You are on page 1of 363

tcef;

wmaw

paeom;

(1)

ukdpHxGef;[m olUom;MuD;Mo&oukd t&rf;cspfw,f/ armifEkqkd;wmudk wa,muf


a,mufu ajym&7if aus;Zl;&SifOd;a&Tukef;u tvkdvkdufvGef;vkdU/ OD;a&Tukef;&JU
ZeD;u tvkdvkdufvGef;vdkU tp&Sdojzifh udkpHxGef;[m tjcm; vlawGukd
vTJcsavh&Sdw,f? oleJU ZeD; rapmcifwkdU tvkdvkdufwmvJ xl;rjcm;em;ygbJ?
ukdpHxGef;[m
olUom;armifEkudk
pdwfqkd;&if
rsufeSmMuD;
rSKefukyfukyfvkyfxm;w,f? 'gxufykdNyD; pdwfqkd;vm&if armifEkudk bmrS
rajymbl;/ teD;tem;vlawGudk rJNyD; atmfvm;aigufvm; vkyfw,f/ 'gxuf
rcHr&yfEkdifatmif ykdNyD;pdwfqkd;vm&if &SK;&SK;&Sm;&Sm;eJU tdrftjyifbufudk
xGufoGm;wmbJ? 'gayr,fh tdrfjyefvm&if om;pm;bkdU? om;MudKufwwfwJh
tpm;taomufwckckudk
0,fvmw,f/
om;BudKufwwfwJh
ypnf;wckck0,fvmw,f/ 'grSr[kwf&ifvnf; [if;csufp&m awG0,fvmNyd;
[if;txl;tqef;awGudk
olukd,fwkdifcsufauGs;w,f/
b,favmuftvkdvkdufw,fqkdwm xif&Sm;atmif om"uwck xkwfjyOD;r,f/
ukdpHxGef;[m
csr;fomMuG,f0olr[kwfygbl;/
0g;c,fr
aps;xJrSm
txnfqkdifuav;eJU oCFef;y&du&mqkdifuav;om&SdwJh qkdifykdif&Sifuav;rQom
jzpfygw,f/ 'gayrJh olcspfwJh om;armifEktwGuf &SDpkrJhpkuav;udk jcpfcsKyfNyD;
jrif;waumifeJU trkd;zGifh&xm;wpif;udk 0,fay;w,f/ 0g;c,frNrdKUuav;u
usOf;usOf;av;/ &xm;pD;p&mae&mr&SDygbl;/ 'gaMumifh udkpHxGef;xuf tq
aygif;rsm;pGmcsrf;omwJh olaX;awGxJrSmawmif ta&SUykdif;uolaX; OD;azMuD;
wa,mufxJrSmom
jrif;&xm;wpif;&Sdw,f/
oluawmh
taysmfpD;bkdU
0,fxm;wmr[kwfygbl;/ 0g;c,frtaemufzsm;rSm olaqmufxm;wJh bkefNuD;
ausmif;MuD;wausmif;&Sdw,f/ ol[mtoufMuD;vmawmh tJ'Dbkef;MuD;ausmif;
udk jrif;&xm;eJUbJ oGm;Ekdifawmhw,f/ tJ'gaMumifh &xm;wpif;udk
0,f,lxm;wmjzpfw,f/ udkpHxGef;uawmh 'dvkdoGm;p&m b,frSmrS r&Sdygbl;/
r&Sdbl;qkdwmvnf; olodygw,f/ 'gayrJh olcspfwJhom; armifEk twGuf
olwckckvkyfay;csifwJh qE?[m olUrSm tifrwef jyif;jyaeygw,f/tJ'DqE?udk
ESpfodrfhwJhtaeeJU &SdpkrJhpkuav; pkaqmif;NyD; tJ'Djrif;&xm;udk udkpHxGef;
ZGwftwif;0,fvkdufwmfygyJ/ olUjrif;udk rkdifaysmuf vkdUeHrnfay;xm;w,f/
rkdifaysmufuvnf; tvdkvkdufxm;vkdUxifyg&JU cyfqkd;qkd;yJ/ jrif;apmif;xJu
xkwfwkdif; awmfawmfqGJqGJNyD; xkwf&w,f/ 'gawmif wjcm;vl xkwfvkdU r&bl;/
olUudkxdrf;aewJh &l;aygayg apmvSKdifukd,fwkdifawmif acsmharmhNyD;xkwfrS &w,f/

wjcm;olqkd&if jrif;apmif;xJrSm atmf[pfckHayguf uefausmufaewmbJ/


armifEk&JU tar rapmcifuawmh udkpHxGef;vkd r[kwfbl;/ wcgwcg olUom;udk
ajymr&&if 'kwfawGU&if 'kwfeJU? 'kwfr&Sd&ifvufeJU wtm;&G,fNyD; armifEk&JU
udk,fudkxdwJhtcgMuawmh
a&udk*Grf;eJUwkdUovkd
tomuav;wkdUw,f/
tJ'Dvkd&kdufaewkef; armifEk&JU tr0rf;uGJ rodef;wif tem;rSm&Sdae&if
ta':cav;udk odyfr&kdufygeJU? aygufNyJukefOd;r,fvkdU tNrJwrf;0ifajymavh
&Sdw,f/
1912 ckESpftwGif; armifEkudk 0g;c,frjrdKU t*Fvdyf -jrefrm tv,fwef;
ausmif;rSm tyfvkdufw,f/ armifEk[m pmawmfolvnf;r[kwf? bkwfxkdif;vnf;
r[kwf? ESpfpOfESpfwkdif; twef;wifpmar;yJGvkyfwJhtcg omrmefatmifwJh
ausmif;om;pm&if;rSm atmufem;u tNrJwrf; uyfvkdufaeoljzpfw,f/
ausmif;udk a&mufwJhtcsdefupNyD; ol[m vlNuD;awGukd rqJawmhbl;/ aumhjy
wmawG wjcm;wenf;enf;eJU apmfum;wmawGvnf; olUrSm r&Sdawmhbl;/ 'g[m
olUtwGuf xl;jcm;wJhtcsufwckyJ/ tJ'gaMumifh aeUwaeUrSm uGsefawmf[m
udkpHxGef;qDoGm;NyD; cifhAsm;om;[m tck vlMuD;awGudk rqJawmhbl;/ aumhvnf;
rjyawmhbl;/
apmfvnf;
rapmfum;awmhbl;/
cifAsm;owdxm;NyD;
Munfhrd&JUvm;vkdU uGsefawmfar;w,f/
xGef; / /at;/owdxm;rdw,f/
Ek / /tJ'g[mcifAsm;om;twGufta&;MuD;wJhxl;jcm;csufwckyJ/
xGef; ? /b,fvkdta&;MuD;wJhxl;jcm;csufrskKd;vJuG/
Ek / / cifAsm;om;&JU e*kd&fpdwf&if;xJrSm qkd;wJhpdwf&Sd&if vlMuD;awGudk tckxufxd
qufNyD; apmfum;aeOD;rSmbJ/ tckrapmf um; awmh wmukd axmufMunfh&if
t&ifwkef;u apmfum;cJhwm[m olukd,fwkdifu qkd;vkdUr[kwfbl;/ olUbMuD;
ajrmufay;cJhvkdUqkdwmxif&Sm;aew,f/ tJ'dawmh
cifAsm;om;[m vlqkd;
r[kwfbl;/ aumif;wJhywf0ef;usifxJrSm xm;Ekdif&if vlaumif;uav;jzpfvm
vdrfhr,f/ qkd;wJhywf0ef; usifxJrSmxm;&if vlqkd;uav; jzpfoGm;Ekdifp&m
taMumif;&Sdw,fvkdU usaemf,lqw,f/ 'gayrJh tckajymwm[m twnfawmh
r[kwfao;bl;/ ig;ESpfom;qkdwm i,fao;w,f/ aemufxyfeJeJavmuf
apmifhMunfhcsifao;w,f/
ig;ESpfom;rS ukd;ESpfom;txd armifEkrSm aumif;wmudkvJ xl;xl;jcm;jcm;rawGU&?
qkd;wmudkvnf; xl;xl;jcm;jcm;rawGU&/ udk;ESpfom; jzpfvmwJhtcgarmifEk[m
av;wef;udk a&mufaeNyD/ tJ'dawmh armifEkrSm ausmif;om;oli,fcsif;awGvnf;
a&S;uxufaygvmw,f/ t&yfom; rdwfaqGawGvnf; a&S;uxuf aygvmw,f/

'Dt&yfom;rdwfaqGawGxJu yef;&DqkdwJh rdwfaqG[m wjcm; rdwfaqGawGxuf


xl;jcm;w,f/
tJ'gaMumifh
'Dae&mrSm
yef;&DtaMumif;udk
eJeJavmufaz:jyoifhw,f/
yef;&D[m yifv,fykdif;u tvkyfMur;form;wOD;jzpfw,f/ yifv,fukefavS
wpif;rSm avSxkd;om;tjzpfeJU 0g;c,frukda&mufvmw,f/ iSufzsm;a&m8g
tjyif;txefjzpfwmeJU olUavSolMuD;[m olUudkaq;&kHwifw,f/ olaq;&kHu
rqif;cif avSxGufoGm;w,f/ aq;&kHuqif;wJhtcg udkpHxGef;eJUawGUNyD;
xrif;csuftjzpfeJU tdrfudka&mufvmw,f? yef;&D[m armifEkxuf (15)ESpf
avmufMuD;w,f/
yef;&D[m tvkyfodyfvkyfw,f/ xrif;csuf qkdaywJh tm;wmeJU wNydKifeuf
tvum;xkdifraebl;/ a&xrf;w,f/ t0wfzGwfw,f/ tdrfrSmoefU&Sif;a&;
vkyfw,f/ tdrfa&SUu yef;NcHuav;xJrSm opfyifa&avmif;w,f/ qkdifxGufaewJh
rapmcifqDudk xrif;ykdUw,f/ armifEkeJUolUxuf wESpfi,fwJh nDarmifO wkdUudk
ausmif;vkdufydkUw,f/ ausmif;tjyeftoGm; MudKw,f/ t&yfpum;eJUajym&&if
yef;&D[m ]zifodyfayghw,f}/ tJ'dvkd zifayghwmaMumifh nbuftvkyfNyD;wJh
tcsdefrSm ol[m uapmfeJeJaomufavh&Sdwmudk tdrfoltdrfom;awG rMudKufayrJh
bmrSrajymMubl;/vspfvsL&SKxm;Muw,f/
wcgrSmawmh yef;&d[m yknaumovtoif;&JU uxdefrSm ywfpmcGm
zsmodr;fwJhtxd raerem; oGm;NyD; ulwJhtwGuf toif;vlMuD; wOD;jzpfwJh
OD;vluav;u yef;&Dukd olwkdUvlMuD;awGaomufNyD;vkdU ykvif;xJrS eJeJ
usefaeao;wJh jrif;jzLwHqdyf bdvyft&ufukd ay;vkdufw,f? yef;&D[m
bdvyft&ufudk tcGifhaumif;&rS ususee aomufr,fqkdNyD; tdrftjyifbuf
xif;pifeJU uyfaqmufxm;wJh olUtcef;av;xJrSm odr;fxm;vkdufw,f/ nwn
a&mufwJhtcg rE?av; uw&m;a[maumif;wJh q&mawmfwyg; yknaumov
toif;rSm w&m;a[mw,f/ a':MuD;[m em;av;aewJhtwGuf w&m;yGJ
roGm;Ekdifbl;/ tJ'gaMumifh tdrfrSm tdrfapmifhtjzpf a':MuD;? armifEk? armifOeJU
yef;&dwkdUyJusef&pfw,f/
nwkdif;ukd;em&DavmufrSm armifEkeJU armifO tdyf&m0ifMu&w,f? r0ifcif
yef;&D[m olwkdUudk tdrfomxJac:oGm;NyD; ao;w,f&w,f/ tJ'dnrSm
tdrfomutjyef yef;&D[m armifOudk tdyf&atmif vTwfvkdufNyD; armifEkudk
olUtcef;xJvufwkdUac:oGm;w,f/ tcef;xJa&mufwJhtcg tcef;wcg;udk
ydwfvkdufNyD; yef;&D[m ocGm;oD;wvkH;&JUxdyfudk 'g;eJUjzwfw,f? tJ'dxdyf
eYJocGm;oD;&JU jzwfxm;wJhae&mudk yGwfay;wJhtcg tpD;awGxGuf vmw,f/
tJ'dtpD;awGudk a&pifatmifaq;ypfvkdufNyD; yef;&D[m ocGm;oD;udk tpdyfpdyf

av;wGjzpfatmif vSD;w,f/ aemufNyD;awmhrS toifhvkyfxm;wJh zefcGufwcGuf


xJudk bdvyft&uf vufwvkH; r&Sdw&SdavmufxJhay;w,f/ tJ'dt&ufudkrS
armifEkaomufEkdifatmif oHyk&meJU oMum;a&a&mxm;wJh azsmfa&awGeJU a&mNyD;
azsmfay;w,f/ olU&JUnTefMum;jyocsuft& armifEk[m t&ufudk ocGm;od;
tjrnf;eJU aomuf&w,f/ tJ'dtcsdefupNyD; armifEkeJU yef;&dwkdU[m
rdwfawG&if;csmawGjzpfoGm;Muw,f/
yef;&DrSm apwem&SdaywJh vlMuD;awG oDoGm;rSmpkd;wJhtwGuf yef;&d[m armifEkudk
olaomufovkd nwkdif;t &ufrwkdfufEkdifbl;/ vlMuD;awG vpfwJhtcsdefrsdK;rSmom
armifEkukd ol&JYtcef;xJvufwkdU ac:oGm;cGifh&w,f/ bdvyft&ufukefwJhtcg
yef;&deJU armifEk wkdU[m uapmfbufukd vSnfhMu&jyefw,f/ armifEktwGuf
uapmf[m odyfvJrrsm;? tJ'DtxJrSm oHyk&mazsmfa&awG cyfrsm;rsm;eJU
a&may;xm;wJhtwGufarmifEktbkdUt0ifrqkd;vSbl;/
ykvif; rdwfaqGawG tjzpf yef;&DeJUarmifEkwkdU[m tawmf&if;ESD;vmwJhtcg
yef;&D[m a&SUudk ajcwvSr;fwkd;wJhtaeeJU armifEkudk olUtarqkdifu
ykdufqHtckd;ckdif;w,f/ armifEku 2 &ufwcg? 3 &ufwcgckd;ckd;ay;&w,f/
wcgwav wusyf? ESpfusyf? wcgwav 4-5usyf/ wcgwav wq,fausmf
avmuftxd ckd;vkdU&vmw,f/ tJ'gawGtm;vkH;yef;&Dukd ay;vkduf&w,f/
ckd;wmrS rufvkH;&Sdatmif armifEkudk yef;&Du 'DykdufqHeJU ig0,fay;r,f/
bmvkdcsifovJ vkdUar;w,f/ armifEku cav;awGupm;wJh abmvkH;eYJ
armif;cs'g;udk vkdcsifw,fvkdUajymw,f/ yef;&du vlyg;/ tJ'dawmh armifEk
ckd;ay;vkdufwJh ykdufqHeJUr0,fbl;/ abmvkH;eJUarmif;cs'g;uk dckd;wwfatmif
armifEkudkoifay;w,f/oifykHu'Dvkd/
0g;c,fraps;u av;a'gifhykHo@ef&SdwJh txnfaps;&kHMuD;xJukd 0ifbkdU ta&SU
bufrSmav;ayguf/ taemufzufrSm av;ayguff/ 0ifayguf aygif; 8ayguf
&Sdw,f/ tJ'dt0if0awGrSmusLvD,m ukefpkHqkdifav; awG&Sdw,f/ tJ'D
usLvD,mav;awG[m rlqvifawGjzpfwJhtwGuf aomMumaeUwkdif; aeUvnf
wcsufwD;rS olwkdU&JUqkdifawGudk zGifhw,f/ armifEk&JUtar rapmcif txnfqkdif
wef;udk 0ifwJhtayguf0rSm usLvD,m ukefpkHqkdifwqkdif &Sdw,f/ yef;&D[m
rapmcifbkdU aeUpOfxrif;oGm;ykd&wJhtwGuf aomMumaeUwkdif;rSm 'Dqkdif&JU
taetxm;udk
avhvmcGifh&w,f/
tJ'gaMumifh
'Dqkdif&JUaysmhuGuf[m
b,fae&mrSm&Sdw,fqkdwm
olaumif;aumif;odw,f/
'Dqkdifuav;awG&JU
aemufausm[m txnfaps;&kHMud;&JU eH&Hjzpfw,f/ tJ'deH&Hudk uyfNyD; t*Faw
qkdifckHuav;awG aqmufxm;w,f/ tJ'DqkdifckHwckay:rSm ukefpkHqkdif wckuspD
pyfxm;wJh
wHcg;t&Sifjzpfw,f/
qkdifydwfcsdefus&if
tJ'dysOfjym;awGudk

qkdifckHatmufuxkwf/ qkdif&JU ab; 2 bufeJUa&SUrSm olwkdUudk xdef;xm;ay;bkdU


wyfxm;wJh opfom;wef;awG&JU Mum;xJukd xJhvkdufjyD; arsmufvufwyfxm;wJh
ysOfjym; 2csyfudk aomhcwfvkdufwmygbJ/ qkdifzGifhcsdefus&if aomhcavmufudk zGifh
ysOfjym;wcsyfpD
xkwfNyD;
xkdifckHatmufoGif;xm;vkdufMuw,f?
ESpfawG
Mumvmawmh 'DysOfjym;awGxJrSmusKHUwJh[m uusKHU? vdrfwJh[mu vdrf?
aumufwJh[m
aumufukefMuNyD/
'DysOfjym;awGxJu
wcsKdUysOfjym;udk
tm;aumif;aumif;eJU zdNyD;wGef;vkduf&if cav;vuf wacsmif;0ifEkdifatmif
taygufuav;jzpfoGm;w,f/
armifEkvkdcsifwJh abmvkH;awGudk ydkufuGefvkd[mrsKd;eJU tkyfNyD; qkdif&JU
rsufESmusufrSmqGJxm;w,f/
armif;cs'g;uav;awGusawmh
qkdifckHay:rSm
wifxm;w,f/ tJ'Dawmh abmvkH;udk cdk;csif&if yef;&D[m olU*kwfay:rSm
armifEkudk cGxkdifckdif;NyD; oluacG;ajcwckay:rSm &yf&w,f/ NyD;awmhrS
wHcg;wcsyfudk oluwtm;zdwGef;w,f/ yGifhvmwJh taygufuav;u armifEk[m
abmvkH;ukdckd;&w,f/ armif;cs'g;udk cdk;wJhtcgus awmh 'DavmufcJcJ,Of;,Of;
rMuH&bl;/ ysOfjym;&JU atmufykdi;fudk yef;&Du zdwGef;ay;NyD;armifEk u
tomuav; ESKduf,l&wmygyJ/ ckd;&if 'Db0rSm axmifusEkdifw,f/ aemufb0rSm
i&JusEkdifw,f/ qkdwmawGudk armifEk rMum;zl;bl;/ tJ'gaMumifh 'Dvkdckd;&wmudk
odyfaysmfNyD; oGm;ckd;&atmif yef;&dukd cPcP ylqmw,f/ 'gayrJh ckd;csif&if
aps;rpnfcif ajcmufem&DeJU ajcmufem&DcGJ twGif;rSm ckd;&r,f tJ'DtcsdefrSm
armifEk&JU
tr0rf;uGJ
rodef;wifukd,fwkdif
uGyfuJNyD;
twif;
pmMunhfckdif;xm;wmqkdawmh
armifEk[m
ckd;csifwkdif;
ckd;cGifhr&&Smbl;/
wvESpfvMumrSwcgavmufyJ&w,f/
aemufxyf okH;Mudrfavmufckd;NyD;whJtcg ckd;aewmukd jrif&wJh rdwfaqGawGu
jyefajymMuw,f xifyg&JU/ qkdif&Sif usLvD,mukvm;awG odoGm;Muw,f?
olwkdUu armifEk&JU rdbawGudk wkdifMuwJhtwGufaemufxyfckd;cGifhr&bl;/
tJ'gaMumifh yef;&D&JU ajcOD;[m wbufudk 'Dvkd vTJ oGm;jyefw,f/
0g;c,fr urf;em;vr;fnaps;wef;rSm tokyfa&mif;wJh w&kyfqkdifwqkdif&Sdw,f/
'Dqkdif&Sif w&kyf[m oGyfvifyef;MuD;xJrSm tom;rsKd;pkH xnfhxm;NyD; 0,fpm;ol
vm&if MudKuf&mtom;udk okyfauGs;w,f/ rsm;aomtm;jzifh 'Dw&kyf[m
bdef;idkufaew,f/ tJ'gaMumifh yef;&DeJU armifEk[m wyJbkd;pDavmufpm;NyD;
w&kyfbdef;tidkufrSm oGyfvifyef;xJuolwkdUMudKuf&m tom;awGudk olwkdU
yef;uefxJ ckd;ckd; xnfhMuw,f/ 0awmhrS xjyefMuwmyJ/ tJ'Dw&kyfqkdifrSm
ckd;&wm[m ykdif&Sifudk a&SUrSmxm;NyD; ckd;&wmaMumifh usLvD,mukvm;qkdifrSm
ckd;&wmxuf ykdNyD;MuD;us,fw,f/ cufcJw,f/ ow?deJU pGrf;&nfykdvkdw,fvkdU

yef;&du armifEkudk vSdrfhxm;w,f/ tJ'DvSdrfhwmudk t[kwfMuD;xifaewJhtwGuf


ol[m MuD;us,fwJh cufcJwJh tvkyfMuD;wckudk vkyf&ayNyd/ owdeJU
tpGr;f&SdwJhvlwa,muf jzpfaeNyDvkdU ,lqNyD; armifEk[m 0rf;ajrmuf0rf;om
jzpfaew,f/ eJeJb0ifjrifhcsifovkdvkdvJ jzpfvmw,f/
aemufrsm;rMumrD
yef;&DOD;aESmufxJrSm
tMuHopfwckay:vmjyefw,f/
'DtMuHopft7 rD;zkdacsmif&JU vufwvkH;avmufpd MuJaewJh ysOfMum;awGxJu
ykdufqHMudK;udk *Gif;avsmvkyfNyD; ajrNuD;ay:udk csxm;w,f/ tJ'd*Gif;avsmxJrSm
qef av;ig;aphMuJxm;w,f/ rd;zkdatmufudk a&mufvmwJh tdrfeD;csif;tdrfu
MuufawG[m *Gif;avQmxJuqefudk pm;wmeJU wNydKifeufyef;&D[m MudK;udk
wtm;wkyfqGJvkdufw,f/ armifEku *Gif;avQmxJrSm rdaewJh Muufudk
qif;zrf;7w,f? NyD;awmhrS olwkdYESpfa,mufcsufNyD; wcsKdUudk xrif;eJUpm;w,f/
wcsKdUudk uapmfeJUjrnf;Muw,f/ 'dtMuHopf[m bJom;okwfa7mif;wJh
w&kwfMuD;
ukokdvfaumif;bkdUjzpfvm7w,f?
tdrfrSmMuufom;ukd
Akdufum;aeatmif wkyfaeMu&wJhtwGuf rolawmfESpfa,muf[m naps;wef;udk
cgwkdif;vkdoGm;NyD;
ckd;pm;bkdUrvkdawmhbl;/
aemufrsm;rMumcif yef;&deJUarmifEk[m xkdifNyD; uapmfaomufaeMu&if; yef;&du
a[haumif armifEk rif;vifr,m;vkyfwrf;upm; ygvm;vkdU tMuH
ay;vkdufw,f/
b,fvdkupm;&rSmvJ/
'Daumif[m
apmuftyJ/
vifr,m;vkyfwrf;upm;w,fqkdwm
'Dvkd
vkyf&w,fuGvkdU tpcsDNyD; olwwfaom enf;rsKdpkHudk avQmufoifawhmwmbJ/
'DavmufMumatmifaygif;vmNyD;wJhtcg armifEk[m yef;&dukd tawmfMuD;
MunfndKaeNyD/ awmfawmfpGr;fwJhvl/ tMuHaumif;OmPfaumif;awG trsm;Mud;
ay;EkdifwJhvlvkdU olUpdwfxJrSm ,lqxm;NyD;NyD/tJ'gaMumifh yef;&DajymNyD;wJhtcg
cgwkdfif;xuf ykdNyD;MunfndKaewJhpdwfeJU b,foleJUupm;&rvJvkdU armifEku
jyefar;w,f/ tJ'Dtcsdefu armifEkwkdUtdrfrSm tapcH rdef;uav; 2a,muf
avmuf&Sdw,f/ wa,mufu touf20avmuf&SdaeNyD/ wa,mufuawmh
armifEkeJU &G,fwlavmufbJ/ udk;ESpf ausmfausmfavmuf om&Sdao;w,f/ olwkdU&JU
emrnftrSefudk rajymcsifbl;/ tJ'dawmh tMuD;rudk r,fwif/ ti,fukd
vSaMuGvkdUyJac:MuygpkdU/
yef;&D[m aemufwaeUusawmh vSaMuG&JUyef;uefxJudk [if;awGtrsm;MuD;
xnfhay;7if; vSaMuG ighajymwJhpum;udk eifem;axmifaemf/ eifhudk aeUwkdif; 'DvkdyJ
[if;awGtrsm;Mud; xnhfay;r,fvkdU ajymw,f/vSaMuGu [kwfuJhvkdU ajzw,f/

xrif;pm;NyD;wJhtcg yef;&D[m vSaMuGudkykdufqHwjym;ay;w,f/ vSaMuG[m


odyf0rf;omoGm;w,f/ aemufudkvnf; okH;av;&ufqufNyD;yef;&D[m vSaMuGudk
'DvkdbJ
avmuGyfvkyfw,f/
paeaeUa7mufvmwJhtcg
aeUvnf
wcsufwD;avmufrSm udkpHxGef; ? rapmcifwkdUuqkdifrSm&Sdaew,f/ a':Mud;u
tdyfaew,f/rodef;wifeJU r,fwifwkdUu aps;xGuf0,fMuw,f/ armifEk&JUnd
armifOuvnf; tdrfa&SYrSm zef'dk;ypfwrf;upm;aew,f/ yef;&d[m vSaMuGeJU
armifEkwkdUukd eifwkdUvifr,m;vkyfwrf; upm;&r,fvkdUajymNyD; olUtcef;xJu
acs;vufav;opfwufcsifapmfeHaewJh olUjcifaxmifxJ oGif;ay;vkdufw,f/
olwkdUESpfOD;pvkH;[m cav;awG &SdMuao;wmbJ/ tJ'davmufawmh yef;&Du
bmawGudk oifay; oifay;? olwkdUESpfOd;&JU vifr,m;vkyfwrf;upm;wm[m
vlMud;awGupm;wmrsKd;awmhb,fjzpfrvJ/
cav;upm;wmrsKd;avmufbJjzpfwmaygh/
waeUrSm yef;&d[m tdrfudk wHrsufpD;vSnf;&if; tdrfacgif;&if;u pm;yGJckH
wckay:rSm aiG'*Fg;awGeJU aiGpawGudk awGUw,f/ tm;vkH;aygif; wpf&mbkd;
avmuf&Sdvdrfhr,f/ tJ'DaiGawGudk olvkdcsifw,f/ tJ'gaMumifh armifekudk ac:Nyd;
'DaiGawGudk tckd;ckdif;w,f/armifEkuvnf; yef;&DajymwJhtwkdif;vkyfwmbJ/
armifEk&JU OD;av; udkb[m armifEkwkdUausmif;rSm av;wef;jyq&m vkyfaew,f/
tJ'daiGawG[m ausmif;ykdifaiGawG/ vGefcJhwJhaeU ausmif;pma&; tdrfjyefoGm;wJh
twGuf rtyfcJh&ao;bJ tdrfudk,lvmwmjzpfw,f/ aemufwaeU ausmif;oGm;
cgeD;rSm aiGawGudk &SmrawGwJhtwGuf? udkb[m armifEKeJU armifOudk
ac:NyD;ar;w,f/
armifO?'Dtay:uaiGawGudk,lovm;/
uGsefawmfr,lbl;?OD;av;/
armifEkrif;,lovm;/
,lw,f/
b,frSmvJ/
udkyef;&DqDrSm/
yef;&DarmifEkay;xm;wJhaiGawGb,frSmvJ/
uGsefawmfrodbl;/
cav;urif;udkay;xm;w,fvkdUajymaeNyD/rif;rvdrfeJU/
uGsefawmfrvdrfbl;/ a[haumif armifEk rif;bmr[kwfwmawG avQmufajym
aewmvJ/(rsufvkH;jyL;NyD;)rihfighaiGay;ovm;/
ay;w,f/
rif;rvdrfeJU/

rvdrfbl;/
a[haumif yef;&D /tckaiGxkwfay;&if rif;oufomr,f/ *gwfwkdifNyD;rS qkd&if
rif;'kua&mufvdrfhr,f/
uGsefawmfrSrodyJ/
udkb[m *gwfwkdifwJhtwGuf *gwfu pmoifwa,mufvkdufvmNyD; yef;&Dudk
ac:oGm;w,f/ *gwfukda&mufwJhtcg ab;udk vufoD;eJU okH;av;csufavmufyJ
xkd;&w,f/ 0Sufxm;wJhaiGudk jyygr,fjzpfvmw,f? aiGjyef&Nyd;wJhaemuf
OD;av;[m oltpfudk udkpHxGef;udk tusKd;taMumif; &Sif;jyNyD;yef;&Dukd ESifxkwf
ypfvkdufw,f/trIqufrvkyfawmhygbl;/
yef;&dxGufoGm;vkdU okH;av;&uf MumwJhtcg rD;zdkxJrSm xrif;csufae&if;
r,fwifurodef;wifudk'dvkdpajymvdkufw,f/
wifwif&,f? ukdyef;&DukdESifxkwfvkdufwm usrodyf0rf;omwgbJ/ 'Dvl[m
raumif;bl;/vl,kwfrm/
tif;...../
armifEkudkolUtcef;xJac:NyD;t&ufacsmhwkdufw,f/
b,fwkef;uvnf;/
wifwif&,f/'DvkdwkdufaewmMumvSNyD/
nD;ighudkcsufcsif;bmvkdUrwkdifovJ/
armifEkt&kdufcH&rSmoem;vkdU/
nD;uvJat/csufcsif;wkdifa&maygh/
'Dxufqkd;wmawmif&Sdao;w,f/ wifwifhudk usr tckrS zGifhajymr,f/
bmvJ/
'Dyef;&DqkdwJhaumif [m usrudk vlysKdpum;ajymw,f/ nbufrSm vlMuD; awG
tdyfaysmfaewkef; olUtcef;xJrSm oleJU vmtdyfbkdU cPcP ac:w,f/
olac:wkdif;
usru
olUukd
tareJUcsnf;yJ
uavmfwkwfwmyJ/
r,fwif&,f?ighudkcsufcsif;wkdifa&maygh/
waeUrSm rd;zkdacsmifxJrSm usrvufudk qGJw,f/ usru b,fcHrvJ/ rateJU
uavmfwkyfNyD; yg;jyef&kdufwmaygh/ tJ'Dawmh olu usrudk apmufujrif;r
vkdUvnf; qJw,f/ eifaumif;aumif; owdxm;/ eifhjcifaxmifxJudk
igarmifEkvTwfvkdufr,fvkdU usrudk Mudrf;w,f/ aemuf 2&ufavmufMumawmh
oef;aumif ausmfausmfavmufrSm armifEk usrjcifaxmifxJ 0ifvmNyD; usrudk
twif;zufxm;w,f/ usrvJvefU Ekd;NyD; olUudk wGef;ypfvkdufw,f/ yxrawmh
tdrfrufrufovkdvkd jzpfaew,f/ aemufudk armifEkrSef;odawmhrS 'Daumifav;
'DrSm bmvmvkyfwmvJ? eifhtdyf,meifjyefoGm; wifwifhudk atmfNyd;wkdifvkduf

&rvm;qkdawmhrS armifEkxGufoGm;w,f? yef;&DvTwfvkdufwmjzpfrSmaygh?


'gayghwifwif&JU? 'Dtaumif[m tvkyfawmhvkyfyg&JU/ 'gayrJh odyf&Iwfw,f/
oludkESifypfvkdufwmusrodyf0rf;omwmyJ/
'Dvkd[mawG jzpfjzpfcsif; ighudk wkdifa&mayghat/ 'gawG ightdrfrSmjzpfwm ig
rMudKufbl;/
ausmif;jyefvmwJhtcg rodef;wif[m armifEkudk ac:vkdufw,f/ rodef;wif[m
tifrwefpnf;urf; MuD;w,f/ tjypf&Sd&ifvnf;r?Sm bl;/ acgif;ukdolUvufeJu
acgufwJh tcgacguf/ aygifudk qGJvdrfwJh tcgvdrf/ MuufarT; wHjrufpD;eJU
&kdufwJhtcg &kdufwJhtwGuf tazudkvJ raMumuf/ tarudkvnf;raMumuf/
tar&JU trMuD;a':MuD;qkd&if zkwfavwJh iyd &Sdw,fvkdUawmif rrSwfwJh?
armifEkeJU armifOwkdU nDtudkESpf a,muf[m rodef;wifukd odyfaMumufw,f/
armifEkrif;yef;&DwkdufwJht&ufaomufovm;/
aomufw,f/
b,fESpfcgavmuf&SdovJ/
cPcPyJ/
r,fwif
&JUjcifaxmifxJudkvJ
rif;0ifw,fMum;7w,f/
[kwfovm;/
[kwfw,f/
oGm;/MuufarG;wHrsufpD;oGm;,lcsD/
wifwif&,f/ armifEk[m cav;yJ&Sdygao;w,f? 'Dwcgawmh csrf;omay;yg/
r,fwifnD;tomae/
(armifEkbufokdU) oGm;? MuufarT; wHrsufpd;oGm;,lcsD/ armifEk[m
MuufarT;wHjrufpD; ,lvm&w,f/ rodef;wifu MuufarT;wHrsufpD; udk
MuufarT;bufuudkif/aemufudk'grsKd;rvkyfeJUvkdUqkH;rNyD;?
armifek&JUwifyg;udk
ig;csuf&kdufw,f/ armifek[m rodef;wifudkawmh aMumufw,f/ 'gayrJh
rodef;wifu acgufacgufvdrfvdrf &kduf&kduf b,fawmhrS ridkbl;/
rodef;wif&kdufwmudk a':MuD;oDoGm;wJhtcg olwlcspf&JU wifyg;u t&Id;&mawGudk
MunfhNyD; rsuf&nfus&Smw,f/
tcef; (2)
1920 jynfhESpf 'DZifbmvxJrSm yxrwu?okdvf oydwfay:vmw,f?
rMumcif'Doydwf[m tv,fwef;eJU txufwef;ausmif;awGudk ul;pufoGm;Nyd;
armifEkwkdUvnf; oydwfxJygoGm;Muw,f? armifEk[m 'DtcdsefrSm 7 wef;/
toufuawmh 13ESpfausmfaenyd/
tJ'dtcsdefrSm armifEk &JU vkyfykHukdifykH? ajymykHqkdykHawG[m a&S;ueJU

rwlawmhbJtenf;i,f ajymif;vJvmwmolUudk tUjcwfrdwJhvlawG


awGUvmMuw,f? 'dvkdajymi;fvJvmwm[m ausmif;om;oydwfaMumifh
jzpfw,fvdkU tJ'dtuJcwf rdolawGu ,lqMuw,f? wu?odkvf
oydwfacgif;aqmifawGu a[majymjyowJh? vGwfvyfa&;w&m;awG/
trsKd;om;ausmif;rSm? armifEkwkdUoif&wJhtmZmenfrsm;? vGwfvyfa&; wkdufyGJrsm;?
tp&SdwJh pmtkyfawG[m armifEk&JUpdwfukd wrsKd;wzkH ajymif;ypfvkdufw,fvkdU
tJ'dtuJcwfrdolawGu ,kHMunfaeMuw,f/ tu,fvdkY&mckdifEIef; tjynfh
rSefw,fqkd&if 'Da[majymcsufawG? 'DpmtkyfawGaMumifh armifEK[m
aumif;wmawGudkyJvkyf&r,f/ raumif;wmawGudk rvkyf&bl;/ tckawmh
olajymwmqkdwmawG?vkyfwmudkifwmawGxJrSm taumif;awGvnf; ygaew,f/
tqkd;awGvnf; ygaew,f/
tckvdk ajymif;vJvmwmeJUywfoufNyD; armifEktaMumif;udk aumif;aumif;odwJh
olUaqGrsKd;&if;jcmwa,muf ajymjywm[m pdwf0ifpm;p&maumif;w,f/ tJ'd
aqGrsKd;7if;jcm yk*?Kdvfu armifEkeJUywfoufNyD; 'dvkdajymw,f/
vlwkdif;rSm OD;aESmufeJU ESvkH;om;qkdNyD; t"dutpdyftydkif;MuD;ESpfck&Sdw,f/
touft&G,fMuD;rm;vmwmeJUtrQ wcsKdUvlawGrSm OD;aESmufeJU ESvkH;om;[m
wnDwnmxJ MuD;xGm;vmMuw,f? wcsKdUrSm OD;aESmuf
uESvkH;xufykdNyD;MuD;xGm;vmMuw,f? wcsKdUrSmawmh OD;aESmufxuf ESvkH;u ykd
NyD;MuD;xGm;vmMuw,f? tJ'Dvkd vlokH;pm;&SdwJhtxJrSm armifEk [m wwd,
trsKd;tpm;xJrSma&mufaew,f/ t&G,fMuD;vmwmeJUtrQ olUESvkH;[m
olUOD;aeSmufxuf tqrwef ykdNyD;MuD;xGm;vmw,f/ xl;xl;jcm;jcm;
ykdrdkMuD;xGm;aewJhtwGuf vlrsm;pku tao;tzGJvkdU,lqxm;wJh
jy?emuav;awG[m armifEkrSm tMuD;MuD;awG jzpfwJhtcgjzpfNyD; tuskdK;&SdrJh
udp?rsK;dvJr[kwfbl;qkdwJhtcsufawGudk olUOD;aESmufu rpOf;pm;Ekdifao;cif
olUESvkH;xdckduf wmudk rSdNyD; armifEk[m wckckajymbkdU 'grSr[kwf&ifvnf;
wckckudk vkyfbkdU csufjcif; csufjcif; qkH;jzwfcsufcsavh&Sdw,f/
olU&JUqkH;jzwfcsufawG[m bmMuD; jzpfoGm;jzpfoGm;/ vkyfr,fqkdwJh
qkH;jzwfcsufawG jzpfaewJhtwGuf qkH;jzwfcsufwckudk csNyD;&if
jyifbkdUrvG,fawmhbl;/ tJ'DqkH;jzwfcsuftwkdif; wckckudk ajymNyd; vkyfNyd;rS
olUOD;aESmufu ususee pOf;pm;EkdifwJh tcgolajymrdwm vkyfrdwm[m
rSm;rSef;od&if armifEk trsm;MuD;0rf;enf;yufvufjzpfaewwfw,f/ tJ'dvdk
rSm;Nyd;&if aemufxyfrrSm;bkdU armifEk[m trsm;NuD;MuKd;pm;avh&Sdw,f/ 'gayrJh
ESvkH;u OD;aESmufxuf BuD;aewJh armifEk [m BudK;pm;vkdU ratmifjrifEkdifbl;/
rSm;rSm;jyD;orS aemifw&wmawG [m tifrwefrsm;w,f/ tJ'dvkdjzpfwm[m 13-

14ESpfom; t&G,f i,fi,fwkef;uom jzpfwm r[kwfbl; / touft&G,f


MuD;jyif;vmwJhtcgrSmvnf; jzpfwkef;bJ&dSao;w,f/ i,fi,fwkH;u
'DvkdjzpfcJhbl;wmawGeJU touft&G,fMuD;jyif;vmwJhtcgrSm jzpfcJhMuwmawG[m
tcsufwcsufrSmbJ jcm;em;csuf&Sdw,f/ ESvkH;om; udk xdckdufvm&if
tvQifpvkdqkH;jzwfwJhtwkdif; ajymwmqkdwm vkyfwmudkifwmrSmawmh
rjcm;em;bl;/ twlwlyJ/ 'Dvkdqkd&if jcm;em;csufqkdwm b,fvkd[mrsKd;vnf;/
i,fi,fwkH;uqkd&if armifEk[m ukokdvf tukodkvfudk rodao;bl;/ okp&kduf'kp&kdufudk Mum;awmifrMum;zl;bl;/ tJ'dawmh wckckudk vkyfcsifvm&if
ukokdvfudkyJjzpfjzpf? tukodkvfukdyJjzpfjzpf/ okp&kdufukdyJjzpfjzpf/'kp&kdufukdyJ
jzpfjzpf/ jrihfjrwfwmudkyJjzpfjzpf/ ,kwfnHhwmudkyJjzpfjzpf/ ZGwfw&Gwf
vkyfypfvkdufwmyJ/ touft&G,fMuD;jyif; vmwJhtcgusawmh aus;Zl;&Sif
olUzcifeJUolUq&m 'D'kwf OD;bcsKdwkdU&JU oGefoif qkH;rwmawGudk
Mum;em&NyD;wJhtcg armifEk[m ukokdvfeJY u tukokdvf? okp&kdufeJU/ 'kp&kduf?
jrifhjrwfwmeJU ,kwfnhHwmawGudk tawmftwefodvmw,f/
'DvkdodvmwJhtwGuf tukodkvf wkdU? 'kp&kdufwkdU ,kwfnHhwmwkdU ukd vkyfcsifwkdif;
ZGwfw&Gwfrvkyfrdatmif olUukd,fol txl;xdef;odrf;vmEkdifw,f/
uGmjcm;csufqkdwm'gygbJ/
ESvkH;om;[m OD;aESmufxuf MuD;aewJh armifEk[m ESvkH;om;ukd xdckdufvmwkdif;
pdwfvkdufrmefyg vkyfcJhwmawG[m trsm;MuD;ygbJ/ tJ'dtrsm;MuD;xJu
pdwf0ifpm;p&m aumif;r,fvkdUxifwJh om"uav;awG tenf;i,fudk
olUtcef;eJUol az:jyoGm;csifw,f/
(u)
oydwfay:vmNyd;vkdU rMumcifaeUwaeUrSm olUpdwfudk b,fvkdxdckdufw,f
rqdkEkdifbl;/ armifEk[m olUoli,fcsif; 4-5a,mufeJUxkdifNyD; pum;ajym&if;
olUoli,fcsif; awGudk a[haumifawG igwckvkyfcsifw,fvkdU
&kwfw&ufajymvkdufw,f/ tJ'daemufqufNyd; 'dkUtm;vkH;
uwkH;ajymifatmif&dwf&r,f/ cg;awmifajrmifatmif MudKuf&r,f/
ukd,fwkH;vkH;cGswfxm;7r,f/ w&kwfxkd; ? aemufydwfbdeyf pD;&r,f/
vufwbufrSm cJwvkH;pdukdifNyD; aps;xJudk oGm;r,fvkdU armifEku
ausnmjyefw,f/ olYoli,fcsif;awGxJrSm xGef;&ifuvGJNyD;
tm;vkH;oabmwlw,f/ xGef;&if[m cg;awmif;ajrmifatmif
MudKufbkdUaeaeomom vkHcsnf0wf&if olUvkHcsnfp[m ajcrsufpday:b,fawmhrS
rwufbl;/ olUqHawmufukdvnf; aumhprwfwpfeJu wkdufNyD; tNrJwrf;

oyfoyf&yf&yfcGJxm;avh&Sdw,fqkdawmh b,frSm uwkH;&dwfcsifyghrvJ/


aemufNyD;awmh udkU,dkUum;,m;vkyfNyD; olwkdUoGm;&rJhae&m[m tysKdav;awG
odyfaygwJh aps;jzpfaejyefw,fqkdawmh rdef;cav;awG a&SUrSm tifrwef
&SufwwfwJ xGef;&iftwGuf armifEk&JU ausnmcsuftwkdif;
vkdufvkyfbkdUqkdwmrajymeJUpOf;pm;bkdqkdwmawmif rjzpfbl;/ 'gayrJh
armifEk[mqkH;jzwfjyD;jzpfaewJhtwGuf xGef;&if nif;vkdUr&awmhbl;/
pdwfryghwyg &Sufudk;&Sufuef;eJU vkdufvkyf&&Smw,f/
aemufwcgusawmh oli,fcsif;awG pum;ajymaeMu7if; armifEk[m ol[m
t&ufudkom aomufzl;w,f/ ukwfuif;udk wcgrS ryGwfbl;bl;/ tenf;qkH;
wcgawmh yGwfMunfhcsifw,f/ tJ'gaMumifh olUoli,fcsif;armif[ef u
ukwfuif;udk oGm;0,facsygvkdU armifEkuajym w,f/ oli,fcsif;tcskKdUu
ukwfuif; yGwfwmraumif;bl;/ &l;wwfw,fvkdU uefUuGufygao;w,f/ 'gayrJh
armifEk[m qkH;jzwfNyD;jzpfaewJh twGuf olwkdUuefUuGufvkdU r&awmhbl; /
armif[efu ukwfuif; 0,fay;w,f/ ukwfuif;&vmwJhtcg *eDqkdwJh
uvm;vbuf&nfqkdifrSM armifEkeJU oli,fcsif;awGtm;vkH; 0dkif;NyD;ukwfuif;
yGwfMuw,f/ yGwfNyD;wJhtcg pum;ajymvkdU r&bl; / EIwfcrf;awGxlaew,f/
raumif;bl;vdkU armifEku rSwfcsufcsw,f/
aemufwcgrSmawmh tckvkdyJ oli,fcsif;awG 0kdif;zGJUNyD; pum;ajymaeMuwkef;
armifEku ol[m t&ufvnf;aomufzl;NyD;Nyd/ ukwfuif;vnf; yGwfbl;NyD;NyD/
bdef;udk r&Ibl;ao;bl;/ wcgavmufawmh &IMunfhcsifw,fvkdU ausnmjyefw,f/
b,folrS uefUuGufvkdUr&bl;/ 'gayrJh bdef;&Iwmudk rMudKufwJholi,fcsif;awG
uHaumif;csifawmh bdef;cef;xJ a&mufwJhtcg bdef;&IrJh vlawGtwGuf cif;xm;wJh
zsmpkwfawG/ acs;awGeJU rJaewJh acgif;tkH;awG? bdef;qDawG tvdrf;vdrf;uyfaewJh
bdef;ajymif;awGudk MunfhNyD; armifEk[m atmf*vD qefaew,f/ tJ'gaMumifh
olwkdU[m bdef;r&IjzpfyJ bdef;cef;xJu jyefxGufvmMuw,f?
(c)
waeUaomtcg oabmFqdyfem;rSm ulvDukvm;wa,mufudk Arm 4-5a,muf
0kdif;&kdufaewm armifEkawGUw,f/ armifEk[m bkdifpu,fay:u
uAsmu,mqif;NyD; ArmawGudk twif;vkdufxkd;w,f/ 'DArmawG[m 0g;c,frNrdKU
ok?efeJU rsufapmif;xkd; jrpfwbufurf; wvkdif;[k&Gmu vlqkd;&ef&Sif;&JU
nDvlqkd;bkd;cspfeJU olUi,fom;vlqkd;wpkqkdwm armifEkrodbl;/ 0g;c,frrSm
0g;c,from; awmawfmrsm;rsm;u 'daumifawGeJUomqkd&if
rsufESmcsif;rqkdifcsifMubl; qkdwmvnf; armifEkrodbl;/ rMumao;cifuyJ

OD;bjrpf qkdwJh ykvdyfpmoifwa,mufudk bdk;cspfqkdwJhvlqkd;[m uGrf;jcHukef;


bkef;NuD;ausmif;em;rSm acsmif;NyD;&kdufvkdufwmuHaumif;vkdU
raow,fqkdwmvnf; armifEkrodbl; / ulvDukvm;urSm;aeovm; ?
'Dvlqkd;awGu rSm;aeovm;qkdwmudkvnf; armifEkrodbl;/
ulvDukvm;wa,mufxJukd Arm trsm;u 0kdi;&kdufaewm jrif&wmeJU
olUESvkH;om;aqGUaqGUckef jzpfvmNyD; ArmawGudk twif;0ifxkd;wmygbJ/
udkpHxGef;&JU om;qkdwm tJ'dvlqkd;awG odaeMuvkdU olvGwfoGm;wmyJ/ 'dvkdom
r[kwf&if tJ'Dae&mrSm oltawmfemr,f/
aemufNyD;awmhvnf; / 0g;c,fr wbufur;f &Gmopf&GmrSm atmifoif;qkdwm
&Sdw,f/ atmifoif;u armifEkxuf ESpfESpfavmufMuD; w,f?
t&yfvnf;tawmf&Snfw,f tm;vnf;odyfaumif;w,f/
vufvnf;odyfjrefw,f/ oleJUpum;ajym&if wbufom;[m tifrwef
owdxm;ajym&w,f/ pdwfrxif&if bmr[kwfwmav;eJu xcswmyJ/
olcsckduf&ifvnf; roufombl;/ vuf0g;a&? vufoD;a&m? 'l;a&m? zaemifha&m?
tukefokH;w,fqkdawmh csNyD;&if wbufom;ukd ESmESyf,l&wmcsnf;bJ/
pdwftxdtckduf tifrwef jrefwJh armifEk[m waeUaomtcg ? tJ'datmifoif;eUJ
urf;em;vrf; ausmufrD;aoG;&kHtem;rSm oGm;NyD; &ifqkdifrdMuw,f/
armifEkeJUygvmwJh oli,fcsif;udk atmifoif;u olUpmtkyfawG
jyefay;bkdUawmif;w,f/ tJ'doli,fcsif;uvnf; atmifoif;udk odyfaMumufNyd;
jyefay;yghr,fvkdU wkefwkef&D&DeJU jyefajymw,f/ 'gayrJh atmifoif;[m
a'goxGufNyD; rif;,loGm;wmMumNyD? 'DuaeU vmay;csifay;/ ray;&if rif;udk
wD;&vdrfhr,f vkdUpdwfvkdufrmefyg Mudr;farmif;w,f/ 'dvkd Mudrf;armif;wmudk
armifEk rMudKufbl;/ tJ'gaMumifh bmpmtkyfrSef;vnf; rodbl;/ ,lxm;wm
b,favmufMumaeNyDqkdwmvnf; rodbl; / a[haumif-pmtkyfudk jyefray;eJUvkdU
armifEku olUoli,fcsif;udk vSrf;ajymvkdufw,f/ tifrwef vufjrefwJh
atmifoif;[m tacstwif pum; ajymaebkdU armifEkudk cGifhray;bl;/ olUAveJU
armifEk &JU b,fbufar;&kd;udk wtm;xkd;vkdufwmarmifEkvnf; tJ'Dae&mu
'DcJvkH;ykHay: ykHvsufom;usoGm;w,f/ armifEk[mvufoD;'PfaMumifh
rl;rl;aemufaemuf jzpfae&m u qGJrdqGJ&mudk qGJvkdufwm 'DcJvkH;wvkH;udk
qGJrdw,f/ tJ'gaMumifh twif;ukef;xNyD; 'DcJvkH;eJU atmifoif;&JU em;xifukd
wcsufbJxkekdifw,f/ olUxuf t&yfeJU Avaumif;wJh atmifoif;[m
tay:upD;NyD; vufod;rkd;? 'l;rkd;? ajcaxmufrkd;awG &Gmcsaevkdufwm
armifEk&JUnDarmifOom tJ'Dae&mudk ESpfrdepfavmufaemufusNyD;
a&mufvmr,fqkd&if armifEk&JUtouf[m xGufoGm;ekdifp&m

taMumif;&Sdw,f/olUnDarmifO[m &ef jzpfae&mudk a&mufvmNyd; 'DcJvkH;wvkH;eJU


wtm;vTJaygufvkdufwmatmifoif;vnf; tJ'dae&mrSm ykHvsufom;usoGm;w,f
xifw,f/ atmifoif;&JU vuf uvGwfwJhtcsdefrSm armifEk[m owdr&awmhbl;/
tawmfESmESyf,l&w,f/
aemufwckajym7Od;r,f/ 1921 ckESpfxJrSm 0Iduf (Whyte) aumfr&SifvkdUac:wJh
pkHprf;a&;tzGJUwckudk bdvyftpkd;&wkdUu zGJUay;vkdufw,f/ tJ'dtzGJUudk *sDDpDbDat
toif;csKyfu oydwfarSmufw,f/ tJ'gaMumifh 'DtzGJU[m 0g;c,frudk
a&mufvm&if oHykH;wD;NyD; qE?jyMubkdU 0g;c,fr *sdpdbDat toif;cGJ&JU
acgif;aqmifwcsKdU upDpOfMuw,f/ tJ'dvkd oHykH;wD;rJhvlawGxJrSm ae&Sife,f
ausmif;u armifEkwkdUvlpkvnf;yg,wf/ 0Idufaumfr&Sif[m 1921 ckESpf
'DZifbmvxJrSm ykodrf udktoGm; 0g;c,frrSm cP em;w,f/ olwkdU&JU
oabFm[m 0g;c,frNrDKUxdyf 0ifvmwJhtcsdefupNyD; wNrKdUvkH;qlnHoGm;atmif
oHykH;awG wD;MuwmyJ/ armifEkwkdUvlpk[m oabFmqdyfem;uyfNyD;
wm0ef,l&w,f/ txuftrdefUt& olwkdU[m oHykH;awGudkom
r&yfrem;wD;ae&r,f? wjcm;bmrS rvkyf&bl;/ 'gayrJh armifEk[m
oHykH;wD;ae&if; ESvkH;om;awG aqGUaqGU ckefvmw,fxifw,f/ bmrS rajymyJ
olwkdUvlpkxJu xGufNyD; tem;rSm&SdwJh qkdifwqkdifu bdvyf&nfykvif;udk
twif;qGJNyD; 0Idufaumfr&SifpD;vmwJh oabFmukd wtm;aygufvkdufw,f/
ykvif;[m oabFmukd xdNyD; tpdyfpdyfaMurGoGm;w,f/ armifEkvnf; cPawmh
tzrf;cHvkduf&ao;w,f/

(*)
1922ckESpf/ rwfvxJrSm armifEk[m ae&Sife,fausmif;u 8 wef;atmifw,f/
tJ'dtcsdefu armifEkrSm ynmqufoifbkdU &nf&G,fcsufr&sdbl;/
ynm&JUwefbkd;udkvnf; olrodbl; 'gayrJh olUrdbawGu txl;ojzifh
olUtazu ausmif;qufxm;csifw,f/ jzpfEkdif&ifolUom;ukd 0wfvkHjzpfap
cskifw,f?tJ'gaMumifh &efukefo&ufawmausmif;wkdufxJrSm
zGifhxm;wJhtrsKd;omausmif;rSm ynmqufoifbkdU olUtaz udkpHxGef;u
pDpOfw,f/
&efukefudk roGm;cif av;ig;&ufavmuftvkdrSm 0g;c,frukef;vrf;u ? ukvm;r
barmif vkdUac:wJh oli,fcsif;wa,mfu&JU tdrfrSm bk&m;ukd;ql uyfw,f/

tJ'dtdrfrSm oli,fcsif;awG pkNyD; pum;ajymaeMu7if; at;armif pufuif;[m


armifekukd vufwkdUNyd; tjyifac:oGm; w,f? armifEkwkdUtwef;xJrSm
at;armifESpfa,muf&Sdw,f/ tJ'gaMumifh 'Dat;armifESpfOD;ukd cGJjcm;wJhtaeeJU
olUudk pufuif; at;armifvkdU ac:wmjzpfw,f/ tdrftjyifbuf a&mufwJhtcg
at;armif pufuif;u armifEk rif;7efukefrSm ausmif;oGm;aeawmhr,f? tJ'dawmh
rif;udk igtaumif;qkH;eJU {nfhcHr,fvkdUajymw,f/ b,fvkd{nfhcHrSmvJ vkdU
armifEkuar;wJhtcg tdrfrJu aumifrtopfav;wa,mufa&mufvmw,f vdkU
igMum;&w,f/ rif;udk tJ'dac:oGm;r,fvkdU at;armifpufuif;u jyefajymw,f/
at;armifpufuif;[m armifEkukd a7S;OD;pGm olUtdrfac:oGm;w,f/ armifEk[m
at;armifpufuif;&JU nTefMum;csuftwkdif; acgif;7if;bufu
tdrfMum;xJukdoGm;NyD; jyLwif;aygufatmufrSm apmifhae7w,f/ at;armif
pufuif;[m olUwmzufwm tay:tuFsD topfw xnfudk bk&m;MuD;vr;fem;u
w7kyftaygifqkdifrSm oGm;aygifMuw,f/ &wJhaiGav;usyf,lNyD
;0g;c,frta&SUykdif;rSm &SdwJh tdrfrJu aumifrtopfuav;qDukd
olwkdUoGm;Muw,f/
tJ'dnu armifEk awGUcJh&wJh tawGUtMuKH[m olvlvm;ajrmufwJh t&G,frSm
yxrqkH;awGUMuKH&wJhtawGUtMuKH jzpfw,f/ tJ'gaMumifhxrif;csufyef;&D&JU
wkdufwGef;csuft& vSaMuGqkdwJh aumifrav;eJU vifr,m;vkyfwrf;
upm;cJhMupOfu awGUMuKHcJh&wJh tawGTtMuKH eJU wjcm;pD? wbmompD
jzpfaewmudk awGU&NyD; armifEk&JUpdwfxJrSm 0r;fomwma&m?
tHhtm;oifhwma&m/MudKufwma&m aAsmif;qefoGm;wmyJ/
tcef;(3)
(u)
armifEk[m 1922 arv tpavmufrSm o&ufawmausmif;wkdufxJu
ae&Sife,fausmif; udk a&mufvmw,f? &yfa0;u a&mufvmMuwJh
ausmif;om;awG aebkdU pm;bkdUtwGuf ausmif;tkyfcskKyfa&;tzGJUu
vSnf;wef;xJrSm wkdufwvkH;iSm;ay;xm;w,f? aemuf ajcmufv MumwJhtcg
ausmif;tkyfcsKyfa&;tzGJU [m tJ'dwkdufudk qufriSm;Ekdifawmhbl;/ tJ'gaMumifh
armifEkwkdUvlpk[m o&ufawm ausmif;wkdufxJu bkef;MuD;ausmif;rSm
vSnf;wef;wkef;uvkd ausmif;tdyfausmif;pm;awGtwGuf pnf;urf;
odyfrMuD;awmhbl;/
nwnawmh &efukefta&SUykdif;rSm rD;tMuD;tus,favmifw,f? armifEkeJU
olUoli,fcsif;[m o&ufawmausmif;&JU tjyifbufukd xGufNyd; tay:udk

xkd;wuffaewJh rD;a&mifawGukd vSrf;MunfhaeMuw,f? armifEkudk


'Dvl&JUemrnfar;vkdUr&bl;/ rD;avmifwmudk vSr;fMunfhvkdU tawmfuav;
MumvmwJhtcg armifEku tJ'Doli,fcsif;udk vSr;fNyD;/ jhynfhwefqmrawG
b,frSm&SdovJ/ cifAsm;odovm; vkdUar;w,f/ odw,fvkdU tJ'dvlu ajzw,f/
tJ'dudk usaemfoGm;csifw,f? cifAsm;vkdufykdUrvm; vkdU armifEku xyfar;wJhtcg
csmwdwf rif;oGm;csifvkdufykdU r,f? 'gayrJh igykdUw,fqkdwm rif;b,folUudkrS
rajym&bl;vkdU 'Doli,fcsif;u uwdawmif;w,f? armifEkuvnf; rajymygbl;
vkdU uwday;NyD; olwkdUESpfa,muf xGufoGm;Muw,f? vrf;rSm armifEk
t&ufaomufcsifw,fqkdwJhtwGuf olUoli,fcsif;[m armifEkudk
w&kwfaysmfyGJpm;qkdif wqkdifac:oGm;w,f? armifEk[m t&ufukd
rcsdefqwwfbl;/ t&r;faomufcsifw,f? olUoli,fcsif;u xdef;xm;wJhtwGuf
eJeJaomufNyD; jhynfhwefqmwef;udk xGufoGm;Muw,f?
t&ufaomufwm b,favmuftjypfMuD;w,fqdkwm armifEkrawG;rdbl;/
jynfhwefqmwef;udk oGm;wmuvnf; b,favmufqkdw,f qdkwmarmifEk
rawG;rdbl;/ awG;EkdifavmufwJh nmPfvnf; olUrSm r&Sdbl;/ tJ'gaMumifh ol[m
&efukefjrdKUMuD;xJu w&kyfaysmfyGJpm;&kHw&kHrSm t&ufudkvnf; aomufzl;Nyd/
jynfhwefqmwef;rSm jynhfwefqmr wa,mufeJUvnf; aysmfyg;bl;NyD/ ol[m
vlvnfwa,mufjzpfvmNyD qkdNyD; armifEk[mb0ifjrifhaew,f/ olUudk,fol
tawmf[kwfvSNyDvkdUxifNyD; ausmif;ydwfvkdUtjyef olUjrdKU u oli,fcsif;awGudk
azmufonf csbkdUawmif olpdwful;xm;vkdufao;w,f?
tJ'Daemuf armifEk[m aiGvnf;&Sdr,f/ taz:vnf;aumif;r,fqkd&if
t&ufqkdifeJU jynfhwefqmrtdrfudk ra&SmifrvTJ omwJht vkyfwck tjzpfeJU
olUukd,fol xdef;odrf;jcif;r&SdyJ oGm;aewmyJ/ 1923ckESpfavmufa&mufwJhtcg
armifEkrSm a&m8gwck &vmw,f? olUoli,fcsif;udk ar;MunfhwJhtcg 'g[m *Ekd
a&m*gvkdUajzw,f/ aygifxdyfrSmvnf; tMudwfwvkH;xGufw,fvdkU armifEku
xyfajymwJhtcg 'D a&m*gu 'DvkdbJvkdU ololi,fcsif;u jyefajzw,f? tJ'daemuf
'doli,fcsif;&JU tultnDeJU r*kdvrf;? bif*srifaq;qkdifu aq;wykvif; 0,f
w,f? aq;emrnfudkawmh armifEk aumif;aumif;Mud; rrSwfrdbl;/ bJvqrf;
athmzfukd aybvkdUac:w,fxifw,fvkd Uajymjybl;w,f/ aygifu tMudwfay:rSm
awmh tJ'doli,fcsif;u a&cJwifay;w,f?
vli,fawG&JUpdwf [m b,fvdkpdwfvnf; rqkdEkdifbl;/ tajym& tawmfcufw,f/
'Db0a7mufaewmawmif oHa0* r&Ekdifao;bl;/ 'Daq;pm;NyD; a&cJtkHae&wmudk
atmufusaemufus tajctaeu txufwef;udk wdk;wufvmwJh
txdrf;trSwfwcktjzpfeJU awmif armifEk[m MudwfNyD; *kPf,laevkdufao;w,f/

]
tJ'DESpf rwfv pmar;yGJtjyD; ausmif;ydwf&uftwGif; armifEk[m 0g;c,frudk
jyefoGm;w,f/ {NyD v 13&uf oMuFeftMudK&ufukd a7mufwJhtcg armifEkeJU
oli,fcsif; av;ig;a,muf[m &,fp&m t0wftpm;rsKd;pkHawGudk 0wfNyD; NrKdUxJrSm
a&yufcHxGufbkdU qkH;jzwfMuw,f? tJ'D qkH;jzwfcsuft& NrdKUxJudk rxGufcif
urf;em;vrf;u w&kwfacgufqGJqkdifudk oGm;Nyd; armifEkwkdUvlpk[m
t&ufawGudkaomufMuw,f? taomufvGefoGm;wJhtwGuf 'DaumifawG[m
NrdKUxJudk a&yufcH rxGufEkdifawmhbl;/ acgufqGJqkdifxJrSmbJ0wfvpfpvpf
Munfhraumif; &Iraumif;awGjzpfNyD; olwkdU&UJ tefzwfykHawGay:rSm vJaeMuw,f?
olwkdU&JUrdbawGodawmhrS 'DaumifawGudk xrf;NyD;ac:oGm;Mu&w,f?
armifEk[m tJ'daeUuwJu rl;aevkdufwm oMuFef b,fvkdwufoGm;w,f qkdwm
rodvkdufbl;/ olUrdbawGvnf; tifrwef pdwfylNyd; trl;ajyatmif
{u&mZfjrpfwkdU oHyk&m&nfwkdU tp&SdwJh tdrfeD;em;csif; awG ajymorQ
aq;rD;wkdawGeJU tawmfajz,l&w,f/ tdrfrSmae&if aemufxyft&ufrl;aerSm
pkd;wJhtwGuf armifek&JUtaz udpHxGef;[m ausmif;ydwf&uftwGif;
wvkdif;&Gmpktem;u pyg;usnfrSoGm;aezkdU olYom;udk em;csw,f/
olUoli,fcsif;awGygrS vkdufoGm;r,fqkdvkdU udkpHxGef;[m olUom;&JUtvkdudk
vkdufNyD; oli,fcsif;awGudk cGifhjyKcJh7w,f? pyg;usnf[m 0g;c,frok?ef
eJUrsufapmif;xkd;jrpfwbufurf;rSm &Sdw,f? tawmfom,mwJhae&mav;ygyJ/
pyg;usnf&JU a&SUrSmESpfxyftdrfuav;wtdrf&Sdw,f? tJ'DtdrfrSm armifEkeJU
oli,fcsif;awG aeMuw,f? ukdpHxGef;[m olUom;eJU oli,fcsif;awG pm;zkdUqkdNyD;
pm;p&mawG tjynfhtpkH 0,fay;xm;w,f? tJ'Daemuf pyg;usnfudkapmihfaewJh
olU&JUnD 0r;fuGJ ukdb0kdif;udk ac:NyD;? a[h b0kdif; 'DaumifawGudk 'DrSm
aysmfatmifxm;aemf/ jrdKUzufurf;udk roGm;apeJUvkdUrSmoGm;w,f? nDb0kdif;[m
tudk&JUtrdefUudk t"dyg,fjyefwmvGJaew,f/ 'dtcsuft& 'daumifawG vkdcsifwm
bmrqkd vkyfay;vkduf/ 'DaumifawG jrdKUbufurf;udk ul;roGm;&if NyD;a7mvkdU
rSwfxm;vkdufw,f? tJ'gaMumifh ESpf&ufavmufMumawmh armifEku jrdKzufudk
ul;csifw,f vkdufydkUprf;ygvkdU ajymwJtcg rifhtaz ihgwD;vdrfhr,f/
igrykdUEkdifbl;/ vkdU udkb0kdi;fu jyefajymw,f/ 'Dvkdqkd&if t&ufaomufcsifw,f
&Smay;ygvkdU armifEkuajymwJhtcg at;'gawmh ig&Smay;r,fqkdNyD;
csuft&ufwykvif;udk udkb0kdif;&Smay;w,f/ aemufESpf&ufavmufMumvkdU
armifEku Od;av; rdef;rr&Sdbl;vm;? &Smay;prf;ygvkdU
ylqmwJhtcgrSmvnf;udkb0kdif; at;?'gawmh ig&Smay;r,fqkdNyD;
rdef;rwa,mufudk ac:vmw,f? udkb0dkif;uvnf;wlawmfarmif

aysmfygapqkdwJ hapwemeJU r&ruqGJvmw,f xifyg&JU? rsufESmuvnf;


oeyfcg;bJMum; vl;vmjyefqkdawmh tawmfMunfh&qkd;wmbJ/ 'gayr,fh
'Daumifuav;awGu apmufiwfuav;awG tJ'gaMumifh awmfovif;vxJrSm
acG;rudk rjrifbl;whJacG;okd;tkyfwtkyfvkd xkd;xkd;xefUxefUjzpfaeMw,f? olwkdU[m
tMumMuD; pOf;pm;raebl;/ a&mufvmwmeJU tdrfay:ac:oGm;NyD;
b,folNyd;b,fol qkdwm rJcsw,f? oli,fcsif;ig;a,muf&SdwJhteuf armifEku
eHygwfig;usw,f/
aemufawaeHusawmh aumifuav;awGudkpkNyD; a[haumifawG? 0,fwJht&ufu
raumif;bl;/ rid;wkdUudk igudk,fwkdif t&ufaumif;aumif;csufwkdufr,fvkdU
OD;av;udkb0kdif;u aMunmw,f?'daMunmcsuf twkdif;
a7eHqDyHk;tvGwfwckxJukd a&S;OD;pGm xef;vQufxnfhw,f? a&udk
ykH;w0ufavmufxnfhw,f/ tJ'dykH;udk pyg;usDxJu pyg;ykHawGxJrSjrKyfxm;w,f?
okH;&ufavmufMumvkdU zGifhMunfhwJhtcg xef;vQufawG [m tcsOfaygufaeNyD/
tJ'doHykH;ay:rSm aygif;acsmiftkd;wifNyD; xef;vQufa&&JU a&ckd;a&aiGUawG[m
tjyifbufrxGuf&atmif aygif;acsmiftkd;&JU taygufuav;awGxJudk
tukef0ifatmif oHykH;eJU tkd;eJUxdwJhae&mawGudk t0wfpkwfawGeJU
tvkHavsmufywfw,f? tJ'daygif;acsmiftkd;xJrSm
yefuefvkH;tMuD;wvkH;xnfhw,f? 'Dvkd tcsOfaygufaewJh ykH;udk
atmufurD;jyif;jyif;jrdKufwJh tcg taiGUawG[m aygif;acsmiftkd;&JU
taygufawGxJ udk0ifNyD; ',ftkd;zifudk xdw,f/ tJ'd',ftkd;zifurS acGs;tjzpfeJU
atmufu yef;uefvkH;MuD;xJudk usvmw,f/ tJ'g[m csuft&ufjzpfvmw,f?
csuft&uf[m odyfjyif;w,f? tJ'gaMumifh udkb0kdif;[m olwleJU
oli,fcsif;awGudk tJ'Dtwkdif; rwkdufbl;/ zefcGufxJrSm
t&ufvufwvkH;avmufxnfhNyD; oMum;a&awG trsm;MuD;a&mwkdufw,f?
vGefcJhwJh oMuFefwkef;u vlrSef;rodatmif rl;cJhwmudk owd&Mujyd;
armifEkwkdUvlpkuvnf; t&ifvkd t&rf;raomufMuawmhbl;/ OD;av;Od;b0kdif;
wkdufoavmufbJ aomufMuw,f?
bJMum;rMuD;udk udkb0kdif;ac:vmwJhaeUu pNyd; jrdKUbufukd jyefMuwJhtxd
q,f&ufavmuftwGif; olwkdU&JU vkyfief;pOfu xl;xl;jcm; jcm;awGr[kwfygbl;/
cyf&kd;&kd;uav;ygbJ/ tdyf,mu 7em&DavmufxNyD; jrpfxJrSm a&ul;w,f/
wHwm;ay:u 'kdufAifxkd;w,f/ avSavSmfw,f/ urf;ajcuvwmawGay:rSm
vlESpfpkcGJ? &GHUcJawGeJUaygufNyd; ppfwkdufwrf;upm;Muw,f?
tawmfav;armvmwJhtcg tdrfay:wufvmNyD; OD;av;udkb0kdif; auGs;wJhtpmudk
csuft&ufeJU pm;MuaomufMuw,f/ pm;vkdU0Nydqkd&if rJuswJtwkdif;

