KURS OPTE LINGVISTIKE

Lingvistika je nauka o jeziku, tanije nauka koja jezik i govor istrauje u svim njihovim oblicima i meusobnim odnosima. Poeci lingvitikih istraivanja zapoinju u davno doba, kada je ovjek spoznao kako je jezik glavno sredstvo interpersonalne komunikacije i ta tradicija bavljenja jezinim pitanjima duga je vie od dva i pol vijeka, dok lingvistika kao samostalna nauna disciplina svoj razvitak zapoinje prije dva vijeka. Zanimanje za jezine probleme uslovljavano je sa dvama razlozima. Prvi je potreba za razumijevanjem nekog jezika i elja za komuniciranjem s govornicima stranog jezika, a drugi razlog su filozofska razmatranja o naravi jezika. Istorija jezikoslovlja slina je istoriji drugih nauka. Isprva se za reijeavanje problema pokualo odgvoriti mitovima, a kasnije su ti problemi postali dio filozofskih rasprava. Najranija istraivanja jezika bila su smatrana dijelom filozofije, retorike, bilogije, pedagogije i religije, a narodi u kojih pronalazimo zaetke zanimanja za jezine probleme su Sumerani, Akaani, Egipani, Hebreji, Kinezi i Feniani. Radovi o istoriji lingvitike za ciljeve su imali usmjeriti na odreenu temu. Istorije lingvitike esto su kopirali jedna drugu i tako ponavljale popularne, ali netane interpretacije, takoer su vidjeli istoriju kao kontinuiranost, iako u zadnje vrijeme naunici naglaavaju diskontinuiranost. Lingvitiku materiju predstavljaju, prije svega, sve manifestacije ljudskog govora, bilo da se radi o divljim narodima ili civilizovanim nacijama, starim, klasinim ili dekadentnim vremenima, vodei rauna, u svakom pogledu, ne samo o ispravnom govoru i lijepom izrazu, ve o svim oblicima izraavanja. To nije sve: kako govor najee izmie posmatranju, lingvista e morati da vodi rauna i o pisanim tekstovima, poto samo preko njih moe upoznati nestale ili udaljene idiome. Zadatak lingvistike e biti: a) da da opis i istoriju svih jezika do kojih moe doi, to zapravo znai da napravi istoriju jezikih porodica i rekonstruie u mjeri u kojoj je to mogue, jezike pretee svake porodice. b) da istrauje sile koje stalno i neprekidno djeluju u svim jezicima, i da izvede opte zakone pod koje se mogu podvesti sve posebne istorijske pojave c) da se odredi i definie samu sebe. Lingvistika ima vrlo tjesne odnose sa drugim naukama koje as od nje pozajmljuju podatke, a es joj ih ustupaju. Granice koje od njih razdvajaju nisu uvijek potpuno jasne. Na primjer, lingvistika se mora briljivo odjeliti od etnografije i predistorije, u kojima se jezik javlja samo kao dokument; mora se takoe odjeliti od antropologije, koja ovjeka prouava sa stanovita vrste, dok je govor drutevna injenica. Odnos izmeu lingvistike i fiziologije nije toliko teko razjasniti: odnos je unilateralan, u tom smislu to prouavnaje jezika zahtjeva pojanjenja od fizologije glasova, ali njoj zauzvrat ne prua nita. U svakom sluaju, mijeanje izmeu dvije discipline je mogue: ono to je osnovno u jeziku, nepoznato je u glasovnom karakteru jezika. to se tie filologije, ona je jasno razgraniena od lingvitike, uprkos dodirnim takama dveju nauka i uzajmnim uslugama koje pruaju jedna drugoj.

