2 Kademeli Konik Dişli Kutusu Tasarımı

T.
C
SELUK NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
MAKNA MHENDSL BLM

MAKNA MHENDSL UYGULAMASI I

DL KUTUSU TASARIMI

HAZIRLAYAN
EKREM ZTRK
091210072

DANIMAN
PROF. DR. H. SELUK HALKACI

KONYA/2013
i

indekiler Tablosu
KULLANILAN SMGELER ..iv
NSZ vi
ZET ..vii
1. GR ......................................................................................................................... 1
1.1 Konik Dili arklar ............................................................................................ 3
1.1.1 Konik Dilinin Kullanld Yerler ............................................................. 3
1.1.2 Konik Dililerin alma Pozisyonlar ....................................................... 3
1.2 Dili Kutular ...................................................................................................... 4
1.2.1 Dili Kutularnn Kullanldklar Yerler ..................................................... 5
1.2.2 Bir Dili Kutusu Tasarm Nelere Baldr ................................................. 5
2. VERLEN BLGLER VE STENENLER ............................................................... 7
3. ELEKTRK MOTORUNUN SEM ...................................................................... 8
4. KADEMELERN BELRLENMES VE D SAYILARININ HESABI .............. 11
4.1 Dili Saylarnn Belirlenmesi ........................................................................... 11
5. DNDRME MOMENTLER HESABI ............................................................... 12
6. MODL VE TEMEL DL BOYUTLARININ HESABI .................................... 14
6.1 Dili Malzemeleri ( 1. Kademe ) ...................................................................... 14
6.2 Di Kk Krlmasna Gre Ortalama Modl (mo) ......................................... 14
6.3 Anma Ve Ezilmeye Gre Ortalama Modl(mo) ........................................... 15
6.4 Standart Modln(en byk modl ma) Belirlenmesi .......................................... 15
6.5 arklarn Mukavemet Kontrol ....................................................................... 15
6.5.1 Eilmeden tr Di Dibi Kesilmesi Asndan Kontrol .............................. 15
6.5.2 Yzey Ezilmesi Asndan Kontrol ............................................................... 15
6.6 Dili Malzemeleri (2.Kademe) ......................................................................... 16
6.7 Di Kk Mukavemetine Gre Modl ............................................................. 17
ii

6.8 Di Yzeyi Ezilmesine Gre Modl (Yumuak ark Dikkate Alnr.) ........... 17
6.9 arklarn Mukavemet Kontrol ....................................................................... 17
6.9.1 Eilmeden tr Di Dibi Kesilmesi Asndan Kontrol .............................. 17
6.9.2 Ezilme Asndan Kontrol .............................................................................. 18
7. ML APLARI VE MUKAVEMET KONTROLLER ......................................... 19
7.1 Yataklarn simlendirilmesi Ve Yataklara Gelen Kuvvetlerin Bulunmas ...... 19
7.2 Birinci Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol ................ 23
7.3 kinci Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol .................. 25
7.4 nc Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol ............... 30
8. RULMANLI YATAKLARIN HESAPLANMASI VE SEM ............................ 34
8.1 Giri Milinin Yataklanmas .............................................................................. 34
8.1.1 A Yatann Seimi ........................................................................................ 34
8.1.2 B Yatann Seimi ......................................................................................... 34
8.2 Ara Milin Yataklanmas ................................................................................... 35
8.2.1 C Yatann Seimi ......................................................................................... 35
8.2.2 D Yatann Seimi ........................................................................................ 36
8.3 k Milinin Yataklanmas ............................................................................. 36
8.3.1 E Yatann Seimi ......................................................................................... 36
8.3.2 F Yatann Seimi ......................................................................................... 37
9. KAMALARIN HESAPLANMASI ......................................................................... 38
9.1 Z2 arkn Balayan Kama(Paralel Yzl Gmme Kama) ............................. 38
9.2 Z4 arkn Balayan Kama(Paralel Yzl Gmme Kama) ............................. 38
10. MONTAJ VE DEMONTAJ ................................................................................ 40
10.1 Giri Mili Alt Montaj ...................................................................................... 40
10.2 Ara Mil Alt Montaj ......................................................................................... 40
10.3 k Mili Alt Montaj ...................................................................................... 40
10.4 Alt Montajlarn Alt Gvde zerine Yerletirilmesi......................................... 40
iii

10.5 Merkezleme Pimleri le st Gvdenin Alt Gvde zerine Oturtulmas ......... 40
10.6 Alt Ve st Gvdenin Cvata Ve Somunlarla Balanmas ............................... 41
10.7 Kapaklarn Gvdeye Balanmas ..................................................................... 41
11. SONU ................................................................................................................ 42
12. KAYNAKLAR .................................................................................................... 43
13. EKLER ................................................................................................................. 44

iv

KULLANILAN SMGELER
ng : giri devri (dev/dk)
n : k devri (dev/dk)
Pg : giri gc (dev/dk)
: verim
i : evrim oran
Md : dndrme momenti (N.mm)
Me : eilme momenti (N.mm)
: di genilik katsays
Kf : form faktr
: kavrama oran
Kd : dinamik yk faktr
Kb : ap bykl faktr
Ky : yzey przl faktr
Kt : teorik gerilme ylmas faktr
K : entik faktr
q : entik hassasiyeti
S : emniyet katsays
AK : akma gerilmesi (N/mm2)
K : kopma gerilmesi (N/mm2)
AK : akma burulmas (N/mm2)
K : kopma burulmas (N/mm2)
eTD : tam deiken zorlanmada malzemenin srekli mukavemet snr (N/mm2)
em : makine elemannn emniyetli gerilme deeri (N/mm2)
Pmax : maksimum basn deeri (N/mm2)
Pem : emniyetli basn deeri (N/mm2)
m : dili modl (mm)
b : di genilii (mm)
z : di says (adet)
d : yuvarlanma dairesi ap (mm)
d0 : ortalama yuvarlanma(taksimat) dairesi ap (mm)
db : di ba dairesi ap (mm)
da : enbyk d yuvarlanma dairesi ap(mm)
v

dt : taban dairesi ap (mm)
h : ba ykseklii (mm)
a : eksenler aras mesafe (mm)
F : evresel kuvvet (N)
Fr : radyal kuvvet (N)
Fe : eksenel kuvvet(N)
d : mil ap
b : kama genilii (mm)
h : kama ykseklii (mm)
t1 : kamann mil iinde kalan ksm (mm)
t2 : kamann dili iinde kalan ksm (mm)
L : kama boyu (mm)
Lh : rulman mr (saat)
C : dinamik yk says (kN)

vi

NSZ
Makine Mhendislii Uygulamalar 1 dersi kapsamnda 2 kademeli giri-k mil
pozisyonu birbirine dik olan dili kutusu projelendirilmitir. Bu projede dili kutusu
tasarmnda boyutlar, mukavemet kontrol ve kullanlan malzeme kalitesi gz nnde
bulundurulmutur. Bu proje bir dili kutusu tasarmnda gerekli olan dililerin, millerin
rulmanl yataklarn ve kamalarn boyut ve mukavemet hesaplarn ve ayrca retimi iin
gerekli olan teknik resimleri ierir.
Proje sresince Solidworks CAD yazlmn bana etkin bir biimde reten, tasarmda
bana byk faydalar olan danman hocam Prof. Dr. H. Seluk HALKACI ya
teekkr bir bor bilirim.

OCAK 2013
Ekrem ZTRK

vii

ZET
Proje almas kapsamnda, k gc 2 KW, k devri 28 d/dk olan dili kutusu
tasarm yaplmtr. Bu zelliklere sahip bir dili kutusunu tahrik etmek iin ekonomik
faktrler ve verimler gz nne alnarak; k gc 3 KW ve k devri 1000 d/dk
olan GAMAK marka IE1 grubu 6 kutuplu Alminyum gvde AGM 132 S 6 numaral
alternatif akm (AC) elektrik motorunun kullanlmasna karar verilmitir.
Giri ve k devir saylar gz nne alnarak, tasarm yaplacak dili kutusunun
2 kademeli olacana karar verilmitir. Hareket iletimi dik olduu iin konik dililer ve
dz dililer kullanlmtr. Gerekli evrim orann elde edebilmek iin dililerin di
saylar seilmitir. stenen, uygun olan konstrksiyon boyutlar da hesaba alnp
dililerin emniyetli bir biimde alabilmeleri iin uygun malzemeler seilmi, modl
hesab yaplmtr ve dililerin boyutlar belirlendikten sonra yataklar aras mesafe tayin
edilerek, dililere ve yataklara gelen kuvvetler hesaplanmtr. Bu kuvvetler
dorultusunda; kesme ve eilme momenti diyagramlar izilmi, uygun mil malzemesi
mil aplarn emniyetli bir biimde altracak ekilde seilmitir. stenilen mr elde
edebilmek iin rulmanl yatak hesaplamalar yaplm ve dililerin millere nasl
balanacaklar belirlenmi, gerekli kama hesaplamalar yaplmtr. Konstrksiyona en
uygun balant ekli uygu kamas eklinde belirlenmitir.
Solidworks programn kullanarak dili kutusunun al gvdesi, st gvdesi ve
kapaklar tasarlanm ve bunlar birbirine balayan cvata, somun ve vidalar flan ve
kapak byklklerine uygun olarak seilmitir.

