (FD): specialistisch karakter wordt weerspiegeld FD richt zich op economisch nieuws en dat specialistische karakter zorgt ervoor dat de krant ook een speciale plaats inneemt in het Nederlandse medialandschap. FD wordt, vergeleken met de andere kranten, vaker als bron aangehaald; bijna 50% van alle vermeldingen van de krant is een bronvermelding. Daarnaast is de krant het minst mikpunt van kritiek. Ook de verhouding tussen kritiek en lof is opvallend; FD wordt bijna net zo vaak geprezen als bekritiseerd. Voor de andere media liggen die verhoudingen heel anders; zij worden zonder uitzondering veel vaker bekritiseerd dan geprezen. Het Algemeen Dagblad (AD) wordt weinig genoemd in andere kranten. AD, qua oplage de tweede krant van Nederland, is nauwelijks als nieuwsbron in beeld in de andere onderzochte media. De krant scoort op zichtbaarheid als nieuwsbron na het specialistische medium FD en weblog GeenStijl het laagst. Ook de onderzoeken die de krant jaarlijks publiceert, zoals de Oliebollentest, Haringtest en Veiligheidsmonitor worden weinig overgenomen door de andere landelijke kranten. GeenStijl: duider van dode bomen Van alle onderzochte media verwijst GeenStijl het meest naar de andere media. Dit betekent niet dat GeenStijl ook het meest over andere media schrijft; het overgrote deel (70%) van de vermeldingen bestaat uit hyperlinks. Hoewel GeenStijl negatief schrijft over de Volkskrant, leiden haar hyperlinks in 2012 het vaakst naar de website van deze krant. GeenStijl verwijst daarnaast vaak naar De Telegraaf, net als het weblog onderdeel van TMG. In de lopende tekst worden de onderzochte kranten vaak niet bij naam (of bijnaam) genoemd. Wanneer redacteuren van het weblog dit wel doen, nemen zij geen blad voor de mond; het weblog is van alle onderzochte media het minst vaak neutraal. De omschrijvingen zijn daarbij bloemrijk: De Telegraaf is ook wel De Telepaniek of De Televaag, het AD moet weg en bedrijft McDonaldsjournalistiek. Zo valt over alle kranten wel wat te zeggen, behalve over Het Financieele Dagblad; over die krant zijn de redacteuren van GeenStijl niet nmaal kritisch.
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Inhoud
Inleiding
Conclusies Algemeen mediabeeld Profielschetsen mediatitels
3
5 7 10
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Algemeen mediabeeld
In 2012 verschenen er 237.283 artikelen in de media die zijn opgenomen in het onderzoek. In totaal plaatsten de onderzochte media in die periode in 4.180 artikelen 6.695 vermeldingen van elkaar.
Totaal aantal onderlinge vermeldingen Noemend medium Telegraaf Genoemd medium Telegraaf NRC Volkskrant Trouw AD Financieele Dagblad Geenstijl Totaal 40 58 16 10 22 11 157 239 77 76 122 59 1.001 181 178 130 88 1.816 96 64 24 1.053 41 28 499 5 431 1.738 NRC 428 Volkskrant 612 627 Trouw 268 347 254 AD 86 137 156 51 Financieele Dagblad 107 130 113 49 27 Totaal Geenstijl 560 286 573 157 104 58 2.061 1.567 1.393 531 491 437 215 6.695
858
835
De Telegraaf is het meest in beeld als nieuwsbron, net iets vaker dan de Volkskrant
Aantal vermeldingen
741 369 17 47
50
AD 29
Trouw 30
De Telegraaf is veruit het meest besproken medium. De krant van wakker Nederland is ook het vaakst mikpunt van kritiek
258
256
Geenstijl 25
Van de onderzochte media wordt GeenStijl het minst genoemd als nieuwsbron
Geenstijl
55
Het Financieele Dagblad staat van de onderzochte media het minst ter discussie
Bronvermeldingen en verwijzingen
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Algemeen mediabeeld
GeenStijl focust op de Volkskrant en De Telegraaf De Telegraaf staat aan de top van het Nederlandse medialandschap GeenStijl verwijst in 2012 in bijna n op de drie gepubliceerde artikelen naar een van de zes onderzochte kranten
Aandeel vermeldingen in totaal aantal artikelen per medium
Percentage artikelen met vermelding tov totale hoeveelheid gepubliceerde artikelen in 2012 Geenstijl (3.974) Volkskrant (37.733)
Trouw (30.147)
2,85% 28,54%
2,40%
1,30%
Van de traditionele media schrijft de Volkskrant het meest over andere media
1,24%
1,23%
0,19%
% van artikelen
Overige berichtgeving
FD en AD zijn niet sterk verbonden aan de andere media In dit netwerk staat de grootte van de cirkels voor het aantal keer dat een mediatitel gedurende 2012 zichtbaar is in andere media. Pijlen tussen de mediatitels staan voor vermeldingen, waarbij de dikte van de pijl correspondeert met het aantal keer dat een medium een ander medium noemt. De kleur van de pijlen staat voor de manier waarop kranten naar elkaar verwijzen: overwegend positief (groen), neutraal (zwart) of negatief (rood). In het netwerk is geen onderscheid gemaakt tussen de typen vermeldingen. Om de leesbaarheid te bevorderen zijn alleen pijlen weergegeven bij meer dan 110 vermeldingen.