Od;av;b0kdif; ac:vmwJh [mrMud;&JU tcef;xJudk apmufiwfuav;awG


wa,muf wvSJUpD0if wm naetxdygyJ/ Mum;xJrSm [mrMuD;udk a&csKd;bkdU/
oeyfcg;vl;bkdU? aq;vdyfaomufbkdU/ xrif;pm;? aumfzDaomufbkdU? avmufbJ
tem;ay;w,f? nae ig;em&davmufMuawmh 'DbJMum;rMud;udk udkb0kdif;[m
&GmxJjyefykdU&w,f?
0g;c,frudk jyefa7mufNyd; ESpf&ufavmufMumawmh
armifEkeJUoli,fcsif;wa,muf[m &SefumawG ay:vmw,f/ A[kokw&SdwJh
rdwfaqGwa,mufukdcsOf;uyfNyD; wnfhchwJhtcg rdwfaqGu &Sefumudk
[kduf'&kd*sifyg&kdqkduf qkdwJh aq;a&eJU aq;NyD; w&kwfrsufeSmwrsKd;udk jzL;ay;bkdU
Mo0g'ay;w,f? 'DMo0g'twkdif; vkdufemwJhtcg
armifEkrSmtawmfoufomoGm;w,f? 'gayrJh vkH;0raysmufao;cif
ausmif;zGifhwJhtwGuf &efukefudk jyefvmcJh&w,f? &efukefa7mufawmh
olUrdwfaqGudk tusKd;taMumif;ajymjywJhtcg olUrdwfaqG[m armifEkudk
q&m0efwa,mufqD csufcsif;ac:oGm;w,f/ q&m0efu ed,dkqmvAmqif
aq;udk xkd;ay;w,f? tm;vkH;aygif; ajcmufMudrfavmufxkd;vkduf&w,f?
aomufaq;tjzpfeJUvnf; csif'l&GKdifaq;qkdifu aq;a&udkwkdufw,f?
&SefumaysmufoGm;wJhtcg tJ'drdwfaqG u armifEk rif;qifjcifawmh
'Dumvom;a&m*g [m rif;udka&m? aemiftcg rif;&vmrJh om;orD;awGudka&m?
tMuD;tus,f 'ku?ay;Ekdifw,fvkdU tpcsDNyd; umvom;a&m*g&JU
aMumufp&maumif;ykHawGudk avsmufajymjyw,f/ armifEk[m tpu 'gawGudk
bmrS rodbl;/ od&wJhtcg odyfvefUoGm;w,f/ odyfvefUaewmudk
awGUwhJtwGuf olUrdwfaqGu rifhudk tvkdvkdufrdwm igrSm;oGm;w,f/
tJ'DaeUnrif;ajymwkef;u igjiif; vkduf&if rif;'dvkd jzpf&rSm r[kwfbl; vkdU
armifEkudk ajymw,f/ cifAsm; tvkdrvkduf&ifvnf; uGsefawmf[m uGsefawmf
wenf;enf;eJU a&mufatmifoGm;cJhwmbJ/ cifAsm;eJU roGm;cif
0g;c,frrSmuwnf;u uGsefawmfoGm;zl;aeNyD/ tJ'Dawmh 'Dvkdjzpf7wm cifAsm;eJU
bmrS rqkdifbl;/ 'g[m usaemh tjypfbJvkdU armifEku jyefajymw,f/ tJ'Dawmh
armifEka7? rif;raeEkdif&if rdef;r,lygvm;uGm/
'DjynhfwefqmrawGqDawmhroGm;ygeJU?
cifAsm;ajymwmukd Mum;&NyD;uwnf;u 'D[mawGqDudk xyfNyd;oGm;7rSm
uGsefawmfodyfaMumufaew,f/
tJ'dawmh 'gawGqdudk roGm;awmhbl;vkdU rif;ighudk uwday;rvm;/
uwdawmh ray;ao;bl;/ uGsefawmfpOf;pm;OD;r,f/
rdef;rvkdufcsifwJhpdwfukd wjcm;buf vSnfhay;ygvm;uGm/

b,fvkd vSnfhay;&rvnf;/
vufa0SUoifuGm/ aemufjyD;awmh abmuefuGm/ 'gawGvkyfae7if
rdef;rvkdufcsifwJhpdwfawG aysmufukefrSmbJ/
aemufwaeUupNyd; armifEk[m vufa0SUxkd;wmvnf;oifw,f/ abmvkH;vnf;
upm;w,f/ vufa0SUxkd;wJhtcg abmvkH;upm;wJh tcg tm;&Sdatmif
tarmcHEkdifatmifqkdNyd; tajy;usifh&w,f/ MudK;ckef&w,f
bm;wef;ay:rSmupm;&w,f/ tJ'dvkdvkyf&wJhtwGuf rdef;rvkdufwJU bufudk
olUpdwfawG vGifhaewm tawmfMuD;enf;oGm;w,f/
(c)
&efukefae&Sife,fausmif;udk a&mufwJhtcg tEkdifusifhcH
vlwef;pm;bufuvl&JMuD;vkyfcsifwJh pdwf[m a&S;wkef;uxuf
armifEkrSmjyif;xefvmw,f/ 'gayrJh olU ESvkH;om;[m olUOD;aESmufxuf
ykdNyD;Mud;aewJhtwGuf oloGm;NyD;umuG,fwJhol[m wu,ftEkdifusifhcH&wJhol
[kwfovm;/ r[kwfbl;vm;qkdwm olrpOf;pm;Ekdifbl;/ pGmw,fvkdU
ol,lqwJhol[m wu,fh vlpGm[kwfovm;
r[kwfbl;vm;qdkwmolrawG;wwfbl;/ tEkdifusifhaew,fvkdU
olowif;&wJhol[m tEkdifusifhwJhol[kwfovm;r[kwfbl;vm;qkdwm
olrawG;wwfbl;/ ausmif;om;wa,muf[m odyfjyD;pGmw,fvkdUolUpdwfxJu
xif&kHeJU oleJUqkdifqkdif rqkdifqkdif twif;0ifNyd;&efjzpfwmyJ/ tJ'dvkdyJ
ausmif;om;wa,muf[m b,folUudk tEkdifusifhvkdufw,fvkdU
wa,mufa,mufu vmajym&ifvnf; oleJUqkdifqkdif rqkdifqkdif oGm;Nyd;&ef
jzpfwmyJ/ &efjzpfwJhtcg olucsnhfEkdifwmr[kwfygbl;/ olESHwJhtcg ESHcJh7w,f/
cHwJhtcg cHcJh7w,f/ b,favmufyJcH&cH& oloHa0*r&bl;/ jzpfcsifvm&if
ZGwfw&GwfjzpfwmyJ/
'DvkdjzpfcJhwmawG avQmufajym&&if qkH;rSm r[kwfbl;/ tJ'Dawmh tJ'gawGxJu
vlodtawmfrsm;wJh tjzpftysuf wckESpfckavmufudk ajymjy&Od;r,f/
1923 ckESpfxJrSm ae&Sife,fausmif;awGudk tpkd;&u todtrSwfjyKw,f/
tJ'gaMumifhtodtrSwf jyKwJhausmif;eJU todtrSwf rjyKwJh ausmif;qkdNyD;/
ae&Sife,fausmif;awG[m 2jcr;fuGJoGm;Muw,f? o&ufawmausmif;wkduf u
&[ef;awmfawG[m todtrSwftjyKrcH7wJh ae&Sife,fausmif;udk axmufcHw,f/
tJ'gaMumifh todtrSwf tjyKcH&wJh ae&Sife,fausmif;[m txufwef;udk
a&Twd*kHapwD taemufbufapmif;wef; eJUrsufESmcsif;qkdifrSm&SdwJh
t8Fvdyfppfom;awG&UJ ppfwef;vsm;wckrSm zGifh7w,f? tJ'Dppfwef;vsm;&JU
taemufbufjcrf;rSm ausmif;tdyfausmif;pm;awGaew,f/ armifEk[m tJ'drSm

ausmif;tdyfausmif;pm; tjzpfeJUaew,f/ olUtwef;u q,fwef;/ olUtoufu


wq,fhajcmufESpf&SdoGm;NyD/ tJ'dabmf'grSm abmf'gq&mu q&mwifhjzpfw,f/
q&mwifh[m ausmif;tdyfausmif;pm;awGudl odyf*&kpkdufw,f/ tJ'gaMumifh
ausmif;tdyfausmif;pm;awGuolUudk odyfcspfw,f/ 'gayrJh q&mwifh[m
odyfpnf;urf;Mud;wJhtwGuf pnf;urf; azmufzsufvm7if b,foludkrS
nSmavhr&Sdbl; {&mrausmif;om;MuD;awGudkvnf; wD;wmyJ/ iykawmu
ausmif;om;MuD;wa,muf[m touf 20avmuf&SdNyd/ wnrSm
cGifhjyKxm;wJhtcsdefxuf em&d0ufavmufaemufusNyD; jyefa&mufvmw,f/
q&mwifh[m taMuG;rxm;bl;/ 'dausmif;om;ukd pmMunfhcef;xJu ckHjrifhay:rSm
rwfwyft&yfckdif;NyD; ausmif;tdyfausmif;pm;awG rsufeSm pkHnD a&SUrSm MudrfvkH;eJU
wtm; vTJNyd;cswm / ausmeJUwifyg;rSm t&kd;awG jyKdif;jydKif;xoGm;wmyJ/
tJ'Dnu ausmif;om;awG[m toufudk jyif;jyif;awmif r&I0Hhbl;/
waeUusawmh q&mwifh[m olUtaz aeraumif;vkdU rif;vSudk
cPjyefoGm;w,f? vufaxmufabmf'g q&m q&mbausmf u
abmf'gq&mwufvkyf&w,f/ tJ'dnrSmyJ q&mbausmf[m
wjcm;b,fausmif;om;ukdrS cGifhray;bJoltacsmf (vlMuD;em;wGif
uyf?aeaomol) wa,mufudk *sLAvDa[mrSm zkd;pdefyGJMunfhbkdU cGifhjyKvkdufw,f/
'gudkodwJh ausmif;om;wOD;[m armifEkqDudk ajy;vmNyD; owif;ay;w,f/
armifEk[m q&mbausmf&JU tcef;0udk oGm;NyD;? igzkd;pdefyGJoGm;rvkdUa[h?
b,folvkdufrvJ/ vkdufcsifwJholawG vmMu / igcGifhay;w,fvkdU
av;ig;Mudrfavmuf atmfw,f/ ausmif;tdyfausmif;pm;awG&JU
cef;rMuD;xJrSmvnf; oGm;atmfw,f/ okH;cGu odef;armifwa,mufbJ
armifEkeJUvkduf0Hhw,f/ wjcm;b,folrS rvdkuf0HMubl;/ armifEkeJU odef;armif[m
zkd;pdefyGJudk rMunfhcsifygbl;/ q&mbausmf[m rw&m;vkyfvkdU oufouf
t7GJUwkdufwm/ tJ'gaMumifh olwkdUESpfa,muf[m zkd;pdefyGJukd roGm;yJ
a&Twd*kHapwDawmfudk oGm;NyD;zl;Muw,f/ n 11 em&DavmufrS abmf'gudk
jyefvmMuw,f/
a'gotrsufacsmif;acsmif;xGufaewJh q&mbausmf[m
olwkdUESpfa,mufxGufoGm;wmeJU wjyKdifeuf ausmif;om;pm&if;udkac:w,f/
'DaumifESpfaumifudkomodyfNyD; rJaewJhtwGuf pm&if;ac:w,fvkdUom
ajym&w,f/ tukefac:wmr[kwfbl;/ armifEk?odef;armifqkdwJh eHr,f
2ckxJudkom ac:? olwkdUr&Sdbl;vdkU pma&;rSwfxm;vkdufNyd; ausmif;om;awGudk
olwkdU&JU tcef;jyefvTwfvkdufw,f/
q&mbausmf[m aemufwaeUreufus&if olwkdUESpfa,mufudkac:r,f/

tJ'dvkdac:NyD; olwkdUudkac:7if bmjzpfvkdU q&m rw&m; vkyf&ovJvkdU


olwkdUjyefajymr,f/ q&muolwkdUudk tMurf;udkif&if odef;armifu
q&mbausmf&JU acgif;udk 'kwfeJU&kduf&r,f/ armifEku rsufESm udk
vufoD;eJUxkd;&r,f? NyD;awmhrS tmPmykdifawGu olwkdUudk ausmif;u rxkwfcif
olwkdUu t&ifxGufr,f/ tJ'dvdkwkdifyifxm;w,f/ 'gayrJh aemufwaeUrSm
q&mbausmf[m olwkdUESpfa,mufudk rac:bl;/ aemufwaeUrSmvnf; rac:bl;/
tJ'gaMumifh 'Dq&m[molwkdUuk d rac:&Jygbl; qkdNyD; olwdkUESpfOd;
pdwfavsmhvkdufMuw,f? aemuf 3&ufavmuf Mumawmh q&m wifh[m rif;vSu
jyefa&mufvmw,f/ nae xrif;pm;NyD;csdef avmufMuawmh armifEkeJU
odef;armifwkdU[m ppfwef;vsm;&JU ta&SUajrmufa'gifhu0&efwmrSm
pum;xkdifajymaewkef;/ [kdwaeUnu zkd;pdefyGJudk oGm;cGifh&wJh q&mbausmf&JU
tacsmf[m q&mwifhu ac:aew,fvkdU/ armifEkeJUodef;armifwkdUukd
taMumif;Mum;w,f/ rvmbl;vkdU armifEku pum;jyefw,f/ 'Dtacsmf[m
vSnfhxGufoGm;NyD; q,frdepfavmufMumawmh tcgwacguf a&mufvmjyefw,f/
rif;wkdUudk q&mwifh odyfpdwfqkd;aew,f/ rif;wkdUESpfa,mfuigeJU tck
vkdufcJhygvkdU tJ'dtacsmfu xyfajymw,f/ rvkdufbl;/ oGm;/
aemufwcgxyfvm&if rif;udk yg;&kdufr,fvkdU armifEku pum;jyefw,f/ tJ'geJU
tacsmfvnf; vSnfhxGufoGm;Nyefw,f/ aemuf 15rdepfavmuf&SdwJhtcg
udkarmifuav;qkdwJh ausmif;om;MuD;wa,mufa&mufvmNyD;
armifEkeJUodef;armifa&; q&mwifhqD oGm;vkdufMuyguGm/ [kdMuawmh
q&mbausmfrw&m;wmawGudk &Sif;jyvkdufayhgvkdU ajymw,f/ udkarmifuav;[m
olwkdUeJU cifaeMuwJhtwGuf olwkdUvnf; qufNyD; rjiif;qefawmhbl;?
q&mwifhtcef;xJudk armifEkua&SUu/ odef;armifu aemufu 0ifoGm;Muw,f/
odef;armifuawmh olwm0ef,lxm;wJh udp?ukd vkd&if
tqifoifhaqmif&GufbkdUtwGuf olUvkHcsnfxJrSm 0&efwmu jyKwfusaewJh
opfom;acsmif;udk 0SufjyD;,loGm;w,f/
q&mwifh[m rsufESmMuD;wif;NyD; tcef;xJrSm acgufwkefUacgufjyef
avQmufaew,f? tcef;&JUwae&mrSm xm;0,fMudrfvkH;MuD;udk axmifxm;wm
txif;om; jrifae&w,f?
armifEk[kd aeUu rif;b,foGm;vJ/
zkd;pdefyGJ/
odef;armif
Asm/
rif;aumygovm;/

ygw,f/
rif;wdkUcGifh&ovm;/
r&bl;/
rif;wkdU tjypf&Sdovm;/
r&Sdbl;/
bmjzpfvkdU r&SdovJ/
q&mbausmf&JU wynfh[m zkd;pdefyGJudk oGm;Ekdifw,fqkd&if
wjcm;ausmif;om;awGvnf; oGm;Ekdif&r,f/
q&mbausmfudk qGJoGif;rvmeJU/ q&mbausmfrSm tjypf&Sd&if olUukd
wjcm;oyfoyf tjypfay;&r,f/ rif;wkdU&JUudp?omrif;wkdUajz/rif;
wkdUrSmtjypf&Sdovm;/
r&Sdbl;/
b,fausmif;om;rqkd tcGifhr&yJ yGJxGufMunfhw,fqkd&if tjypf&Sdw,f/
rif;wkdUt&kdufcH&r,f/
uGsefawmfwkdU t&kdufrcHbl;/
rif;wkdUudk r&kduf&atmif rif;wkdUu a7TrIefpm;NyD; arG;xm;wmvm;/
uGsefawmfwkdU udk a&TrIefpm;NyD; arG;xm;w,fvkdU uGsefawmfwkdU wcgrs
rajymbl;bl;/ 'gayrJh t&kduf awmh b,fenf;eJUrS rcHbl;/
q&mbausmf rw&m;wmvkyfw,f qkd&if igjyefvmatmif apmihfNyD; ighudk
rif;wkdUwkdifygvm;/ q&mbausmfuk dta7;r,l&if ightqkd;aygh/ tckawmh
rif;wkdUu 'Dvkdt&GJUwkdufwm aumif;ovm;/
armifEkvnf;bmrS jyefrajymbl;/ cyfwnfwnf&yfMunfhaew,f/
tawmfav;MumwJhtcg q&mwifhu oGm;Mu/ oGm;Mu/ 'g[m aemufqkH;yJ/
aemufwcg'grsKd;jzpf&if rif;wkdUeJU igeUJawGUr,fvkdU armifEkeJU odef;armifudk
Mudrf;armif;vTwfvkdufw,f/
aemufwckuawmh tawmf&,fp&maumif;w,f/ tJ'Dtjzpftysufukd owd&wkdif;
olrSm;avjcif;vkdU awG;rdNyD; armifEk[m aemifw&aew,f/
1924ckESpfrSm ar;cGef;awG aygufMum;wJhtwGuf q,fwef;pmar;yGJudk
ESpfMudrfwkdifwkdif a&TUqkdif;ypf&w,f/ tJ'dvkd a&TUqkdif;NyD;wJh aemuf
pmar;yGJvkyf&if ajzbkdU armifEk[m ausmif;rSmtoifhapmihfae&w,f/ q,fwef;rSm
armifek[m okH;ae&majymif;cJh&w,f/ a&S;Od;pGm a&Twd*kHapwDawmfem;u
t8Fvdyfppfom; ppfwef;vsm;udk ajymif;&w,f/ ajcmufvMumwJhtcg
tJ'dae&mu jynfvrf; a*:&cg; ppfwef;vsm;udk ajymif;&w,f/
pmar;yGJESpfMudrfa&TUjyD;aemufwMudrftwGuf apmifh&wJhtcg jynfvrf;

a*:&cg;ppfwef;vsm;ueHygwf 1 ADGKif;vrf; taqmuftOD;udk ajymif;&w,f/


tJ'D eHygwf1 ADGKif;vrf; udk ajymif;wJhtcsdefrSm 1924ckESpftwGuf ausmif;awmif
jyefzGifhaejyD/ ausmif;om;topfawGvnf;a&mufvm ukefMuNyD/
tJ'Dausmif;om;topfawG xJrSm armfvjrdKifu ausmif;om; wOd;ygvmw,f/
ol[m w&kyfujym;? armifEk[m tJ'DtcsdefrSm
ausmif;tdyfausmifpm;omjzpfw,f/ausmif;om;r[kwfawmhwJhtwGuf
tJ'dausmif;om;topfeJU rodMuao;bl;/ waeUawmh oli,fcsif;wa,muf[m
armifEkqdudkvmNyd; armifEk&,f 'DaumifMud;[m odyftpm;Mud;w,f/ olrsm;awG
tm;vkH;pm;NyD;wmawmif olrNyD;ao;bl;/ wjcm;ckHawGrSm usefaewJh xrif;awG
[if;awG udk olUckHudk a&TUNyD; tukefwkyfypfwmyJ/ tJ'gaMumifh ola&mufvmrS
wHjrufpnf;vSnf;orm;awG xrif;0atmif rpm;Mu&awmhbl;vkdU ajymjyw,f/
wHjrufpD;vSJorm;awG udk 'Dvkd tEkdifusifh&yghrvm;qkdNyD; armifEk [m
'DaumifMud;ukd xkd;zkdU csufjcif;qkH;jzwfvkdufw,f/ 'gayrJhxkd;&rSmrvG,fbl;/
'DaumifMud;u odyfMud;w,f/ tJ'gaMumifh armifEk[m ausmif;om;awG tdyfwJh
tcef;0a&SUrSm pm;yGJckHwck a7TUxm;NyD; tJ'dpm;yGJckHay:rSm wuf&yfaew,f/
'DaumifMud;0ifvmwmeJU wjydKifeuf armifEk[m tJ'dpm;yGJckHay:uae
qD;NyD;uefwmygyJ/ armifEk&JU oli,fcsif; armif[efqkdoluvnf; 'DaumifMuD;udk
ab;u 0ifxdk;vkdufao;w,f/ ab;uausmif;om;awG ajy;vmNyD;
0dkif;zsifMuw,f/ NyD;awmhrS 'Dvkd &Sif;jyMuw,f/ 'DaumifMuD;[m
tpm;MuD;wmawmh [kwfw,f/ 'gayrJh odyfoabmaumif;w,f/
ausmif;0ifwJhaeUupjyd; ol[m tpm;MuD;w,f/
xrif;00pm;yg&ap/ESpfa,mufpmtwGuf xrif;vc ay;yghr,fvkdU q&mMuD;udk
yGifhyGifhvif;vif;ajymxm;w,f/ q7mMuD;u 0atmifpm;Ekdifw,f/
ESpfa,mufpmay;bkdUrvkdbl;/ vkdUcGifhjyKxm;wJhtwGuf tckvkdpm; aewmjzpfw,f/
wHjrufpD;vSJorm;awG xrif;r0qkdwmvnf;rrSef ? wHjrufpD;vSJorm;awG
pm;NyD;wJhaemuf xrif;usef[if;usef awG jrLeDpyg,f trIdufykH;xJukd trsm;MuD;
oGefypf&ao;w,fvkdU ausmif;om;awGu &Sif;jyMuw,f/ tJ'gawGudk
Mum;NyD;wJhtcg/ armifEk[m &Sufvnf;&Sufaew,f/ olawmfaumif;wa,mufudk
apmfum;rdavjcif; vkdUaemifw&NyD; awmhvnf;idkcsifovkdvkd jzpfaew,f/
aemufwaeU q7mMuD;OD;bvGifu armifEkeJU tJ'doli,fukd &kH;cef;xJac:Nyd;
armifEk-rif;olUukd uefw,fvkdUigMum;w,f/ [kwfovm;vkdU ar;w,f/
[kwfygw,f q&mMuD;/ usaemfuefygw,f/ tJ'dtwGuf
uGsefawmftrsm;Mud;0rf;enf;ygw,f/ uGsefawmfukd q&mMud; MudKufovkd qkH;ryg/
q7mMuD;OD;bvGif[m armifEk&JUwifyg;udk ig;csuf&kdufNyd; vTwfvkdufw,f/

tJ'dt7G,fwkef;u waeUrSm olUtaz udkpHxGef;eJU jzpfMuwJhtjzpftysuf[m ydk


NyD;awmif &,fp&m aumif;ao;w,f/ 'Dae&mrSm tvsOf;oifhvkdU
enf;enf;avmufaz:jyoihfw,f/ udkpHxGef;rE?av;ujyefvmwJhtcg
7GufvSyifygvmw,f/ 'Dtyifudk olodyfjrwfEkd;w,f/ tJ'gaMumifh 'Dtyifudk
wjcm;opfyifawGeJU a&mrxm;bl;/ oD;oefUpifuav;wckay:rSm yef;tkd;ukd
wifxm;w,f/ a&avmif;wJhtcgrSmvnf; wjcm;opfyifawGeJU twlwl
a&mravmif;bl;/ 'D&GufvSyifudk avmif;bkdu a&tkd;wckxm;&w,f/
a&avmif;wJhtcgrSmvnf; olrsm;udk tavmif;rckdif;bl;/ oludk,fwkdif aiGcGufeJU
avmif;w,f/ udkpHxGef;[m tJ'davmufjrwfEkd;aewJhopfyifay:udk waeUMuawmh
armifEk[m olYyg;pyfrSm ikHxm;wJh a&eJUtrSwfwrJhaxG; csvkdufw,f/
udkpHxGef;[m tem;rSm&SdaewJhtwGuf olU&ifbwfudk bkwfueJjrnfatmifxkNyD;
'Daumif[modyfrkdufwJhtaumifbJ vkdU armifEkudk a[mufvkdufw,f/ armifEk[m
yxrtMudrfwkef;uawmh trSwfwrJh axG;csvkdufwmygbJ/ 'gayrJh oltaz[m
olUudk aigufNyD;wJhtcgusawmh armifEk[m aemufxyf a&awG trsm;Mud;ikHvmNyD;
wrifoufouf tJ'd&GufvSyifay:rSm tukefaxG;csvkdufjyefw,f/ udkpHxGef;vJ
aemufxyfbmrS rajymawmhbl;/ idkrJhrJhrsufESmuav;eJU olU&GufvSyif ay:u
armifEkaxG;csvkdufwJh a&awG pifoGm;atmif olU[mol aq;ypfaew,f/
tJ'DawmhrS armifEk[m trsm;MuD;aemifw&NyD; olUtaz&JUcg;udk oGm;zufw,f/
acsmhwJhtaeeJU olUtaz&JU cg;udk [kd&rf;'D&rf; &rf;w,f/ watmihfavmuf
MumwJhtcg armifEk[m olUtazcg;udk zufNyd; tdrfxJqGJoGif;oGm;w,f?
tdrfxJa&mufwmeJU wjydKifeuf olwkdUom;tz upm;aeMutwkdif;
eyr;fvkH;Muw,f/ ESpfa,mufpvkH; acGs;jzdKifjzdKifxGufNyD;
ajcukefvufyr;fusawmhrSyJ tJ'd eyrf;vkH;wJhae&mrSm wa,mufukd
wa,mufzufNyD; tdyfaysmfaeMuw,f/
(*)
ESvkH;[m OD;aESmufxuf ykdMud;wJholawG jzpfwwfwJh pdwfa&m8g wck[m
ikyfvQKd;ae&muae armifEkq,fwef;udk a&mufptcsdefrSm AsKH;ueJ ay:vmw,f/
waeUrSm armifEk[m bmudp?eJUrSef;rodbl;/ &efukefu 0g;c,frudk
jyefvmw,f/ oabFmay:rSm tdyfaysmfaewkef; ? 0g;c,fru a':tdrfNidr;f&JU orD;
r{ausmf eJU vufxyf&w,fvkdU tdyfrufrufw,f/ armifek[m r{ausmfudk
jrif&kHomjrifbl;w,f/ wcgrs pum;rajymzl;bl;/ ykd;vnf; rydk;zl;bl;/ olukdom
r[kwfbl;/ tJ'dtcsdeftxd armifEk[m b,frdef;uav;udkrS cspfvnf; rcspfbl;/
ydk;vnf;rykd;bl;/ 'gayrJh tdyf,mu Ekd;vmwJhtcg olUrsufpdxJrSm tdyfrufxJu
tjzpftysufukdjrifNyD; ol&ifxJrsm {ueJ/{ueJ jzpfoGm;wJh twGuf ol[m

r{ausmfudk pGJvr;faejyDqkdwm odvmw,f/ armifEk[m xl;xl;axGaxG


av;av;eufeuf pOf;pm;raebl;/ &efukefk rjyefcif r{ausmfudk cspfwJhtaMumif;
pmwapmifa&;NyD; pmwkdufu xJhvkdufwmbJ/ &efukefudk oljyefa7mufNyD;
we*FaEGwywfavmufMum&if r{ausmfqDu jyefpmvmvdrfhr,fvkdU
olarQmfvifhw,f/ 'gayrJh we*FaEG wywf Mumvnf;rvm/ okH;av;ywf
Mumvnf; rvmwJhtcg? armifEk[m pmwapmifxyfa&;NyD; pmwkdufu
ykdUvkdufjyefw,f/ armifEk[m pdwfrysufwJhtjyif/ odwif;uGswfv?
ausmif;ydwfvkdU 0g;c,frudk jyef&if r{ausmfwkdU tdrfa&SUrSm
atmf[pfNyD;qkdbkdUtwGuf oli,fcsif;wa,mufqdu oltifrwefMudKufwJh
OD;zkd;pdef qkdwJh ]vifarmifpdefcskKdomwJ pum;&,feJU} tpcsDwJh oDcsif;udkawmif
MudK;pm;yrf;pm;tvGwfusufvkdufao;w,f/armifEk[m ausmif;ydwf&uftwGif;
0g;c,frrSm&Sdwkef; olaqmif7Guf7rJh 0w?&m;rysufbl;/ oli,fcsif;armif[ef
eJUtwl vifarmifpdefcsKdomwJhpum;7,feJU qkdwJhodcsif;udk r{ausmfwkdUtdrfa&SUrSm
nwkdif;tcsdefrSefrSefav;ig;ajcmufacgufavmuf acgufwkefUacgufjyef avQmufNyD;
toHukef [pfqkdwmyJ/
ausmif;zGifhvkdU &efukefjyefa&mufNyD; okH;av;7ufavmufMumawmh cyfvGrf;vGrf;eJU
r{ausmfqdudk aemufxyf pmwapmifa&;r,fvkyfae wkef;
abmf'gaqmifrSmarmifEkeJU twlaewJh armif0rf;uGJwa,muf armifEkqDudk
a&mufvmw,f/ tJ'Darmif0rf;uGJu armifEka&? a[m'DrSm r{ausmfqDu
pmzwfMunfhygOD; vkdUajymjyD; armifEkudk olUvufxJrSm udkifxm;wJh pm
vSr;fay;w,f/ r{ausmfqDujyefpm&NyDqkdJjyD;armifEk[m odyf0rf;omoGm;w,f/
pmuk duAsmu,mzwfMunfhwJhtcg r{ausmfu olUqduk d a&;wJhpm;r[kwfbl;/
olUarmif0rf;uGJqD a&;wJhpm jzpfaewmudk awGU&wJhtwGuf armifEk&JU&ifxJ
rSm'dwfueJ jzpfoGm;w,f/ pmudk zwfMunfhwJhtcg armifEkolqDuk dpmcPcP
a&;w,f/ ra&;bkdUajym ay;yg/ vlMuD;awGodoGm;&ifraumif;bl;/
olvn;fvlwa,mufeJU aphpyfNyD;jzpfaew,f/ rMumrD
vufxyfawmhr,fqdkwmudk awGU&w,f/ pmzwfjyD;wJhtcg armifEK[m
tJ'darmif0r;fuGJud k jyKH;MunhfjyD; igaemufwD;aemufawmuf vkyfwmr[kwfbl;?
odyfcspfvkdU a&;wmyJ/ 'gayrJh olUpmxJu twkdif;qkd&if iga&;rdwmrSm;oGm;jyD/
trsm;MuD;awmif;yefwJhtaMumif; r{ausmfudk ajymjyvkdufyguGm? aemufxyf
igra&;awmhbl;/ tJ'gukdvnf; qufqufajymjyvkdufygvkdU
armifEkuajymvkdufw,f/
olUwoufrSm OD;OD;zsm;zsm;cspfrdvkdU olUtcspfOd;jzpfaewJh r{ausmfudk
r7wJhtwGuf armifEk[m tawmfaqG;w,f/ 'gayrJh tcspfjy?emrSm ukd,fcspf,kHeJU

rNyD;bl;/ oluvnf; cspfOd;rS jyD;w,fqkdwJh oabmw&m;udk armifEk[m


MudKwifNyD;odaewJhtwGuf olUpdwfudk ajzEkdifw,f/tJ'gaMumifh r{ausmf&JU
armif0rf;uGJ xGufoGm;wJhtcg armifEk[m tdyf,may:rSmvSJNyD; r{ausmf&JU
tdrfa&SUrS ajcat; 0r;fa,mif? acG;a[mifjyefajy; tjzpfeJU tMudrfaygif;rsm;pGm
toHukef[pfcJhbl;wJh vifarmifpdefcsKdomwJhpum;&,feJU qkdwJh
ESpfyg;oGm;oDcsi;fuav;udk wa,mufxJ rwkd;rus,f oDqkdaew,f/
ESvkH;[m OD;aESmufxuf MuD;aewJh armifEk&JU a&m*g[m tJ'gavmuf x&kHeJU
rNyD;ao;bl;/ aemufxyfjyD; trsm;MuD;xp7m&Sdao;w,f/
aemufwcef;awGa&mufrS yJ oufqkdifovkd MunfhNyD; az:jyoGm;yghr,f/
(C)
armifEk[m pmbufrSm nHhw,f/ ausmif;uppfwJh pmar;yGJawG[m
tJ'dtcsdefwkef;uawmh wif;wif;MuyfMuyf r&SdvSao;bl;/ tJ'dawmh tJ'davsmh&J&J
ausmif;pmar;yGJawG rSm atmifbkdU armifEktwGuf tcuftcJr&SdvSbl;/
q,fwef;pmar;yGJuawmh tpkd;&ppfwJhpmar;yGJ jzpfaejyD/tJ'gaMumifh 'Dpmar;yGJrSm
atmifbkdU armifEk twGufcufw,f/ wwef;wnf;om;csif; armifEk&JU
oli,fcsif;awGuvnf; armifek[m q,fwef;rSm ratmifEkdifbl;vkdU
Mobmay;Muw,f/ q,fwef;jyq&mawGuvnf; 'DvkdyJedrdwf zwfMuw,f/
armifEkudk,fwkdifvnf; twef;om; awG olUq&mawG edrdwfzwfwJhtwkdif;
Mobmay;wJhtwkdif;jzpfvdrfhr,fvkdU rrdSwfrokH ,kHMunfaew,f/ 'gayrJh
armifEkrSm txufwef;ynmawG qufoifbkdU 'dynmawGudk oifNyD;wJhaemuf
b,ftvkyfMuD;tudkifMud; awGudk vkyfbkdU qkdwJh &nf7G,fcsufawG? pdwful;awG
qE?awG bmrS r&Sd ao;wJhtwGuf q,fwef;pmar;yGJrSm atmifwm/uswmawGudk
olodyfpdwfr0ifpm;bl;/ pmar;yGJus&if bmta&;Mud;ovnf;/
ausmif;uxGufNyD;tdrfjyefrSmayhgvkdUom olpdwful;xm;w,f/
1924 ckESpfZefe0g&D tv,favmufukd a&mufwJhtcg
tpr;fpmar;yGJwckusif;yw,f/ 'Dpmar;yGJrSm atmifwJh ausmif;om;awGukdom
rwfv pmar;yGJMud;rSm ajzqkdbkdU pm7if;oGif;r,f/ tJ'd pmar;yGJ&JU
atmifpm&if;udk raMunmcif w&ufrSm q,fwef;ausmif;om;awGudk ac:NyD;
rif;wkdUreufjzefcg pmar;yGJ0ifc 12usyfpd,lcJhMu? atmifwJhvlawG 12usyfpd
ay;NyD; pmar;yGJtwGuf avQmufvTmoGif;&r,f/ uswJvlawGukd,fh aiGudk,f,lNyD;
tdrfjyefMuvkdU q&mMuD;u ausnmw,f/ q&mwa,mufu wdwfwdwfajymvkd U
olusw,fqdkwm armifEk odNyD;aeNyd/ 'gayrJh tJ'daeU naebufa7mufawmh
q&mawGu q&mMuD;udk 0kdif;jyD;wkdufwGef;wJhtwGuf

q,fwef;ausmif;om;tm;vkH;pmar;yGJ0ifcGifh jyKvkdufw,f/
q,fwef;pmar;yGJMuD;twGuf atmifpm&if;xGufvmwJhtcg tprf;pmar;yGJrSm
uswJ ausmif;om;awGxJu armifEkeJU armfvjrDKifu ausmfpdefwkdU&JU eHr,fawG
ygvmw,f/ausmfpdefu u wef;u atmifw,f/ armifEku c wef;u
atmifw,f/tJ'dtprf;pmar;yGJrSm yxr&wJh iokdif;acsmif;u armifodef;qkdwJh
ausmif;om;ususefae&pfw,f/
tcef; (4)
q,fwef;pmar;yGJatmifwJhtwGuf armifEku bmrS rjzpfbl;/ olUtaz
OD;pHxGef;[m0rf;omvGef;vdkU ajcrdukdifrd?vufrudkifrd jzpfNyD;
rdwfaqG&if;csmawGudk omru eJeJyg;yg;avmufom oduGsrf;zl;wJh vlawGudkyg/
olUom;pmar;yGJatmifwJhtaMumif; avsmufajymw,f/ aemufwaeUusawmh
armifEk&JU oli,fcsif; awGukd tzdwfckdif;NyD;
olUom;pmar;yGJatmifwJhtxdrf;trSwfeJU tdrfrSm npmxrif;auGs;w,f/
olUom;&JU atmifyGJtwGuftxl;[if;qkdNyd;olukd,fwkdifcsufw,f/ [if;awGu
xl;vnf; xl;ygw,f/ Muufom;[i;fusawmh xl;oxufxl;atmif
tcsKdvnf;r[kwf/ tcsOfvnf;r[kwf? i&kyfoD;axmif;a&m? EGm;EkdU a&m? tkH;EkdUa&m
wjyKHMuD;xnhfwmyJ? {nfhonfawG rMudKufMubl;xifw,f/ tJ'D[if;udk
odyfrEIdufMubl;/ a[haumifawG xnhfpm;MuuGm? uvsmPD[if;qdkwm 'gyJ vkdU
0rf;omtm;&ajymjyD; armifEkoli,fcsif;awG&JU yef;uef xJudk uvsmPD [if;awG
OD;pHxGef;twif;vkdufxJhay;w,f?
armifEk[m aumvdyfausmif;udk a&mufwJhtcg urm opfwckxJudk
a&mufvm&ovkd jzpfaew,f? taqmuftOD;awGuvnf; olt&ifaechJ&bl;wJh
bkef;MuD;ausmif;tkdMuD;awG ppfwef;vsm;awGvkd r[kwfbl;/
tawmfcrf;em;oyf,yfwJh taqmuftODawG awGU&wJh ausmif;olausmif;om;awG
tawmfrsm;rsm;uvnf; jrDKUr txufwef;ausmif;rSwkef;u olawGUcJh&wJh
olvkdigvkd/ ausmif;olausmif;om;rsKd;awG r[kwfbl; / t*Fvdyfpm/ jrefrmpm/
tu&m ocsFm/ uifrp&D/zD;qpf/ Oya'tp&SdwJh bmom&yftoD;oD;rSm
tifrwef xl;cGsefwJh vl&nfcGsefawG/ pifjrifhay:rSm pum;ajymaumif;wJh
ausmif;om;awG/ abmuefaumif;wJh ausmif;om;awG / wif;epft&kdufaumif;wJh
ausmif;om;awG/ twkckd;p&m wu,fxl;cGsefwJh ausmif;om;awGjynfhaewmbJ?
tJ'DurmopfxJudk a&mufvmwJhtcg armifEk&UJ pdwf[m t&ifvkd
r[kwfawmhbl;/ ajymif;vJcsufawG trsm;MuD; jzpfaew,f/ t&ifwkef;u
txufwef;pm;awG udk qufNyD;oifcsifwJhqEolUrSmvkH;0 r&SdcJhbl;/ tckqkd&if

trsm;MuD;&SdvmNyD/ t&ifwkef;u olMud;vm&if bmvkyfr,fqkdwm wckrS


rpOf;pm;cJhbzl;bl;/ tckqkd&if trsm;MuD;pOf;pm;vmNyD/ q,fwef;wkef;u
&SdwfpyD;,m;&Ju jyZmwfawGxJu aumufEIwfcsufuav;awG 'djyZmwfawGudk
t*Fvdyfpum;ajyeJU jyefa&;xm;wmaawGudk ausmif;pmawGtjzpfeJU oifcJh&w,f?
tJ'gaMumifh armifEk[m tJ'dpmawGxJrSm odyfpdwfr0ifpm;vSbl;/
wuokdvfa7mufwJhtcg aumvdyfpmMunfhcrf;xJrSm &SdwfpyD;,m; &JU jyZmwfawG?
uAsmawGudk twef;pmtjzpfeJU r[kwfyJ/ olUoabmeJU olzwf7wJhtwGu
odyfoabmusw,f/ 'dvkdoabmuswmawGrsm;vmawmh armifEk[m
jyZmwfa&;q&mvkyfcsifovkdvkd jzpfvmw,f/ &SDwfpyD;,m;a&;wJh bvifhAg hpf
(Blank Verse ) udk twkckd;NyD; eJeJyg;yg; a&;prf;Munfhw,f/ &SdwfpyD;,m;&JU
qGef;euf uAsmawGudk twkckd;NyD; a&;Munfhw,f/ trSefpifppf aumif;rSmawmh
r[kwfygbl;/ 'gayrYJarmifEku ol[mol odyfMudKufaew,f/
armifEkaumvdyfa7mufvkdU rMumcifrSmbJ jynfausmif;aqmifeJU
waumif;ausmif;aqmifawG[m abmoif;woif;pDaxmifw,f/
jynfausmif;aqif abmoif;&JU uywdef[m apm"l0H? waumif;bufrSmawmh
armif&Sifjzpfw,f/ armifEk[m waumif;rSm okH;a,mufwef;
b,fbufuupm;w,f/ armifEk[m qGef;euf udk a&;wwfcgp olUvufudk
xdef;r7wJh twGuf apm"l0Hudk ajymifavSmifwJh qGef;eufawGudk rMumcP
a&;a&;NyD; jynf ausmif;aqmif&JU xrif;pm;cf;u EkdUwpfbkwfrSm uyfavh7Sdw,f/
apm"l0H [m 'DqGef;euf awGudk jrifwkdif; odyfa'gyGw,f/
wnvomom 11em&DavmufrSm cyfvSrf;vSrf; ae&mwcku
ukvm;wa,muf[m 'kd;ywfukdwD;aewm armifEkMum;7w,f/'DtoHMum;NyD;
'Dva&mifjrif&wJhtcg armifEk&JU &ifxJrSm vSyfvSyf/vSyfvSyf
jzpfvmw,f?tJ'gaMumifh Under a marian tree r&rf;wyifatmufrSm
qkdwJU acgif;pOfeJUqGef;euf uAsm wyk'fa&;w,f/ aemufwaeUusawmh
olUusLwmwa,mufudk 'DqGef;euf jyMunfhw,f/ tJ'dvkdjyjyD;
olUausmif;uxGuf&ifjyZmwfa&;q&m vkyfcsifwJUtaMumif;ajymjyw,f/
'DusLwm[m tifrwef ,Ofaus;odrfarGU w,f/b,fwynfhudkrS
pdwfysufoGm;atmif/ &SufoGm;atmif/ pdwfemoGm;atmif rajymbl;/tJ'gaMumifh
armifEk&JU qGef;eufukd zwfMunfhNyD; MudK;pm;uGm? MudK;pm;&ifatmifjrif&rSmaygh
vkdU csD;rGrf;wmvnf;r[kwf / uJU&JUwmvnf; r[kwf r,kwfrvGef
'DusKwmuajymw,f/ tJ'dusKwm&JU wkdufwGef;csuft&armifEk[m
bm;ewfa&Sma&;wJh *sL;vD;,yfqDZmeJU uif'pf'g;qkdwJu jyZmwfpmtkyf
ESpftkyfudk pzwf&w,f/pum;ajy[m bvifhAmpf eJU a&;&wmxuf

armifEktwGuf ykdvG,fw,f/ tJ'gaMumifh bmewfa&Sm&JU pmtkyfESpftkyfudk


zwfNyD;wmeJU jyZmwfa&;&if pum;ajyeJU a&;bkdU armifEk qkH;jzwfw,f/
waeUusawmh armifEk[m aumvdyfMunfhwkdufrSm
olzwfbkdUpmtkyfvkduf&Smaewkef; pydefpma&;q&mMuD; omAif;wyfpfa&;wJh
'GefuD[kd;wD;0 wK udkoGm;awGUw,f/ 'GefuD;[kd;wD;[m rw&m;rIrSeforQudk
wkdufzsufypfr,f vkdU olUukd,fol txifMuD;NyD;b0ifjrifha&m*g pGJuyfaewJh
r&l;w&l; ?cyfESrf;ESrf; vlwa,mufjzpfw,f/ olUtjzpftysufawG[m
tawmf&,fp&maumif;w,f/ armifEk&JUtjzpftysuftawmfrsm;rsm;eJU wlvGef;vkdU
armifEkaumvdyfpmNunfhcef;xJrSm tdajErq,fEkdifbl;/ wcdcd w0g;0g;eJU
&,f&if; 'D0wKudk odyfpGJaew,f/
'D0wK[m armifEktay:rSm b,favmufvTrf;rkd;aew,fqkdwm xif&Sm;atmif
om"uav;wckudk azmfjycsifw,f/ aumvdyfausmif;udk a&mufNyD;vkdU
wvavmuftMum armifEk[m waumif;ausmif;aqmif tem;rSm
vrf;avQmufaewkef; acG;MuD;waumifu tpmvkpm;csifwJhtwGuf
tpm;pm;aewJhacG;av; waumifudk twif;vSdrfhNyD; udkufaewm armifEk
jrif7w,f/ tem;rSm&SdwJh cJESpfvkH;udk aumufNyD; acG;MuD;udk
twif;ajy;aygufwmbJ/ acG;MuD;[m acG;i,fudk vTwfNyD; xGufajy;wmawmif
armifEk&JUa'go[m rajyao;bl; acG;uav;udk tEkdifusifhNyD; olUtpmvkpm;rJh
acG;qkd;MuD;udk ememESufay;&r,fqkdwJh pdwfxm;eJU acG;Mud; aemufudk
tawmfMumatmif armifEkajy;vkdufao;w,f/
armifEk[m 'GefuD[kdwd;udk zwfjyD;wJhtcg 'grsKd;awG odyfrvkyfawmhbl;/ olU&JU
udk,fEIwfESvkH;okH;yg;pvkH;udk xdef;odrf;rI awG tawmfvkyfvmw,f/
tJ'daumvdyfausmif;udk a&mufwJh yxrESpfrSmbJ ESvkH;MuD;a&m*g
wMudrfxvkdufao;w,f/ tJ'da7m*g [m armifEk&JU b0rSm ta&;yg
t&ma&mufwJh tcsufwcsu jzpfaewJhtwGuf 'Dtcsufudkvnf; 'Dae&mrSm
azmfjyoifhw,f/
0g;c,frrSm wifwifjrifh qkdwJh ausmif;olwOd;&Sdw,f/ olUtaz[m tjidrf;pm;
&mZ0wf0efOD;cif qkdoljzpfw,f/ wifwifjrifhrSm trokH;a,muf&Sdw,f/
nDrwa,muf&Sdw,f/ 'Dndtr ig;OD;pvkH;[m rdef;racsmawGcsnf;bJ/ armifEk[m
0g;c,frausmif;rSm wifwifjrifheJU yxrwef;upNyD; ckESpfwef;txd
twlwlaecJhbl;w,f/ 'gayrJh wifwifjrihf[m tdajEMuD;wJh
rdef;uav;jzpfwJhtwGuf oluvnf; b,fa,musFm;u av;udkrS
pum;rajymbl;/ b,fa,muFsm;av;rSvnf; olUukdpum;rajym0Hhbl;/ 1920jynfheSpf yxrausmif;om; oydwf jzpfwJhtcg wifwifjrifhu

ausmif;rSmusef&pfw,f/ armifEkwkdUuxGufvmw,f/ tJ'dtcsdefupNyD;


wa,mufeJU wa,muf rawGU&awmhbl;/
'gayrJh 1924 ckESpf/ 0g;c,frwefaqmif;awmfMuD; twGif;rSmusif;ywJh
wefaqmifwkdifyGJrsm armifEk[m wifwifjrifhudk awGUvkdufwJhtcg olUpdwfxJrSm
a&S;wkef;u wcgrS rjzpfbl;wJh cspfpdwfawG[m
tvGeftrif;jyif;jyif;xefxefMuD;jzpfvmw,f/ armifEk[m
wjcm;udpawGrSmomvl&JMuD; vkyf0Hhw,f/ tcspfeJUywfoufvm&ifawmh
owdaMumifw,f/ wcsKdUa,muFsm;av;awGvkd olwkdUcspfwJh rdef;cav;awGudk
vlysKdpum;vkdufajymwmwkdU arwmpmvkdufay;wmwkdU rvkyf&Jbl;/ tJ'gaMumifh
ol[m pmykdUukvm;udk tm;udk;NyD; aemufwaeUusawmh wifwifjrifhqudk
pmwkdufu pmwapmifxnfhvkdufw,f/ tdajEMuD;vSwJh wifwifjrifhqDu
pmwapmifrS jyefrvmbl;/ 'gayrJh armifEkrSm t"dXmefrsm; &Sdaeovm;rodbl;/
1924 ckESpf Ekd0ifbm avmufupNyD; 1925 ckESpf rwfv v,favmuftxd
wifwifjrifh qDudk pmaygif;30xuf renf;wapmifNyD;wapmif xnfhcJhw,f/
aemufESpfaygif; 36ESpfavmufMumwJhtcg a':wifwifjrifh&JU cJtkd
tif*sifed,mcsKyf OD;ausmfpdefeJUpum;ajymaewkef;? OD;Ek[m i,fi,fwkef;u
wifwifjrifhudk pmaygif; 30ausmf ay;cJhbl;wm jyefNyD;owd&w,f/
tJ'DtcgusawmhrS oli,fi,fu *rl;&I;xkd;? eokd;MudK;jywfvkyfcJhrdwmudk
aemifw&NyD; a':wifwifjrifhudk ajymay;bkdU Od;Eku cJtkd Od;ausmfpdefudk
arwm&yfcHcJhw,f?
a':wifwifjrifh[m OD;ausmfpdefudk ajymwJhtcsdeftxd tysKdMuD;bJ? aemifvnf;
tdrfaxmifjyKrJhvuPm r&Sdygbl;/ 'dudpudk tawmfpufqkyfykHay:w,f?
tcef; 5
1925ckESpfrSm armifEk[m cwef;eJU tkdifat atmufwef;pmar;yGJudk wESpfxJeJU
atmifNyd; txufwef;ukd wuf&w,f/ olUtouf[m tJ'dtcgrSm
18ESpf&SdoGm;NyD/ aumvdyfausmif;udk ZGefv tp avmufrSm jyefzGifhw,f/
eJeJyg;yg; uvnfywf&atmif qkdwJh &nf&G,fcsufeJU armifEkeJU
olUoli,fcsif;udkxGef;wif wkdU[m ausmif;rzGifhcif we*FaEG wywfavmufMudKNyD;
&efukefudkvmMuw,f/ udkxGef;wif[m armifEkxuf 2ESpfavmufykdMuD;w,f/
pmbufrSmodyfawmfw,f/ armifEkeJU wjcm;pDbJ/ tJ'dESpfrSm udkxGef;wif[m
bDat atmufwef;ukd a&mufaeNyD/
&efukefa&mufwJhaeUrSm a&S;OD;pGm a&Twd*kHapwDawmfMuD;udk zl;arQmfMuw,f/

aemufNyD;awmh jrdKUxJrSm eJeJyg;yg;avQmufvnfMuw,f/ nae 3em&DcGJrSm


&kyf&Sif0ifMunfhw,f/ nae 6em&DcGJavmuf&Sdawmh w&kwfaysmfyGJpm;&kHwckrSm
npmpm;Nyd; t&ufeJeJaomufMuw,f? eJeJrl;vmwJhtcg jynfhwefqmr awG qDudk
oGm;MubkdU olwkdUESpfOD;aqG;aEG;Muw,f? aumvdyfrSm olwkdUESpfOd;pvkH;[m
t&ifwkef;uvkd t&rf;roGm;Mubl;/ tufzft,f (F.L) qkdwJh tumtuG,f
udk,lNyD; oGm;Muw,f/
jynhfwefqmr tdrfrSm udkxGef;wifeJU armifekwkdU[m olwkdU rsufpdus&m
rdef;uav;wa,mufpDukd ac:NyD; tcef;xJ 0ifoGm;Muw,f/ armifEkac:oGm;wJh
trsKd;orD;[m armifEkxuf tawmfuav;MuD;w,f/ touftpdyf avmuf &Sd
aeNyD/ tom;nKdw,f / rvSbl;/ 'gayrJh armifEk&JU rsufpdxJrSm
tawmf,Ofw,f/ armifEk[m t&yfykwJhrdef;rxuf t&yf&SnfwJh rdef;rud
ykdNyD;rufw,f/ olac:oGm;ol[m olUrsufpdxJrSm ,Of&wJhtxJ t&yfuvnf;
olUpdwfwkdif;us ayrSDaejyefwhJtwGuf armifEkrsufpdxJrSm tJ'doli,fr[m
tawmfrufp&mjzpfaew,f/
cifAsm;emrnfb,folvJ/
rcifjrihf/ ('g[m olUeHr,f tppfr[kwfbl;)
&efukefolvm;/
r[kwfbl;/
b,fuvmwmvJ/
wkdufMuD;u/
b,fvkdjzpfNyD; 'Dukda&mufvmwmvJ/
rcifjrifh[m 'Dar;cGef;udk &kwfw&ufrajzEkdifbl;/ olUacgif;udktomikHUxm;NyD;
rsuf&nfawG usaew,f/ armifEk[m rdef;rwa,muf rsuf&nfusaewmudk
'davmuf ed;eD;uyfuyf olUwoufrSm wcgrS rjrifzl;bl;/ tJ'gaMumifh
tckvkdjrif7wJhtcg bmjzpfrSef;rodbl;/olyga&mNyD; idkcsifovkdvkd jzpfvmw,f/
watmifh avmufMumwJhtcg rcifjrifh[m armifEkudk armhMunfhw,f/
rsuf&nfuswmawmh &yfoGm;Nyd/ 'gayrJh olUrsufESmay:rSm rsuf7nfpuav;awG
eJeJyg;yg; &Sdaeao;w,f/
usr[m tckvkdtpm;xJu r[kwfygbl;/ usra,muFsm;[m
r,m;i,fwa,mufudk ,lygw,f/ tJ'dr,m;i,fu *kH;wkdufay;wJhtwGuf
usrudk odyfESdyfpufygw,f/ r,m;i,fbufukd vkH;vkH;ygoGm;NyD; usrudk
tdrfay:uESifcsvkdufwmygyJ/ usrvnf;tvkyf&Sm&atmif &efukef
a&mufvmygw,f/ &efukef usawmh aea&;pm;a&;[m
odyfMuyfwnf;vmwJhtwGuf ckdukd;&mrJUjzpfNyD; 'Db0udk a&mufvm&wmygbJ/ vkdU

rcifjrifhu ajymwJhtcg rcifjrihfudk oem;wJhpdwfeJU rcifjrifh a,muFsm;udk


a'gojzpfwJhpdwf awG[m olU7ifxJrSm t&Sdefjyif;jyif;xefxef? wvSnfhpd/ ikyfcsd
ay:csD jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh rcifjrifhajymNyD;wmeJU wjydKifeuf
cifAsm;bmjzpfvkdU tdrfay:uqif;vmwmvJ? cHcsNyD;'daumifhudk tdrfay:u
qif;ckdif;ygvm;/ ukd,fhr,m;udk tEkdifusifh wJh rat-awG[m amufaMumufawG/ ikHUcHcswJhvlawG udkom olwkdUtEkdifusifh&Jwm/ cHcs&ifolwkdU
tdrfay:u ajy;rSmbJ/ bmjzpfvkdU cifAsm;rcHcsovJ/ cHrcsyJ tckvkdqif;vmwm
cifAsm;odyfrSm;wmyJvkdU olU0rf;xJu aygufuGJ xGufvmwJh rcHcsifpdwfawG/
a'gopdwfawG? oem;wJhpdwfawGudk rxdef;odr;fEkdifbJ armifEk
avQmufajymaew,f/ rdef;rom;qkdawmh b,fcHcs&Jrvnf;/
tJ'dvkd rcifjrifhudk ESifcsaewkef;u olomtem;rSm &Sdae&if yGJaumif;wckawmh
Munfh7rSmyJvkdU pOf;pm;&if; tawmfuav;Mumatmif ai;aerdw,f/ rcifjrifh&JU
udk,frSmvl;xm;wJh aygif'geHUuav;awG[m olESmacgif;xJudk 0ifuvdawmhrS
rcifjrihftem;rSm xkdifaewmudkolowd&jyefw,f/
tJ'Dtdrfay:u qif;vmwJhtcgrSma7m vrf;wavQmufvkH;rSma&m?
ausmif;aqmifjyefa&mufNyD; tdyf&m0ifwJhtcgrSmyg? rcifjrihf&JUrsufESmuav;[m
armifEk&JU rsufvkH;tdrfay:rSm pkyfwHeJU aq;cs,fxm;ovkdjzpfae w,f/
aemufwaeU aeUvnfpmpm;NyD;wJhtcg armifEk[m udkxGef;wif&JU tcef;udk
jyefa&mufvmNyD; rcifjrifhwkdUqDukd oGm;&atmifvkdUac:wf/ udkxGef;wifvnf;
olzwfaewJhpmtkyfudk ydwfNyD; armifEkeJUtwl jrdKUxJudk xGufvmcJhw,f/
aeUcif;bufrSm vl&Sif;wJhtwGuf armifEkwkdU[m rcifjrihfwkdU tdrfrSm
nwkef;uxuf ykdNyD; Mumw,f/
aemufwaeUaeUvnfpm pm;NyD;wJhtcgrSmvnf; armifEk[m udkxGef;wif&JU
tcef;udk a&mufvmNyD; rcifjrifhwkdUqDukd oGm;&atmifvkdUac:jyefw,f/
wcgESpfcgavmufoGm;7if awmfa&mayghuGm/ armifEka&;rifh [m
eJeJrsm;vmNyDxifw,f/
rcifjrifhudk uGsefawmf,lawmhr,f/
udkxGef;wif[m armifEkudk tHhtm;oifhNyD; Munhfae&mrS b,fvkd,lrSmvJvkdU
armifEkudk ar;vkdufw,f/
r,m;tjzpfeJu,lrSmaygh/
r[kwfwmyJuGm/
bmjzpfvkdU r[kwfwmvJ/
[m-olu zmonf yJuG/
zmonfudk r,l&bl;vm;/

armifEk rif;cyfwnfwnfajymaewmvm;/
uGsefawmf qkH;jzwfNyD;NyD/
iguefUuGufw,fuGm/
udkxGef;wifvnf; olUtcef;eH&Hudk pkdufMunfhNyD; pum;rajymyJ Nidrfaew,f/
aemufESpfrdepfavmufMumwJht cg igtckcsufcsif;rvkdufEkdifao;bl;uGm/
pma&;p&menfenf;&Sdaew,f/ aeUvnf 1 csuf avmufrS jyefvm/ tJ'dawmhrS
igvkdufr,f/
armifEk[m wcsufwD;jyefvmwJhtcg udkxGef;wif[m olUtcef;rSm r&Sdawmhbl;/
oltcef;ydwf xm;w,f tcef;&JU aomhcavmufwHxJrSm ol[m rdwfaqG
wa,mufvmac:vkdU jrdKUxJudk vkdufoGm;&w,f? tJ'djrdKUxJurS
armifEkeJUcsdef;xm;wJh tdrfudkoGm;NyD; tJ'drSm apmifhaer,fqkdwJharmifEktwGuf
pmwapmifukd nSyfxm;ypfcJhw,f? rcifjrifhwkdUtdrfuk darmifEkvkdufoGm;wJhtcg
{nfhcef;xJrSmudkxGef;wifudkvnf; rawGUbl;/ rcifjrifhudkvnf; rawGUbl;/
tJ'dtdrfu tMuD;tuJjzpfwJh acgif; eJU tawmfuav;
tuGsrf;w0ifjzpfaeMuNyDjzpfwJhtwGuf armifEku uGsefawmfh oli,fcsif;
udkxGef;wif ra&mufao;bl;vm;vkdU vSrf;ar;vkdufw,f? tJ'dacgif;u
a&mufaeNyDtcef;xJrSm vkdUajzw,f/ rcifjrifhaum b,foGm;ovnf; vkdU
armifEku xyfNyD;ar;wJhtcg ukdxGef;wif ac:oGm;w,f/ ESpfa,mufvkH;
tcef;xJrSm vkdU xyfajzw,f/ rcifjrifhu zmyJ
(pmom;twkdif;&kduf&jcif;jzpfygonf?) b,folrqkd ac:Ekdifw,f/
oleJUrawGUcifwkef;uvnf; b,folac:ac:vkdufaewmyJ? oleJUawGUNyD;
b,folac:ac:vkdufaerSmbJ qkdwmawGudk tJ'dtcsdefrSm armifEkarhaew,f/
ig,lawmhr,fvkdU ajymxm;wJh rdef;rukdrS ol'Dvkdvkyfwmaumif;ovm;vkdU
awG;rdNyD; armifEk[m axmif;ueJa'go xGufvmw,f/ tJ'da'goaMumifh
x&rvm;/ xGufoGm;&rvm;/ tcef;xJudk 0ifNyD; twif;&kduf&rvm;/ tjyifuyJ
uavmfqJ&rvm; qkdwmawGudk rqkH;jzwfEkdifao;yJ awGa0aewJhtcsdefrSm
armifEkudkodovm;vkdU udkxGef;wif cyfus,fus,f ar;vkdufwJhtoH[m
tcef;xJu a&S;OD;pGmxGufvmw,f/ tJ'daemufodom;yJ qkdwJh rcifjrihf&JU ajzoH
xGufvmw,f/ armifEkvnf; a'gojzpf&mu tJ'dtoHawGudk em;axmifaew,f/
rcifjrihf armifEkudk arw?m&Sdvm;/
r&Sdbl;/
rcifjrihf armifEkukd ,lrvm;/
'dcsmwdwfudk r,lcsifbl;/
rcifjrifh udk,fudk arw?m&Sdvm;/

&Sdwmayghukdudk/
udkxGef;wifeJU rcifjrihfwkdU[m tcef;xJrSm tar;awG tajzawG
eJUqufNyD;ESpfyg;oGm;aeMuwmudk armifEk[m qufNyD;em;raxmifcsifawmhbl;/
tJ'gaMumifh 'kH; 'kdif;eJJU tdrfay:u qif;csoGm;w,f/ tdrfeJU udkufw&mavmuf
a&mufwJhtcg olUvufxJu xD;udk ajymif;jyefudkifNyD; apmifhaew,f/
15rdepfavmuftMum ukdxGef;wifqif;vmwJhtcg armifEk[m udkxGef;wifudk
xD;eJU&kduf&atmif twif;ajy;oGm;wmyJ/ tJ'D (36) vrf;xJrSm &SdwJY
uvm;wa,mufu armifEkudk qD;zufygao;w,f/ armifEk[m a'goeJY
wtm;wGef;ypfvdkufwm aMumifh tJ'Dukvm;[m vGifhNyD;vJusoGm;w,f/vrf;xJu
ukvm;awGcyfrsm;rsm;m tJ'dvJoGm;wJhukvm;udk jrif&wJhtwGuf ukvm;vkd
atmf[pfNyD; armifEkudk twif;ajy;zufxm;Muw,f/ tJ'gaMumifh armifEk[m
ukdxGef;wifudk r&kduf&bl;/ udkxGef;wif[m cyfvSr;fvSrf;uaeNyD; rif;ighudk
tcktrsm;MuD; pdwfqkd;r,f/ aemufMu&if rif;ighukd trsm;MuD; aus;Zl;wifr,fvkdU
armifEkudkajymw,f/ armifEkvn;fa'goodyfxGufaewmaMumifh pum;rsm;rsm;
rajymEkdifbl;/ rif;aumif;aumif;owdxm;/ qkdwmavmufudkyJ jyefajymEkdifw,f/
bmxyfajym&rvnf; vkdUpOf;pm;aewkef; &efukefa7mufwJhaeUu ukdxGef;wifrSm
vufMu,foD; wpkH aysmufoGm;w,f qkdvkdU udkxGef;wifudk olay;xm;wJh
a&TMu,foD;awGudk armifEkajy;NyD;owd7w,f/ tJ'gaMumifh cav;vkd jzpfNyD; /
igha&TvufMu,foD;awG jyefay;vkdU atmfNyD;awmif;w,f/ ukdxGef;wifvnf;
a&TMu,foD;av;awG uAsmu,mjzKwfNyD; olUtem;rSm &yfaewJh
ukvm;wa,mufeJU armifEkudk tay;ckdif;vkdufw,f/
armifEk[m olUtcef;udk jyefa&mufwJhtcg wHcg;ydwf/ twGif;u rif;wkH;ukd
aoaocsmcsmxkd;/ jcifaxmifcs/ apmifacgif;jrD;jcHKNyD; &IdufMuD;wiif
ikdyGJqifypfvkdufw,f/ 'gayrJh 'Dvkdikdwm[m rcifjrihfudk r&vkdU idkwm [kwfr,f
rxifbl;/ 'dtcsdefrSmzmo,fr rcifjrifhukd oltawmfpdwfemaeNyD/ olUa'goudk
olEkdifatmifrxdef;EkdifwJht wGuf idkcsvkdufwmyJvkd ol,lqEkdifp&m
taMumi;f&Sdw,f/
aemufwe*FaEG ESpfywfavmufMumawmh rcifjrifhudk arhNyD;pmNunfhcef;xJu
jyZmwfawGeJU qGef;eufawGxJrSm pdwfjyefvnfvmwJhtcgarmifEk[m
ukdxGef;wifudk wpdrfhpdrfhaus;Zl;wifvmw,f/ [kdaeUu vrf;rvnfacgifMuD;rSm
vlawG0kdif;NyD; MunfhaewJhMum;xJu zmo,frwa,muftwGuf vlod&SifMum;
atmfMuD;[pfus,f 7efjzpfcJh&wmudkvnf; wpdrfhpdrfhawG;NyD; armifEk&Sufaew,f/
tJ'gaMumifh waeUrSm armifEk[m udkxGef;wifqDudk
oGm;NyD;awmif;yefw,f/oljyefawmif;xm;wJh a&TvufMu,foD;udk vnf;

udkxGef;wifudk jyefay;vkdufw,f/
rcifjrifhtay:rSm armifEkpdwfysufoGm;atmif ukdxGef;wif'Dvkdvkyf7w,f/ tJ'daeU
armifEkudk wcsufwD;rSm vmvdkU csdef;vkdufNyD;wJhaemuf olwa,mufxJ
rcifjrifhwkdUqDudk xGufvmw,f/ acgif;vkyfolm rcifjrifh eJU tawmf
pD;yGm;jzpfaeawmh rcifjrifhudk b,fvufvTwfcsifrvJ/
tJ'gaMumifhukdxGef;wif[m odyfajymaebkdUrvkdbl;/ udkxGef;wif&JU tMuHudk
acgif;vkyfol[m csufcsif;oabmwlNyD; [kdaeUutwkdif; jzpfoGm;atmif
olyg0kdif;ulvkdufwmygyJ? armifEk tifrweffuHaumif;w,f/ tJ'daeUu
pdwfysufroGm;bJ wacgufjyefvm&if olUwynfhawG 0kdif;&kdufwmudkarmifEk
r&IrvS cH&r,f/
aemufwvavmufMuwJhtcg *sifrcgem jyZmwftoif;u wifquwJh
]csD;usL;p&maumif;wJh u&kdufwef }( Admirable Creighton )qkdwJh
jyZmwfukd MunfhbkdUtwGuf armifEk[m *sKAvDa[m xJrSm xkdifaew,f/
armifEk&JUab;rSm yg&pdruav; ESpfa,mufeJU olwkdU&UJ rdb eJUwlwJh yg&pd
a,muFsm;MuD;wa,muf yg&pD rdef;rMuD;wa,muf xkdifaeMuw,f/
yg&pDruav; ESpa,mufpvkH;[m rdef;racsmav; awGyJ/ 'gayrJh
armifEk&JUab;rSmxkdifaewJh tMuD;ruav;u ykdNyD;acsmw,f/armifEk
rufavmufatmift&yf&Snfw,f/ txl;ojzifh olUrsufvkH;uav;awG[m
odyfvSwmyJ/ toufu armifEkxufeJeJykdMuD;vdrfhr,fvkdU cefUrSef;&w,f/
'Dyg&pDruav;[m vS&kHwifrubl;/ odyfNyd;awmhvnf;azmfa&GwmbJ/
armifEk[m arhNyD; tcrf;tem;tpdtpOfudk r0,fcJhbl;/ tJ'gudk yg&pDruav;u
jrifw,f?tJ'gaMumifh armifEkudk olUvufxJu tpdtpOfpmtkyftwtkyfay;w,f/
armifEku cifAsm;bmeJUMunfhrvnf; vkdUar;wJhtcg olUnDreJU twlwl
Munfhr,fvkdU jyefajymw,f/ jyZmwfrjycif jyZmwfukdzwfbl;vm;vkdU
oluarmifEkudkar;w,f/ armifeku rzwfbl;bl;vkUd ajzw,f/ tJH'Dtcg olu
zwfNyD;NydvkdU ajymjyD;jyZmwfeJUywfoufvkdU olUoabmxm;udk ajymw,f/ jyZmwf
yxrydkif;eJU 'kwd,ykdif;jyD;wJhtcg rSmvnf; jyZmwfaumifawGeJU ywfoufNyd;
b,folawGuaumif;w,f/ o&kyfaqmifEkdifw,f/ b,folawGunHhw,f/
b,folawGuaysmhw,f/ tp&Sdojzihf tJ'Dyg&pdruav;u armifEkukd
azmfazmfa&Ga&G ajymjyw,f/ armifEkuvnf;olUoabmxm;awG udk
jyefajymjycsifaew,f/ 'gayrJh yg&pDruav; u
t*Fvdyfpmaumif;vGef;wJhtwGufarmifEk[m olajymcsifwmawGudk jyefrajym&Jbl;/
yg7pDruav;ajymwmawGudkom acgif;Nidrfhvkduf/&,fvkduf? jyKH;vkdufeJU

vkyfae&w,f/ jyZmwfNyD;vkdU xjyefMucgeD; tifrwef


wkdawmif;wJhtcsdefuav;twGif;rSmawmif u&kdufwef[m wu,fcsD;usL;p&m
raumif;bl;vm;vkdU ar;NyD; armifEkudk *GwfbkdifvkdU EIwfqufoGm;vkdufao;w,f/
yg&pDruav;awG&JU armfawmfum; xGufoGm;wJhtcg armifEk[m
cyfvSrf;vSrf;u ai;NyD;usef&pfw,f/ armifEk[m wvrf;vkH;rSma&m? olUtcef;udk
jyefa&mufwhJtcgrSma&m yg7pdruav; udk,fu xGufxGufvmwJh oif;ysHU yHsU
tarT;eUHuav;awGcsdKomEGJUajymif; tifrwefem;axmifvdkUaumif;wJh
toHuav;awG? olU[',ESvkH;udk odrf;MuKH;xm;wJh
rsufvkH;uav;awGtay:rSmbJ olUpdwfawG[m w0Jvnfvnf jzpfaew,f/
tJ'Dn qGef;eufwyk'fudk armifEKxkdifa&;aewm reufvif;tm;Mud;
4em&DavmufMumrS jyD;oGm;w,f 'gayrJh qGef;eufudk b,folUqDykdU&rvJ/
*sKAvDa[mxJrSmwkef;u tJ'dyg&pDruav;udk cifAsmhemrnf b,fvkdvnf;vkdU
ar;csifvkdufwm armifEk&JU yg;pyfzsm;rSm udk ,m;aewmyJ/ rar;&JvkdU
vufavsmhvkduf&w,f/ olUtcef;udk jyefa&mufawmh rS 'Dvkdrar;rdwm
rSm;avjcif;vkdU olUudk,fol jyefNyD; tjypfwifaew,f/ [kd[mruav;uawmh
ar;&ifajymrJhykHyJ/ ajymcsifvGef;vdkU tcGifh&wkdif; olucsnf;ajymaewm/
rif;apmufokH;rusvkdU 'Dvkdjzpf7wm qkdNyD; / olukd,fhol
xkd;csifovkdvkd/Mudwfikdcsifovkdvkd rcsifhr&J jzpfaew,f/
armifEk[m olU0rf;xJrSm jzpfaewm
w&ufESpf&ufavmufyJ?rsKdodyfxm;vkdU&w,f/ wwd,aeU avmufa&mufawmh
olUoli,fcsif;t&ifawGxJu vnfvnfywfywf&SdwJh oli,fcsif;ESpfOD;okH;OD;ukd
olUudp?wkdifyifMunfhw,f/ &efukefrSm yg&pDawGu trsm;MuD;
tJ'DawmhtJ'Daumifrav;udk &SmbkdUqkdwm rvG,fbl;/
tenf;qkH;eHr,favmufod&if &SmawGUbkdUqdkwmjzpfekdifp&m
taMumif;&Sdao;w,fvkdU oli,fcsif;awGu ajzMuw,f/ tJ'dtajzawG
Mum;&awmhrS rif; tvkdU 'Dvkdjzpf&wmyJ vkdUolukd,folMudr;farmif;NyD; armifek[m
a&S;uxufawmif olukd,fol ykdNyd;pdwfqkd;aeao;w,f/
oli,fcsif;awGu b,fvkdrS rulnDEkdifwJHtcg armifEk[m ausmif;u
tm;vyfcGifh&wkdif; tJ'Dyg&pDruav;udk &kyf&Sif&kHawGrSm ? zkduf(cf) puGJ,m;(,ck
AE?Kvyef;jcH)xJrSm ? uefawmfMuD;rSm oGm;oGm;NyD; &Smw,f/ *sifrcgem jyZmwf
toif;u ap;0Sif; (Say When) qkdwJh &DjAL; (oDcsif;eJU tuygaom jyZmwfwrsKd;)
udk *sKAvDa[mrSm wifjyefwJhtcgrSmvnf; armifek[m yg7pDruav;udk
awGUvkdawGUjim; ESpfnwkdifwkdif oGm;apmihfygao;w,f/ rawGUbl;/
aemufwvMumwJhtcg vSarmifqkdwJh oli,fcsif;wa,muf udk Ek cifAsmh

yg&pDruav;&JU vdyfpm7NyD qkdNyD; vdyfpm wckay;w,f/ tJ'dvdyfpmxJrSm


yg&pdruav;&JU eHr,f[m rpf[kd;rufpf*sD qkdNyD;ygvmw,f/
armifekodyfNyd;0rf;om oGm;w,f/ ola&;xm;wJh qGef;euf&,f/ rpf[kd;rufpf*sDudk
oltifrwef awGUcsifw,fvkdU a&;xm;wJhpmwapmif&,f tJ'dvdyfpmtwkdif;
csufcsif;ykdUvkduw,f/ we*FaEG wywfMumvnf; pmjyefrvm? ESpfywfMumvnf;
pmjyefrvmwJhtcg armifEk[m vSarmifqDoGm;NyD; cifAsmh vdyfpm[kwf&JUvm;/
pmvJjyefrvmbl; vkdU armifekunnf;w,f/ pmwapmifxJ&Sdao;w,f/
b,fjyefvmrvJ/ tdajE?&Sifqkdwm 'DvkdyJ [efvkyfae&ao;w,f/
pmwapmifay;&kHeJU csufcsif;pmjyef&if taygpm;jzpfoGm;rSmaygh/ vkdU vSarmif
u&Sif;jyNyD; ikyfrdoJwkdif wufEkdifzsm;a&muf qkdwJhpum;twkdif;
ZGJaumif;aumif;eJU qufMudK;pm;zkdU armifEkukdtm;ay;w,f/
armifEkvnf;tJ'dtm;ay;csuft& aemufxyf wapmifxJhvkdufw,f/
pmjyefrvmbl;/ aemuf we*FAEG 2ywfavmufMumwJhtcg wwd,pmudk
xnfhvkdufjyefw,f/ aemufwe*FaEG 2ywfavmufMumawmhvnf; pmjyef
r7wJhtcg a&SUwvSr;fwkd;r,f qkdwJhtaeeJUrpf[kd;rwfpf*sD&JUtdrfudk
tvnfoGm;csifw,f/ vkdufjyygvkdU armifekuvSarmifukdylqmw,f/
vSarmifuvnf;cPapmifhygOD;vkdU awmif;yefxm;&w,f/
ylqmwJhtMudrfaygif;rsm;vmwJhtcgusawmh rS uJ-udkEk cifAsm;udk
oufoufaemufwm/ 'Dvdyfpm aumifrav;&JU vdyfpmr[kwfbl; / w,fvDzkef;
pmtkyfxJu yg&pdeHr,feJU vdyfpmwckul;vmNyD; cifAsm;udkay;wm vkdU
tlwufatmif&,f&if;vSarmifu armifekukd &Sif;jyw,f/
armifEkvnf;0g;c,frwkef;u armif&SefeJU xGef;&ifqkdwJh oli,fcsif;awGudk 'DvkdyJ
aemufcJhbl;w,f/ 'Doli,fcsif;awG ykd;aewJh aumifrav;awG&Sdw,f/
aumifrav;awGu bmrS rod&bJ aumifrav;awG&JUvufa&;eJUwlatmif
pmawGa&;NyD; armif7SefeJU xGef;&ifqDydkUw,f/ nukd b,fvrf;u vmcJhygqkdNyD;
csdef;w,f/ vmwJhtcg armifEkeJU oli,fcsif;wpk[m arSmif&dyfxJu acsmif;NyD;
tJ'Darmif&SdefeJU xGef;&ifudk a&awGeJU0kdif;avmif;w,f/ tJ'gawGud karmifEk
jyefowd&NyD; igvn;f0#fvnfwmyJvkdU oabmaygufwJhtwGuf vSarmifudk
bmrS rajyawmhbl;/ rcsdoGm;jzJvkyfaevkdufw,f/
(*)
tkdifat 'kwd,ESpfrSm armifEk[m t7ufukd a&S;uxuf ykdNyD; aomufvmw,f/
paenwkdif; pdwfwl oabmwl rdwfaqGawG pkNyD; t&ufaomufavh7SdMuw,f/
olwkdUaomufykHaomufenf; udkpkHpr;fMunfhvkdU od&wJhtwkdif;qkd&if

;aysmfp&mMuD;ygbJ/ a*smfed0g;um; 0DpuDwykvif;udk0,f ZvkHMuD;xJrSm Aifrwkd/


bdvyfa&/ a&cJawGeJUa&m tzGJUxJygwJh ausmif;om;awG[m 'D0dpuDazsmfa&udk
MudKufoavmuf cyfaomufMuwmyJ/ armifEk[momreftm;jzifh
aq;vdyfraomufwwfbl;/ tJ'd0dpuDazsmf&nfaomufwJhtcg usawmh
t&ufwMudKuf / pD;u&uf wzGm aomufavh&Sdw,f/ wjcm;ausmif;om;awG[m
t7ufrl;ayrJh tawmftdajE?&w,f/ armifekuawmh 'dvkdr[kwfbl; /
t&ufrl;vm&if tvGef tdajE?rJhw,f/ tJ'dESpfu waumif;eJU
jynfausmif;aqmifESpfckpkNyD; vkyfMuwJh c7pfprwfyGJrSm ausmif;tkyfMud; qavmh/
ausmif;aqmifrI;awG / q7mawG ausmif;olausmif;om;awG xkdifjyD;
tNidrfhMunfhaewkef;/ armifek[m t&ufukd tvGeftuGsHrl;NyD; yGJvnfacgifrSm
vJaevkdU olUtcrf;udk xrf;Nyd;ac:oGm;7w,f/ b,favmufrl;vJqkd&if
MudK;eJckdifckdif csnfxm;wJh olU&I;zdeyfwbuf[m uGswfusefae&pfwmudk
armifekrodbl;reufusawmh wHjrufpD;vSJorm;wa,mufu ,lvmvkdUjyef&w,f/
(C)
armifEk[m aumvdyfausmif;udk a&mufuwnf;u pifjrifhay:u pum;ajymaewJh
ausmif;olausmif;om;awGudk jrifNyD; olvnf;tJ'dausmif;olausmif;om;awGvkd
odyfjzpfcsifaew,f/ tJ'gaMumifh pum;&nfvkyGJawG aqG;aEG;yGJawGqkd7if
olMudK;pm;wufw,f/ 'gayrJh wufcgp okH;av;yGJrSm pum;ajymr,fvkdU xcgeD;
wukd,fvkH; qufqufwkefaewmeJU rx&JyJ vufavsmhay;cJh7w,f/
aemufyGJawGusawmh tJ"dyGJrSm pum;rajym&J&if w&ufvkH;vkH;tpmrpm;bl;vkdU
t"dXmef vkyfoGm;w,f/ 'gayrJh t"dXmefvnf; ru,fEkdifygbl;/
wukd,fvkH;ewfyl;ovkdvkd jzpfNyD; vufavsmhcJh&wmbJ/ tJ'Dvkd vufavsmh
cJh&wkdif; t"DXmefawG wkd;wdk;NyD;wifvmvkdufwm pum;rajym&J&ifokH;&ufwkdifwkdif
tpmrpm;bl; qkdwJht"dXmef txda&mufvmw,f/ wnusawmh
ausmif;oltoif;u MuD;MuyfNyD; pum;&nfvkyGJwck usif;yw,f/ ajym&r,fh
bmom&yfu 'g;oGm;xuf? uavmifoGm;u ykdNyD;xufonf/
qkdwJhbmom&yfyJjzpfw,f/ 'dyGJrSm t*fvdyfvkdajym&r,f/ pifjrifhay:rSmtqkdeUJ
twkduftcHbuf u ajymMurJh yk*?Kdvfav;Od;pvkH;[m ausmif;olawGcsnhfyJ/
aemufNyD;awmhvnf; ausmif;ola[mi;fMud;awG pum;&nfvkyGJrSm
usifhom;trsm;MuD;&NyDD;olawG r[kwfbl;/ vGefcJhwJhESpfurS armifEkeJUtwlwl
aumvdyfausmif;udk a&mufvmMuolawjzpfaew,f/ tJ'gaMumifh armifek[m
pum;&nfvkyGJ rprDSuwJu armifEk 'Daumifrav;awG ajymekdifwJhyGJrSm
rif;rajym&J&if rif;udk av;7ufiwfxm;r,f/ vkdU olUukd,fol