1

1. GR
G ve devir ileten elemanlardan en ok kullanlan dili ark mekanizmas olup, en
az iki diliden oluan bir sistemdir. G iletme bakmndan, mekanizmann bir dndren
ve bir veya birka dndrlen eleman vardr. Genellikle mekanizmann kk dilisine
pinyon dierine ark denir.
Dili ark mekanizmalarnda millerin birbirlerine gre konumlar; paralel, kesien
veya aykr durumda olabilir. Buna gre de kullanlan dili arklar; silindirik dili
arklar, konik dili arklar ve vida mekanizmas olarak ana snfa ayrlrlar. Her
snfn da di ekline gre kendi alt gruplar mevcuttur.
Eksenleri ayn dzlemde paralel olan iki mil arasnda g ve devir ileten arklara
silindirik veya aln dili arklar denir. Dilerin yn ark eksenine gre paralel ise dz
silindirik, eik ise helisel silindirik veya ift helisel silindirik (ok) dili ark adn alrlar.
Ayrca arklar, birbirinin dnda veya iinde yuvarlamalarna gre d veya i silindirik
dili arklar eklinde adlandrlrlar. dili arklar dz, helisel ve ift helisel
olabilirler.(ekil1.1)
Herhangi bir dili arkn yarap sonsuz yapldnda kremayer denilen ubuk
eklinde bir dili eleman elde edilir. Bu elemann dz veya helisel silindirik dili arkla
almasna gre dz kremayer mekanizmas veya helisel kremayer mekanizmas
meydana gelir.
Eksenleri ayn dzlemde bulunan fakat kesien iki mil arasnda g ve devir ileten
arklara konik dili arklar denir.(ekil1.1) Dilerin uzunluk ynndeki durumlarna
gre dz helisel veya erisel konik dililer vardr.
Eksenleri ayn dzlemde olmayan miller arasnda g ve devir ileten dili arklara
spiral dili arklar denir.(ekil1.1) Bu dililerin pratikte ok kullanlan zel bir hali,
uzayda eksenleri birbirine dik olan sonsuz vida mekanizmasdr. Bu mekanizmann
silindirik ve globoid tipleri vardr. Ayrca spiral dili ark grubuna dhil olmayan fakat
eksenleri ayn dzlemde olmayan ve keismeyen hipoid konik dililer de vardr.

2

ekil 1.1 Dili ark eitleri

3

1.1 Konik Dili arklar
Eksenleri kesien millerde kuvvet ve hareket iletmek iin kullanlan ve yanal
yzeylerinin evresine ve kesik koni tepe noktasnda birleecek ekilde diler alm
dili arklardr. Dz konik dili arklar ince taraf tabana paralel bir ekilde kesilmi bir
koninin yan yzeylerine zel tezghlarda eit aralklarla di almas ile meydana
gelir.Bu dililer genel olarak eksenleri arasndaki a 90 olan miller iin kullanlr.
Herhangi bir a iinde konik dililer retilebilir. Yksek hz ve fazla g aktaran miller
iin helisel konik dililer, eksenleri kesimeyen miller iinde hypoid konik dililer
kullanlr.
1.1.1 Konik Dilinin Kullanld Yerler
Genellikle kuvvet ve hz aktarmalarnn, eksenleri kesien miller aracl ile
yapld sistemlerde kullanlr. Olduka byk kuvvetlerin tanmasnda, kuvvet
makinelerinin tanmasnda ve tatlarn dili kutularnda ok kullanlr.
1.1.2 Konik Dililerin alma Pozisyonlar
Dik alan Konik Dililer
Eksenlerin kesime noktas byk dilinin blm dairesi yzeyinin st tarafndadr.
Eksen alar = 90dr. ( 1 + 2 = 90)

ekil 1.2 Dik alan Konik Dili

ten alan Konik Dililer
Kesime noktas blme dairesi yzeyi altndadr. Nadiren kullanlan dili ark
eitlerindedir. Eksen alar 90den byk olan dili arklar. Eksenler aras a > 90
( 1 + 2 > 90)
4

ekil 1.3 ten alan Konik Dililer

Dtan alan Konik Dililer
Eksen alar 90den kk olan dili arklardr. Eksenler aras a > 90
( 1 + 2 > 90).

eki1.4 Dtan alan Konik Dili

1.2 Dili Kutular
evrim oran sabit olan yani tek bir giri dnme hzna, tek bir k dnme hz
karlk gelen dili ark sistemlerine dili kutusu ad verilir.
Dili kutularnn amac belirli bir deerde evrim oran elde etmektir. evrim oran
kademeli olarak deien yani tek bir giri dnme hzna birok dnme hz karlk gelen
sisteme vites kutusu ad verilir.
5

Dili kutularnn seiminde;
evrim oran
G iletme kabiliyeti
Verim
Boyut
Arlk vb. faktrleri dikkate almak gerekir.
Makinelerde dili arklara alternatif olabilecek hareket ve g ileten dier
mekanizmalar kay kasnak mekanizmalar, zincir dililer ve srtnmeli arklar olarak
sralanabilir. Dili arklarn kay kasnak mekanizmalarna gre tercih edilme nedenleri
unlardr;
1.Kay ile kasnak arasndaki kaymadan dolay evrim oran sabit deildir. Bu da
elemanlar arasnda senkronizasyonu gerektiren sistemlerde kullanlmasn engeller.
2.Kay kasnak mekanizmalarnda gergi kuvvetlerinden dolay mili zorlayan byk
deerde aks kuvveti oluur.
3.Konstrktif olarak kay kasnak mekanizmalar ayn gc iletebilmek iin daha byk
yer kaplar.
4.Kir, toz, nem vb. kay kasnak mekanizmalarnn srtnme zelliini azaltr.

1.2.1 Dili Kutularnn Kullanldklar Yerler
Dili kutularnn, teknolojideki gelimeler sayesinde elektrik motorlarnn kontrol
edilebilme zelliinin iyiletirilmesi sonucu kullanm alan azalmaktadr. Gnmzde
en ok otomotiv sanayinde olmak zere yk kaldrmada, konveyrlerde, trenlerde,
takm tezghlarnda ve daha birok makinede devir ykseltmek veya azaltmak iin
kullanlmaktadr. Dili kutusunun uzun mrl ve sessiz almasn gerektiren en
nemli hususlardan biri yalamadr. Bir dili kutusunun yalanmas iin genellikle sv
ya kullanlr. Ya kutu ierisindeki btn paralara ulamaldr. Ya srtnmeyi
azaltr, snmay nler. Kutu ierisindeki yan darya szmamas iin ya keeleri itina
ile yuvaya yerletirilmelidir.

1.2.2 Bir Dili Kutusu Tasarm Nelere Baldr
1.Millerin konumuna, yataklama ekline, rijit bir kutuya,
2.Yalamann ekline,
3.Soutma ekline,
6

4.Tepki kuvvetlerinin karlanmas ekline. rnein; dili kutusunda sabitletirme
ayaklar. Dili kutusunun sabitletirilmesi bir flan ile motora balanmas ile olabilir.
5.Kutunun imal ekline (dkm, kaynak)
6.Kutu paralarnn uygun bir ekilde ve yerde blnmesi. Kk dili kutular ou
zaman tek para halinde imal edilirler. Yan taraftan alan boluklarla montaj salanr.
Ancak byk dili kutularnda kutular yatay olarak millerin dzleminden iki paraya
ayrlr.
7.Kutu havalandrma delii, ya doldurma ve boaltma tapas, ya seviye kontrol ve
byk ve ar dili kutularnda tama halkas gibi hususlar konstrksiyonda nem tar.

7

2. VERLEN BLGLER VE STENENLER
Verilen bilgiler;
kl gc:
=2 kW
k devir says:
=28
Kullanlacak dili tipleri: Dz konik dili, Silindirik dz dili
Giri-k mil pozisyonu: Dik
retim ekli: Seri retim
Verilen bu bilgiler dorultusunda, uygun elektrik motorunun seilmesi, gerekli tm
hesaplamalarn yaplmas ve izimlerin yaplmas istenmektedir.