De Telegraaf schrijft nauwelijks over andere media; in 0,19% van de artikelen van de krant worden andere media vermeld
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Inhoud
Inleiding
Conclusies Algemeen mediabeeld Profielschetsen mediatitels
3
5 7 10
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Profiel De Telegraaf
Aantal vermeldingen van en verwijzingen naar De Telegraaf als nieuwsbron, 2012
GeenStijl
457
Volkskrant
70
293
18
Volkskrant
150
Trouw
90
De Telegraaf is sterk zichtbaar als bron van GeenStijl. Het overgrote deel van deze vermeldingen op GeenStijl bestaat uit hyperlinks
Gekeken naar de onderzochte kranten is De Telegraaf het meest zichtbaar als nieuwsbron in de Volkskrant
NRC
75
194
21
Trouw
37
109
NRC
82
21
67
Van alle kranten houdt de Volkskrant zich het meest met De Telegraaf bezig. De Volkskrant is daarbij, net als NRC Handelsblad, vaak negatief over De Telegraaf
AD
43
15
52
Financieele Dagblad
36 Bronvermeldingen en verwijzingen
21%
9%
Aantal artikelen
werkgever/beroep verwijzing
21%
250 30
In november schrijven de onderzochte media veelvuldig over kritiek van De Telegraaf op de VVD (Marx Rutte)
23
200 8 20 20 100
43 36 32
72
150
17 22
34 31
32 15 22 40
38
10 17 52
63
17 14 41 1 40 20 40 61 40
22 jul 34 aug
42 34
15
30 49
13 95 27
28%
21%
bron
53
63
68
De Telegraaf is vaker dan andere kranten zelf onderwerp van berichtgeving. Bijna de helft van alle vermeldingen van De Telegraaf gaat over (het handelen van) de krant als onderwerp van gesprek
50
41 39
mei
41
37
19 47
okt
31 31 46
nov
25 40
feb
0
jan
22 mrt
33 apr
36
jun
50
s ep
26 dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
10
Profiel de Volkskrant
Aantal vermeldingen van en verwijzingen naar de Volkskrant als nieuwsbron, 2012
GeenStijl
450
Trouw
114
AD
111
Net als De Telegraaf is de Volkskrant (al dan niet aangeduid als azijnbode) sterk zichtbaar als nieuwsbron op GeenStijl. Net als bij De Telegraaf is dat meestal in de vorm van hyperlinks
GeenStijl
32
60
78
NRC
75
35
Financieele Dagblad
64
22
Telegraaf
21
AD
Bronvermeldingen en verwijzingen
12%
31%
werkgever/beroep verwijzing
29%
150
23 20 19 14 4 12 15 34 48 27
feb 29 mrt apr
In april krijgt de Volkskrant veel aandacht nadat Rutte een artikel bekritiseert waarin de Volkskrant schrijft dat Wilders uit is op de val van minister Leers
17 15 12 14 28 43
12
5 20 22 13 12 18 9
32
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
100
11 10 10
35
14
16
36
22
19
9 19 12 23 31
aug
15 25 23
14 41
15 17 27 28
jul
15% 13%
34
45
18 24
53
bron
50
40 0
jan
34
jun
38 sep
36
okt
37
nov
43
mei
dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
11
Volkskrant
208
Volkskrant
28
GeenStijl
182
Trouw
31
93
Trouw
130
30
41
AD
64
34
De Volkskrant is het meest kritisch over NRC Handelsblad. De krant is ook het vaakst positief over haar concurrent
Financieele Dagblad
59
36
Telegraaf
11 Bronvermeldingen en verwijzingen
Verslaggevers van NRC handelsblad zijn opvallend vaak onderwerp van berichtgeving
Aantal artikelen
NRC ligt onder vuur na de verslaggeving over het skiongeluk van Prins Friso
200 68 150
werkgever/beroep
32% 23%
41
38 26
10%
100
30
21
40
26
27
49
32
16
28 12 28 13
14 14 38 16 31 dec
19%
16%
33
17
50
25
13 34
25 9
47
37
11
22 14 33 mei
68 39
44 feb
43 apr
43 okt nov
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
12
Profiel Trouw
Aantal vermeldingen van en verwijzingen naar Trouw als nieuwsbron, 2012
Aantal vermeldingen van Trouw als object of subject/handelend actor, 2012 Volkskrant
6 60 4