Mudrf;armif;xm;w,f/tJ'dyGJrSm tqkdwifoGif;r,fhausmif;ol[m
pDpDatmifMuD;jzpfaw,f/ 'Dausmif;ol[m touftm;jzifh armifEkeJU
&G,fwlcsif;avmufjzpfrSmyJ/ 'gayrJh pDpdatmifMud;[m
abmhbfqHawmufxm;wJhtjyif olUrsufESmuav;[m tifrwefcsKdNyd;
EkaewJhtwGuf olUukdjrif&olwkdif;u cav;vkdU xifMuw,f/
pDpD[m olUtcsdefa&mufwmeJU wjydKifeuf? oLUtqkdudk raMumufr&GHU
rwkefrvIyf? cyfat;at; uav; wifoGif;oGm;wmbJ/
pum;ajymodyfaumif;w,f rqkdEkdifbl;/ 'gayrJh rnHhbl;/
tjcm;ausmif;olokH;OD;uvnf; tawmfem;axmifaumif;atmifolUenf;eJUol
ajymqkdoGm;MuwmyJ/ pifjrifhay:u ausmif;olav;a,mufajymNyD;wJhtcg
em,uvkyfolu y&d?wfrsm;vn;f 0ifa&mufaqG;aEG;Ekdifw,f vkdU
cGifhjyKvkdufwmeJU wjydKifeuf armifEk[m jAKef;ueJ xvkdufwmbJ/ olUrsufpdxJrSm
bmudkrS oJoJuGJuJG rjrif&bl; / a&xJikyfNyD; rsufpdzGifhMunfae&ovkd
0g;wm;wm;MuD;jzpfaew,f/ tJ'Dwkef;u olbmawG ajymcJhw,fqkdwmawmh
pkHprf;vkdUr&bl; / ol[m tqkdudk uefUuGufw,fqkdwmavmufyJ od&awmhw,f/
tJ'dnpum;ajymwatmifjrifoGm;wJhtwGuf armifEk[m odyfaysmfaew,f/
'gayrJh aysmfwmcsnf;oufouf r[kwfbl;/ rMumcP xaeMu olUa&m*g [m
aysmfwmeJU twllwl wvSnfhpD olUpdwfxJrSm ay:aewm armifEkawGU&w,f/
'dwMudrfrSmawmh a&m*g xatmifvkyfay;ol[m wjcm;r[kwfbl; /
pum;&nfvkyGJrSm tqkdwifoGif;oGm;wJh pDpDatmifMuD;jzpfaew,f/
pDpDatmifMuD;udk Munfhvkduf&if olUrsufESmuav;[m tpOfjyKH;aeovkd
xif&w,f/ 'guvGJNyD; olUrsufeSmrSm rufp&m qkdvkdU bmrS rawGUbl;/
udk,fvkH;ukd,faygufuvnf; ydefuyfuyfuav;/ a&m8gonfuav;eJUwlw,f/
abmhbfqHawmufeJU Armt0wftpm;udk 0wfxm;jyef w,fqkdawmh AsKH;ueJqkd7if
tqifrajyovkdvkdjzpfaew,f/ 'Dvkdqkd&if armifEk[m pdpDrSm bmudk
rufoGm;wmvJ/
pum;7nfvkyGJnu armifEk[m twif;om pum;xajymvkduf&w,f/
aMumufpdwfawG vTrf;aewmaMumifh olajymcsifoavmuf ususee
rajymvkduf&bl;/ pdpDuawmh 'Dvkdr[kwfbl;/ cyfat;at; cyfwnfwnfbJ
tqkdwifoGif;wJhtcg rSm oltqkd[m usufvmwJhtqkdvkdU ajymcsifajymEkdifw,f/
'gayr,fh twkduftcHbufu ajymwmawGudk jyefajzbkdUusawmh
usufxm;vkdUr&bl;/ tJ'gudk tcsufusus jyefajz&w,fqkdwm rvG,fbl;/
tJ'drvG,fwJh tvkyfukd pDpDatmifMuD;[m cyfat;at;
cyfwnfwnfvkyfEkdifw,f/ tJ'd wnfMunfrI ow?d&SDrInmPfxufjrufrIawG[m

armifEk&JU rsufpdeJUem;xJu tonf;ESvKH;xJtxd pdrfhNyD;0ifoGm;w,f/


'Dtpmpm;rd&if 'dtzsm;zsm;wmyJ qkdwJUpum;udk "gwfrwckck&JU tm&kH[m tckvkd
olUtonf;ESvkH;xJ0ifvmNyDqkd7if armifEkrSm xaeMua&m8g [mxvmwmygbJ/
'gayrJh armifEk[m arw?mpma&;wkdif; b,fawmhrS wkHUjyefrI r&wmaMumifh
'Dwcgusawmh a&S;wkef;uvkd tvsifpvkdrvkyfbl;/ taumif;qkH;jzpfatmif
b,fvkdvkyf&rvJqkdwm olcsdefqaew,f/
waeUusawmh emrnfausmf jrefrm&kyf&Sifwum;udk 3em&DcGJyGJrSm Munfh&atmif
&kyf&Sif&kHwck&JU a&SUudk armifEka&mufoGm;w,f/ tJ'D&kHa&SUrSm pDpDatmifMuD;eJU
ausmif;ol oli,fcsif;ESpfa,mufvnf; a7mufaew,f/ y&dowfu rsm;vGef;
tm;MuD;wJhtwGuf vufrSwfudk vG,fvG,feJU0,fvkdUr&bl;/
tJ'gaMumifhvufrSwfokH;apmif0,fNyD; pDpDwkdUudk ay;zkdU armifek a&S;OD;pGm
pOf;pmrdw,f/ 'gayrJhrvdkcsifbl;vkdqkdvkduf&if vlawGtrsm;MuD;a&SUrSm t&SufuGJ
rSmyJvkdU pOf;pm;rdwJhtwGuf armifEkaemufwGefUoGm;jyefw,f/ aumvdyfausmif;
om;awG[m tdajE?MuD;wJh ausmif;olawGeJUawGUwJhtcg
t7SufuGJNyD;jyefvmMu&w,f qkdwJhowif;awGudk armifEk cPcP
Mum;&wJhtwGuf aarmifEk[m pdpdwkdUtem;uyf&rSm odyfvefUaew,f/
tJ'gaMumifh pDpDwkdU tultnDawmif;&if tqifoifhay;bkdUqkdwJhtaeeJU
armifEk[mcyfvSrf; vSrf; u &yfNyd;apmifh aew,f/ vltawmfyg;oGm;wJHtcg
pDpdwkdUvlpkvnf; olwkdU[m olwkdU vufrSwf0,fNyD; &kyf&Sif&kHxJ0ifoGm;Muw,f/
tawmfav;MumawmhrS armifekvnf; &kHxJvkduf0ifoGm;w,f/
armifEk[m &kyf&Sifudkom Munhfae&w,f/ bmawGudk
jrifae&w,fqkdwmaumif;aumif;roJuGJbl;/ pdpdwkdUqDudk oloGm;NyD;ar;vkduf&if;
odyfaumif;r,f/ rar;rdwmodyfrSm;oGm;w,f/ [m b,fjzpfrvJ ukd,fu
apwemeJUoGm;ar;wmawmh [kwfyg&JU [kdu tultnDrvkdcsifbl;
vkdUqkdvkduf&if b,fES,fhvkyfrvJ/ rvkyfygbl; apwemaumif;eJU
vmar;w,fqkdwm olwkdUvnf;oDrSmyg/ pDpdwkdU[m olbufukd cPcP
vSnfhMunfhaewmaxmuf&if olUqDu tultnD vkdcsifwmtrSefjzpfrSmyJ/
oem;p&myguGm/ tp&SdwJh olUukd,fol tjypfwifcsufawG/
jyefvSefajzMum;csufawG/ oefm;pdwfawG[m olUOD;aESmufxJrSmpkykHNyD;
AvkH;AaxG;jzpfaewmbj/ olUtcef;jyefa&mufwJhtcgrSmvnf;
'DAvkH;AaxG;jzpfaewmawG[m ol UOD;aESmufxJrSm qufNyD;ay:aewkef;bJ?
azsmufzsufypfvkdUr&bl;/ trSefpifppf qkd&if oluom wbufoyf
'Dvkdjzpfaewm pDpDatmifMuD;uawm h'gawGudk bmrS odrSmr[kwfbl;/
'Dtcsdefavmufqkd&if pDpdatmifMuD;[m tdyfaysmvdkU wa&;awmifEkd;avmufNyd/

armifEk[m tdyfvkdUr&wmeJU pDpDatmifMud;qdudk ykdUbkdU pmwapmif xkdifa&;w,f/


olUpm[m arw?mpmvnf; r[kwf / 0w?KvkdU ac:&rSmvnf; tcuf/
jyZmwfvnf rqkdEkdif/ tJ'dawmh 'Dpmudk yefMum;vTm vkdUyJ ac:MuygpkdU/
'DyefMum;vTmudk bvifhAmpf eJUa&;xm;w,f/ 'DyefMum;vTmxJrSm ygwmawGudk
tukefvkH; raz:jyEkdifbl;/ oabmavmufyJjyefajymjyawmhr,f/ a&S;tcgwkef;u
rdef;uav;wOD; &Sdw,f/ tJ'drdefuav;&JUeHr,fu pDpDjzpfw,f/ tJ'dpDpd&JU
tacsmtvS[m jyKdifbufuif;w,f/ olUrSmjrifhjrwfwJh pdwfvn;f&Sdw,f/
owd?vnf; &Sdw,f/ ol[m tifrwefeuf&Idif;wJh awmfMuD;tv,fu
tifrwefom,mwJh O,smOf xJrSmaew,f/ olaewJh&JwkdufMuD;uvnf;
odyfaumif;w,f/ olaewJhO,smOfMuD;udk a&mufekdifbkdU vrf;wavQmufvkH;rSm
*kr?mef waxmifapmihfusyfaewJhtwGuf EkqkdwJholi,f[m O,smOfem;udk
ruyfa&Smuf Ekdif&SmyJ ta0;uomvSrf;arQmfae&ygw,f/ EkrSm ESvkH;om;udk
avmifuGsrf;vkrwwf pGJuyfzdpd;ESdyfpufaewJh tcspfa&m8gqkd;wck&Sdw,f/
vrifaomfwmvkd yy0if;aewJ pdpD&JUrsufESmudk tm;&atmifMunfh&ygrS Ek[m
'Da&m*gqkd;MuD;u vGwfajrmufygvdrfhr,f/tJ'gaMumifh Ektay: pDpDu
*&kPmoufNyD; b,ftqD;twm;tydwfyifr&Sdap&/ igha&SUarSmufudk
Ekta7mufvmapqkdwJh trdefUawmfjrwf csrSwfay;oem; awmfrL7ef
toem;cHygw,fqkdwJh oabmrsKd;a&;om;xm;w,fqkdwm pkHprf;od&Sd&w,f/
'DyefMum;vTmudkzwf&&if ynm&SdawG csD;usL;rvm;/
rcsD;usL;bl;vm;rajymEkdifbl;/ 'gayrJh armifEk taeeJUuawmh olUyefMum;vTmudk
odyfMudKufaewmbJ cspf'ku?eJU &ifqkdif 7wkdif;b,fawmhrS ukd,hfudk,fukd
tm;rudk;0HhyJ pmykdUukvm;udkom tpOfxm0& tm;ukd;&&Smaom armifEk[m
aemufwaeUreufukd a&mufvmwJhtcg tJ'daeUtwGuf yxrqkH;tvkyftaeeJU
olyefMum;vTmudk pmwkdufykH;xJoGm;NyD;xnfhvkdufw,f/
pDpDomolUtay:arw?m&Sdr,fqkd&if we*FaEG wywftwGif;pmjyef&r,fvkdU
armifekwGufxm;w,f/ 'gayrJh we*faEG okH;ywfukefwJhtxd bmoHrS rMum;bl;/
pDpdvufxJudk pmra&mufbl;/ vrf;rSm aysmufoGm;wmjzpfEkdifw,fvkdU
olUukd,foltm;ay;NyD; armifEk[m aemufxyfpmwapmifxnfhvkdufw,f/
we*faeGokH;ywfMumonfhwkdifatmif bmoHrS rMum;&bl;/
aemufwapmifxyfydkU&if pmjyefaumif;jyefvdrfhr,fvkdU olUukd,fol w&m;csNyD;
armifek[m pDpdatmifMuD;qDudk wwd,pmykdUjyefw,f/ wvavmufMumvkdU
bmoHrS rMum;&wJhtcg 'Dudp?udk b,fvkdvkyf&rvnf;vkdU armifEk[m yef;uef
ukdA*srf;eJU wkdifyiw,f/ udkA*srf;u olUrSm&nf;pm;&SdaeNyDxidw,fvkdU ajzw,f/
uGsefawmfuawmh'dvkdrxifbl;/ uGsefawmhudk arw?mr&SdvkdUpmrjyefwmvkdU

,lqw,f/[kdaeUu &kyf&Sif&kHa&SUrSmolwkdUtem;roGm;rdwm odyfuHaumif;w,f/


oGm;rd&if vlawGxJt&SufuGJrSmyJvkdU armifeku jyefajymw,f/ armifEk[m
tJ'dtcsdefu pNyD;pDpdatmifMuD;qd udk bmpmrS ra&;awmhbl;/
rwfv pmar;yGJMuD;vkyfwJhtcg pDpD/ ukdA*sr;feJU armifEkwkdU[m
cef;rMuD;wckxJrSm twlwlajz&w,f/ aemufqkH;bmomudk ajzNyd;wJhtcg pDpDu
crf;rMuD;xJu t&ifxGufw,f/ pDpd&JUaemufu armifEkxGufw,f/
armifek&JUaemufu udkA*sr;fxGufw,f/ pdpd[m ukdufokH;q,favmuf
avsmufrdwJhtcg armifEkwkdU zufudk vSnfhMunfhNyD; &yaewmudk
udkA*sr;fjrifvkdufw,f/ tJ'gaMumifhukdA*sr;f[m ukd Ek [kdrSm pdpD&yfNyD;
apmihfaew,/f oGm;oGm;vkdU armifekudk tvefUwMum;
okwfoD;okwfjymajymvkdufw,/farmifEk[m roGm;&Jbl;vkdU udk
A*srf;udkwkd;wkd;ajymNyd; temu tcef;wckxJudk0ifajy;w,f/ udkA*sr;fvnf;
tcef;xJudk vkdufvmNyD; pDpDu cifAsm;udk apmifhaewmoGm;ygAsm vkdU armifEkudk
xyfwkdufwGef;w,f/ pmokH;apmifudk ay;NyD;Nyd/ pdpdqDu jyefpmr&uwJu
pdpD[molUudk rcspfbl;vdkU armifekqkH;jzwfvkdufNyd;NyD/tJ'gaMumifh uGsefawmfhudk
apmifhwm[m arw?m&Sdygw,f vkdUpum;jyefbkdUr[kwfbl;/ olUqDukd aemufxyf
pmra&;eJUawmhvkdU ajym zkdUapmifhaewm uGsefawmfroGm;csifbl;/ vkdU
armifekujyefajymw,f/ cifAsm;[m wjcm;ae&mawGrSm tifrwefpGmNyd; 'dae7mrSm
odyfow?daMumifw,f/ uGsefawmfomqkd&if pDpdqDudk oGm;r,f/
olupmra&;eJUvkdU ajym&if at;aumif;NyD/ aus;Zl;wifw,fvkdU cyfwnfwnf
jyefajymr,f? cifAsm;vkdawmh zkd;om0 eodk;vkd oa0xkd;Nyd;rajy;bl;/ cifAsm;[m
rdef;rawGudkcspfwJhae&mrSm olrsm;xufjrefw,f aMumufwJhae&mrSmvnf;
olrsm;xufykdw,f/ vmAsm / usaemfvnf;vkdufr,f/ aemufxyfolUqDukd
pmra&;ygeJU vkdUajym7if cifAsm;bmrS rajymeJU / usaemfajzr,f/ vmygqkdNyD;
udkA*sr;f[m armifEkukd twif; qGJac:w,f/ olwkdUESpfa,mufxGufvmwJh tcg
pdpD[m tJ'dae&mrSmr&Sd awmhbl;/ ausmif;olawG tyef;ajzcrf;roGm;NyD;
pdpDeJUawGU&atmif udk A*srf;u tqkdoGif;ao;w,f/ armifeku
twif;acgif;cgNyD; jiif;wmeJU 'DtMuHysufoGm;cJh&w,f/
aumvdyfausmif;om;awG[m ausmif;wufcsdefrSm aumvdyfausmif;olaGudk
awGUcsif&if tJ'd ausmif;ol tyrf;ajzcef;rudkoGm;MuwmyJ? olwkdU awGUcsifwJh
ausmif;olawG[m cef;rxJu xGufvmNyD; tJ'DteD;w0kdufrSm ausmif;om;awGeJU
awGUMuwmyJ/'Dtcef;em;udk jzwfoGm;MuwJh ausmif;om;awG[m 'dteD;w0kdufrSm
'DvkdyJ rwfwyf&yf7if; pum;ajymMuwJh pkHwGJawGudk tcsdefra&G;jrifEkdifygw,f/
ausmif;qif;csdefrSm aumvdyfausmif;olawGudk awGUcsifwJhausmif;om;awG[m

tif;vsm;ausmif;aqmifudk oGm;MuwmyJ/ armifEk[m aumvdyfrSm 8ESpf


wkdifwkdifaechJayr,fh tJ'Dtyef;ajzcef;r teD;tem;rSm b,fausmfi;oleJUrS
csdef;rawGUcJhzl;bl;/rawGUcsifvkdUawmhr[kwfygbl;/ aMumufvkdUrawGUwmyg/
tifvsm;ausmif;aqmifudk awmif wcgyJ a&mufcJhbl;w,f/ tJ'g[mvnf;
wjcm;aMumifhr[kwfygbl;/ bkwvif ukdodef;azu olUrdwfaqG rodef;Ekudk
oGm;awGUrvkdU vkdufcJhyg ac:wmeJUygoGm;wmygbJ/ olUtvkdtavsmuf
b,foleJUrS rawGUzl;bl;/ tJ'dvkdowd?aMumifwJhpdwfawG[m
twif;0kdif;NyD;zsufwJhtwGuf tyef;ajzcef;rrSm pdpDukdvkdufawGUqkdwJh ukdA*srf;&JU
zl;pma&;tqkdMuD;[m ysufoGm;&wmjzpfw,f/
pDpD[m 1926 ckESpfZGefvxJrSm ausmif;jyefzGifhwJhtcg jyefrvmawmhbl;/ armifEk
pkHpr;fMunfhwJthcg tqkwfema&m*geJU tedp?a&mufoGm;w,fvkdU Mum;&w,f/
'gayrJh olwkdU&UJ a7puf[mrukefao;bl;/ aooGm;w,fqkdwJh pdpDeJU armifek
wkdU[m xlqef;pGm jyefawGUMu&ao;w,f/ b,fvkdawGUw,fqkdwm oufqkdif&m
tcef;a&mufrS yJ qufajymawmhr,f/
tcef; 6
u
1926 ckESpfrwfv pmar;yGJMuD;rSm ajzqkdNyD;wJhaemuf armifEk[m 0g;c,frukd
jyefoGm;w,f/ 0g;c,frrSm oli,fcsif;awGeJU pkNyD; t&ufaomufaeMuwkef;
olpmar;yGJusoGm;w,f/ qkdwJhowif;udkMum;&w,f/ q,fwef;wkef;uqkd&i
txufwef;ynmeJU ywfoufNyd;olUrSm arQmfrSef;xm;wm [m bmrS
r&SdwJhtwGuf 'Dvkdpmar;yGJusw,fqkdwJh owif;rsKd;[m oUpdwfudk b,fvdkrS
xdckdufrSm r[kwfbl;/ 'gayrJh aumvdyfausmif;udk a&mufNyD;rS
txufwef;ynmawGudk oifcsifwJ qef'awG jzpf Ekdif&if bdvyfukdoGm;NyD;
pmqufoifcsifwJh arQmfrSef;csufawG/ t*Fvdyfvkd jyZmfa&:q&m? 0wfxk a&;q&m
vkyfcsifwJh &nf&G,fcsufawG/ olUwukd,fvkH; wzGm;zGm;ay:aewJh tcdseftcgrsKd;rSm
'Dusw,fqkwJh 'Pfukd olrcHEkdifbl;/ tJ'gaMumifh pmar;yGJusw,fqkdwJh
owif;Mum;&wJhtcg armifEk[m tawmfwkefvIyfoGm;w,f/
aomufazmfaomufzufawGa7SUrSm [efvkyfNyD;awmhoma e&w,f/
olUpdwfxJrSmawmh rcsdvSbl;/
tJ'Dn tdyfaewkef; ausmif;tkyfMud; qavmhu atmifpm&if; aemufqufwGJ
wck xyfNyD;xkwf w,f/ tJ'daemufqufwGJxJrSm olUeHr,f ygvmw,fqkdNyd;
armifEktdyfrufrufw,f/ aemufnawGrSmvnf; wnjcm; ESpfnjcm; tJ'dvkdbJ

qufrufw,f/t&ifwkef;uqkd&if tjyifrSmom oli,fcsif;awGeJU


tcsdefjzKef;aeMu armifEk[m tJ'd owif;Mum;&NyD;wJhaemuf 'Doli,fcsif;awGeJU
rsufESmcsif;rqkdif csifawmhbl;/ olUtdrfoltdrfom;awGeJawmif
rsufESmcsif;rqkdifcsifawmhbl/ tJ'gaMumifh 4-5&ufMumwJhtcg armifEk[m
tyef;ajzbdkUtwGu olUtazaqmufay;xm;wJh jrdKUpGefu tdrfuav;udk
ajymif;oGm;w,f/ tJ'dtdrfuav;&JU 0if;jcHudk waeUvkH;ydwfxm;w,f/
b,folukdrS t0ifrcHbl;/ n10em&Davmuf jrDKUxJrSm vlajcwdwfawmhrS
armifEk[m oH'kwfaumufav;udk ukdifNyd; ajcOD;wnfh7m oGm;aew,f/ nwn
12em&DavmufrSm olUtdrfuav;bufqDudk avsmufvm&if; &kH;a&SUudk
a&mufwJhtcg armifEkrif;rSm ukd,usifhw&m;r&SdvdkU tckvkd pmar;yGJuswmyJqkdwJh
todnmPf wck[m OD;aESmufxJrSm xl;xl;jcm;jcm;ay:vmw,f/
tJ'dvkday:vmNyD; ESpfrdepfavmuftwGif;rSm tJ'dtcsdefupNyD; ig;ESpftwGif;
t&ufraomufbl;vkdUarmifEK[m t"dXmefvkyfvkdufw,f/
c?
aemifwaeUrSm olUtazqDudkoGm;NyD; armifEku aemifb0qkdwm
&Sdovm;vkdUar;w,f/ olUtaz OD;pHxGef;u &Sdw,fvkdUajzw,f/
aemifb0qkdwm &Sd&if vufawGUjyEkdifyghrvm;
jrwfpGmbk&m;[m vufawGUrjyEkdifwJh w&m;udk b,fawmhrS ra[mbl;/
'Dvkdqkd&if odMum;awG ewfawG jA[?mawG qkdwm ta0;MuD;rSmaevkdU
xm;vkdufygOD;/
uGsefawmfwkdU&JU teD;tem;rSmaew,fqkdwJhol&Jwaumifudk uGsefawmfjrifatmif
jyEkdifyghrvm/
todnmPfqkdwm &Sdw,f/ xl;aomtodnmPf vkdU t"dyg,f &w,f/
tJ'dtoDnmPfudk &atmif b,fvkd&atmif tm;xkwf&w,fqkdwm jrwfpGmbk&m;
a[mMum;xm;awmfrlcJhw,f/ tJ'da[mMum;xm;awmfrlwJh twkdif;
w&m;tm;xkwfNyD;vdkU todnmPfudk &&if ewfawGjA[?mawGukdvnf;
jrifEkdifw,f/ ewfawG/ jA[?mawG ajymwmudkvnf; Mum;Ekdifw,f/
vGefcJhwJhb0wkef;u rif;[m bmawG jzpfcJhbl;w,f/ig[m
bmawGjzpfcJhbl;w,f/ rifhtar[m bmawG jzpfcJhbl;w,f/ wkd;yGm;[m
b,fb0uaeNyD; tckvkdacG;jzpfvmw,fqkdwm awGudkvnf; rif;odEkdifr,f/
todnmPf&atmif tm;xkwfbdkUqkdwm cufvm;/
'guawmh tm;xkwfwJh vlqDrSm rlwnfw,f/tJ'dvlrSm ,kHMunfrIvnf;&Sdr,f/
ZGJvnf;aumif;r,fenf;jyq&maumif; aumif; vnf;&Sdr,fqkd&if

todnmPf7bkdU rcufygbl;/
tazuHqkdwmbmvnf;/ 'duHqkdwmwu,f&Sdvm;/
&Sdwmayhgvluav;/
uGsefawmfuawmh r&Sdbl;xifw,f/ owfcsifowf/ ckd;csifckd;/ bmudkvkyfvkyf
aumif;wmvkyfvkyf/ raumif;wmvkyfvkyf/ b,fvkdrS
tusKd;ray;Ekdifbl;/vlawGao&if ajrMud; jzpfoGm;wmyJ/ olwkdUraocif
vkyfcJhMuwJh aumif;wmawGeJU raumif;wmawG[m b,fvkdtusKd;ay;rvJ/
'Dvkdr[kwfbl; vluav;/
[kwfygw,f taz
vluav; avmurSM taMumif;eJU tusKd;qkdwm&Sdw,f/ wckckjzpfwm[m tusKd;/
tJ'd[m jzpfatmifvkyfay;vkdufwm[m taMumif;/ Oyrm vlawG wd&dpmefawGukd
rif;jrif&w,f r[kwfvm;/ tJ'dvlawG wd&dp?mefawGqkdwm taMumif;/
taMumif;r&SdyJ bmrSrjzpfekdifbl;/
tJ'dtaMumif;awGudk tusOf;csKyfNyD; tukokdvfeJU ukokdvfvkdUac:vkdufwmyJvkdU
zcifOD;pHxGef;u ajymjywJhtcg armifEk[mbmrS rajymbJ awGNyD;
pOf;pm;aew,f/
tazajymwm usaemf em;rvnfbl;/ usaemhfudk 'dtaMumif;w&m;awG ajym&if
cyf&Sif;&Sif;ajymyg/ a[m'gawGa[m'gawG tukokdvduHawG /
a[m'gawGa[m'gawG[m ukodkvf uHawG/ tJ'Dvkd cyf&Sif;&Sif;ajymyg/
vluav; 'dtukodkvfeJu ukodkvdtaMumif;udk ajym&r,fqkd&if 31
bkHtaMumif; a&S;OD;pGm ajym&r,f/ tJ'dvkdajymrS vluav;[m ukokdvf
tukokdvf taMumif;udk vG,fvG,feJU oabmaygufr,f/
usaemf'gawG udk em;raxmifcsifbl;/ usaemhudkcyfwkdwkdbJ ajymyg/
tukokdvfuHawGqdkwm bmawGvJ/ ukokdvfuHawGqkdwm bmawGvJ/
vluav;onf;cHNyD;em;axmifygOD;/ 31bkHu pNyD; ajymyg&ap/ em;axmifNyd;&if
vluav;oabmusvdrfhr,f vkdU usaemfxifw,f/
usaemf em;raxmifcsifbl;/ tukokdvfuHawGqkdwm a[m'gawG/
ukokdvfuHawGqkdwm a[m'gawG tJ'dvkd wkdwkdajymyg/
'Dvkdqkd&ifaumif;NyD/ tukodkvfuHawGu pNyD; taza jymr,f/
[kwfuJhajymyg/
1/ owfwm/ 2/ ckd;wm/ 3/ ukd,fhvifukd,fr,m; r[kwfwJholawGeJU
arxkHrSd0Jwm/4/ vdrfajymwm/ 5 / *kH;wkdufwm/ 6/ qJwm/Mudrf;wm/
atmfwmtp&SdwJh Murf;Murf;wrf;wrf;ajymqkdwm/ 7/ odrfzsif;wJh tusKd;r&SdwJh
pum;awGudk ajymwm/ 8/ olwyf;&JUom;orD; r,m;/ pnf;pdrfOpmawGudk

vkdcsifwmwyfrufwm/9/ a'gojzpfwm olwyg;udk ESdyfpufcsifwm/


ysufpd;apcsifwm/ aoapcsifwm/ 10 / tukokdvfuHeJU
ukokdvfuHqkdwmr&Sdbl;vkdU ,kHMunf,lqaewm/ tJ'd10rsKd;[m tukodkvfuH
10rsKd;jzpfw,f/vluav;/
taz 'gawGudk tukodkvfuHvkdU bmjzpfvkdUac:wmvnf;/
raumif;wJhtusKd;ay;EkdifvkdU 'D[mawGudk tukodkvfuH awGac:wmyJ/
b,fvdk raumif;wJhtusK;dawGay;vJ/
'D[mawGxJu wckckudkjzpfap/ trsm;udkjzpfjzpf/ tm;vkH;udkjzpfjzpf/
usL;vGefwJholawG[m aowJhtcg tyg,f av;yg; bkHxJu wbkHbkHudk
a&muf&r,f/
tyg,fav;yg; bkHqkdwm bmawGvnf;/
i&J/ wd&dpm?ef/ Nydw?m/ tol&u,fbkHawG jzpfw,f/ 'Dav;bkH[m 'Dur?mrSm
&Sdw,f/ 'Dav;bkHrSm &SdwJhow0gawG[m odyfqif;&JMuw,f/ aeUpOfeJUtrQ
towfcHaeMu&wJh bJMuufiSufawGudk Munfh&jcif;tm;jzifh 'Dtyg,f av;bkHrSm
ow0gawG b,favmuf qif;&Jr,fqdkwm cefUrSef;MunfhEkdifw,f/
'dvkdqif;&JwJhtwGuf 'Dav;bkHudk tyg,fav;bkHvkdUac: wmjzpfw,f/
'dtyg,fav;bkHwu,f&Sdw,faemf/
&Sdw,f
bk&m;a[mtppfyJvm;/
tppfygyJ vluav;/ 'dtukokdvfuHawG[m tyg,fav;bkHudk
usap&kHomrubl;/ tyg,f av;bkHuvGwfvmNyD; ukokdvfuHawGaMumifh vlawG
ewfawGjyefjzpf&ifvn;f vlqif;&JawG/ ewfqif;&JawG/ jzpfatmif
tusKd;ay;jyefao;w,f/
armifEk[m bmrS rajymbJ ceavmufawGNyD; pOf;pm;aew,f/
tJ'dvkdpOf;pm;NyD;wJhtcg/ ukodkvfuHawGqkdwm bmawGvnf;
qufNyF;ajymygOD;/vkdUar;w,f/
1/ ay;urf;pGefUMuJwm/ 2/ ukd,furaumif;wmrvkyfatmif/ EIwfu
raumif;wmrvkyfatmif/ rdrd&JU udk,feJU EIwfudk apmifhxdef;wm/ 3/ bk&m;w&m;
oHCmawmfawG&JU *kPfawmfawGudk tzefwvJvJowd&wm/ 4/ rdbq&m/
ynm&Sd/ 7aoh? &[ef;pwJh olawmfaumif;awGudk &kdaoudkif;nTwfwm/ 5/
tultnDvkdaomolrsm;udk tultnDay;wm/ 6/ aumif;rIwckudk
jyKvkyfNyD;wkdif;tjcm;aom ewf tp&SdwJh ow0gawGom"kac:Ekdifatmif
trQa0wm/ 7/ olwyg; trQa0wJhtcg rdrdudk,fwkdifuvnf; om"kac:wm/ */
olwyg; a[majymwJh opmav;yg; w&m;udk ukd,wkdif Mum;emwm/ 9/

rdrduvnf; olwyg;tm; opmav;yg;w&m;udk wwfpGrf;Ekdifoavmuf


a[majymwm/ 10/ uHqkdwm&Sdw,f/ raumif;wJh uHudk vkyf&if
raumif;usKd;jzpfr,f/ aumif;wJhuHudkvkyf&if aumif;usKd;jzpfw,f
vkdU,kHMunfwmawG[m ukodkvfuHawGjzpfw,f
'DukokdvfawGxuf ykdNyD; aumif;wJhukodkvf uHawG &Sdygao;w,f/ vluav;/
tJ'DukodkvfawGudkpsmef ukokdvfvkdUac:w,f/
psmefukodkvawGjzpfatmif bmawGudk vkyf7vnf; taz/
t&m0wfxk wckckay:rSmjzpfap/ ow0gwOD; tay:rSmjzpfap/ rdrd&JU pdwfudk
rdrdtvkd&Sdoavmuf wnfNidrfatmifxm;Ekdif&if psmef ukokdvfjzpfwmbJ
vluav;/ aowJh tcsdeftxd 'dpsmefukokdvf awGjzpfatmif tm;xkwfEkdif&if tJ'd
yk*kdvf[m aowmeJU wjyDKifeuf jA[mbkH 20 &SdwJHtxJu wckckrSm jA[m
jzpfw,f/
vluav;vlawGxuf ewfawGu ykdNyD;wefckd;MuD;w,f/ pnf;pdrf&Sdw,f/
touf&Snfw,f/ ta&miftqif;&Sdw,f/ vluav;tckajymcJhwJhtyg,f av;bkH/
vlbkH1bkH/ ewfbkH6bkH/ jA[mbkH 20 udk aygif;vdkuf&if 31 bkHjjzpfw,f/'D 31
bkHxJrSm ow0gawG[m tckajymcJhwJhukokdvfuHawG tukokdvf awG
tavsmufaowJhtcg b0topfawGjyefjyefNyD; jzpfMu&w,f/ tukokdvfawG
vkyfcJhwJh ow0gawGu i&J wd&dpm?ef/ Nydwm/ tol&u,f qkdwJh tyg,fav;bkH
xJu wbkH bkHrSm b0topfawGjzpfMuwmaygh/ ukodkvf &kd;&kd;vkyfcJhwJh
ow0gawGu vlUbkH/ ewfbkHawGrSm vlawG jzpfMuayhg/ psmefukokdvfawGudk
vkyfcJhMuwJh ow0gawGu jA[mbkH 20xJu wbkHbkHrSm jA[mawGjzpfMuaygh/
taz jA[m jzpf&ifb,fawmhrS rtkdbl;/ rembl; raobl;vkdU Mum;bl;w,f/
tJ'grSef&JUvm;/
rrSefbl; vluav;/ 31 bkHxJrSm raowJhow0g&,fvkdU b,frSmrS r&SDbl;/
oufrJht&0wfxk jzpfjzpf/ ouf&SdbJjzpfjzpf/ jzpfvmwmrSeforQ ysuf&r,f/
jzpfNyD;rysufyJ wnfNrJaew,fqkdwm ouf&Sdow0gawG&JU avmurSmvnf;
r&Sdbl;/oufrJt&m0wfxkawG&JU avmurSmvnf; r&Sdbl;/
jzpfwmrSeforQysuf&r,f/ vluav; jA[m awG[m ao&kHom ruao;bl;/
aowJhtcgrSmtwdwfb0wkH;u olwkdU&JU tukokdvfuHawG0ifNyD;
tusKd;ay;r,fqkd&if 'DjA[mawG[m tyg,fav;bkHxJU wbkHbkHtxd
usqif;oGm;Ekdifw,f/
'Dvkdqkd&ifjzifh taz&,f/ b,fow0gyJjzpf&jzpf&/ b,faumif;rvJ/
raumi;fbl; vluav;/ jzpfav&m b0rSm tkd&r,f/ em&r,f/ ao&r,f/
cspfwJhcifwJholawG eJU uGJ&r,f/ ukd,fvkyfcJhwJh tukokdvfawG/

0iffNyD;tusKd;ay;vkduf&if tyg,fav;bkHxJu wbkHbkHus&OD;r,f/


'dvkdwb0NyD; wb0 b0opfawGjzpfjzpfNyD; / tkdemaouGJqkd wmawGeJU
wawGUxJ awGUae&wJh qif;&J'kwfcawGu ow0gawG b,fawmhrS
rvGwfajrmufEkdifawmhbl;vm; taz/
vGwfEkdifwmayhg vluav;/ jrwfpGmbk&m; a[mawmfrlwJhtwkdif;/ usifhEkdif&if
tJ'dusifhwJholawG/ewfawG/ jA[mawG[m tck ajymcJhwJh tzefzef
tdkemaouGJqkdwJhqif;&J'kwfcawGu vGwfr,f/
jrwfpGmbk&m;qkdwm b,fvkd yk*kdvf rsKd;vnf; taz/ usaemfem;vnfatmif
tvG,fqkH; enf;eJh rajymEkdifbl;vm;/
ajymEkdifygw,f/vluav; tMudrfMudrftzefzef y#doaE?ae&/ tkd&/em&/ ao&/
uGJ&wJh 0#fqif;&JawGu ow0gawGudk wu,fwef; vGwfajymufapcsifwJh
oem;pdwfawG tifrwefMuD;MuD;us,fus,f &SdwJh yK*Kdvf rsK;dawGrS
bk&m;zjpfatmi usifhfEkdifMuw,f vluav;/
bmawGusihf&vnf; taz/
ukokdvf q,frsKd;udk om;r,m;/ pnf;pdrfOpm/ ajcvufudk,ft*Fg /
toufawGudkyg/ pGefU&wJHtxd usifh&w,f vluav;/
b,favmufMumMumusihf&vJ taz/
tenf;qkH; av;oacsFeJU ur?mwodef;usifh&w,f/ b0aygif; uka#aygif;rsm;pGm
usihf&w,fvkdU cyfvG,fvG,frSwfxm;aygh/ vluav;&,f/
taz usaemfwkdU&JU a*gwrjrwfpGmbk&m;[m bk&m;jzpfvmatmif
b,fvkdusifhcJh&ovJ/ enf;enf;avmufajymjyprf;yg/
'kdU&JU a*gwrjrwfpGmbk&m;[m vGefcJHwJh av;oacsF urm wodef;txufu
urmwckrSm okar"mqkdwJh olaX;MuD;jzpfw,f/ pnf;pdrfOpmawGudk pGefUNyd;
&aoHvkyf&w,f/ rsm;rMumcif 'dyuF&m jrwfpGmbk&m;eJU awG&w,f/
tJ'dtcsdefu 'DyuF&m jrwfpGmbk&m;xHrSm &[ef;jyKNyD; 0dyoem urXmef;
w&m;udk tm;xkwfvkduf&if &[E?mjzpfNyD; tzefzef/
tkdemaouGJqkdwJh0#fqif;&JawGxJu wcgwnf; vGwfajrmufoGm;r,f/ 'gayrJh
&aohMuD;okar"grSm tifrwefMuD;us,fvSwJh oefm;pdwfawG&Sdw,f/ tJ'gaMumifh
wOD;xJ ukd,fvGwf&kef;NyD; edAmef 0ifroGm;csifbl;/ bk&m;jzpfatmifusifh /
jzpfNyDqkdawmhrSuGswfxkdufwJh ow0gawGudk cGswf/ tJ'dvkduGswfNyD;
wJhow0gawGeJU twl wl edAmef pH0ifcsifw,f/ tJ'gaMumifh 'DyuF&m
jrwfpGmbk&m;qDrSm bk&m; qkawmif;w,f/ tJ'daemuf ukokdvfq,frsKd; ukd
tMudrfMudrf toufpGef&onftxd av;oacsFeUJ urmwodef; wkdifwkdif
jznfhusihfNyd;rS tckurmrSm bk&m;jzpfvmw,f/

usaemfvnf;bk&m;jzpfcsifw,ftaz/ jzpfEkdifyghrvm;/ ow0gawGudk


u,fcsifw,f/
jzpfEkdifwmayhgvluav;/
'Dvkd vG,fvG,f rajymygeJU/ tz/ usaemf[mvlaumif;rS r[kwfbJ/
owfcJhbl;w,f/ ckd;cJhbl;w,f/ umrrSm rSm;,Gif;pGm usifhcJhbl;w,f/
vdrfajymcJhbl;w,f/ t&ufaomufcJhbl;w,f/
'gawG[m ta&;rMuD;ygbl;/ ykxkZOfqkdwm rSm;wJhtcgrSm;rSmaygh/ rSm;rSef;od&if
aemufrvkyfrdatmif a&Smifaygh/ 'kdU&JU a*gwr tavmif;awmfvnf;
vluav;vkdbJ owfwJhtcg owfcJhbl;w,f/ ckd;wJhtcg ckd;cJhbl;w,f/
umrrSmrSm;,Gif;pGmusifhwJhtcg usifhcJhbl;w,f/ t&ufvnf;aomufwJhtcg
aomufcJhbl;w,f/
tazu usaemfpdwfcsrf;omatmif awGUu&mawG avsmufajymaewmvm;/
bk&m;tavmif;[m 'gawGudk vkyfcJhbl;w,fqkdwm usrf;tudk;tum;eJu
jyEkdifyghrvm;/
w&m;awmfeJUywfoufvm&if taz[ awGUu&mawGudk avsmufrajym&Jbl;
vluav;/ usr;ftudk;tum;eJU jyekdifygw,f/ ra[mo" Zmwfawmfudk
vluav; zwfMunfhprf;yg/ tJ'dtxJrSm bk&m;tavmif;owfcJhbl;wm / ckd;cJh
vkcJhbl;wmawGudk vluav;awGU&r,f/ tamiv;awmf[m [7dwp
7aohMuD;b0wkef;u&Sifbk&ifppfwkdufxGufaewkef; rdzk&m;acgifMuD;eJU
usL;vGefcJhbl;wmbJ/ pdO?rme tavmif;eJU pawGUcsdefwJhb0rSmvnf;
tavmif;awmf[m t7uform;MuD; uG vluav;&/ 'gayrJh
tavmif;awmfawGrSm olwy;geJUrwlatmif xl;jcm;csufwcsuf&Sdw,f/
tavmif;awmfawG[m Asm'dwf&wJhtcsdefupNyD; bk&m;jzpfwJhtcsdeftxd
uHqkdwm&Sdw,f / uH&JU tusK;dqkdwm&dSw,f/ raumif;wJhuHukd vkyf&if
raumif;wJhtusKd;ukd cH&r,f/ aumif;wJHuHukd vkyf&if aumif;wJh
tusKd;ay;cH&r,f qkdwJhtcsufudk rrSdwfrokef ,kHMunfw,f/'D,kHMunfcsufudk
b,fawmhrS rpGefUbl;/ tJ'gaMumifh bk&m;tavmif;awG[m wcsKdUb0awGrSm
rSm;wJhtcg rSm;wmbJ/ 'gayrJh ckeu ajymcJhwJh rrSdwfrokH,kHMunfcsufaMumifh
rSm;&ifvnf; cebJ/ trSm;udkodwmeJU wjydKifeuf tJ'dtrSm;udk pGefUvkdufNyD;
olawmfaumif;awG jzpfvmw,f/ b,fb0rSmrS jyifr&atmi fqkd;wJhvlqkd;awG
rjzpfcJhMubl;/
usaemfbk&m;jzpfcsifw,f/ taz/ usifh&rJh ukokdvf10rsKd; qkdwm bmawGvJ/
vluav; bk&m;jzpfcsifwJh yk*kdvf[m ukokdvf10rskKd;ukd vkyfay;&w,f/
'dukokdvfawGudk b0aygif;rsm;pGmvkyf&w,f/ b0fwkdif;b0wkdif;rSmvnf;

tMudrfaygif;rsm;pGmvkyf&w,f/ 'dvkdtMudrfMudrf vkyfay;awmh ukokdvfawG


rsm;vmawmhwmaygh/ tJ'Dvkdrsm;vmwJh ukokdvfawGudk yg7rDvkdU ac:w,f/
ukokdvfawGudk tckvkd tMudrfMudrf vkyfay;aewmudk yg7rDjznhfw,fvkdU
ac:w,f/ yg&rD 10yg;qkdwm wjcm;r[kwfbl;/
1/ 'ge/ 2/ oDv/ 3/ edu?r/4/ ynm/5/ 0d&D,/6/ cE?D/ 7/ op?m/ 8/
t"dXmef/ 9/ arwm/ 10/ Oayu?mwkdUbJjzpfw,f/
vluav;'dcsdefrSmawmh yg&rDawGudk twkdcsKyfavmufyJ &Sif;jyr,f/ 1/ 'geqkdwm
ay;ur;fpGefUMuJwm/ 2/ oDvqkdwm ukd,f uraumif;wm rvkyfatmif EIwfu
raumif;wm rajymatmif apmihfxdef; wm 3/ edu?rqkdwm om;orD;
/r,m;pnf;pdrfawGudk pGefUNyD;qdwfuG,f&mrSm w&m;tm;xkwfwm/ 4/
ynmqkdwm olwyg;wkd;wuf aumif;pm;bkdUtwGuf A[kokw pkaqmif;wm/
'DA[kkokwawGudk jzefUjzL;ay;wm/ 5/ 0d&D, qkdwm aumif;usKd;wckcktwGuf
rem;raeMudK;yrf;aqmif&Gufwm/ 6/ cEDqkdwm onf;cHwm/ 7/ opmqkdwm
rSefaom pum;ukd ajymwm/ 8/ t"dXmefqkdwm vkyfr, fvkdUqkH;jzwfxm;&if
qkH;jzwfwJhtwkdif; vkyfwm rvkyfbl;vkdU qkH;jzwfxm;&ifvnf; qkH;jzwfwJhtwkdif;
rvkyfyJ a&Smifwm/ qkH;jzwfxm;wJhtwkdif; woa0rwdr;fvkdufemwm/ 9/
arw?mqkdwm rdwfaqGyJ/ 7efolyJ wpdrf;yJvkdU ykdif;jcm;jcif;r&SdbJ
ow0grSeforQudk nDndrQrQ cspfwm/ 10 / Oayu?m qkdwm rdrdMudKufwmeJU
awGUwJhtcgyJjzpfjzpf/ rMudKufwmeJU awGUwJhtcgbJjzpfjzpf/ 0r;fen;fjcif; /
0r;fomjcif;/ cspfjcif;/ rkef;jcif;/rjzpfbJ vspfvSsL&Ixm;wm/
vluav;tckawmh 'DavmufyJ rSwfxm;OD;/ bk&m;jzpfcsifwJh yk*kdvf wOD;twGu
fyg&rD 10yg;odyfta&;MuD;w,f/ tJ'gaMumifh 'dyg&rD10yg;udk tus,fcsJUNyD;
pkHpkHvifvif jynfhjynfhpkHpkH a&;ay;xm;r,f/
vluav; / tJ'dyg&rD awGudk t,kwfpm; tvwfpm;/ tjrwfpm;qkdNyD;
okH;rsKd;cGJjcm;xm;w,f/ cGJjcm;ykHudk vluav;oabmaygufEkdifatmif OyrmeJU
azmfjyr,f/ Oyrm vluav;[m vluav;&JUom;orD; r,m;pnf;pdrf awGudk
vSLypfvkduf&if vluav;[m t,kwfpm;yg&rDjznfhw,fvkdUac:w,f/ rsufvkH;/
ajcvkH;awGudk vSLvkduf&if vluav;[m 'gerSm
tvwfpm;yg&rDjznfhw,fvkdUac:w,f/toufvSLvkduf&if vluav;[m
'get&mrSm tjrwfpm;yg&rD jznfhw,fvkdU ac:w,f/
vluav;udk vlqkd;wpku zr;fNyd; t&ufaomuf&ifaomuf/ raomuf&if/
vluav;&JU om;orD; / r,m;/ pnf;pdrfawGudk ,lr,fvkdU
jcdrf;ajcmufw,fqkdygpkdU/ tJ'dvdk Ncdrf;ajcmufNyD; 'dom;orD; r,m;/
pnf;pdrfawGudk ,loGmonhf wkdif vluav;[m t&ufraomufbl;qkd&if

vluav;[m oDvrSm t,kwfpm;yg&rD jznhfw,fvkdU ac:w,f/ vluav;&JU


ajcvufawGud k jzwfrsufvkH;awGudk azmufonfhwkdifatmif
t&ufraomufyJae&if vluav;[m oDvrSm tvwfpm;yg&rDjznfhw,f
vkdUac:w,f/ vluav;udk owfonfhwkdifatmif vluav;[m
t&ufraomufyJae&if vluav;[m oDvrSm tjrwfpm;
yg&rDjznfhw,fvkdUac:w,f/
vluav;b0wckrSm a8gwr bk&m;avmif;[m 7aohMuD;wyg;jzpfw,f/
onf;cHwJh yg&rDudk jznfhaewJhtwGuf olukd cEd0g'D 7aohvkdU
vlawGuac:Muw,f/ waeUusawmh uvmvmAlqkdwJh &Sifbk&ifwOD;[m
olUrdbK7m;awG aemufvkdufaemufygawGeJUtwl 'D&aohMuD;&SdwJh awmxJrSm
awmupm; &atmif a&mufvmMuw,f/ &Sifbk&if[m awmupm;NyD; armarmeJU
tdyfaewkef; olUrdzk&m;awG[m &aohMuD;qdoGm;NyD; uefawmhMuw,f/ &Sifbk&if
Ekd;vmwJhtcg olUrdzk&m;awGudk rawGUwmaMumifh odyfpdwfqkd;w,f/ cED7aohMuD;
qDukd oGm;Muw,fvkdU pkHprf;od&SdwJhtcga'go trsufacsmif;acsmif; xGufaewJh
&Sifbk&if[m cE?D7aohMuD;uk dzrf;cJhMubkdU csufcsif; trdefUay;vkdufw,f/
&aohMuD;eJUawGUwJhtcg a'goxGufaewJh &Sifbk&ifu &aoh oifb,ftusifhudk
usifhovJvkdU ar;w,f/ tuGsEkfyf[m onf;cHwJhtusifhudk usifhaeygw,f vkdU
&aohMuD;uajzw,f/ tJ"dtcg &aohMuD;udk MudK;eJUwkyfNyD; oHql;wyfxm;wJh
MudrfvkH;eJU wtm;&kdufckdif;w,f/ 7aohMud; &JU wukd,fvkH;rSmvnf;
'Pf&muxGufwJh aoG;awGeJU eD&JaewmygJ/ &Sifbk&if[m &kdufwmudk
cP&yfckdif;NyD; 7aohoif[m onf;cHwJh tusifhusifhEkdifao;&Jvm;vkdU 7aohMuD;udk
ar;w,f/ &aohMuD;u tuGsEfkyfusifhEkdifao;w,f/ tuGsEkyfukd&kdufwJh
tmPmom;ukdvnf;tuGsEkfyf trsufrxGufbl;/ 'dtmPmom;uk d&kdufckdif;wJh
&Sifbk&if tay:rSmvnf; trsufrxGufbl;vkdUajzw,f/ tJ'dtcg &Sifbk&if [m
&aoMuD;&JU ajcqpfvufqpfawGudk tjzwfckdif;NyD; t&ifvkdbJ
ar;w,f/&aohMuD;uvnf; t&ifutwkdif; ajzw,f/ &Sifbk&ifvnf;
a'goxGufvmNyD; 7aohukd owfypfbkdU trdefYay;vkdufw,f/ &aohMuD; [m
towfcH&awmhrJh qJqJrSmawmif a'gorxGufyJ t&iftwkdif; ajzNyD;
towfcHoGm;w,f/ &aohMuD;[m aoG;awGxGufvmwJhtxd t&kdufcHNyD;
a'gorxGufatmif xdef;Ekdif&if &aohMuD;[m cE?D rSm t,kwfpm; yg&rDjznfhw,f
vkdU ac:Ekdifw,f/ ajcqpfvufqpfjzwfwJhtxd a'gorxGufatmifxdef;ekdif&if
&aohMuD;[m tvwfpm;yg7rDjznfhw,fvkdU ac:w,f/ towfcH&wJhtxd
a'gorxGufatmif xdef;Ekdif&if tjrwfpm; yg&rDjznfhw,ffvkdU ac:w,f/
vluav; bk&m;avmif;awG[m Asm'dyf&wJhtcsdefupNyD; bk&m;jzpfonfhwkdifatmif

'dyg&rD q,fyg;udk tjrwfpm;txd tMudrfMudrf yg&rD jznfh&w,f/ b0aygif;


ra&rwGufEkdifatmiftMudrfMudrf yg&rdjznfh&w,f/
Asm'dyf&w,fqkdwm bmvJ taz/
bk7m;wql yGifhawmfrlNyDqkd&if t&Sifbk&m;vkd bk7m;jzpf&ygvkd\vkdU
jrwfpGmbk&m;xHrSm bk&m;qkawmif;MuwJhvlawG/ ewfawG[m jynhfaewmyJ/
'Dvkdqkawmif;Muolwkdif;udk bk&m;jzpfr,fvkd U jrwfpGmbK7m;u
0efrcHbl;/bk&m;jzpfEkdifavmufatmif tajccH &SdaewJhtxd vGEfcJhwJh
b0aygif;rsm;pGmu ukokdvfawG trsm;Mud;tm;xkwfxm;wJh yk*kdvfudkrS
jrwfpGmbk&m;u tckurm u pNyD; aemufudk ur?maygif;
b,favmufMumwJHtcg oif[m bk&m;jzpfr,f/ tJ'dtcg oihfeHr,f[m
b,foljzpfr,f/ oifht*?om0u [m b,folawG jzpfr,f/ tp&Sdojzihf
jrwfpGmbk&m;u 0efcHawmfrlw,f/'Dvkd0efcHwmudk Asm'dwfay;w,fvkdU ac:w,f/
tckvdk Asm'dwfay;cH7wJh tcsdefupNyD; tJ'dtay;cH&wJh yk*kdvf[m
bk&m;tavmif;jzpfvmwmyJ/ tJ'dbk&m;favmif;[m yg&rD 10yg;udk av;oacsFeJU
urmwodef;twGif; b0aygif;rsmpGm ra&rwGufEkdifatmif tjrwfpm;txd
tMudrfMudrfyg&rDjznfh&w,f/
'Dvkdqkd&if bk&m;jzpfbkdqkdwmudk xm;vdkufygOD;/bk&m;avmif;jzpfbkdUudk
tawmfMudK;pm;&OD;r,f/
[kwfw,fvluav;/
'gayrJh MumcsifMumygap/ taz/ bk&m;jzpf&if ow0gawGudk qif;&Jcwfodr;fu
vGwfNidr;foGm;atmif trsm;Mud;u,fEkdifw,f/ vluav;&JU apwemudk azaz
trsm;MuD;om"kac:w,f/
tazhudk usaemf wckar;cskifw,f/
ar;yg vluav;/
tazusaemhukd 'Dw&m;awG t&ifwkef;u bmvkdUra[movJ/ a[m&if
'Dtukodkvf awGudk usaemfvkyfjzpfrSm r[kwfbl;/
OD;pHxGef;[m olU&ifbwfudk bkef;ueJjrnfatmif ykwfvkdufNyd; ajymrS
ajym&ufyavv luav;&,f/ taz[m vluav;ukd tMudrfrsm;pGm
ajymygoaum/ vluav; wcgrS aumif;aumif; em;raxmifbl;/ tukokdvf/
ukokdvf vkdU tazu pvkduf&kH&SDao;w,f/ 'gawGudk rajymygeJU taz/ usaemf
r,kHbl;qkdNyD; vluav;[m tazajymaewmawGudk twif;&yfckdif;wmyJ/ opm
w7m; av;yg;taMumfif; pvkduf&KH7Sdao;w,f/ 'gawGudk rajymeJU taz/
usaemf'gawGudk r,kHbl;qkdNyD; vluav;[m tazajymaewmudk
twif;&yfckdif;wmyJ/ xkdifae&mu wjcm;udk ZGwftwif; xcsifxoGm;wmyJ/

wcgrS em;raxmifbl;/tJ'gaMumifh tckvdk vluav;u tazhudk vmar;wJhtcg


taz odyf0rf;omwmbJ/
usaemf [m odyfNyD;qkd;wJhtaumifbJ taz/ bk&m;w&m; oHCm
tay:rSmvnf;qkd;cJhw,f/ rdbtay:rSmvnf;qkd;cJhw,f/ vlawGtay:rSmvnf;
qkd;cJhw,f/ bJMuufiSufig;awGtay:rSmvnf; qkd;cJhw,f/
ow0gawG[m uGswfcsdefrwefao;&if'DvkdygbJ/ b,fola[mvkdUrS r&bl;/
tJ'gaMumifh jrwfpGmbk&m;[m ow0gwOD;udk cGswfcsif NyDqkd&if
uGswfcsdefa&mufatmif apmihfw,f/ azazwkdUvlomrmef awG vkd
twif;rvkdufvmbl;/
Od;pHxGef;[m olUom;armifEkudk bk&m;cef;ac:oGm;NyD;/ &kyfyGm;awmfawGa&SUrSm
&kd&kdaoao txkdifckdif;wf, xdjcif;ig;yg;eJU &wemokH;yg;udk uefawmhckdif;w,f/
MoumoeJU ig;yg;oDvudkolukd,fwkdif csay;NyD; olUom;udk vkudtqdkcdkif;w,f/
tJ'Daemuf wynfhawmfonf yg&rD 10yg;/ tjym;30udk ,aeUrSp
ukd,fpGrf;nmPfpGr;f&SdorQ yg7rDjznfhygrnf[k &kdaoav;jrwfpGm
&Sdckd;avQmufxm;ygonf bk&m; / ?okdU yg&rD jznfh&aom ukokdvft[kefaMumifh
waeUaomtcgwGif bk&m;pifppf {uefjzpf&ygvkd\ t&sifbk&m;vkdU OD;pHxGef;u
olUom;udk qkawmif;ckdif;w,f/ tJ'daemuf olUom;tay:rSm tjypfawG
pifoGm;atmif olUudkvnf; uefawmhvkdU Od;pHxGef;u ajymcsifw,f/ 'gayrJh
olom;armifEk[m a&S;wkef;uvkd olU udk uvefuqefvkyfae&if
tjypfpif&rJhtpm; ykdqkd;aerSmudk jrifwJhtwGuf Od;pHxGef;[m bmrS rajymbJ
Mur;fjyifudk pkdufNunfhaew,f/ armifEk[m olUtazbufvSnhfNyD;
uefawmhwJhtcg OD;pHxGef;[m odyf0rf;omwJhtwGuf AsKH;ueJ qkray;Ekdifao;bl;/
0rf;omwJh rsuf&nfawG wawGawGusaew,f/
tcef; 6
u
1926 ckESpfrwfv pmar;yGJMuD;rSm ajzqkdNyD;wJhaemuf armifEk[m 0g;c,frukd
jyefoGm;w,f/ 0g;c,frrSm oli,fcsif;awGeJU pkNyD; t&ufaomufaeMuwkef;
olpmar;yGJusoGm;w,f/ qkdwJhowif;udkMum;&w,f/ q,fwef;wkef;uqkd&i
txufwef;ynmeJU ywfoufNyd;olUrSm arQmfrSef;xm;wm [m bmrS
r&SdwJhtwGuf 'Dvkdpmar;yGJusw,fqkdwJh owif;rsKd;[m oUpdwfudk b,fvdkrS
xdckdufrSm r[kwfbl;/ 'gayrJh aumvdyfausmif;udk a&mufNyD;rS
txufwef;ynmawGudk oifcsifwJ qef'awG jzpf Ekdif&if bdvyfukdoGm;NyD;

pmqufoifcsifwJh arQmfrSef;csufawG/ t*Fvdyfvkd jyZmfa&:q&m? 0wfxk a&;q&m


vkyfcsifwJh &nf&G,fcsufawG/ olUwukd,fvkH; wzGm;zGm;ay:aewJh tcdseftcgrsKd;rSm
'Dusw,fqkwJh 'Pfukd olrcHEkdifbl;/ tJ'gaMumifh pmar;yGJusw,fqkdwJh
owif;Mum;&wJhtcg armifEk[m tawmfwkefvIyfoGm;w,f/
aomufazmfaomufzufawGa7SUrSm [efvkyfNyD;awmhoma e&w,f/
olUpdwfxJrSmawmh rcsdvSbl;/
tJ'Dn tdyfaewkef; ausmif;tkyfMud; qavmhu atmifpm&if; aemufqufwGJ
wck xyfNyD;xkwf w,f/ tJ'daemufqufwGJxJrSm olUeHr,f ygvmw,fqkdNyd;
armifEktdyfrufrufw,f/ aemufnawGrSmvnf; wnjcm; ESpfnjcm; tJ'dvkdbJ
qufrufw,f/t&ifwkef;uqkd&if tjyifrSmom oli,fcsif;awGeJU
tcsdefjzKef;aeMu armifEk[m tJ'd owif;Mum;&NyD;wJhaemuf 'Doli,fcsif;awGeJU
rsufESmcsif;rqkdif csifawmhbl;/ olUtdrfoltdrfom;awGeJawmif
rsufESmcsif;rqkdifcsifawmhbl/ tJ'gaMumifh 4-5&ufMumwJhtcg armifEk[m
tyef;ajzbdkUtwGu olUtazaqmufay;xm;wJh jrdKUpGefu tdrfuav;udk
ajymif;oGm;w,f/ tJ'dtdrfuav;&JU 0if;jcHudk waeUvkH;ydwfxm;w,f/
b,folukdrS t0ifrcHbl;/ n10em&Davmuf jrDKUxJrSm vlajcwdwfawmhrS
armifEk[m oH'kwfaumufav;udk ukdifNyd; ajcOD;wnfh7m oGm;aew,f/ nwn
12em&DavmufrSm olUtdrfuav;bufqDudk avsmufvm&if; &kH;a&SUudk
a&mufwJhtcg armifEkrif;rSm ukd,usifhw&m;r&SdvdkU tckvkd pmar;yGJuswmyJqkdwJh
todnmPf wck[m OD;aESmufxJrSm xl;xl;jcm;jcm;ay:vmw,f/
tJ'dvkday:vmNyD; ESpfrdepfavmuftwGif;rSm tJ'dtcsdefupNyD; ig;ESpftwGif;
t&ufraomufbl;vkdUarmifEK[m t"dXmefvkyfvkdufw,f/
c?
aemifwaeUrSm olUtazqDudkoGm;NyD; armifEku aemifb0qkdwm
&Sdovm;vkdUar;w,f/ olUtaz OD;pHxGef;u &Sdw,fvkdUajzw,f/
aemifb0qkdwm &Sd&if vufawGUjyEkdifyghrvm;
jrwfpGmbk&m;[m vufawGUrjyEkdifwJh w&m;udk b,fawmhrS ra[mbl;/
'Dvkdqkd&if odMum;awG ewfawG jA[?mawG qkdwm ta0;MuD;rSmaevkdU
xm;vkdufygOD;/
uGsefawmfwkdU&JU teD;tem;rSmaew,fqkdwJhol&Jwaumifudk uGsefawmfjrifatmif
jyEkdifyghrvm/
todnmPfqkdwm &Sdw,f/ xl;aomtodnmPf vkdU t"dyg,f &w,f/
tJ'dtoDnmPfudk &atmif b,fvkd&atmif tm;xkwf&w,fqkdwm jrwfpGmbk&m;

a[mMum;xm;awmfrlcJhw,f/ tJ'da[mMum;xm;awmfrlwJh twkdif;


w&m;tm;xkwfNyD;vdkU todnmPfudk &&if ewfawGjA[?mawGukdvnf;
jrifEkdifw,f/ ewfawG/ jA[?mawG ajymwmudkvnf; Mum;Ekdifw,f/
vGefcJhwJhb0wkef;u rif;[m bmawG jzpfcJhbl;w,f/ig[m
bmawGjzpfcJhbl;w,f/ rifhtar[m bmawG jzpfcJhbl;w,f/ wkd;yGm;[m
b,fb0uaeNyD; tckvkdacG;jzpfvmw,fqkdwm awGudkvnf; rif;odEkdifr,f/
todnmPf&atmif tm;xkwfbdkUqkdwm cufvm;/
'guawmh tm;xkwfwJh vlqDrSm rlwnfw,f/tJ'dvlrSm ,kHMunfrIvnf;&Sdr,f/
ZGJvnf;aumif;r,fenf;jyq&maumif; aumif; vnf;&Sdr,fqkd&if
todnmPf7bkdU rcufygbl;/
tazuHqkdwmbmvnf;/ 'duHqkdwmwu,f&Sdvm;/
&Sdwmayhgvluav;/
uGsefawmfuawmh r&Sdbl;xifw,f/ owfcsifowf/ ckd;csifckd;/ bmudkvkyfvkyf
aumif;wmvkyfvkyf/ raumif;wmvkyfvkyf/ b,fvkdrS
tusKd;ray;Ekdifbl;/vlawGao&if ajrMud; jzpfoGm;wmyJ/ olwkdUraocif
vkyfcJhMuwJh aumif;wmawGeJU raumif;wmawG[m b,fvkdtusKd;ay;rvJ/
'Dvkdr[kwfbl; vluav;/
[kwfygw,f taz
vluav; avmurSM taMumif;eJU tusKd;qkdwm&Sdw,f/ wckckjzpfwm[m tusKd;/
tJ'd[m jzpfatmifvkyfay;vkdufwm[m taMumif;/ Oyrm vlawG wd&dpmefawGukd
rif;jrif&w,f r[kwfvm;/ tJ'dvlawG wd&dp?mefawGqkdwm taMumif;/
taMumif;r&SdyJ bmrSrjzpfekdifbl;/
tJ'dtaMumif;awGudk tusOf;csKyfNyD; tukokdvfeJU ukokdvfvkdUac:vkdufwmyJvkdU
zcifOD;pHxGef;u ajymjywJhtcg armifEk[mbmrS rajymbJ awGNyD;
pOf;pm;aew,f/
tazajymwm usaemf em;rvnfbl;/ usaemhfudk 'dtaMumif;w&m;awG ajym&if
cyf&Sif;&Sif;ajymyg/ a[m'gawGa[m'gawG tukokdvduHawG /
a[m'gawGa[m'gawG[m ukodkvf uHawG/ tJ'Dvkd cyf&Sif;&Sif;ajymyg/
vluav; 'dtukodkvfeJu ukodkvdtaMumif;udk ajym&r,fqkd&if 31
bkHtaMumif; a&S;OD;pGm ajym&r,f/ tJ'dvkdajymrS vluav;[m ukokdvf
tukokdvf taMumif;udk vG,fvG,feJU oabmaygufr,f/
usaemf'gawG udk em;raxmifcsifbl;/ usaemhudkcyfwkdwkdbJ ajymyg/
tukokdvfuHawGqdkwm bmawGvJ/ ukokdvfuHawGqkdwm bmawGvJ/
vluav;onf;cHNyD;em;axmifygOD;/ 31bkHu pNyD; ajymyg&ap/ em;axmifNyd;&if

vluav;oabmusvdrfhr,f vkdU usaemfxifw,f/


usaemf em;raxmifcsifbl;/ tukokdvfuHawGqkdwm a[m'gawG/
ukokdvfuHawGqkdwm a[m'gawG tJ'dvkd wkdwkdajymyg/
'Dvkdqkd&ifaumif;NyD/ tukodkvfuHawGu pNyD; taza jymr,f/
[kwfuJhajymyg/
1/ owfwm/ 2/ ckd;wm/ 3/ ukd,fhvifukd,fr,m; r[kwfwJholawGeJU
arxkHrSd0Jwm/4/ vdrfajymwm/ 5 / *kH;wkdufwm/ 6/ qJwm/Mudrf;wm/
atmfwmtp&SdwJh Murf;Murf;wrf;wrf;ajymqkdwm/ 7/ odrfzsif;wJh tusKd;r&SdwJh
pum;awGudk ajymwm/ 8/ olwyf;&JUom;orD; r,m;/ pnf;pdrfOpmawGudk
vkdcsifwmwyfrufwm/9/ a'gojzpfwm olwyg;udk ESdyfpufcsifwm/
ysufpd;apcsifwm/ aoapcsifwm/ 10 / tukokdvfuHeJU
ukokdvfuHqkdwmr&Sdbl;vkdU ,kHMunf,lqaewm/ tJ'd10rsKd;[m tukodkvfuH
10rsKd;jzpfw,f/vluav;/
taz 'gawGudk tukodkvfuHvkdU bmjzpfvkdUac:wmvnf;/
raumif;wJhtusKd;ay;EkdifvkdU 'D[mawGudk tukodkvfuH awGac:wmyJ/
b,fvdk raumif;wJhtusK;dawGay;vJ/
'D[mawGxJu wckckudkjzpfap/ trsm;udkjzpfjzpf/ tm;vkH;udkjzpfjzpf/
usL;vGefwJholawG[m aowJhtcg tyg,f av;yg; bkHxJu wbkHbkHudk
a&muf&r,f/
tyg,fav;yg; bkHqkdwm bmawGvnf;/
i&J/ wd&dpm?ef/ Nydw?m/ tol&u,fbkHawG jzpfw,f/ 'Dav;bkH[m 'Dur?mrSm
&Sdw,f/ 'Dav;bkHrSm &SdwJhow0gawG[m odyfqif;&JMuw,f/ aeUpOfeJUtrQ
towfcHaeMu&wJh bJMuufiSufawGudk Munfh&jcif;tm;jzifh 'Dtyg,f av;bkHrSm
ow0gawG b,favmuf qif;&Jr,fqdkwm cefUrSef;MunfhEkdifw,f/
'dvkdqif;&JwJhtwGuf 'Dav;bkHudk tyg,fav;bkHvkdUac: wmjzpfw,f/
'dtyg,fav;bkHwu,f&Sdw,faemf/
&Sdw,f
bk&m;a[mtppfyJvm;/
tppfygyJ vluav;/ 'dtukokdvfuHawG[m tyg,fav;bkHudk
usap&kHomrubl;/ tyg,f av;bkHuvGwfvmNyD; ukokdvfuHawGaMumifh vlawG
ewfawGjyefjzpf&ifvn;f vlqif;&JawG/ ewfqif;&JawG/ jzpfatmif
tusKd;ay;jyefao;w,f/
armifEk[m bmrS rajymbJ ceavmufawGNyD; pOf;pm;aew,f/
tJ'dvkdpOf;pm;NyD;wJhtcg/ ukodkvfuHawGqkdwm bmawGvnf;

qufNyF;ajymygOD;/vkdUar;w,f/
1/ ay;urf;pGefUMuJwm/ 2/ ukd,furaumif;wmrvkyfatmif/ EIwfu
raumif;wmrvkyfatmif/ rdrd&JU udk,feJU EIwfudk apmifhxdef;wm/ 3/ bk&m;w&m;
oHCmawmfawG&JU *kPfawmfawGudk tzefwvJvJowd&wm/ 4/ rdbq&m/
ynm&Sd/ 7aoh? &[ef;pwJh olawmfaumif;awGudk &kdaoudkif;nTwfwm/ 5/
tultnDvkdaomolrsm;udk tultnDay;wm/ 6/ aumif;rIwckudk
jyKvkyfNyD;wkdif;tjcm;aom ewf tp&SdwJh ow0gawGom"kac:Ekdifatmif
trQa0wm/ 7/ olwyg; trQa0wJhtcg rdrdudk,fwkdifuvnf; om"kac:wm/ */
olwyg; a[majymwJh opmav;yg; w&m;udk ukd,wkdif Mum;emwm/ 9/
rdrduvnf; olwyg;tm; opmav;yg;w&m;udk wwfpGrf;Ekdifoavmuf
a[majymwm/ 10/ uHqkdwm&Sdw,f/ raumif;wJh uHudk vkyf&if
raumif;usKd;jzpfr,f/ aumif;wJhuHudkvkyf&if aumif;usKd;jzpfw,f
vkdU,kHMunfwmawG[m ukodkvfuHawGjzpfw,f
'DukokdvfawGxuf ykdNyD; aumif;wJhukodkvf uHawG &Sdygao;w,f/ vluav;/
tJ'DukodkvfawGudkpsmef ukokdvfvkdUac:w,f/
psmefukodkvawGjzpfatmif bmawGudk vkyf7vnf; taz/
t&m0wfxk wckckay:rSmjzpfap/ ow0gwOD; tay:rSmjzpfap/ rdrd&JU pdwfudk
rdrdtvkd&Sdoavmuf wnfNidrfatmifxm;Ekdif&if psmef ukokdvfjzpfwmbJ
vluav;/ aowJh tcsdeftxd 'dpsmefukokdvf awGjzpfatmif tm;xkwfEkdif&if tJ'd
yk*kdvf[m aowmeJU wjyDKifeuf jA[mbkH 20 &SdwJHtxJu wckckrSm jA[m
jzpfw,f/
vluav;vlawGxuf ewfawGu ykdNyD;wefckd;MuD;w,f/ pnf;pdrf&Sdw,f/
touf&Snfw,f/ ta&miftqif;&Sdw,f/ vluav;tckajymcJhwJhtyg,f av;bkH/
vlbkH1bkH/ ewfbkH6bkH/ jA[mbkH 20 udk aygif;vdkuf&if 31 bkHjjzpfw,f/'D 31
bkHxJrSm ow0gawG[m tckajymcJhwJhukokdvfuHawG tukokdvf awG
tavsmufaowJhtcg b0topfawGjyefjyefNyD; jzpfMu&w,f/ tukokdvfawG
vkyfcJhwJh ow0gawGu i&J wd&dpm?ef/ Nydwm/ tol&u,f qkdwJh tyg,fav;bkH
xJu wbkH bkHrSm b0topfawGjzpfMuwmaygh/ ukodkvf &kd;&kd;vkyfcJhwJh
ow0gawGu vlUbkH/ ewfbkHawGrSm vlawG jzpfMuayhg/ psmefukokdvfawGudk
vkyfcJhMuwJh ow0gawGu jA[mbkH 20xJu wbkHbkHrSm jA[mawGjzpfMuaygh/
taz jA[m jzpf&ifb,fawmhrS rtkdbl;/ rembl; raobl;vkdU Mum;bl;w,f/
tJ'grSef&JUvm;/
rrSefbl; vluav;/ 31 bkHxJrSm raowJhow0g&,fvkdU b,frSmrS r&SDbl;/
oufrJht&0wfxk jzpfjzpf/ ouf&SdbJjzpfjzpf/ jzpfvmwmrSeforQ ysuf&r,f/

jzpfNyD;rysufyJ wnfNrJaew,fqkdwm ouf&Sdow0gawG&JU avmurSmvnf;