8

3. ELEKTRK MOTORUNUN SEM
Redktr k gcnn
=2 kWolmas istenmektedir. Redktre bu k gcn

salayabilmek iin, redktr tahrik eden motorun gc daha yksek olmaldr. nk
redktrdeki dili arklar ve rulmanl yataklarda kayplar meydana gelmektedir.
Pratikte dili arklarn verimi deney ve tecrbelere dayanarak tayin edilir. Dili arklar
iin tavsiye edilen verim deerleri; Konik dili arklar iin = 0.960.98, Dz dili
arklar iin = 0,970,99 arasndadr. (M.AKKURT. Sayfa 515),

P,g.

Giri

k

ekil 3.1 Millerde Kaybolan G

Motor gc;
,motor verimi
redktr giri gc;
,
redktr k gc;
ve
redktrn toplam verimi
ile gsterilirse;
>
ve
olmaldr.
Birinci kademedeki dili arklarn(konik arklar) verimi
= 0.97 seildi.
kinci kademedeki dili arklarn(silindirik dz) verimi
= 0.98 seildi.
Rulmanl yataklarn verimi
= 0.97 seildi.
=

*
=0.97*0.98*0.97
=0.922
Buna gre giri gc
= 2,17 kW bulunur.

9

Redktrdeki toplam g kayb ise;

= 2,172=0,17 kW olarak bulunur.

Redktre bu giri gcn salayabilmek iin en az 2,17 KW lk bir elektrik
motoru ile tahrik etmek gerekir. Motoru belirlerken motorun verimini de gz nnde
bulundurmak gerekir.
Elektrik motorlarnn devir saylar standart olup piyasada 3000 ,
1500 , 1000 , ve 750 lk motorlar bulunmaktadr.
Redktrler genelde 1000 ve 1500 lk motorlar tercih edilir,
3000 ve 750 lk motorlar ise pek kullanlmazlar bunun nedeni;
3000 lk motorlarn sahip olduklar yksek evresel hz sebebiyle dilide ki
ya filmini ok inceltmesi ayrca pinyon ve arkn ksa srede anmasna sebep
olmasdr. 750 lk motorlar ise fiyat olarak 1500 ve 1000
lk motorlara gre olduka pahal, boyutu byk ve temini zordur.(M.AKKURT) Bu
nedenlerden dolay 1000 ve 1500 lk motorlar redktr iin
uygundur. Bu iki tip arasnda seim yapmak gerekirse; 1000 lk elektrik
motorlarnn boyutlar, 1500 lk elektrik motorlarnn boyutlarndan daha
byktr fakat 1500 dev /daklk motor kullanrsak kademe saymz 3 e kacaktr. Bu
yzden 1000 dev /dak lk gamak elektrik motoru tercih edilmitir.

GAMAK motor kataloundan istediimiz artlara uygun elektrik motoru olarak
AGM 132 S 6 numaral elektrik motoru seildi.

Tablo 3.1 Elektrik Motorunun zellikleri
Anma Devir Says

Giri Devir says
)
Cinsi G
(KW)
Verim
1000 945 AGM 132 S 6 3 0,808

Elektrik Motoru
3 KW P g=2,17 KW ( Redktr giri mili)
Verim=0,808

10

>
=3*0,808=2,42>2,17 olduundan setiimiz bu

elektrik motoru uygundur.
Elektrik motorunun seiminden sonra redktr zellikleri aadaki gibidir;
Giri gc:
=2,17 KW
Giri devir says:
=945
k devir says:
= 28

11

4. KADEMELERN BELRLENMES VE D SAYILARININ HESABI
evrim oran; bir mekanizmann en nemli zelliidir, mekanizmann fonksiyonunu
ifade eder. evrim orann belirlerken ya minimum arlk, minimum maliyet vb.
optimizasyon programlarndan yararlanlr yada ou zaman deneyim deerlerinden
yararlanlr.
evrim oran
=33,75 bulunur.
Dililerde kademe hesab yaplrken u hesap gz nnde bulundurulur:
=1- 6 aras (max. 8) (1. kademe)
=8- 35 aras (max. 45) (2. kademe) (F.C.BABALIK sayfa 781)
=45- 150 aras (max. 200) (3. kademe)

Bizim dili kutumuzun evrim oran
=33,75 olduu iin 2 kademeli olacaktr.

1. Kademe konik dili arklarn evrim oran:
=(1-1,2)
=1,133,75=6,5(konikte ok olmas istenmez)

2. Kademe dz dili arklarn evrim oran:
=33,75/ 6,5=5,2 olarak hesaplanmtr.

4.1 Dili Saylarnn Belirlenmesi
1 2 90 o o + = in tg 1 o =1/
=1/ 6,5 1 o =9
tg 2 o =
=6,5 2 o =81 bulunur.

F.C. Babalk sayfa 799 dan Zg=14*cos 1 o =14.cos9=13,85 den =14 seildi.
=6,5 z
2
=6,5.14 =91 dili alnd.
2. kademe evrim oran
=5,2
Z1dndren dilide di saylar
Orta ve yksek hzlarda z1=14-20
ok yksek hzlarda z1=20-30
Dzeltilmi(tahsisli) dililerde z1=9
(Makine Elemanlarnn Projelendirilmesi Prof. Dr. A. BOZACI 14/10)
Bize uygun olan di says bu bilgiler dorultusunda 14-20 arasndan seilebilir.
Z3=16 dili alabiliriz.
=5,2
=5,2 Z4=5,2.16=83,2 Z4=84 dili seildi.

Bu durumda toplam evrim oran;
=33,8 ~ 33,75 yani istenen evrim oranna en yakn deer olarak bulunur.
12

5. DNDRME MOMENTLER HESABI
1.kademe konik dili ark
= 0.97
2.kademe dz aln dili ark
= 0.98
Rulmanl yataklarn verimi
= 0.97 seildi.
=0.97*0.98*0.97= 0.922
Millerdeki devir saylarn bulalm;
1.mil giri mili olup kaplinle motor k miline bal olduu iin motorun devir says
ile ayndr yani n
1
=945

2.mil devir says
=145

3.mil devir says
=27,88=28

D E

A B
Giri Md1 Md2
Md3
C F k
ekil5.1 Millerdeki Dndrme Momentleri

Md
1
=9550*
(N.mm)=9550*
=98116 N.mm
Md
2
=9550*
=9550*
*0.97=138600 N.mm
Md
3
=9550*
=9550*
*0.922=682400 N.mm
Gerek miller gerekse dili arklar boyutlandrlrken bu momentler S alma emniyet
katsays ile arplmaldr.
alma emniyet(darbe) faktr (S);Tablo 5.1 emniyet faktrnn nasl seilecei
belirtilmitir.

13

Tablo5.1 alma Emniyet Faktr

(Bozac ,Makine Elemanlar Projelendirilmesi Sayfa 14-28 tablo 14.14)

Syi az darbeli snfna gre elektrik motoru iin 1.25 setik.

makinesi Elektrik motoru Trbin, ok silindirli
Dzgn(Vantilatr, Jeneratr)
1 1.25
Az Darbeli(Takm tezgah., Asansrler)
1.25 1.50
Darbeli(Zmba, Makaslar)
1.75 2
14

6. MODL VE TEMEL DL BOYUTLARININ HESABI
6.1 Dili Malzemeleri ( 1. Kademe )
Dililer iin istenen zellikler arasnda yzey sertlii ve mukavemet n planda
olmaldr. Giri miliyle yekpare retim dncesiyle(kolay ilenebilirlik iin) malzeme
olarak 1.kademe iin ;
pinyon dili iin Fe60 elii, byk dili iin ck45 slah elii seildi.(Byk karlk
dilisinin malzemesi pinyon dilinin anmamas iin daha yumuak seildi) Pinyon
iin;
o
k
= 590 N/mm
2
( Kopma mukavemeti )
H
B
= 1800 N/mm
2
( Brinell sertlik deeri )
E= 2,1. 10
5
N/mm
2
( Elastisite katsays )
Byk dili iin;
o
k
= 600 N/mm
2
H
B
= 1720 N/mm
2
E= 2,1. 10
5
N/mm
2
(Bozac cetvel 1,8 ve 1,9)
o
em~
0.55.o
k/K; entik
katsays genel olarak K=1,5 alnr. (Atilla Bozac)
o
em~
0.55.o
k/K
=0,55.590/1,5=216 N/mm
2
(pinyon dili daha sert olduundan hesapta
onun deeri kullanld.)Di yzeyinin tayabilecei en byk basn
PmaxPem=0,25.HB=0.25*1720=430 N/mm
2
(yzey basncnda sertlik deeri olarak
yumuak malzeme kullanlr. Sert malzeme ezilme asndan zaten emniyetlidir)

6.2 Di Kk Krlmasna Gre Ortalama Modl (mo)
Hesaplarda ortalama modl kullanlr. Standart modl ma (m) dr.
m
0
=

alma emniyet faktr S=1,25 alnd ( Bozac, az darbeli cetvel 14.4 )
Genilik oran =b/da=0,76(i=6,5 , z1=14 iin Bozac Cetvel 14.6 dan alnd.)
Dinamik yk faktr Kd=1,25 ( v
~
10 tahmin edilerek normal bir iilik iin Bozac
Cetvel 14.3 ten )
Form faktr iin edeer di saylarn bulalm:
15

1
1
cos
1
z
z
e
o
= =14/cos9=14,2
2
2
cos
2
z
z
e
o
= =91/cos81=582 bulundu. Kfe ze1=14,2 iin Bozac Cetvel 14,2 den
emniyetli tarafta kalnarak 3,33 alnd.
Kavrama oran emniyetli tarafta kalnarak 1,25 alnd.
m
0
=

= 1,71

6.3 Anma Ve Ezilmeye Gre Ortalama Modl(mo)
m
0
=

m
0
=

=3,2 bulunur.