Lingvistika je nauka o jeziku. ovjek bez jezika ne bi bio ovjek. U prirodi je jezika da se mijenja ali da kroz sve te promjene zadri i neka konstantna obiljeja koja ga odreuju i po kojim se moe prepoznati. Jezik nastaje, opstaje i evoulvira u neprekidnom meudejstvu sa svijetom o kojem govori. Ljudski jezik mora da bude sloen, da posjeduje stalnost ali i promenljivost. Jezik je sistem znakova tj. svojevrstan kod vezan za opteljudsku sposobnost simbolike glasovne komunikacije. Istovremeno, jezik je drutvena pojava, naroito vezana za postojanje jezikih zajednica. Najzad, jezik je psihika pojava vezana za umni i duevni ivot ovjeka. Jezik je sistem znakova zato to poiva na principu simbolizacije. ovjek putem znakova izdvaja i imenuje pojedine segmente, aspekte i relacije svijeta koji ga okruuje. Dok se druga bia samo slue znakovima, jedino ovjek ih i proizvodi. Drutveno ustanovljeni znakovi kakve nalazimo u jeziku, pripadaju podvrsti znakova koje zovemo simbolima. Sosir samtra da se znakovi sastoje od dva dijela: oznaiva (signifier), tj. zvuk, objekt, slika i slino) i oznaeno (koncept, ideja). Relacija koja postoji izmeu oznaivaa i oznaenog je proizvoljna, zasnovana na konvenciji ili, da iskoristimo tehniki terminnemotivisana. Zbog ove injenice razvijamo i koristimo kodove kako bi nam pomigli da nauimo ta koji znak znai. Pored toga, Sosir tvrdi da koncepti (ideje) sami po sebi ne znae; svoje znaenje dobijaju samo kroz relacije ili razlike. Iz praktinih razloga, najvanija relacija izmeu pojmova je binarna opozicija. Jedina razlika izmeu semiotike i semiologije je u tome to semiotika svoje osnovne ideje vue iz trihotomije koju je eloborirao. Semilogija ima svoju osnovu u kantijanskoj dihtonomiji mentalnih i materijalnih svjetova, koja odgovara klasinoj evropskoj dihtonomiji subjektivng i objektivnog. Sosir je zasnovao ideju semiologije kao nauke znakova. Znak (sing) je konceptualni objekt, koji se sastoji od oznaivaa (signifier), tj. ime znaka i oznaengo (ideja u umu, koncpet ili znaenje). Cilj semiologije je utvrditi relaciju izmeu oznaivaa i oznaenog u datom jezikom kontekstu. Sosir smatra da su imena (oznaivai) i njihove relacije sa oznaenim idejama potpuno proizvoljne, da ne postoje fiksne univerzalne ideje, nego sam proizvoljne, koje zavise od jezika. Znakovi grade relacije izmeu uma i iskustva i oznaavaju u potpunosti onda kada uzrokuju kod tumaa pormjenu navike. Najefektivnija promjena navike takoer moe proizvesti nove znakove ili nove upotrebe znakova. Tako da znakovi imaju znaenje samo u relaciji sa umom i navikama. Pojam jezika je vie znaan. Najoptije odrenje jezika koje Sosir oznaava francuskom rijeju language, moe da se odnosi na drutveno ureen sistem vjetakih znakova ili na spospbnost upotrebe verbalnih znakova. Jezik kao sistem znakova jedne drutvene zajednice (naroda) odnosi se na neki odreen jezik, kao to je francuski ili srpski i Sosir ga obiljeava francuskom rijeju langue. Neposredna upotreba nekog jezika kao ive rijei ili govora obiljeava se terminom govor ili iva rije (parole). Svaki pojedinaan jezik (langue) jeste sistem pravila koji ne zavisi od toga da li ga pojedinci koji govore tim jezikom upotrebljavaju pravilno ili ne. iva rije, odnosno govor predstavljaju konkretnu realizaciju jezika i ona se moe mijenjati kroz vrijeme. Budui da je jezik nepromjenvljiv sistem (struktura), njegova sutina nije u pojedinanim elementima (znacima), ve u odnosima koji postoje meu njima. Prema Sosirovom shvatanju, ne postoji razvoj, evolucija samog jezika kao sistema. Postoje razliite varijante istog sistema, koje se pojavljuju kao posljedica djelovanja spoljanjih urozka.

Pristup jeziku: interna/eksterna lingvistika jezika se moe prouavati sa stajalita povezanosti s etnologijom, politikom, knjievnou, geografijom i time se bavi eksterna lingvistika, ali s njom se nemoe doi do same biti jezika. Jezik se moe prouavati i kao ustav koji priznaje vlastiti red i tada je rije o internoj lingvistici. Lingvistika takoe mora da prouava odnose izmeu jezika knjige i svakodnevnog jezika, jer svaki knjievni jezik, kao proizvod kulture, dolazi do take kada odvaja sferu svog postojanja od prirodne sfere, sfere govornog jezika.