r&Sdbl;/oufrJt&m0wfxkawG&JU avmurSmvnf; r&Sdbl;/
jzpfwmrSeforQysuf&r,f/ vluav; jA[m awG[m ao&kHom ruao;bl;/
aowJhtcgrSmtwdwfb0wkH;u olwkdU&JU tukokdvfuHawG0ifNyD;
tusKd;ay;r,fqkd&if 'DjA[mawG[m tyg,fav;bkHxJU wbkHbkHtxd
usqif;oGm;Ekdifw,f/
'Dvkdqkd&ifjzifh taz&,f/ b,fow0gyJjzpf&jzpf&/ b,faumif;rvJ/
raumi;fbl; vluav;/ jzpfav&m b0rSm tkd&r,f/ em&r,f/ ao&r,f/
cspfwJhcifwJholawG eJU uGJ&r,f/ ukd,fvkyfcJhwJh tukokdvfawG/
0iffNyD;tusKd;ay;vkduf&if tyg,fav;bkHxJu wbkHbkHus&OD;r,f/
'dvkdwb0NyD; wb0 b0opfawGjzpfjzpfNyD; / tkdemaouGJqkd wmawGeJU
wawGUxJ awGUae&wJh qif;&J'kwfcawGu ow0gawG b,fawmhrS
rvGwfajrmufEkdifawmhbl;vm; taz/
vGwfEkdifwmayhg vluav;/ jrwfpGmbk&m; a[mawmfrlwJhtwkdif;/ usifhEkdif&if
tJ'dusifhwJholawG/ewfawG/ jA[mawG[m tck ajymcJhwJh tzefzef
tdkemaouGJqkdwJhqif;&J'kwfcawGu vGwfr,f/
jrwfpGmbk&m;qkdwm b,fvkd yk*kdvf rsKd;vnf; taz/ usaemfem;vnfatmif
tvG,fqkH; enf;eJh rajymEkdifbl;vm;/
ajymEkdifygw,f/vluav; tMudrfMudrftzefzef y#doaE?ae&/ tkd&/em&/ ao&/
uGJ&wJh 0#fqif;&JawGu ow0gawGudk wu,fwef; vGwfajymufapcsifwJh
oem;pdwfawG tifrwefMuD;MuD;us,fus,f &SdwJh yK*Kdvf rsK;dawGrS
bk&m;zjpfatmi usifhfEkdifMuw,f vluav;/
bmawGusihf&vnf; taz/
ukokdvf q,frsKd;udk om;r,m;/ pnf;pdrfOpm/ ajcvufudk,ft*Fg /
toufawGudkyg/ pGefU&wJHtxd usifh&w,f vluav;/
b,favmufMumMumusihf&vJ taz/
tenf;qkH; av;oacsFeJU ur?mwodef;usifh&w,f/ b0aygif; uka#aygif;rsm;pGm
usihf&w,fvkdU cyfvG,fvG,frSwfxm;aygh/ vluav;&,f/
taz usaemfwkdU&JU a*gwrjrwfpGmbk&m;[m bk&m;jzpfvmatmif
b,fvkdusifhcJh&ovJ/ enf;enf;avmufajymjyprf;yg/
'kdU&JU a*gwrjrwfpGmbk&m;[m vGefcJHwJh av;oacsF urm wodef;txufu
urmwckrSm okar"mqkdwJh olaX;MuD;jzpfw,f/ pnf;pdrfOpmawGudk pGefUNyd;
&aoHvkyf&w,f/ rsm;rMumcif 'dyuF&m jrwfpGmbk&m;eJU awG&w,f/
tJ'dtcsdefu 'DyuF&m jrwfpGmbk&m;xHrSm &[ef;jyKNyD; 0dyoem urXmef;

w&m;udk tm;xkwfvkduf&if &[E?mjzpfNyD; tzefzef/


tkdemaouGJqkdwJh0#fqif;&JawGxJu wcgwnf; vGwfajrmufoGm;r,f/ 'gayrJh
&aohMuD;okar"grSm tifrwefMuD;us,fvSwJh oefm;pdwfawG&Sdw,f/ tJ'gaMumifh
wOD;xJ ukd,fvGwf&kef;NyD; edAmef 0ifroGm;csifbl;/ bk&m;jzpfatmifusifh /
jzpfNyDqkdawmhrSuGswfxkdufwJh ow0gawGudk cGswf/ tJ'dvkduGswfNyD;
wJhow0gawGeJU twl wl edAmef pH0ifcsifw,f/ tJ'gaMumifh 'DyuF&m
jrwfpGmbk&m;qDrSm bk&m; qkawmif;w,f/ tJ'daemuf ukokdvfq,frsKd; ukd
tMudrfMudrf toufpGef&onftxd av;oacsFeUJ urmwodef; wkdifwkdif
jznfhusihfNyd;rS tckurmrSm bk&m;jzpfvmw,f/
usaemfvnf;bk&m;jzpfcsifw,ftaz/ jzpfEkdifyghrvm;/ ow0gawGudk
u,fcsifw,f/
jzpfEkdifwmayhgvluav;/
'Dvkd vG,fvG,f rajymygeJU/ tz/ usaemf[mvlaumif;rS r[kwfbJ/
owfcJhbl;w,f/ ckd;cJhbl;w,f/ umrrSm rSm;,Gif;pGm usifhcJhbl;w,f/
vdrfajymcJhbl;w,f/ t&ufaomufcJhbl;w,f/
'gawG[m ta&;rMuD;ygbl;/ ykxkZOfqkdwm rSm;wJhtcgrSm;rSmaygh/ rSm;rSef;od&if
aemufrvkyfrdatmif a&Smifaygh/ 'kdU&JU a*gwr tavmif;awmfvnf;
vluav;vkdbJ owfwJhtcg owfcJhbl;w,f/ ckd;wJhtcg ckd;cJhbl;w,f/
umrrSmrSm;,Gif;pGmusifhwJhtcg usifhcJhbl;w,f/ t&ufvnf;aomufwJhtcg
aomufcJhbl;w,f/
tazu usaemfpdwfcsrf;omatmif awGUu&mawG avsmufajymaewmvm;/
bk&m;tavmif;[m 'gawGudk vkyfcJhbl;w,fqkdwm usrf;tudk;tum;eJu
jyEkdifyghrvm;/
w&m;awmfeJUywfoufvm&if taz[ awGUu&mawGudk avsmufrajym&Jbl;
vluav;/ usr;ftudk;tum;eJU jyekdifygw,f/ ra[mo" Zmwfawmfudk
vluav; zwfMunfhprf;yg/ tJ'dtxJrSm bk&m;tavmif;owfcJhbl;wm / ckd;cJh
vkcJhbl;wmawGudk vluav;awGU&r,f/ tamiv;awmf[m [7dwp
7aohMuD;b0wkef;u&Sifbk&ifppfwkdufxGufaewkef; rdzk&m;acgifMuD;eJU
usL;vGefcJhbl;wmbJ/ pdO?rme tavmif;eJU pawGUcsdefwJhb0rSmvnf;
tavmif;awmf[m t7uform;MuD; uG vluav;&/ 'gayrJh
tavmif;awmfawGrSm olwy;geJUrwlatmif xl;jcm;csufwcsuf&Sdw,f/
tavmif;awmfawG[m Asm'dwf&wJhtcsdefupNyD; bk&m;jzpfwJhtcsdeftxd
uHqkdwm&Sdw,f / uH&JU tusK;dqkdwm&dSw,f/ raumif;wJhuHukd vkyf&if

raumif;wJhtusKd;ukd cH&r,f/ aumif;wJHuHukd vkyf&if aumif;wJh


tusKd;ay;cH&r,f qkdwJhtcsufudk rrSdwfrokef ,kHMunfw,f/'D,kHMunfcsufudk
b,fawmhrS rpGefUbl;/ tJ'gaMumifh bk&m;tavmif;awG[m wcsKdUb0awGrSm
rSm;wJhtcg rSm;wmbJ/ 'gayrJh ckeu ajymcJhwJh rrSdwfrokH,kHMunfcsufaMumifh
rSm;&ifvnf; cebJ/ trSm;udkodwmeJU wjydKifeuf tJ'dtrSm;udk pGefUvkdufNyD;
olawmfaumif;awG jzpfvmw,f/ b,fb0rSmrS jyifr&atmi fqkd;wJhvlqkd;awG
rjzpfcJhMubl;/
usaemfbk&m;jzpfcsifw,f/ taz/ usifh&rJh ukokdvf10rsKd; qkdwm bmawGvJ/
vluav; bk&m;jzpfcsifwJh yk*kdvf[m ukokdvf10rskKd;ukd vkyfay;&w,f/
'dukokdvfawGudk b0aygif;rsm;pGmvkyf&w,f/ b0fwkdif;b0wkdif;rSmvnf;
tMudrfaygif;rsm;pGmvkyf&w,f/ 'dvkdtMudrfMudrf vkyfay;awmh ukokdvfawG
rsm;vmawmhwmaygh/ tJ'Dvkdrsm;vmwJh ukokdvfawGudk yg7rDvkdU ac:w,f/
ukokdvfawGudk tckvkd tMudrfMudrf vkyfay;aewmudk yg7rDjznhfw,fvkdU
ac:w,f/ yg&rD 10yg;qkdwm wjcm;r[kwfbl;/
1/ 'ge/ 2/ oDv/ 3/ edu?r/4/ ynm/5/ 0d&D,/6/ cE?D/ 7/ op?m/ 8/
t"dXmef/ 9/ arwm/ 10/ Oayu?mwkdUbJjzpfw,f/
vluav;'dcsdefrSmawmh yg&rDawGudk twkdcsKyfavmufyJ &Sif;jyr,f/ 1/ 'geqkdwm
ay;ur;fpGefUMuJwm/ 2/ oDvqkdwm ukd,f uraumif;wm rvkyfatmif EIwfu
raumif;wm rajymatmif apmihfxdef; wm 3/ edu?rqkdwm om;orD;
/r,m;pnf;pdrfawGudk pGefUNyD;qdwfuG,f&mrSm w&m;tm;xkwfwm/ 4/
ynmqkdwm olwyg;wkd;wuf aumif;pm;bkdUtwGuf A[kokw pkaqmif;wm/
'DA[kkokwawGudk jzefUjzL;ay;wm/ 5/ 0d&D, qkdwm aumif;usKd;wckcktwGuf
rem;raeMudK;yrf;aqmif&Gufwm/ 6/ cEDqkdwm onf;cHwm/ 7/ opmqkdwm
rSefaom pum;ukd ajymwm/ 8/ t"dXmefqkdwm vkyfr, fvkdUqkH;jzwfxm;&if
qkH;jzwfwJhtwkdif; vkyfwm rvkyfbl;vkdU qkH;jzwfxm;&ifvnf; qkH;jzwfwJhtwkdif;
rvkyfyJ a&Smifwm/ qkH;jzwfxm;wJhtwkdif; woa0rwdr;fvkdufemwm/ 9/
arw?mqkdwm rdwfaqGyJ/ 7efolyJ wpdrf;yJvkdU ykdif;jcm;jcif;r&SdbJ
ow0grSeforQudk nDndrQrQ cspfwm/ 10 / Oayu?m qkdwm rdrdMudKufwmeJU
awGUwJhtcgyJjzpfjzpf/ rMudKufwmeJU awGUwJhtcgbJjzpfjzpf/ 0r;fen;fjcif; /
0r;fomjcif;/ cspfjcif;/ rkef;jcif;/rjzpfbJ vspfvSsL&Ixm;wm/
vluav;tckawmh 'DavmufyJ rSwfxm;OD;/ bk&m;jzpfcsifwJh yk*kdvf wOD;twGu
fyg&rD 10yg;odyfta&;MuD;w,f/ tJ'gaMumifh 'dyg&rD10yg;udk tus,fcsJUNyD;
pkHpkHvifvif jynfhjynfhpkHpkH a&;ay;xm;r,f/
vluav; / tJ'dyg&rD awGudk t,kwfpm; tvwfpm;/ tjrwfpm;qkdNyD;

vluav;udk vlqkd;wpku zr;fNyd; t&ufaomuf&ifaomuf/ raomuf&if/


vluav;&JU om;orD; / r,m;/ pnf;pdrfawGudk ,lr,fvkdU
jcdrf;ajcmufw,fqkdygpkdU/ tJ'dvdk Ncdrf;ajcmufNyD; 'dom;orD; r,m;/
pnf;pdrfawGudk ,loGmonhf wkdif vluav;[m t&ufraomufbl;qkd&if
vluav;[m oDvrSm t,kwfpm;yg&rD jznhfw,fvkdU ac:w,f/ vluav;&JU
ajcvufawGud k jzwfrsufvkH;awGudk azmufonfhwkdifatmif
t&ufraomufyJae&if vluav;[m oDvrSm tvwfpm;yg&rDjznfhw,f
vkdUac:w,f/ vluav;udk owfonfhwkdifatmif vluav;[m
t&ufraomufyJae&if vluav;[m oDvrSm tjrwfpm;
yg&rDjznfhw,fvkdUac:w,f/
vluav;b0wckrSm a8gwr bk&m;avmif;[m 7aohMuD;wyg;jzpfw,f/
onf;cHwJh yg&rDudk jznfhaewJhtwGuf olukd cEd0g'D 7aohvkdU
vlawGuac:Muw,f/ waeUusawmh uvmvmAlqkdwJh &Sifbk&ifwOD;[m
olUrdbK7m;awG aemufvkdufaemufygawGeJUtwl 'D&aohMuD;&SdwJh awmxJrSm
awmupm; &atmif a&mufvmMuw,f/ &Sifbk&if[m awmupm;NyD; armarmeJU
tdyfaewkef; olUrdzk&m;awG[m &aohMuD;qdoGm;NyD; uefawmhMuw,f/ &Sifbk&if
Ekd;vmwJhtcg olUrdzk&m;awGudk rawGUwmaMumifh odyfpdwfqkd;w,f/ cED7aohMuD;
qDukd oGm;Muw,fvkdU pkHprf;od&SdwJhtcga'go trsufacsmif;acsmif; xGufaewJh
&Sifbk&if[m cE?D7aohMuD;uk dzrf;cJhMubkdU csufcsif; trdefUay;vkdufw,f/
&aohMuD;eJUawGUwJhtcg a'goxGufaewJh &Sifbk&ifu &aoh oifb,ftusifhudk
usifhovJvkdU ar;w,f/ tuGsEkfyf[m onf;cHwJhtusifhudk usifhaeygw,f vkdU
&aohMuD;uajzw,f/ tJ"dtcg &aohMuD;udk MudK;eJUwkyfNyD; oHql;wyfxm;wJh
MudrfvkH;eJU wtm;&kdufckdif;w,f/ 7aohMud; &JU wukd,fvkH;rSmvnf;
'Pf&muxGufwJh aoG;awGeJU eD&JaewmygJ/ &Sifbk&if[m &kdufwmudk
cP&yfckdif;NyD; 7aohoif[m onf;cHwJh tusifhusifhEkdifao;&Jvm;vkdU 7aohMuD;udk
ar;w,f/ &aohMuD;u tuGsEfkyfusifhEkdifao;w,f/ tuGsEkyfukd&kdufwJh
tmPmom;ukdvnf;tuGsEkfyf trsufrxGufbl;/ 'dtmPmom;uk d&kdufckdif;wJh
&Sifbk&if tay:rSmvnf; trsufrxGufbl;vkdUajzw,f/ tJ'dtcg &Sifbk&if [m

&aoMuD;&JU ajcqpfvufqpfawGudk tjzwfckdif;NyD; t&ifvkdbJ


ar;w,f/&aohMuD;uvnf; t&ifutwkdif; ajzw,f/ &Sifbk&ifvnf;
a'goxGufvmNyD; 7aohukd owfypfbkdU trdefYay;vkdufw,f/ &aohMuD; [m
towfcH&awmhrJh qJqJrSmawmif a'gorxGufyJ t&iftwkdif; ajzNyD;
towfcHoGm;w,f/ &aohMuD;[m aoG;awGxGufvmwJhtxd t&kdufcHNyD;
a'gorxGufatmif xdef;Ekdif&if &aohMuD;[m cE?D rSm t,kwfpm; yg&rDjznfhw,f
vkdU ac:Ekdifw,f/ ajcqpfvufqpfjzwfwJhtxd a'gorxGufatmifxdef;ekdif&if
&aohMuD;[m tvwfpm;yg7rDjznfhw,fvkdU ac:w,f/ towfcH&wJhtxd
a'gorxGufatmif xdef;Ekdif&if tjrwfpm; yg&rDjznfhw,ffvkdU ac:w,f/
vluav; bk&m;avmif;awG[m Asm'dyf&wJhtcsdefupNyD; bk&m;jzpfonfhwkdifatmif
'dyg&rD q,fyg;udk tjrwfpm;txd tMudrfMudrf yg&rD jznfh&w,f/ b0aygif;
ra&rwGufEkdifatmiftMudrfMudrf yg&rdjznfh&w,f/
Asm'dyf&w,fqkdwm bmvJ taz/
bk7m;wql yGifhawmfrlNyDqkd&if t&Sifbk&m;vkd bk7m;jzpf&ygvkd\vkdU
jrwfpGmbk&m;xHrSm bk&m;qkawmif;MuwJhvlawG/ ewfawG[m jynhfaewmyJ/
'Dvkdqkawmif;Muolwkdif;udk bk&m;jzpfr,fvkd U jrwfpGmbK7m;u
0efrcHbl;/bk&m;jzpfEkdifavmufatmif tajccH &SdaewJhtxd vGEfcJhwJh
b0aygif;rsm;pGmu ukokdvfawG trsm;Mud;tm;xkwfxm;wJh yk*kdvfudkrS
jrwfpGmbk&m;u tckurm u pNyD; aemufudk ur?maygif;
b,favmufMumwJHtcg oif[m bk&m;jzpfr,f/ tJ'dtcg oihfeHr,f[m
b,foljzpfr,f/ oifht*?om0u [m b,folawG jzpfr,f/ tp&Sdojzihf
jrwfpGmbk&m;u 0efcHawmfrlw,f/'Dvkd0efcHwmudk Asm'dwfay;w,fvkdU ac:w,f/
tckvdk Asm'dwfay;cH7wJh tcsdefupNyD; tJ'dtay;cH&wJh yk*kdvf[m
bk&m;tavmif;jzpfvmwmyJ/ tJ'dbk&m;favmif;[m yg&rD 10yg;udk av;oacsFeJU
urmwodef;twGif; b0aygif;rsmpGm ra&rwGufEkdifatmif tjrwfpm;txd
tMudrfMudrfyg&rDjznfh&w,f/
'Dvkdqkd&if bk&m;jzpfbkdqkdwmudk xm;vdkufygOD;/bk&m;avmif;jzpfbkdUudk
tawmfMudK;pm;&OD;r,f/
[kwfw,fvluav;/
'gayrJh MumcsifMumygap/ taz/ bk&m;jzpf&if ow0gawGudk qif;&Jcwfodr;fu
vGwfNidr;foGm;atmif trsm;Mud;u,fEkdifw,f/ vluav;&JU apwemudk azaz
trsm;MuD;om"kac:w,f/
tazhudk usaemf wckar;cskifw,f/
ar;yg vluav;/

tazusaemhukd 'Dw&m;awG t&ifwkef;u bmvkdUra[movJ/ a[m&if


'Dtukodkvf awGudk usaemfvkyfjzpfrSm r[kwfbl;/
OD;pHxGef;[m olU&ifbwfudk bkef;ueJjrnfatmif ykwfvkdufNyd; ajymrS
ajym&ufyavv luav;&,f/ taz[m vluav;ukd tMudrfrsm;pGm
ajymygoaum/ vluav; wcgrS aumif;aumif; em;raxmifbl;/ tukokdvf/
ukokdvf vkdU tazu pvkduf&kH&SDao;w,f/ 'gawGudk rajymygeJU taz/ usaemf
r,kHbl;qkdNyD; vluav;[m tazajymaewmawGudk twif;&yfckdif;wmyJ/ opm
w7m; av;yg;taMumfif; pvkduf&KH7Sdao;w,f/ 'gawGudk rajymeJU taz/
usaemf'gawGudk r,kHbl;qkdNyD; vluav;[m tazajymaewmudk
twif;&yfckdif;wmyJ/ xkdifae&mu wjcm;udk ZGwftwif; xcsifxoGm;wmyJ/
wcgrS em;raxmifbl;/tJ'gaMumifh tckvdk vluav;u tazhudk vmar;wJhtcg
taz odyf0rf;omwmbJ/
usaemf [m odyfNyD;qkd;wJhtaumifbJ taz/ bk&m;w&m; oHCm
tay:rSmvnf;qkd;cJhw,f/ rdbtay:rSmvnf;qkd;cJhw,f/ vlawGtay:rSmvnf;
qkd;cJhw,f/ bJMuufiSufig;awGtay:rSmvnf; qkd;cJhw,f/
ow0gawG[m uGswfcsdefrwefao;&if'DvkdygbJ/ b,fola[mvkdUrS r&bl;/
tJ'gaMumifh jrwfpGmbk&m;[m ow0gwOD;udk cGswfcsif NyDqkd&if
uGswfcsdefa&mufatmif apmihfw,f/ azazwkdUvlomrmef awG vkd
twif;rvkdufvmbl;/
Od;pHxGef;[m olUom;armifEkudk bk&m;cef;ac:oGm;NyD;/ &kyfyGm;awmfawGa&SUrSm
&kd&kdaoao txkdifckdif;wf, xdjcif;ig;yg;eJU &wemokH;yg;udk uefawmhckdif;w,f/
MoumoeJU ig;yg;oDvudkolukd,fwkdif csay;NyD; olUom;udk vkudtqdkcdkif;w,f/
tJ'Daemuf wynfhawmfonf yg&rD 10yg;/ tjym;30udk ,aeUrSp
ukd,fpGrf;nmPfpGr;f&SdorQ yg7rDjznfhygrnf[k &kdaoav;jrwfpGm
&Sdckd;avQmufxm;ygonf bk&m; / ?okdU yg&rD jznfh&aom ukokdvft[kefaMumifh
waeUaomtcgwGif bk&m;pifppf {uefjzpf&ygvkd\ t&sifbk&m;vkdU OD;pHxGef;u
olUom;udk qkawmif;ckdif;w,f/ tJ'daemuf olUom;tay:rSm tjypfawG
pifoGm;atmif olUudkvnf; uefawmhvkdU Od;pHxGef;u ajymcsifw,f/ 'gayrJh
olom;armifEk[m a&S;wkef;uvkd olU udk uvefuqefvkyfae&if
tjypfpif&rJhtpm; ykdqkd;aerSmudk jrifwJhtwGuf Od;pHxGef;[m bmrS rajymbJ
Mur;fjyifudk pkdufNunfhaew,f/ armifEk[m olUtazbufvSnhfNyD;
uefawmhwJhtcg OD;pHxGef;[m odyf0rf;omwJhtwGuf AsKH;ueJ qkray;Ekdifao;bl;/
0rf;omwJh rsuf&nfawG wawGawGusaew,f/

tcef;7
bk&m;qkyefvkdufwJhtwGuf armifEk[m waeUaomtcg bk&m;jzpfr,fqkdwm
b,folrS rajymEkdifbl; bk&m;jzpfbkdUqkdwm rajymxm;eJU/ bk&m;wqlql&UJ
Asm'dwfay;wmudk cH&NyD; bk&m;avmif; jzpfvmbkdUqkdwmawmif rvG,fbl;/
armifEk[m olUtazajymwmudk Mum;&NyD; AsKH;ueJjzpfay:vmwJh o'?gw&m;eJU
AsKH;ueJ qkawmif;vkdufjcif;omjzpfw,f/ bk&m;wql jzpfbkdU usihf&rJU
tcdsefumvMud;udk ykdydkNyD;odvmwJhtcg tJ'dtcsdefumvMuD;twGif;rSm
ra&SmifrvTJombJawGU&rJh/ tkdemaouGJ tp&SdwJh oHo&m 0#fqif;&JawGtaMumif;
ukd ydkydkNyD;pOf;pm;vmrdwJhtcg armifek[m bk&m;tjzpfusihf&rSmudk
aMUumufvmw,f/ armifEkvkdyJ bk&m; qkawmif;cJhayrJh oHo&m0#f qif;&JawGudk
aMumufvmMuwJhtwGuf bk&m;qkudk pGefUNyD; 'Db0rSmbJ wr*f wzkdvf&atmif
usifhoGm;MuwJh yk*kdvfawG 'keJUa';bJ/ tJ'dawmh oHo&m 0#fqif;&J awGudk
aMumufp jyKvmwJh armifEk[m olUbk&m;qkukd pGefU/ 'Db0rSmbJ wr8fwzdkvf
&atmif tm;xkwfNyD; yuwdom0utjzpfeJhbJ Zmwfrodrf;ygbl;qdkwmvnf;
b,folrS rajymEkdifbl;/
'gayrJh bk&m;qk yefvkdufwmaMumifh olUtwGuftrsm;MuD;aumif;oGm;w,fqkdwm
awmh ajymEkdifw,f/ b,fvkdaumif;oGm;w,fqdkwm wckpD&Sif;jyyg&ap/
cyfvG,fvG,feJU owfjzwfavh&SdwJh wd&dpm?efawG tay:rSm
olb,fvkdpdwfajymif;oGm;w,fqkdwm a&S;OD;pGmMunfh&atmif/
bk&m;qkyefNyD;wJhaemuf nbufrSm tdyf,m0ifwJhtcg olcwfcJhbl;wm awGxJu
MuufESpfaumifudk armifEk xl;xl;jcm;jcm; jrifaew,f/ waumifu Muufz/
aemufwaumifu Muufr jzpfaew,f/ Muufz[m olUtdrfatmufudk
0ifvmwJhtcg armifEk[m ausmhuGif;eJUaxmifNyD; zrf;w,f/ NyD;awmhrS
tdrfatmufu wkdifwwkdifrSm wkyf/ acig;udk 'kwfwacsmif;eJU &kdufNyd;
wajz;ajz;owfw,f/ aoawmhrS yef;&dukd tcsufckdif;NyD;
olwkdUESpfa,mufpm;Muw,f/ Muufrudk awmh a':ao;ao;&JU Z&yf em;rSm
olUcav;awGeJu tpm&Smpm;aewkef; armifEk[m tkwfcJusKd;wckeJU
ypfowfcJhw,f/ tJ'dMuufrudkawmh olrpm;vkduf&bl;/ olUtdrfcPjyefaewkef;
olUoli,fcsif;awG[m wefaqmif;awmfNuD; t0u tdrfwtdrfrSm
csufpm;ypfvkdufMuw,f/
'DMuufzeJU Muufrudk wpdrfhpdrfhjrifNyd; olrSm;avjcif;v dkU armifEk tMud;tus,f
oHa0*&w,f/ 'dMuufawGudk oem;vmNyd; armifEk[m ikdcsifovdkvdk
jzpfvmw,f/ 'ghxuf MuD;us,fwJh tEkdifusifhrI [m &Sdao;ovm;vkdU

olUudk,folar;NyD; olUukd,fol a'gojzpfaew,f/ olUyg;udk okH;av;csufavmuf


wtm; &kdufvkdufawmhrSyJ 'Da'goawGajyoGm;w,f/ ceavmufMumwJhtcg
bJMuufiSufawGudk ypfbkdUtwGuf oltjrwfwEkd;aqmifxm;wJh oa&*GawG/
avmufpmvkH;awGeUJ avaoewfawGud kolajy;NyD;owd&w,f/ tJ'gaMumifh
aemufaeUtxd taMuG;rxm;bJ tdyf,muxNyD; tJ'dvufeufawGqD
qif;oGm;w,f/ tJ'dtcsdefqkd&if oef;acgifausmf wcsufwD;avmuf &SdaeNyD/
armifEk[m olUoa&*GawGudk 'g;eJUckwf/ avmufpmvkH;awGudk vGifhypf/
avaoewfudkvnf; wydkif;pD jzKwfEkdiforQ jzKwfNyD;vTihfypf/ tJ'dvkdtm;&atmif
vkyfNyD;awmhfrS olUtdyf,mxJudk jyefw,f/ reufvif;tm;MuD;avmufusrS
armifEktdyf aysmfoGm;w,f/
bJMuufiSufig;awGudkEkdifxufpd;eif; owfjzwfcJhbl;wJ armifEk&JU pdwfxJrSm
wd&dp?awGeJU ywfoufNyD; xl;xl;jcm;jcm; ay:vmjyefw,f/ armifEk[m
xrif;pm;yGJrSm [if;cGufawGud kjrifvkdufwmeJU wNydKifeuf olowfcJhwJh MuufzeJU
Muufr [m rsuf&nfawGusNyD; ikdaewm olUrsufpdxJrSm ay:vmw,f/ tJ'dvkd
ay: vm&if tom;[if;udk armifEkpm;vkdUr&bl;/ 'Dvkday:vmwm av;ig;&uf
MumwJhtcg Mumw,f/ wcgwcg 2v3v Mumw,f/ wcgwcg 2ESpf
3ESpfMumw,f/ 'dvkday:aewJh tawmtwGif;rSm qkdvkdU&Sd&if armifEk[m tom;udk
eJeJrS pm;vkdUr&awmhbl;/ wcgwcg tvkyfursm; / tpm;uenf;NyD;
tm;awGavsmh / rsufpdawGrIef / acgif;awGtkHaewJhtwGuf q&m0efawGu
tom;pm;bkdUwkdufwGef;wmawmif armifEk[m pm;vkdUr&bl;
tawmfuav;MumvmjyefwJhtcg wd&dp?mefawGay:rSm armifEk &JU pdwfajymif;vJrI
wck xyfwkd;vmw,f/ tJ'gu'Dvkd/ wd&dp?mefawGudk reif;rdatmifqkdNyd;
vrf;avQmufwJhtcg armifEk[m acgif;armhravQmufyJ vr;fudk
MunhfavQmufw,f/ tJ'Dtusifh[m ESpfawGeJUcsDNyd; MumvmwJhtcg armifEk[m
vr;favQmuf&if olUacgif;[m atmufpkdufaewmudk awGU&r,f/ armifEk[m
acgif;armh&if cPwjzKwf avmufyJ7w,f/ rMumcifacgif;jyefpkdufoGm;wmyJ/
b,fvkdjyifjyif jyifvkdUr&awmhbl;/
aemuftawmfav;MumvmwJhtcg a&xJusaewJh yifhultdrfrSm rdaewJh
wenf;enf;eJU 'kwfc a&mufaewJh ykd;rTm;w&dpm?efawGudk u,f&wJhtvkyfudk
tvkyfMud;wcktaeeJU armifEk avQmufvkyfaejyefw,f/ 'DtvkyfrsKd;[m
tjcm;vlawGrSm tao;tzGJjzpfaeayr,fh armifEkrSmawmh tao;tzGJr[kwfbl;/
tvkyfMud;wvkyfjzpfaew,f/
owfwmajymNyD;vkdU ckd;wmuk dqufNyD; ajym7OD;r,f/ ypfpnf; wck[m MuD;wm
i,fwm tzkd;wefwm rwefwm y"me r[kwfbl;/ ykdif&Sifray;bJ ,lrd&if

ckd;wmbJvkdU olUtaz ajymwmudk


armifEkaumif;aumif;rSwfrdxm;w,f/tJ'dvkdrSwfrdxm;wJhtwGuf
olwyg;ypfpnf;eJU ywfoufvm&if armifEk[m txl;owdxm;w,f &Hzef&Hcg
armifEk[m oli,fcsif;awGeJUtwl o&ufjcHawG rmvum jcHawG
O,smOfawGxJudk a&mufoGm;zl;w,f/ olYoli,fcsif;awGrSm ckd;csifwJh &nf&G,fcsuf
&Sdr,frxifygbl;/ 'gayrJU taysmftyg;taeeJU ykdif&SifukdryefMum;yJ
ausmif;xkdifbkef;MuD;uk dryefMum;yJ r&r;foD;wkdU / rmvumoD;wkdU /
o&ufoD;wkdU yef;wkdUudk ypfcsavh tyifaywufNyD; cl;avh
tudkif;csKd;avh&SdMuw,f/ armifEkvnf; pdwfxJuawmh 'grsK;dawGudk
olUoli,fcsif;awGeJU taysmftyg;qkdNyD; vkyfcsifw,f/ 'gayrJh rvkyfbl;/
olUpdwfeJu udk,fudkxdef;xm;w,f ykdif&SifqdDu cGihf&NyD;rS vkyfw,f/
aemufNyD;awmhvnf; tao;tzGJ wckudk ajym&Od;r,f/ xrif;qkdifawG/
acgufqGJqkdifawG/ rSm oGm;Mum;xkd;wHawGudk cGufuav;xJrSm xnhfNyD;
pm;yGJckHawGay:rSm wifxm;avh&Sdw,f/ 'DoGm;Mum;xkd;wH awG [m
trSefpifppfawmh bkHypfpnf; wrsKd;ygyJ/ xrif;wkdU / acgufqGJwkdUukd
0,fpm;olrSef&if b,folrqdk 'DtwHuav;awGudk
okH;av;acsmif;avmuf,lEkdifygw,f/ qkdif&SifqDrSmcGifhawmif;aebkdUrvkdygbl;/
'gayrJh armifEkuawmh qkdif&SifqDrSmjzpfap/ qkdifeJUywfoufwJh yk*kdvf
wOd;OD;qDrSmjzpfap cGifhawmif;Nyd;rS ,lavh&Sdw,f/

aqm&D;cifAsm/ usaemf0if;tif;0 eJU&Kduf&wm vufroGufvkdUyg/aemuf a&Smhuwf


u;dawGudk aoaocsmcsm r&awmh wcsKdU pmvkH;awG rSm;Ekdifaumif;ygw,f/
em;vnfay;apcsifvkdUyg/
wd&dpm?efeJU olwyg; yp?nf; tay:rSm olUpdwfawG ajymif;vmwm jrif&wJhtcg
olUtaz ajymzl;wJh Zr?Lu taMumif;udk armifEk ajy;Nyd;owd&w,f/ Zr?Lu[m
a&S;b0wkef;u &[E?mwyg;udk apmfum;cJhzl;wJhtwGuf olaowJhtcg
i&Jusw,f/ i&J uvGwfvmwJhtcg tJ'Dapmfum;cJhwJh
tukokdvfuHMuGif;awGaMumifh tpmaumif;udk pm;vkdUr&bl;/ csD;udk pm;ae&w,/f
t0wf0wfvkdU vnf;r&bl;/ ukd,fwkH;vkH;cGswfae&w,/f 'gayrJh vlawGeJU
awGU&awmhr,f qkd&ifol[m yg;pyfukd tNrJwrf;[xm;w,f/ rDSp&mwckckudk
rSDNyd;olUajcwbufudk wjcm;ajcwbufay: auG;NyD;wifxm;avh&Sdw,f/
vlawGu ar;wJhtcg ol[m olawmfaumif;ygvkdU vdrfcsifwJhtwGuf ol[m

wjcm;tpmudk rpm;bl;/ avudkom pm;w,f/ olUtusifh[m tifrwef


jyif;xefwJhtwGuf ol[m t0wf0wfvkdU r&bl;/
ukd,fwkH;vkH;cGswfae&w,f/olUwefckd;[m tifrwef MuD;wJhtwGuf
olUajcESpfbufpvkH;udk wjyKdifwJ ajray:rSm csxm;vkdUr&bl;/ csxm;&if
;ur?mMud; ysufoGm;vdrfhr,fvkdU rodem;rvnfwJh vlawGudk aMumifolawmf
ZA?Lu u vSdrfhavh&Sdw,f/ 'DZA?Lu[m waeUrSm usawmh jrwfpGmbk&m;eJUawGU/
tuGswfw&m;&NyD; &[E?mjzpfoGm;w,f/ armifEk[m qkdif&SifokdUr[kwfqkdifeJU
ywfoufwJh vlawGqDrSm cGifhawmif;NyD;rS oGm;Mum;xkd;wHav;awGudk ,lwkdif;/
,lwkdif; ydk;rTm;uav;awGudk reif;rdatmif vrf;udk
MunhfNyD;avQmufwkdif;avQmufwkdif; tvkyfMud;wvkyftjzpfeJU ykd;rTm;uav;awGudk
usa&mufaewJh ab;'kwfc awGu u,fwkdif; u,fwkdif; 'Daumif[m
olawmfaumif;vkdU ywf0ef;usifu txifcH&atmif aMumifolawmf Zr?Luvdk
odyf[efvkyfaewmyJ/ yvDaph ajcmufcsuf awG odyfrsm;aewmyJvkdU olUpdwf&JU
ajymif;vJrIawGudk rodwJh vlawGu olUtay:rSm txifrSm;r,f qkd&if rSm;Ekdifp&m
taMumif;&Sdw,f/ qkdwmudkawG;Nyd; olU[mol rMumcP jyKH;rdw,f/
aumvfdyfausmif;udk rjyefcif av;ig;&ufavmuftvkdrSm armifEk[m olUtazudk
ar;cGef;wckavmuf ar;csifw,f vkdUajymw,f/ olUtazu ar;cGifhjyKwJhtcg
zmo,fawGqDudk oGm;NyD;aysmfyg;wm[m i&JMuD;ovm;vkdUar;w,f/
vluav;udk,fwkdif b,fvkdxifovJ/ vluav;xifwmudk
t&ifajymprf;ygOD;vkdU olUtazu jyefajymw,f/ jynfhwefqmreJu oGm;wm[m
owfrSwfxm;wJhtwkdif; aiGay;NyD; oGm;vwmjzpfwJhtwGuf 'DvkdoGm;vmwJU
udwfprSm tEkdifusifhrIvnf;ryg/ rw&m;rIvnf;ryg/ rdef;rwOd;&JU umtdajE?ukd
zsufqD;rIvnf;ryg/ aemufNyD;awmhvnf; arxkefrSd0Jwm[m &Sufp&m udwfp
r[kwfbl; / ol,kwfrmqkdwJh vlawGvnf; rSD0JwmyJ/ olawmfaumif;
qkdolawGvnf; rSD0JwmyJ/ ewfawGvn;frSD0JwmyJ? tJ'gaMumifh vla7m ewfyg/
jrdef&nf&Suf&nf tm;yg;w& vkyfaeMuwJhtvkyfudk jynfhwefqmrawGqDrSm ol
awmif;wJhtwkdif;ay;NyD;vkyfwm[m i&JrMuD;bl;vkdU armifEkuajzw,f/
jynfhwefqmtvkyfudk 'Dvkd vG,fvG,feJU MunhfvkdUr&bl;/ vkdU tpcsDNyd;
zcifOd;pHxGef;[molUom;udk 'Dvkdajymw,f/ vluav;rif;[m rdef;rr,lyJ
raeEkdifbl;qkd&if tazudk zGifhajym/ oifhawmfwJh[muav; wOd;Od;eJU
rif;ausmif;udk rjyefcif taz ay;pm;r,f 'DjynhfwefqmrqD roGm;eJU/
jynfhwefqmrqDu a&m8g&&if rif;&JUom;pOf ajr;quf/ tukefvkH; 'kwfc
a&mufukefr,fvkdUajymNyD; ighom; 'Dumvom; a&m*g wcgrS
r&bl;ao;bl;vm;vkdU/ Od;pHxGef;u ar;w,f/ &zl;nyD ESpfcgawmif &SdNydvkdU

armifEk u ajzw,f/ tJ'gudk tjrpfjywfatmif ukypf ruk&if


rifhom;pOfajr;quf 'kwfca7mufvdrfhr,fvkdU Od;pHxGef;u owday;w,f/ [kwfuJh
ukypfyghr,f vkdU armifEkuuwdjyefay;w,f/
vluav;a&; tcktazajymcJhwm[m avmuDrsufpdeJU MunfhNyD;ajymwm
jynhfwefqmudwfpudk bmoma7;rsufpdeJu MunfhvkdufMuOD;pkdU/
jynfhwefqmtdrfrSm awGU&wJh rdef;cav;awGxJrSm pdwfwloabmwl?
MunfMunfjzLjzL a&mufvmMuwJh rdef;cav;awGvnf; &Sdr,f/wcsKdUusawmh
'Djynfhwefqm tdrfawGudk MunfMunfjzLjzLeJU a&mufvmMuwm r[kwfbl;/
tvkyfay;r,f / t0wftxnf vuf0wfvufpm;ay;r,f &efukefrSm
avQmufvnf&r,f &kyf&Sifaumif;aumif;Munfh&r,f vkdU jynhfwefqm yGJpm;
awGu wywf&kdufwmudk ,kHMunfNyd; awm&GmawGu &efukefudk
vkdufvmMuolawGjzpfw,f &efukef udk a&mufvmawmhrS 'Dcav;rav;awGudk
jynfhwefqmacgif;awGqDrSm a&mif;pm;vkduf wmjzpfw,f/ acgif;awG[m
'Dcav;ruav;awGudk tpmiwfxm;w,f/ ndKrJaeatmif &kdufESufxm;w,f/
vufeufrsKd;pkHjyNyd; jcdrf;ajcmufxm;w,f/ tJ'gaMumifh 'Drdef;uav;awG[m
zdefUzdefU wkefatmif aMumufNyD; b,folUukdrS rwkdif&JMubl;/
'DjynfhwefqmrtdrfawGrSm awGU&wJh wcsKdUrdef;rawGuawmh
tNrJwrf;orm;awGr[kwfbl;/ e,fawGu / &efukefudk ypfpnf;0,f&atmif
vnf&ywf&atmif wufvmMuolawGjzpfw,f/ vnfywf0,fjcrf; NyD;wJhtcg
tjyeftwGuf c&D;p&dwf vkdaeww,f&efukefu txl;tqef;ypfpnf;av;awGudk
vnf;eJeJyg;yg; 0,foGm;csifao;w,f/ tJ'gaMumifh olwkdUukd,fudk
av;ig;q,f&ufavmuf jynfhwefqmtdrfawGrSm tyfNyD; ,m,d
ykdufqH&Smorm;awGjzpfw,f? olwkdU[m pdwfwlukd,fwl/ MunfMunfjzLjzL
ykdufqH&SmolawGjzpfw,fvkdUawmh qkdEkdifw,f/ 'gayrJh 'Drdef;rrsKd;awGxJrSm
vif&Sdr,m;awGrsm;w,f/
aemufNyD;awmh &efukefrSm wcsKdU&Sdao;w,f? txifu&
jynfhwefqmtdrfrsKd;r[kwfbl;/ tJ'Dtdrfykdif&SidawGxJrSm wcskKdUu
vcpm;vkyfw,f/ / wcsKdUu yGJpm;vkyfw,f/ olwkdUtdrf[m *kPfoa&&Sd
tdrfaumif;tdrfoefUvkdUjyEkdifatmif wifhwihfw,fw,f
tvkyftudkifwckjyxm;w,f/ 'gayrJholwkdU&UJ vufxJrSm wdwfwdwfykef;
pm;&if;oGif;xm;wJh trsKd;orD;awG&Sdw,f/ tJ'dtrsKd;orD;awGxJrSm wcsLdUuawmh
omreftrsKd;orD;awGygbJ/ t0wfaumif;aumif;0wfcsifw,f/
vuf0wfvufpm;aumif;aumif; 0wfcsifw,f/ aumif;aumfi;okH;cskifw,f/
&kyf&Sifaumif;aumif;Munfhcsifw,f/ tJ"dvkd csifjcif;rsKd;pkH awGu

wGef;vTwfwJhtwGuf wdwfwdwfykef; pm&if;oGif;&wJhb0udk


a&mufvm&olav;awGjzpfw,f/ wcsKdUusawmh omrmeftrsK;dorD;awGr[kwfbl;/
olwkd[m txufwef;vTmxJu vifawmfarmifawGu ususeeqifxm;wJh
pdefvufaumuf/ pdefem;uyf/ pdefqGJMudK;tp&SdwJh vuf0wfvufpm;awGudk
jrif;avmif; zJ&kdufypfvkdufwJh twGuf wae&mrSm
tokH;tjzKef;Mud;ypfvkdufwJhtwGuf 'DvkdrS vifawmfarmifawGrodcif
aygifESHxm;wJh vuf0wfvufpm;awGudk tcsdefrSdjyefa&G;Ekdifatmif
olwkdUvkdcsifaewJh pdeftvkH;MuD;MuD;awGudk 0,fcsifwkdif; 0,fEkdifatmif tckvdk
wdwfwdwfykef;ZmwfoGif;xm;&olawGjzpfw,/f olwkdUuawmh aMu;MuD;w,f/
ArmawGodyftem;ruyfEkdifbl;/ ukvm;olaX;awG/
w&kyfolaX;awGtwGufoD;oefU umr&m*yGJpm;Mud;awG yGJuawmfawGu
yGJawmfquf&w,fvkdU OD;pHxGef;u olUom;armifEkukd pdwf&Snfvuf&Snf
&Sif;jyw,f/
'dtcsuf[m armifEktwGuf topftqef;awGjzpfaew,f/
jynfhwefqmeJYywfoufNyD; olUrsufvHk;awGudk wtm; zGifhay;vkdufovkd
jzpfoGm;w,f/ tJ'gaMumifh armifEk[m eJeJavmufawGpOf;pm;aew,f/
watmifhavmufMumwJhtcg vif&Sdr,m;uk doGm;vmrd&if bmjzpfovJ taz/
i&JMuD;ovm;vkdU armifEkuar;w,f/ MuD;w,f/ vif&Sdr,m;uk
doGm;vmrdwJhvl[m ao&if i&JrSm ESpfawGtMumMuD;cH&w,f/ tJ'di&Ju vGwfNyD;
ukokdvfuHtusKd;ay;vkdU vljzpf&if a,musFm;ydyDoo rjzpfEkdifbl;/ eykef;y@Kwf
awG b0aygif;rsm;pGmjzpf&w,f/ rdef;r&SmawG b0aygif;rsm;pGm jzpf&w,fvkdU
OD;pHxGef;u ajzw,f/
eykef;y@Kwfqkdwm bmvJtaz/ t*FgZmwftm;jzifhawmh 'Deykef;y@KwfawG[m
a,muFsm;yJ/ 'gayrJh a,muFsm;yDyD oo r[kwfbl;/ a,musFm;tcsif;csif;&JU
wefqmudk pkwf&rS? a,musFm;tcsif;csif;umrpyf&Sufwmudk cH&rS rdef;rwOD;OD;eJU
oGm;vmvkdU&w,f/ 'Deykef;y@KwfawG[m 'Davmuftxd ,kwfnHhw,f/
usaemf vif&Sdr,m;wa,mufudk oGm;vmcJhbl;w,f taz/
b,fwkef;uvnf;?
[kdwESpfwkef;u/ usaemfwkdUudk pyg;usnfbufur;f ydkUxm;wm ?
tazrSwfrdovm;/
tif;/ rSwfrdw,f/
tJ'dwkef;uyJ/
b,folUrdef;rvJ/
'dvludkawmh usaemfrodygbl;/ "jrrSKeJUaxmifusoGm;wJhtwGuf Od;av;0kdif;udk

olUrdef;rtyfypfcJhw,f/ usaemfu rdef;rwa,muf&Smay;ygqkdawmh tJ'drdefrukd


OD;av;0kdif;ac:vmwmyJ/
'daumif'Dvkdvkyfwm b,faumif;rvJ/ ighpyg;usDrSm rae&bl;/
'gOD;av;0kdif;tjypfr[kwfbl;/ usaemhtjypfyJ taz/
r[kwfygbl;uGm/ cav;awGrkdufwkdif; 'DacG;rom;u vkdufrkduf&ovm;/
xm;vkdufygawmh taz/
'Daumif'Dvkdvkyfwm raumif;bl;vluav;/ apmvSKdif vmprf;/ b0kdif;
ighpyg;usDrSm rae&bl;/ tckcsufcsif;xGufoGm;vkdU oGm;ajymprf;/
rvkyfygeJU taz/ 'g[m usaemhftjypfyg/ olUtjypfr[kwfbl;/
a[hapmvSKdifoGm;rajymeJU xkdifae?
zcifOD;pHxGef;[m a'goawGjzpf/ rsufarSmifMuD;MuKwfae&mu AsKH;ueJxjyD;
tdrftjyidukd xGufoGm;w,f/ armifEk[m olUtaz&JU cg;udk zufNyD;
taztjyifbufroGm;cif usaemfar;csifwJh ar;cGef; wck udk
ajz&r,fvkdUarmifEku ajymw,f/
bmar;cGef;vJ/
jynhfwefqmtdrfrSm rdef;rwa,mufudkawGUw,fqkdygpkdU/ tJ'drdef;rrSm
vif&Sdw,f/ 'gayrJhoGm;vm olu vif&SdrSef;rodbl;/ tJ'gaMumifh
olawmif;oavmuf ykdufqHay;Nyd;oGm;vmrdw,f/ 'Dvli&JMud;rvm;/
MuD;w,f/
rMuD;bl;/ vifeJUrSef;olrS rodbJ/
rif;udk ig Oyrm wckajymr,f/ narSmifrJMuD;xJrSm vrf;avsmufoGm;aewkef;
vlwa,mufudk ajrGayG;udkufvkdufw,f/ tJ'dvlu olukdufwJh ajrGudk
a&ajrGvkdUxifaew,f/ tJ'dvl 'DvkdxifwmaMumifh ajrGqdyfrwufbJae rvm;/
'dajrGayG; tudkufcH7wJhvl raoyJaervm;/
taz Oyrm usaemf MudKufw,f /odwm/ rodwm y"mer[kwfbl;/
vif&Sdr,m;udk oGm;vm&if i&JMuD;rSmbJ? uJ usaemfar;csifwmawG ar;Nyd;NyD/
tazoGm;csifwJhqDoGm;awmh qkdNyD;armifEk[m zufxm;wJh olUvufudk
oltazcg;u ajzvkdufw,f/ 'gayrJh ZyfueJ csufcsif;jyefzufNyD; taz
ukd,hfom;rSm;wJh trSm;twGuf OD;av;0kdif;udk tjypfay;wm rw&m;bl;/ olUukd
pyg;usDuae ESifrypfbl;qkdwm taz *wDay;&r,f/ uwddray;&if 'Dae&mu
b,frS roGm;&bl;/ qkdNyD; olUtazudk cyfwif;wif;zufxm;w,f/ olUtazu
at;yguGm / eSifrypfygbl;/ vkdUuwday;awmhrS olUtazcg;udk
ESpfcsufokH;csufarTUjyd;vTwfvkdufw,f/
tJ'daeUu om;tzESpfOD;&JU aqG;aEG;yGJ[m armifEktwGuf

tusKd;trsm;MuD;&SdoGm;w,f/ tJ'dtcsdefupNyD; armifEk[m


jynhhfwefqmeJUtqufoG,f jywfoGm;w,f/
bk&m;qkyefNyD;uwnf;u armifEk&JU pOf;pm;csufawGxJrSm
ukd,fusifhw&m;ta7;MuD;ykHudkpOf;pm;csuf[m trsm;MuD;ygvmw,f/
udk,fusifhw&m;qkdwmtjcm;r[kwfbl;/ ukd,uvkyfwm/ ESkwfuajymwm/ pdwfu
MuHpnfpdwful;wmygyJ/ ukd,fu raumif;wmvkyf / ESKwfu raumif;wmajym?
pdwfu raumif;wmMuHpnf pdwful;wm[m raumif;wJhtusifhw&m;ygbJ/
udk,fu aumif;wmvkyf/ ESKwfu aumif;wmajym/ pdwfuaumif;wmudk
MuHpnfpdwful;wm[m aumif;wJhudk,fusifhw&m;bJ? tJ'dvkdarmifEk
oabmaygufvmw,f/ tJ'gaMumifh armifEk[m olUukd,fu
raumif;wmrvkyfatmif/ olwwfEkdifoavmuf qifjcifjyD;wJhaemuf olYEIwfu
raumif;wm rajymfatmifvnf; txl;qifjcifvmwmudkawGU&w,f/
vdrfajymwm? *kH;wkdufay;wm/ Murf;Murf;wrf;wrf; ajymwm
odrfodrfzsif;zsif;ajymwmqkdNyD; raumif;ajymjcif;av;rsKd; &SdwJhtxJu vdrfwm/
*kH;wkdufay;wmrsKd;awGudkawmh armifEK[m ajymwwfykH ray:bl;/ 'gayrJh
Mur;fMurf;wrf;wrf;a jymwm odrfodrfzsid;zsif;ajymwmawGrSmawmh armifEk[m
tawmfqkd;w,f/ pum;ajym&if rMumcP wkdif;qJatmf aigufNyD;ajymwwfw,f/
'gxufqkd;wmuawmh odrfodrfzsif;zsif;ajymwyJ/ t&yfpum;eJUa jym&if
armifEk[m odyfNyd; t&Tef;ajymwwfw,f/ tJ'Dt&Tef;awGudk ajymwJhtcg t&l;
vkdyJ/ udk,fa&m vufa&m? acgif;a&m? rsufeSmxm;a&m odyftdajE?rJHwmyJ?
tdajE?rJhvGef;vkdU olUtr 0r;fuGJ rodef;wifu armifEKrif;[m AE?KeJUodyfwlwmyJ/
vkdU rMumcPowday;&w,f/ AE?Kqkdwm t&yfxJrSm vnfNyD;awmif;pm;aewJh
t&l;ol[m avjzwfcHxm;&wJhtwGuf vrf;avQmuf&if
ajcum;,m;vufum;,m;jzpfaew,f/ olUyg;pyfu &GJUaew,f/ tJ'gaMumifh
yg;pyfxJuuGrf;aoG;awG[m olUrsufcGufupNyD; wukd,fvkH;ESHaewmyJ/ tJ'dtxJ
&l;oGyfoGyfqkdawmh rsufeSmxm;trsKd;rsKd;vkyfNyD; ryDuvm/ yDuvm
yg;pyfawGUu&m awGavQmufajym/ awGUu&moDcsif;awG avQmufqkdaewm
awG[m jrif&olMum;&olwkdif; oem;p&mMuD;jzpfaew,f/
ukd,fusifhw&m;&Sdcsifw,fqkd&if 'dvkdt&Tef;awG/ atmfus,f[pfus,f
ajymNyd;vufum;,m;/ ajcum;,m; eJU tdajE? rJhrIawGudk vnf; jyifypf&r,fvdkU
armifEk pOf;pm;rdw,f/ tJ'dvkdpOf;pm;rdwJhtcsdefupNyD; armiEk[m
pum;ajymwmvnf; t&ifuxuf en;foGm;w,f/ ajymcsifvmwkdif;vnf;
rajymbl;/ xdef;xm;w,f/ ajymjyef&ef7ifvnf; olUpum;awGxJrSm t&Tef;
awGrygatmif 'grSr[kwf&ifvnf; enf;ekdiforQ enf;atmif armifEk

txl;owdxm;w,f/ tJ'dvkd owdxm;aewJh txJu t&Tef;awG [m


ygoifhwmxuf wpwp ykdNyD;ygvmaewmudk olowdjyKrd&if wcgwav
pum;ajymaewmudk jAKef;ueJ &yfypfvkdufw,f/ qufrajymawmhbl;/
olUpum;awGxJrSm 'Dt&Tef;awG odrfzsif;wmawG [m &mckdifEIef;tjynfh
pifMu,foGm;NyDvkdUawmh armifEk[m tmrrcHEkdifygbl;/ 'gayr,fh olajym&if
a&S;wkefuvkd tcsKyftcs,f tqD;twm; r&SdyJ rajymawmhbl; /olwwfekdiforQ
xdrf;w,fqkdwmudk awmh armifEku tmrcHw,f/
t&ufeJUywfoufjyef&ifvnf; armifEk[m 'Dvkd pOf;pm;rdw,f/ vlrSm
qifjcifwkHw&m;&Sdw,/f wd&dpmefrSm qifjcifwkHw&m;r&Sdbl; / vleJU
wd&dpm?efuGmjcm;wm[m 'gyJ/ t&ufrl;vm&if
vlrSmqifjcifwkHw&m;ajymufoGm;w,f/ tJ'dvkd
qifjcifwkHw&m;aysmufaewJhvl[m wd&dpm?ef jzpfoGm;Nyd;/ vlwa,muftaeeJU
rajymoifhwmawG rvkyfoifhwmawGukd tukefavQmufajym
tukefavQmufvkyfypfwmyJ/ tJ'dawmh t&ufaomufw,fqkdwm wjcm;[m
r[kwfbl;/ vlpifppfu wd&dpm?efjzpfoGm;atmif vkyfwmyJvkdU
armifEk,lqvmw,f/ armifEk[m t&ufaomufwkef;u
olukd,fwkdifrl;aewJhtwGuf t&ufrl;wm[mb,favmuf
apmufjrifhuyfp&maumif;w,fqkdwm olrodcJhbl;/ olt&ufjzwfjyD;wJhaemuf
olrsm;rl;wm udk jrif&awmhrS t&ufrl;aewJh vlwa,muf[m b,favmuf
apmufjrifuyfp&m aumif;w,fqkdwm olaumif;aumif;oabmaygufw,f/
waeUrSmawmh t&uf&JUqkd;0g;ykHukd oabmaygufatmif olUtazu
ykHuav;wykhajymjyw,f/ tJ'dykHu 'Dvkd/ wcgwkef;u tifrwefcspfwJh
oli,fcsif;ESpfa,muf&Sdw,f/ yxroli,fcsif;u 'kwd,oli,fcsif;ukd
vloGm;owf&atmif qG,fw,f/ 'kwd,u owfwmrSm 0goem rygbl;vkd
ajymjyD;jiif;w,f/ tJ'dawmh yxru oGm;ckd;&atmifvkdU wkdufwGef;wG,f/
tJ'grSmvnf; 0goemrygbl;vkdU 'kwd,uajzw,f/ 'Dvkdqkd&if
rdef;uav;wa,mufudk oGm;NyD; rk'def;usifh&atmifvkdU yxru
eyleqmvkyfw,f/ 'gudkvnf; rvkyfyg7apeJUvkdU 'kwd,u awmi;fyefw,f/
'gawGudk rvkyfcsifbl;qkd&if olU&JU trIrSm vdrfNyD;oufao vkdufay;yg vdkU
yxru toem;cHjyefw,f/ igwoufvkH; wcgrS rvdrfbl;bl;uG,f? vkdU
'kwd,u ajzw,f/ tJ'dtcg yxru okli,fcsif;&,f/ rif;[m ightvkdukd
wckrSrvkdufao;bl;/ tJ'dawmh ighudk cspfw,fqkd&if t&uf wcGufavmufawmh
aomufyguGm vkdU yxru xyfjyD; ajymwJhtcgusawmh 'kwd,[m enf;enf;
tm;emvmNyD; t&ufwcGufaomufvkdufrdw,/f rl;vmwmeJU wcgwnf;

vlvnf;owfwmyJ/ ckd;vnf;ckd;wmyJ/ rk'def;vnf;usifhwmyJ/


oufaovnf;vdrfxGufwmyJ/ tJ'dykHuav; Mum;Nyd;wJhtcg t&ufrL;vm&if
vlawGrSm qifjcifwkHw&m; aysmufuG,foGm;Nyd; wd&pm?efawG
jzpfvmMuw,fqkdwJh ,lqcsuf[m armifEk&JUpdwfxJrSm ydkNyD;ckdifrmvmw,f/
tJ'gaMumifh ig;ESpftwGif;t&ufraomufygbl; vkdU t"dXmefvkyfxm;ayr,fh 7
ESpftxd armifEk[m t&ufukd wpufrS raomufcJhbl; / 7
ESpfvGefwJhtcgusawmh armifEk[m okH;cG trsK;dom;ausmif;rSm q&mMuD;jzpfaeNyD/
tHJ'DESpf aEG&moD ausmif;ydwfwJhtcg okH;cGausmif;u xGufNyD; yef;waemfukd
jyefzkdU olUyp?nf;awGudk odrf;aew,f/ olUukdvmNyD;ul nDaeMuwJh
wynfhMuD;awG[m yp?n;f awGudk xkwfykd;NyD;wJhtcg olUtdrfem;u uefapmif;rSm
xef;&nfaomufcsifw,fvkdU ylqmMuw,f/ wynfhawGudk xef;&nf wkduf&if;
armifekvnf; enf;enf;aomufw,f/ uGrf;od;ESpfvkH;pmavmuf
aomufNyD;wJhtcg armifEk qufraomufawmhbl;/ olukd,fol
xdef;xm;vkdufw,f/ aemufwESpf oMuFefuswhJtcg armifEk[m 0g;c,fr
a&mufaew,f? oleJU aomufazmfaomufzuf ta[mif;awGu
0kdif;NyD;wkdufwGef;MuwJhtwGuf olwkdUauseyfatmif a*smfeD0g;um;eJU AifeDvm
azsmf&nf a&mxm;wJh t7ufazsmf&nf av;ig;q,fpuf
avmufaomufvkdufw,f/ tJ'dtcsdefupNyD; armifEkudk b,folrS
t&ufwkdufvkdUr&awmhbl;/ armifEkudk,fwkdifvnf; raomufawmhbl;/
bk&m;qkyefvkdfufwmaMumifh armifEktwGuf txl;aumif;oGm;wmu
wck&Sdao;w,f ? tJ'gav;udk vnf; 'dae&mrSm ajym&ODr,f armifEkudk bMuD;/
MuD;awmf/ tar/ taz upNyD; wtdrfvkH;u odyfcspfw,f/ odyftvkdvkdufw,f/
odyfajrmufpm;w,f/ armifO[m armifEk&JU trd0rf;wGif;u tlwkHqif;wJh
nD&if;jzpfayrJh armifEkvkd tcspfrcH&bl;/ tvkdvkdufrcH&bl;/
tajrmufpm;rcH&bl;/ cspfwm tvkdvkdufwm/ ajrmufpm;wmudk tJ'dvkd rcH
&wJhtwGuf toufawmfawmfMuD;wJhwkdifatmif rdbawGudk pdwfemNyd; armifO[m
touft&G,ftawmfMuD;wJhtxd rdbawGudk pdwfem;pum;
rMumcPajymavh&Sdw,f/ armifEk[m tckvkdcspfwm tvkdvkdufwm
ajrmufpm;wmudk tcGifhaumif;,lNyD; rdbawGtdrfoltdrfom;vlMuD;awGudk
tay:rSm a&mifhwufw,f/ txl;ojzifh olUtaztay:rSm a&mifhwufw,f/
olUtazudk armifek[m rcspfwmvnf; r[kwf odyfcspfw,f/ 'gayrJh oltaz[m
olUukdcspfwmaMumifh &kdufzkdUqkdwm a0;a&m/ Mudr;fvm;armif;vm;
awmifvkyfrSmr[kwfbl;qkdwmudk armifEkodaewJhtwGuf tazudk
qufqHwJhae&mrSm armifEK&JU qufqHykH[ armufrmovkd jzpfaew,fyrmrcefU

vkyfovkd jzpfaew,f/ rav;pm;ovkd jzpfaew,/f r&kdaoovkdjzpfaew,f/


'gayrJh bk&m;qk yef NyD;wJhtcsdefu pvkdU tJ'dvkdqufqHwmrsKD;awG[m
ododomomMuD; ajymif;oGmw,f/ armifEk[m nbufrSm tdrfukd
b,ftcdsefyJjyefvmvm/ olUtazeJU tar&UJ ukwifajc&if;udkoGm; ESpfOD;pvkH;udk
&kd&kdaoao uefawmh NyD;rS wjcm;[mudk vkyfavh&Sdw,f/ 'DrQruao;bl;/
tdrfrSm &SdwJhtcg olUtazeJU tarudk aeUpOfvkdvkd eif;ESdyfay;w,f/ tazeJU
taruolUom;MuD;yifyef;rSmpkd;wJhtwGuf aeygap/
reif;ESdyfygeJUvkdwm;wmawmif r&bl;armifek[m twif;eif;ESdyfay;wmyJ/ tazeJ
qufqHwJhae&mrSm tifrwefcspfwJh oli,fcsif;awGudk ajymwJhtwkdif;
yGifhyGifhvif;vi;f &if;&if;ESD;ES;d ajymwmyJ/ bmrS csefrxm;bl;/ 'gayrJh
a&S;wkef;uvkd rcefUav;pm;/ raxrJhjrif vkyfwm rsKd;awG ygrvmawmhbl;/
olUtaz a[mwJhw&m;awGqdk&ifvnf; armifEk[m trsm;MuD;
av;av;pm;pm;em,lvmw,f/
armifEk[m tckajymcJhwJh 'kp&kdufawGudk jyefjyefjyD; pOf;pm; pwkef;uqkd&if
i,f&G,folqkdwm &l;wkef; rkdufwkef; yJ/ &l;wkef; rkdufwkef;qkdawmh
taumif;eJUtqkd;udk b,f rSm cGJjcm;EkdifOD;rvJ qkdNyD; olUtjypfrSeforQudk
armifEk[m olUi,f&G,frI tay: ykHcsavh&Sdw,f/ aemufNyD;awmhvnf;
xrif;csufyef;&du wkdufwGef;vkdU MuufawG / iSufawG olowf&w,f/ tJ'dyef;&D
u oifay;vkdU olUrdbeJU olUOD;av;wkdU&JUaiG usLvD,m ukvm;&JU abmvkH;eJU
armif;cs'g; w&kyf&JUbJom;uif? Muufom;uif? 0ufom;uif tp&SdwmawGudk
olckd;&wmjzpfw,f/ 'Dyef;&DuyJ oifay;vkdU rSm;,Gif;wJh arxkefudk
olusifhcJh&w,f/ yef;&DwkdufvkdU t&uf aomufwwfvmw,f/
Od;av;b0kdif;ac:vmvkdU vif&Sdr,m;wa,mufudkolusL;vGef cJh&w,f/
tp&Sdojzifh olUtjypfrSeforQudk armifEk[m olrsm;awGtay:rSm ykHcsavh&Sdw,f/
'gayrJh olU[mol / aoaocsmcsmjyefNyD; pOf;pm;MunfhwJhtcg olUtjypfawGudk
olrsm;tay:rSm 'DvkdykHcswm[m ol&Jabmen;fwmvkdU ,lqNyD; tJ"dvkd ykHcswmudk
yJ wpdrfhpdrfh &GHUrkef;vmw,f/
tJ'gaMumifh
1/ ig[m MuufawG iSufawG owfcJhbl;w,f/ 'Draumif;rItwGuf ighrSm
tjypf&Sdw,f/ olrsm;tay: tjypfvTJrcseJ
2? ig[m aiG?ypfpnf; tpm;taomufawGudk ckd;cJhzl;w,f/ 'Draumif;rItwGuf
ighrSm tjypf&Sdw,f/ olrsm;tay: tjypf rvTJcseJU/
3? ig[m rSm;,Gif;wJharxkef udk usifhcJhbl;w,f/ 'Draumif;rItwGuf ighrSm
tjypf&Sdw,f/ olrsm;tay: tjypf rvTJcseJU/

4/ ig[m t&ufuk daomufcJhzl;w,f? 'Draumif;rItwGuf ighrSm tjypf&Sdw,f/


olrsm;tay: tjypf rvTJcseJU/
5? ig[m rdbudk r&kdrao qufqHbl;w,f/ 'Draumif;rItwGuf ighrSm
tjypf&Sdw,f/ olrsm;tay: tjypf rvTJcseJU/
tJ'dpm 5 ykd'fudk olU'kdif,m,DpmtkyfxJrSm w&mh&Spf&ufwkdifwkdif
aeUpOfrSwfwrf;wifbkdU armifEk csufcsif; t"dXmefvkyfvkdufw,f/ 'Dt"dXmef
atmifjyD;wJhaemuf armifEk[m aemufxyfESpfMudrf wkdifwkdif 'Dt"dXmefudk
qufNyD;vkyfvkdufjyefao;w,f/
tcef; 8
1926 ckESpfZGefvxJrSm wufuokdvfukd jyefa&mufawmh armifek[m
olUt"dXmeftwkdif; t&ufudk vkH;0 raomufawmhbl;/ 1927 ckESpf rwfv
pmar;yGJrSmtkdifat atmifw,f/ b,folu ajymajym armifEktaeeJUuawmh
'dvkdatmifwm[m olU t"DXmefaMumifhbJvkdU oJoJrJrJ pGJpGJjrJJjrJ,kHMunfaew,/f
vGefcJhwJh ESpfwkef;u pmar;yGJuswm[m t&ufaomufvkdU / aemufwESpfrSm
pmar;yGJatmifwm[m t"DXmefvkyfvkdUqkdwJhtcsufawG[m rSefovm;/rSm;ovm;
qkdwmukd jrwfpGmbk&m;bJ twdtus ajzawmfrLEkdifrSm yJ
vlomrefawGtaeeJUuawmh rdrd,kHMunfcsif&mudk t&r;f,kHMunf&wmygbJ/
'gayrJh vGefcJhwJh wESpfu armifEK pmar;yGJus&wJhtwGu ft&ufaomufcJhwJh
tukokdvfuHwckwnf;udkom 0uGufNyD; tjypfwifvkdU rjzpfbl;xifw,f/
armifEktokH;ruswmawGudkvnf; armifek
pmar;yGJus&wJhtxJrSmxnfhwGuf&r,f/
armifEk[m tkdifatrSm avm*spf a&S;cwforkdif;/ ,ckacwf/ orkdif;qkdwJh
bmomokH;&yfukd ,lw,f/ a&S;acwforkdif;udk q&ma';Apfqdkolu oifjyw,f/
q&ma';Apf[m Armjynfayguf / r'&mpD vlrsKd; ol[m a&S;acwforkdif;pmtkyf
tapmifapmifu aumufEIwfcsufawGudk xkwfNyD; olUwynfhawGtwGuf rSwfpkawG
tifrwfMudK;pm;NyD;a7;w,/f tJ'drSwfpkawGudk twef;xJrSm zwfjyw,f/
wynfhawGu vkdufNyD; a&;&w,f/ a&;wJhtcg vkH;aphywfaph a&;Ekdifatmif
twkdcsKyfNyD;a&;enf;awGudkyg pm&Gufuav;awG&kdufNyD;
wynfhawGudka0xm;w,f/ Oyrm-t*Fvdyfvkd (oJ,m;zkd;) qkdwJh
pum;t&SnfMuD;qkd&if tay:u tpufwpuf/ atmufu ESpfpufa&;&w,f/
(bDaumhpf) qkd&if tay:u tpufESpfpuf/ atmufu wpfpuf/ a&;7w,f/
(pifMuL&D)qkd&if 0 vkH;a&;&w,f/ tckvkd tp&Sdojzifh vufa&;wkda&;enf;awGudk
oloifay;xm;w,f/ tckvkd MudK;pm;yr;fpm; oifay;xm;wJhtwGuf

olar;cGef;xkwfwJhtcg olUwynfhawG[m oloifxm;wJhtwkdif;ajzrS


oabmusw,f/ armifEkuvnf; MudKufovkd ajzcsifw,f/tJ'gaMumifh
owif;ywfwkdif;/ wMudrfuspD/ a&S;acwforkdif;udk ajz&wJhtcg
10rSwfay;wJhteuf armifEk[m olnwvSnfh wrSwfwvSnfhvkdvkd
tjrJ&avh&Sdw,f/
pmar;yGJMuD;ppfcgeD;whJtcg q&ma';Apfu tajzpmtkyfawGukd jyefvkdcsifwJh
wynfhawG rdrdwkdU&JU vdyfpmeJU wHqdyfacgif;udk tJ'DtajzpmtkyfawGxJ
xnhfxm;Mu/ trSwfay;NyD;7if tJ'dpmtkyfawGudk pmwkdufu jyefykdUay;r,fvkdU
twef;xJrSmaMunmw,f/ tJ'D aMunmcsuft& armifEk[m
olUtajzpmtkyfxJrSm vdyfpmeJU wHqdyfacgif;xnfhvkdufw,f/ pmwkdufu
a&mufvmvkdU olUtajzpmtkyfukd zGifhMunhfwJhtcg trSwfw&may;wJhteuf
armifEk[m wrSwf yJ&w,f/ 'gu 'Davmuf rqkd;ao;bl;/ 'D wpfrSwfawmif
rif;udk oem;vkdU igay;wmqkdwJh ptkyftzkH;ay:rSm q&ma';Apfa&;xm;wJh
rSwfcsuf uykdqkd;w,f/
aemufESpfMuawmh q&ma';Apf[m bmjzpfrSef;rod/ olUtvkyfu
xGufoGm;&&Smw,f/ olUae&mudk a'gufwm tufpfyife,fqkdola&mufvmw,f/
'Dt*Fvdyfu q&mwrsKd;/ q&ma';Apfvkd r[kwfbl;/ olUrSwfpkawGudk
zwfjyrJhtpm; oloifcsifwmud kenf;enf;ajymNyD; wynfhawGeJU aqG;aEG;w,f/
wynfh awGeJU oleJU oabmuGJvGJaeaywJh wcsKdUtcsufawGudk olrypfy,fbl;/
rif;ajymwJhtcsufawG[m pdwf0ifpm;p&maumif;w,fvkdU q&mtufpfyife,fu
0efcHw,f/ olUvufxufrSmawmh we*faEG wywfudk wMudrfuspd ajz7wJh
twef;wkdif; rSm q,frSwfay;wJhteuf armifEk[m rMumcP 7 rSwftxd
&avh&Sdw,f/ ig;rSwfavmufukd wcgrS ravsmhbl;/
armifEk[m tkdifatrSmomolajzcsifovkd ajzwmr[kwfbl;/ bDatrSmvnf;
'grsKd;awG vkyfao;w,f/ a'gufwm tufpfyife,fvkd
oabmxm;tifrwefMuD;wJh q&mawG 0ifNyD;u,fvkdufvkdU olatmifvmwmyJ/
pmar;yGJMuD;rSm usawmhrvkdU vufwvkH;avmufomvkdawmhw,f/ tJ'g
uav;[m pdwf0ifpm;p&m aumif;w,f xifwjhtwGuf enf;enf;avmuf
ajymjyvkduf&OD;r,f/
bDatrSm armifEk[m t*Fvdyfpm/ jrefrmpmeJU zDavmqkdzDudk ,lw,f/
zDavmzkdzDrSm qkdifaumfavmf*sDeJU tufopfqkdwJh bmomESpf&yf&Sdw,f/ bDat
yxrESpfrSm qkdifaumfavmf*sDukd a'gufwm a&mhpf/ tufopfudk
q&maqmif'g;wkdUu oifw,f/ armifEk 'kwd,ESpfudk a&mufwJhtcg
'Dt*Fvdyfq&mawG r&SdMuawmhbl; yifpif,lukefMuNyD/ olwkdUae&mrSm tdE?d,u

q&m rZGef'g;eJU q&m bifem*sDwkdUa&mufvmw,f/ q&m rzGef;'g;u


qkdifukdvkd*sDoifw,f/ q&m bifem*sDu tufopfoifw,f/ armifEk[m
qkdifudkvkd*sDtwef;rSm txpftaighr&Sdbl;/ tufopftwef;rSm q7mbifem*sDeJU
rMumcP tjiif;tckHjzpfw,f/ q&m bifem*sd[m wrsKd;bJ/ 'Dvkd
tjiif;tckHvkyfwJhtwGuf armifEktay:rSm tmCmw rxm;bl;/ ykdNyD;awmhawmif
arw?m&Sdao;w,f/ olUtwef;rSm wynfhig;OD;&SdwJhtxJu armifekudk
olUtdrfrMumcP zdwfw,f/ tpm;taomufawG auGs;w,f/ armifEk
aumif;aumif; rSwfrdao;w,f/ q&m bifem*sDm MuufOeJU aMumfxm;wJh
aygifrkefUeJU ukd;udk uk dodyfMudKufw,f/ olUtdrfudk armifEkoGm;wkdif; tJ'gawGudk
rMumcP auGs;avh&Sdw,f/ tJ'dvkd auGs;NyD;awmh tdE?d,EkdifiHa7;/ ArmEkdifiHa&;
awGudk aqG;aEG;avh&Sdw,f/ wcgwcgrSmawmh armifEka&; rif;&JU
,lqcsufawGudk igoabmusygw,f/'gayr,fh 'D,lqcsufawGtwkdif;
pmar;yGJMud;rSm ajz&if rif;pmar;yGJusvdrfhr,f/ pmar;yGJMuD;vkyf&if Ekdifihjcm;u
ya&mfzufqm wODOD;ukd zdwdfNyd; tppfaq; ckdif;vdrfhr,f/ igu,fEkdifrSmr[kwfbl;
vkdU armifEkudk q&mbifem8sD owday;w,f/ 'DvkdowDay;aywJh r&ygbl;/
pmar;yGJMuD;vkyfwJhtcg tufopfrSm oifwef;pmtkyfawG twkdif; rajzbll;/
olajzcsifovkd ajzw,f/pmar;yGJppfNyD;wmeJU wjydKifeuf q&mbifem*sD[m
armifek&JU tajzpmtkyfukd uAsmu,m,lzwfNyD; 'DaumifusNyDvkdU
,lqvkdufw,f/ tJ'gaMumifh wynfhukdu,fzkdU twGuf armifEkudk olUtdrfzdwfNyD;
tufopfppfzkd; EkdifiHjcm;ua&mufvmwJh ya&mfzufqmeJU rdwfqufay;w,f/ tJ'd
ya&mfzufqm[m wjcm;r[kwf waeUaom tcg tdE?d,EkdifiH&JU orw
MuD;jzpfvmrJh a'gufwm 'gu&pf&Seef jzpfw,/f xkdifNyD; pum;ajymMu&if;
q&mbifem*sDu armifek&JU t,ltqawGu oifwef;pmtkyfxJrSm ygwJh
t,ltqawGeJUawmh rwlbl; / 'gayrJh pdwf0ifpm;p&mawmh aumif;w,f/ vkdU
ajymajymqkdqdk armifEk&JU tajzpmtkyfudk olUpm;yGJckHay:u ,lNyD; a'gufwm
&m'gc&pf&Seef &JU vufxJ xnhfvkdufw,f/ armifEk &JUpmtkyfudk
av;ig;rdepfavmuf zwfNyD;wJhtcg a'gufwm &m'gc&pf&Seef[m
enf;enf;rsufarSmifukwfvmw,f/ aemufq,frdepfavmufMumawmh jyKH;ovkdvkd
jzpfvmNyD; olUyg;pyfuvnf; [if;[if; eJU jrnfaew,f/ aemuf
q,frdepfavmufMumwJhtcg a'gufwm &m'gc&pf&Seefu armifEk rif;bmawG
a&;xm;wmvJ vkdU vSr;far;vkdufw,f/ armifEkuvnf; jyKH;jyNyD; usaemhf
tajzpmtkyfxJrSm ya&mfzufqm jrif&wJhtwkdif;ygbJcifAsm;vkdU jyefajzw,f/
tJ'dtcg a'gufwm&m'gc&pf&Seef u armifEk rif;tajzawG[m
oif&Kd;twkdif;awmh r[kwfbl; 'gayrJh rSm;w,fvkdU igrqkdvkdbl;/ rifuk

datmifrSwf ay;vkdufr,f/ 'Dpum;Mum;&wJhtcg wynhfarmifekxuf


q&mbifem*sDu ykdNyD;0rf;ajrmuf0rf;omjzpfaewmudk awGU&w,f/
armifEk[m bDat wef;udk a&mufwJhtcg tcspfopfudk awGUvkdufao;w,f/
'gayrJh tJ'dtMudrf rSmawmh olUtcspf[m vlr[kwfawmhbl;/
jyZmwfta&;tom;jzpfaew,f/ol[m jyZmwfa&;wmrSm b,favmuf
pGJovJqkd&if oifwef;pmawGudk ypfNyD; tcsdef&orQ jyZmwfwkd/
jyZmwf&SnfawGudk wukef;ukef;eJU a&;aewJhtxd jzpfcJh&ao;w,f/ waeUrSmawmh
olUrdwfawG ukdcifaZmf[m olUtcef;udk cPa&mufvmw,f/tJ'Dtcsdef[m
pmar;yGJMuD;vkyfbkdU 15 &ufavmufomvkdawmhwJhtwGuf armifEk[m
twef;pmawGudk tjyif;txef zwfaerSmyJvkdU ,lqvmw,f/ olUtcef;xJukd
a&mufwJhtcg armifEk[m twef;pmawGudk zwfraeyJ jyZmwfwyk'fa&;aewmudk
awGU&wJhtwGuf cifAsm;pmar;yGJusaevdrfh r,faemf twf;pmudk zwfygOD;
vkdUqkdNyD; armifEka&;aewJh jyZmwfwykdif;wef;vef;udk
twif;qGJ,loGm;cJh&zl;w,f/
olUjyZmwfawG[m aumif;vnf;raumi;fygbl;/ jyZmwfvkdU ac:ekdifzkdUawmif
tawmfcJ,Of;w,f/ olUjyZmwfawGrSm vIyf&Sm;rIqkdwm rygbl;/ olUjyZmwfawGudk
zwf7wm pdwf0ifpm;p&mraumif;wJh ESD;aESm zvS,fyGJ wckudk
em;axmifae&ovkdyJ/ 'gayrJ harmifekukd,fwkdif uawmh olUjyZmwfawGudk
odyftxifMud;w,f/ ukd,fukd,fudk txifMuD;aewJhvlawG[m tNrJwef;
atmufajcvGwfaewwfw,f/ trSeftwkdif; wef\rwef\ qkdwmudk
rpOf;pm;ekdif&Smbl;/ a0vrif;om;qkjydKifyGJrSmawmif olUjyZmwf wyk'foGif;NyD;
jyKdifvkdufao;w,f/ t*Fvdyfvufxufu a0vrif;om;qkqkdwm&Sdw,f/
Armjynfukd NAdwdoQ tdrfa&SUrif;om; tjzpfeJU vma&mufbl;wJh
rif;om;tu'0yfukd *kPfjyKwJhtaeeJU Armtpkd;&u 'Da0vrif;om;qkudk
wDxGifvkdufwmjzpfw,f/ tJ'dwkef;u pmayavmurSm 'Dqk[m tjrifhqkH;bJ/
ynm&SifawG/ 'DqktwGuf cefUxm;wJhtzGJUudk rdrdwkdU&JU ta&;tom;awG wESpfudk
wcg wifoGif;&w,f/ 'DtzGJUu taumif;qkH; tjzpfeJu a&G;cs,fwmudk
tpkd;&u qkaiGwaxmifay;w,f/ olUjyZmwf ty,fcH&wmudk ododcsif;
tzGJU0ifawG[m rw&m;bl; / vufoihf&m pm;awmfac:w,f vkdU tzGJU0ifawGudk
rw&m;pGyfpGJNyD; olU[mol txifMuD;aewJh armifEk[m
tawmfa'gyGvkdufao;w,f/
armifek[m zkd;jrdKifqkdwJh n'v0rfeJY tcsuftvufawG
tawmfrsm;rsm;rSmwlw,f/ zkd;jrdKifqkdwm &l;aygayg? olUudk tvkyfwckck ususee
ckdif;vkdU r&bl;/ 'dvkdyJ [kdvlckdif;/ 'Dvlckdif; wmudk vkyf/