6.4 Standart Modln(en byk modl ma) Belirlenmesi
Ma=mo/
=3,2/(1-0,76.sin9)=3,63 standart modl olarak ma=4 mm

alnd.(Bozac Cetvel 14.4).Buna gre mo=3,5 alnd.

6.5 arklarn Mukavemet Kontrol
6.5.1 Eilmeden tr Di Dibi Kesilmesi Asndan Kontrol
emax
=

em
olmal.
F

=

= 1119 N b= = =0,76.14.4=43mm
emax
=

=23< o
em=
370 N/mm
2
EMNYETLDR.

6.5.2 Yzey Ezilmesi Asndan Kontrol
P
max
= K
m
* K

* K

*
P
em

K
m
= =270 do=da-b.sin =ma.z1- b.sin =4.14-43.sin9=50 mm bulunur.
16

K
1
coso
1
sino
=1.76 , K
= =0.894 Olur.(Di uzunluk katsays)

Pmax=270.1,76.0,894.
=221< Pem =430 olduundan ezilme asndan

da EMNYETLDR.

Tablo 6.1 1. Kademe Dili arklar
D modl m
0
m
a1
=4 mm m
a2
=4 mm
Di Saylar Z
1
=14 Z
2
=91
Genilik b= * d
a
= m
a
* z
1
* b=43 b=43
En byk D Yuv.D.ap d
a
=m
a
* d
a1
=56 mm d
a2
=364 mm
DiBa Dairesi ap=d
b
=d
a
+2m
a

d
ab1
=64mm d
ab2
=366 mm
Di Taban Dairesi ap= d
t
=d
a
-2.4m
a

d
t1
=46 mm d
t2
=363mm
Ortalama Modl=m
o
= m
a
* (1-
) m
o1
=3,5 m
o2
=3,5
Ortalama Yuvarlanma Dairesi ap=
d
0
=d
a
-b*

d
01
=50 mm d
02
=322 mm
ark Malzemeleri Fe 60 Ck45

6.6 Dili Malzemeleri (2.Kademe)
Z3=16 z4=84 olarak belirlenmiti.
Pinyon dili iin Fe70 (mille yekpare retilmek isteniyor),byk dili iin ck35 seildi.
Pinyon dili iin;
o
k
= 690 N/mm
2
H
B
= 2100 N/mm
2
E= 2,1. 10
5
N/mm
2
Byk dili iin;
o
k
= 600 N/mm
2
H
B
= 1720 N/mm
2
E= 2,1. 10
5
N/mm
2
(Bozac cetvel 1.8 ve 1.9)
o
em~
0.55.o
k/K
; entik katsays genel olarak K=1,5 alnr. (Atilla Bozac)
17

o
em~
0.55.o
k/K
=0,55.690/1,5=253 N/mm
2
(pinyon dili daha sert olduundan hesapta
onun deeri kullanld.)Di yzeyinin tayabilecei en byk basn
PmaxPem=0,25.HB=0.25*1720=430 N/mm
2
(yzey basncnda sertlik deeri olarak
yumuak malzeme kullanlr. Sert malzeme ezilme asndan zaten emniyetlidir.)
6.7 Di Kk Mukavemetine Gre Modl

Di genilii(b): =b/m=18 alnd(hassas ilenmi ve iki taraftan yataklanm Bozac
Cetvel 14.1)
Dinamik yk faktr: Kd=1,15( evre hz 12 m/s den dk tahmin edildi. Bozac
Cetvel 14.1)
Form Faktr: Kf; z3=16 iin cetvel 14.2 den 3,85 seildi.
alma emniyet katsays S=1,25 alnd(az darbeli cetvel 14.14)
Kavrama oran =1,25 alnd(normal mekanizma emniyet asndan)

=2,56

6.8 Di Yzeyi Ezilmesine Gre Modl (Yumuak ark Dikkate Alnr.)
m

=
=2,16 bulunur.

Standart modl m=3 alnd(Bozac Cetvel 14.4 )

6.9 arklarn Mukavemet Kontrol
6.9.1 Eilmeden tr Di Dibi Kesilmesi Asndan Kontrol
emax
=

em
olmal.
F

=

= 7219 N b= =18.3=54 mm
Hesaplama yaplarak F nin ok byk olmasndan dolay yzey ezilmesi asndan
mukavemetsiz olduu grld. Bundan dolay z3 deeri yeniden baklarak 20
alnd.(orta hzlar iin)
Z3=20 ise i3,4=5,2=z4/z3 ten z4=104 alnd.(tam kat olmamasna dikkat edilir.)
18

Kf; z3=20 iin cetvel 14,2 den 3 alnr. Tekrardan di kk mukavemetine gre modl
hesaplanrsa;

=2,1
Ezilmeye gre modl;
m

=
=1,42 bulunur.
Standart modl m=4 seilir.(emniyet asndan)
Eilmeden tr kontrol tekrardan yaparsak;
emax
=

em
olmal.
F

=

=4331 N b= =18.4=72 mm
emax
=
1,15.4331/(4.1,25.72)= 41,5 <
em=253
EMNYETLDR.
6.9.2 Ezilme Asndan Kontrol
P
max
= K
m
* K

* K

*
P
em

K
m
= =270 d3=m.z3=4.20=80 mm bulunur.
K
1
coso
1
sino
=1.76 , K
= =0.894 Olur.(Di uzunluk katsays)

Pmax=270.1,76.0,894.
=425< Pem =430 N/mm

2
olduundan ezilme
asndan da EMNYETLDR.
Tablo 6.2 2. Kademe Dili arklar

Modl (m) m=4 mm m=4 mm
Di Saylar Z3=20 Z4=104
Genilik b= * m b=72 mm b=72 mm
(d)Yuvarlanma dairesi ap (m.z) 80 mm 416 mm
(db)Ba dairesi ap(m.(z+2) ) 88 mm 424 mm
(dt)Taban dairesi ap(m.(z-2,5) ) 70 mm 406mm
Mil eksenleri arasndaki uzaklk (a=d3+d4/2) 248 mm
ark Malzemeleri Fe70 Ck35
19

7. ML APLARI VE MUKAVEMET KONTROLLER
7.1 Yataklarn simlendirilmesi Ve Yataklara Gelen Kuvvetlerin Bulunmas
Fe= Eksenel Kuvvetler , Fr= Radyal Kuvvetler , F= Teetsel(evresel) Kuvvetler

y F A B
x F34 1
z Fr34 3 Fe1
E F21 Fr1
D
F43 Fr43
Fe2 F12 2
Fr2
C

F12=-F21= 2.S.Md1/do1= 2.1,25.21930/50=1097 N
F34=-F43= 2.1,25.Md2/d3= 2.1,25.138600/80= 4332 N
Konik arklardan birindeki radyal kuvvet dieri iin eksenel kuvvet olmaktadr.
( u= 90 olduu iin)
Fr1=-Fe2=F21.tgo .coso 1=1097.tg20.cos9=395 N
Fe1=-Fr2=F12.tgo .sino 1=1097.tg20.sin9=63 N
Fr43=-Fr34=F34.tgo =4332.tg20=1577 N

20

1.Mil(x-y dzlemi)

A B
28mm
Fay 80 Fby 50 Fe1=63 N
Fr1=395 N
A
M E =0 Fby.80+63.28-395.130=0 Fby=620 N
y
M E =0 Fay-620 +395=0 Fay=225 N

225 N
Kesme Kuvveti Diyagram
395 N

18000N.mm
Moment Diyagram
-1750N.mm

x-z Dzleminde
Faz F21=1097 N
A 80 B 50
Fbz
A
M E =0
-Fbz.80+1097.130=0 Fbz=1783 N
21

z
M E =0 -Faz+1783-1097=0 Faz=686 N
1097 N
Kesme kuvveti diyagram
686 N
Moment diyagram
-54880 N.mm
2.Mil (x-y dzlemi)
Fr2=63 N Fe2=395 N 70mm Fdy
C D
C
M E =0
63.80-1577.170-395.161+Fdy.240=0
Fcy 80mm 90mm Fr43=1577 N Fdy=1362 N
y
F E =0
Fcy-63+1577-1362=0 Fcy=-152 N ( )
1362 N
152N 215 N
Moment Diyagram
-12160N.mm
-75755N.mm -95105N.mm
x-z dzlemi
Fcz F12=1097N Fdz
C D
C
M E =0 1097.80-4332.170+Fdz.240=0
F43=4332 N Fdz=2703 N
z
F E =0
-Fcz-1097+4332-2703=0 Fcz=532 N
22