GeenStijl
128
Volkskrant
76
NRC
36
AD
37
GeenStijl
11
10
Financieele Dagblad
24
Financieele 1 Dagblad AD 3 7
16
NRC
20
GeenStijl is het vaakst negatief over Trouw. Op de blog wordt de krant stervend (27-10-2012) en een confessionelenfolder (27-92012) genoemd
Telegraaf
6 Bronvermeldingen en verwijzingen
Telegraaf 1
In februari is Trouw in het nieuws na een uitgebreid interview met PvdA-voorman Job Cohen
75
12% 33%
Aantal artikelen
werkgever/beroep verwijzing
22%
7 50
13 2 5
Minister Leers bekritiseert berichtgeving in Trouw over het studievisum van Angolese asielzoeker Mauro
7
8 2 7 3 9
7 8
14
5 9 8
4 4 25 7 3
7 13
17
3 2 7
2 5 4 11 2 5 3 10 4
7 7 14
8
6
11
17
18%
15%
bron
29 20
10
8 11 sep
15
7 14 nov 19
12
17
18
13 jun
8 aug
10 okt
jul
dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
NRC
74
Volkskrant
Volkskrant
55
NRC
21
GeenStijl
48
Trouw
20
Trouw
38
AD
AD
28
GeenStijl
Alleen over FD schrijft het kritische weblog GeenStijl niet nmaal negatief
Telegraaf
13 Bronvermeldingen en verwijzingen
Telegraaf
Als het FD genoemd wordt, dan is dat in de helft van de gevallen als nieuwsbron
8% 10%
werkgever/beroep verwijzing
Aantal artikelen
In oktober is FD uitgebreid in beeld met een koerswijziging: de krant gaat over op een compacter formaat
40 2 5 5
7 6 4 10
3 5
4 7 1 1 3 3 6
2
1 14 1 7
49%
18%
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
20
4 7 3
6 3 8
1 4 2 3
2 4 5 7
21
4 1 4 8
15%
bron
16
5 1 14
24 18 14 12
27 21
22
26 5 7
12
0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
GeenStijl
88
10
72
Volkskrant
77
NRC
40
Trouw
51
Trouw
33
NRC
24
Financieele Dagblad
13
AD is in het algemeen weinig zichtbaar als nieuwsbron. De krant is nog het meest in beeld als bron in hyperlinkverwijzingen op GeenStijl
4 3
12
Telegraaf
5 Bronvermeldingen en verwijzingen
ongunstig
neutraal
gunstig
Topambtenaar Demmink spant een rechtszaak tegen AD aan, na vermeende onjuiste berichtgeving over kindermisbruik
Aantal artikelen
In juni lanceren AD en Het Parool een plan om de taken van het GPD over te nemen
50 8 7 11 4 2 5 2 4 7 jan feb mrt 1 4 7 6
10
4
4 15 10
4 1
1 7 13 5 15
23 22 1 4 7 7 7 22 14 jul aug 1 5 5
2 5
16
25
25
4 5 4 17
11
29%
1 3 3 4 16
8
13
19
0
18
15
20
s ep
okt
nov
dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
Profiel GeenStijl
Aantal vermeldingen van en verwijzingen naar GeenStijl als nieuwsbron, 2012
Volkskrant
Volkskrant
NRC
NRC
19
28
AD
Trouw
13
Telegraaf
Financieele Dagblad
GeenStijl is in de onderzochte kranten nauwelijks zichtbaar als nieuwsbron. In alle media is het aantal bronvermeldingen van en verwijzingen naar GeenStijl op de vingers van twee handen te tellen. Het weblog is het vaakst zichtbaar als nieuwsbron in de Volkskrant en het NRC Handelsblad
AD
Telegraaf
4 3
GeenStijl is opvallend vaak negatief in beeld; met name in de Volkskrant en het NRC Handelsblad
Trouw
1 Bronvermeldingen en verwijzingen
GeenStijl is nauwelijks als bron in beeld, maar in bijna driekwart van de gevallen als gespreksonderwerp (object of subject)
11% 15%
40
Aantal artikelen
In september wordt GeenStijl beboet voor het hyperlinken naar de Playboy-fotos van Britt Dekker
30 25 20 2
12
43%
31%
5 7 1 2 3 1 8 6
mei
object/onderwerp gesprek
7 1 5 1 1 4 1 jun
3
3 1 2 4
16
bron
10
1
7 5
5 6 2
aug
4 3 6
10 2
mrt
11
1 sep 1 okt
9 1 nov
2
jan
3
feb
2
apr
4
jul
dec
werkgever/beroep
subject/handelende actor
object/onderwerp gesprek
verwijzing
bron
Publistat Mediaonderzoek B.V. en De Nederlandse Nieuwsmonitor Zegt de ene krant over de andere...
16