[kdvlauGs;'DvlauGs;wmudkpm; ae&wJh ajcovkH;tdrfwkdiform;wa,mufjzpfw,f/


waeUusawmh armifEk&JU taz OD;pHxGef;u zkd;jrdKifukd oem;NyD; pyg;usDrSm
'v0rfcefUvkdufw,f/ zkd;jrdKifu nbufrSm olrtdyfcsifatmif
ywfwvm;wvkH;0,fay;yg vkdU ylqmwmeJU Od;pHxGef;[m
oHywfwvm;wvkH;0,fay;vkdufw,f/ zkd;jrdKif[m enf;enf;uav;rS ywfwvm;
rwD;wwfbl;/ 'gayrJh &l;ESrf;ESr;f aygawmawm qkdawmh rwd;wwfrSef;udkvnf;
olU[molrod&Smbl;/ tJ'gaMumifh ywfwvm;&wJhtcsdefupNyD; tdyf&kH/ pm;&kH/
aemufaz;oGm;&kH avmufyJ tem;,lw,f/ tJ'dtcsdefawGu vGJ&if
olUywfwvm;em;u b,frSroGm;bl;/ yg;pyfuvnf; awGUu&mawG
avQmufqkdNyD; vufuvnf; awGUu&mawGudk wa'gifa'gifjrnfatmif
avQmufwD;aewmyJ/ 'DavmufeJU rjyD;ao;bJ waeUrSm armifEkukd
olUtem;ac:NyD; armifEk a[m'D0g;c,frjrdKYrSmavQmuf&Sm ighvkdqkdNyD;
ighvkdwD;ekdifwJhtaumif waumifrS r&Sdbl;vkdUawmif MuGm;vkdufao;w,f/
zkd;jrdKif&JU qkdwD;oHaMumifh pyg;usD0if;xJrSm aeMuwJh vlawGxJrSm
ttdyfysufwJhvlawG em;nnf;aewJhvlawG tawmfrsm;aeNyD/ 'gayrJh OD;pHxGef;u
txl;cefUxm;wJhvl qkdawmh b,folurS rajym&Jbl;/ tJ'dvkdeJU aevmvkdufwm /
pyg;ta&mif;t0,fvkyfcsdefa&mufawmh OD;pHxGef;[m olUpyg;usdbufudk
ajymif;vmw,f/ yxrnupNyD; OD;pHxGef;[m olUwynfhMuD; zkd;jrdKif&JU
qkdwD;oHaMumifh wnvkH;aumif;aumif; rtdyf&bl;/ zkd;jrdKifukd ac:NyD; wkd;wkd;qkd
wkd;wkd;wD;zkdU ajymw,f/ 'gayrJhwynfhMuD;u em;csvkdUr&ygbl;/ olMudKufovkd
wD;jrJwD;aewmyJ/ tJ'gaMumifh aemufwaeY reufusawmh OD;pHxGef;[m zkd;jrdKif&JU
ywfwvm;udk odrf;vkdufw,f/ aemuf ESpf&ufavmufMumwJhtcg OD;pHxGef;qD
udk wynfhwOD; okwfoD; okwfjyma&mufvmNyD; ukdzkd;jrdKifwa,muf ywfwvm;
odrf;wJhaemuf olUtdyfcef;xJrSm wHcg;ydwftdyfaew,/f xrif;awmif
xGufrpm;awmhbl;vkdU ajymw,f/ OD; pHxGef;vkdufoGm;wJhtcg zkd;jrdKif[m
olUtdyf,m tay:rSm vSJNyD; ua,mifuwrf; awG avQmufajymaeNyD/ tJ'gaMumifh
OD;pHxGef;[m olUoHywfwvm;udk csufjcif;jyefay;NyD; tawmfaq;uk,l&w,f/
armifEk[m n'v0rfzkd;jrdKifvkd awmh &l;ESr;fESrf; r[kwfygbl;/'gayrJh zkd;jrdKif[m
ywfwvm; rwd;& tqkd&7if raeEkdifovkd armifEkvnf; ra&;rom;7&if
raeEkdifbl;/ txl;ojzifh rdef;racsmacsm/ vomom? pdrfhprf;MunfMunfvifvif /
awm&dyfawmif&dyfaumif;aumf;/ qkdwD;oH csKdcsKd{{ tp&SdwmawGudk
jrif&Mum;&&if wckck ra&;yJ raeEkdifbl; taMumif;wckckaMumifh ra&;&&if
zkd;jrdKifyrm zsm;csifvmw,f/ aexkdif raumif;csifvmw,f/ bmyJjzpfjzpf
wckckudk a&;vkdufom;vkduf&rS taMumtcsifawmihfwif;wm awGajyoGm;NyD;

aexkdifaumif;vmw,f/ wcgwcg waeUvkH;a&;/naebu


xrifpm;Nyd;awmhvnf; pmqufa&;vkdufwm noef;acgifausmf oGm;a&m/
tJ'daemuf tdyf,mxJ0ifaywJh aumif;aumif;tdyfvkdUr&bl;/ cPcP xNyD;
olUtdyf,mab;em;xm;wJh rSwfpkpmtkyfxJrSm a&;p&mtcsufawGudk
rSwfrSwfaew,f/
zkd;jrdKif[m olywfwvm;rwD;wwfbl;/ odcsif;rqdkwwfbl;qkdwm olU[m
olrodbl;/ tJ'gaMumifh ol[mol tawmftxifMuD;aew,f/
0g;c,frwjrdKUvkH;rSm olUavmufqkdwwfwD;wwf wJhvl wa,mufrS r&Sdbl;
vkdUawmif olMuHK;0g;cJhao;wmyJ/ armifekvn;f jyZmwfra&;wwfbl;/ jyZmwf
2tkyf 3tkyf zwfNyD; olU0goemtavQmuf jyZmwfta&;oifcgp
yJ&Sdao;w,fqkdwm oloabmrayguf&SmyJ/ jyZmwfa&;q&m wa,mufjzpfNyDvkdU
olUukd,fol txifMuD;aew,f/ tJ'gaMumifh [kdtcgu pmayavmu&JU
twef;tjrifhqkH;jzpfwJh a0vrif;om;qk jydKifyGJrSm olUjyZmwfudk oGif;NyD;
oljydKif&Jwmaygh/ olUjyZmwf ty,fcH&wJhtcg ayrrSDvkdU tyg,fcH&w,fqkd ol
oabmraygufbJ tzGJU0ifawG t*wd vkdufpm;NyD; olUjyZmwfudk
y,fypfvkdufw,fvkdU awmif olrw&m;yprSm;&Jvkdufao;w,f r[kwfvm;/
'gayrJh n'v0rfzkd;jrdKifeJU armifEk eJU rwlwJhtcsuf wcsufuawmh
wjcm;r[kwfbl; n'v0rf zkd;jrdKif[m aoomoGm;a&m/ olqkdwwfw,f/
olwD;wwfw,f/ olUvkdqkdwwf wD;wwfwJhvl 0g;c,fr wjrdKUvkH;rSm
wa,mufrS r&Sdbl; vkdU olU[m ol odfyftxifMuD;wJhpdwfeJU aooGm;w,f/
tJ'DpdwfMud;[m wa7G;om;rS avsmhroGm;bl;/ armifEkuawmh awmfygao;&JU/
'Dvkdr[kwfbl;/ jyZmwfpmtkyfawGudk tawmfrsm;rsm; zwfrdvmwJhtcg olu
wa&;xJa&;NyD; wufuokdvf r*?Zif;/ jrdKUrausmif;r*?Zif;eJUwuG tjyifu
r*?Zif;tapmifapmif/ *sme,ftapmifapmif ukd wydkUxJydkUaewJh olUjyZmwf
awG[m tJ'dtcsdefwkef;u rxif&Sm;ao;wJh "l0H r*?Zif; wapmifuvGJNyD;
b,frSmrS rygvmwJhtcg olUta&;tom;awG[m tawmf ]a&Smf] aeao;w,f
qkdwm olwpdrfhpdrfhoabmaygufvmw,f/
tcef; 9
1929 ckESpf arvxJrSm armifEk[m bDatatmifw,f/ olUpdwfxJrSmawmh
pma&;q7mavmu udk ajcpkHypfNyd; 0ifvkdufcsifwJh qef'awGtrsm;MuD; &Sdaew,f/
'gayhr,f olUqef'&Sdoavmuf olUvufu rygbl;/ tawmfnHhaeao;w,f
qdkwmudk oljrifoavmuf jrifaewJhtwGufpma&;q&m avmuxJukd ajcpkHypf0if

&rSm olqkwfqkdif;jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh oltpk;d&vcpm;vnf;


rvkyfcsifwmeJU bDt,fvf Oya'wef;rS Oya' qufoifbkdY qkH;jzwfvkdufw,f/
Oya'wef;udk okH;&ufavmufwufNyd;wJhtcg yef;waemfjrdKUu olUbMuD;wOD;u
cPvmygOD;vkdU &kdufvkdufwJh oHMudK;udk &wmeJU armifek[m yef;waemfudk
vkdufoGm;w,f/ bMud;eJUawGUwJhtcg yef;waemf trsKd;om;
txufwef;ausmif;rSm q&mMud;vkyfbkdU armifEkudkajymw,f/ armifEk[m
tJ'dtcsdefwkef;u touf 22 ESpfbJ&Sdao;w,f/ aemufjyD;awmhvnf;
ausmif;q&mvkyfbkdU qkdwmudk armifEkwcgrS pdwfrul;cJhzl;bl;/ tJ'gaMumihf
'Dtvkyfudk vufcHbkdU enf;enf;cufaew,f/ 'gayrJh ausmif;aumfrwD
vlMuD;awGuyg 0kdif;NyD;ajymwJhtwGuf 'Dtvkyfudk vufcH vkdufjyD; Oya'wef;u
xGufvkduf&w,f/
yef;waemfrS m armifEk&JU aqGrsKd;awG tawmfrsm;rsm; &Sdw,f/ armifek
tvkyfvufcHNyD;vkdU q,fhav;ig;&uf &SdwJhtcg tJ'dtxJu aqGrsKd;av;ig;OD;u
armifEk rif;rSm&nf;pm;&Sdovm;/ vlMuD;rdbcsif; pyf[yfxm;wmrsm; &Sdovm;
tp&SdwJh ar;cGef; awG ar;Muw,f/ olUrSm &nf;pm;vnf;r&Sd/ pyf[yfxm;wm
vnf;r&SdvdkU armifEku ajzwJhtcg 'DaqGrsKd;awGu armifeka& 'Dvkdqkd&ifjzifh
tawmfyJ 'kdUjrdKUoleJU rif;udk ay;pm;&r,fvkdUajymMuw,f/
armifekpkHprf;MunfhwJhtcg oleJUay;pm;csifw,f qkdwJh rdef;cav;[m
wjcm;r[kwf/ oltvkyfvkyfaewJh ausmif;u ausmif;tkyfOD;atmifjidrf;/ ZeD;
a':nDr&JU ord;axG; rjr&D vkdUod&w,f/ a':a': wkdU&JU trsKd;orD;u
acsm&JUvm;vkdU armifeku jyKH;Nyd;ar;wJhtcg rif;jrifawmh odrSmayghvkd U
olUta':awGu ajzw,f/ 'gayrJh armifEk[m tJ'dausmif;q&mMuD;vkyfaewJh
wESpfvkH;vkH;/ rjr&Dukd wcgrS aumif;aumif;rjrifcJh7zl;bl;/ ausmif;udpfp
wckckudk &r,f&SmNyD; armifek[m olUausmif;tkyf OD;atmifjidrf;&JU tdrfudk
okH;av;acgufavmufoGm;cJhzl;w,f/ rjr&D[m olUtdrfxJrS [kdoGm;/
'DoGm;oGm;wmudk &dyfceJ jzwfceJavmufom jrif7w,f/ olUtazMuD;eJU
pum;ajymaew,fqkdawmh olUorD;uk dao aocsmcsm MunfhvkdUraumif;bl;
r[kwfvm;?
armifEk[m rjr&d&JU tudkMuD; ukdtkH;armifqkdwmeJUvnf; wufuokdvfwkef;u
aumif;aumif;odcJhbl;w,f/ 'dtukdMuD;qDudk tvnfoGm;&if olawGUcsifaewJh
rjr&Dudk awGU&rSmyJvkdU wGufNyD; ESpfacgufavmuf oGm;cJhzl;ygao;w,f/
udktkH;armifqkdwJhvl[m b,fvkdvlpm;rsKd;vn;f rqkdEkdifygbl;/ tvnfvmwJh

{nfhonf armifEkud kESpfacgufpvkH; tdrfxJt0if rcHbl;/ tdrf0rSmbJ


rwfwwf&yf&if; pum;ajymw,/f 'Dvl[m waeUus&if olrsm;ESrudk ,lrSmyJ/
,lvnf; ,lwmyJ/olUESrudk olrsm;oGm;,lwmusawmh
aumif;aumif;roxmcsifbl;/ tvdkufrodwwfwJh vlrsKd;bJ/ ukdtkH;armifu
tckvkd jyKpkvTwfvkdufwmudk pdwfememeJU armifEk [m aemufxyfNyd; rjr&Dtdrfudk
roGm;awmhbl; olwkdUtdrfa&SU rvTJomvkdU avQmuf&&ifawmif
tdrfbufvSnhfrMunhfawmhbl;/ rjr&Dukdjrif&NyDvm;/ b,fES,fhvJvkdU
olUta':awGu ar;wJhtcg rawGU &ao;ygbl; a':a': vkdUom armifEk[m
aumif;atmifMunhfajzvkdufw,f/ rjr&deJU ywfoufNyD; bmrS a&SUqufrajymbl;/
armifEku [uf[ufyufyuf tm;wufoa7m/ pdwfyg0ifpm;wmudk rjrifwJhtcg
olUta':awGuvnf; aemufxyf qufrajymMuawmhbl;/
armifek&JUpdwfxJrSmvnf; oleJU olaumif;aumif;rjrif&bl;ao;wJh rjr&DwkdU[m
zl;pmrygvkdU 'Dvkdjzpf&wmyJvkdU oabmxm;NyD; rjr&DtaMumif;udk
qufraqG;aEG;awmhygbl;/
armifEkausmif;q&mvkyfwm ratmifjrifygbl;/ ausmfi;q&mqkdwm
tifrwefpdwf7Snf&w,f/ ausmif;q7mMuD;qkdawmh b,fajymp&m&SdrvJ?
odyfpdwf&Snf&wmayhg/ 'gayrJh armifEk[m odyfpdwfqwfw,f/ yef;waemf
ausmif;rSm tvkyfvufcHNyD;vkdU rMumcifrSmbJ armifEk[m q&mwcsKdUeJU
&efjzpfwmyJ/ trSefpifppf &efjzpfw,f qkdwJh pum;vkH;[m
&mckdifEIef;tjynfhrrSefygbl;/ wjcm;okH;p&mpum;r&SdvkdUom okH;vkduf&wm
jzpfw,f/ &efjzpfw,fqkdwm ESpf zuf&Sd&w,f/ tckawm h ausmif;q&mMud;
armifEkwa,mufwnf; pGmaewm/ oleJUzufNyD; 7ef jzpfwJh ausmif;q&m
r&Sdygbl;/ ausmif;q&mawG[m tqi;f&J trsKd;rsKd;cHNyD; oLwkdUen;feJU olwkdU
'Dausmif;uav;udk tESpfESpf tvv jyKpkysK;daxmifcJh&&Smw,f/
tJ'dvkdq&mawGtay:rSm armifEku AkdvfoGm;usw,fqkdawmh q&m awGtaeeJU
b,fcHcsifyghrvJ? 'gayrJh 'Dq&mawG[m tifrwef odrfarGUw,f/ tJ'gaMumifh
armifEkeJU cGef;MuD;cGEf;i,f jzpf&wJhtxd roGm;Mubl;/ wwfEkdiforQ
a&SmifMu&Sm;Muw,f/ q&mawG[m 'DvkdyJ rcsdwifuJ jzpfaeMu&w,fqkdwmudk
Mum;&wJh ausmif;aumfrwD vlMuD;awGvnf; tifrwef pdwfrcsrf;rom
jzpfvmMuw,f/
armifEk[m q&mawG tay:rSmom pGmus,fpGmus,fvkyfwm r[kwfbl;/
ynm0eftay:rSmvnf; pGmus,fus,f oGm;vkyfvkdufao;w,f/ vkyfykHu 'Dvkd/

ynm0ef[m yef;waemf trsKd;om;ausmif;udk wESpfwMudrfppfavh&Sdw,f/


armifEkvnf; 'Dausmif;udk ra&muf cifESpfwkef;u ynm0ef&JU rSwfcsufxJrSm
q&mjzpfpmar;yGJ ratmifao;wJh q&mawG[m pmar;yGJatmifatmif vkyfMuzkdU
wkdufwGef;xm;w,f/ armifEk jzpfvmwJhESpfrSm armifek[m 'Dausmif;u
q&mwOD;udk odyfNyD; rausreyfjzpfaew,f/ 'dq&m [ mq&mjzpf pmar;yGJrSm
twef;tjrifhqkH;qkdwJh 'DyvkdrmbGJUudk &vmoljzpfw,f/ 'gayrJh oifwJh jywJh
ae&mrSm tifrwef nHhzsif;aewmudk armifEk awGU&w,f/ armifEk
wa,mufxJom r[kwfbl;/ wjcm;q&mawG vnf; 'D'DyvkdrmbJGU& q&m&JU
nhHzsif;wmawGudk awGUaeMuwmyJ/ 'gayrJh 'Dq&mawG[m tJ'D'Dyvkdrmq&m
nHhuk dq,fESpfausmfausmf onf;cHvkdU&w,f/ armifek[m 'dq&mudk wESpf
jynfhatmif onf;cHvkdUr&bll;/ zsif;wmxuf ysif;wmudk ykdNyD; armifeku
onf;cHvkdUr&bl;/ armifek[m tJ'dq&muk djzpfEkdif&if xkwfypfcsifw,f/
rjzpfEkdifwJhtwGuf vufykdufMunhfae&w,f/ tJ'gaMumifh tJ'DESpf
ynm0efvmwJhtcg wifjy&rJh ausmif;q&mMuD;&JU tpD&ifcHpmxJrSm q&mjzpf
pmar;yGJatmifwkdif; q&mrjzpfEkdif? olUtawGUtMuKHt&qkd&if q&mjzpfpmar;yGJ
ratmifjrifao;wJh q&mwcsKdU[m q&mjzpf atmifxm;wJh q&mtcsKdUxuf
toiftjyrSm ykd awmfaeao;w,fvkdU armifEku a&;xm;w,f/ 'Dtpd&ifcHpm[m
ynm0ef rESpfu a&;ypfcJhwJh rSwfcsufuk dapmfum;&ma&mufwJhtwGuf ynm0ef
tawmfpdwfqkd;w,f/ tJ'dacwfwkef;u ynm0efwOD;uk d'Dvkdpdwfqkd;atmif
vkyfrd&if tJ'Dausmif;[m tpk;d& todtrSwf jyKxm;wJh pm&if;u
y,fzsufwmudkaomfvn;faumif;/ cH7p&m &Sdw,f/ tenf;qkH: ESpfpOf tpkd;&
axmufyHhaiGaomfvnf;aumif;/ tavQmhcH&p&m taMumif; &Sdw,f/ tJ'gaMumifh
armifEku 'Dvkda&;whJtwGuf ynm0efu pdwfqkd;w,fqkdwJh owif;udk
ausmif;aumfrwD vlMuD; awG Mum;&jyefwJhtcg a&S;uxufykdNyD; armifEk&JU
&r;fum;rI twGuf pdwfqif;&JMu&jyefw,f/
tckajymcJhwmawGxuf qkd;wm wck &Sdao;w,f tJ'gav;udk rajymrjzpfvkdU
ajymvkduf&OD;r,f/ yef;waemfjrdKU&UJ taemufbuf 2rkdifuGmavmufrSm a&Tjrifwif
apwDawmf wql &Sdw,f/ ESpfpOfESpfwkdif; waygif;vrSm yGJawmfvkyfw,f/
nbuf rSm yef;waemfjrdKU&JU teD;w0dkuf &Sd &GmMud;&Gmi,f awGu vlawGvm
MuwJhtwGu fyGJawmf[m odyfpnfum;w,f/ armifek ausmif;q&mMuD;vkyfwJh ESpf
rSm aeUvnfzufvnf; vlpnfum;atmifqkdwJh &nf&G,fcsufeJU ausmif;aygif;pkH
ajy;yGJ/ jydKifyGJ awGvkyfay;w,f/ tJ'djydKifyGJrSm t&ufrl;aewJh vlwa,muf[m
0if0ifNyd; &Iyfaew,f/ vlawG0kdif;NyD;awmif;yefvkdUr&bl;/ t7uform;a[mif;

armifek[m t&ufjywfNyD;uwnf;u t&ufrL;aewJhvlawGuk dwzufowf


rsufrkef;MudK;aew,f/ tJ'gaMumifh 'Dt&uform;&Iyfwm vGefvGef;vmwJhtcg
olUpdwfudk xdef;vkdUr&wJhtwGuf ajy;NyD; wtm;ypfuef vkduw,f/
t&uform;vnf; tJ'dae&mrSmyJ ykHvQufom;vJaew,f/
aemufwcsufxyfuefOd;r,f tvkyfrSm vlawG0kdif;NyD; qGJxm;MuwJhtwGuf
armifekruefjzpfawmhbl;/ armifEk[m uef&wJhvlqkdawmh uefNyD;wmeJu
'dtjzpftysufudk arhoGm;wmyJ/ 'gayrJh tuefcH&wJhvluawmh cH7wmudk
b,farhEkdifrvJ/ tJ'dtjzpftysuf jzpfNyD;vkdU wvavmuf Mumawmh armifek[m
olUa':av; ESpfa,mufeJU naps;wef;bufudk avQmufvmMuw,f/
olUa':av;ESpfa,muf[m naps;wef;u rkefU[if;cg;qkdifwqkdifrSm
rkefU[if;cg;pm;Muw,f/ armifeku rpm;bl;/ olwkdUtem;rSm rwfwyf&yfaew,f/
armifek &yfaewJh ae&m[m yGJawmfrSmwkef;u armifEk uefvTwfvkdufwJh
t&uform;&JU tdrfeJU rsufapmif;xkd;jzpfNyD; q,fudkufavmufyJuGmw,f/
wkdwkdajymMuygpkdU/ tJ'dtuefcH&wJhvl[m armifek &JU acgif;udk aemufuae
'kwfeJ U wtm;&kdufNyD; olUtdrfay:wufajy;wmyJ/ armifekvn;f a'go jzpfjzpfeJU
tJ'dvl&JU aemufukd twif;ajy;vkdufNyd; olUtdrfay:wuf wJh wHwm;ay:rSm
vufxJu 'kwfeJU wcsufjyef&kdufvkduf&w,f/
yGJawmfwkef;u yxryGJrSmawmh t&ufrl;wJholu emw,f/ 'gayrJ h
naps;wef;'kwd,yGJrSmawmh armifekeme,/f cskdapmif;rSm
uGJoGm;wmtawmfrsm;w,f/ ODav;jzpfol q&m0efu tJ'dtuGJuk djrif;jrD;eJU
csKyfay;w,f/ armifekeJU &if;ESd;wJholawGu rcHr&yfEkdfifjzpfjyD; *wfwkdifbkdU
armifekudk 0kdif;NyD; wkdufwGef; Muygao;w,f/ 'gayrJ olu vlv,facgifrSm
cyfemem uefxm;vkdU olUudk jyef&kdufwmyJvkdU ajzmifhajzmifhMuD;
oabmaygufaewJh armifEk[m olUrdwfaqGawGudk bmrS jyefrajymbl;/ jyKH;pdpd
vkyfaew,f/ armifeku 'dvkd jyKH;pdpd vkyfEkdifayr,fh ausmif;aumfrwDuawmh
rjyKH;Ekdif&Smbl;/ txufwef;ausmif;q&mMuD; vkyfwJhvlwa,muf[m t&yfxJu
umvom;acgif;wa,mufvkd &Gm&kd;avQmufNyD; &efjzpfaewmrsK;duk olwkdUtaeeJU
pdwfawmifrul;zl;bl;/ wcgrSvnf; rawGUbl; / rMum;zl;bl;/ 'Dvkd rMum;bl;/
rjrifbl;/ pdwfawmif rul;bl;wJhtwGuf olwkdwif xm;wJh ppfuJ armifEkuk
db,fvkdjyefcs&r,fqkdwm rMuHwwfEkdifatmif jzpfNyD; MudrfrD;tkH;ovkd
jzpfaeMuw,f/ tJ'gaMumifh wESpfaphvkdU Oya'wef;udk jyefwufbkdU
ausmif;q&mMuD; &mxl;u armifekEIwfxGufvkdufwJhtcg jzpfEkdif7if
wESpfavmufawmh vkyfapcsifao;w,fuGm qkdwJh avmuGyf

pum;rsK;duav;udkawmif b,faumfrwD vlMud;qdurS xGufrvmEkdif&Smbl;/


&if0rSm wufaqmifhaewJh tvkH;MuD; usoGm;ovkd aumfrwD vlMuD;tm;vkH;
touf&I&wmtawmfacsmifoGm;Muw,f/
tcef; 10
u
1930ckESpfxJrSm armifEk[m wufuokdvfudk jyefvmNyD; bDt,fvf
Oya'wef;wufw,f/ wvcGJ ESpfvavmufMumwJhtcg 'kdUArm tpnf;t&kH;0if
ocifwOD;eJU jrdKUxJrSm awGUw,f/ tJ'dtcsdefrSm 'DkUArm oDcsif;udk pyfMyD;ump/
&efukefjrdKUxJrSmawmif okH;av;Mudrfavmufom qkd&ao;w,f/ tJ'geJU
tJ'DocifrdwfaqGu wufuokdvfrSm tJ'dodcsif;udk qkdcsifw,f/
pDpOfay;prf;ygvkdU armifEkudk ajymw,f/ 'Dodcsid;eJU 'DoDcsid;udkqkdrJh 'kdUArm
tpnf;t&kh;0if ocifawGudk tmPmykdifawGu tawmfrsufrkef;MudK;aew,f/
tawmfxdwfvefUaew,fqkdwmawGudk armifEku bmrS rpOfpm;rdbJ
qkdcsifvmqdkMuav pDpOfay;r,fvkdU cyfvG,fvG,f ajzvkduf w,f/ tJ'dtcdsefu
armifEk[moxkHausmif;aqmifrSmaew,f/ tJ'gaMumifh
oxkHausmif;aqmif&JUatmufqkH;xyfu cef;raqmifrSm odcsif;qkdbkdU armifek[m
oxkHausmif;aqmifu vlwcsKdUeJU pDpOfw,f/ tJ'daemuf ausmif;tkyfMuD;
qavmhudk awGUbkdU olUtdrfudk armifEk oGm;w,f/ ausmif;tkyfMud;tdyfaew,fvkdU
olcsmy&mpDu ajymwJhtwGuf csmy7mpDqDu pufulav;w&Gufawmif;NyD; tJd'aeU
nbuf 7em7D csdefavmuf oxkHcef;raqmifrSm 'kdUArmodcsif;udk qkdcsifw,f/
cGifhjyKyg/ vkdU pmuav;wapmifa&;w,f/ tJ'daemuf
ausmif;tkyfMuD;Ekd;ekd;csif;'Dpmukd ay;vkdufbkdU csmy&mpdudk ajymNyD; armifEk[m
olUausmif;aqmifudk oljyefvmw,f/ aemufwem&DavmufMumwJhtcgf
armifek[m ausmif;tkyfMuD;tdrfudk jyefvmNyD; olUpmtaMumif; uk dpkHprf;w,f/
olpmukd zwfMunfhNyD; ausmif;tkyfMuD;qkwfypfvkdufw,f/vkdU csmy7mpdu
ajymw,f/ aemufjyD;awmhvnf; ausmif;tkyfMud; tdrfrSmr&Sdbl;wifepf
&kduf&atmifxGufoGm;NyD;vkdU csmy&mpDu ajymjyefw,f/ armifEk[m odyftw,f/
ausmif;tkyfMuD;qavmhudk 'dvkdvkyfvkdU b,f7rvJ/ ,leDAmpwD
aumvdyfuausmif;om;rSeforQ olUudk zdefzdefUwkefatmif aMumuf&wm/
b,fausmif;om;rSmolUudk olutdrfoGm;NyD; rawGU0Hh/ 'Dpufulpkwfav;ay:rSm
pma&;NyD;csmy&mpD qDuwqifh cGifhawmif;w,fqkdwmrsKd;awmh
pdwfawmifrul;&Jbl;/ qkdwJhtcsufawGudk armifEk rod/ enf;enf;av;rS

rod&Smbl;/ ol[m 'kdUArmoDcsif;udk qkd&atmif pDpOfay;bkdU uwd ay;NyD;NyD;


tJ'duwdt& pFpOfay;&r,fqkdwm wckbJ odw,f/ tJ'gaMumifh
ausmif;tkyfMuD;[m olUpmudk qGJqkyfypfvkdufw,fqkdwm udk od&if odjcif;/
wjcm;ausmif;om;wOD;omqkd&if tJ'dtcsdeftcgu odcsif;qkdyGJudk
csufcsif;zsufypfvkdufrSm jzpfaywJh / vltarmifEk uawmh rzsufbl; /
ausmif;tkyfMuD;u cGifhray;&if oxkHausmif;aqmif rSL;qDrSm cGifhawmif;r,fvkdU
armifeku qkH;jzwfvkdufw,f/ tJ'dtcgu ausmif;aqmifrSL;[m ygarmufc
OD;azarmifwifjzpfw,f/ ausmif;aqmifrSL;eJU awGUwJhtcg tcuftcJr&SdyJ
qkdcGifh&w,f/ tJ'gaMumif;n7em&D rSm csdef;xm;wJhtwkdif; oxkHcef;raqmifrSm
'kdUArmoDcsif;udk ausmif;om;awG 0kdif;NyD;qkdvkdfufMuwm
ywf0ef;usifwckvkH;odrfhodrfhwkefoGm;w,f/ aemufESpf&ufavmuf MumwJhtcg
tJ'doDcsif;qkdyGJtaMumif;eJU wuG 'kdUArmoDcsif;&JU t"dyfyg,fyg
aeUpOfowif;pmwapmif rSm ygvm w,f 'DrQ ruao;bl; /
pDtkdif'DXmecsKyfuvnf; b,folu pdpOfay;w,f/ b,folawGvmqkdw,f/
tJ'dvlawGxJrSm b,folawG[m EkdifiHa&;orm; t,lonf;orm;awGjzpfw,f/
b,fol[m tMurf;zuform;awGjzpfw,f/ tp&SdwJh taMumif;csif;7m
pkHpkHvifvifygwJh tpD7ifcHpmwapmifukd ausmif;tkyfMuD;qdukd ykdUEkdifp&m
taMumif;&Sdw,fvkdUawmif ,lqEkdifw,f/
nae av;em&Davmuf&SdwJhtcg oxkHausmif;aqmif armifekaewJh tcef;wHcg;rSm
EkdUwpfpm wapmifvmuyfwmudk armifEkawGU&w,f/ tJ'dekdUwpfpmxJrSm
armifek[m aemufwaeU 2 csufwD;wJhtcsdefrSm ausmif;tkyfMuD; eJU
ol&kH;cef;xJrSm vmawGU7r,fqkdazmfjyxm;w,f/ tJ'g[m vkyf&kd;vkyfpOf
r[kwfbl;/ b,fausmif;om;awG[m bmvkyf&r,f/ bmrvkyf&bl;qkdwJh
EkdUwpfpmawGudk ausmif;om;trsm;qkdif7m EkdUwpf bkwfrSm
uyfMuwmygbJ'Dvkdausmif;om;aewJh tcef;0rSm vmuyfw,fqkdwm
wcgrSrMum;zl;bl;/ tJ'gaMumifh tcef;teD;em;csif; ausmifom;awGu armifEk
[m oDcsif;qkdyJG eJUywfoufNyD; ausmif;xkwfcH&awmhrSmbJvkdU
,lqvkdufMuw,f/ EkdUwpfpmuyfNyD;wmeJUarmifEk[m qGJcGmvkdufNyD;
qkwfypfvkdufw,f/ tJ'daemufEkdUwpfpmrSm ygwJhtwkdif; aemufwaeU nae
2csufwD;rSm ausmif;tkyfMuD;eJYoGm;rawGUyJ wrifoufouf t&GJUwkdufNyD;
aemuf2&ufavmufMumawmhfrS reufbufrSm ausmif;tkyfMud;eJUoGm;awGUw,f/
armifEk[m ausmif;tkyfMuD;qavmh7JUatmufrSm ausmif;om;tjzpfeJU aevmwm
ig;ESpfausmfausmfyJ/ tJ'dig;ESpftwGif; ausmif;tkyfMuD;eJu teD;uyfNyD; awGU7wJh
tMudrfaygif;[m okH;MudrfavmufYyJ&Sdvdrfhr,fvkdU armifekrSwfxm;wf/ 1924

ckESpfrSm jynfeJU waumif;ausmif;aqmif awGudk pNyD;zGifhw,f/


'kwd,ausmif;aqmifrSL;awG&JU pDpOfcsuft& 'Dausmif;aqmifawGrSm
abmvkH;toif;woif;pdzGJU7w,f/ tJ'd2oif;[m av;ig;ajcmufMudrfavmufjynf
ausmif; aqmif &JU taemufbuf abmuGif;xJrSm upm;Mu&wf/ trSwf
trsm;qkH;&wJh waumif;abmoif;udk ausmif;tkyfMuD; qavmhu zvm;wck
qkcsw,f/ aemufNyD;amwh aumfr&Sifemvrf;xJu olU&kH;crf;xJrSm
npmausG;w,f/ armifEk[m tEkdif&wJh waumif;abmtoif;xJrS
ygaewJhtwGuf 'Dnpmpm;yGJukd wuf&w,f/ tJ'g[m ausmif;tkyfMud; qavmhudk
armifEk yxrtMudrf teD;uyfawGU&wmygbJ/
1926ckESpf rwfvxJrSm armifEk[m tkdifat txufwef;pmar;yGJukd
yxrtMudrfajz&w,f/ 'dvkdtwef;wif pmar;yJGudk ajzwJhtcg
ajzrJhausmif;om;[m pmar;yGJ0ifcudk a&S;Od;pGmay;&w,f/ tJ'daemuf
pmar;yGJ0ifbkdUtwGuf avQmufvTmwifoGif;&w,f/ 'DvkdyJ
avQmufvTmwifoGif;&w,fqkdwmudk wausmif;vkH;odw,f/ armifEkrodbl;/
tJ'dvkd rodwJhtwGuf armifEk[m pmar;yGJ0ifcudkom ay;NyD; avQmufvTm
rwifrdbl;/ tJ'gaMumfifh pmar;yGJ 0ifrJh ausmif;olausmif;om;pm&if;
xGufvmwJhtcg armifEk&JUemr,f ygrvmbl;/ bmqmqkdwJh &kH;tkyfMud;udk
oGm;ajymwJhtcg igrwwfEkdifbl; ausmif;tkyfudk
rif;oGm;ajymvkdUqlvTwfvdkufw,f/ armifEk[m ausmif;tkyfMuD;qavmhfudk
0ifawGUwJhtcg ay;NyD;NyDvm;vkdU ausmif;tkyfMud;uar;w,f/ ay;Nyd;NyDvkdU
armifekuajzw,f/ ajymwJhtwkdif;rSefovm; vkdUpkHprf;csifwJhtwGuf
ausmif;tkyf[m pm&Gufuav;w&Gufay:rSm pma&;NyD;bmqmqDukdykdUvkdufw,f/
q,hfig;rdepfavmuftMumrSm pm&Gufav;w&Guf jyef0ifvmw,f/ tcef;xJrSm
ukvm;xkdif7Sd&ufeJu armifEkrxkdif7bl;/ wcsdefvkH;
rwfwwf&yfNyD;apmifhae&w,f/ 'gayrJh iguvnf; avQmufvTmoGifh;7r,fh [m
roGifbJ aerdwmudk;/ ighrkdufjypfyJ/ bmqmqDu pmar;yGJ0ifc ay;oGif;NyD;NyDvkdU
pmjyefvm&if ighudpfp NyD;oGm;rSm yJvkdU olUpdwfukdajzNyD; armifEk[m ausmif;
tkyfMuD;a&SUrSm jidrfjidrfav; rwfwwf&yfaew,f/ bmqmqDu jyefpmudk
zwfNyd;wJhtcg rif;pmar;yGJ0ifcudk awmh ay;NyD;NyD/ 'gayr,fh
&,f*spfpwmukdrif;oGm;ajym/ lwwfEkdif&if vkyfay;vdrfhr,f/
olvkyfray;Ekdif&ifrif;udk igrulEkdifbl;/ rif;avmufrkdufrJwJh ausmif;om;
,leDAmpwD wausmif;vkH; b,frSmrS r&Sdbl;/ vkdU qlvTwfvkdufw,f/ armifEk[m
&,f*spfpwm uif;bJvfudkoGm;awGUwJh tcg 'gcufwJh udpfp r[kwfygbl; qkdNyD;
armifEk&JU emr,fudk cyfvG,fvG,f pm&if;oGif;ay;vkdufw,f/ tJ'dtMudrf[m

ausmif;tkyfMuD; qavmhudk armifEk eD;ed;uyfuyf 'kwd,tMudrf awGU&wmyJ/


aemufwMudrfuawmh pdwf0ifpm;p&maumif;w,f/ armifEk[m wufuokdvf
a&mufwJhtcsdefupNyD; olUrsufpdxJrSm pyg;arT; ql;aewhJ tcsufwcsufudk
b,foGm;oGm;awGU ae&w,f/ tJ'gu wjcm;r[kwfbl; ausmif;tkyfMuD;utp
ygarmufceJUvufaxmuf q&mawG tqkH;&SdwJh ausmif;tmPmykdifawGudk
wufuokdvf ausmif;om;awG[m awGUwJhae&mrSm
qvHay;aeMu&wmyJjzpfw,f/ armifek[m q7mawGudk r&kdraorvkyfcsifygbl;/
Armh,Ofaus;rIt& uefawmh 7r,f qkd&if OD;rav;yJ uefawmhEkdifygw,f/
'gayrJhqvHay;wm[ Armh,Ofaus;rIvnf; r[kwf /ArmhtpOftvmvnf;
r[kwfwJhtwGuf qvHay;wmudk rMudKufbl;/ odyfNyD;jrifjyif;uyfw,f/
tJ'gaMumifh oludk,fwkdifvnf; b,fawmhrS qvHray;bl; / oleJU &if;ESD;wJh
rdwfaqGawGudkvnf; qvHray;bkdU oltNrJwr;fw&m;a[mw,f / waeUusawmh
armifEk[m oli,fcsif;ESpfa,mufeJUtwl jynfvrf;rMuD;ay:udk oGm;bkdU jynfeJU
waumif; ausmif;aqmif0if;xJu xGufvmw,f/ tJ'dtcsdefrSm ausmif;tkyfMud;
qavmh pd;vmwJh armfawmfum;[m t&SdefowfNyD; jynfvrf;ray:u jynfeJUw
aumif;ausmif; aqmif0if;xJ ajz;ajz;vSdrfh0ifvmw,f/ armifEkwkdU[m
armfawmfum;eJU vufwurf;avmuftvkda7mufawmholeJUygvmwJh
oli,fcsif;ESpfa,mfu[m ausmif;tkyfMuD; qavmhudk qvHay;7atmif olwkUd&JU
nmvuftoD;od;udk ajrmufvkdufMuw,f /armifEk[m olUvufESpfbufeJU
tJ'dausmif;om;awG&JU nmvufawGukd AswfueJ qGJcsypfvkdufw,f/
ausmfi;tkyfMuD; qavmh[m tHtm;oifhoGm;NyD; olUarmfawmfum;
cyfvSrf;vSr;fa&mufonfhwkdifatmif armifEkudk vSnhfMunfhoGm;w,f/ armifek[m
ausmif;tkyfMuD;qavmheJuU tckvdk eD;eD;uyfuyf awG&wm tckajymcJhwJh
okH;MudrfavmufyJ &Sdvdrfhr,fvkdU armifEk rSwfrdw,f/
'kdUArm odcsif;qdkyGJeJu ywfoufNyD; awGU&atmif armifek[m
ausmif;tkyfMuD;qavmh&JU &kH;cr;fxJudk 0ifoGm;wJhtcg ausmif;tkyfMuD; qavmhu
ig csdef;wJhaeUrSm rif;bmjzpfvkdU vmrawGUovJ vkdU
pdwftaESmuft,SufjzpfaewJh rsufeSmxm;eJU armifEkudk ar;w,f/ usaemf
ta&;MuD;wJh udpfpawG udk aqmif7Gufaew,fvkdU armifEku
cyfwnfwnfjyefajzw,f/
'kdUArm oDcsif;qkdyGJtwGu frif;cGifh&ovm;/
7w,f/
b,fu&ovJ/
oxkHausmif;aqmifrSL;qDu/

,leDAmpdwD aumvdyf0if;twGif;rSm wckck vkyfcsif&if ighqDu


cGifhawmif;&r,fqkdwm rif;rodbl;vm;/
odw,f/
od&ifbmjzpfvkdU ighqDu cGifhrawmif;ovJ/
tJ'dtcg ausmif;tkyfMuD;&JUtdrfudk cGifhawmif;&atmif olvmcJhwJh taMumif;udk
tputqkH;txd &Sif;jyw,f/
oxkHausmif;aqmifrSL;ygarmufc OD;azarmifwifqDu cGifh&wJhtwGuf
armifEkoufomoGm;w,f/'dvkdomcGifhr&&if ausmif;xkwfcH&aumif; cH7Ekdifp7m
taMumif;&Sdw,f/ tJ'gaMumifhaumvdyf0if;twGif;rSm EkdifiHa&;vIy&Sm;rI wckckudk aemufwMudrf xyfvkyf&if
rif;udk jyif;jyif;xefxef ta7;,l7vdrfhr,fvkdU ausmif;tkyfMuD;u
owday;NyD;armifekudk jyefvTwfvkdufw,f/
aemuf q,f&ufavmufMumwJhtcg usKwmwOD; armifEkqDudk a&mufvmNyD;
ausmif;tkyfMud; qavmhu armifEkeJU pum;ajymcsifw,fvkdU
taMumif;Mum;w,f/ armifek [m ausmif;tkyfMuD;eJU awGUwJhtcg armifek rif;wkdU
wkdif;jynfrSm a&SUaeawG[m vkdtyfwmxufydkaew,f/ 'dwkdif;jynfeJUvlrsKd;udk
xddxda7mufa&muf tusKd;jzpfapwJh vkyfief;awG0ifvkyfoifhw,f /igrif;twGuf
tvkyfwckudkpOf;pm;rdw,f/ tJ'gor0g,rtvkyfyJ/ or0g,rvkyfief;[m 'kdU
t*fvefeJU Oa&myu wcsKdU EkdifiHawGrSmodyfMuD;yGm;aew,f/ rif;wkdUEkdifiHrSmawmh
t&nftcsif;&sdwJhvlawG[m 'dvkyfief;rSm pdwfr0ifpm;wJhtwGuf'Dvkyfief;[m
ratmifjrifbl;/ tJ"dvkyfief;rSm ri;f0ifvkyfEkdif&if odyfaumif;r,f/ waeUwkef;u
face=WinKalaw b@ma&;rif;MuD; 'gef; / or0g,rrif;Mud; zkd*gwD wkdUeJU ig
pum;vufqkHus&if; rif;taMumif;udk igajymjyw,f/ olwkdUuvnf; rif;eJU
awGUcsifw,f/ cPavmufoGm;awGUyg qkdNyD; tJ'dyk*f*kdvf ESpfOd;ud armifEk
awGUEkdifatmif w,fvDzkef;eJU csdef;ay;w,f/ aemufwMudrf ausmi;ftkyfMuD;
qavmheJUawGUwJhtcg or0g,rtoif;awG&JU vufaxmuf &D*spfpwm tjzpfeJU
cefUbkdU or0g,r rif;MuD; zkd*gwDu &nf&G,fxm;wJhtaMumif; armifEkukd
ajymjyw,f/ armifeku tpkd;7tvkyfrvkyfcsifbl;/ vkdU ajzw,f/ tpkd;&tvkyf
qkdaywJh or0g,r tvkyf[m jynfolvlxkudk qefUusif7wJh tvkyfr[kwfbl; /
jynfolvlxk&J tusK;dukdaqmif7Guf&wJhtvkyf jzpfw,fvkdU ausmif;tkyfMuD;
qavmhu taMumif;jyefw,f/
armifEk[ olUtcef;udk jyefa&mufwJhtcg ausmif;tkyfMuD;ajymwmudk
jyefpOf;pm;aew,f/ tpkd;&tvkyfvkyf&rSmukd armifeku e*kdvftm;jzifh
rESpfoufaomfvnf ; ausmif;tkyfMud;u zcifozG,f qkH;rwmudk tm;emNyD;

vufaxmuf&D*spfpwmtvkyfudk 0ifvkyf&awmhrvkd vkd jzpfaew,f/ 'gayrJh


]armifEk[m &mxl;eJUacsmhawmh/ aysmhoGm;w,f} qkdwJhpum;[m wufuokdvf
avmurSm O'gef;wGifNyD; usef&pfrSmudkvnf; armifEk&Sufw,f/ ausmif;tkyfMuD;
qavmh[m olUuk dcyfMurf;Murf;udkif&if ausmif;ut xkwfcH7wJhtxd
jyefwkdufbkdU qdkwm armifEk 0efrav;/ 'dvkdwkdufr,fvkdUvnf; armifEk oH"DXmef
csxm;w,f/ tckawmh ausmif;tkyfMud;u zcifobG,f qufqHaewJhtwGuf
ausmif;tkyfMuD; qavmh pdwftaESmuft,Sufjzpfatmif wckck vkyf&rS
olUtwGuf0efav;vmw,f/ 'DvkdjzpfvmwJhtwGuf zcifvkdapmifha&Smufwm
aus;Zl;wifygw,f/ or0g,rvkyfief;rSmpdwfr0ifpm;ojzifh
vufaxmuf&D*spfpwm&mxl;udk usaemf vufrcHyg&apeJU?Oya'rSmvnf; usaemf
pdwfr0ifpm;awmhygbl;/ tJ'gaMumifh Oya'wef;u usaemf EIwfxGufvkdufygNyD
tp&SdwhJtcsufawG ygwJh pmwapmifudk ausmif;tkyf MuD;qavmh qD a&;NyD;
armifEk[m Oya'wef;u w0ufwysufeJU 'kwd,rfyd EIwfxGufoGm;cJh&jyefw,f/
,leDAmpdwDu xGufNyD;wJhaemuf armifEk[m &efukefNrdKU pawmh8dwfvrf;
(,cktcg odrfjzLvrf;) ab;u ukvm;bwfpwD; qkdwJh &yfuGufuav;rSm
oli,fcsif;wa,mufeJU twloGm;aew,f/ a&S;OD;pGm owif;pmwkdufwwkdufrSm
tvkyf0ifvkyfbkdU olpdwful;rdw,f/ 'gayr,hf vcpm;tvkyfudk olMum&Snf
vkyfbkdU jzpfrSm r[kwfbl; vkdU qufNyd;pOf;pm;rd wJhtwGuf tJ'd
pdwful;ysufoGm;w,f/ pmtkyfa&;bkdUudk qufNyD;pOf;pm;wJhtcg ola7;csifwmu
jyZmwf/ oLUjyZmwfawGu vlMuDKufenf;aewJhtwGuf 'gvnf;rjzpfao;ygbl;
qkdNyD;pdwfavsmhvkdufjyefw,f/ oltJ'dvkdjzpfaewJhtcsdefrSm olUtar
a':apmcifuvnf; olUtwGuf tawmfpdwfylaew,f/
&efukefNrDKUMuD;qkdwmuvnf; tifrwef aMumufp&maumif;w,f/ &Iyf&IyfayGayG
u aygygobdeJU/ tJ"gaMumifh olUom;[m 7efukefrSm bmrS rvkyf&if
0g;c,frudk jyefvm / 0g;c,frrSm oltifrwef rsufaphusaewJh
rdef;cav;wOd;eJU olUom;ukday;pm;NyD; olUom;uk
drsufpdatmufrSmbJxm;csifw,f/ vkdU cPcP ylpmwJhtwGuf olUtaz
OD;pHxGef;[m tJ'dtaMumif;awGudk armifEk qD cPcP a7;w,f/ oLU tar
rsufpdusaew,fqkdwJh rdef;cav;[m vdrfrmwJhae&mrSm tdajE?&wJhae&mrSm
tawmfemr,f&wJh rdef;cav;ygyJ/ 'gayrJh racsmwJhtwGuf udka&Teku
rMudKuf&Smbl;/ tJ'gaMumifh 0g;c,frjyefNyd; rdef;r,lbkdUqkdwJh olUtar&JU
tqkdjyKcsufvnf; olvufrcHEkdif?
tckvdkrwifrusjzpfaewkef; waeUusawmh ausmif;tkyfMud;qavmh&JU &kH;u
pmykdUukvm;wa,muf[m armifEkudk pmwapmifvmay;w,f/ zGifhzwfwJhtcg

ausmif;tkyfMud;u oleJU cPvmawGUygvkdU a&;xm;wmudk awGU&w,f/ ol[m


tJ'DtdrfrS aewm ausmif;tkyfMud;b,fvkdvkyfodoGm;ovJ / tJ'gudk
armifEkpOf;pm;vkdUr&bl;/ aemufwaeUrSm armifEk[m ausmif;tkyfMud;
eJUawGUwJhtcg armifEkrif;[m tckvkd a,mifokH;q,fvkyfaewm raumif;bl;/
rif;&JU wkdif;jynfeJU trsKd;twGuf wckckvkyfyguG,f/ rif;twGuf
ig'Dvkdpdwful;xm;w,f/ tckavmavmq,f vufaxmuf &D*spfpwm 0ifvkyf
aemufajcmufv/ ckESpfvavmufMum&if ynmawmfoiftjzpfeJU t8FvefrS
2ESpfaeNyD; or0g,rvkyfief;udkavhvm Oa&mrSm wESpfavhvm/ tJ'dvkd
EkdifiHjcm;ynmcHawG&Sd&if rif;'dukdjyefa&mufwJhtcg rif;&JU wkdif;jynfeJU
trsKd;twGuf vnf;ykdNyd; xdxda&mufa7mufvkyfay;Ekdifr,f/
&mxl;wufwJhae&mrsm ykdNyD; jrefrSmaMumifh rifhtwGuf vnf;
tusKd;trsm;MuD;&Sdr,fvkdU ajym w,f/ armifEk[m tpkd;&ynmawmfoiftjzpfeJU
t*Fvefudk oGm;csifw,f/ odyfoGm;csifw,f/ oxkHausmif;aqmifrSm 'kdUArm
oDcsif;qkdyGJeJU ywfoufNyD; ausmif;tkyfMuD; qavmhfeJU y#dyu?om ray:cJh&if
olvufcHcJhr,f/ 'gayrJh y#dyu?jzpfNyd; rS&wJh ynmawmfoifqkudk
vufcHoifhovm;qkdwm oltrsm;MuD;pO;fpm;aew,f/ ol[m tifrwef
pOf;pm;7MuyfwJhtwGuf olUtaru EkdifiHjcm;oGm;wmudk rMudKufbl;vkdU
armifEk[m ajymrdajym&m ajymcsvkdufw,f/ tJ'dtcg ausmif;tkyfMuD;qavmh u
rif;tckvkd ynmawmfoif tjzpfeJUoGm;&if rif;twGuf a&m rif;&JU
wkdif;jynfeJUvlrsKd; twGu fa&m b,favmuftusK;d&Sdr,fqkdwm rif;tarudk
&Sif;jybkdU rif;tazqD igpma7;r,fvkdU armifEkudk ajymw,f/
armifEkvnf;aumif;NyDqkdNyD; jyefvmw,f/ 'Dtaumif armifEk[m vlnHhav;bJ/
tvkyfvkyfcsifwJhaumif r[kwfbl;vkdU ,lqNyD; ausmif;tkyfMuD;[m olYtay:rSm
pdwdfajymif;oGm;ygap/ pdwfqkd;oGm;ygap/ oleJU tqufjzwfvkdufyapvkdU
vrf;wvrfvkH;a&m tdrfjyef a&mufNyD;tcsdefawmfawmfMumwJhtxd armifek[m
tMudrfMudrf qkawmif;aew,f/
aemufq,f&ufavmufMumwJhtcg armifek&JU taz Od;pHxGef;[m
ausmif;tkyfMud;qavmha&;ay;vkdufwJh pm&SnfMud;udk ,lNyD; 7efukefudk
vkdufvmw,f/ olUom;armifEkeJU awGUwJhtcg
ausmif;tkyfMuD;ay;wm,lvkdufyguGm/ rif;taruvnf; oabmwlygw,f/
tJ'g[m wkdif;jynftwGufa&m / rif;twGufyg odyfaumif;w,fvkdU Od;pHxGef;u
tm;yg;w& ajymw,f/ aemufNyD;awmhvnf; ausmif;tkyfMuD;[m rif;tay:
'davmufxd apwemxm;aewmudk rif;tm;embkdUaumif;w,f/ aus;Zl;vnf;
trsm;MuD;wifbkdUaumif;w,f / OD;pHxGef;u qufNyD;ajymjyefw,f/

aemufokH;av;&ufavmuf MumwJhtcg armifEk[m pdwfajymifoGm;ovkd jzpfjyD;


ausmif;tkyfMuD;eJUawGUw,f/ EkdifiHjcm;ynm awmfoif qk,lygr,fvkdU
ajymwJhtcg ausmif;tkyfMuD;[m t7r;f0rf;omw,f/ avQmufvTmykHpH av;&Gufudk
ol&kh;u csufcsif;awmif; / olUa&SUrSmyJ vkdwJhtcsufawGud karmifEk
a7;xnfh&w,f/ ykHpHwckudk jznfhNyd;wJhtcg tifrwef0rf;omaewJh
ausmiftkyfMuD;[m olUwynfh armifEk vufanmif;rSm pkd;vkdUxifw,f/
usefykHpHokH;&Guf rSm xyfrjznfheJUawmh olU&khH;u yxrykHpHuk dMunhfNyD;
Nznfhvdrfhr,f/ ykHpHawGay:rSm vufrSwfawGom xkd;ay;vkdufvkdU armifEkudk
ajymw,f/ armifekuvnf; olajymwJhtwkdif;vkyf&w,f/
wjcm;ausmif;om;awG&JU ykHpHrSm qkd7if ausmif;tkyfMuD;[m oufqkdif&mokdU
wifykdUvkdufonf qkdwJh pmwvkH;bJ a7;w,f/ armifEk&JU ykHpHrSmawmh armifEk&J
t7nftcsif; awGud k t&SnfMuD; a7;xm;wmawGU&w,f/
ynmawmfoifawG[m pmar;yGJ wck0if&w,f/ tJ'Dpmar;yGJvkyfNyD;awmhrS
ynmawmfoiftjzpf avsmufxm;olawGudk tzGJUwzGJU a&G;w,f/ 'gayrJh
pmar;yGJqkdwm vkyfw,fqkdwm avmufygbJ/ ta&;rMuD;ygbl; tzGJu
ta&;MuD;w,f /tJ'dtzGJUxJrSm ausmif;tkyfMuD; qavmhygw,f/ ,leDAmpdwD
ausmif;om;qkd&if ola7G;wJhol&wmyJ/ 'Dpmar;yGJ[m 'DZifbmvxJrSm
vkyfavh&Sdw,f/ 'Dpmar;yGJvkyfbkdU av;ig;ajcmuf&uf vkdwJhtcg armifEkpdwfxJrSm
olUoli,fcsif;awG olUudk 0kdif;NyD; oa&mfMuwJh face=WinKalaw ykHo@efrsKd;awG
jrifvmw,f/ armifEkqkdwJh aumif[m [kdbufudk ygoGm;NydvkdU ajymMuwJh
toHrsKd;awGolUem;xJrSm Mum;ovkdvkdjzpfvmw,f/ armifek&JU ESvkH;om;[m
OD;aESmufxuf Mud;aew,f/ r[kwfvm; / tJ'dawmh 'DvkdoLUpdwfu olUud
kjyefajcmufwJhtcg b,fcHEkdifrvJ/ tJ'gaMumifh pmar;yGJppfwJh aeUusawmh
armifekoGm;rajzawmhbl;/
tcef;
11/
aemuf &uftenf;i,fMumwJhtcg olwkdUqDudk tvnfvmbdkU aqGrsKd;awGu
pma&;vkdufwJh twGuf armifEk[m yef;waemfudk vdkufoGm;w,f/ yef;waemfudk
a&mufNyD; aemufwaeUrSm armifEk[m yef;waemfaps;xJudk oGm;w,f/ olUta':
a':a':jrDKif&JU txnfqkdifrSmxkdifNyD; a':a':jrDKifeJU pum;ajymaewkef;
trsKd;orD;wa,muf qkdifa&SUudk jzwfavQmufoGm;w,f/ a':a':jrDKifu jrjra&
cPaeygOD;
nnf;udk
ajymp&m
en;fenf;&Sdaew,f/
vkdU
EIwfqufvkdufwJhtwGuf
tJ'dtrsKd;orD;[m
armifEk
&JU
rsufESmcsif;qkdifav;ig;ukduf
tuGmrSm
xkdifw,f/
armifEk

vSnfhMunfhvdkufwJhtcg
&kwfw&ufqkdawmh
yGJxkdifwckoGm;zkdU
twGuf
ausmhaeatmif zd;vdrf;0wfpm;vmw,fvkdU xifr,fqkd&ifvnf; xifEkdifavmufwJh
trsKd;ord;wa,mufudk awGU&w,f/ aemufwMudrf jyefMunfhwJhtcg jrjrqkdwJh
trsKd;orD;[m wjcm;r[kwfbl;/ cyfvSrf;vSr;fu ESpfMudrf/ okH;Mudrf
avmufjrifvdkuf&bl;wJh
OD;atmifjidrf;&JU
ord;axG;
rjr&Djzpfaewmudk
awGU&w,f/ rjr&d[m aps;udkvmvm/ yGJxkdifudk oGm;oGm; / tdrfrSmbJaeae/
qHxkH;MuD;udk armufaeatmifxkH;/ yef;awGudka0aeatmifyef/ oeyfcg;eJU
aygif'gudk azG;aeatmif wudk,fvkH;vl; aumif;ayhqkdwJh a&arT;wkdU /
atmf'duvkH;wkdUudk
MudKifaeatmifjzef;/
olUtaz/
olUtaray;xm;wJh
vuf0wfvufpm;
qkd&ifvnf;
&SdorQtukef
cs0wfae&rS
auseyfw,fqkdwJhowif; udk t&ifwkef;uwJu armifEk[m aqGrsKd;awGqDu
okd;okd;oefUoefU Mum;cJhzl;w,f/ tJ'gaMumifh a&S;wkef;u 0kd;wkd;0g;wm;
jrifcJh&bk;ayrJh
oljrif&wJh
jrfjrqkdwm[m
rjr&DyJvkdU
oltwwfqGJvkdufjcif;jzpfw,f/ tckvkd jrjrudk jrif&NyD; w,fvSyguvm; vkdU
armifEk[m
olUpdwfxJrSm
rSwfcsufcsvkdufw,f/
jrjr[m
a':a':jrDKifeJu
pum;ajymaewkef;
armifek[m
jrjrudk
wcsufckd;Munfhvkdufw,f/
w,fusufoa&&SdwJh
[mrav;ygvm;vkdU
olUpdwfxJrSm 'kwd,rfyDrSwfcsufcsjyefw,f/ aemufokH;av;rdepfMumwJhtcg
wMudrfckd;Munfhjyefw,f/ odyfcspfp&m aumif;w,fuG,fvkdU wwd,rfyd
rSwfcsufcsvkdufjyefw,f/ jrjr xoGm;wJhtcg a':a':jrDKifu armifek rif;rjr&Dudk
rodbl;vm; / rif;&JUausmif;tkyfa[mif; OD;atmifjidrf;&JU orD;av;vdkU ar;w,f/
cyfvSrf;vSrf;u
cPavmufjrifbl;wmygbJ/
tJ'gvnf;odyfrMumygbl;/
ESpfMudrf/
okH;Mudrf?
avmufygyJ?
tckvdk
eD;eD;uyfuyf
cyfMumMumav;jrifbl;wmawmh 'g[m yxrqkH;tMudrfyJvkdU armifEku ajzw,f/
aemufav;ig;rdepfavmufMumwJhtcg
armifEk
xjyefvmw,f/
armifEk[m olUtr0rf;uGJwifwifeJU awGUwJHtcg trMud; rjr&d[m
w,fcspfp&maumif;ygvm;vkdU pum;pvkdufw,f/ tJ'g[m bmjzpfovJvkdU
olUtrMuD;u jyefar;w,f/ usaemfvkdcsifw,f/ olUudk usaemMudKudaeNyD/ vkdU
armifEku ajzw,f/ odyfMudkufae&if olUtazMud;udkrif;oGm;ajymygvm;/ rif;&JU
ausmif;tkyfa[mif;bJvkdU
trMud;u
tMuHay;w,f/
usaemf
ausmif;q&mMud;vkyfwkef;u *RwfqwfqwfEkdifvGef;vkdU tzkd;MuD;u saemhudk
rkef;oGm;NyDxifw,fv/ tJ'dawmh oabmwlbkdUudk rqkdxm;eJU tawGUcHrSmawmif
r[kwfbl;vkdU armifEk[m olUxifjrifcsufudk wifjyw,f/ 'dvkd rajymygeJUuG,f/
rif'[m uavuacs tpm;xJurS r[kwfbJvkdU trMud;u tm;ay;w,f/

usaemf rajym&Jbl;/ trMud;yJajymay;/ tzkd;MuD;udk ajymzkdUr[kwfygbl;/ usaem


arw?m&SdwJhtaMumif; armifEkua jymw,f/ 'Dudpfpudk pOf;pm;yg&apqkdNyD;
trMud;utcsdefawmif;w,f/ trMud;[m tysKdMud; qkdawmh tcspf[m
b,fvdkvnf;qkdwm trMud;rodbl; / tcsdefrqGJcsifygeJU/ usaem
tckyJpmwapmifa&;r,f/ rjr&DukdoGm;ay;ygvkdU armifEku olUtrMuD; udk
twif;ylqmw,f/ tJ'daemuf a':a':jrdKif&JU qkdifrSm awGUuwJu rjr&Dudk
odyfarw?m&SdaeNyD
olUarw?mudk
rjr&d
wkefUjyefvdrfhr,fvkdU
txl;
,kHMunfaeygw,f/ tp&SdwJh arw?mpmudk a&;Nyd; trMuD;&JU vufxJ
xnfhvkdufw,f/ twif; eyleqmvkyfaewJhtwGuf trMuD;[m pm,lNyd;
rjr&DqDudk oGm;&w,f/ aemufwem&DavmufMumwJhtcg trMuD;jyefvmw,f/
tJ'dtcg rjr&DqDu jyefpmygvmvdrfhr,f xifwmaMumifh armifEk u trMuD;
jyefpmygvmovm;vkdU
tdrf0u
qD;NyD;ar;w,f/
[Jharmifek
rkefU[if;cg;qkdifrSmrkefU[if;cg;wcGuf
ay;vkdufpr;fqkdwmeJUcsufcsif;&wmyJ
tckudpfpukd rkefU[if;cg; 0,fpm;ovkd oabmxm;vkdUb,fjzpfrvJvkdU
aigufvkdufawmhrS tirf;r& jzpfaewmu jidrfusoGm;w,/ armifEk[m
aemufxyf av;ig;&ufavmuf yef;waemfrSm apmihfaew,f/ tJ'dtawmtwGif;
trMud;[m
rjr&DwdkUtdrfudk
okH;acgufavmufa&mufao;w,f/
pmawmh,lxm;wmyJ
bmrS
rajymbl;/
ar;vkdUvnf;r&bl;qkdwJh
owif;xufxl;NyD; armifek[m bmowif;rS Mum;roGm;&bl;/ armifEk[m
&efukef jyefa&mufNyd; we*FaeG wywfavmuftMum rjr&DqDu kd
pmwapmifxyfa&;jyD; trMuD; qDudk ydkUvkdufw,f/ olay;wJhpmawGudk pmjyef zkdU
armifek[m
olUpmxJrSm
rjr&du
kd
txl;
arw?m&yfxm;w,f/
wvavmufMumwJhtxd bmoHrS rMum;&jyefwJhtwGuf wufMuGaewJh
olUpdwfawG[m pdwfjy'g;wkdifxJrSm &mckdif;EIef;ig;q,favmuf usoGm;w,f/
olUwoufrSmjzifhf &nf;pm; xm;vkdU b,fenf;eJUrS pGHrSm r[kwfygbl;vkdU
pOf;pm;Nyd;a
emufqkH;pmtjzpf
eJU
wwd,pmudk
a&;vkdufw,f/
aemufq,f&ufavmufMumwJhtcg yef;waemfu pmwapmifa&mufvmw,f/
pmtdyfukdzGifhvkdufwJhtcg
trMuD;&JUpmtjyfi
wjcm;pmwapmifvnf;
pmtdyfuav;wckeJU
ygvmw,f/
armifEk[m
olUtrMud;&JUpmudk
rzwfEkdifao;bl;/ olUvufawGwkefkwkef&D&deJU pmtdyfuav;xJu pmudk
uAsmu,mazmufMunfhw,f?
pma&;vkdufygonf
udkufkdEk
qkdwJh
yxrpmaMumif;udk
zwfvdkuf&wmeJu
wjydKifeuf
olU7ifacgif;udk
0rf;omvkH;Mud;aqmifhvkdufwm
&ifyGifhxGufoGm;ravmufjzpfoGm;w,f/
'dvkdrjzpfyJ b,faervnf; a&s;wkef;uqkd&if armifek[m rdef;rawGudk

olucsnfhyJ
wzufowfavQmufMudKufvmcJh&wm
trSefpifppfqkd&if
olwzufowfMudKufcJh&wJhrdef;uav;awG[m tckpmtkyfxJrSm az:jyxm;wmxuf
rsm;ao;w,f/ wcsKdUusawmhvnf; pdwf0ifpm;p&m raumif;bl;vkdUxifwJhtwGuf
csefxm;ypfcJhw,f/
wcsKdUusawmhvnf;
iJhp7mtaMumif;awG&SdaevkdU
csdefxm;ypfcJh&w,f/ tJ'dvkd wzufowfMudKufMudKufNyD; armifek[m arw?mpm
awG
teE?ay;cJh&aywJh
rdef;cav;awgqDu
pmrajymeJuU
Vif;weJUwlwmrsKd;awmif olUwoufeJUwudk,f wcgrSr& bl;wJhpmudk ol&wJhtcg
ol&ifyGifhrwwf
jzpfvmwm
enf;awmifenf;ao;w,f/
armifek[m
rjr&D&JUpmudk
a;ig;ajcmufacgufavmuf
zwfjyD;wmawmif
rwif;wdrfEkdifao;bl;/ {nhfcef;ux olUtdyfcef;xJ0if/ olUckwif ay: vSJNyD;
av;ig;ajcmufMudrf jyefjyefzwfaewmudk Munfh&wm c;gydkufaqmifem&DwvkH;
aumuf&xm;wJh arsmufwaumif udk Munfh&wmeJU odyfwlaew,f/ ighudk
ukdufdkEkwJh/ trMud;u oifay;vkdufvkdU ac:wmrsm;vm; / olzwfbl;wJh
0w?KawGxJu
orD;&n;fpm;pmawGtm;usNyD;
ukdudkekvkdUac:wmvm;/
'grSr[kwf&ifvnf; yef;waemfu ighnDrf0r;fuGJ/ nD0rf;uGJuav;awGu ighudk
udkudkEkvkdUac:wmtm;usNyD;
ac:wmvm;
vkdU
trsKd;rsKd;tzkHzkHawG;NyD;
tJ'DukdukdEkvkdU
a&;xm;wJh
pmaMumif;uav;udk
wjcm;pmykd'fawGxuf
tMudrfaygif;rsm;pGmykdzwfaew,f/
tJ"dtcsdefu opfpm0g'd owif;pmwkdufrSm vufaxmuft,f'Dwm vkyfaewJh
olUoli,fcsif;wa,muf
cGifh,loGm;vkdU
olUae&mrSm
armiEkcP0ifNyd;
tvkyfvkyfaew,f/ tJ'dpm&wJhaeUu owif;pmwkdufoGm;wJhtcg armifEk[m
rjr&d&JUpmuav;udk tdrfSM xm;rypfcJhbl;/ oleJU twlwl,loGm;w,f? vrf;rsm
pmaysmufrusatmifqkdNyD; olUtay:tusFd &JU ab;tdyfxJrSm xnfhw,f/
tdrfxJu tdrfjyifudka&mufwJHtcg olpdwfajymif;oGmw,f/ pmeJU olUtoJeJU
ykdeD;atmifqkdwJh pdwful;eJUpmudk ab;tdyfxJuxkwf/ &SyftuFsdtdyfxJrSmxnfhNyd
;ukef;vkduf uGvkduf&fi atmufudk usroGm;atmifvufudkifyk 0geJU tay:u
zdxm;vkdufw,f/ owif;pmwkdufudk a&mufNyD; olUpm;yGJrSmxkdifrdwmeJU
wjydKifeuf tvkyfvkyfp&m&SdwmawGudk wjydKifeuf tvkyfvkyfp&m&SdwmawGudk
armifEk bmrS rvkyfekdifao;bl;/ b,fvkyfekdfifOD;rvJ/'Dowif;pmxuf trsm;Mud;
ykdNyd;
ta&;MuD;aewJh
tvkyfwck
olUrSm&Sdaew,f/
tJ'gaMumifh
owif;pmtvkyfudk rudkifcif rjr&d&JU pmaMumif;uav;udk av;ig;Mudrf
avmufxyfzwfvkduf&ao;w,f/
tJ'dvkd tMudrfMudrf zwfNyD;wJhtcg t&if u olpmay;cJhwJh rdef;cav;awG[m
oleJU zl;pmrygvkdU pmrjyefwm/ rjr&Dusawmh zl;pmygwmaMumifh pmjyefwmyJvkdU