2703 N
532N Kesme Kuvveti Diyagram
1629N
Moment Diyagram
-42560N.mm
-189170N.mm
3.Mil(x-y dzleminde)
Fr34=1577N
E 140 80 F
E
M E =0
1577.140-Ffy.220=0 Ffy=1004 N

Fey Ffy
y
F E =0 Fey-1577+1004=0 Fey=573 N
573 N
1004N
80220N.mm
Moment Diyagram
x-z dzleminde
F34=4332N
E 140 80 F
E
M E =0
4332.140-Ffz.220=0 Ffz=2757 N

Fez Ffz
y
F E =0
Fez-4332+2757=0 Fez=1575 N
1575N
2757 N
23

220500Nmm
Moment Diyagram

7.2 Birinci Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol
Mil,1.arkla yekpare retileceinden malzeme Fe60 tr.
T
= 230 N/mm
2
(titreimli hal iin) (F.C.BABALIK Sayfa 376 Tablo 15.1)
em=

T/Smil
s emniyet katsays = 10.15 arasnda olmal
s = 12 kabul edelim (F.C.BABALIK s.377)
em
=230/12=20 N/mm
2
Milin sadece burulma tayan giri ksm(A yatann solu) iin;
d
olmal. (F.C.BABALIK s.377)

Mbmax=S.Md1=1,25.21930=27413 N.mm

d
=19,1 mm A ve B yatann oturaca ap 40 mm

alnd.Z1 dilisinin oturaca ap 45 mm alnd.(Rulmanlarn oturaca ap 5 in katlar
eklinde olmal)
Bileke Moment Diyagram
Her x noktasnda M
emax
= M
e1
=
2
+
2
dir. Max. moment B kesitinde ortaya
kmaktadr.(Bkz. 1.mil moment diyagramlar.)
M
emax
=
2
+
2
=57757 N.mm

Giri mili boyunca her kesitte burulma momenti vardr. Bu moment statik kabul
edilecektir. Mbmax=S.Md1=1,25.21930=27413 N.mm
En tehlikeli kesit olan B yatann sandaki fatura kava basya, burulmaya ve
dinamik eilmeye zorlanmaktadr.
Kesit alan : A= .d/4= .40/4=1256 mm
Kesit Eilme Diren Momenti : We= .d/32= .40/32=6280 mm
Kesit Burulma Diren Momenti: Wb= .d/16= .40/16=12560 mm
Statik Bas Gerilmesi : o =Fe/A=63/1256=0,05 N/mm
Statik Burulma Gerilmesi: t =Mbmax/Wb=27413/12560=2 N/mm
Dinamik Eilme Gerilmesi: o e=Me/We=57757/6280=9 N/mm
24

Statik Edeer Gerilme : o e=
o
2
+ 3 t
2
=
=3 N/mm
Dinamik Edeer Gerilme :
e
=
e
2
+ =
e
= 9 N/mm
Ortalama Gerilme :
o
m=
o
e=3 N/mm
st Gerilme :
o
=
o
m+
o
e=3 + 9=12 N/mm , tg
o
=
o
/
o
m=12/3
o
=76
o
o
em=
o
olmaldr. (Bkz. Bozac akslar ve miller konu 1 rnekler)
Kesitin Emniyetle tayabilecei Gerilmenin (o ) Bulunmas :
Tam deiken mukavemet deeri o ed=320 N/mm(Bozac Fe60 iin Cetvel 1.1)
ap bykl faktr Kb=0,85(d=40 mm iin Bozac Cetvel 1.2 )
Yzey przl faktr Ky=0,94(Fe60 iin o k=600 N/mm ve talanm yzey iin
Bozac Cetvel 1.3 )
Teorik gerilme ylmas faktr Kt=1,8 ( D/d=45/40=1,2;kavak erilii r=1,5mm,
r/d=1,5/40=0,038;eilme durumu iin Bozac Cetvel 1.4 )
entik hassasiyeti q=0,75(r=1,5 mm ,Fe60 o k=600 N/mm iin Bozac Cetvel 1.7)
entik Faktr K=q(Kt-1)+1=0,75(1,8-1)+1=1,6
o
d=
o
d.Kb.Ky/K=320.0,85.0,94/1,6=160 N/mm
o =12 N/mm < o =300 olduundan fatura kava kesiti EMNYETLDR.

o D= 160 40
o =300
76
(lekli izilmeli)
Deformasyon Kontrol
Maksimum deformasyonlarn izin verilebilecek snrlar amamalar gerekmektedir.
Eilme Asndan(x-y) Dzleminde

A B Me
Fay a=80 b= 50 Fr1
Fr1 den tr mil ucundaki max. Sehim; (Bkz. Mak. Elemanlar A. Bozac)
25

Yr=o r=Fr1.b.L/(3.E.I) (Fr1=395N,b=50mm,L=80+50=130mm,E=2,1.10
5
N/mm,
I= . d
4
/64= .40
4
/64=125664 mm
4
)
o r=

=0,00162 mm
Fe1 den tr ( Fe1 in yaratt moment Mo=Fe1/re1 den doan mil ucundaki
sehim(aksi ynde alr) )
Ye =o e=Fe1.re1.b(2L+b)/6EI=63.28.50.310/(6.2,1.10
5
.125664)=0,000172 mm
Ymax =o y=o r- o e=0,00162-0,000172=0,001448 mm

(x-z) dzleminde (Sadece F21 var) F21

A B

Zmax=o z=F21.b.L/3EI=1097.50.130/(3. 2,1.10
5
.125664)=0,0045 mm
Bileke sehim o max=
2
+ o
2
=
2
+
2
=0,00472 mm
zin verilebilecek max. Sehim o max/L1/3000 olmaldr.(Bkz. Mak.Elm.1)
o max/L=0,00472/130=0,0000363 < 0,00033 olup eilme deformasyonu asndan
EMNYETLDR.

Burulma Deformasyonu Asndan Kontrol
Dili Kutularnda 1 metre aralkl iki kesit arasndaki burulmann 0,25...0,5(0,00436
rad...0,00872 rad) deerlerini amamas istenmektedir.(Bkz. F.C. Babalk sayfa 378)
max=Md1.L/(G.Ip) em olmal.
(Md1=21930 N.mm,Kayma Modl G=8,1.10
4
N/mm,Ip= .d
4
/32,L=230 mm
(kapline balanan ksm dahil),d=40 mm)
max=21930.230/(8,1.40
4
..40
4
/32)=0,000247 rad< em=0,00436 rad olup
EMNYETLDR.
7.3 kinci Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol
Milin malzemesi Fe70 seildi.
T
= 260 N/mm
2

26

em=

T/ Smil
em
=260/10=26 N/mm
2
Milin sadece burulma tayan giri ksm iin;
d

Mbmax=S.Md2=1,25.138600=173250 N.mm

d
=32,3 mm(milin en ince yeri) Z2 arknn mil ap 45mm

Z3 arknn mil ap 60 mm alnd.
Not: Z3 dz dilisi ara mille yekpare retileceinden d1 ~(1,2..1,4).dm ve d1>dm+3.m
uyulmas tavsiye edilir. (F.C. Babalk sayfa 381)

m=4mm
Tablo 2 den d3=80mm ve dm=60mm alnmt
D3 80~(1,2..1,4).60mm ve 80>60+3.4 dir.