awG;rdNyd; zl;pmuH&JU qef;us,fykHawGudk armifEk tHhMoaew,f/ vlawG[m


rsm;taomtm;jzifh
wckckjzpfvm&if
uHudk
om
vTJcsavh&Sdw,f/
jrwfpGmbk&m;[m uHtjyif nmPfeJU 0d&d,udkvn;f a[mxm;awmfrlygao;w,f/
zl;pmuHqkdwmawmh b,folrS jrifEkdifwm r[kwfvkdU olUudk pmrjyefwJh
rdef;acav;awGrSm oleJU zl;pm ryglb; pmjyefwJh rjr&D rSmom oleJU zl;pm
ygw,fqkdwJh tcsufudk jiif;vnf;rjiif;Ekdifbl;/axmufvn;f raxmufcHEkdifbl;/
'gayrJh wck awmh wyftyfaocsmajymEkdifygw,f/b,fvkdyJ zl;pmygyg b,fvkdyJ
arw?m&Sd&Sd tdajE?&SdwJh rdef;cav;omqkd&if pmwkdufu pmykdUukvm;vmay;wJhpmudk
pmjyef bkdUodyfcufrSmbJ/ rjzpfoavmufcufrSmbJ/ armifEkrSm 0d&D,awmh&Sdyg&JU/
'dvkd&Sdvkdvnf;
rdef;cav;wa,mufa,mufudk
olMudKufvmNyDqkd&if
rarmryef;EkdifbJ pmawGa&;NyD; pmwkdufuykdUaeEkdifwmaygh/ 'gayr,fh pmwkdufu
ykdUwJh arw?mpmukd tdajE?apmifhwJh rdef;cav;wOd;[m b,favmufyJ arw?m&Sd&Sd
b,fenf;eJUrS pmjyefrSm r[kwfbl;/ qkdwJh tcsufudk em;vnfEkdifwJh
nmPfrsKd;awmh armifEkrSm r&Sdbl;/ tu,fa&GUomtrMuD;uk dtm;rukd;bJ
oltm;udk;aeMu pmykdUukvm;awGudk om tm;udk;OD;r,fqkd&if rjr&d&JU
cspfudpfprSmvnf; bmeJUjzpfjzpfavmif;&Jygw,f/ ol[m olUcspfwyfawGudk
qkwfNyd;
cspf&IH;awG
ay;7OD;rSmyJ/
1931 ckESpf {NyDvxJudk a7mufvmwJhtcg {nfhcHyGJwckrSm armifEk[m
trsKd;om;ynm0ef OD;zkd;Mum;eJU awGU&w,f/ OD;zkd;Mum;u pdtrftD; vkdUac:wJh
olU&kH;udk
cPvkdufcJhygvkdU
ac:wmeJU
armifekvkdufoGm;&w,f/
okH;cGtrskd;om;tv,fwef;ausmif;rSm q&mMuD;ae&m vpfvyfaew,f/ tJ'DrSm
tvkyfoGm;vkyfyg/
ausmif;uawmh
enf;enf;qif;&Jw,f/
vcrSefrSef
ay;EkdifrSmr[kwfbl;/ rif;[m jzpfovkdae&rSmbJvkdU OD;zkdMum;uajymjyw,f/
vcr&rSmudk usaemfraMumufygbl;/ qif;qif;&J&J aeEkdifygw,f/ 'gayrJh usaemf
q&mvkyfvkdUrjzpfbl;xifw,f/ vkdU armifek ujyefajymw,/ Od;zkd;Mum;u
bmjzpfvkdUvnf;vkdU
ar;w,f/
yef;waemfrSmusaeq7mMuD;vkyfwkef;u
aumfrDwDvlMud;awG tawmf pdwfnpfukefMu&w,f/ OD;wkdUvnf; usaemhf
taMumif;Mum;NyD;a7maygh
vkdU
armifEkujyefajzw,f/
Mum;NyD;ygNyd/
rif;vkyfwmrSeforQ tqkd;csnfbJ r[kwfygbl;/ taumif;awGudk rif;vkyfcJhwm
trsm;Mud; &Sdygw,f/ tJ'dawmh okH;cGausmif;rSm cPoGm;vkyfay;vkdufyg/ tJ'du
ausmif;aumfrwD&JU Ou?X[ mausmif;q&mMuD; wOD;vTwfay;bkdU ighudk cPcP
em;ylaew,fvkdU Od;zkd;Mum;u qufajymjyefw,f ? tJ'gaMumihf armifEk[m okH;cG
trsKd;om;ausmif;udk
a&mufoGm;w,f/
armifekufkd
vl&r;fum;av;wa,muftjzpfeJU
rjr&DwkdUrdbrsm;u

pm&if;oGif;xm;NyD;jzpfwJhtwGuf rdbawgudk em;azmuf&if b,fenf;eJUrS


r&Ekdifbl;qkdwm trMud;qDu armifEk owif;tpkHtvif &xm;Nyd;NyD/
tJ'gaMumifh
oDwif;uRwfv
asumif;ydwfwmeJUwjyKdifeufwnf;
rjr&dukdckd;&atmif armifEk[myef;waemfudk jAKef;ueJ a&mufoGm;w,f/
wvavmufawmh MudKwiftaMumif;Mum;oifhw,f/ tckvkd jAKef;pmMuD;qkdawmh
rjr&dvkdufEkdfifr,f rxifbl;/ rif;vkyvkduf&if 'DvkdtavokH;q,fcsnf;yJvkdU
trMud;u tjypfwifw,f/ rjr&Dudk usaemudk,fwkdif ajymMunhfyg&ap/
caPavmufawGUa&atmifcsdef;ay;yg vkdU armifeku ylqmwmeJU trMuD;
wkdUtdrfrSmbJ
csdef;ay;w,f/
rjr&DudkawGUwJhtcgjrjrvkdU olUaqGrsKd;awG ac:wJhtwkdif; ac:&rvm; / jrvkdYyJ
&if;&if;ESDESD; cspfaoG;az:NyD; ac:7rvm;qdkwm armifEk ra0cGJEkdifbl;/ tJ"gaMumifh
avSMud;xkd;&kd;&kd;qkdovkd/ rjr&DvkdyJ ac:bkdU armifEk qkH;jzwfvkdufw,f/
armifek[m rjr&deJU rawGUcifwkef;u awGUwJhtcg [kd[m ajymr,f 'D[m awG
ajymr,feJUqkdNyD;pOf;pm;xm;w,f/ 'gayrJh awGUwJhtcg ajcawG vufawG wkef
'gawG tukefarhNyd; oljyefwJhtcg vkdufcJhyg qkdwmudkyJ xyfwvJvJ
ajymaew,f/ rjr&duawmh xl;xl;axGaxG rajymygbl;/ usrvnf;
vkdufcsifygw,f/ ukdukdEk&,f/ tcsdef wvavmufay;ygvkdUomawmif;yef
wmygyJ/ wvxufawmh rydkygapeJU rjr&d&,f vkdU armifeku xyfNyd;ajymwJhtcg
rkdyap&ygbl;/ udk udkEk&,fvkdU rjr&duajzNyD; q,f&ufavmuftMumrSm rjr&du
wefaqmifrkef;vjynfh
ausmf
2&ufaeUavmufvmac:ygqkdwJh
pmwapmifa&mufvmw,f/
armifEk[m wefaqmifrkef;vjynfhausmfw&ufaeU nbufrSm yef;waemfudk
a&mufoGm;w,f/a7mufa7mufcsif;bJ trMud;u rif;rjr&Dukdckd;r,fqkdwhJowif;
[m b,uf ayguMum;w,f rqkdEkdifbl;/ olUrdbawG odaew,f/ tJ'dawmh
oltdrfay:u qif;wmeJU yoG,fudk csufcsif;ckd;ajy;&r,fvkdU trMuD;u ajymw,f
yoG,fqkdwJh&Gmuav;[m yef;waemfu armfawmfbkwfcyfjrefjrefeJU oGm;&if
eSpfem&Davmuf oGm;&r,f tJ'd&GmrSmtrMuD;&JU tazbufu Od;zkd;&if/
a':arqkdwJh
aqGrsKd;awG&Sdw,f/
'Dvkdcyfjrefjrefr
ckd;ajy;7r,fqkd&if
armfawmfbkwfcyfjrefjrefwpfpif;udk 0g;c,frrSm oGm;iSm;rSyJ/ tJ'dawmh reufjzef
reufapmapmxGufwJh oabFmeJU 0g;c,frudkvkduf/ [kdudka&mufwmeJU *Refqif
armfawmfbkwfuav;wpif;udk iSm;vm&if 'dudk n8em&Davmuf jyea&mufr,f/
rjr&d[ olUtdrfu oef;acgifausmf 2csufwD;rSmxGufvmr,fqkdawmh tawmfyJ/
vkdU armifEku &Sif;jyw,f/ trMud;u oabmwlw,f/ tJ'gaMumifh
aemufwaeUrSm 0g;c,frukd jyefoGm;w,f/ yef;waemfudk cyfapmapma&mufekdif&if

ykdaumif;w,fqkdwJh oabmrsKd;eJU aeUvnf 2em&D0g;c,fruxGufrJhtpm;


wem&davmufapmNyD;
wcsufwD;avmufrSm
xGufvmw,f/
yef;waemfacsmif;xJudk 0ficgeD;usawmh yJhcsdyfpuf[ m &kwfw&uf
ysufoGm;w,f/ pufq&mvnf; tpGr;fukef MudK;pm;Nyd;jyifwmyJ/ b,fvkdjyifvkdUrS
r&bl; / 'Dvkdjyif&if; armfawmfbkwfav;[m a&pkefxJarsmoGm;vdkufwm/
rjr&dtdrfu xGufrJh oef;acgifausmf2csufwD;wJhtcsdefavmufrSm armifek[m
0g;c,frjrKdUudk jyefa&muaew,f/ aemufaeUn 11em&DavmufrS armifEk[m
yJcsdyfuav;eJu yef;waemfudk a&mufw,f/ armifEkvnf;a&mufa7mufcsif; rjr&D
b,frSmvnf; vkdU okwfoD;okwfjym ar;&Smygw,f/ raeUnu olay:rvmvkdU
trMud;udk,fwkdif rjr&dudkckd;Nyd; yoG,fukdydkUxm;vkdufNyDqkdwm udk Mum;&awmhrS
armifek
pdwfat;oGM;w,f/
armifekvn;f yoG,fudk csufcsif;vkdufwmyJ/ 'gayrJh yoG,facsmif;uav;xJrSm
aA'gyifawGu
taeSmuft,Sufay;aewJhtwGuf
oef;acgifausmf
2csufwD;avmuf&SdrS yoG,fudk a&mufoGm;w,f/ tdrf&Sifrsm;jzpfMuwJh OD;zkd;&if/
a':ar? ndra':av;/ trMud;wkdUu tMud;tuJ rdbawGvkyfNyd; armifekeJU
rjr&DwkdUudk olwkdU&JUtdyfcef;xJvkdufykdUMuw,f/ OD;zkd;&if qkrGefaumifawmif;Nyd;
vkdufykdUMuolrsm;xGufoGm;MuwJhtwGuf
olwkdUESpfa,mufxJ
tcef;xJrSm
&SdwJhtcg..
jra&/
ukdukdEk/
tcef; 12
u
rjr&D&JUzcif Od;atmifjidrf;[m orD;ckd;&m vkdufpwkef;uawmh
tawmfpdwdfqkd;w,f/,lp7m a,muFsm; 'davmuf&Sm;ovm; vkdU awG;rdwkdif;
uRwfqwfqwf armifekudk a&G;Nyd;,lcJhwJh orD;awm uO?eudk crnf;awmfMduD;[m
tawmfpdwfemw,f 'gayrJh awmfi;qkd;yvkH;qkd;udkom ypf&kd;xkH;pH&Sdw,f/
om;orD;qkd;udk rdbrseforQ rypfEkdifMubl;/ tJ'gaMumifh
av;ig;vavmuf&SdwJhtcg orD;udk jyeftyfyg/ ESpfa,mufpvkH;udk vufcHr,f/
vkdU rjr&DrdbawGu armifEk&JU trMud;wdkUudk taMumif;Mum;w,f/ orD;ukd
jyeftyfbkdUtwGuf rjr&D&JUrdbawGqdudk oGm;wJhtcg tazeJU taru awmh
ta&;rMuD;bl; / pdwfajyukefMuNyD/ tukdMuD; udktkH;armif ubmajymrvJ/
t&ifwkef;uvkd tdrfxJt0ifrcHbJ tdrf0uqD;Nyd;rsm; wm;aeOD;rvm;vkdU

armifEk[m tdrfqduk davQmufvm&if;pkd;&drfaerdw,f/ udktkH;armif[m 'Dvkd


rvkyf&Smygbl;/ tdrfxJudk 0ifvmwJh a,mufzawmfarmifEkudk jyKH;NyD; vmvkdU
EIwfqufw,f/
1933 ckESpfarvxJrSm ausmif;jyefzGifhwJhtcg ye;waemf
trsK;dom;txufwef;ausmif;rSm armifek[m ausmif;tkyfMud;tjzpfeJU
tvkyfjyefvkyf&w,f/ olvkyf&ykH[m tawmfxl;qef;w,f/ a,mufcr
OD;atmifjidrf;uvnf;olUuk dMuKdufvSvkdUr[kwfbl; / orD;udk
wjcm;ac:oGm;rSmpkd;vkdU armifekukd ausmif;tkyftjzpfcefUbkdU ausmif;aumfrwD udk
ajymw,f/ ausmif;aumfrwDuvnf Od;atmifjidrf;eJU y#dyu??rjzpfcsifwJhtwGuf
oabmwlvkdufw,f/ armifEkvnf; a,mufcrMuD;eJU jyefaygif;xkyfump
olUorD;ukd tjcm;wae&m ac:oGm;&if jyoemwck ay:vmEkdifp&m &Sdw,fvkdU
,lqwJhtwGuf a,mufcrMud;ajymwJhtwkdif; tvkyfudk vufcHvkduf&w,f/
tJ'Daemuf wESpfavmufawmh atmifhae&mrSmayghuG,f qkdwJhoabmeJU t&ifuvkd
e&Gufodyfrcyf/ uRwfqwfqwf rvkyfawmhyJ armifek[m cyfukyfukyfuav;
aevkdufw,f/ 1934 ckESpf ausmif;jyefzGifhwJhtcg armifek[m
ausmif;tkyftvkyfu xGufvkdufNyd; Oya'oifbkdU wufuokdvf udk jyefvmw,f/
armifek[m Oya'eJU tusKd;ray;bl;/ 'DvkdtusKd;ray;vkdUbJ wykdif;wef;vef;eUJ
Oay'wef;u xGufxGufvm&wm ESpfcg&SdNyd r[kwfvm;/ tckwcg Oya'wef;udk
wufjyefNyd/ bmrsm;jzpfOd;rvJqkdwJh tawG;awG[m armifek&JU OD;aESmufxJrSm
rMumcP ay:ay:aew,f/
(c)
Oya'wef;wufvkdU wvavmuf&SdwJhtcg oxkHausmif;aqmif usLwmukdtkH;u
olUrSm rdwfaqG 3Od;&Sdw,f/ tJ'd okH;Od;eJU rdwfzGJUay;csifw,f vkdU armifekudk
taMumif;Mum;w,f/ tJ"dokH;Od;eJU udk Ek tcef;xJrSm awGUwJhtg udk Ek[m
pum;aumif;aumif;rajymao;bl;/ tuJcyfaew,f/ udkausmfjidrf;[m
pum;awmfawmfajymw,f/ olajymwJhtxJrSm t&Tef;awGvnf; tawmfygw,f/
udkodef;azvnf; pum;awmfawmf ajymwmyJ/ 'gayrJh ukdausmfjidrf;vkd t&Tef;awG
rygbl;/ olwkdUESpfa,mufpvkH; nmPf tawmfxufjrufykHay:w,f/
udkatmifqef;uawmh bmrS rajymbl;/ ikwfwkwfMuD;xkdifae w,f/
'dokH;O;dpvkH;[m ukdEkxuftrsm;Mud;i,fw,f/ tJ"daeU wem&DavmufawGUNyd;
vlpkcGJvkdufMuw,f/ ukdtkH;&JU pDpOfay;csuft& 'dvvlig;a,mfu[m
rMumcPqkdovkd awGUMuw,f/ olwkdUaygif;rdMuwm tawmfuav;

MumvmwJhtcg 'Dig;a,mfu[m ausmif;tkyfMud;&JU 7kH;cef;eJU


q,fudkufavmufa0;wJhae&m narSmifrJMuD;xJrSm wa,mufukd wa,muf
rjrif&yJ tpn;fta0;vkyfMu&w,f/ tJ'dtcsdefwkef;uqkd7if 'dig;a,mufrSm
vQLdUvQLdU0Suf0Suf udpfpawGudk pdwful;xJrSmxnfhawmifxnfhrdMuOd;r,f
rxifygbl;/ tJ'gaMumifh wufuokdvf uxGufNyd; wJhtcg
tJ'darSmifrkduftpnf;ta0;Mud;[m bmtwGufrsm;vkyfcJhrdMuygvdrfhrvJ/
b,folursm; tMuHay;vkdU vkyfcJhMu&ovJqkdwm udkEk pOf;pm;vkdU r&bl;/
(*)
atmufwkdbm ausmif;ydwfcgeD;rSm wufuodkvf or*f*&JU 'kwd, Ou?X[m
ausmif;xGufoGm;w,f/ tJ'gaMumifh ausmif;jyefzGifhwJhtcg
tJ'dvpfvyfoGm;wJhae&mrSm a&G;aumufyGJwckvkyfw,f/ ig;Od;tzGJU&JU
wkdufwGef;csuft& udk Ek[m Mum;jzwf a&G;aumufyGJ 0if&w,f/ ,SOfjyDKifolr&SdbJ
ta&G;cH7w,f/
'DZifbm ausmf;ydwfcgeD;wJhcg ausmif;tkyfMuD;qavmh&JU vufrSwfeJU ta&;MuD;wJh
EkdUwpfpmwapmif xGufvmw,f/'DEkdUwpfpmxJrSm tJ'dESpfupNyd; ESpfpOfESpfwkdif;
,leDAmpdwDaumvdyfrsm atmifwJh ausmif;olausmif;om;awGrSom rwfv
pmar;yGJMuD;rSmajzqkdcGifh&r,fvkdU azmfjyxm;wmudkawGU&w,f/
ausmf;tkyfMud;qavmhuawmh olUwynfhawG odyfMudK;pm;apsifw,f/
tJ'dvkdMudK;pm;MuwJhtwGuuf t&nftcsif;awG qxufwHydk;wkd;vmapcsifw,f/
'Dvkdwkd;vmwJhtwGuf jzpfekdif&if jAdwdoQ tifykdif,mwckvkH;rSm
olU,leDAmpdwDaumvdyf[m xdyfqkH;wef;udk a&mufaewmudk
olodyfMunfhcsifjrifcsifw,f/ olUvufxuf ,leDAmpdwDaumvdyf&JU
tqifhtwef;[m tawmfjrifhrm;wJh tajctaeudk a&mufcjhw,fqkdwm
rSwfwrf;awG &Sdygw,f/ ausmif;tkyfMuD;qavmh[m olUwynfhawGudkom
MudK;pm;MubkdU wkdufwGef;om r[kwfbl;/ olukd,fwkdivnf; odyfMudK;pm;wmyJ?
olUudk rkef;wJh ausmif;olausmif;om;udkyJjzpfjzpf/ cspfwJh ausmif;olausmif;omudk
bJjzpfjzpf/ ar;csifwJh ausmif;om;udk ar;/ ausmif;tkyfMud;qavmh[m
a7omrcdkbl;nmraebl;/ odyftvkyfvkyfw,fqkdwm wndwnGwfwnf
;aESmifhaESjcif;r&SdbJ ajzMur,f / 'gayrJh tJ'dtcsdefwkef;u ausmif;om;awG[m
olUapwem&if;udk rjrifMubl;/ rsufESjzLvkyf&if bmudkdyJvkyfvkfyf
e,fcsJU7nf&G,fcsufeJUvkyfwm jzpf&rSmyJ/ ausmif;olausmif;om; awG ud
kzdESdyfcsifvkdU vkyfwmjzpf&rSmyJvkdUom jrifaeMuw,f/ tJ'gaMumifh 'DedkUwpfpm
xGufvmwmeJuU wjydKifeuf / ausmif;om;awG tkHMuGvmNyD; 'Dudpfpudk

aqG;aEG;&atmif ausmif;om;xk tpnf;ta0;wck csufcsif;ac:ay;bkdU


awmif;qkdMuw,f/ 'Dawmif;qkdcsuft& wufuokdvf or*f8u ausmif;om;xk
tpnf;ta0;wckudk or*f* cef;raqmifxJrSm ac:ay;&w,f/ tpnf;ta0;
pwmeJU wjYydKifeuf olwkduajymaeMutwkdif; ausmif;om;tawmfrsm;rsm;[m
'Dtprf;pmar;yGJvkyfwm[m e,fcsJU&nf&G,fcsufeJU vkyfwmyJ/ ausmif;om;awGudk
zdESdyfcsifvkdU vkyfwmyJqkdwmawGudk xyfcgwvJvJ ajymMuw,f/
tawmfuav;MumwJhtcg tpnf;ta0;wckvkH;[m tkHMuGvmfNyD; 'Dtpr;fpmar;yGJ
udkwkdufbkdUtwGuf oydwfarSmuf&r,f qkdwJhtoHawG
jyif;jyif;xefxefxGufvmw,f/ tckvdk jzpfaewJh tcsdefrSm
ausmif;om;MuD;wOD;ESpfOD;u xNyD;/ oydwfrarSmufcif ausmif;tkyfMud;qavmheJU
aqG;aEG;oifhw,f/ aqG;aeG;vkdUr&rS oydwfarSmufoifhw,f/ vkdU tMuHay;w,f/
tJ"dtMuHudk ausmif;om;xku vufcHNyD; wufuodkvf or*f* Ou?Xukd
ausmif;tkyfMud;eJU oGm;a&mufaqG;aeG;bkdU qkH;jzwfMuw,f/ wufuokdvf
or*f8Ou?Xvnf; ausmif;tkyfMud;qDudk olwa,mufwnf; roGm;yg&apeJU
qkdNyd;t vkyftrIaqmiftzGJUxJu olMudKufwJh trIaqmifESpfa,mufa7G;w,f/
'DokH;OD;tzGJU[m ausmif;tkyfMuD;qavmheJU aemufwaeUrSmoGm;awGUNyD;
b,fvkdvnf;qkdwm 'DZifbm ausmif;rydwfcif ausmif;om;xktpnf;ta0;udk
tpd&ifcH&r,fvkdU ausmif;om;xku awmif;qkdw,f/ aumif;ygNyDvkdU Ou?Xu
uwday;w,f/ 'gayrJU Ou?XeJU olUtaz: ESpfOd;[m
ausmif;tkyfMuD;qavmhudkoGm;rawGU&JwJhtwGuf ausmif;omydwfoGm;a&m
olwkdUuwdtwkdif; raqmif&GufEkdifMubl;/ 'kwd, Ou?X udkEkukd
tJ'dtpnf;ta0;u bmrS wm0efay;rxm;bl;/'gayrJh wm0efay;tyfjcif;cH&wJh
Ou?XeJU tvkyftrIaqmifESpfOd;[m wm0efa&Smifwdr;faewm udkekjrif&awmh
ausmif;tkyfMud; qavmhudk tdrfrSm oGm;awGUbkdU udkEk[molUoambeJUol
udkausmfjidr;fudk vTwfvkdufw,f/ aemufwem&davmufMumwJhtcg udkEkwkdUvlpk
A[kd xrif;pm;cef;raqmifxJrSm aeUvnfpmpm;aeMuwkef; udk
ausmfjidrf;jyefvmw,f/ b,fvkdvnf;a[h ae&mus&Jhvm; vkdU udkEku
qD;NyD;ar;w,f/ ae&m rusbl;/ yk*f*kdvf wOd;wa,mufyJjzpfjzpf/
tzGJUtpnf;wckckuyJjzpfjzpf/ ighudkvmNyD; jcdr;fajcmufwm ig raMumufbl;/
tprf;pmar;yGJawGudk gausnmxm;wJhtwkdif;vkyf&r,fvkdU pm;yGJckHudk vufod;
eJUxkNyD; ausmif;tkyfMuD;qavmhu tajzay;vkdufw,f/ vkdU udkausmfjidrf;u
&Sif;jyw,f/ uJ-xrif;pm;OD;uGm/ NyD;awmhrS wkdifyifMuwmaygh/ vkdU ukdEku
udkausmfjidrf;udk ajymNyd; xrif;pm;&if; tMuH,laew,f/ watmifhavmuf
MumwJhtcg udkek tMuHwck &w,f/ 'DtMuH[m vdrfajymNyd; tEkdif,l&rJh

tMuHjzpfaew,f/ tJ'gaMumifh 'DtMuHtwkdif; vkyfr,fvkdU olUpdwfxJrSm


qkH;jzwfNyD;rS rvkyfawmhbl;uGmvkdU ukdEk pdwfajymif;oGm;jyefw,f/
'gayrJhrsm;rMumcif 'g[m ihgtusKd;twGuf vkyfwmr[kwfbl;/
ausmif;olausmif;om; tm;vkH:twGuf vkyfwm yJqkdwJhpdwfawG / ukdEk&JU
OD;aESmufxJrSm ay:vmjyefw,f/ av;ig;q,frdepftwGif; ukdEk&JU OD;aeSmuf xJrSm
vkyfr,f rvkyfbl; qkdwJh pdwfawG tMudrfaygif;rsm;pGmay:aew,f/
aemufqkH;usawmhrS ausmif;om;awG&JU tuskKd;twGuf igvkyf7r,f/
'DvkdvdrfajymwJhtwGuf i&JruvkdU t0Dpduscsifusygap/ igvkyfr,fvkdU ukdEk[m
,wdjywfqkH;jzwfvkdufw,f/
xrif;pm;Nyd;wJhtcg ig;Od;tzGJUtjyif vl&if;
av;ig;a,mufudkvnf;zdwfvkdufw,f/ udkEku tajctaeudk &Sif;jyNyD; Ou?XeJU
olvUl 2a,muf[m bkd;om0eokd; awGvkd oa0xkd;oGm;MuNyd/ 'DvlawGudk
tm;udk;vkdU rjzpfbl;/ olUrdwfaqG awG oabmwl&if olukd,fwkdif
acgif;aqmifNyD; 'D tprf;pmar;yGJawGudk wkdufr,f vkdU ajymw,f/ tm;vkH;u
oabmwlwJhtwGuf olvkyfcsifwJhtpDtpOfudk ukdEku &Sif;jyw,f/ tmvkH;
oabmwlwJhtcg udkEkwkdUvlpk[m arm&d,eJU jrefrmhtvif;owif;pmwkduf
2wkduf udk xGufoGm;Muw,f/ arm&d,rSm ukdktHk;ukdodwJh
t,f'Dwmwa,muf&Sdw,f/ jrefrmhtvif;rSm udkEkudkodwJh
t,f'Dwmwa,muf&Sdw,f/
yk*f*kdvfwa,mufuyJjzpfjzpf/ tzGJUwckuyJjzpfjzpf/ olukdvmNyd; jcdr;fajcmufwm
olraMumufbl;vkdU ausmif;tkyfMud; qavmh u udk ausmfjidrf;udk ajymwkef;u
ausmif;om;acgif;aqmif awG txl;ojzihf ukdekwkdvlpkeJU wufuodkvf or*f*udk
&nf&G,fajymvkdufwmygyJ/ wjcm;vlawGudk ajymp7m taMumif;vnf; r&Sdygbl;/
tJ'gawGudk udkEkwkdU aumif;aumif;odygw,f/ 'gayrJh ausmif;om;wkdufyGJ
atmifekdifa&;twGuf ausmif;tkyfMud;[m wEkdifiHvkH;7Sd/ b,fekdifiHa&;orm;udkrS
igraMumufbl;/ b,fEkdifiHa&;tzGJUudk rS igraMumufbl;/
vkdUajymw,fqkdNyd;vkyfMuHrrSefowif;udk udkEkwkdU[m
owif;pmxJxnhfvkdufw,f/ aemufwaeU acgif;pOfrJMuD;awGeJuU
owif;pmESpfapmifrSm 'DvkyfMuHowif;awG ygvmwJhtcg
ausmif;tkyfMuD;qavmhu ol'Dvkd rajym&ygbl;/ olajympOfu
ausmif;om;acgif;aqmifawGeJU wufuodkvf or*f* udkom &nf&G,fNyD;
ajymwmyg/ owif;pmrSmygwJh owif;awG[m ukd,fvkd&m
qGJNyD;a&;xm;wJhowif;awGjzpfyg w,f/ qkdwJh&Sif;vif;csufawG
tJ'dowif;pm2apmif udkykdUygao;w,f/ owif;pmwkdufawGu xnhfray;ygbl;/

tJ'drxrtqidfh NyD;wJhaemuf ukdodef;azu txufArmjynfudk oGm;&w,f/


ukdEku jrpf0uRef;ay:bufudk oGm;&w,f/ tJ'dtcsdefwkef;uqkd&if
udkodef;azuodwm/ udkodef;azudkvnf;odwm? wEkdifiHvkH;rSm rkH7GmeJU
bkwvifqkdwJh jrdKESpfjrDKUbJ&Sdw,f/ ukdEkuodwm/udkEkudkodwmvnf;
wEkdifiHvkH;rSmrS 0g;c,freJU yef;waemfyJ&Sdw,f/ tJ'Dawmh udkEkeJU udkodef;az
wkdU[m wjcm;jrdKUawGudk oGm;vkdUrjzpfbl; udkodef;azu rkH&GmeJU bkwvifudk
oGm;&w,f/ ukdEku 0g;c,freJU yef;waemfudkoGm;&w,f/ tJ'djrdKUav;jrdKU rSm
olwkdUESpfO;d[m bmrS t&Sdeft0gr&SdwmaMumifh olwkdUac:wJh
jrdKUvkH;uRwftpnf;ta0;awGqdkwm bk&m;pl;/usr;fpl; vGwf&kHrQom&SdwJh
tpnf;ta0;awGyJ/ tpnf;ta0;wufMuwJh vlxkqkdwmuvnf; 'DjyoemrSm
tifrwef pdwf0ifpm;wJhtwGuf tkHMuGwJhvmMuwmr[kwfygbl;/ oli,csif;awG
/ rdwfaqGawGjzpfwJhtwGuf tm;emyg;em wufvmMuolawG jzpfw,f/ udkEkeJU
udkodef;azwkdUtwGufuawmh vlenf;wmrsm;wm/ tkHMuGwm? rtkHMuGwm[m
odyfta&;rMud;ygbl;/vlxktpnf;ta0; vkdU uifyGef;wyfEkdifwJh ae&mwckckrSm
EkdifiHa&;orm;awGeJU EkdifiHa&;toif;awGudk apmfum;whJ ausmif;tkyfMud;qavmh
ArmjynfutjrefxGufoGm; avmh qkdwJh qkH;jzwfcsufudk cs&ifNyD;a&m
tJ'dqkH;jzwfcsufcsNyd;wmeJU wjyDKifeuf &efukefrSmapmifhaewJh ukdtkH;/
udkausmfjidrf;eJU udkatmifqe;fwkdUqDukd oHMuKd;YykdU7w,f/ udktkH;/ukdausmfjidrf;eJU
udkatmifqef; wkdUu MudKwif pDpOfxm;wJht wkdif; arm&d,eJU
jrefrmhtvif;owif;pmwkdufawGudk owif;awG ykdU&w,f/
'Dowif;pmESpfapmifuvnf; MuufyGJavmuf&SdwJh tpnf;ta0;rsKd;rSm r[kwfbJ
tifrwef tkHMuGwkefvIyfaewJh jrdKUvkH;uRwf vlxktpnf;ta0;MuD;awGqDrSm
tJ'dqkH;jzwfcsufawGudk qkH;jzwfMuw,f vkdUxifvmaatmif udktkH;/ udk
ausmfjidrf;/ udkatmifqef;wkdUu ykdwJhowif;awGudk rGef;rHcs,fvS,fay;Muw,f/
ukdEkeJU udkodef;azwkdU/ &efukefjyefa&mufwJhtcg tJ'dqkH;jzwfcsufudk
xyfNyd;cs&atmif a&Twd*kHapwDawmfMud;&JU &m[ka'gifh oHwefaqmif;rSm
jrdKUvkH;uRwf tpnf;ta0;wck ac:Mujyefw,f/ 'kdUArm tpnf;t&kH;0ifocif
wcsKdU eJU jrdKUvlxkxJu w&mavmufwufw,f/ tJ'dtcsdefrSm
ausmif;tkyfMud;qavmh[m tawmf wkefvIyfaeNyDxifw,f/ ,leDAmpDwD
tkyfcsKyfa&; tzGJU0ifjzpfwJh 0wfvkHOD;pkd;nGefUeJU bmqmOD;wifwkdUudk
olUudk,fpm;vS,fawGtjzpf tJ'dtpnf;ta0;udk wuf&Sif;ckdif;w,f/
'gayrJhvlxk[m ukdEkwkdUac:xm;wJh vlxkqkdawmh 'dudk,fpm;vS,fESpfO;d[m
vlxkudk em;0ifatmif r&Sif;ekdifbl;/
tJ'gaMumifhtJ'dtpnf;ta0;rSmvnf;ukdEkwkdUvkdcsifwJhtwkdif;

ausmif;tkyfMud;qavmh tjreff xGufoGm;avmhqkdwJh qkH;jzwfcsufudkyJ


csrSwfvkdufMuw,f/
trSeftwkdif;ajym&&if tJ'Dtcsdeftxd vlxk[m tJ'dudpfpawGrSm
pdwfr0ifpm;ao;ygbl;/ bmjzpvkdU 'Dvkd ajymEkdifovJ/ 'd&m[ka'gifhu
wefaqmif;xJrSm tpnf;ta0;awG rMumcP vkyfcJh Muzl;ygw,f/
vlxkpdwf0ifpm;wJh tpnf;ta0;qkd&if 'DoHwefaqmif;wckvkH; y&dowf
[mjynfhoGm;w,f/ teD;tem;u wefaqmif;awGrSmvnf; vlawG Muyfaew,f/
wcgwav a&Twd*kH apwDawmfMuD;&JU &ifjyifawmftxd y7dowf
vQHxGufoGm;w,f/ udkEkwkdUac:wJh tpnf;ta0; rSmawmh vlxk
w&mhig;q,favmufom wufwJhtwGuf acsmufuyfuyfMuD;awmifjzpfaew,f/
tckvdk vlxktpnf;ta0;awGrSm qkH;jzwfcsufcsNyd; owif;pmawGxJrSm pmvkH;rJ
acgif;pOfMuD;awGeJU vIHUaqmfwm[m 'DwkdufyGJrSm okH;bkdU udkEk toifhaqmifxm;wJh
vufeuf ESpfckteuf yxrvufeufomjzpfao;w,f/ tJ'dvufeufeJU
wkdufyGJrSm ratmifjrif&if 'kwd,vufeufjzpfwJh oydwfvufeufudkokH;bkdU
udkekpDpOfxm;w,f/ 'gayrJh ukdEk wkdU vlxk&JU uk okdvfuHuav;u
aumif;csifawmh &m[ka'gifh jrdKUvkH;uRwf tpnf;ta0;&JU qkH;jzwfcsuf[m
aemufwaeU owif;pmawGxJrSm ygvmw,f/ tJ'dnaerSmbJ ,leDAmpDwD
aumvdyftkyfcsKyfa&;tzGJU&UJ ta&;ay:tpnf;ta0;wck usif;yNyD;
tprf;pmar;yJGawGudk &kwfodrf;ypfvkdufbdkU qkH;jzwfcsufcsMuw,f/ 'gayrJh
tJ'dta&;ay:tpnf;ta0;rSm ukdEkeJUukdausmfjidr;fudk ausmif;xkwfypfbkdU
ausmif;tkyfMuD;qavmhuawmif;qkdw,f/ ausmif;tkyfcsKyfa&; tzGJU0ifwOD;jzpfwJh
0wfvkHawmf& trfat Od;odrf;armifu 'Doli,fawGudk ausmif;xkwfypf&if
aemufxyf qlylyGJwck jzpfvmvdrfhOD;r,f qkdNyd; ausmif;tkyfMuD;qavmhf&JU tqkdukd
uefUuGufw,f/ tJ'gaMumifh Mum;jzefwJhtaeeJU 'kwd,wufuodkvf
'kwd,t"dywd a'gufwmqufu udkEkeJU udkausmfjidrf;udk ac:NyD;
ausmif;olausmif;om awG qlylvmatmif vIHUaqmfray;ygbl;qkdwJh tmrcHcsuf
rSm vufrSwfxkd;ckdif;bkdU tkyfcskKyfa&;tzGJU u qkH;jzwfw,f/ tJ'dtcgu
a'gufwmquf [m &efukefjrLedpyg,f rif;Mud;jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh
aemufw&ufavmufMumwJhtcg ukdEkeJUudkausmfjidrf;wkdU[m a'gufwmquf ud
k&efukef jrLeDpyg,f &KH;MuD;u olU&kH;cef;rSm oGm;awGU&w,f/ a'gufwmquf
tmrcHcsufrSm vufrSwfxkd;zkdUajymw,f/ udkEku rxkd;Ekdifbl;vkdU jiif;qkdw,f/
rif;wkdUrvkdvm;wJh tprf;pmar;yGJ udk 7kwfodr;fvkdufNyD;NyD/ 'DtmrcHcsufudk
vufrSwfxkd;bdkU [m rif;wkdUrSmbm wm0efav;p&m&SdvJ/ vkdU a'gufwmqufu
ajymw,f/ 'DtmrcHcsufudk vufrSwfxkd;wmxufpm&if ausmif;xkwfch7wm

uawmfao;w,fvkdU udkEku jyefajymw,f/ rif;wkdU pOf;pm;MuOD;uGm aeUvnf


2csufwD; us&if rif;wkdU jyefvmMuOD;/ qkdNyd; udkEKeJU udkausmfjidrf;wkdUudk
wae&m&mrSmoGm;NyD; vufrSwfxkd;bdkUudpfpudk aqG;aEG;&atmif vTwfvkdufw,f/
aeUvnf 2csufwD;rSm a'gufwmqufeJU awGUwhJtcga'gufwmqufu rif;wkdU
pOf;pmNyd;MuNydvm;vkdU qD;ar;w,f/ Nyd;NydvkdU udkEku ajzw,f/ tJ'Dawmh
b,fvkdvnf; vufrSwfxkd;r,fr[kwfvm; vkdU a'gufwmqufu qufar;w,f/
rxkd;Ekdifbl;vkdU udkEku jyefajzw,f/ a'gufwmqufu w,fcufwJvlawGyJvkdU
nOf;Nyd; ukdekeJU udkausmfjidrf;udk jyefvTwfvkdufw,f/ ukdEk[m OD;aESmufxuf
ESvkH;om;u ykdMuD;aewJh olwOd;jzpfwJhtwkdif; tckvkd atmifjrif rI &Nyd;wJhtcg
atmufajcawGvGwfNyd; igrSigqkdwJhtaersKd;eJU b0iftMud;tus,f jrihfoGm;p&m
taMumif;&Sdw,f/ 'gayrJh udkek[m atmufajcrvGwfbl;/ tckvdk
atmifyGJcHEkdfifwm tmPm ykdifawGeJU cyfwif;wif; cyfrmrm qufqHEkdifwm[m
wjcm;aMumifhr[kwfbl;/ olUOya'udk av;pm;wJh NAdwdoQ
e,fcsJUorm;awG&JUvufatmufrSmae&wmaMumifh qufqHEkdifwmyJ/ oya'udk
rav;pmwJh e,fcsJhorm;awG&JU vufatmufrSm ae&&if tJ'de,fcsJhorm;awG[m
"e&Sif e,fcsJUorm;yJjzpfjzpf/ qkd&S,fvpfe,fcsJUorm;bJjzpfjzpf/
zufqpfe,fcsJUorm;yJjzpfjzpf olvkdaumifrsKd; tpdrf;vkduf0g;pm; ypfrSmyJ
qkdwJhtcsufudk ukdEk oabmaygufaewJhtwGuf olatmufajcrvGwf /
b0ifrjrifhwm jzpfw,f/
C/
aemufESpf wufuodkvf or*f* Ou?Xa&G;aumufyGJvkyfwJhtcg udkEk[m
,SOfjykdifol r&SdyJ ta&G;cH&w,f/ wjcm;Ou?XawG &r;fr,fqkd&if Ou?XjzpfNyD;vkdU
ESpfv okH;vMumrS &rf;r,f/ Ou?X udkekuawmh 'dvkd r[kwfbl;/ Ou?X jzpfwJh
yxraeUrSmbJ b,folUukdrS rwkdifyifbJ 7rf;ypfvkdufw,f/ ol&rf;ykH[m
tawmf&,fp&m aumif;wJhtwGuf 'dae&mrSm enf;enf;avmufajymjy&OD;r,f/
Ou?XeJU tvkyftrIaqmifukd a&G;aumifwifajrmuf Nyd;wJhtcg wufuokdvf
or*f8 oif;vkH;uRwf tpnf;ta0;udk ac:7w,f/ tJ'dtpnf;ta0;rSm Ou?Xu
usrf;opfpm usdefqkd7w,f/ Ou?X[m tpnf;ta0;cef;rxJudk r0ficif
taxGaxG twGif;a&rSL; u0ifNyd; ]Ou?X}vkdUaMunm&w,f/ tJ'dtcg
toif;om;awGu rwfwwf&yfNyd; tav;jyK&w,f/ Ou?XudkEk[m
tpnf;ta0;cef;rxJudk 0ifrdwmeJU wjydKifeuf wjcm;bmrS rajymbl;/
tvum;/ 'gawG[m ykdaewmbJ aemifudk usaemftcef;xJ0ifvm&if b,folrS
rx&bl;/ xkdifae&r,fvkdU ajymajymqkdqkd olUacgif;aygif;udk qGJcRwfvkdufNyd;

pm;yGJckHay:udk ypfwifvkdufw,f/ Ou?X udkEk &r;fum;aewmudk jrif&Mum;7wJh


tvkyftrIaqmif awG[m odyfpdwfqdk;MuwmbJ/ tJ'gaMumifh
tpnf;ta0;NyD;wmeJU wjydKifeuf Ou?X&JU tcef;xJrSm ta&;ay:
tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;udk csufjcif;ac:ay;bkdU tvkyftrIaqmifawGu
Ou?XqDrSm awmif;qkdMuw,f/ Ou?Xtcef;xJrSm tvkyftrIaqmifawG pkHwmeJU
wjydKifeuf Ou?XudkEkudk 0kdi;fNyd; tjypfwifMuw,f/ olwkdUajymMuwmawG&JU
twkdcsKyfuawmh 'Dvkd/ tpnf;ta0;cef;rxJudk Ou?X r0ifcif
taxGaxGtwGif;a&;rSL;u Ou?XvkdU aMunmvkduf&if toif;om;tm;vkH;u
rwfwwf&yf&r,f/ Ou?X xkdifNyD;rS x&r,f/ Ou?X[m
oif;vkH;uRwftpnf;ta0;wkdif;rSm acgif;aygif;aygif;&r,fqkdwmawG[m
pnf;rsOf;xJrSm twdtvif; az:jyxm;w,f/ wufuokdvf or*f* udk
xlaxmifwJhESpfupNyd; 'Dtwkdif;vkyfcJhwJtpOftvm&Sdw,f/ 'DtpOftvmudk
Ou?Xwa,mufwnf; oabmeJU rcsKd;azmufEkdfif bl;/ toif;om;awG
rwfwwf&yfNyD;t &kdtaoay;wm[m ukdEkudk ay;wmr[kwfbl;/ Ou?X&mxl;udk
ay;wm tvkyftrIaqmifawGudk rwkdifyifbJeJU Ou?Xu
tckvkd&rf;um;wmbmaumif;ovJ/tp&SdwJh rauseyfcsuf awGudk qlnHaeatmif
tvkyftrIaqmifawG 0kdif;Nyd; tefxkwfMuwmygbJ/
tckajymcJhwJh tpOftvm awG[m pnf;rsOf;xJrSm &Sdw,f qkdwm Ou?X ukdEk
rodbl; / 'DukdEk Ou?X oufwrf;rSm 'Dpnf;rsOf;ud kwacgufjnhfatmif
zwfbl;ykHray:bl;/ tvkyftrIaqmifawGu tckvkd 0kdif;qlwJhtcg Ou?XukdEk[m
bmrS jyef rajymbl;/ pyfNzJNzJvkyfaew,f/ tvkyftrIaqmifawGvnf;
qlvkdUtm;&wJhtcg aemifoif;vkH;uRwftpnf;ta0;awG usif;ywJhtcg
tpOftvmtwkdif; vkyf&r,f vkdU qkH;jzwfcsufcsw,f/
aemifoif;vkH;uRwftpnf;ta0;awGusawmh taxGaxG twGif;a&;rSL; eJU
Ou?XwkdU tpnf;ta0;cef;rxJ ukdr0ifcif 'kwd, Ou?X ukd&m&Spfu
tvkyftrIaqmif tzGJU&JU qkH;jzwfcsufudk zwfjy&w,f/ Ou?X ukdEkvn;f
tpnf;ta0;cef;rxJudk acgif;aygif;aygif;Nyd;0if&w,f/
olOu?XtjzpfeJUwufuokdvf or*f* pifjrifhay:rSm cPcP
pum;ajymcJhbl;wmyJ/ 'gayrJhbmawG ajymcJhw,fqkdwmukdawmh
olvnf;aumif;aumif;rrSwfrdbl;/ tJ'Dwkef;u or*f* toif;0if wOD;ESpfOD;&JU
ajymjycsuft7 qkd&if tmPmykdifawGudk ausmif;om;awGuqvHay;MuwJh
udpfpudk ukdEk tifrwef pufqkwfykHay:w,f/ wufuokdvf or*f* &JU
pifjrifhay:rSm ig;cgajym&if tJ'dqvHudpfp[m av;cgavmufygw,f/

vkdUod&w,f bmtaMumif;ukdbJ ajymajym tJ'D qvHudpfp[ Mum;xJrS


nSyfygvmowJh?
i?
olOu?XjzpfNyD;vdkU wvavmufMumwJhtcg udpfpwck ay:vmw,f/
ausmif;tkyfMud;qavmh [m cGifheJU t*Fvefudk jyefoGm;wJhtwGuf
wjcm;yk*f*kdvfwOd; [m olUae&MrSm acwfw ausmif;tkyfvkyfaewkef;
waeUusawmh acwfw ausmif;tkyfqdrSm yef;waemf uausmif;om;av;wOD;[m
tdrfjyefcsifwJhtwGuf cGifhoGm;awmif;w,f /trSefpifppfqkd&if wufuokdvfrSm
tJ'dvkd cGifhawmif;wJh xkH;pHr&Sdygbl;/ tdrfjyefcsifwJh ausmif;om;[m
aeUausmif;om;qkd&if b,folUrS rajymyJ ol[mol jyefoGm;wmyJ/
ausmif;tdyfausmif;pm ; qkd&if 'kwd,taqmifrSL; 'grSr[kwf&ifvnf;
ausmif;aqmif usLwmudk ajymNyD;jyefoGm;MuwmbJ/ udkEkudk,fwkdifvnf;
olUZeD;eJU orD;av;udk atmufarhvmwkdif; 'DvkdyJajymajymNyd; olUtdrfudk cPcP
jyefaewmyJ/ tu,fa&GU tJ"dausmif;om;awG[m twef;wufwJhtrSwfvkdcsif&if
twef;xJrSm ausmif;om;pm&if; ac:wJhtcg olwkdUukd,fpm; xl;vdkufzkdU rdwfaqG
wOd;Od;udk rSmypfcJhwmyJ? 'davmuftxd vG,fvsufom;eJU 'Dausmif;om; [m
tdrfjyefcsifwJhudpfpudk bmjzpfvkdU acwfwausmif;tkyfqDrSm
wufajymw,fqkdwmudkek em;rvnfEkdifbl;/
'Dausmif;om;u cGifhawmif;wJhtcg acwfwausmif;tkyfu
rif;bmjzpfvkdUjyefcsifwmvJvkdU ar;w,f/ cPjyefvmcJh ygvkdU usaemhftdrfu
pm&w,f/ 'gaMumifhcPjyefyg&ap vkdU 'dausmif;om;u xyfNyd;cGifhawmif;w,f/
rifhpmb,frSmvnf; ighjyprf;/ vkdU acwfw ausmif;tkyfu ausmif;om;udk
ajymw,f/ ausmif;om;u olUpmudk xkwfjyw,f/ acwfwausmif;tkyfu pmudk
zwfMunfhNyd; pmrSmvufrSwfxkd;xm;wmb,folvJ vkdU ar;w,f /
ausmif;om;u olUtrMud;vkdUajymw,f/ rihftazeJU taru bmjzpfvkdU
vufrSwfrxkd;ovJ vkdU acwfw ausmfi;tkyfu xyfar;w,f/ olUrdzawG[m
olUqDukdb,fawmhrS pmra&;bl;/ pma&;p&m&Sdwkdif; tJ'dtrMud;u
a&;avh&SDw,f/ vkdU ausmif;om;u jyefajzw,f/ tJ'Dtcg acwfw
ausmif;tkyfu rifhtazeJUtar vufrSwfrxkd;wJhtwGufrif;Ukd cGifhray;Ekdifbl;vkdU
ausmif;om;udk ajymvkdufw,f/ acwfwausmif;tkyfudk umuG,fcsifvkdU
ajymwmr[kwfygbl;/ trSeftwkdif;ajym&r,fqkd&if tJ'dwkef;u
acwfwausmif;tkyf[m t*fvdyfwa,mufu Armwa,mufukd
apmfum;vkdufwJhtaeeJUajymvkdufwmvnf; r[kwfbl;/ olUpdwfxJrSm

wufuokdvfausmi;olausmif;om;awGtm;vkH;[m olUom;orD;awGjzpfaew,f/
'ghtjyif 'Dausmif;om; ausmif;ukda&mufp vlopf / touftm;jzifh qkd7if
16ESpfavmufbJ&SdOD;r,f/ t&G,fi,fvGef;wJh twGuf olUukdjrif&if cav;vdk
qufqHcsifp&m jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh acwfwausmif;tkyf[m rdztaeeJU
ajymvkdufwm ygyJ/ 'gayrJh tJ'dwkef;u ukdEkwkdUvlpk&JU pdwfxJrSm t*fvdyfqkd&if
b,ft*fvdyfyJjzpfjzpf/ e,fcsJUorm;jzpf&r,f/ tJ'dt*Fvdyf[m bmbJvkyfvkyf
e,fcsJU&nf&G,fcsufeJU vkyf&r,fvkdU w,loefpGJxm; Muw,f/
'dvkdw,loefpGJxm;wJhtwGuf tJ'Dausmif;om;&JU owif;udkMum;&wJhtcg
e,fcsJUorm; rsufESmjzlLu Armudk apmfum;w,f vkdU ,lqNyd; udkek[m
odyfa'gojzpfw,f/ tJ'gaMumifh acwfwausmif;tkyfudk olukd,fwkdif
oGm;awGUNyd; tdrfjyefbkdUcGifhawmif;r,f/ bmjzpfvkdUjyefcsifwmvJar;&if
tdrfupm&vkdU jyefcsifw,fvkdUajzr,f/ pmjypr;fvkdU acwfwausmif;tkyfu
ar;&if atmufpzkdUeJU udef;b&pf qkdwJh jAdwdoQ wufuokdvfawGrSm
ausmif;om;awG&JUpmudk q&m awGu awmif;Munhf0Hovm; / t*FvefrSm
rvkyf0HhwJhudpfpudk bmjzpfvkdU 'DrSm vmvkyf&wmvJ/ cifAsm;Armudk
apmfum;wmbJ tp&SdwJh&efpum;awG ajymzkdU txd udkek qkH;jzwfxm;w,f/
tJ'dqkH;jzwfcsuft& aemufwaeUusawmh udkEk[m acwfw
ausmif;tkyfeJUoGm;awGUw,/f /
usaemftdrfjyefcsifw,/f
bmudpfpjyefcsifwmvnf;/
tdrfupm&w,f/
at;............ aumif;NyD/ jyefEkdifw,f/
&efjzpfp&mr&SdawmhwJhtwGuf acwfwausmif;tkyf eJU 7efjzpf&atmifoGm;wJh
ukdEk[m bmqufvkyf&rSef;rod jzpfaew,f/ tJ'gaMumihf rdepf0ufavmuf
acwfwausmif;tkyfudk MuufaoaoMunfhaerdw,f/
p/
wufuokdvk or*f*Ou?Xukdek[m waeUusawmh 'D'kwf*sme,fwdkufudk
tvnfoGm;w,f/ tJ'DrSm 'kdUArmtpnf;t &kH;
ocifacgif;aqmifwOd;eJUawGUw,f/ pum;ajymaeus&if;
em&d0ufavmufMumwJhtcg Od;Ow?r[m vmr,fh a&G;aumufyGJrSm
aiGwaxmifEIef;eJU vufcHNyd; ig;yGifhqkdiftzGJUbufu rJw&m;
awGvkdufa[may;awmhr,f/ OD;Ow?r[m t7ifwkef;uvkd trskKd;om;acgif;aqmif
r[kwfawmhbl;/ tJ'dawmh trsKd;om;aeUus&if wufuokdvf

or*f*pifjrihfay:uaeNyD; Od;Ow?rudk opfpmazmuftjzpfeJU &IHUcsygvkdU


tJ'Docifacgif;aqmifu ukdEkudkwkdufwGef;w,f/ zkdufpuGJ,m; yef;jcH
vlxktpnf;ta0;rSm oluvnf; tJ'dvdkYyJ &IHUcsr,fvkdU tJ'docifacgif;aqmifu
uwday;w,f/ 'Docifacgif;aqmifjyefoGm;wJhtcg 'D;'kwfOD;bcsKdu armifEk rif;
'Daumifajymwkdif; rvkyfeJU? owdxm; 'Daumifu r,kH&bl;vkdU
owday;&Smygao;w,f/ 'gayr,hf olrsm;ajymorQ ,kHvG,fwwfwJh udkekuawmh
trsKd;om;aeUrSm wufuodkvf or*f8 pifjrifhay:uaeNyD; OD;Ow?rudk csbdkU
qkH;jzwfNyD;Nyd/
trSeftwkdifqkd&if wufuodkvf or*f*[m EkdifiHa&;toif;r[kwfbl;/
ArmhEkdifiHa&;xJ rSm bmrS 0ifpGufp&m taMumif; r&Sdbl;/ tu,f?0ifpGufEkdifonf
qkdonfhwkdifatmif OD;Ow?reJUywfoufvkdU tJ'Docifacgif;aqmifa jymoGm;wJh
pGyfpGJcsufawG[m rSefovm;/rSm;ovm; qdkwmudk udkEKpkHprf;MunfhbkdU
aumif;w,f/ pkHprf;Nyd;rSefw,f vkdUawGU7onfhwkdifatmif 'Dyk*f*kdvfMuD;wOD;udk
Ou?XtaeeJU or*f*pifjrifhay:u &IHUcsbkdU udpfprSm Ou?X udkEk[m
olUtvkyftrIaqmiftzGJuk dwkdifyifbkdUaumif;w,f/ ukdEk[m tJ'gawG bmrS
rvkyfbl;/ [kdocifacgif;aqmifajymwmudkbJ ol,kHMunfNyd; Od;Ow?rudk &IHUcsbdkU
olU[molqkH;jzwfvkdufwmygyJ?
ukdEk[m tawmf&,fp&maumif;wJhvlwa,mufbJ/ b,fvkdrSef;rodbl;/
wbufom;ajymorQ odyf,kHvG,fNyd; AsKH;ueJ 'kdif;ueJ qkH;jzwfcsufcswwfw,f/
tJ'gaMumifh olUtaMumif;udk odwJhvlwcsKdU[m ukdEk&JU ,kHvG,fwJh oabmudk
tvGJokH;pm;vkyfNyD; olwkdUtwGuf tjrwfxkwfMuw,f/ ukdEkeJU &if;ESD;wJh
rdwfaqGawGu udkEk cifAsm;[m odyf,kHvG,fw,f/ wbufom;ajymwkdif;
odyfr,HkygeJUvkdU owday;&if odwfpdwfqkd;w,f/
cifAsm;odyf,KHvG,fw,fqkdwmpum;vSatmif Munfhajymwm/
trSeftwkdif;ajym&&if cifAsm;odyf,kHvG,fw,fqkdwm cifAsm;odyftw,fqkdwmeJU
bmrS rjcm;bl;/ twlwlyJvkdU udkeku ,lqw,f/ tJ'Dvkd ,lqwJhtwGu
fcsufqkd7if ecGufu rd;awmufaew,f vkdU olUukdoltxifMuD;aewhJ udkEk/
wbufom;u yg;pyf[vkdufwmeJU/ zif0rSm csD;b,fESpfwkH; &Sdw,fqkdmw txd
olodEkdifygw,fvkdU olUukd,fol txifMuD;aewJh ukdEk[m olUudk
odyf,kHvG,fw,fvkdU wa,mufa,mufuajym&iftJ'Dvl[m olUudk
apmfum;vkdufw,f/vkdU oltNrJwrf;,lqw,f/
trsKd;om;aeUa&mufwJhtcg wufuodkvf or*f*u MuD;Muyfusif;yay;wJh
trsKd;om;aeU tcrf;tem;udk wuf&atmifvmMuwJh &efukefNrDKUxJu *kPfoa&&Sd
{nhfonfawmf awG owif;axmufawG/ ausmif;olausmif;om;awG[m

wufuokdvf or*f*&JU ta&SUbufu uGufvyfwckvkH; jynfhvQHoGm;wmyJ/


tJ'dtcrf;tem;rSm Ou?Xudkek[m [kdocifacgif;aqmif ajymoGm;wJhtwkdif;
OD;Ow?rudk tm;&yg;& pGwfpGJNyd; opfpmazmuftjzpf tjyif;txef
&IHUcsypfvkdufw,f/ tJ'dtcrf;tem;eJU wcdsefwnf;vkdvkd zkdufpuGJ,m;xJrSm
usif;ywJh trsKd;om;aeUtcrf;tem;rSmawmh [kdocifacgif;aqmif[m ukdEkudk
oluwday;xm;wJhtwkdif; OD;Ow?rukd &IHUcsbkdUqkdwm a0;a&m/
OD;Ow?reJUywfoufNyD; olUrdfefUcGef;xJrSm bmrS xnfhrajymoGm;cJhbl;/
OD;Ow?r[m axmifwef;tuscH? tzdESdyf tnSOf;qJ cHNyD; wEkdifiHvkH;udk
pwifrsufvkH;zGifhay;cJhwJh EkdifiHa&;aus;ZL;&Sif MuD;jzpfwJhtwGu fukdEk&JU
pGyfpGJcsufawG? &IHUcscsufawGudk Mum;&wJhtcg ausmif;olausmif;om; awGvnf;
Ou?X ukdEk tay: rSm tawmf rcHr&yfEkdifjzpfMuw,f/
tvkyftrIaqmiftzGJUuvnf; 'Davmufta&;MuD;wJhudpfprSm olwkdUrwkdifyifbJ
ZGwfvkyfvkdufwJhtwGuf tawmf rausreyfjzpfMuw,f/ aemufwaeUusawmh
tJ'drdefUcGef;eJUywfoufNyD; owif;pmawmfawmfrsm;rsm;[m rkduf&kdif;aom /
vlrSef;rodwwfaom/ aus;Zl;uef;aom tp&SdwJhemr0daooeawGudk ukdEk eHr,f
a&SUrSm wyfNyD; udkekudk 0kdif;tkyfMuw,f/
q/
wufuodkvf or*fOu?XtjzpfeJU udkEk awGUcJh&wJh om"u uav;wckudk
'Dae&mrSm qufajym&OD;r,f/ tcsdfefuawmh rwfvpmar;yGJMuD;
eJUuyfaewJhtcdsefyJtJ'dtcsdefrSm ausmif;om;awG[m aeUa&mnyg pmufkd
tjyif;txefMunfhaeMuw,f/ 'gayrJh ppfukdif;ausmif;aqmifa&SUu tdrfwtdrfrSm
aewJh ppfudkif;ausmif;aqmif&JU0g'ifac: taqmifrSL;[m w&ufjcm
/ESpf&ufjcm;fvkdvkd nbufus&if olUtdrfudk {nhfonfawGzdwfNyd;
odcsif;awGqkdMu/ t&ufawGrl;Nyd; atmfMu[pfMueJU w&kef;&kef;jzpfaew,f/
waeUrSmawmh ppfudkif;ausmif;aqmifu ukdausmfjrifhqkdwJh
ausmif;om;wa,muf[m tJ'dtaqmifrSL;qd ogm;Nyd; qlqlnHnHrvkyfbkdU
awmif;yefw,f/ taqmifrSL;u udkausmfjrifhudk atmfvTwfw,f/ nbufusawmh
cgwkdif;vkd {nhfonfawGeJU w&kef;&kef;jzpfaejyefwmbJ/ udkausmfjrifhvnf;
onf;rcHEkdifawmhbl;/ ausmif;om;av;ig;q,fa,muf avmuf pkNyD;
taqmifrSL;udk tHwkwJhtaeeJU oHykH;awG wtm; wD;Muw,f/
'kwd,taqmifrSL;vmMunfhwJhtcg ukdausmfjrifhudk awGUoGm;w,f/ tJ'd
'kwd,taqmifrSL;u ausmif;tkyfudk wkdifwJhtwGuf ausmif;tkyfu tJ'd
udkausmfjrifhudk wESpfausmif;xkwfypfvkdufw,f/

'Dvkd ausmif;xkwfypfvkdufwmudk ukdEkod&if wckck ta&;,lcH&vdrfr,f/


tJ'dvkdta&;,l&if wESpfausmif;xkwfcH&wJhtjyif tjypf'Pf[m woufvkH;
ausmif;xkwf cH&wJhtxd wkd;oGm;Ekdfifp&m taMumif;&Sdw,fvkdU udkausmfjrifhu
awG;rdw,f/ tJ'gaMumifh udkEkudk 'dudpfp todray;bJ wdwfwdwfqdwfqdwf
wufuokdvf uxGufoGm;bkdU qkHjzwfNyd; udkausmfjrifh[m olUypfpnf;awG
xkwfykd;aew,f/ wjcm;rdwfaqGwOD;qDu 'Dowif;Mum;Mum;csif; ukdEk[
mudkausmfjrifhqDudkvkdufoGm;w,f/udkausmfjrifh[m olausmif;xkwf cH&wJh udpfpudk
ukdEkeJU aqG;aEG;&rSmawmif cyfvefUvefUjzpfaeykH&w,f/ ukdEkvnf; tcdsef
jzKef;raebl;/ wkdufyGJwyGJrS rwkduf&yJ tckvdk vufajrmuftnhHcHoGm;awmh udk
ausmfjrifhudk tjypfwifNyd; ausmif;u wESpfxkwfypvkdufwJh EkdUwpfpm
b,frSmvnf;vkdU ar;w,f/ EkdUwpfpmudk zwfNyd;wmeJU wjydKifeuf udkEk[m
ukdausmfjrifhudk jrdKUxJu 0wfvkHwa,mufpd ac:oG;mw,f 0wfvkHu
'Dausmif;om; [m wESpf ausmif;xkwfcH&wJhtwGuf trsm;MuD; epfemoGm;Nyd/
tJ'gaMumifh&kH;awmfudk OD;wkdufavQmufNyd; ausmif;tkyfqDu
avsmfaMu;awmif;&r,f/ 'DvkdvkyfrJhtaMumif; ausmif;om;&JUudk,fpm ;0wfvkHu
ausmif;tkyfMud;ukdEkdUwpfpm ay;r,fvkdu udkEkudkajymjyw,f/ ukdEku
'DtMuHukdvufcHw,f/ ausmif;tkyfMuD;[m EkdUwpfpm&NyD; aemufwaeU rsm
udkausmfjrifhudk ac:vkdufw,f/ awGUwmeJU wjyDKifeuf
olUudkvnf;w&m;pGJraeygeJUawmh udkausmfjrifhudkvnf;
olausmif;rxkwfawmhygbl;vkdU ausmif;tkyfMud;u ajymvkdufw,f/
Z/
tJ'dvkdeJU wESpfukefcged;Nyd/ wufuokdvf or*f*&JU SESpfywfvnf tpnf;ta0;
usif;ywJhaeUudk a&mufvmw,f/ tJ'dtcsdeftcgwkef;u wufuodkvfor*f*&JU
ESpfywfvnftpnf;ta0;awGudk wcrf;wem; usif;yMuw,f/
tJ'daeUutcrf;tem;rSmqkd&if eef;&if;0efeJU 0efMud;wcsKdU/ Oya'jyK trwfwcsdKU/
[kdufukwf w&m;olMud;wcsKdU/ eHr,fMuD; 0wfvkHwcsKdUupNyD; wjcm;emrnfMud;
{nfhonfwcsKdUvnf; wufa&mufMuwmudk awGU&w,/f
tcrf;tem;tpDtpOft& Ou?X ukdEku rdefUcGef;ajymwJhtcg pcgprSmawmh
tawmfav;tdajE?&& ajymekdifw,f/ 'gayrJh ed*KH;em;a&mufwJhtcg *kPfoa&&Sd
y&dowfawG twGuf uHraumif;csifawmh Ou?X ukdEk[m ausmif;om;awG
qvHay;wJhudpfpudk jAKef;ueJ trSwf&oGm;w,f/ tJ'dvkd owd&Nyd;
'DtaMumif;udk ajymwJhtcg t&ifuvkd r[kwfawmhbl;/ eJeJazmufvmNyd;
olUrsufESm xm;ukd,ftrLt,meJU avoHyg enf;enf; ajymif;vmw,f/

azmufw,f qkdayrJH 'Dtxd'gavmufrqkd;ao;bl;/ 'dtaMumif;udk ajymaewkef;


tdrfjyefcsifwJh ausmf;om;av;qDu acwfw ausmif;tkyfMuD;u
pmawmif;Munfhwmukdyg ukdEk ajy;owd&vmjyefw,f/ tJ'dtcsdefrSm udkEk[m
atmufajctawmfMud;vGwf oGm;Nyd; oLUrsufESmxm;uvnf;
ykdNyD;wif;rmvmw,f/ vufoD;vufarmif;wef;wmvnf;
ydkNyd;Murf;wrf;vmw,f/ toHuvnf;ydkNyd;jyif;xefvmw,f/ tJ'dvkdajym&if;
acwfwausmif;tkyfMuD;eJU ta&;qkdbkdU oludk,fwkdif oGm;whJ tydkif;udk
a&mufvmw,f/ tdrfupm&vkd oljyefcsifw,fvkdU ajymwJhtcg tu,f?rsm;
acwfwausmif;tkyfMud;u olUpmudk Munfhcsifw,fvkd awmif;&if 'dacwf
wausmif;tkyfMuD;udk &kH;cef;xJu tjyifa&mufoGm;atmif
oluefxkwfypfvkdufr,fvkdU udkEk[m jyif;jyif;xefxefMuD;ajymcs vkdufw,f/
ausmif;ol ausmif;om;awG&JU wcJeuf MobmoHMuD; xGufvmfw,f/
{nfhonfawGuawmh wa,mfufrS rvIyfbl;/ 'Dvkd &kdif;pkdif;&ifhoD;wJh pum;udk
*kPfoa&&Sd {nfhonfawGu b,fvkd axmufcHEkdifyghrvJ/ ukdEkukd,fwkdif vnf;
wcJeuf MobmoHawGudk Mum;aewkef;uawmh olU[mol
[kwfvSNydxifvkdufao;wmyJ/ tJ'dn tdyf,m0ifcged; olUukd,fwGif;u
wufMuGaewJh t&SdefawG avQmhusoGm;awmhrS olrSm;oGm;Nydqkdwm
oabmaygufvmNyd; wpdrfhpdrfh&Sufaew,f/ tcrf;tem;tNyd;rSm
{nhfonfawmfawGxJU [kdufukwfw&m;olMuD;ba&mif;qkdol[m
ukdEktem;udkuyfNyD;armifEk ausmif;om;wOD; qDu acwfwausmif;tkyf u
pmawmif;zwfw,f qdkwJh rif;wifwJhtrI[m trItaeeJu tifrwef aumif;wJh
trI yJ / 'gayrJh ri;fwifjyykHraumi;fwJhtwGuf rifhtrI &IH;NyDvkdU
&,fNyd;ajymoGm;wJhpum;ukd jyefowd&wJhtcg udkEk[m a&S;uxufawmif ykdNyD;
&Sufvmw,f/ udkEk[m tawmf &,fp&maumif;w,f/ atmufpzkdUeJU
uif;b&dwfqkdwJht*Fvdyf wufuodkvf awGrSm t*Fvdyfq&mawG[m
wynfhawG&JUpmukd awmif;rMunfhbl;qkdwmudkawmhodw,f/ 'gayrJh
'Dt*FvdyfwufuodkvfawGrSm ausmif;tkyfukd &kH;cef;xJu
uefxkwfypfr,fqkdwmrsKd;txd &ifhoD;&kdif;pkdif; &kef;&if; Mur;fwrf;wJh pum;rsKd;udk
b,ft*Fvdyfausmif;om;urS rajy,bl;bl; qkdwmusawmh udkekodykHray: bl;/
ps?
tJ'dESpfywfvnf tcrf;tem ;NyD;wJhaemuf 15&ufavmufMumwJhtcg
rwfvpmar;yGJMud;twGuf ausmif;olausmif;om; awG pmusufekdifatmif
pmoifwef;awG ydwfay;w,f/ Ou?X udkEkvnf; [kd[m 'D[mawGudk

avQmufvkyfaewJhtwGuf twef;pmawGudk aumf;aumif; rzwfjzpfbl;/


tJ'gaMumifh pmar;yGJMuD;rvkyfcifusefaeao;wJh &uftenf;i,ftawmtwGif;
pmusufvkdufOD;r,fqkdwJh &nf&G,fcsufeJU Oya'pmtkyfawGudk
avQmufvSefaew,f/ tckw wd,tMudrf rs rxreJU
'kwd,tMudrfawGwkef;uvkd txpftaighr&SdbJ Oya'bGJUudk ol&awmhr,f
qkdNyd;awmhvnf; 0r;fomaew,f/ aemufokH;av;&uf MumwJhtcg
aeUvnfwcsufwD;avmufrSm ausmif;tkyfMud;qavmh&JU &kH;u
pmwapmifvmay;w,f/ t&ifwkef;uvkdyJ/ olUudk ac:awGUNyD; tvkyfwckck
ay;vdrfhOd;r,f/ 'dtcgawmh t&ifay;cJhbl;wJh or0g,r vufaxmuf
&D*spfpwmxufykdMud;wJhtvkyfudk ay;vdrfhr,f/ b,f,lvkdUjzpfrvnf; /
,lvkduf&if ol[m ausmif;om;awG&JU wHawG;cGufxJrSm yufvufarsmoGm;rSmaygh
vkdU qkdwJh pdwful;,OfawG[m ukdEk&JU OD;aESmufxJ&dyfceJjzwfoGm;w,f/ pmudk
azmufzwfNyd;wJhtcg udkEkjyKH;aew,f/ bmjzpfvkdUvJqkdawmh pm[m
ukdekxifwJhtwkdif; tvkyfay;wJhpmr[kwfbJ ukdekudk ausmif;u
xkwfypfwJhpmjzpfaew,f/ ukdek[m olUa&SUu Oya'pmtkyfudk pkdufMunfh&if;
Oya'a& rif;udk awmhigcspfygw,f/ cspfvkdUvnf; rif;qdudk igjyefvmwm
okH;acguf&SdoGm;Nyd/ 'gayrJh jynfyef;ndK csKdcsifygvsuf qm;uzsufw,f /
'kdUESpfudk vkdcsifygvsuf Mum;uzsufw,f qkdwJh aw;uAsm uav;vkd
Mum;uzsufwJhtwGuf rif;udk igcGJ&jyefNyd/ 8GwfbkdifvkdU qkdNyd; zGifhxm;wJh
Oya'pmtkyfukd ydwfvkdufw,f/ tJ'Daemuf ol tdyf,may:rSmcPvSJae&if; ukdEk
acwfw tdyfaysmfoGm;w,f/
ukdEk[m 'dpmudk &wJh taMumif; b,folukdrS rajymbll;/ 'dpmudk
awGUNyd;owif;aygufoGm;&if pmar;yGJMuD;vkyfcgeD; rSm olUtwGuf
ausmif;om;awG pmMunfhysufrSmukd pkd;7drfw,f/ tJ'gaMumif h tdyf,mu
Ekd;wmeJU wjydKifeuf pmudk rD;&IdUypfvkdufw,f/ aeUvnf 2csufwD;avmuf
&SdwJhtcg t0wftpm;vJNyd; &kyf&Sif Munfh&atmif ukdEkjrdKUxJxGufoGm;w,f/
olrajym&if olUtaMumif;b,folrS rodEkdibl;vkdU ukdEku ,lqxm;w,f/
trSefjzpfwmuawmh 'Dvkdr[kwfbl;/ ukdEkqDukd pmra&mufcifuwJu
ausmif;tkyfMud;&JU &kH;u owif;aygufMum;aeNyd/ tprSm awmh
ausmif;om;av;ig;a,muf avmufom odwmygbJ/ aemufwaeUreufusawmh
ausmif;tdyfausmif;pm ; rSeforQ tukefvkH;vkdvkd odaeMuNyD/
reuf10em7davmuf &SdwJhtcg 'kwd, Ou?X udk&m&Spfacgif;aqmifNyD;
tvkyftrIaqmiftzGJU[m ukdEkudk vmawGUMuw,f/
ukdEk cifAsm;udk ausmif;xkwfypfvkdufNyDvkdMum;w,f/ cifAsm;odNyD;NyDvm; /

cifAsm;wkdU 'dowif;b,fu Mum;vmwmvJ/


cifAsm;rodao;bl;vm; / wausmif;vkH;rSmawmh 'Dowif;[m yGaeNyd/
odNyD;ygNyd/
bmjzpfvkdU cifAsm;usaemfwkdUudk taMumif;rajymwmvJ/
pmar;yGJMuD; uyfaewJhtcg ausmif;om;awG pmusufrysufapcsifbl;/
Ou?Xudk ausmif;xkwfypfwm[m cifAsm;wudk,fwnf; eJU qkdifwJh
udk,fa&;ukd,fwm udpfp r[kwfbl;/
wu?odkvf or*f* wckvkH;eJU qkdifwJhudpfpjzpfw,f/ ododcsif; usaemwkdU
tvkyftrIaqmiftzGJUudk cifAsm; taMumif;Mum;bkdUaumif;w,f/
cifAsm;wkdUrSm taeSmuft,Suf jzpfaerSmpkd;vkdU? usaemfrajymwmyJ/
rqkdifygbl;/ cifAsm;ajymbkdUoifhw,f/ usaemfwkdU wckck vkyf&r,f/ 'dvkdjidrfcHvkdU
rjzpfbl;/
rvkyfygeJUAsm/ usaemf awmif;yefygw,f/
'g[m cifAsm;wa,mufxJeJU qkdifwJhudk,fa&;udk,fwm udpfpr[kwfbl;/
usaemfem;vnfygw,f/ 'gayrJhbmrS rvkyfMuygeJUawmh/
udkatmifqef;udkvnf; ausmif;uxkwfypfOD;r,f/
bmjzpfvkdUvnf; /
olUr*f*Zif;xJrSm i&Jjynfu vGwfvmwJhacG;MuD; qkdwJh acgif;pOfeJU
aqmif;yg;wyk'f ygvmw,f/ tJ'g[m ausmif; tmPmykdif wa,mufudk
ykwfcwfxm;wJh aqmif;yg;jzpfaew,f/ 'gb,fola&;wmvJ vkdU udkatmifqef;
udk tmPmykdifawGu ar;w,f/ udkatmifqef;u rajymbl;/ tJ'gaMumifh
xkwfypfrSmbJ/
tJ'daemuf tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;vkyfMuNyd; tvkyftrIaqmif
tzGJU0ifawGtm;vkH; tJ'dESpf pmar;yGJMuD; 0ifrajzbl;vkdU qkH;jzwfw,f/
ta&;ay:oif;vkH;uRwf tpnf;ta0;wckac:Nyd; tvkyftrIaqmiftzGJU&JU
qkH;jzwfcsufudk wifjybkdUvnf; aemufxyfqkH;jzwfMuao;w,f/
ta&;ay:oif;vkH;uRwftpnf;ta0;rSm 'kwd, Ou?X ukd&m&Spfu
tvkyftrIaqmiftzGJU&UJ qkH;jzwfcsufudk wifjyNyD;wmeJU wjydKifeuf
oydwfoydwfarSmufarSmuf qkdwJh toHMuD;[m wcJeufxGufvmNyd;
oydwfarSmufvkdufMuw,f/
tcef; 13
1936 ausmif;om;oydwf[m av;vavmufMumw,f/ ausmif;uxkwfxm;wJh
udkekeJU ukdatmifqef;udk vnf; ausmif;rSm jyefvufcHr,f/ wufuodkvf