Her x noktasnda M
emax
= M
e1
=
2
+
2
dir. Max. moment Z3 arknn
ortasnda kesitinde ortaya kmaktadr.(Bkz. 2.mil moment diyagramlar.)
M
emax
=
2
+
2
= 211730 N.mm

Z2nin baland kesitte Mez2=
2
+
2
= 86900 N.mm
Kama Yuvasnn Bulunduu Z2 Kesitinin Srekli Mukavemet Asndan Kontrol
Kesit alan : A= .d/4= .45/4=1590 mm
Bu kesit dinamik eilmeye ve statik burulmaya zorlanmaktadr. Eksenel kuvvetten tr
bas yk yoktur. Fatura kava kesitinde bas yk vardr.
Statik Burulma Gerilmesi: =Mbmax/Wb=173250/17892=10 N/mm
t
27

Dinamik Eilme Gerilmesi: o e=Me/We=86900/8946=9,7 N/mm
o
2
+
2
=
2
+3x =17,3 N/mm
e
=o
2
+ = o e = 9,7 N/mm
Ortalama Gerilme : o m=o e=17,3 N/mm
st Gerilme : o =o m+o e=17,3 + 9,7=27 N/mm , tgo =o /o m=27/17,3 o =58
o o em=o olmaldr. (Bkz. Bozac akslar ve miller konu 1 rnekler)
Bozac Cetvel 1.3 )
Teorik gerilme ylmas faktr Kt=1,65 ( d=45 mm iin standart kama genilii
bk=20mm(F.C. B Tablo 12.1),kama boyu L~35mm en az tahmin L/bk=1,75 ve
bk/d=0,45 iin eilme durumunda Bozac Cetvel 1.5 )
entik hassasiyeti q=0,76(r=1 mm yuva kenar keskinlii ,Fe70 o k=70 daN/mm iin
Bozac Cetvel 1.7)
entik Faktr K=q(Kt-1)+1=0,76(1,65-1)+1=1,5
o d=o d.Kb.Ky/K=370.0,84.0,935/1,5=194 N/mm (o d=370 Fe70 iin cetvel 1.1)
o =27 N/mm < o =290 olduundan kama yuvas kesiti EMNYETLDR.

o D= 194 40
o =290
58 (lekli izilmeli)

Z3 arknn Solundaki Fatura Kava in Kontrol
Kesit alan : A= .d/4= .55/4=2376 mm
Statik Burulma Gerilmesi: =Mbmax/Wb=173250/32668=5,3 N/mm
Dinamik Eilme Gerilmesi: o e=Me/We=86900/16334=5,3 N/mm
t
t
28

o
2
+
2
=
o
2
+3x ( =9 N/mm
e
= o
2
+ =o e = 5,3 N/mm
Ortalama Gerilme : o m=o e=9 N/mm
st Gerilme : o =o m+o e=9 + 5,3=14,3 N/mm , tgo =o /o m=14,3/9 o =58
Bozac Cetvel 1.3 )
Teorik gerilme ylmas faktr Kt=2,3 (D/d=88/55=1,6 ; kavak erilii r=2 mm,
r/d=2/55=0,036;eilme durumu iin Bozac Cetvel 1.4)
entik hassasiyeti q=0,81(r=2 mm ,Fe70 o k=70 daN/mm iin Bozac Cetvel 1.7)
entik Faktr K=q(Kt-1)+1=0,81(2,3-1)+1=2,053
o =14,3 N/mm < o =230 olduundan kama yuvas kesiti EMNYETLDR.

o D= 137 40
o =230
58
arkn sandaki mil aplar daha byk olduu iin bu kesitte kontrole gerek
duyulmamtr.
Deformasyon Kontrol
Maximum deformasyonlarn izin verilebilecek snrlar amamalar gerekmektedir.

t
29

Eilme Asndan(x-y) Dzleminde Fr2 Fe2
Me2=Fe2.de2/2=395.322/2=63595 N.mm C D
80 Fr43 70
a=80 b=160mm(z2 iin)
a=170(z3 iin) b=70
Herhangi x noktasnda (0xa iin)
Ya=o a=Me.x/(6EI.L).(x+3a-6aL+2L)
Max. Deformasyon Z3 dilisinin bulunduu yerden olaca tahmin edildiinden btn
kuvvetlerin bu noktada yaratt deformasyonlar toplanacaktr(Rayleigh-Ritz yntemi)
Yr=o r=Fr.b.x/(6EIL).(L-x-b)
Fr43 n Z3 kesitinde yaratt sehim(x=170=a,b=70,L=240mm)
o r43=Fr43.b.x/(6EIL).(L-x-b)=1577.70.170/(6.2,1. 10
5
.636172.240).(240-70-170)
o r43=0,00232 mm
Fr2 nin Z3 te yaratt sehim(aksi ynde)(x>a olup bantda x yerine L-x,b yerine a
yazlacaktr.)
o r2=Fr2.a.(L-x)/(6EIL).(L-(L-x)-a) ;
o r2=63.170.(240-170)/(6. 2,1. 10
5
.636172.240).(240-70-170)=-0,0000927 mm
Fe2nin yaratt momentin Z3 kesitinde sebep olduu sehim;
o e2=Fe2.b.x/(6EIL).(L-x-b)=395.70.170/(6.2,1. 10
5
.636172.240).(240-70-170)
o e2=0,00058 mm
Z3 kesitinde (x-y) dzlemindeki toplam sehim: o y=o r43=0,00232 mm

30

(x-z) Dzleminde Eilme Deformasyonu

F12
C D
F43 (mesafeler ayn)
F43n Z3te yol at deformasyon(xa)
o 43=F43.b.x/(6EIL).(L-x-b)=4332.70.170/(6.2,1. 10
5
.636172.240).(240-170-70)
o 43=0,00637 mm
F12nin Z3 te yaratt sehim (aksi ynde)(x>a dr.x yerine L-x b yerine a
konulacaktr)
o 12=F12.a.(L-x)/(6EIL).(L-(L-x)-a)
o 12=1097.170.(240-170)/ (6.2,1. 10
5
.636172.240).(240-70-170)= -0,00161 mm
(x-z) dzlemindeki toplam sehim: o z=0,00637-0,00161=0,00476 mm
Z3 kesitindeki bileke sehim: o 3=o max=
2
+ o
2
=
2
+
2

o 3=o max=0,00529 mm ; seilen lte gre o max/L1/3000 olmaldr.
0,00529/240=0,000022mm<0,0003 mm olup eilme deformasyonu asndan
EMNYETLDR.
(Md2=138600 N.mm,Kayma Modl G=8,1. 10
4
N/mm,Ip= .d
4
/32,L=240 mm
,d=45 mm)
max=138600.240/(8,1.10
4
. .45
4
/32)=0,00102 rad< em=0,00436 rad olup
EMNYETLDR.
7.4 nc Milin ap Hesab, Mukavemet Ve Deformasyon Kontrol
Milin malzemesi Fe70 seildi.
T
= 260 N/mm
2

31

em=

T/Smil
em
=260/10=26 N/mm
2
Milin sadece burulma tayan giri ksm iin;

d

Mbmax=S.Md3=1,25.682400=853000 N.mm

d
=55,1 mm(milin en ince yeri).Rulmanlarn oturaca ap

60 mm,Z4 arknn oturaca ap 65 mm alnd.
Her x noktasnda M
emax
= M
e1
=
2
+
2
dir. Max. moment Z4 arknn
ortasnda kesitinde ortaya kmaktadr.(Bkz. 3.mil moment diyagramlar.)
M
emax
=
2
+
2
=234640 N.mm


Kama Yuvasnn Bulunduu Z4 Kesitinin Srekli Mukavemet Asndan Kontrol
Kesit alan : A= .d/4= .65/4=3318 mm
Statik Bas Gerilmesi : =Fe/A=0/3318=0( eksenel kuvvet yok)
Statik Burulma Gerilmesi: t =Mbmax/Wb=853000/53922=16 N/mm
Dinamik Eilme Gerilmesi: o e=Me/We=234640/26961=9 N/mm
o
2
+
2
=
o
2
+ =28 N/mm
e
= o
2
+ =o e = 9 N/mm
Ortalama Gerilme : o m=o e=28 N/mm
st Gerilme : o =o m+o e=28 + 9=37 N/mm , tgo =o /o m=37/28 o =53
o
t
32

Bozac Cetvel 1.3 )
Teorik gerilme ylmas faktr Kt=1,25 ( d=65 mm iin standart kama genilii
bk=18 mm(F.C. B Tablo 12.1),kama boyu L~50mm en az tahmin L/bk=2,8 ve
bk/d=0,28 iin eilme durumunda Bozac Cetvel 1.5 )
entik hassasiyeti q=0,76(r=1 mm yuva kenar keskinlii ,Fe70 o k=70 daN/mm iin
Bozac Cetvel 1.7)
entik Faktr K=q(Kt-1)+1=0,76(1,25-1)+1=1,19
o =37 N/mm < o =340 olduundan kama yuvas kesiti EMNYETLDR. Fatura
kavann emniyetli olduu nceki hesaplara baklarak grlebilir

o D= 230 40
o =340
53 (lekli izilmeli)

Deformasyon Kontrol
Maximum deformasyonlarn izin verilebilecek snrlar amamalar gerekmektedir.