pkHpr;fa&;aumfrwDwck zGJUNyD;oydwfarSmuf ausmifom;awG awmif;qdkxm;wJh


awmif;qkdcsufawG udk pkHprf;r,f/ oifhawmfwJhtcsufawGudk wufuokdvf
Oya'xJrSm jyifqifcsufawGtaeeJU xnhfay;r,fvkdUtmPmykdifawG u
taMumi;fjyefwmeJU oydwfvSefMuw,f/ ukdEkeJU ausmif;om;wcsKdUuawmh
ausmif;jyefrwufMuawmhbl;/ ausmif;xGufvkdufMuw,f/
udkek[m 'D;'kwf*sme,frSm tvkyfoif&if; aqmif;yg;awGudkvnf;olEkdifoavmuf
a&;w,f/ oltifrwefMudKufwJh jyzmwfawGudkvnf; olMudK;pm;Nyd;a&;w,f/
olUjyZmwft&SnfMuD;awG[m vlMudKufeJwJhtwGuf 'D;'kwf*sme,f
eHr,fysufr,fpkd;vKdUukdEk[m wcef;&yfjyZmwfwkd uav;awGudk a&;w,f/
t,f'DwmOD;bcsKduvnf; tifrwef oabmaumif;&Smygw,f/ ukdEka&;orQ
olU*sme,fxJrSm xnhfay; w,f/'D;'kwf *sme,frSm vkyfvkdU wESpfavmuf&SdwJhtcg
ukdEk[m e*g;eD pmtkyfwkdufudk wnfaxmifw,f/ ukdEk[m pvQifpjcif;
paumhaps;&JU taemufzufwef;u aps;aygwJhae&mrSm tcef;uav; wck iSm;Nyd;
'de*g;eD pmtkyfwkdufudk zGifh&w,f/ 'Dpmtkyfwkdufuav;[m EkdiiHa&;udk a&m
wjcm;ta&;awGudka&m ajcOD;wJh&m avQmufajymaewJh EkdifiHa&;orm;awG
ausmif;om;awG pmtkyf0,folawGeJU aeUpOfaeUwkdif; w&kH;&kH;jzpfaew,f/
e*g;eDpmtkyfwkduf[m t*Fvefu Apfuwma*:vefUZf&JU vuf0Jpmtkyftoif; udk
twk,lNyd; xlaxmifxm;wJh pm tkyftoif; jzpfw,f/ e*g;eDpmtkyfawGudk
tifrwef vlMudKufrsm;wJhtwGuf udkEk[m vpOf pmtkyfawG xkwfa0ae&mu
ESpfvwMudrf/ okH;vwMudrfavmufqkdovkd txl;pmtkyfrsm;udk rMumcif
wkd;wufxkwfa0vmekdfifw,f/ aemufrsm;rMumcif e*g;eD *sme,f
xkwfa0vmekdifjyefw,f/ e*g;eD aeUpOf owif;pmwapmifxkwfa0bdkU
pDpOfaewkef; 1942 ckESpf twGif ; 'kwd,urfbm ppfMud; Armjynfudk
ul;pufvmNyd; ocifEk ('DtcsdefrSm ocifEkjzpfaeNyD) wkdUvlpk[m tmPmzDqefrI
tpdk;&wkdU&JU ppfbufqkdif&m vkyfief;rsm;udk aESmuf,Suf zsufqD;rI
tp&SdonfwkdUeJU axmifusoGm;Muw,f/ tJ'daemuf e*g;edudk qufNyd;
rxkwfEkdifawmhyJ ydwfvkduf&w,f/
1936 -37 ckESpfrS udk&m&Spf[m wufuokdvf or*f*&JU Ou?X jzpfvmw,f /
1937-38ckESpfrSm udk atmifqef;[m wufuokdvf or*f* &JU Ou?X
jzpfvmw,f/ tJ'dESpfrSm wufuodkvf pkHpr;fa&;aumfrwD[m pkHprf;vkdU
NyD;oGm;w,f/ oydwfarSmufausmfi;om;awG&JU awmif;qkdcsufawGxJu
ta7;MuD;wJhtcsufawGudk aumfrDwDu vufcHw,f/
'DaumfrwDu wifjywJh axmufcHcsufawGudk a'gufwmbarmfacgif;aqmifwJh
tpkd;&u vufcHNyd; Oya'jyKvTwfawmf wifoGif;awmhrJhqJqJjzpfaewJhtwGuf

wufuokdv fausmif;olausmif;om;awG odyf0rf;omaeMuw,f/


tJ'dtcsdefrSm rlqvifeJU Ak'f" bmom0if awG&JU t"du&kPf; wckjzpfay:vmNyd;
wbufeJUwbuf owfjzwfckwfxpfrIawG &efukefjrdKUay:rSm
tawmfuav;jzpfw,f/ waeUusawmh ukdEk[m paumhaps; tay:xyfrSm
rdwfaqGawGeJU pum;ajymaewkef; atmfoHMum;&wJhtwGuf paumhaps;a&SUu
25vrf;Mum;xJudk vSr;fMunfhvkdufwJhtcg qGrf;cHaewJh &[ef;awmfwyg;udk
rlqvifwOD;u 'g;eJU ckwfaewm awGU&w,f/ ukdEkwkdU vlpk twif;
vkdufawmhrS tJ'd rlqvif[m olUwkdufay:wufajy;w,f/&[efk;awmf&JU
acgif;uae pD;usaewJh aoG;awGudk jrif&NyD; ukdEktrsm;MuD;pdwfxdckdufoGm;w,f/
tJ'gaMumifh &[ef;awmfudk vefcsm;wpD;ay:wif ab;u tomav; zufxm;NyD;
udkekudk,fwkdif aq;&kHudk vkdufykdUvkdufw,f/
udkEkaq;&kHMuD;u jyefvmwJhtxdtJ'd &[ef;awmfudk 'g;eJU ckwfwhJowif; [m
paumhaps;xJrSm ylyl aEG;aEG; &Sdao;w,f/ tJ'gaMumifh e*g;eD pmtkyfwkdufrSm
a&muf&SdaeMuwJh y&dowfeJU ukdEkwkdU[m t"du&kef; taMumif;udk ajcOD;wJh&m
avQmufajymaeMu&if; yk*f*kdvfwOd;u 'dt"du&kef;rSmAk'f"bmom0ifawG[m
tawmfemw,fvkdUajymvkdufw,f/ emrSmaygh/ a'gufwmbarmfudk,fwkdif
ppfuJarmifaxmfav;vrf; u rpfp&D;cef;&JU om;awGeJU aygif;Nyd;
rlqvifawGbufu yif;aewmudk ;vkUd 0ifaxmufvkdufw,f/ 'DpGyfpGJcsuf[m
tifrwef ,kwfwd uif;rJhwJhpGyfpGJcsufbJ/ 'dvkdyif;bkdUtwguf a'gufwm
AarmfrSm bmtaMumif;rS r&Sdygbl;/'gayrJhtifrwef ,kHvG,fwJh ukdek[m
'dpGyfpGJcsufudk wcsufwnf;,kHypfvkduf wmygbJ/ukdEk[m Ak'f"bmom0ifu
rlqvifudk cswmvnf;rMudKufbl;/ rlqvifu Ak'f"bmom0if udkcswmvnf;
rMudKufbl;/ t"du&kef; jrefjrefNyD;oGm;atmif tpkd;&[m wnfhrwfpGm Mum;aeNyd;
w&m;wJhenf;awGeJU aqmif&Guf ay;wmudk om ukdEkMudKufw,f/ tJ'gaMumifh
eef;&if;0ef a'gufwm Aarmf[m rlqvifwcsKdUeJU aygi;fNyd; rlqvifawGbufu
yif;aew,f qkdwm mjum;wJhtcg 'dvkdbufvkdufaewJh a'gufwmAarmf tpkd;&
udk olb,fvkd wkduf&r,fqkdwm ukdEkpOf;pm;aew,f/ ol bmvkyfaeae/
b,foGm;oGm; 'dtpkd;&udk b,fvkdwkduf&rvJ qkdwJhpdwf awGyJ olUOD;aESmufxJrSm
rsm;aomtm;jzifh ay:aew,f/ aemuf&uftenf;i,fMumwJhtcg
&efukefaxmifMuD;&JU taemufzufrSmaewJh rdwfaqGwOD;u zdwfac:vkdU udkekeJU
rdwfaqG ESpfO;d/okH;OD; tvnfoGm;Muw,f/ tJ'du tjyef
&efukefaq;&kHMuD;tem;qDa&mufawmh vufwGef;vSnf;uav;eJU tavmif;wck
wGef;vmwm udkEkawGU&w,f/ tJ'dtavmif;rSm vnf;aoG;awG ayaew,f/
pkHpr;fMunfhwJhtcg rlqvifwOD; uvSHeJU xkd;vkdufvkdU aooGm;wJh

qdyfurf;ukefwifukefcs tvkyform;wOD;&JU tavmif;vkdU ukdEkwkdUod&w,f/


'Dtavmif;udk jrif&wmeJU ukdEk[m eef;&if;0ef a'gufwmAarmfudk 'ufceJ
ajy;jrifvkdufwf/ tJ'd jrifNyD;wmeJU wjydKifeuf bmvkyf&r,fqkdwm udk jAKef;ueJ
'kdif;ueJ qkH;jzwfNyd; wufuodkvfudk tjyif;vkdufoGm;w,f/ ukdatmifqef;[m
tJ'dtcsdefu tjyfixGufaewJh udkekrawGU&bl;/ tJ'gaMumifh 1/
rlqvifawGbufu yif;Nyd; Ak'f"bmom0ifawG towfcH&atmif vkyfaewJh
a'gufwmAarmf tpkd;&udk tvkdr&SD/ eef;&if;0ef&mxl;u tjrefxGufavmh qkdwJh
pmudka&;/ 2/ tJ'd pmrSM ausmif;olausmf;om;awG&JUvufrSwfawG axmifeJUcsDNyd;
&atmifvkyf/ 3/ tJ'dpmudk eef;&if;0ef a'gufwmAarmfqDudkvnf; ykdU
owif;pmwkdufawGudkvnf;ykdU vkdU udkek pma&;xm;ypfcJhw,f/
udkatmifqef;wdkUvlpk e*g;eDpmtkyfwkdufrSm udkekudkvmawGUMuw,f/
udkEk cifhAsm tpDtpOfraumif;bl;/ 'gxufaumif;wm usaemf pdwful;xm;w,f/
bmvJ/
a'gufawm Aarmftpkd;&[m tckw&ufESpf&uftwGif;wufuodkvf Oya'Mur;fudk
vTwfawmfrSm ifawmhr,f/ tJ'dOya'Murf;udk tvkd r&Sdbl;/ vTwfawmf
trwfawG0kdif;Nyd; uefUuGufMuygvkdU usaemwkdUvIHUaqmf ay;r,f/ usaemwkdUu
tvkdr&Sdbl;vkdU uefUuGufaewJhMum;u a'gufwmAarmftpkd;&u 'dOya'Mur;fudk
vTwfawmfrSm ZGwftwif;wif&if 'dtpkd;&[m jyKwfusoGm;p&m taMumif;&Sdw,f/
jyKwfusrSm aMumufvkdU 'DOya'Murf;udk rwifyJ qGJxm;&&if 'DDwufufokdvf
Oya'Murf;udk olUtpkd;& vkyfay;cJhw,fqkdwJh eHr,f a'gufwmAarmfr&awmhbl;/
a'gufwm Aarmfu 'DOya'eJU ywfoufNyD; t7rf;*kPf,laew,f/
[kwfw,f/ 'DtpdtpOfu ykdaumif;w,f/
aemufwaeUusawmh udkatmifqef;eJuUolUtvkyftrIaqmifwcsKdU[m
wufuodkvf Oya'Murf;udk ukdifNyD; tvkdr&sd 0kdif;NyD;uefUuGufMuyg vkdU
ykHESdyfxm;wJh pm&GufawGudk Oya'jyK vTwfawmf0if;xJ0ifoGm;Nyd; trwfawgudk
avQmufa0w,f/ a'gufwmAarmf[m tJ'dwufuokdvf Oya'Mur;fudk
vTwfawmfrSmrwifawmhbl;/ qGJxm;vkduf&w,f/ 'Dowif;udk wufuokdvf
ausmif;om;awG Mum;wJhtcg wufuokdvf or*f* tvkyftrIaqmiftzGJU
tay:rSm tifrwef rausreyfjzpfNyD; tkHMuGvmw,f/ ausmif;om;wOd;[m
tJ'dtkHMuGrIudk tcGifhaumif; ,lNyd; A[k dxrif;pm;cr;frMuD;xJrSm ausmif;om;xk
tpnf;ta0; usif;yw,f/ wufuodkvf Oya'Mur;fudpfp[m
ausmif;olausmif;om;wkdif; odyfpdwf0ifpm;aewJh udpfpjzpfwJhtwGu
ftJ'dtpnf;ta0;udk ausmif;olausmif;om; awG vSdrfhNyd; wufvmMuw,f/
pum;xajymwJhausmif;om;awG[m wufuokdvf or*f* tvkyftrIaqmif

tzGJUudk jyif;jyif;xef xef ykwfcwfMuNyD; 1/ wufuodkvf or*f* oif;vkH;uRwf


ta7;ay: tpnf;ta0; udk csufcsif; ac:ay;zkdUawmif;qkd&ef 2/ tJ'd
oif;vkH;uRwf tpnf;ta0; rSm tvkyftrIaqmif tzGJUudk t,kHtMunfr&Sd
tqkdwifoGif;Nyd; jzKwfcsypf&ef qkdwJh tqkd2&yfukd uefUuGufolr7SdyJ
qkH;jzwfvkdufMuw,f/ tJ'gaMumifh aemufwaeUudk a&mufwJhtcg
udkatmifqef;eJU tvkyftrIaqmiftzGJU0if wcsKdU[m e*g;ed pmtkyfwkduf udk
a&mufvmMuNyd; udkEkeJU awGUMuw,f/
ausmif;om;awG odyfNyd;tkHMuGaew,f/ tJ'gaMumifh olwkdU awmif;qkdwJhtwkdif;
ta&;ay:oif; vkH;uRwftpnf;ta0; udk ttJ'daeU nae 5em&D ac:ay;&r,f/
tpnf;ta0;rSm t,kHtMunfr&Sd tqkdwifoGif;NyD; tvkyftrIaqmiftzGJUudk
jzKwfcsvdrfhr,f/ tJ'Dawmh olwkd U rjzKwfcscif usaemfwkdU EIwfxGuf&if
aumif;r,f xifw,fvkdU wufuokdvftrIaqmifawGu udkekudk ajymMuw,f/
wyGJrSrwkduf&ao;yJ vufajrSmufNyD; t&IH;ay;vkduf7wJh vrf;pOfudk igrMudKufbl;/
rif;wkdU&UJ vrf;pOf twkdif;qkd7if t&IH;yJ&Sdr,f/ tEkdifr&Sdawmhbl;/ tJ'dawmh
rEIwfxGufeJU 'DaumifawG udk jyefwkdufMu/ 'Dvkdwkduf &if &IH;csifvnf; &IH;r,f/
Ekdifcsifvnf; Ekdifr,f/ tJ'dvkd t&IH;eJU tEkdifeJU ESpfck&SdwJh vrf;pOf[m
t&IH;wckxJ&SdwJh vr;fpOfxuf ykdaumif;w,f/ jyefkwkdufMu/ raMumufeJU/
igvnfulNyD;wkdufay;r,f vkdU udkEkujyefajymw,f/
'DvkdaqG;aEG;MuNyD; wufuodkvf or*f* tvkyftrIaqmiftzGJY0if
awGjyefoGm;Muw,f/ naebuf tJ'Dtpnf;ta0; udkoGm;cgeD;usawmh ig[m
wufuodkvf or*f* toif;0ifvn; r[kwfawmhbl;/ olwkdUtpnf;ta0;udk
igwuf vkdUjzpfyghrvm;/ Ou?Xa[mif;awG[m wufuokdvf&JU
&moufyeftoif;om; jzpfEkdifvdrfhr,fxifw,f/ tJ'gudkvnf;
udkEkaumif;aumif;rodbl;/ ol[m 'kwd,O?XtjzpfeJu ESpf0uf? Ou?X tjzpfeJU
wESpfvkyfvmcJhayrJh wufuodkvf or*f*&UJ tajccHpnf;rsOf;udk olwcgrS
rzwfcJhbl;/ tJ'Dvkd rdrdeJUqkdifwJhpmayawGudk zwfavhzwfxr&SdwmawG [m
ukdEk&JUOmOfqkd;wwckyJ/ tJ'Dawmh olb,fvkdvkyf&r,f qkdwm
ra0cGJEkdifatmifjzpfaewkef; olUukd,fawGUtjzpftysufwckudk ajy;owd&w,f/
tJ'guav;udk 'Dae&mrSm enf;enf; ajymyg&ap/
'kdUArmoDcsif;udk oxkHausmif;aqmifrSm qkdNyD;wJhaemuf/ ukdek [m Oya'wef;u
xGufoGm;w,f/ rsm;rMumcif owif;pmwapmifxJrSm ukdEk pdwf0ifpm;wJh owif;
wckygvmw,f/ 'Dowif;udk wdwdusus awmh rrSwfrdbl;/ bdvyfrSm
rsufESmpkHnD aqG;aEG;yGJwufaeMuwJh Armukd,fpm;vS,fMuD;awG jADwdoQ
tpkd;&qDrSm 'kdrDeD,H tkyfcsKyfa&;awmif;wmudk wufuodkvfor8f*

uaxmufcHygw,f vkdU qkH;jzwfcsufcs bkdUtwGuf? wufuokdvf or*f*


oif;vkH;uRwf tpnf;ta0; ac:xm;w,f qkdwJhowif;rsKd;yg/ udkEk[m 'kdrDeD,H
tkyfcsKyfa&;udk rvkdcsifbl;/ vkH;0 vGwfvyfa&;bJ/ vkdcsifw,f/ tJ'gaMumifh
or*f* oif;vkH;uRwftpfn;ta0; udk wufNyd; oluefUuGufbkdU qkH;jzwfw,f/
oleJu tazmfvkdufrJh jrdKUr ausmif;q&m a[mif; q&mwifh[m
tdrfuxGufcgeD;rSm &I;zdeyfMudK;csD vkdufwm jywfxGufoGm;wJhtwGuf armifEka&
bdeyfMudK;jywfoGm;w,f/ edrdwfraumif;bl;a[h / tpnf;ta0;rSm
rif;pum;ajym&if owdxm;ajymaemfvkdU tdrfu xGufcgeD;rSm owday;w,/f
tJ'd oif;vkH;uRwftpnf;ta0;udk tJ'dtcgu wufuokdvf
or*f*toif;wkdufrSm rvkyfbl;/ toif;wkduf a&SUu *sifraepd;,r;f vkdUac:wJh
tm;upm;&kHMuD;xJrSm usif;yw,f/ bmjzpfvkdUvJqkdwm pkHprf;vkdUr&bl;/ Ou?XeJU
tvkyftrIaqmifawG[m *sifraepd;,rf;&JU taemufzufu
pifjrifhay:rSmxkdifMuw,f/ tpnf;ta0;pwJhtcg pdpOfxm;wJhtwkdif;
toif;om; wa,muf u Armudk,fpm;vS,fawmfMuD;rsm;u jAdwdoQ tpkd;&qDu
'kdrDeD,H tkyfcsKyfa&;awmif;qkdjcif;udk toif;vkH;uRwftpnf;ta0;Mud; u
axmufcHygw,f/ qkdwJh tqkdudk wifoGif;w,f/
tjcm;toif;om;okH;av;a,mufu tqkduk daxmufcHw,f/Ou?Xu
uefUuGufolrsm;&Sdao;vm;vkdU ar;wJhtcg ukdEk[ m vufnSKd;axmifNyd;
pifjrifhay: wufoGm;w,f/ Ou?X cifAsm; 'Dtqkdufdk udk usaem fuefUGufw,f/
'kdrDeD,H tkyfcsKyfa&;udk rvkd csifbl;/ vkH;0vGwfvyfa&;udkom vkdcsifw,f/
tp&SdwJh pum;av;ig;q,fcGef;omajym&ao;w,f/ Ou?XeJU twlxkdifaewJh
tvkyftrIaqmiftzGJU0ifwOD;u jAKef;ueJ rwfwwf&yfNyd; Ou?XcifAsm;/
ukdEk[mausmif;om; r[kwfygbl;/ olUudk pum; ajymcGifhray;ygeJU vkdU
uefUuGufw,f/Ou?X u ola&SUrSm&SdwJh bJvfuav;udk ESpfcsufavmuf
ememwD;vkdufNyD; udkEk cifAsm;ausmif;om; r[kwfbl;/ 'dpifjrihfay:rsm pum;
rajymygeJU/ qif;oGm;ygvkdU udkEkudk trdefUay;w,f/ tckudpfp[m
wrsKd;om;vkH;eJUqkdifwJhudpfp jzpfwJhtwGuf Armwa,muftaeeJU usaemhrSm
ajymykdifcGifh&Sdw,f/ vkdU udkeku Ou?Xudk jyefajymw,f/ r&Sdbl;/
cifAsm;ajymcsif&if wjcm;rSmoGm;ajym 'DrSm rajymeJU cGifhrjyKEkdifbl;vkdU Ou?Xu
jyefaigufw,f/ tJ'Dtcg toif;om;awGxJu okH;av;q,f avmfu
rwfwyf7yfNyD; qif;oGm; qif;oGm;/ 'DrSmvmr&IyfeJU/ Ou?Xudk jyefrajymeJU
tp7SdwJh Mudrf;armif;oHawGeJU 0kdif;atmfMuw,f/ ukdekbufu ajymrJh
toif;om;wa,mufrS r&Sdbl;/ udkEk[m a'govnf;jzpf/

&Sufvnf;&SufaewJhtwGuf bmrS qufrajymekdifbJ &SufbG,f&sufB,f vkdU


qlnHatmif atmf[pfaeMuwJhMum;u tpnf;ta0; tjyifbufudk xGufcJh&w,f/
tJ'dtjzpftysufuav;[m ukdEk&JU rsufpdxJrSm &kyf&Sifum;vkd jyefay:vmw,f/
tJ'gaMumifh ukdEk[m ESpfrdepfavmufcyfaxGaxG av; jzpfoGm;NyD;rS
igapmuf8&krpkdufbl;/ [kdwkef;u igpifay:u qif;oGm;wmrSm;w,f/
'Dwcgqkd&if b,fvkdatmfatmf igxGufroGm;bl;/ 'if;wkdUowfwd &Sd&if ighudk
qGJxkwfMuygap/ igholi,fcsif;awG 'ku?a&mufaewJhtcg vufykduf
Munfhaewmxuf tatmf taiguf cH&wmu ykdaumif;ao;w,f/ vkdU ,wdjywf
qkH;jzwfNyd; wufuodkvf or*f* oif;vkH;uRwf tpnf;ta0; udkwuf&atmif
udkEkxGufoGm;w,f/
toif;ol toif;om ;awG[m ig;em&D rxkd;cif tapmMuD;uwJu
t,kHtMunfr&Sd tqkdudk axmufcH&atmif tpnf;ta0;crf;rxJudk
a&mufaeMuw,f/ tpnf;ta0;pzGihfNyDvkdU udkatmifqef;u
ausnmvkdufwmeJUwjydKifeufwnf; udkek xNyD;ajymw,f/ olajymwJhtxJrSm
t,kHtMunfr7Sd tqkdudk wifoGif;rJh ausmif;om;[m bmaMumifh 'dvkdvkyfw,f
qkdwJhtcsuf awGudk wcsufpdwcsufpD aoaocsmcsm &Sif;jyw,f/ olajymvkdU
q,frdefpavmufMumwJhtcg &SufbG,f/ &SufbG,f xGufoGm;xGufoGm; tvkdr&Sd/
tp&SdwJhaMuG;aMumfoH awG[m [kda'gifhuwcsuf? 'Da'gifhwcsuf/
[kdae&muwcsuf 'dae&muwcsuf/ ay:xGufvmMuwm udkMum;&*w,f/
wcsKdUausmif;om;awG[m olwkdU&UJ pdwfudk rxdrf;Ekdif? rodr;fekdif
jzpfvmwJhtwGuf olwkdUae&mux? tJ'dausmif;om;udk eHr,fac: /
vufnSKd;eJUxkd;Nyd; tpnf;ta0;crf;rxJuckcsufcsif; xGufoGm;bkdU
jyif;jyif;xefxefawmif;qkdMuw,f/ tpnf;ta0;wckvkH;[m tkyfr7
xdrf;r&avmufwJh tajctaeudk a&mufvmwJhtcg t,kHtMunfr&S d tqkd
wifoGif;rJh ausmif;om;acgif;aqmif[m tpnf;ta0;crf;rxJrSm rae0Hh&SmawmhyJ
&SufbG,f &SufbG,f vkdU wcJeu fatmf[pfaeMuwJh toif;om;awG&JU
toHawGMum;xJu tjyifbufudk xGufoGm;cJh&w,f/
Ou?X oufwr;qKH;wJhtcg ukdatmifqef;[m wufuokdvfu xGufvkdufw,f/
tJ'dvkd xGufvkdufNyd; tawmfMumMum b,frSmoGm;aew,fqkdwm udkEk rodbl;
/waeUusaemh udkatmifqef;[m naeav;em&davmufrSm ukdEKeJU rjr&dwkdU
iSm;aewJh paumhudwfvrf;xJu tdrfcef;uav;udk jAKef;ueJa&mufvmw,f/
udkEk usaemwkdU 'kdUArm tpnf;t&kHxJ0if&atmif/
igr0ifcsifbl;/
bmjzpfvkdUvJ/

igEkdifiHa&;rvkyfcsifbl;/
cifAsm;'dvkd acgif;a&Smifvkd U b,fjzpfrvJ/
[ 'g acgif;a7Smifwm r[kwfbl;/
EkdifiHa&;vkyfoifhwJhvlawG EkdifiHa&;udkrvkyf&if acgif;a&SmifwmyJ/
ighrSm EkdifiHa&; vkyfcsifwJh 0goemr&Sdbl;/
abD,eftoif;xJrSm cifAsm;'k Ou?X 0ifvkyfao;wmyJ/ EkdifiHa&;rSm
0goemrygbl;qkdwm b,f[kwfrvJ/
igtdrfudk cPjyefaewkef; Od;bcsKdu ighemrnf udk owif;pmxJ rSma
usnmvkdufwm/ &efukefjyef a&mufNyd; azbD,ef toif;xJrSm rygyg&apeJU vkdU
OD;bcsKdudk igajymao;w,f a&G;aumufyGJNyD;wJhtxd cPaeygOD;vdkU qkdwmeJY
igcP 0ifaewmf/ a&G;aumufyGJNyD;wmeJU igxGufvkdufwmyJ/
0goemqkdwm 'DvkdyJ EkdifiHa&;vkyf&if; olU[meJUol jzpfvmrSmayhg/
zkd;atmifqef;udk igMunhfaew,f wjcm;vlawGqkd&if vluJcwfodyfaumif;w,f/
zkd;atmifqef; vluJcyfvkduf&if rSefaewmcsnf;bJ/ ighudkusawmh zkd;atmifqef;
vluJcyfvkdUr&bl;/ igbmvJqkdwm tckxufxd zkd;atmifqef; rodao;bl;/
cifAsm;bmvJ/
ig EkkdifiHa7;orm;r[kwfbl;/ wyGJwkd;orm;
bmvn;fAs wyGJxkd;orm;qkdwm
igajymjyr,f zkd;tmifqef;aoaocsmcsmrSwfxm; EkdifiHa&;orm;qkdwm
xkdif&ifvnf; EkdifiHa&;pdwfeJUxkdifwmyJ/ oGm;&if;vnf; ekdfifiHa&;pdwfeJUoGm;wmbJ/
x&ifvnf;EkdifiHa&;pdwfeJUxwmbJ/ vSJavsmif;ae&if vnf;EkdifiHa&;pdwfeJu
vSJavsmif;aewmbJ/ EkdifiHa&;orm;wOD;rSm EkdifiHa&;pdwf[m b,fawmrS
raysmufbl;/ iguawmh 'Dvkdr[kwfbl;/ pdwfxdckdufp&m udpfp ay:vm&if
xvkyfvkdufwmbJ/ tJ'dudpfp NyD;oGm;&ifi gb,foleJUr SrawGUcsifbl;/
acsmifuav;wckrSm yKef;Nyd; ai;aecsifw,f/ awG;aecsifw,f/ a&;aecsifw,f/
wjcm;bmudkrS rvkyfcsifbl;/
cifAsm;bmawG avQmufajymaewmvJ/ tcktcsdef[mai;aebkdU/ awG;aebkdU
a&;aebkdU tcsdefrsKd;vm;(ukdEk[m tJ'dar;cGef;udk &kwfw&uf rajzEkdifbl/
wrdefpavmuf acgif;atmufpkdufNyD;awG;aew,f/)
zkd;atmifqef;a& 'DvkdvkyfyguGm/ rif;wkdUEkdifiHa&;0goemygwJholawG u 'kdUArm
tpnf;t&kH;xJudk0if / rif;wkdUrsm wkdufyGJwckck 0ifp&m&Sd&if ighudk ac:vkduf/
ig0ifwkdufay;r,f/ tJ'dvkdwkdufwkef; aooGm;7ifvnf; Ny;Da&m wkdufyGJNyD;wJhtcg
ighacsmifuav;udk igjyefNyD;ai ;aeEdkifatmif awG;aeEkdifatmif a7;aeEkdifatmif
ighudk jyefvTwfyg/ &moufyef EkdifiHa&;orm;rsKd;qkdwmawmh

igrvkyfyg7apeJUuGm/ igrvkyfcsifbl/
vGwfvyfa&;&NyD;&if cifAsm;vkyfcsifwmvkyf/ r&ao;cifawmh ekdifiHa&;vkyf&rSmyJ/
vmygAsm/ 'kdUArm tpnf;t&kH;xJudk tckyJoGm;0if&atmif/
(udkEKeJU udkatmifqef; wkdU[m tck0ifr,f r0ifbl;qkdNyD; wa,mufeJU wa,muf
tcsdtcs ajymaeMuwm ESpfem&Davmuf &SdoGm;w,f/)
uJ zkd;atmifqef;&,f igvnf; ajym&wm armNyDuGm/ tJ'dawmh 'dvkd vkyfyg/
'dudpfpukd igaoaocsmcsm pOf;pm;bdkU wvavmuf tcsdefay;yg/
vkyfraeygeJUAsm/ tckyJoGm;0if7atmif/
ukdekvnf; pdwfaygufaygufeJU uJ'Davmuf0ifcsifvSwm 0ifuGmqkdNyD;
udkatmifqef;aemufudkxvkdufvmw,f,/ bwfpfum;ay: wufcgeD; Muawmh
zkd;atmifqef;a&/ ighehr,fa&SUrSm ocifvkdU wyf&rSm aMumifw,fuGm vkdU udkeku
ajymw,f/ uRefvkdUwyf&wmxuf ocifvkdU wyf&wm ykdraumif;blvm; vkdU
udkatmifqef;u jyefar;w,f/ udkekvnf; bmrS jyefrajymbl;/ bwfpfum;
ay:wufoGm;w,f/
tJ'dtcsdefu 'kdUArmtpnf;t&kH; u yef;qkdwef; txufvrf;u
wkdufcef;uav;wckrSm zGifhxm;w,f/ rD;&xm;blwm&kHMuD;eJU uyfaew,f/
ukdekeJU udkatmifqef;wkdU[m tcef;uav;xJudk 0ifoGm;wJhtcg
"mwfr;dMudK;jzwfxm;w,fxifw,f/ napmifh '70rfawGudk ifwJh vufqGJrSeftdrf
&JU cyfrSdefrSdef rD;a&mifxJrSm 'kdUArm tpn;ft&kH;Ou?X
ocifxdyfwifudk,fawmfMud; eJu ocifokH;av;ODukd awGU&wf,f ukdatmifqef;u
oleJU ukdEk wkdU 'kdUArm tpnf;t&kH;xJudk 0ifcsifw,fvkdUajymw,f/ ukdEku bmrS
rajymbl;/ ikwfwkyfMuD;xkdifaew,f/ Ou?X ocifxdyfwifukd,fawmfMud; [mudk
atmifqef;udk toif;om;vufrSwf 2apmifxkwfay;vkdufw,f/
wa,mufukd0ifaMu; wrwfuspDeJU udkatmifqef;u ig;rl;ay;vkdufw,f/
tJ'dtcsdefupNyD; udkekeJU udkatmifqef;wkdU i,feHr,fawG aysmufNyd; ocifEkeJU
ocifatmifqef; jzpfoGm;Muw,f/
q&mudkarmifudk cifAsm?
pmtkyfxJuygwJY tjrifig;jrifudk usaemf Ak'f""rfreJY wdkufqdkifNyD;
avYvmMunfYygw,f/ usaemfodxm;wJY Ak'f"ujrifjywmawGeJY enf;enf;awmY
uGmovdkyJ/ q&mbBuD;0d[m&Du onfydkYpf rzwfjzpfao;vdkY
raqG;aEG;wmvm;awmY rodygbl;/ olYudk today;vdkufygOD;r,f/

usaemf odxm;&wJY Ak'f"ujrifwJY ]avmutjrif}-udk ajymygYr,f/


tJonftjriftm;vkH;udk Ak'f"u ]rdpfqm'd|d}="rfrvrf;aMumif;udk ra&mufapwJY
vrf;rSm;tjrif-&,fvdkY rdefYcJYwm &Sdygw,f/ tJonftjrifawGudk
"rfrpufuy0wfweokwfrSm ]umrwPSm jzpfapwJY umrtjrif?
b0wPSmjzpfapwJY &lytjrif? 0db0wPSmjzpfapwJY t&lytjrif}-&,fvdkY
a[mcJYygw,f/ onftjrifpGJYeJY ajymwm-jyKwm-aewmawGvkyfvsif
umrtjrifpGJol[m umr(11)bkHom;-umr11bkHom;b0udk &ygYr,f/
&lytjrifpGJeJY ajym-jyK-aeol[m &lyjA[frm16bkHom;-&lyjA[frm16bkHom;b0udk
&ygYr,f/ t&lytjrifpGJeJY ajym-jyK-aeol[m t&lyjA[frm4bkHom;t&lyjA[frm4bkHom;b0udk &ygYr,f/
usaemfajymwJY umr11bkHom;tjzpf-&ly16bkHom;tjzpft&ly4bkHom;tjzpf-aygif;vdkufvsif 31bkHom;tjzpfudk ]tckvkyf
tck&oljzpfw,f}-qdkvdkjcif;yg/ aonyD;aemufb0usrS &wmudk rqdkvdkygbl;/
onfumrtjrif-&lytjrif-t&lytjrif 3ckaygif;udk ]avmuDtjrif}-&,fvdkY
bk&m;oQifa[mcJYjcif; jzpfygw,f/ onfavmutjrifokH;yg;u
bk&m;oQifvGwfajrmufoGm;wmyg/ onftjrifawGudk
vkH;0y,fowfEdkifoGm;wmyg/
onftjrifwpfckpDrSm umrtjrifeJY igY[m-igYypfpnf;vkyfvsif umrwPSm?
onftjrifeJY igvkyfvdkufwm-igYbmrSwfovJ -igrdkYvdkY vkyfedkifwmaxmifvTm;vsif umr rme? onftvkyf[migyJ-vdkY rSwf,lrdvsif umr'd|d
jzpfygw,f/
tvm;wl &lytjrifeJY &lywPSm-&lyrme-&ly'd|d &Sdygw,f/ xdkenf;wlygyJ
t&lywPSm-t&lyrme-t&ly'd|d&,fvdkY &Sdygw,f/
wPSm-rme-'d|d[m umrtjrifeJY umroHo&me,fcsJUygw,f?
&lytjrifeJY &lyoHo&me,fcsJUygw,f? t&lytjrifeJY
t&lyoHo&me,fcsJUygw,f/ tjrif3ck[m a&mvdkYr&ygbl;/
bmjzpfvdkYvnf;qdkawmY olwdkY&JUt&IcHtm&kHcsif; rwlvdkY jzpfygw,f/'gayrJY
wpfckeJYwpfckvnf; rqefYusifygbl;/ &IaxmifYcsif;om uGmjcm;jcif; jzpfygw,f/
vlaumifudk jrifwm? txufu pmtkyfrSmygwJY vludk MunfhNyD;
vltjzpfrjrifyJ w&kwfukvm;? olqif;&J olcsrf;om tjzpfjrifygu -[m

yyOfptjrif-vdkY ajymvsif vkH;NyD;ajymvdkufwm jzpfygw,f/ bmyyOfptjrifvJvdkY cGJjcm;ajym&ygYr,f/ onftjrif[m ]umrtjrif}- jzpfygw,f/


onfvlaumifudk zsufNyD; &kyfyJ-emrfyJ-yx0DyJ-tmaygyJ--qdkNyD;
]&kyftpdwftpdwf}-eJY &INyD;jrifwm[m ]orm"dtjrif}-rSefaomfvnf; tjriftppfu
]&lytjrif}- jzpfygw,f/
onf&kyftpdwftpdwfudkawmif r&SDawmYbl; ]&kyfvnf;jzpfysuf?
emrfvnf;jzpfysuf-wavmuvkH;[m jzpfysufcsnf;yJ/ bmrSr&SDawmYbl;}tjrif[m ]0dyofoem}-tjrif rSefaomfvnf; twdtusajym&vsif ]t&lytjrif}om jzpfygw,f/
txufygtjrif 3ckvkH;udk bk&m;oQifu "rfrpufuy0wfweokwfawmfrSm
umrokcvfvdumEka,m*(umrtjriftpGef;)?
twfwudvrxmEka,m*(&lytjrifeJYt&lytjriftpGef;)-tjzpf
y,f&rnfYtpgef;2yg;tjzpf nTefjycJYygw,f/
OayufcgtjrifuawmY Oayufcg[lonf
jA[fr0d[m&(jrifYjrwfaomolwdkY\ aejcif;) tjrif jzpfygw,f/ arwfwmtaeu&kPmtae-rk'dwmtae-Oayufcgtae-wdkY jzpfygw,f/
onfvdkaeEdkifwm[m ]umrvl-&lyvl-t&lyvl[m ]ig}-r[kwfbl;/
onftpGJawGu igYrSmvm&pfywfaeNyD; igYudkajymcdkif;-vkyfcdkif;-aecdkif;aewmvdkY
]igeJY-tpGJvl(ta,mifaqmifvl=udavomvl)}-udk cGJjcm;odjrifwJY t&d,mawG&JU
taejzpfygw,f/ Oayufcg[m-tjrifr[kwfygbl;/ tpGJ'kufcawGu
vGwfajrmufoGm;aom &dk;om;-jzLpif-,Ofaus;-jrifYjrwfol(t&d,m)awG&JU
taeom jzpfygw,f/
olwdkY[m vl(twfw)eJY vlay:&pfywfaewJY (udavom=tewfw)udk
uGJuGJjym;jym ; cGJjcm;odjrifolrsm; jzpfMuygw,f/ 'gaMumifY
vludk edAmefvdkUjrifNyD; jzpfysuf udkawmif rjrif&wmu r*fzdkvf tjrifr[kwfygbl;/ qifwl,dk;rSm;awmY wlovdkvdkygyJ/
edAfAmefqdkwm ]'kufceda&m"t&d,opfpm}-xdkufygw,f/ tpGJjzpfwJY
vltcsif;csif;qufqHa&;rSm rormrrQwJYtrI&Spfck-jzpfwJY um,uHrSm;0pDuHrSm;-raemuHrSm;aMumifY vlrSmtxyfxyf&pfywfaewJY udavo0#f-

urfr0#f-0dygu0#fawG w&pyfvnfaewJY ]'kufc}-udk cGGJcGJjcm;jcm;


*CePodjrifNyD; tJonf'kufc&JUtaMumif;&if; ]tEko,udavom}-udk
y,fowfNyD; ]'kufcvGwfajrmuf&jcif;}-om edAfAmef jzpfygw,f/
'gaMumifY vl[m edAfAmef r[kwfygbl;/ vl[m j'yfypfpnf;wpfckjzpfwJY
umrypfpnf;ygyJ/ onfvlrSmjzpfaewJY ]uHqdk;uHrSm;uae vGwfajrmufjcif;}udkom ]edAfAmef}-vdkY ,lEdkifrSmyg/
'kufceJY edAfAmef[m qefYusifbufyg/ 'kufcudkodrS edAfAmefudk odrSmyg/
'kufcudk jyufjyufxifxifrodbJ edAfAmefudk a,mif0g;0g;awmif rodEdkifygbl;/
'kufcudk odzdkYu vlvlcsif;qufqHa&;rSmjzpfwJY ]y#dpfpork'fyg'fvnfapwJY uH}udk ydkif;ydkif;jcm;jcm; em;vnf&rSm jzpfygw,f/ a&S;b0uH-aemufb0uHawG
,laevsif onft,lawGudk bk&m;oQifu ]rdpfqm'd|duEfwm&}-tjzpfawmI
&Iwfcsxm;ygw,f/
'gaMumifY tjrif5jrifeJY ywfoufNyD; usaemfudk,fwdkifod&Sdxm;wJY
Ak'f""rfreJY wdkufqdkifaqG;aEG;cJYygw,f/ tjrifcsif;-wlrSm-r[kwfygbl;/
aqG;aEG;Edkifygw,f/ aqG;aEG;wJYtcg usaemfu Ak'f""rfr-tjzpf qdkxm;awmY
]"rfr*kPf&nf6yg;}-abmifxJuyJ aqG;aEG;EdkifrSm jzpfygw,f/
onfabmiftjyifbufqdkvsif usaemfraqG;aEG;Edkifyg/ aqG;aEG;wJYtjzpfuae
]jiif;ckefwJYtjzpf}-udk a&mufoGm;Edkifygw,f/
aqG;aEG;zdkYzdwfac:wJYtwGuf aus;Zl;txl;wifygw,f/
&Tifvef;&SifoefEdkifygap/
Peace Keeper
nDaemif ydpf&J. aqG;aEG;csufawGtwdkif; tjrifwlygw,f/

They are invisible.


uRefawmfajymxm;ovdkygyJ uRefawmfu aqG;aEG;EdkifbdkU zwfwkef;awG;wkef;yg?

aemufwcsuf? uRefawmf taeeJU edAmefa&mufaMumif;vrf;awGudk 'Dae&mrSm


jiif;cHkjcif; r&Sdyg?
JjArpdk&fw&m;udkawmh vufudkifrxm;EdkifyJ? vIwJhwef;wJhvlawG?
w&m;tvkyfvkyfMuwJhvlawG trsm;BuD;awGUae&w,f?
vlavmu csrf;ombdkUu jArpdk&fw&m;eJUwifvkHavmufw,f? 'Dw&m;&SdwJh
EdkifiHawG csrf;omaeMuwmyJ? olwdkU pdwfcsrf;omrIr&SdBuygvdkU
vdkufjiif;Muvdkufr,f? rSefygw,f edAmefa&mufaMumif;w&m; pdwfcsrf;omrIr&Sdyg?
'gayrJh MuD;Edkifi,fjiSif;pdwf"wfrsm; trsm;tjrifrSm r&SdMuyg? tpdk;&rsm;
usifhoHk;wmu wuefryg?
rkom; rajymmuyg? cav;rsm; rkom;rajymatmif cav;rsm;udk rkom;eJU
rxdef;csLyfyg/
oHo&mrS vGwf&mvGwf&maMumif;tydkif;xuf
tJ'DvGwf&mvGwfaMumif;vkyfaevdkUqdkNyD; 'Dacwf vlUavmu&JU rw&m;rIawG
jArpdk&f rqefrIawGudk vpfvQK&I rxm;atmif 'Dpmtkyfu qHk;rw,fvdkU
uRefawmfcH,lygw,f? 'DcH,lcsufrSm;rrSm;udkyJ uRefawmfvJ
aqG;aEG;csifygw,fcifAsm;? wu,fw&m; tjrifrsm;uRefawmfhxuf bBuD;wdkUu
omw,fvdkU cH,lNyD;om;yg
wmawpaeom; tquf
tcef; 14
ocifatmiffqef;eJU ocifEkudk tJ'dtcsdefwkef;u ausmif;om;avmurSmom
vlodrsm;ao;w,f/ jynfolvlxktaeeJUawmh olwkdUESpfa,mufudk
odyfrodMuao;bl;/ tJ'gaMumifh olwkdUEESpfOD; 'kdUArm tpnf;t&kH; xJudk
0ifvkdufMwJhtwGuf 'dkUArm tpnf;t&kH;[[m ausmif;om;awG&JU axmufcHrSKudk
a&S;ueJUpm&if enf;enf; ydkNyD; &vmw,fvkdU qkdEkdifygw,f/ 'gayrJh olwkdU ESpfOD;
0ifvmwJhtwGuf jynfolvlxk&JU axmufcHrSK wkd;wufvmwmudkawmh
aumif;aumif;rawGU&bl;/ ''kdUArmtpnf;t&kH;[m jynfolvlxk&JU axmufcHrSKudk
&oavmuf&vmatmif vkyfay;EkdifwJh yk*KdvfrSm ocifudk,fawmfrskdif;jzpfw,f /
ocifudk,fawmfrSkdif;udk rsKd;cspfyk*DKvfMuD;taeeJU jynfolvlxku av;pm;w,f?

ocifodef;az (bkwvif) &JU vkHUv ya,m*aMumifh ocifukd,fawmfrSkdif;[m


'kdUArm tpnf;t&kH;&JU em,uMuD;jzpfvmw,f? 'Dem,uMuD;&JU t&Sdeft0gudk
rSdNyD; 'dkUArmtpnf;t&kH;[m EkdifiHawmfwGif;rSm us,fus,fjyefUjyefU
pnf;&kH;vmEkdifw,f?
1938ckESpf xJrSm 'kdUArmtpnf;t&kH;[m ESpfjcrf;uGJoGm;w,f? wjcrf;udk
ocifudk,fawmrSKdif;OD;pd; wJh 'kdUArmtpnf;t&kH;vkdUac:w,f? wjcm;wjcrf;udk
ocifApdefOD;pD;wJh 'kdUArmtpnf;t&kH;vkdUac:w,f? ocifudk,fawmfrSKdif;OD;pD;wJh
'dkUArm tpnf;t&kH;xJrSm ocifvSaZmf? ocifav;armif? ocif
xdyfwifukd,fawmfMud;? ocifjr? ocifwif? ocifatmifqef;? ocifoef;xGef;?
ocifpkd;?ocifvSaz? ocifEk tp&SdwJh ocifawG ygMuw,f/ tJ'Dvkd
ESpfjcrf;uGJNyD;wJhaemuf ocifvSabmfu OufuX / ocifatmifqef;u
taxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfvmw,f? tpnf;t&kH;udkvnf; yef;qkd;wef;uaeNyD;
ykZGefawmif a&ausmf vrf;xJudk ajymif;a&TUvmw,f/
OufuX ocifvSabmf&JU &kd;om;rSK? az:a7TrSK? ZmwdaoG;/ Zmwdrmef
xufoefrSKwkdUaMumifh olUudk vlcspfvlcif aygw,f/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;
ocifatmifqef;[m XmecsKyfrSm aew,f/ olUudk 0kdif;NyD; ulnDMubkdUtwGuf
ocifwifOd;/ ocifoufwif? ocifvSarmifqdkwJh ocifuav; 3OD;vnf;
oleJUtwl XmecsKyfrSm aeMuw,f/
wGJbuf twGif;a&;rSL; ocifoef;xGef;uawmh tJ'dcgu uefawmfuav;
rlqvif txufwef;ausmif;rSm ausmif;q&m
vkyfaew,ftm;vyf&uftcdsef&orQ XmecsKyfrSm ocifatmifqef;eJUtwl wl
tvkyfvkyfw,f/ olwkdUESpfa,muftaMumif;ajym&r,fqkd&if ocifatmifqef;u
AdokumeJUwlw,f/ ocifoef;xGef;utif*sifeD,meJUwlw,f? AdokumMuD;
ocifatmifqef;a7;qGJay;wJh ykHpHudk tif*sieD,mMuD; ocifoef;xGEf;u
taqmuftOD;jzpfatmi faqmufay;w,f/ ocifatmifqef;u t*Fvdyf-Arm
ESpfbmom pvkH;rSm ta&;a&m tajymygEkdifw,f/ ocifoef;xGef;u
Armpmta7;tom;rsm ykdNyD;oefw,f? ykdNyD;vnf; jrefw,f? ESpfa,mufpvkH;
pmzwfodyf0goemygw,f/ trsm;MuD;vnf; zwfbl;w,f? ocifatmifqef;u
vlwkdif;eJU pum; ajymvkdUr&bl;/ pum;ajym&if &efjzpfwmrsKd;r[kwfbl;/ 'gayrJh
wa,mufa,mufudk olYpdwfxJrSm oabmrus&if [efvkyfvkdUr&bl;/
wjcm;bufudk rsufeSm vSnfhcsifvSnfhaer,f? wckckudk zwfcsifzwfaew,f?
tJ'dvlu oludk pum;ajym&ifvnf; oljyefajymcsifrS ajymr,f?

ocifoef;xGef;u'dvkd r[kwfbl; ? b,foleJU rqdk tvdkuftxkduf


ajymvkdU&w,f/ qufqHvkdU&w,f/ ocifatmifqef;[m tcefUroifhwJhtcg
olUa'go[m tjyifbufudk jyif;jyif;xefxef aygufxGufwwfw,f/
ocifoef;xGef;[m olUa'goudk olxdef;Ekdifw,f/ ocifoef;xGef;[m
b,fcgrSmbJjzpfjzpf b,foleJUbJjzpfjzpf pum;odyfrajymbl;/
awmfoihf&kHajymw,f? ocifatmifqef;[m olajymcsifwJh tcgrsKd;rSm qkd7if
wbufom; 0ifajymcGihfr&atmif tqufrjywfem&Daygif;rsm;pGmajymekdifw,f?
olUtaMumf;oabmaygufEkdifatmif om"uav; ESpfckudk wifjyvkduf&OD;r,f?
wcku *syefvufxuf ol umuG,fa7;0efMuD; vkyfaewkef;jzpfwJh om"u/
amufwcku 'kwd,urm ppfMuD; tNyd; olzqyv OufuX vkyfaewkef;
jzpfwJhom"uyg? *syef vufxufwkef;u umuG,fa&;0efMuD;
AkdvfcsKyfatmifqef;[m twGif;0efwa,muf&JU tdrftem;udk ajymif;vmw,f?
twGif;0ef[m umuG,fa&;0efNuD;&JUtdrfudk oGm; t&kdtao ay;csifw,f?
olajymcsifvm&if AkdvfcsKyf[m pum;aMumodyf&Snfw,fvkdU emrnf
MuD;wJhtwGuf pum;aMumr&SnfEkdifatmif AkdvfcsKyfnpmrpm;cif oGm;awGUr,f
vkdU qkH;jzwfNyD; nae ig;em&DavmufrSm oGm;awGUw,f? 'dtwGif;0ef[m
uHqkd;csifawmh tJ'daerSmrS AkdvfcsKyfatmifqef;uvnf;
xrif;qmw,fqkdNyD;tapmMuD;pm;vkdU twGif;0efvmwJhtcsdefrSm
AkdvfcsKyfatmifqef; [m xrif;pm;Nyd;aeNyD/ tJ'dnae ig;em&Du
AkdvfcsKyfatmifqef;[m pum;tqufrjywfajymaevkdufwm ? nukd;em&DavmufrS
tJ'DtwGif;0efu AkdvfcsKyfvnf; xrif;rpm;&ao;bl;/ usaemhfudk jyefcGifh jyKyg?
qkdwJh pum;av;ig;q,fcGef;ajymEkdifatmif AkdvfcsKyfatmifqef;&JU pum;awG[m
wrdepfavmuf tqufjywfoGm;w,f/ twGif;0efu tJ'dvkd ajymwJhtcg
AkdvfcsKyfatmifqef;[m olpm;NyD;NyDvkdU ajzNyD; ajymjrJ qufajymvkdufwm n
11em&Davmuf &SdoGm;a&m? twGif;0ef[m npmrpm;&wmu ta&;rMud; bl;/
qD;atmifhwmu odyfta&;MuD;aew,f? tJ'gaMumifh 'kwd,tMudrf enf;enf;
pum;tjywfrSm uysmu,mxNyD; jyefcGifhjyKygvkdU twGif;0efu
awmif;yef&Smw,f? AdkvfcskKyfatmifqef;vnf; 0if;xd vkdufykdUr,f qkdwJh
&nf&G,fcsufeJU twGif;0efeJUtwl vdkufxGufvmw,f? 0if;0udk a&mufwJhtcg
45rdepfavmuf aemufxyf rwfwyf&yf ajymaewkef; twGif;0ef][m qD;atmifh
vGef;vkdU tom;awGyg qwfqwfwkefNyD; idkoHygMuD;eJU awmif;yefawmhrS
jyefcGifh&&Smw,f/

'kwd, om"uuawmh 'kwd,urmppfMuD;tNyD;rSm AkdvfcsKyfatmifqef;[m


zqyv OufuX vkyfaewkef; A[kdaumfrwD tpnf;ta0;wckrSm OufuX
rdefUcGEf;ay;aewm ajcmufem&DausmfausmfMumw,f/ ocif;pkd;vnf; tawmf
pdwf0ifpm;p&maumif;ygw,f/ tJ' D wkef;u olvnf;
'dkUArmtpnf;t&kH;XmecsKyftvkyftrSKaqmiftzGJU0ifwOD;bJ? tvkyftrSKaqmif
tzGJU0ifawGtm;vkH;rSm ocifEkudk oltcifqkH;/ ocifEk&JU tdrfudk
olrMumcPvmw,f/ tawmftwGif;uswJh olUtwGi;fa&;awG ocifEkudk
tawmfrsm;rsm;ajymw,f/ ocifEkuvnf; ESKwfvkHw,f? 'DuaeUtxd
'dtwGif;a&;awGudk b,folrS rajymbl;/ olUrsufvkH;[m wrsKd;yJ &,fp&mawGudk
ajymNyD; olUrsufESm[m &,fwJhtoGifudk aqmifaewJhtcgrsKd;rSmawmif
olUrsufvkH;awG[m a'goxGufaeovkdyJ? olvnf; ocifatmifqef;wkdU
ocifoef;xGef;wkdUvkdpmtawmfrsm;rsm;zwf zl;olwOD;jzpfw,f/
uGefjrLepfpmayawGusawmh ol[m ocifatmifqef;wkdU
ocifoef;xGef;wkdUxufykdNyD; pkHpkHvifvif zwfbl;w,f/ EkdifiHa7;orm;
awmfawmfrsm;rsm;[m ollUudk vlMurf;wa,muf tjzpfeJUom jrifMuwmrsm;w,f/
trSefpifppf qkd&if Murf;oihfw,f vkdU ol,lqwJhtcg ol[m
wu,fMurf;ygw,f? Mur;f&r,fqkd&ifvnf; olUudk vkdufrSdwJhvl[m
tvkyftrSKaqmiftzGJUxJrSm wa,mufrS r&Sdygbl;/ 'gayrJh EkwJhtcgqkd&ifvnf;
ol[m tifrwef Ekygw,f? vlawGeJUqufqHwJhae&mrSm ol[m tifrwef
azmfa7Gw,f? ae&mxm;oifhwJhvl awgudk ae&mxm;w,f av;pm;oihfwJh
vlawGudk av;pm;w,f / tJ'gawG[m vlwa,muf&JU EL;nHh odrfarGUrSKawGyHJ?
ol&JU tckvkdu ek;nhGH odrfarGUrSlawGaMumifh oloGm;av;&m&mrSm vlcspfvlcif
aygw,f/ ArmhxGuf&yf*kdPf; acwfwkef;u ocifawGeJU a'gufwm Aarmf&JU
*kdPf;om;awG[m rMumcPqkdovkd w&m;xGufa[mcJhbl;w,f?
wjcm;ocifawGeJU qkd&if "g;rawG[m w,fNyD; tqifrajycsifbl;/
ocifpkd;eJUqkd&if avay; ajzmifhaeMuwmyJ/ tJ'dvkd El;nHhodrfarGUwmawGtjyif
ocifpdk;rSm wjcm;El;nHh odrfarGUrSKawG vn;f&Sdo;w,f? ocifpkd;[m
wa,maumif;aumif;xkd;wwfw,f/ oDcsif;vnf; aumif;aumif;qkdwwfw,f?
umvay:vnf;7w,f? oDcsif;MuD;awGvnf; &w,f?
ocifav;armif/ ocifjr/ ocifwifwkdU[m 'DkUArm tpnf;t&kH;
xlaxmifpuwnf;u ygvmMuwJh ocifa[mi;fMuD;awGjzpfw,f?
'kdUArmtpnf;t&kH;[m ArmhvGwfvyfa&;twgu xl;cRefxda7mufwJh
acgif;aqmifrSKudk ay;cJhwJh ekdifiHa&;tzJGUMuD;jzpfvmatmif vkyfay;cJhwJh yk8f*kdvf

awGxJrSm 'Docifa[mif;MuD;awG[m a&SUwef;u yg0ifcJhw,f/


ocifav;armif[m odyfNyD; tdajE MuD;wJHhacgif;aqmiftjzpfeJU emrnf MuD;w,f/
ocifjru odyfpdwf&SnfwJh acgif;aqmiftjzpfeJU emrnfMuD;w,f?ocifwif u
cufcJwJh jyemawGudk vlxkem;vnfatmif &Sif;jywwfwJh acgif;aqmiftjzpfeJU
emrnfMuD;w,f? 'kdUArm tpnf;t&kH; xJrSm olU[meJUol rSwfom;p&m
aumif;avmufwJh yk*f*kdvf tajrmuftrsm; 7Sdygao;w,f? 'DpmtkyfxJrSm yk*f*Kdvf
awG tm;vkH;udk pkHpkHvifvif azmfjybkdUcufw,f?
ocifEk[m tvdkvkdrStai;orm;/ tawG;orm;? ta&;orm;jzpfae&wJhtxJ
olodyfpdwf0ifpm;wJh 0goemtopfwckudk tJ'Dtcsdefavmufu aemufxyf
&aejyefwJhtwGuf wjcm;ocifacgif;aqmifawGvkd XmecsKyfudk cPcP
rvmEkdifbl;/ (aemuftcef; 15wGif tao;pdwf)? tvkyftrSKaqmif
tpnf;ta0;&SdwJhtcg ocifatmifqef;udk awGUcsifwJhtcg tvSLcHvkdU&vmwJh
aiGudk tyfbkdU&SdwJHtcg rsK;dawGavmufrSmbJXmecsKyfudk olvmw,f?
EkdifiHa&;wm0efqkdwmvnf; olrsm;rsm;pm;pm; r&SdcJhbl;/ taxGaxG
twGif;a&;rSL;u b,ufaem&mudk b,foleJU w&m; a[m oGm;ygqkdwJhtcg
xoGm;NyD;a[mw,f/ tJ'davmufygbJ/ ol'dvkdoGm;a[mcJh&wJh w&m;yGJawGxJrSm
olrarhEkdifwJh w&m;yGJESpfck&Sdw,f? wyGJu aysmfbG,f w&m;yGJjzpfw,f/
wjcm;w&m;yGJu a&eHacsmif;w&m;yGJjzpfw,f?
aysmfbG,f w&m;yGJ jzpfwJh tcsdeftcgavmufrSm *VKefOD;apm eJU ocifawG&JU
y#dyu[m tifrwef jyif;xefaew,f? Od;apm [m tJ'dtcgu opfawma&;&m
0efMuD;jzpfw,f? jrdKUwjrdKUudk c&D;xGufwJhtcg (yJcL;xifw,f) tJ'DjrdKUu
ocifawGu oHykH;wD;NyD; qef' jyMuw,f? OD;apmbufu vlawGu tJ'd
oHykH;wD;wJh ocifawG ocifrawGudk 0g;&if; 'kwfeJU twif;0if&kdufw,f/
tJ'gaMumifh OD;apm b,foGm;oGm;/ oGm;wJhae&mrSm ocifawG[m oHykH;wd; qef'
jy&r,fvkdU XmecsKyfu qkH;jzwfcsufcsw,f/ OD;apm uvnf; oHykH;wD;wJh
ocifawGudk 0g;&if;wkwfeJu &kdufr,fvkdU aMunmw,f/
aemufrsm;rMumcif aysmfbG,fjrdKUu olUaxmufcHolawG&J zdwfMum;csuft&
OD;apm[m aysmfbG,f udkoGm;r,fqdkwJh owif;wck xGufvmw,f/ aysmfb,f[m
ocifawG tiftm;awmifhwif;wJhae&m wck jzpfwJhtwGuf
ocifawGuvnf;tjyif;txef oHykH;wD;NyD; qef' jyMubkdUpdpOdw,f?
OD;apmbufom;awGuvnf; tm;usrcH/ oHykH;wD;wJhocifawGudk 0g;&if;'kwfeJU
twif;0if&kdufbkdU vlpkMuw,f? wbufeJU wbuf tajctae[m

tawmfMuD;wif;rmvmwmaMumifh jidrf0yfydjym;a&;udk okH;bkdUtwGuf ykvdyf&kd;&kd;eJU


rvkHavmufawmhbJ ppfykvdyfawGeJU jrif;pD;yKvdyfawGudkyg okH;bkdU
tmPmykdifawGu fqkH;jzwf&wJhtxd tajctae [m qkd;0g;vmw,f/ 'Dvkd
qdk;0g;vmwmaMumifh olwkdUudk acgif;aqmifbkdU XmecsKyfu acgif;aqmifawG
ykdUay;ygvkdU aysmfbG,focifawGu XmecsKyfrSm tultnDawmif;w,f/ taxGaxG
twGif;a&;rSL; u ocifEkeJU ocif b&if ('v )wkdUudk vTwfvkdufw,f?
ocifEkeJU ocifb&if wkdUvnf; aysmfbG,fjrdKUudk OD;apm ra&mufcif w&uf
MudKNyD;a&mufMuw,f? olwkdUa&mufvmwJhtcg aysmfbG,focifawGu olwkdU&JU
vQLDU0Suf tpD;tpOfudk wkd;wkd;wdwfwdwftpD&ifcHw,f? 'g[m
wjcm;r[kwfygbl;/ OD;apm&JU bufawmfom;awG[m oHykH;wD;olawGudk
0g;&if;'kwfeJU 0if&kduf&if ikHhrcHyJ wae&mrSm toifhapmifhaewJh ocifwcsKDUu
'g;eJU jyefckwfbkdU qkdwJhtpDtpOf yJjzpw,f/ 'DvkdckwfbkdUtwGuf aysmfbG,fjrdKU
rif;wef;&yfuGufu ocifawGu wm0ef,lw,f/ 'Dvkd tMurf;zufwm[m
'kdUArm tpnf;t&kH;&JU vr;fpOfeJU qefusifaew,f? 'kdUArm tpnf;t&kH;[m
vGwfvyfa&; &bkdUtwGuf NAdwdoQ tpkd;&udkwkdufwJhtcgrSmawmif
tMurf;rzufbl;/ tEkenf;eJU wkdufyGJ0if bkdU vrf;pOfcsxm;NyD;NyD? tJ'gaMumfih OD;
apm&JU vlawG 0g;&if;'kwfeJU 0if&kduf&if ikHUcH&r,f/ jyefrvkyf&bl;/
ikHrcHcsifwJhvlawG qef' jywJhae&mudk rvm&bl;/ vkdU ocifEku &Sif;jyw,f/
rif;wef;&yfuGufu ocifawGudkvnf; 'Dtwkdif;vkduf&Sif;; jyygOD;vkdU
aysmfbG,focifacgif;aqmifawGu ajymwJhtwGuf ocifEkeJU ocifb&if
wkdUvkdufoGm;Mu&w,f/ rif;wef;qdkwm ArmjynfrSm taumif;qkH;'g;awG
vkyfwJhae&m ? tJ'd&yfuGufu ocifawG[m odyfNyD;cufxefw,f?ZmwdawG;
Zmwdrmef odyf jyif;jyw,f? &efolu wcsuf ckwf&if olwkdUu av;ig;csuf
jyefckwf7rS auseyfolawGjzpfw,f? tJ'gaMumifh jyefrckwf&&if qef' jyyGJudk
olwkdrvmcsifbl;vkdU twdtus ajzjuwJhtwGuf rvmMueJUvkdU ocifEkwkdUu
wm;ypfcJh&w,f?
tJ'dqef'jyyGJudk rsufaphxJrSm rSef;NyD; MunfhEkdifatmif r;d&xm;blwm&kHeJU
vrf;&JUtaetxm;udk a&S;OD;pGmenf;enf;avmuf azmfjyoifhw,f/
aysmfbG,frD;&xm;blwm&KH&JU ta&SUbufrSm awmifeJUajrmuf ,azmufxm;wJh
vrf;usk,fwck&Sdw,f? tJ'Dvrf;us,f&JU vuf0JbufrSm oHykH;wD;rJh
ocifw&mavmufu oHykH;awGukdifNyd; reuf 8em&Davmufuwnf;u
ae&m,lxm;Muw,f? olwkdUeJuyfvQuf olwkdU&JU vuf0JbufrSm ocifEkeJU
ocifb&if wkdU&SdMuw,f? olwkdU&JU aemufrSm ocifocifrawGeJU olwkdUudk

axmufcHMuwJh jrdKUvlxk&Sdw,f? rif;wef;u ocifawG[m qef'jyyGJukd


olwkdUrvmbl;vkdU ocifEkwkdUudk vGefcJhwJhaeUu ajymayr,fh tJ'Dreufusawmh
olwkdU&UJ 'g;awGudk zJxD;awGxJrSm 0SufNyD; tJ'Dvlxkaemufu
wdwfwdwf&yfaew,f? 'Dvkd&yfaewmudk qef' jyyGJNyD;vkdU nbufa&mufawmhrS
wcsKdUvlawGajymvkdU ocifEkwkdUod&w,f? 'DvlawGuawmh bmyJjzpfjzpf/ olwkdU&JU
&JabmfawGudk xd&ifrcHbl;vdkU oH"dXmef csxm;olawGjzpfw,f/
tJ'dvrf;us,f &JU nmbufrSm OD;apm&JUbufom;awG &Sdw,f/ olwkdU&JU
vufxJrSm 0g;&if;'kwfawG udkifxm;Muw,f? 'gayrJh 'D'kwfawGudk ykvdyf
rodr;fEkdifatmif 'kwfawG&JUtzsm;rSm tvHawG wyfxm;NyD; 'DtvHawGeJU olwkdU&JU
acgif;aqmif Od;apm udk MudK&r,fvkdU taMumif;jyw,f/ 'Dvrf;us,f&JUtv,frSm
ykvdyf/ ppfykvdyfeJU jrif;pD; ykvdyfawG &Sdw,f/
reuf udk;em&davmufusawmh OD;apm&JU wGJjzLMuD;udk qGJvmwJh rD;&xm;[m
aysmbG,fblwm&kHxJudk 0ifvmwmeJUwjydKifeuf MudKwifpDpOfxm;wJhtwkdif;
ocifawG&JU toHcsJUpuf xJu v' (Vif;w) apmqkdwJh toHMuD; [m wcJeuf
ay:xGufvmw,f? (olUwynhfawGu OD;apmudk *VKefapm vkdUac:w,f?
ocifawGu v'apmvkdU ajymifNyD; ac:Muw,f) tJ'dvk d ocifwa,muf u
wkdifay;vkdufwmeJU wjyKdifeu toifhapmifhaeMuwJh ocifawG ? ocifrawGeJU
jrdKUvlxkMuD;u tvkdr&Sd vkdU wnDwnmwnf; [pfatmfMuw,f/ 'D[pfvkdufwJh
toHMud;aMumifh ywf0ef;usifwckvkH;odrfhodrfhwkefoGm;w,f? tJ'dvkd
twkdiftazmuf tMudrfMudrf [pfaMuG; aeMuwkef; opfawma&;0efMu;d O;dapm
[m olUvlawG jcH&HNyD; rD;&xm;blwm&kHxJu xGufvmw,f? olUudk
jrifvkdufwmeJU wjydKifeuf toifhapmifhaewJh ocifawG[m oHykH;awG
oHjym;awGudk tm;7yg;& pdwfvkdufrmefyg wD;aeMuwm[m
em;yGifhxGufoGm;vkrwwf jzpfw,f? ykvdyfawG/ ppfykvdyfawG/ jrif;pD;
ykvdyfawGMum;rSm cHaewJhtwGuf OD;apm&JU wynfhfawG[m bmrS
vkyfvkdUr&ygbl;/ 0g;&if;'kwfawG udkifNyD; tHMudwfae&w,f? tu,folwkdU[m
olwkdUukd,f udk rxdef;odr;fekdif&if ocifawGukd ZGwftwif;0if&kduf&if
toifhapmifhaewJhrif;wef; u ocifawGuvnf; OD;apm&JU wynfhawGudk
pOf;ypfrSmbJ? rJueJjrif&mudk ykvdyfu eHywf'kwf eJU &kduf/ ppfykvdyfu
&kdifz,feJUypf? jrif;pD;ykvdyfuvnf; jrif;eJUtwif;wufeif;rSm aocsmw,f/
r;d&xm;blwm&kHu xGufNyD; OD;apmwkdUvlpku &kyf&Sif&kHwcka&SUrSm
w&m;yGJvkyfw,f/ ocifawGu tJ'dtem;u wjcm;&kHwckrSm w&m;yGJvkyfw,f/

nbufa&mufwJhtcg ocifEkwkdU[m aysmfbG,focifawGeJU twl aysm


fbG,fOufuX ocifaX; wkdUtdrfrSm pum;ajymaeMuwkef; OD;apm&JU wynfhwpk[m
tdrfa&SUrSvmNyd; a*:&if*sD0g' tvkdr&SD tp&SdwJh ocifawGudk jyefESufwJh
aMuG;aMumfoHawGudk atmfMuw,f/ a*:&if*sDulvDawGom oHykH;wD;w,f?
tJ'gaMumifh ocifawG oHykH;wD;wm[m a*:&if*sD 0g'jzpfw,f vkdU OD;apm
wynfhawGu qkdvkdwmjzpfw,f/ ocifaX;[m &kwfw&uf vSHwacsmif;udk qGJNyD;
tJ'dvlawGaemufudk twif;vkdufw,f? 'DvlawG[m arSmif&dyfu
acsmif;aewJhtwGuf olwkdUudk ocifaX;u rjrif&bl;/ olwkdu jyef&kdufwm
ocifaX;tawmfemw,f/ aysmfbG,focifawGvnf; tkHMuGvmNyD; OD; apm&JU
rdwfaqGNuD; OD;jzdK;omtdrfud wckckvkyfbkdUoGm;0kdif;w,f? ocifEkudk,fwkdif
tawmf ajzmif;zsNyD; ocifawGudk jyefac:cJh&w,f?
wcgrSmawmh XmecsKyf&JU qkH;jzwfcsufwcKeJU ywfoufNyD; a&eHacsmif;u
a&eHajrtvkyform;awG[m 'kdUArm tpnf;t&kH;XmecsKyf tvkyftrSKaqmiftzGJUudk
rausreyfjzpfaew,f? tJ'gaMumifh tajctaetrSefudk &Sif;jybkdU
taxGaxGtwGif;a7;rSL;u ocifEkeJU ocifpkd;ukd vTwfw,f/ olwkdU ESpf OD;
a&eHajr a&mufwmeJU wjyKdifeuf a&eHajrtvkyform;awGu XmecsKyftay:
rauseyfwm[m rao;bl;/ jyif;xefw,fqkdwm pkHprf;od&Sd&w,f? tJ'gaMumifh
tppt&m&m pdwdf&SnfbkdU onf;cHbkdU ocifEku ocifpkd;uk dajymxm;w,f?
yxrw&m;yGJudk wefaqmif;wckxJrSm vkyf&w,f? obmywd u
tpnf;ta0;pNyDvkdU aMunmNyD;ocifpkd;pum;ajymr,fvkdUqkdvkduf wmeJU
wjyKdifeuf ocifcifaZmf[m obmywdqDukd y7dwfowf xJu xvmw,f?
tJ'dtcsdefwkef;u ocifcifaZmf [m a&eHajr tvkyform;tpnf;t&kH;rSm
taxGaxG twGi;fa&;rSL;/ 'grSr[kwf&ifvnf;
tvkyftrSKaqmifwOD;jzpfvdrfhr,fxifw,f? tJ'docifcifaZmf[m
obmywdqDrSmvnf; cGifhrawmif; yJ w&m;yGJudk zsufwJhtaeeJu
obmywda&SUrSm acgufwkefUacgufjyef avQmufaew,f/ olUyg;pyfuvnf;
XmecsKyf tvkyftrSKaqmiftzGJUudk rauseyfwJhtaMumf;jApfawmuf jzpfawmuf
ajymaew,f/ MumNyDjzpfwJhtwGuf bmawGajymaew,fqkdwm pkHpr;fvkdUr&ygbl;?
ocifcifaZmf 'DvkdaESmifh,SufaewmMumvmawmh ocifpdk;[m pdwfcsKyfwnf;vkdU
r&awmhbl xifw,f? cyfvSr;fvSr;frSmcsxm;wJh toHcsJUpuf u
oHacsmif;wacsmif;ud kqGJ,lvkdufw,f? a[hvl bmvkyfwmvJ?
oHacsmif;udkcsxm;yg vkdU ocifEku ajymNyD; ocifpkd;&JU vufarmif;udk
qGJxm;wJhtwGu focifpkd;olUae&mrSm jyefxdkifw,f? 'gayrJh olUvufxJu

oHacsmif;udk rcsao;bkl;/ csxm;ygAs/ vlawG 0kdif;Munfaehw,fvkdU ocifEku


aemufwcsuf xyfajymawmhrS ocifpkd;[m oHacsmif;udk csxm;vkdufw,f/
'gayrJh olUESKwfcrf;MuD;uawmh tawmfMumMum plxm;wkef;&Sdao;w,f/
y7dowf[m xolx tjyifxGufolxGufeJu vSkyfvIyf&G&Guav; jzpfoGm;w,f?
tJ'dae7mrSm &kdufyGJ jzpf&if XmecsKyfu vTwfvkdufwJh udk,fpm;vS,f 2OD; tawmf
emr, f/ r&IrvS cH&r,f?
tcef; 15
(u)
a&Stcef;rSmwkef;u ocifEk[m tvkdvkdrS tawG;orm; /tai;orm;?
ta&;orm;jzpfaewJhtwGuf txJ olodyfpdwf0ifpm;wJh 0goemtopfwckudk
tJ'Dtcsdefavmufu aemufxyf&aejyefwJhtwGuf tjcm;ocifacgif;aqmif awG
vkd XmecsKyfudk cPcP rvmEkdifbl;vkdU ajymcJhwm rSwfrDMuygvdrfhr,f/
tJ'D0goemtopfwckqdkwm bmvJ?
'Dtar;udk cyf&Snf&Snfuav; ajz&r,f? 'D0goemudk ocifrjzpfcif
okH;av;ESpfavmufuwnf;u ukdEk&vmw,f? &yKHu 'Dvkd? 1934
ckESpftwGif;avmufrSm ukdEkeJU rjr&DwkdU[m armfvNrdKifuRef;em;u
ausmif;tracsmif;qkdwJh&Gmu av;w&GmukdoGm;vnfMuw,f? tJ'D&GmrSm
vlwa,mufudkawGUw,f/ tJ'Dvl[m om;awG orD;awG
awmfawmfMuD;jyif;vmwJhtxd pum;aumif;aumif;ajymEkdifw,f/ waeUusawmh
&Gmaemufbufu awmxJrSM opfyifwyifudk oGm;ckwfrdwmeJU wNydKifeuf
pum;ajymvkdUr&awmhbl;/ qGHUoGm;w,f/ olwckckudkajymcsifvm&if olUyg;pyfu
eJeJ-eJeJ-eJeJ vkdUyJ ajymEkdifw,f/ wjcm;bmrS rajymEkdifbl;/ qGHUpwkef;u qkd&if
ol[m tJ'Dawmbuf ud rMumcP vufnSKd;xkd;jyavh&Sdw,f/ tJ'gaMumifh
'Dvl&JUom;orD;awGeJUtwl w&GmvkH;vkdvkduyJ 'Dvludk opfyifapmifhewf
zrf;pm;xm;w,fvkdU,kHMunfaeMuw,f/ ukdEk[m 'DvludkjrifNyd;
odyfoem;aew,f/
&efukefjyefa&mufwJhtcg waeUusawmh udkEk[m 'D;'kwf*sme,f tzGJU0ifawGeJU
pum;0kdif;ajymae Muwkef; 'DvlUtaMumif;udk a&mufoGm;NyD; 'DvlUudk
u,fcsifw,fvkdU ajymvkdufw,f/ tJ'Dtcg 'D;'kwf*sme,f tzGJU0ifwOD;u tJ'Dvkd
jzpfwmudk ya,m8vkdUac:w,f? 'D;'kwfOD;bcsKd[m 'Dya&m*udk odyfEkdifw,f/vkdU
udkEkudk taMumif;Mum;w,f/ ukdEk[m Od;bcsKdqDukdoGm;NyD;
'DtaMumif;pkHpr;fw,f?