Eilme Asndan(x-y) Dzleminde
Fr34 n yaratt Z4 kesitindeki max .sehim(x=a=220mm)

Fr34 n yaratt Z4 kesitindeki max .sehim(x=a=220mm)
Fr34
o max=Fr34.b.x/(6EIL).(L-x-b) 140 80
Fey Ffy
o max=1577.80.140/(6.2,1. 10
5
. . 65
4
/32.220).(220-140-80)
o y=o max=0,00814mm (x-y dzlemindeki toplam sehim)
33

(x-z) Dzleminde Max. Sehim
F34 den tr Z4 kesitinde oluan sehim(x=140,b=80,L=220 mm )

o
4=
o
z= F34.b.x/(6EIL).(L-x-b)

o
4=
o
z=4332.80.140/(6.2,1.10
5
. . 65
4
/32.220).(220-140-80) F34
o 4=o z=0,00166 mm 140 80
Z4 kesitinde bileke sehim ; Fez Ffz
o
max=
2
+ o
2
=
2
+
2
=0,0415 mm
Seilen lte gre
o
max/L1/3000 olmaldr.
o
max/L=0,0415/220=0,0001887 mm<0,00033 olup eilme deformasyonu asndan
EMNYETLDR.
(Md3=853000 N.mm,Kayma Modl G=8,1. 10
4
N/mm,Ip= .d
4
/32,L=300 mm ,d=65
mm)
max=853000.300/(8,1.10
4
. .65
4
/32)=0,0018 rad < em=0,00436 rad olup
EMNYETLDR.

34

8. RULMANLI YATAKLARIN HESAPLANMASI VE SEM
Tablodan baz rulman seimlerinde konstrksiyon gerei emniyetli tarafta kalnarak
daha emniyetli rulmanlar seilmitir.
8.1 Giri Milinin Yataklanmas
Eksenel yk A yatana tatlacaktr. Redktr her iki ynde dndrlebilecektir. Fakat
konstrksiyondan dolay(konik arklar) dn yn deise de eksenel kuvvetin yn
deimemektedir. Bu yzden dier yatan seiminde ekstra hesaba gerek yoktur. B
yata sadece radyal yk alacaktr.

8.1.1 A Yatann Seimi
Yatak tipi: Ekonomi asndan sabit bilyal rulman seilecektir.
Yatak Byklnn Belirlenmesi;
Yatan oturaca mil ap d=40 mm
stenen mr en az Lh=15000 h (F.C.B. Sayfa 525 , tablo 18.12 ; genel dili kutular
iin)
Milin dnme hz(n)=945 d/dk
Yataa gelen bileke radyal yk: Fa,r =Fr=
2
+
2
=722 N
Yataa gelen eksenel yk : Fa,e =63 N
F.C. Babalk sayfa 501, tablo 18.1 den yatak dizisi 160 olan (delik says 08 iin) 16008
rulman seildi. Bu rulmana ait Co=7,8 kN=7800N

Fe/Co=63/7800=0,008 ; Fe/Fr=63/722=0,087 ;tabloda Fe/Co=0,008 iin e deerinin
Fe/Fr=0,087 den byk olduu grlr.(Zaten eksenel kuvvet ok az .) Fe/Fr e iin
x=1,y=0dr. Edeer yk P=X.Fr+Y.Fe=1.722+0.63=722 N bulunur.
L =
= 850,5 milyon devir

L =
, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =
C=6,84 kN
bulunur. F.C. Babalk tablo 18.1 den 6,84 kN dan daha byk olan C deeri 12,9 kN ile
6008 yatadr.

8.1.2 B Yatann Seimi
35

stenen mr en az Lh=15000 h (F.C.B. Sayfa 525 , tablo18.12 ; genel dili kutular
iin)
Yataa gelen bileke radyal yk: Fb,r =Fr=P=
2
+
2
=1888 N
Yataa gelen eksenel yk : Fb,e =0 N
L =

L =
C=17,89 kN
F.C. Babalk tablo 18.1 den bu C deerinden daha byk olan C deeri 31 kN ile 6308
yatadr.
8.2 Ara Milin Yataklanmas
Eksenel yk C yatana tatlacaktr. D yata sadece radyal yk tayacaktr.

8.2.1 C Yatann Seimi
stenen mr en az Lh=15000 h (F.C.B. Sayfa 525 , tablo 18.12 ; genel dili kutular
iin)
Yataa gelen bileke radyal yk: Fc,r =Fr=
2
+
2
=553,3 N
Yataa gelen eksenel yk : Fc,e =395 N
F.C. Babalk sayfa 501,tablo 18.1 den yatak dizisi 160 olan (delik says 09 iin) 16009
rulman seildi. Bu rulmana ait Co=9,3 kN=9300 N

Fe/Co=395/9300=0,042 ; Fe/Fr=395/553,3=0,71 ;tabloda Fe/Co=0,042 iin e deeri
enterpolasyonla e=0,036 bulunur. Fe/Fr=0,71 > e=0,036 olduundan ayn ekilde Y
deeri enterpolasyonla Y=1,85 bulunur. Fe/Fr=0,71 > e=0,036 olduundan X=0,56
alnr.Edeer yk P=X.Fr+Y.Fe=0,56.553,3+1,85.395=1040 N bulunur.
L =
=850,5 milyon devir

36

L =
C=9,85 kN
bulunur. F.C. Babalk tablo 18.1 den 9,85 kN dan daha byk olan C deeri 12 kN ile
16009 yatadr.

8.2.2 D Yatann Seimi
iin)
Yataa gelen bileke radyal yk: Fd,r =Fr=P=
2
+
2
=3027 N
Yataa gelen eksenel yk : Fd,e =0 N
L =

L =
C=15,34 kN
F.C. Babalk tablo 18.1 den bu C deerinden daha byk olan C deeri 33,5 kN ile 6211
yatadr.
8.3 k Milinin Yataklanmas
Her iki yatak ta sadece radyal yk tayacaktr.

8.3.1 E Yatann Seimi
iin)
Yataa gelen bileke radyal yk: Fe,r =Fr=P=
2
+
2
=1676 N
Yataa gelen eksenel yk : Fe,e =0 N
L =

L =
C=4,9 kN
37

F.C. Babalk tablo 18.1 den bu C deerinden daha byk olan C deeri 15,3 kN ile
16012 yatadr.

8.3.2 F Yatann Seimi
iin)
Yataa gelen bileke radyal yk: Fe,r =Fr=P=
2
+
2
=2934 N
Yataa gelen eksenel yk : Fe,e =0 N
L =

L =
C=8,6 kN
F.C. Babalk tablo 18.1 den bu C deerinden daha byk olan C deeri 15,3 kN ile
16012 yatadr.

Tablo 8.1 : Seilen Rulmanl Yataklar
A Rulman B Rulman C Rulman D Rulman E Rulman F Rulman
6008 6308 16009 6211 16012 16012

38

9. KAMALARIN HESAPLANMASI
Z1 ve Z3 dili arklar milleriyle birlikte yekpare retilecektir. Bu yzden Z2 ve Z4 dili
arklar iin kama hesab yaplmas gerekir.
Tm kama eitleri iin nerilen balca malzeme St50 ve St60 elikleridir(F.C. Babalk
sayfa 282 Her iki ark iin St50(Fe50) malzemesi seildi.
Not: Bu malzeme kar malzemelerden (gbek ve mil) daha sert olmad iin ezilme
kontrolleri sadece kama iin yaplacaktr. St50 iin;
o
Ak
=320 N/mm
2
,
t
Ak
=180 N/mm
2
, HB=160 dir.
Pem=
o
em=
o
ak/S ve
t
em=
t
ak/Sk dr.
elik ve elik dkm gbeklerde, sabit zorlama da minimum akma snrna kar
emniyet katsays en az S=1,5 , dkme demirde ise en az S=2 olmaldr. Eer yk
titreimli veya darbeli ise S=34 arasnda alnmaldr.(F.C. Babalk sayfa 282 )

9.1 Z2 arkn Balayan Kama(Paralel Yzl Gmme Kama)
Pem=
o
em=
o
ak/S=320/3,5=91 N/mm
2 ,
t
em=
t
ak/Sk=180/6=30 N/mm
2

Mil ap d=45 mm iin kama genilii ve ykseklii F.C. Babalk sayfa 291 tablo 13.1
standart boyutlardan b=14 mm h=9mm t1=5,5 mm t2=2,9 mm seildi.
Kamay ezilmeye ve kesilmeye zorlayan kuvvet mil evresindeki evre kuvvetidir.
F =2.S.Md2/d=2.1,25.138600/45=7700 N bulunur.
Kama boyutunun belirlenmesi: Kesilmeye gre;
t
=F/(b.l)
t
em olmal ,
t
=
t
em alnarak l F/(b.
t
em)=7700/(14.30)=18,3 mm
arkn genilii de gz nne alnarak ( 43 mm) standart kama boyu olarak l=36mm
alnd.(Babalk tablo 13.1)
Ezilme Kontrol(Kama-ark arasnda);
P=F/(l.t2)=7700/(36.2,9)=73,75 N/mm
2
,P< Pem=91 N/mm
2
olup bu boy uygundur.

9.2 Z4 arkn Balayan Kama(Paralel Yzl Gmme Kama)
Pem=
o
em=
o
ak/S=320/3=107 N/mm
2 ,
t
em=
t
ak/Sk=180/6=30 N/mm
2
Mil ap d=60 mm iin kama genilii ve ykseklii F.C. Babalk sayfa 291 tablo 13.1
standart boyutlardan b=18 mm h=11 mm t1=7 mm t2=4,4 mm seildi.
Kamay ezilmeye ve kesilmeye zorlayan kuvvet mil evresindeki evre kuvvetidir.
F =2.S.Md3/d=2.1,25.682400/60=28435 N bulunur.
Kama boyutunun belirlenmesi: Kesilmeye gre;
39

t
=F/(b.l)
t
em olmal ,
t
=
t
em alnarak l F/(b.
t
em)=28435/(18.30)=52,6 mm
arkn genilii de gz nne alnarak ( 72 mm) standart kama boyu olarak l=63 mm
alnd.(Babalk tablo 13.1)
Ezilme Kontrol(Kama-ark arasnda);
P=F/(l.t2)=28435/(63.4,4)=102,5 N/mm
2
,P<Pem=107 N/mm
2
olup bu boy uygundur.

40

10. MONTAJ VE DEMONTAJ
Dili kutusunun montaj ve demontaj hususlar;
Giri, ikinci, nc ve k milinin alt montajlar
Alt montajlarn alt gvde zerine yerletirilmesi
Merkezleme pimleri yardmyla st gvdenin alt gvde zerine oturtulmas
Alt ve st gvdenin cvata ve somunlarla balanmas
Kapaklarn gvdeye balanmas
Kaplinin dili kutusuna balanmas
Dili kutusunun sehpaya balanmas
Motorun kapline ve sehpaya balanmas
10.1 Giri Mili Alt Montaj
1-B yata rulman dili dibindeki faturaya kadar aklr.
2-Giri mili burcu B rulmanna kadar dayandrlr.
3-A yata rulman burca dayanacak ekilde aklr.
4-A rulmannn segman mile oturtulur.
10.2 Ara Mil Alt Montaj
1-Byk dilinin kamas ara mil zerindeki kama yuvasna oturtulur.
2-Dili kamaya girecek ekilde faturaya dayandrlr.
3-Ara mil burcu diliye dayandrlr.
4-C rulman burca kadar, D rulman ise faturaya kadar aklr.
5-Ayar bilezii C rulmanna dayandrlacak ekilde mile taklr.
10.3 k Mili Alt Montaj
1-Byk dilinin kamas, k mili zerindeki kama yuvasna oturtulur.
2-Byk dili faturaya dayandrlr.
3-k mili burcu diliye dayanacak ekilde oturtulur.
4-F yata rulman burca dayanacak ekilde, E yata rulman faturaya dayanacak
ekilde aklr.
10.4 Alt Montajlarn Alt Gvde zerine Yerletirilmesi
Alt montajlar, A, B, C, D, E, F yataklarndaki rulmanlar alt gvde zerine A rulman
giri ksmndaki faturaya tam dayanacak ekilde alt gvdeye yerletirilir.
10.5 Merkezleme Pimleri le st Gvdenin Alt Gvde zerine Oturtulmas
41

2 adet silindirik pim alt gvde zerindeki pim deliklerine yerletirilir. Bu pimler
yardmyla st gvde alt gvde zerine oturtulur.
10.6 Alt Ve st Gvdenin Cvata Ve Somunlarla Balanmas
Alt ve st gvde pimlerle merkezleme yapldktan sonra cvata ve somunlarla
balanr. Skma ileminde herhangi bir kasnt olmamasna dikkat edilir.
10.7 Kapaklarn Gvdeye Balanmas
Tm o-ringler yerlerine taklr ve kapaklar gvde zerindeki yerlerine oturtulur.
Her kapak iin 6 adet cvata kullanlr ve cvatalar ile kutuya balantlar gerekletirilir.
Redktrn demontaj srasnda montaj srasnn tersi takip edilir.

42

11. SONU
Bu projede Makine Mhendislii Uygulamas kapsamnda dili kutusu (redktr)
projesi kapsaml bir ekilde aklanp tamamland.Bu projeyi yaparken yeterli dzeyde
literatr aratrmas yapld, projenin nasl yaplmas gerektii konusunda nemli
noktalar aratrld ve bu dorultuda projenin bitimi gerekletirildi.
Proje kapsamnda iki kademeli dili kutusu tasarland.Tasarm
balangcnda,tasarmda kullanlacak olan elektrik motoru belirlendi.1. kademede konik,
2. kademede dz dili arklar kullanld. arklar iin uygun di saylar gerekli
hesaplamalar yaplarak minimum ve yeterli dzeyde olacak ekilde belirlendi. Dililer
iin malzeme seimi ve modl hesaplamalar yaplarak boyutlar ortaya karld. Bu
boyutlarn da mukavemet kontrolleri yaplarak seimlerin gvenilirlii saland.
Dililere ve yataklara gelen kuvvetler hesaplanp kesme kuvveti-moment diyagramlar
izildi. Millerin boyutlandrlmas da tasarm emniyetli olarak srdrebilecek ekilde
tasarland.Rulmanl yataklar iin gerekli hesaplamalar yapldktan sonra seimleri
gerekletirildi.Kamalarn boyutlandrlmas ve mukavemet kontrolleri sonucu gerekli
dzenlemelerle mil-dili ark balantlar tamamland.Tm bunlarn yannda
Solidworks program kullanlarak anlattklarmn grsel hale gelmesi saland , tm 3
boyutlu kat modeller oluturulup montaj oluturulup,tm paralarn imalat resimleri
izildi.malat paralar izimleri ekler ksmnda sunuldu.malat resmi ve kat model
oluturulurken,tasarm asndan millerin boyutlandrlmas ksmndaki uzunluk
llerinden daha kk ller kullanld ve dolaysyla emniyetli tarafta kalnd.
Seluk niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm Makine
Mhendislii Uygulamalar 1 dersi kapsamnda yapm olduum bu proje, renim
boyunca grm olduum bilgilerin nasl uygulanmas gerektii konusunda bana yol
gstermi olup , meslek hayatm boyunca mhendislik problemlerine nasl yaklamam
gerektiini benimsetmitir. Redktr tasarm boyunca sadece dili kutusunun deil
herhangi bir tasarmn retim ve montaj aamasnda hangi zorluklarla karlalaca ve
bunlarn nasl yenilmesi gerektii konusunda bana yardmc olan danman hocama
sonsuz teekkrlerimi sunarm.

43

12. KAYNAKLAR

1) Babalk, F. C. , 2006, Makine Elemanlar ve Konstrksiyon rnekleri, 2. Bask,
Nobel Yayn Datm, Ankara
2) Bozac, A. , 2001, Makine Elemanlarnn Projelendirilmesi, alayan Kitabevi,
stanbul
3) Akkurt, M. , 1999, Makine Elemanlar Cilt: I, II, Birsen Yaynevi, stanbul
4) SKF Rulman Katalou
5) Aksun Akbyk , Kemal Trkdemir , Kudret Kandemir ,Teknik Resim II

44

13. EKLER
Tasarmda gerekli grlen imalat resimleri bu blmde sunulmutur.

2 Kademeli Konik Dişli Kutusu Tasarımı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 Kademeli Konik Dişli Kutusu Tasarımı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

=2 kWolmas istenmektedir. Redktre bu k gcn

redktr giri gc;

= 2,172=0,17 kW olarak bulunur.

=3*0,808=2,42>2,17 olduundan setiimiz bu

=1- 6 aras (max. 8) (1. kademe)

=8- 35 aras (max. 45) (2. kademe) (F.C.BABALIK sayfa 781)

=45- 150 aras (max. 200) (3. kademe)

=33,75 olduu iin 2 kademeli olacaktr.

=1,133,75=6,5(konikte ok olmas istenmez)

=33,75/ 6,5=5,2 olarak hesaplanmtr.

=6,5 2 o =81 bulunur.

=5,2 Z4=5,2.16=83,2 Z4=84 dili seildi.

=3,2/(1-0,76.sin9)=3,63 standart modl olarak ma=4 mm

= =0.894 Olur.(Di uzunluk katsays)

=221< Pem =430 olduundan ezilme asndan

= =0.894 Olur.(Di uzunluk katsays)

=425< Pem =430 N/mm

olmal. (F.C.BABALIK s.377)

=19,1 mm A ve B yatann oturaca ap 40 mm

olmal. (F.C.BABALIK s.377)

=32,3 mm(milin en ince yeri) Z2 arknn mil ap 45mm

olmal. (F.C.BABALIK s.377)

=55,1 mm(milin en ince yeri).Rulmanlarn oturaca ap

= 850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

= 850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

=850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

= 850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

= 850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

= 850,5 milyon devir

, =3(bilyal rulmanlar iin) 850,5 =

You might also like