ya&m* jzpfaewJhvlawGudk Munfh&wm tifrwef oem;p&maumif;w,f q&m/


'DvlawGudk usaemf u,fwifcsifw,f/ u,fEkdifatmif b,fvkd vkyf&rvJ/
tif;aomuf&r,f/
bmtif;awGvnf;q&m/
ighqDrSm "gwfMuD;av;yg;tif;/ tXm&otif;/ 0dZfZm r[d'd?tif; qkdNyD;
okH;rsKd;&Sdw,f/ rif;aomufcsif&if "gwfMuDav;yg;tif;eJU tXm&otif;udk
igwkdufr,f/ 0dZfZm r[d'?dtif;udk awmh igrwkdufao;bl;/
bmjzpfvkdUvnf; q&m/
'Dtif;awGudk aomuf&if t"dXmefvkyf&w,f?
b,fvkdt"dXmefrsKd;vJ/
usaemf[m 'DuaeU 'Dtcsdefu pNyD; toufxufqkH; vif&Sdr,m;ukd
ckd;,laygif;oif;jcif;rS a&Smifyghr,f/ ao&nfao&uf aomufpm;jcif;rS
a&Smifyhgr,fvkdU t"dXmef jyK &w,f/ tJ'dvkd t"dXmef jyKNyD;awmh 'Dt"dXmefudk
csKd;azmufrd&if csufcsif; aoG;pdrf;yGufyGuftefNyD; aoygapom;vkdU
usdefpmxyfqkd&w,f?
'Dt"dXmefawG[m usaemhtwGuf rcufygbl;q&m? usaemf
t"dXmefvkyfEkdifygw,f/ 'gayr,fh wckar;yg&ap q&m/ 'Dtif;awG aomufNyD;
usaemf[m ya,m*udk b,fvkd EkdifrSmvJ?
tif;awGrSm tif;apmifhewfawG &Sdw,f? rif;[m apmifhxdef;xm;&wJh t"dXmefudk
rcsKd;azmuf oa&GU ya&m* ukwJh ae&mrSm 'Dtif;apmifhewfawGu rif;udk
ulnDMuvdrfhr,f/ t"dXmefudk csKd;azmufvkdufwmeJU rif;qkdxm;wJh usdefpmtwkdif;
rif;'kufc a&mufr,f/
ya&m*jzpfaewJh vleJU awGU&if usaemf b,fvkd uk&rvJ?
t"dXmefudk vkHatmifxdef;Edkif&if ya&m* uk&wmodyfvG,fw,f/
aysmufapqkdwmeJU aysmufwmbJ/ 'DavmufeJU r&&if a&wcGufrSm
*kPfawmfudk;yg; / 'grSr[kwf&ifvnf; teaE?mteE?ig;yg;udk&Gwf/ tJ'D
a&ref;udkwkduf/ 'Da&ref;udk enf;enf; yufay;/ aysmufwmbJ/ trSefpifppfqkd&if
tXm&o tif;wkdU 0ZfZm r[d'?dtif;wkdUqkdwm odyfwefckd;MuD;wJh
tif;awGjzpfw,f/ tJ'gaMumifh ya,m8orm;udk rif;awGU&if rif;u bmrS
ajymbkdU bmrS wkdufbkdU awmifrvkdbl;/ olU[mol tvkdvkd aysmufae&r,f/
at;-'gayrJh t"dXmef vud vkHatmifxdef;bkdUuodyfta&;MuD;w,f/
rxdef;Ekdif&if 'kufca&mufr,f/
usaemfxdef;Ekdifygw,f/ usaemhudk 0dZfZm r[d'?dygwdkufyg/
rwkdufao;bl;uGm/ "gwfMuD;av;yg;tif;eJu tXm&otif;udk aomuf&if

t"dXmefaygufwJhtcg &l;wmavmuf uskKd;wmyJhwmavmuf yJ 'kufca&mw,f/


aowJhtxd 'kufc ra&mufbl;/ 0dZfZm r[d'?tif;uawmh 'Dvkdr&bl;/
t"dXmefaygufwmeJU wcgwnf;aow,f/
usaemf t"dXmefxdrf;Ekdifygw,f q&m/ 0dZfZm r[d'?d tif;udk ygwkdufyg/
usaemfaomufcsifw,f/
armifEkudk igtaumif;ajymwm/ tckraomufeJUOD;/ tXm&otif;udk
av;ig;q,fMudrfavmuf aomufNyD;rif;pdwfukd aoaocsmcsmEkdifwJhtcsdefrS
aomufyg/ igwkdufyghr,f/ rESpfwkef;u 'vbufu ighwynfh wa,muf[m
0dZfZm r[d'd? tif;udkodyfaomufcsifw,fvkdU cPcP ylqmwmeJU
igwdkufvkdufw,f/ tJ'gaomufNyD;rMumcifrSm olUqefpuf0if;xJu
tvkyfvkyfaewJhol&JU r,m;udk oGm;NyD;usL;vGefrdw,f/ wMudrfwnf;bJ
usL;vGefrdw,f/ aemufwaeUusawmh aoG;tefNyD;aowmbJ/
udpfpr&Sdygbl; q&m/ usaemhfpdwfudk usaemEkdifw,f/ 0dZfZmr[d'?tif;yg usaemf
aomufr,f/ 'Dtif;awGudk udkEku cPavmufMunfhcsifw,f qkdwmeJU
Od;bcsKd[m pD&ifxm;wJhtif;awGudk bk7m;pifu xkwf,lvmw,f/ tif;awGukd
ukdEk em;rvnfygbl;/ olUrsufpdxJrSm*Pef;eJU tufc&mawGudk bJ awGU&w,f/
*Pef;awG[m bk&m;w&m; oHCmawmfawG&JU *kPfawGjzpfw,f/ Oyrm/ 9
*Pef;udk awGU&ifbK7m;&JU *kPfawmfudk;yg;udk qkdvkdwm/ 6 *Pef;udk awGU&if
w&m;&JU *kPfawmfudk;yg;udk qdkvkdwm ? 4 *Pef;udkawGU&if
opfpmw&m;av;yg;udk qkdvdkwm/ aemuf 9 *Pef;wrsKd;udk awGUU&if oHCm&JU
*kPfawmfudk;yg;udk qkdvkdwm ? p-"-A-0 / wonc/ uy"0/,*A" tp&SdwJh
tufc&mawGudk prawGvkdUac:w,f/ 'DprawGudk xGuf&yfaygufoGm;wJh
ynm&SdMuD;awGu b,fvkd&vmw,f/ tp&SdwmawGudk OD;bcsKdu
avQmuf&Sif;jyw,f/
(atmufajcrSwfpk- tMurf;tm;jzifh azmfjy&&if tif;qkdwm wjcm;r[kwf/
bk&m;w&m;oHCm&wemjrwfoHk;yg;&JU *kPfawmfawGudk a&;xm;wJh pm&GufawGbJ
jzpfw,f/ taemufEkdifiHuvmwJh pufuLawGudk tif;twGuf tokH;rjyK/
rSkdif;cHpufuL vkdUac:wJh &Srf;jynfrS mxkwfvkyfwJh pufulwrdsK;ukdom
tif;twGuf tokH;jyKw,f/ tJ'Dpuful awGay:rSm *kPfawmfawGudk a&;wJhtcg
q&mtrsKd;rskKd;u enf;trsdK;rsdK;eJU a&;Muw,f/ wcsKdUq&mrsm;u oifhawmfaom
tufc&m rsm;/ *Pef;rsm;udk *kPfawmfrsm;&JU trSwfonmrsm;tjzpf tokH;jyKNyD;
'Dtufc&m awG *Pef;awG/ eJU yk*f*kdvf face=WinKalaw o@efjzpfatmif
a&;qGJMuw,f/ wcsKdUq&mrsm;uawmh a'gifhrsOf;uGuf uav; csNyd;
tJ'drsO;fuGufawGxJrSm 'Dtufc&m awGeJU *Pef;awGudk xnhfoGif;Muw,f/

'Dtif;pufuLawGudk jymcs a&tenf;i,feJU a&mNyD; oifhawmfwJhtcsdefrSm


aomuf&w,f/)
nwn 11em&DavmufrSm OD;bcsKd[m ukdkEkudk a&Twd*kH&ifjyifawmf ay:u
Mumoyaw;a'gihfukd ac:oGm;NyD;tXm&oeJU 0dZfZm r[d'd? tif;
2tif;udkwkdufw,f/ tif;raomufcif OD;bcskKdu t"dXmefud kwkdifay;w,f/
udkEkqkdwJhtcg vif&Sdr,m;omru rDrd\umrykdif r,m;rSwyg;
rnfonfhrdef;rESihfrQ umr&m* pyf,Sufjcif; rvkyfygeJUvkdqkdNyD;
t"dXmefjyKw,f/ao&nf ao&ufrSmawmh OD;bcsKdwkdifay;wJhtwdkif;
vkdufqkdw,f/ aemufxyfNyD;awmh usdefpmudk vdkufqkdw,f/ OD;bcsKd&JU tdrfudk
jyefa&mufwJhtcg aemufaeUpNyD; wMudrfaomuf&if udk;&uf qufNyD;aomufbkdU
"gwfMud;av;yg;/ tif;uav;awGudk tawmfrsm;rsm; ay;w,f/ a&S;ODpGm
yx0Dtif;udk udk;&uf/ aemufNyD;awmh tmaygtif;udk udk;&uf/ aemufNyD;awmh
awaZmtif;udk udk;&uf/ aemufNyD;awmh 0ga,mtif;udk udk;&uf/ tJ'dvkd
wvSnfhpD tMudrfaygif;rsm;pGmaomuf&w,f/
tJ'DnrSmbJ udkEk tdrfrjyefcif tif;eJU ywfoufwJh Mo0g'awGudk OD;bcsKdu
'DvkdqufNyD;ay;jyefw,f/ armifek opfaphwaphudk ajray:rSm ypfxm;vkduf&if
'Dopfaph[m olU[mol tanSmifh xGuf tyifaygufNyD; MuD;xGm;vmEkdifygw,f/
'DvkdaygufaeMuwJh o&ufyifawG ukufudkyifawGudk rif;jrifbl;rSmaygh/ 'gayrJh
vdrfrm wJh O,smOfrSL;uawmh 'Dvkdrvkyfbl;/ opfaphrpkdufcif ajrukd qGay;w,f/
opfaphpkdufNyd; a&rSefrSef avmif;w,f ajrMoZm aumif;aumifauR;w,f/
ajrawmifajrmufay;w,f/ opfaphud qdwf? EGm;Muuf iSufawG
rzsufqd;Ekdifavmufatmif jcHuav;cwfay;w,f/ tJ'dopfaph[m tanSmifhxGuf
opfyifaygufNyd; MuD;xGm;vmNyD; toD;tyGifhawG yGifhvmwJhtcg
ypfxm;wJhopfaphu MuD;xGm;vmcJh&wJhopfyifxuf ykdNyD; pdkpkdajyajy
a0a0qmqm&SDw,f/ tJ'dvkdyJ tXm7otif;awG / 0dZfZm
r[d'?dtif;awG"mwfMuD; av;yg;tif;awGqdkwm opfaphawGeJUwlw,f/ olwkdUudk
rSefrSefaomufNyd; t"dXmefudk xdef;xm;&kHeJU udpfp Nyd;Ekdifygw,f 'gayrJh
'dtif;awGud kaomufNyD; aeUpOfykwD;rSefrSefpdyfr,f/ y&dwfrSefrSef&Gwfr,f/ &Spfyg;udk;yg; oDv awGudk 7&uf/ ukd;&uf/ 10&uf/ 1v/ 37&uf/ 45&uftp&Sdojzifh
udk,fwwfEKdifoavmuf t"dXmefwifNyD; apmifhxdef;ekdifr,f/ oufoufvGwf
pm;Ekdifr,fqkd&if vdrfrmwJh O,smOfrSL;pkdufwJh tyifvkdbJ/ 'dtif;awG&JU wef;ckd;
tmedoif[m qxufwHykd;wkd;wkd;NyD;pdyfayhguGm/ rsm;avaumif;avyJ/ pdyfwJhtcg
rif; pdwfawGudk wjcm;rvGifhapeJU/ vlrif;/ewfrif;/ jA[?mrif;wkdU\
ylaZmftxl;ukd cHawmfrlxkdufaom jrwfpGmbk&m; qkdwJh t&[H&JU teuft"dyfyg,f

ay:rSm pdwfudk wwfEkdifoavmuf wnfNidrfatmifxm;NyD; pdyfyg/ aemufNyD;awmh


y&dwfMuD; 11okwfqdkwm&Sdw,f/ tJ'dokwf/ cE?mokwftm#mem#D,okwf/
ykAfAPSokwf udk &GwfEkdifatmif MudK;pm;yg/ aemufNyD;awmh udk;&uf 37&uf
45&uftp&Sdojzifh rif; wwfEkdifoavmuf t"dXmefwifjyD; Oykof &uf&Snf
rMumcP apmifhEkdifatmif MuKd;pm;yg/ Oykof apmifhwJhtcg
awGU&mukdpm;Ekdifygw,f/ 'gayrJhoufoufvGwf pm;Nyd; Oykof apmifhEkdif&if ykd
aumif;ygw,f/ tckvkd MudK;pm;tm;xkwfay;Ekdif&if vdrfrmwJh O,smOfrSL;[m
opfaphuopfyifMuD;txd a0a0qmqm MuD;xGm;vmEkdifatmif vkyfay;ovkd
rif;uvnf; tif;&UJ wefckd;MoZmawG wkd;wufMuD;yGm;rsm;jym; vmatmif
vkyfay;vkdufwmygbJvkdU q&mcsKdu ajymw,f/
aemufwaeUusawmh udkEk[m a&Twd*kH apmif;wef;aps;udk
oGm;NyD;pdyfykwD;wukef;eJU q&majz0wf&GwfpOfudk 0,fw,f/
q&mcsKdrSmvkdufwJhtwkdif; ykwD;pdyfw,f/ y&dwf&Gwfw,f/ tif;aomufw,f/
tJ'DaeU upNyD; udkEkudk Munfhvdkuf&if ykwD;pdyf/ y&dwf&Gwf/
tif;aomufaewmudkyJawGU&w,f/ OykofapmihfwJhae&mrSmvnf; Oyrm Oykof
r&SdyJ/ 7&ufaeNyd;&if 7 &ufOykofapmifhw,f/ ukd;7ufaeNyd;&if udk;&uf
Oykofapmifhw,f /45 &ufaeNyD;&if 45&uf Oykof apmifhw,f/0gwGif;qkd&if
0gqdkvjynfhaeUu odwif;uRwf vjynfhaeUtxd wqufxJ &ufaygif;ukd;q,f
apmifhw,f/
ukdEk[m tif;aomuf? ykwD;pdyf/ y&dwf&Guf/ OykofapmihfwmeJU ywfoufNyD;
jzpfysufcJhwJh tjzpftysuf awGxJu tjzpftysufESpfckudk 'Dae&mrS
enf;enf;avmufazmfjycsifw,f/ wcku ocifrjzpfcif tif;aomufpwkef;u
jzpfcJhwm/ aemufwckuawmh ocifjzpfNyd;rS jzpfwmygyJ/ tJ'gESpfckudk
avhvmMunfh&if tif;aomufwmwkdU/ ykwD;pdyfwmwkdU y&dwf&GwfwmwdkU
OyKofapmifhwmwkdU[m olUpdwfudk b,favmuf qGJaqmifxm;vJqkdwm
cefUrSef;Ekdifw,f/
tdrfu bk&m;piffa&SUrSm tMumMuD;/ tMumMuD; xkdifxkdifaewJh &ufawG[m
w&ufvnf;r[kwf/ESpf&ufvnf; r[kwf wajz;ajz;rsm;vmawmh rjr&D&JU
pdwfxJrSm &,fcsifovkdvkd jzpfvmw,f/ tJ'dvkdjzpf&mu olUvifawmfarmifudk
bk&m;pifa&SU awGUwJhtcg toHus,fus,f &,fvmw,f/
tawmfuav;Mumvmwawmh farSmfq&mMuD;vkdU ajymifNyD; ac:vmw,f/
'ghxufMumvmawmh txufq&mMuD; xGuf&yfraygufao;bl;vm;/
tp&Sdojzifhaemufajymifvmwm wajz;ajz;wkd;vmw,f/ waeUusawmh udkEk[m
yef;waemf&JU tdrftay:xyfu bk&m;pifa&SUrSm olusifhpOftwkdif;

tm;xkwfaewkef; rjr&Duvnf ; ajymifaeustwkdif; ajymifwmygbJ/ 'gayrJh


tJ'daeUu bmjzpfvnf;rodbl;/ udkEk odyfpdwfqdk;NyD; rjr&Dukd bmrS jyefrajymbJ
tdrfay:u qif;oGm;w,f/ wem&DavmufMumawmhrS jyefvmw,f/ rjr&Dudk
atmufxyfrSm rawGUwmeJU tay:xyfudk udkEkwufvkdufoGm;w,f/
tay:xyfrSmvnf; tjyifbufrSm rjr&Dudk rawGU&bl;/ tdyfcef;xJ0ifoGm;wJh
tcg rjr&D[m tdyf&may:vJaew,f/ udkEk0ifvmvmjcif; [m - ckrSyJ &ifxJrSm
at;oGm;w,fvkdU rjr&Du qD;NyD;ajymw,f/ bmjzpfvkdUvJvkdU udkEku ar;wJhtcg
ckewkef;u olUudk,fol owfaocsifovkdjzpffaew,fvdkU rjr&Du ajzw,f/
bmjzpfvkdU 'dvkdjzpfw,fqkdwm ukdEkvnf; 'duaeUtxdroddbl;/ 'gayrJh
'Dvkdjzpfwm[m rjr&DtwGufodyfaumif;oGm;w,f/ tJ'DtcsdefupNyD; olUvif
ukdEkudk arSmfq&mMuD; vkdU rajymif&Jawmhfbl;/
waeUrSmvnf; 'Dvkd wckjzpfvkdufao;w,f/ tJ'dtcdsefu udk Ek[m ocif
jzpfaeNyD/ ocifEk&JU tazu ocifEkudk ykwD;pdyfenf;wenf;ay;w,f/
tJ'denf;u 'Dvkd/
aMomif; earm Ak'?,/ aomb*0g ?wdyd t&[H?
/ / / / / orfrmorfAka'?g
/ / / / / 0dZfZm p&P orfya'?g/
/ / / / / ok*awm
/ / / / / avmu0d'l/
/ / / / / tEkwfwa&m yl&do "rom&wd/
/ / / / / owfwmga'0 rEk?eH/
/ / / / / Aka'?g/
/ / / / b*0g/
tJ'dtwkdif; *kPfawmfukd;yg; ukd &GwfqkdNyd;wJhtcgykwD;wvkH;pdyf&w,f/ yxr
udk;&ufrSm 108 vkH;&SdwJh ykwD;wywfjynfhatmif pdyf&w,f/
aemufukd;&ufMumawmh ykwD;ESpfywfjynfhatmif pdyf&w,f/ tJ'dvkd
udk;&ufjynhfwkdif; ykwD;wywfwkd;NyD;udk;ywfjynfhatmif pdyfoGm;&w,f/
tm;vkH;aygif; 81 &ufMumw,f/ ykwD;wywf jyD;atmif ;em&D0ufpdwf&w,f/
ocifEk[m tJ'Dtwkdif; pdyfvmwm ykwD;ywftm;jzifh av;ywf &wJhtvSnhf
&uftm;jzifh 35&uf ajrmufwJhae udka &mufvmNyD? nae ig;em&DrSm e*g;eD
pmtkyfwkdufukd twGif;uydwdfNyD; tay:xyfu bk&m;pifa&SUrSm ykwD;pdyfaew,f/
tJ'dtcgwkdef;u ocifEk ykwD;pdyf&if q&mcsKdrSmxm;wJhwkdif; ykwD;b,fESpfywf
jyD;rS tJ'Dae&muxr,f/ *gxm b,fESpfyk'f/ y&dwfb,fESpfokwf &GwfNyD;rS

tJ'Dae&muxr,f/ tp&dSojzifh.t"dXmefwifNyD;ykwD;pdyfavh/*gxmqkdavh
y&dwf&Gwfavh&Sdw,f/ tJ'Dawmh tJ'daeUu ykwD; av;ywf pvkH;NyD;rS xr,f vdkU
t"dXmef vkyfNyd; ykwD; 15 rdepfyJ &Sdao;w,f/ ocifpkd;[me*g;eD qkdifa&SUudk
a&mufvmw,f/ ocifEk[m qkdifxJrSm &Sdw,fvkdU wa,mufa,mufu olUudk
ajymvkdufw,fxifw,f/ tJ'dqkdifa&SUuaeNyD; ocifEk/ocifEkeJU
tus,fMuD;ac:aew,f/ q,fav;ig;Mudrfavmuf ac:vkdUr&awmh
qkdifwHcg;ukdtjyifbufuaeNyd;w0kef;0kef;eJU xkaew,f/ tJ'geJU qkdifwHcg; ukd
rzGifhwJhtcg tay:xyfu rSefwHcg;udkcJeJU aygufjyefw,f/ ocifEkuvnf; ykwD;
av;ywf jynhfrS xr,fqkdwJh t"DXmef&SdwJhtwGuf atmufukdrqif;Ekdifbl;/
ZGwfayNyD; av;ywfrjynfhrcsif; twif;ykwD;pdyfaevkdufw,f/ tJ'gNyD;wJhaemuf
'D&efukefrSmom qufae&if wa,mufNyd;wa,mfmuf 'Dvkdvm
aESmihf,SufaewJhtwGuf 81&ufwkdif wkdif ykwD;ukd;ywfjynhfwJhtxd
pdyfygr,fqkdwJh olUt"DXmef[m ysufoGm;awmhrSmyJvkdU ocifEkawG;rdw,f/
tJ'gaMumifh aemufwaeUnukd a&mufwJhtcg b,foludkrS todray;bJ
armfvjrdKif&xm;eJU awmifpGef;udk xGufvmw,f/ tJ'DawmifpGef;urS aMumifw&m
jroydwfqkdwJh awmifuav;ay:udk oGm;w,f/ tJ'Dawmifay:rSm
t"DXmefatmifwJhtcg ocifEk[m Oykofapmifh y&dwf&GwfNyD;
ykwD;pdwfaevkdufw,f/
(c)
tif;aomufwJhtwGu f&&SdcJhwJh ykwD;pdyfwJhtusifh OykofapmifhwJhtusifh
y&dwf&GwfwJhtusifh qkdwJh tusifhokH;yg;xJu y&dwf&GwfwJh tusifhay:rSm aemif
okH;ESpfavmufMumwJhtcg ocifEk,kHMunfcsuf[m ykdNyD;jyif;xefvmw,f/
tJ'gaMumifh tJ'dokH;ESpf avmufMumwJhtcg t"dXmef wifNyD; aeUpOf ykwD;pdyfwm
udkavQmhypfvkdufw,f/&Hzef&HcgrSyJ pdyfawmhw,f/ aemufNyD;awmhvnf;
wESpftwGif; tenf;qkH; &ufaygif; 180 &ufaygif; 150 Oykof apmifh&r,fqdkwJh
t"dXmefrsKd;vnf;rvkyfawmhbl;/ &Hzef&HcgrSyJ Oykofapmifhawmhfw,f/ 'gayrJh
y&dwf&GwfwJhae&mrSm a&S;uxufykdvmw,f/ aeUpOfaeUwkdif; ocifek[m "rpMuFm
eJU tew?vufcPm okwfukd &GwfNyD;wJhtcg r*Fv okwf &wemokwf arwfwm
okwf/ cE?mokwf/ tm#mem#d,okwf q'Domygvokwf ykAFAPSokwfawGud
&Gwfw,f/ tJ'Dukd;okwfudk tif;aomufptcsdefuwnf;u &Gwfvmvkdufwm
tckxdbJ/ rxkdifEkdifavmufatmif aeraumif;wJhaeUrsKd;rSoom r&GwfrdyJ
aecsifae w,f wjcm;aeUawGrSm r&GwfyJraebl;/ wcgwcg reuf
upNyD;ntxd waeUvkH;vkH;rtm;7yJ tvkyfrsm;cJh&wmrsKd;awGudk

ocifwOD;tjzpfeJU ocifEk rMumcP awGUcJh&bl;ygw,f/


0efMuD;csKyfjzpfNyD;wJhaemufykdif;rSmvnf; OD;Ek[m rMumcP awGUcJh&bl;ygw,f/
'gayrJhb,favmuftvkyfrsm;rsm; tJ'daeUrukefcif ol&GwfaeMu ukd;okwfudk
&GwfbkdUtwGuf tcsdef wckckudk r&&atmif,lw,f/ tvkyfrsm;aevkdU &GwfaeMu
y&dwfawGudk r&GwfyJ tysufcHw,fqkdwm rsdK;r&SdcJhbl;/ tifrwef yiffyef;Nyd;
tdyfcsifaewJhtcgrsKd;rSm qkd&ifawmif olUukdEId;bkdU vlwOD;udk tapmifhxm;w,f/
olUZeD; rjr&D[m 'Dtvkyfudk rMumcP vkyfay;cJh&bl;w,f/ tJ'dvkdxm;NyD;
ocifEk/ 4if;aemuf OD;Ek[m 15rdepf/ em&D0uf tp&Sdojzifh cPtdyfvkdufw,f/
tdyf,muEkd;wmeJU rsufESmopfNyd; ol&GwfaeMu y&dwfawGudk x&GwfwmbJ/
tysufrcHbl;/ 'Dvkd aeUpOf &GwfaeMu okwfudk;okwf tjyif
wjcm;okwfawmfawGudkvnf; wokwf eSpfokwfjzpfap ocifEk[m
olwwfEkdifoavmuf rMumcP&Gwfavh&Sdw,f/
(*)
y&dwf&Gwfwmudk olMudKufwm[m taMumif;&Sdw,f/ y&dwf&Gwfawmhr,fqkd&if
jrwfpGmbk&m;&JU okwfawmfawGudk em&atmif vmMuzkdU a&S;OD;pGm ewf
jA[?mawGukd yifh7w,f/ tJ'dvkd yifhNyD;awmhrS
jrwfpGmbk&m;a[mMum;xm;awmfrlcJhaom okwfawmfawGudk &Gwf&w,f/
jrwfpGmbk&m;&JU 'kufc cyfodrf; rS uif;vGwf Nidr;fapEkdifwJh w&m;awmfawGudk
emcsifMuwJ hewfawG[m 'DpMum0|mawGrSmvnf; &SdMuw,f/ tJ'dewfawG [m
w&m;awmfukdemcsifMuwJHtwGuf b,frSmrsm; a[mygvdrfhrvJ vkdU
tjrJwrf;vkdufvH pkHpr;faeMuw,f/ tckvkd tNrJwrf; pkHpr;faeMuwJhtwGuf
y&ddwf&GwfcgeD; ewfawGudk yifhvkdufwJh tcg tJd ewfawG[m
w&m;em&atmifvmMUw,fvkdU oltifrwefav;pm;wJh &[ef;q&m /
vlq&mawGu ocifEkudk a[mMum;xm;bl; w,f/ tJ'gaMumifh ewfjA[?mawGud
kjrwf pGmbk&m;&JU w&m;awG vSLvkdufa&ayNyD;/ ewfjA[?mawG[m tdkemaouGJ
tp&SdwdJh oHo&m 0#fqif;&J aqGu vGwfajrmufapEkdifwJh w&m;awmfawGudk
Mum;emoGm;Mu&ayNyDqkdNyD; ocifEk[m 0rf; ajrmuf0rf;om jzpfw,f
trSeftwdkif;ajym&&if tJ'dvdk 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfwm[m y&dwf7Gwfpwkef;u
awmh omrefavmufjzpfwmygbJ/ 'gayrJH y&dwf&Gwfwm MumvmwJHtcg
'DvkdaeUpOfeJutrQ y&dwf&Gwfaewm[[m trSefpifppfawmh wjcm;r[kwf
ewfjA[?mavmuukd omoemjyKaewmgvm;qkdwJh todnmPf wrsKd;[m
ocifEk&JU OD;aESmufxJrSm xl;xl;jcm;jcm; ay:vmw,f/ tJ'dtcsdefupNyD;
y&dwf&Gwfwkdif; ocifEk[ma&S;wkef;uvkd omrefavmufom 0r;fajrmuf0rf;om

jzpfjzpfaewmudk oludk,fwkdif xl;xl;jcm;jcm; awGUvm&w,f/


ewfjA[?mavmurSm tckvkd omoem jyK&if; vlUavmurSmvnf;
omoemjyKcsifwJhpdwfawG ocifEkrSm wzGm;zGm;ay:vmw,f/ vlUavmurSm
omoemjyK&wm[m ewfjA[?mavmurSm omoemjyK&wmavmuf rvG,fbl;/
ewfjA[?mawG&JUtodnmPf tqifhtwef;xuf ydkNyD;jrifhrm;aewJhtwGuf
ewfjA[?mavmurSm omoemjyKcsif&if orE?mtp&SdwJh ewfyihfukdqkd/
jrwfpGmbk&m;a[mMum;xm;awmfrLwJhokwfawmfawGxJu
rdrdMudKufESpfouf&mokwf awmf udk &Gwf tJ'daemuf y&dwfem&atmif
<ua&mufvmMuwJh ewfjjA[?mawGudk arw?mykdU trQtwef;a0vkduf&kHeJU
vkHavmufw,f/ jrwfpGmbk&m; oufawmf xif&Sm;&SdpOfwkef;u
w&m;wMudrfa[mawmfrlNyD;wJhtwdkif; tuRwfw&m; &oGm;MuwJh r*fnmPf
zdkvfnmPfawGudk &oGm;MuwJh yk*f*kdvfawGxJrSm vlawG&JU t&nftwGufxuf
ewfjA[?mawG&JU t&nftwGuf u tqrwefydkNyD; rsm; jym;w,f/
uka#aygif;rsm;pGmaom ewfjA[?mawG [m jrwfpGmbk&m;a[mMum;awmfrlcJhwJh
w&m;awG udkMum;em,kHeJU r*fnmPf /zkdvfnmPf awGudk &Muw,f/
ur?Xmef;udk vlawGvkdtm;pkdufxkwfNyD; rS r*fnmPf/zkdvfnmPf &w,fqdkwJh
ewfawG jA[?mawG taMumif;udk pmtkyfawG xJrSm
rawGU&oavmufbJ/tJ'gaMumifh jrwfpGmbk&m;yGifhawmfrl&wm vlawGxuf/
ewfawG jA[?mawG ud kcRwffawmfrlbkdU jzpfw,fvkdUawmif wcsKdUynm&SdMuD;awGu
a[mMum;awmfrlygw,f/ vlawGxJrSm todnmPf xkdif;rIdif;wJh yk*f*kdvfawG
tifrwef rsm;wJhtwGuf vlavmurSm omoem jyKcsifw,fqkd&if jrwfpGmbk&m;
a[mMum;awmfrlcJhwJhtwkdif; yg#dawmfawGudk y&ddwf&Gwfovkd &GwfjyovkdeJU
rNyD;bl;/ vlNyDef;awGem;vnfwJhtxd yg|dawmfudk enf;trsKd;rsK;deJU
&Sif;jyEkdif&r,f/ tJ'dvkd &Sif;jyEdifatmif vlavmurSmvnf;omoemjyKcsifwJh
ocifEk[m jrwfpGmbk&m;a[mawmfrlxm;wJh w&m;awmfawGud
avhvmoifMum;&r,f tJ'dw&m;awmfawGudk wqifhpD&Si;xm;wwJh tXuxm
#dUm tp&SdwJh usr;ftrsKd;rsKd;udk avhvmoifMum;7r,f/ usr;fpmawG[m
tifrwef eufeJcufcJwJhtwGuf 'Dusr;fpmawGudk avhvm oifMum;r,f qkd&if
usrf;pmtkyfawGudk tdrf,lNyD; udk,hf[mudk ,f avhvmvkdU rjzpfbl;/ ocifEk[m
&[ef;ynm&Sd (okdUr[kwf) vlynm&SdawGqdrSm pepfwusoifMum;&r,f/ 'gayrJh
EkdifiHa&;xJrSm ygaeoa&GU 'Dusr;fawGudk 'Dvkd pepfwusavhvmbkdU rajymeJU
'Dusrf;awG&JU teD;tem;udkawmif uyfEkdifrSmr[kwfbl;qdkwm awG;rdwJHtcg
olpdwfr0ifpm;wJhEkdifiHa&;xJu cyfjrefjref xGufypfcsifwJh pdwfawG [m rMumcif
ekdifiHa&;uxGufr,f/ tJ'dvkdxGufNyd;ola&;bkdUpdwful;xm;wJh pmtkyfawGudk

jrefjrefa&;r,f/ a&;NyD;wmeJUwjyKdifeuf usr;fpmawGukd oifr,f/ tJ'dvkdoifNyD;


omoemjyKavmuxJudk ajcpkHypf0ifr,fvkdUocifEkqkH;jzwfcsufcsxm;vkdufw,f/
(C)
'Dy&dwf&Gwfwmudk taMumif;jyKNyD; ocifEkrSm xl;qef;wJh wjcm;ajymif;vJrI wck
jzpfjyefao;w,f/ 'gudk 'dae&mrSm enf;enf; avmufazmfjycsifao;w,f/
vlUavmurSm omoemjyKcsifwJh qef'awG[m waeUwjcm; &ifhoefvmwJhtcg
ocifEk&JU OD;aESmufxJrSm tawG;tac:wck[m xl;xl;jcm;jcm; 'Dvkday:vmw,f/
Ak'f"omoemawmfrSm yk*f*kdvf ESpfrsKd;&SDw,f/ wrsKd;udk
omoemh'g,umvkdUac:w,f/ wjcm;wrsKd;ukd omoemjyKvkdUac:w,f/
omoemh'g,umqkdwm aiG?ausmif; / ouFef;/ aq;qGr;ftp&SdonfwkdUudk
axmufyhHol jzpfw,f/ omoemjyKqkdwmuawmh Ak'f"w&m;awmfawGudk
vlawGem;vnfatmif a[majymjyoolawGjzpfw,f/ 'DESprsKd;ESpfpm;xJrSm
omoemh'g,umawGuawmh arxkefrDS0Jvkdu ukd,fhumrydkifr,m;eJU rSD0JEkdifw,f/
omoemjyKawGrSmawmh &[ef;qkd&if txl;ajymaebdkUawmifrvkdbl;/ rdef;rudk
txl;a&Smif&w,f/ Oyrm/ / orD;uav;udk rsufESmjrifwJhaeUrSm zcifjzpol[m
odrf0ifNyd; 7[ef;jzpfoG;w,f qkdMuygpkdU/ tJ'd&[ef;[m w&ufom&ao;wJh
orDuav;udk vufzsm;eJUawmif rxd&bl; xd&if 0denf;awmft&
tmywfoifhw,f/ aemufNyd;awmhvnf; arxkefudk tputtqkH:txd rSD0Jwmudk
rajymxm;eJU &[ef;&JUt*Fg[m rdef;r&JU t*FgpyfxJudk pyg;vkH;waxmufavmuf
0ifoGm;&kHeJU tJ'D&[ef;[m yg&mZduHusw,f/ tJ'Dvkd yg&mZDuPf usNyD;
wJhol[m &[ef;r[kwfawmhbl;/ 'Db0rSm 7[ef;tjzpfudk
b,fenf;eJUrSjyefr&Ekdifawmhbl;vkdU/ jrwfpGmbk7m;uynwfawmfrlxm;
w,f/tJ'gaMumifh &[ef;awGvkd omoemjyKjzpfcsifwJhvlwa,muf[m
arxkefrSD0Jwmudk &[ef;awGvkd a&Smif&r,f? ol[m
vlUavmurSmomoemrjyKao;aywJh ewfjA[?mavmurSm omoemjyK aeNyd/
tJ'gaMumifhol[m ol[m arxkefrSD0Jjcif;rS a&SmifusOfwmudk
ukd,fusifhw&m;wyg;tjzpfeJU apmifhxdef;oifhw,fvkdU ocifEkawG;awmp
jyKvmw,f/ tJ'dvkd awG;awmwJhtMudrfawG[m rsm;vmwJhtcg
arxkefrSD0JcgeD;&if ewfjA[?mawGudk ocifEk pddwfxJu jrif&ovdkvkd
jzpfvmw,f/ ewfjA[?mavmurSmom oemjyKaewJhvl[m
tckvkdarxkefrrSD0J&bl;vkdU ewfjA[?mawGu tjypfwifaewJhtoHawG
owday;aewJh toHawGudk ocifEk[m pdwfxJu Mum;ae&ovkd jzpfvmw,f/
tJ'dvdkjrif&Mum;&wJhtwGuf ocifEk[m arxkefrSD0JrItxd a&mufatmif

qufroGm;EkdifawmhyJ tMudrfaygi;rsmpGm vufavQmhay;cJh&zl;w,f/


wcgwcgusawmh 'Djrif&Mum;&wmawGu trSefwu,f r[kwfbl;/ udk,fhpdwfu
ukd,fudk jyefNyD;vSnfhpm;aewmygvkdU olUpdwfudkwif;Nyd; arxkefrSD0JwJhtcg
arxkefrSD0JwmNyD;wmeJU wjydKifeuf ol[m tifrwef MuD;avwJh tjypfMuD;wckudk
usL;vGefrdNydqdkwJh pdwfawG[m olUOD;aESmufxJrSmwoDwwef;Mud;ay:NyD; ol[m
tifrwef pdwfqif;&J aew,f/
*kPfawmfawGukdykwD;ywfaygif;rsm;pGmpdyfvkdufawmhrS 'DpdwfawG[m
olUOD;aESmufxJu aysmufoGm;Nyd; olpdwfcsrf;om&&oGm;w,f/
'DvkdjzpfwmawG[m tMudrfaygif;rsm;vmwJhtcg ocifEk[m olUZeD;rjr&Dukd
'DtjzpftysufawG zGifhajymNyD; arxkefrSD0Jjcif;rS woufvkH; a&SmifusOfbkdU
bk&m;a&SUrSmt"dXmefjyK&ifaumif;rvm;vkdUwkdifyifMunfhw,f/
tJ'dvkdwkdifyifwJhtcg bGif;bGif;orm;rjr&Du udkukdEk&,f a,muFsm;awGu
r,m;,lMuwm/ rdef;rawGuvif,lMuwm 'DudpfptwGufbJ/ 'gayrJh
bmoma&;t& udkudkEk 'dvkdt"DXmef jyKcsifw,fqkd&if usrrwm;ygbl;/
ukdukdEkeJUtwlwl yg&rDjznfhbkdU usrvnf; t"dXmef jyKxm;w,f r[kwfvm;vkdU
cyfbGif;bGif;bJ jyefajzw,f/ tckvkd rjr&Du ruefUuGufayrJh tJ'dtcsdefwkef;u
ocifEK[m 'Dt"dXmefeJUywfoufNyd; olUpdwfol
aumif;aumif;rEkdifao;ygbl;/tJ'gaMumifh arxkefrSD0JwmeJUywfoufNyD; oltckvdk
jrifMum;aewmaG pdwfqi;f&JaewmawG[m ,m,DoabmrsKd;jzpfcsifjzpfaer,f/
olt"dXmefvkyfNyD;rS t"dXmefudk zsuf&rSmvnf;tcuf rzsuf&rSmvnf; tcuf
jzpfaer,f/ tJ'dawmh cPavmufapmifhMunhfygOD;av vkdU olUudk,folvSnfhpm;NyD;
t"dXmefudk &ufa&TUxm;vkdufw,f/
(i)
y&ddwf&Gwfwmudk olodyfMudKufaewJh taMumif;xl;wck&SDdao;w,f/
'DtaMumif;xl;uawmh 'dvkd y&dwfrSefrSef &GwfaewJhvlawG[m yg&rDq,fyg;udk
tvkdvkdjznfhNyD;om;jzpfaew,fvkdU ocifEk rrSdwfrokH ,kHMunfaew,f/
yg&rD10yg;qkdwm u 'ge/odv/edufcdr/ynm/ 0D&d,/ cE?D/ opfpm/ t"dXmef/
arw?m/ Oayu?mwkdUbJjzpfw,f/
y&dwf&GwfwJhtcg 1/ ewfjA[?mawGudk w&m;vSLwJhtwGuf 'geyg&rdjzpfaeNyD/
2/ y&dwf&Gwfaewkef; udk,fuvnf; r[kwfwmrvkyf EIwfuvnf; r[kwfwm
rajymwJhtwGu foDv yg&rdjzpfaeNyd/ 3/ y&dwf7GwfwJhtg om;orD; r,;rSpNyd;
rdrd&JU udpfpt&yf&yfUdk pGefUypfxm;wJhtwGufedufcdr yg&rDjzpfaeNyD/ 4 /

y&dwfrSefrSef &GwfaewmaMumifh opfpmav;yg;/ vufcPm3yg;/ owdyXmef


av;yg;/ aAgZif 7yg; tp&SdwJh w&m;awmfawGudk rdrdudk,fwkdifu
tMudrfMudrfod&/ ewfjA[?mawGudk vnf;tMudrfMudrfodatmifvkyfay;&wJhtwGu
fynmyg&rDjzpfeNyd/ 5? y&dwf&GwfwJhtcg 0d&d,udktm;udk;NyD;&Gwf&w,f/
0d&d,r&SdwJhvl[m y&dwf rSefrSef r&GwfEkdifbl;/ tJ'dod&d,udk tm;udk;Nyd;
&Gwf&wJhtwGuf 0d7d,yg&rDjzpfaeNyd/ 6/ y&dwf&GwfwJhtcg udkufwmcJwm
anmif;nmwm ylwmat;wm qmwm tdyfcsifwm armwmtp&SdwJh
rESpfoufp&mawGudk tawmfonf;cHNyd;&Gwf7w,f/ tJ'dvkd onf;cH&wJhtwGuf
cE?Dyg7rD jzpfaeNyd/ 7/ y&dwf&Gwfw,fqkdwm jrwfpGmbk&m;&JU w&m;awmfawGudk
&GwfwmyJ/ w&m;awmfawG[m rSefaom pum;awGjzpfwJhtwGuf opfpm yg&rD
jzpfaeNyD/ * t"dXmefr&SdwJhvlwa,muf[m y&dwfudk rSefrSefr&Gwfekdifbl;/
&GwfwJhtcg &Gwfr,f/ r&GwfyJjywfaewJhtcg jywfaer,f/ t"dXmef&SdrS y&dwfudk
rSefrSef&GwfEkdifwJhtwGuf y&dwfudk rSefrSef&Gwfolrsm t"DXmef yg&rdjzpfaeNyd/ 9/
y7dwf&Gwfw,fqkdwm ow?0gawG ab;uif;ygap/ oHo&m0#fqif;&JawGu
uif;vGwfMuygapqkdwJh arw?mudk a&SUxm;Nyd; &GwfwmjzpfwJhtwGuf
arw?myg7rD jzpfaeNyD/ 10/ y&dwf&GwfwJhtcg jrwfpGmbk&m;
a[mMm;xm;awmfrLwJh w&m;awmfawGudk &GwfqkdNyD;wkdif; u/ tm;vkH;aomow?0gawG ab;&ef cyfodrf;uif;Nidr;fMuygap?
c/ tm;vkH;aomow?0gawGaMumifhMucyfodr;f uif;Nidr;fMuygap/
*/ tm;vkH;aomow?0gawGqif;&Jcyfodr;f uif;Nidr;fMuygap/
C/ tm;vkH;aomow?0gawGESvkH;pdwf0rf; {csrf;Muygap/
i/ tm;vkH;aomow?0gawGusa&mufaeMu&aom 'kufcrsm;rS
vGwfajrmufMuygap/
p/ tm;vkH;aomow?0gawG&NyD;om; pn;fpdrfawG ravQmusygapESihf/
q/ tm;vkH;aomow?0gawG olwkdU&JU uHtwkdif;jzpfMu&rSmbJvkdU
y&dwf&GwfolawG[m &Gwfqkd Mu&w,f/
u/c/*/C/udk &GwfqkdwJhtcg arw?mcspfjcif;eJU ,SOfaewJhpdfwfeJU &Gwfqkd&w,f/
i?udk &GwfqkdwJhtcg u&kPm (oem;jcif;)eJU &Gwfqkd&w,f/ p/ udk
&GwfqkdwJhtcg rk'dwm (0rf;ajrmufjcif;) eJU &Gwfqkd&w,f/ q/ udk &GwfqkdwJh
Oayum(vspfvsL&Ijcif;)eJU ,SOfwJhpdwfeJU 7Gwfqkd7w,f/ igwkdUu b,fvkdyJ
arw?mykdUykdU b,fvkdyJ qkawmif;qkawmif;tm;vkH;aomow?0gawG[m olwkdU&JU
uHtwkdif;bJjzpfMurSmbJqkdwJh todnmPfudk Oayum okdUr[kwf
vspfvsL&Ijcif;vkdUac:w,f/ tJ'gaMumifh q udk &Gwfqkdwkdif; 7GwfolrSm Oayum
yg&rD &w,f/

(p)
tJ'dtaMumif;aMumifhvnf; y&dwf&Gwfwmudk ocifekd odyfMudKufaew,f/ 'gayrJh
'DrQom ruao; ygbl;/ y&dwf&Gwfwmudk ocifekodyfMudKufwJh taMumif;xl;wck
aemufxyf&Sdygao;w,f/ tJ'dtaMumif; uawmh 'dvkd/ ocifek[m wufuodkvd
ausmif;om;b0upNyD; woufvkH; ol&ifqkdifcJh&wJh jyoemawG renf;ygbl;/
tJ'djyoemawGxJrSm wcskdKUjyoemawG[m odyfNuD;us,fw,f/
'DjyoemawGaMumifh wekdifiHvkH; [m acsmufxJMubkdU vufESpfvkH;avmuf vkdwJh
b0txd jzpfcJh7w,f/ wcsKdUjyoemawGusawmh oLutouf[m aorif;&JU
cHwGif;xJudk usa7mufbkdU vufESpfvkH;avmufom vkdawm wJh b0txd
a7mufcJh&w,f/ tJ'dvkdtcgrsKd;rSm ocifEk[m ykxkZofjzpfwJhtwkdif;
pdwf"mwfawG[m atmufqkH;tqidhtxd tMudrfMudrf usa7mufcJh&w,f/
tJ'dvkdjzpfvm&if olbmrSrvkyfawmhbl;/ olU
ydwfjzLobufudkydwfjzLvkHcsnfudkvJ/ bk&m;cef;xJ0if ol&GwfaeMuf/ y&dwfudk
&GwfwmyJ/ tJ'dvkd &Gwfvkduf&if olb,fvkdjzpfvmwf,f/qkdwm
arQmfrSef;Munfhekdifatmif &kyf&Sifwum;xJu tjzpftysufuav;wckudk
jyefajymjycsifw,f/ ppfyGJwcktNyd;rSm taotaysmufeJU 'Pf&m&wJh
ppfom;awGuvnf; odyfrsm;/ ppfyGJuvnf; jyfi;xefwJhtwGufppfom;awG[m
rvIyfcsif avmufatmifvnf; yifyef;/
tpma&pmrpm;aomuf&wmMumwJhtwGuf tm;jywfvkrwwfvnf;jzpfae/
tJ'dtxJrSm pdwf"mwfawGuvnf; tifrwef usqif;aewJhtwGu fppfom;awGu
[kdae&mwpk/'Dae&mwpk wkH;vkH;yufvufjzpfaeMuw,f/ tJ'dvkdtcgrsKd;rSm
qkduf'&rfwD;wJh ppfom;wa,mufu olU'kwfuav;ESpfacsmif;eJU qkduf'&rfudk
wD;aeuUs twkdf; wD;vkdufw,f/ 'DtoHudk Mum;&wmeJUwjydKifeuf
wkH;vkH;yufvufjzpfaewJh ppfom;awGrSm tm;awG jyef0ifvmovkd jzpfNyD; twif;
ukef;xMuw,f/ tJ'dvkdx7mu tprSm awmh cyfjznf;jznf; cyf,dkfif,dkifbJ/
tawmfuav;Mumvmawmh ajcukefvufyrf;usaewJh trlt,mawG
wjznf;jznf; aysmufoGm;NyD; olwkdUppfcsdaeMutwkdif; csDwufoGm;EkdifMuw,f/
ocifEkvnf; ol&GwfaeMu y&dwfawGudk &Gwfvkduf&fi tJ'd&kyf&Sif um;xJu
qkduf'&rfoHMum;&wJh ppfom;awGvkdyJ/ pdwfyifyef;/ udk,fyifyef;jzpfaewmawG
aysmufoGm;w,f/ wkdifajctxdusqif;aewJh olUpdwf"gwfawG jyefwufvmw,f/
tm;ofpawG ,kHNunfcsuftopfawG arQmfvifhcsuftopfawG
wcJeufay:xGufvmMuw,f? tJ'DtaMumif;aMumifhvnf; ocifEk[m
y&dwf&Gwfwmudk odyfNudKufaew,f/

(q)
ocifEk[m t&ifwkef;u &kyf&Sifudk odyfMudKufw,f/ wufuokdvf
ausmif;om;b0wkef;uqkd&if &kyf&Sifum;opfvJ wkdif;wum;rS rvGwf7bl;/
udkEk&kyf&SifMunhfwkdif;vkdufaeMu bkwvifudkodef;az[m pmar;yGJMuD; pdpfcgeD;
wvavmuftvkdrSm &kyf&Sif Munfh&atmif rvkdufyg&apeJU? pmusufyg&apvkdU
awmif;yef,l&w,f / udkEkuawmh reufjze fpmar;yGJpawmhr,f /
'duaeUnaerSm olMudKufwJh&kyf&Sifudk MunfhjzpfatmifoGm;Munhfvkdufao;w,f/
tJ'd&kyf&Siftjyif tqkdtwD;trIwf aumif;aumif; qkd&if tem;u rcGmcsif;bl;/
tJ'd0kdif;awGrSm wnvkH;wD;Mu rIwfMu qkdMuwmyJ/ udk[m NyD;wJhtxdxkdifw,f/
y&dwf&GwfwJht&om udkolawGUvmwJhtcg ol&JU nnf;aiGUpdwfawGudk
ajzazsmufbkdU tyef;ajzbkdUtwGuf a&S;wkef;uvkd &kyf&sifwkdUtqkdtu twd;
trIwfwkdUudk ocifEkr&Smawmhbl; y&dwfawGudk wcgwcg pMuFavQmuf&if;
wcgwcgxkdif&if; &GwfaewmeJUyJ olU nnf;aiGUrIawGajyaysmufukefw,f/
tyrf;ajzNyD;om;jzpfoGm;w,f/
(Z)
trSeftwkdif;ajym&&fi tif;aomufp/ ykwD;pdyfp/ y&dwf&Gwfp
Oykofapmifhpwkef;u ocifEk[m vlawGukd ESdyfpufaewJhpkef;/ua0 /
waq/rSifpmtp&SdwJh raumif;qdk;0g;awgudk EkdifapekdiwJh wefckd;?'Dyg'f
vkdcsifvkdUaomufwm pdyfwm7Gwfwm apmihfwmygbJ wjcm;twGuf r[kwfygbl;/
tJ'Dwkef;u qkd&iftif;aomufwmwkdU ykwD;pdyfwmwkdU y&dwf&GwfwmwkdU
OykofapmifhwmwkdU udk olvkdcsifaewJh wefcdk; ?'dy'gwfawG
ay;pGrf;ekdifwJhvkyfief;awGtjzpfeJUom ocifEk jrifcJhw,f/ 'gayrJh
wpwpMumvmwJhtcg 'gawGudk ol'dvkd rjrifawmhbl;/ vufpoyfawmh
'Dtif;aomufwmawG/ ykwD;pdyfwmawg y&dwf&GwfwmwG OykofapmifhwmawG[m
oli,fi,fwkef;u usa&mufcJh&wJh vlqdk;b0udk oljyefusroGm;ekdifatmif
MuHhMuHhckdifckdifumqD;ay;aewJh ausmuftkyf wHwkdif;MuD;awGyguvmvkdU
olUpdwfxJrSm jzpfay:vmaewJh jyKjyifajymif;vJrIawGt& ocifek jrifvmw,f/
ocifEk&JU EkdifiHa&;rdwfaqGawGxJrSm tif;aomufwm/ ykwd;pdwfwm/ y&dwf&Gwfm/
OykOfapmihfwmoufoufvGwf pm;wmawGudk &,fp&mtaeeJU ,lqaewJholawG
awmfawmfrsm;rsm; &Sdw,f/ waeUusawmh tJ'dtxJu rdwfaqGwa,muf[m
ocifEkeJU awGUw,f/ tJ'dvkdawGUwJhtcg 'Doli,fcsif;u
ocifEkudktif;aomufwm ykwD;pdyfwm/y&dwf7Gwfwm/ Oykofapmifh

oufoufvGwfpm;wmawGudk aemufwD;aemufawmufvkyfcskifw,f/
av;ig;q,fcGef;awmifpajymvmNyd;/ ocifEku a[hvl/ ciAsm;udk usaemhudk
aemufwd;aemufawmufvkyfcsifvkyf/usaemftif;aomufwmykwD;pdyfwmawG
y&dwf&GwfwmawG/ Oykofapmifh oufoufvGwfpm;wmawGudkawmh
aemufwD;aemufawmuf rvkyfeJU. usaemf rMudKufbl;vkdU rsufESmwif;wif;eJU
ajymvkdufrS tJ'doli,fcsif;[m t&Sdef &yfoGm;NyD;
olaemufwD;aemufawmufvkyfrdwJhtwGufocifekudk awmif;yefw,f/ tJ'Daemuf
ocifEkudkacsmhwJhtaeeJU 'Dtif;aomufwmawG ykwD;pdyfwmawG/
y&dwf&GwfwmawG oufoufvGwfpm;Nyd; OyKof &uf&SnfapmihfwmawG&JU
tusKd;aus;Zl;awGudk usaemfodyg&ap/ usaemhfrSm 'gawGvkyfbkdU qef'
&Sdygw,fvkdU ocifEkudk 'ddrdwfaqGu ajymw,/f
tuskKd;awG trsm;MuD;&Sdw,f/ ocifEka7; aemifb0rSm jzpfrJhtusKd;awGudkawmh
rajymapcsifbl;/ usaemfwkdUu vlNydef;awG aemifb0taMumif;em;rvnfbl;/
cifAsm;udk ajym&if 'db0rSmjzpfrJh tusKd;aus;Zl;awGudkyJ ajymjybkdU
usaemfpdwful;xm;ygw,f/ vkdU tpcsDNyd; cyfwnfwnfajymjyw,f/
tif;aomufwJhtcg &kd;&kd;aomuf&wmr[kwfbl;/ rdrd&JU umrykdifrdef;rrSwyg;
wjcm;rdef;awGeJU arxkHrrSD0Jyg/ t7ufraomufygvkdU bk&m;a&SUrSm
t"DXmefjyK7w,f/ tJ'dt"dXmefusKd;oGm;&if aoG;tHNyd; ao&ygapvkdU
usdefpmqkd&w,f/ tJ'dvkd t"DXmefjyKNyD; usdefpmqkdxm;wJtwGuf usaemf[m
rdef;rawGeJU &Iyf&IyfayGayG vkyfvkdUvnf; rjzpfawmhbl;/ t&ufaomufvkdUvnf;
rjzpfawmhbl;/'dvkdr&Iyf& raomuf&wmaMumifh1/ 'drdef;r? 'Dt&ufawGtwGuf usaemf tcsdefrjzKef;&awmhbl;/
2/ 'Drdef;r 'dt&ufawGtwGuf usaemf[m aiGrjzKef;&awmhbl;/
3/ 'Drdef;r 'dt&ufawGtwGuf usaemf [m
tusifhysufwJhvlysufrjzpf&awmhbl;/
4/ usaemfhrdef;r usaemfhom;orD;awGvnf; vlysuf&JU rdef;r/ vlysuf&Ju
om;orD;awGqkdNyD; emrnf rysuf&awmhbl;/
5/ acgif;aqmifwOD;tjzpfeJU MunfnKdwmaMumifh usaemhfudk
vkdufaeMuwJHvlawGvnf;vlysuf&JU aemufvkdufawG wynfhawGqkdNyD; emrnf
rysuf&awmhbl;/ usaemftckajymwJh[mawG[m tif;aomufwmudk
taMumif;jyKNyD; usaemf omru usaemfeJUywfoufaewJh vlawGyg vufiif; 'dX
cHpm;&wJh tusKd;awGyJvkdU ocifEku ajymjyw,f/
'DrdwfaqGeJU ocifEk[m jy'g;wvrf;/oHwvrf; jzpfaew,f/ 'drdwfawG[m

aemifb0udk r,kHbl;/ ocifEku ,kHw,f/ 'DrdwfaqG[mukd,fusifhw&m;udk


wefbkd;rxm;bl;/ ocifEkuxm;w,f/ 'DrdwfaqG[mrdrdr,m;rSwyg;
wjcm;rdef;rawGeJu arxkHrSD0Jwm/ t&ufaomufwmawGudk
i&JrMud;bl;vdkU,lqw,f/ ocifekuawmh i&JMuD;w,fvkdU ,lqw,f/
tJ'gaMumifh ocifEk&Sif;jywJh tusK;daus;Zl; 5rsK;dudk 'DrdwfaqG[m &,fp&m
awGtjzpfeJU ,lqw,f/ tu,fa&GUom ocifEkpdwfrqkd;bl;qkd&if
oa&mfwJhtaeeJh us,fus,favmifavmif &,fypfvkdufbkdU qkdwm tifrwef
aocsmw,f/ 'gayrJh ocifek[m olpGJpGJjrJjrJ/ oJoJrJrJ ,kHMunfaewmudk
oa&mfawmfawmfvkyfvm&if ikHUrcHwwfbl;qdkwmodaewJhtwGuf 'drdwfaqG[m
&,fawmh r&,f&Jbl;/ 'Docifek[m tawmfoem;p&maumif;wJhvlwa,mufyJvkdU
,lqwJh rsufESmxm;rsKd;eJU ocifEkudk Nunfhaew,f/
tcef; 16
1939ckESpf pufwifbmvxJrSm 'kwd,ubmppfMuD; pwifjzpfyGm;NyD;
rsm;rMumcif wreufcif;rSm ocifatmifqef;[m paumhudwfvrf;
ocifek&JUtdrfudk aygufvmw,f/ 'dppfyGJudk taMumif;jyKNyd;awmh
ArmhvGwfvyfa&;twGu vIyf&Sm;rI wckck jykvkyfay;&r,fvkdU ocifatmifqe;fu
ajymw,f/ ocifEku oabmwlw,f/ tJ'dawmh 'dudpfpudk a'gufwmAarmfeJU
wkdifyifcsifw,/ csdef;ay;ygvkdU ocifatmifqef;u ajymw,f/ cdsef;wJhaeU
a&mufvmwJhtcg ocifatmifqef; /ocifoef;xGef;eJU ocifEkwkdU
a'gufwmAarmfeJu oGm;awGUMuw,f/ tJ'dtcsdef[m a'gufwmAarmf
eef;&if0ef&mxl;u jyKwfusNyD; p jzpfw,f/ tckvkd &mxl;
jyKwfus&wJhtaMumif;awGxJrsm ocifawG&JU vIHUaqmfrIawGvnf;
ygoavmufygaewJhtwGuf acgif;aqmifykdif;u trsKd;om;udpfpw&yfrSm tckvkd
awGUqkHaqG;aEG;EkdifMuayr,fh i,fom;ykdi;frSmawmh wbufeJU wbuf tmCmw
tawmfjyif;xefwkef; &SdMuao;w,f/
"g;reJU ocifacgif;aqmifawG[m tckvdk ESpfMudrf/okH;Mudrfavmuf aqG;aEG;MuNyd;
vGwfvyfa&; wyfaygif;pkwckudkzGJUpnf;bkdU qkH;jzwfcsufcsEkdifcJMuw,f/
ocifatmifqef;&JU OD;aeSmufu arG;xkwfay;vkdufwJh 'DvGwfvyfa&;wyfaygif;pk
om;&wemudk a'gufwmAarmfu ArmhxGuf&yf*kdPf;vkdU
uifyGef;wyfay;vkdufw,f/ tJ'dwyfaygif;pkxJrSm a'gufwmAarmf&JU
qif;&Jom;ygwd("m;r)/ 'dkUArm (ocif)tpnf;t&kH;&,f0wfvkHawmf&
OD;xGef;atmif? A[kdpnfOD;bOD;/ u7ifacgif;aqmif apmazomtp&SdwJh
EkdifiHa&;acgif;aqmif awGvnf;wOD;csif;taeeJU ygMuw,f/

'kwd,ubmppfMuD;NyD;wJhtcg ArmEkdifiHudk vGwfvyfa&;ay;yghr,fvkdU NAdwdoQ


tpkd;&u ausnm&if ArmhxGuf&yf*kdPf;[m NAdwdoQudk ulnDr,f / rausnm&if
qefUusifr,fvkdU t"dyfygf,f ygwJh qkH;jzwfcsufw&yfudk csrSwfNyd;
ArmhxGuf&yf*kdPf;[m ae&mtESHUtjym;udk 0g'jzefU&atmif xGufMuw,f/
taxGaxGtwGif;a&;rSL;cskKyf&JU wm0efay;csuf&Armh xGuf&yf*kdPf;oGm;&mudk
ocifpkd;eJU ocifEkwkdU[m 'kdUArm tpnf;t&kH; udk,fpm;vS,fawGtjzpfeJu
vkduf&w,f/
ArmhxGuf7yf*kdPf;udk xlaxmifNyD;vkdU rsm;rMumcifom,m0wDNrDKUrSm
'kdUArmtpnf;t&kH;&JU jynfvkH;qkdif&m ndvmcHudkusif;yw,f/ 'kwd,urfbm
ppfMuD;NyD;&if ArmekdifiHudk vGwfvyfa7;ay;yghr,fvkdU NAdwdoQ tpkd;&ausnm&if
'kdUArmtpnf;t&kH;u NADwdoQwkdUukdulnDr,f / rausnm&if qefUusifr,f qkdwJh
ArmhxGuf&yf*dkPf;&J qkH;jzwfcsufeJUtvm;wl tqkdwckudk ocifatmifqef;eJU
ocifoef;xGef;wkdU wkdifyifNy;d a&;om;Muw,f/ ocifEku wifoGif;w,f/
uefUuGufolr&SdyJ nDvmcHwckvkH;u vufcHtwnfjyKw,f/
aemufrsm;rMumrd tJ'dtqkdudkwifoGif;rIu wrI/ ArmhxGuf&yf*dkPf; u
*sKAvda[mrSmOd;pd; usif;ywJh jrdKUvkH;uRwftpnf;a0;rSm tpkd;&udk
tNunfnKdysufatmif a[majymrIuwrI/ tJ'dESpfcktwGufocifEkudk tpdk;&u
zrf;awmhr,fqkdwJh owif;w&yfxGuvmw,f/ tJ'dowif;xGufvmwJhaeUrsmyJ
ocifatmifqef;eJU ocifEkwkdUawGUMuw,f/ ocifEkeJU wMudrfxJrSmbJjzpfjzpf/
rMumcifrSmbJjzpfjzpf/ wEkdifiHvkH;&Sd ocifacgif;aqmifawGtm;vkH;udk
zrf;qD;vdrfhr,f/ tzrf;cH&NyD;axmifxJrSm vGwfvyfa&;twGu bmrS
vkyfEkdifrSmr[kwfbl;/ tJ'gaMumifh ol tzr;frcHbl;/ EkdifiHjcm;wckck
ukdoGm;Nyd;wwfekdifoavmuf ArmhvGwfvyfa&;twGufvkyfr,f vkdU
ocifatmifqef;u ajymw,f/ 'DvkdajymwJhtwGuf ocifEk[m
ocifatmifqef;udk q&mxGef;a&TqkdwJh olrdwfaqG&if;wOD;eJh rdwfzGJUay;w,f/
tJ'dq&mxGef;a7T[m pum;tifrwefenf;w,f/ EIwfvkHw,f/ ow?d&Sdw,f/
opfpm&Sdw,f/ udpfpwckudk NyD;ajrmufonfhwkdifatmif aqmif&GufwwfwJh
ZGJ&Sdw,f tJ'dt&nftcsif;awGaMumifh ocifek[m q7mudk xGef;a&Tudk
odyf,kHw,f/ tJ'dq&mudkxGEf;a&T[m olUrdwfaqG&if; / aemifwaeUrSm
ocifcspftrnfESihf uGefjrLepfacgif;aqmifjzpfvmr,fh q&mcspfeJUwkdifyifNyd;
ocifatmifqe;fudk ykvdyfrzrf;Ekdifatmif wae&mrSm 0Sufxm;Muw,f/
tJ'daemuf oifhawmfwJhtcsdefwcsdefrSm ocifatmifqef;&JU tvkdqef' twkdif;
ekdifiHjcm;udk wdwfwdwf xGufoGm;Ekdifatmif q&m udkxGef;a&T/ q&mcspfeJU
tjcm;rdwfaqGwpku pDpOfay;vkdufMuw,f/

ocifEk[m om,m0wD ndvmcHrSmtqkdwifoGif;rIaMumifh wESpf/ *sLAvDa[mrSm


w&m;a[mrI aMumifh wESpf/ tmvkH;aygif; ESpfeSpf axmifcscH&w,f/
ESpfESpfaphoGm;wJhtcg ArmEkdifiHumuG,fa&;Oya't& qufvuftcsKyfcH&NyD;
*syefawG rE?av;NrdKUudk a&mufcgeD;awmhrS ocifEkeJU tjcm;ekdifiHa&;
orm;rE?av;axmifu vGwfvmw,f/
(atmufajcrSwfpk ? ?ref;wav; axmifu vGwfajrmufvmwJhtcdsefupvkdU
'kwd,urfbmppfMuD;Nyd;wJhtxd ocifek[m bmawGvkyfcJhw,fqkdwmudk
}ig;ESpf&mod Armjynf} qkdwJh pmtkyfxJrSm ocifEkukd,fwkdif a&;xm;w,f/
tJ'gaMumifh *syefvufxuftwGif;u ocifEk&JU tjzpftysufawGudk
oDjcm;razmfjyawmhygbl;/odvkdaomolrsm; 4if; ig;ESpf&moD Armjynf qkdwJh
pmtkyfudk qufvufzwf&IMuyg&ef ,ckpmtkyf a&;xm;olu arw?m&yfygw,f)
tcef; 1&/
rMumcif EkdifiHa&;u xGufr,f?/ tJ'Dvkd xGufNyd; ola&;csifwJhpmtkyfawGudk
a&;r,f? 'DpmtkyfawGudk a&;NyD;wmeJU wjYyKdifeuf w&m;pmtkyfawGudk
avhvmoifMum;NyD; omoemjyKavmuxJudk ajcpkHypf0if r,fvdkU
'kwd,ur?mppfMuD; rjzpfrSDuxJu ocifEk qkH;jzwfxm;w,f/
tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmiffqef;u vGwfvyfa&;wkdufyGJ rNyD;ao;bl;vkdU
ajymNyD;wm;vnf;r& wjcm; rdwfaqG&if;awGu 'DtcsdefrsKd;MuD;rSm EkdifiHa&;u
xGufoGm;vkdU roifhawmfbl;vkdU &Sif;jyMuwmawGvnf; vufrcHbJ/ ocifEk[m
ola&;bkdU pdwful;xm;;wJh EkdifiHa&;pmtkyfwtkyftwGuf
rSDjirf;pmtkyfawGpkaqmifNyd; armfvNrdKifuRef;udk xGufoGm;w,f/ ocifEka& EkdifiHa&;orm;qkdwm vufa0SUorm;vkdbJ? vufa0SUorm;[m t&G,fMuD;vkdU
vufa0SUowfwmu tem;,lw,fqkdayr,fh av;uif;qkdif;oH udkMum;&if
vufcarmif;xcyfao;wmbJ? cifAsm;vnf; EkdifiHa&;u wu,f rxGufEkdfifygbl;
vkdU EkdifiHa&;rdwfaqGawGu ajymwJhtcg Munfhao;wmaygh vkdU ocifEku
jyefajzw,f/ armfvNrdKifuRef;rSm }rmhufpf qZfZif;rf;qkdwm bmvJ} qkdwJh pmtkyf
a&;aewkef;ol&JU EkdifiHa&;rdwfaqGawG edrdwfzwfvkdufwm rSefawmhrvkdvkd
ESpfMudrfavmuf jzpfoGm;vkdufao;w,f/ jzpfykHu'Dvkd/
ppftwGif;u tdE?d,rSm pcef;csaewJh ArmEkdifiH&JU bk&ifcH qma':refprpf[m
ppfMuD;tNyD; 1945 ckESpf atmufwkdbmv tv,favmufrSm &efukefudk
jyeffa&mufvmw,f/ ,m,Dtpkd;&zGJUbkdU EkdifiHa&;tzGJU tod;oD;&JU
acgif;aqmifawGeJU awGUwJhtcg zqyvacgif;aqmiftjzpf AkdvfcsKyfatmifqef;u

zqyv A[kdOD;pD;tzGJU&JU qkH;jzwfcsuft& 0efMuD;ae&m 11 ckteuf


zqyvukd,fpm;vS,f awGudk 7 ae&may;bkdU awmif;qkdw,f/ tu,f?bk&ifcHu
tpkd;&tzGJUxJrSm 0efMuD;ae&m 15ck xm;r,fqkd&if zqyv udk,fpm;vS,f awGudk
11 ae&may;bkdU bk&ifcH qma':refprpfqDudk awmif;qkdw,f/ qma':refprpf
pm 2ae&may;wJhtcg zqyvu jiif;y,fvkdufw,f/ 'DtcsdefupNyd;
qma':refprpfacgif;aqmifwJh tpkd;&tzGJUeJU AkdvfcsKyfatmifqef; OD;aqmifwJh
zqyvwkdU&UJ tMum; rSm jzpfay:vmwJh wif;rmrI[m wvxufwv
ydkrkdjyif;xefvmw,f/ 1946 ckESpfarvxJudk a&mufwJhtcg tif;pdefc&kdif
xef;wyifNrdKUrSm jynfolU&JabmfawGud kzrf;wJhtwGuf zqyvtzGJU0ifawG
qE?jyw,f/ ykvdyfuaoewfeJU ypfwJhtwGuf qE?jyol okH;OD;aoqkH;oGm;w,f/
tJ'dtcg armfvNrdKifuRef;rSm pmtkyfa&;aewJh ocifEk[m pmtkyfqufa&;
vkdUrjzpfawmhbl;/ tJ'gaMumifh ola&;wJh pmtkyfudk ab;rSmtomcsNyD; bk&ifcH
qma':refprpfxH pm&SnfMuD; wapmifa&;vkdufw,f/ pm&UJ twkdcsKyfu 'Dvkd..
EdkifiHa&;orm;a[mif;awG[m jrefrmEkdifiHudk udk,fpm;jyKEkdifwJh vlawGr[kwfbl;/
EkdifiHa&;usm;ao MuD;awG jzpfaeNyd/ AkdvfcsKyfatmifqef;omvQif
jynfolvlxkw&yfvkH;&JU wcJeufaxmufcHrIudk &aewJhtwGuf jrefrmEkdifiHudk
udk,fpm;jyKEkdifoljzpfw,f/ tJ'dvkdjzpfygvsufeJU AkdvfcsKyfatmifqef;&JU
awmif;qkdcsuf udk vufrcHyJ EkdifiHa&;usm;aoMuD;awGeJU tpdk;&zGJUwm[m
rSm;w,f/ tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmifqef; awmif;qkdcsufudk tjrefvufcHNyD;
zqyvudk,fpm;vS,fawGeJU tpkd;&zGJUyg/ tp&Sdojzifh ocifEku bk&ifcH
qma':refprpf udk tus,fw0ifhwkdufwGef;xm;w,f/
we*FaEG wywfavmufMumawmh bk&ifcHeJU cPvmawGUyg vkdU bk&ifcH&JU &kH;u
armfvjrdKifuRef; rSm&SdwJh ocifEk ud w,fvDzkef;eJU vSr;fzdwfw,f/ bk&ifcHeJU
awGUwJhtcg jynfolvlxk&JU axmufcHrIudk AkdfvfcsKyfatmifqef; [m
b,favmuftxd&aew,fqkdwmudk tus,fw0ifh&Sif;jyNyd; AkdvfcsKyfatmiffqef;eJU
awGUqkHaqG;aEG;bdkU ocifEku bk&ifcHudk wkdufwGef;w,f/ bk&ifcHu
oabmwlwJhtwGuf zqyvukd,fpm;vS,f awGtjzpf AkdvfcsKyfatmifqef;eJU
ocifoef;xGef;wkdU u oGm;awGUMuw,f/ awGUwJhtcg tpkd;&tzGJUxJudk0ifbkdU
bk&ifcHu AkdvfcsKyfatmifqef;wkdUudk wdkufwGef;w,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;u olU
rlvawmif;qkdcsuf udk vufcHbkdU bk&ifcHudk ajymw,f/ tJ'dtcsdefrSm bk&ifcH
qma':refprpf[m usef;rma&;aMumifh &mxl;uEIwfxGuf NyD; bdvyfudk
jyefawmhr,f/ tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmifqef;&JU rlvawmif;qkdcsufudk
bdvyfjyefa&mufwJhtcg oludk,fwdkf bdvyftpdk;&vufxJ xnfhay;r,fvkdU
qma':refprpf uajzw,f/

'Dvkd awGUqkHNyD;wJhaemuf bdvyfudkrjyefcif olUae&mrSm acw? bk&ifcHvkyfr,fh


[ife&DEkdufqDudk qma':refprpfu pmwapmifa&;ypfcJhw,f/ tJ'DpmrSm
}atmifqef;[m Armjynf&JU vlMudKufrsm;wJHhtm ZmenfbJ/ ol[m wEkdifiHvkH;rSm
vlxkaxmufcHrI trsm;qkH; &xm;oljzpfw,fqkdwJhtcsufudk oHo, enf;enf;rS
rjzpfeJU?
uREkfyf[m olUudk &kd;om;wnfMunfolwOD;tjzpfeJU vufcHw,f/
ol&JU zqyvwzGJUxJomvQif wEkdifiHvkH;udk us,fus,fjyefjyefU pnf;&kH;EkdifwJh
ekdifiHa&;tzGJUjzpfw,f/
ol[m Nidrf;csrf;a7;eJU Nidrf0yfydjym;a&;& &Sdatmif MudK;pm;aew,fvkdU uREKfyf
,lqw,f/
vufeufudkif ykefuefjcif;tm;jzihf 'kufc a&mufaewJh jynfolvlxkrSmom ydkNyD;
'kufc jzpfp&m taMumif;&Sdw,f qkdwJhtcsufudk
olaumi;faumif;oabmaygufw,f/ qdkwJhtcsufawGudk vnf;
qma':refprpfu xnfhoGi;fa&;xm;ypfcJhw,f/
bk&ifcH qma':refprpfeUJ AkdvfcsKyfatmifqef;wkdU&JU aqG;aEG;yGJtNyD; EkdifiHa&;
rdwfaqGawGu armfvNrdKifuRef;udk rjyefygeJUawmhvdkU0kdif;NyD;wm;wJhtcg
EkdifiHa&;udk pGefUNyD;pma&;yghr,f vkdU wif;xm;wJh ocifEk&JU pddwfawG[m
,drf;,kdifovkdvkd jzpfoGm;vkdufao;w,f/
aemufrsm;rMumcifrSm zqyvtwGif;rSm AkdvfcsKyfatmifqef;wkdUvlpkeJU
ArmjynfuGefjrLepfygwD acgif; aqmif ocifoef;xGef; wkdU vlpk roifhrwifh
jzpfaeMuNyD/ wOD;eJU wOD; twkduftcHvkyfaeMuNydqdkwJhowif;awG ocifEk
Mum;&w,f/ 'dowif;awGaMumifh pdwfrcsrf;romjzpfaewkef; uGefjrLepfMoZmcH
awmifolv,form;awG pdwef;vrf;avQmuf&if; qE?jyaewmdu
ocifEkawGU&w,f/ ocifEk[m qE?jyyGJudk cyfa0;a0;u vSr;fMunfhaewkef;
olwkdU&JU a<u;aMumfoHawGxJrSm Armcsefau&Sdwftvdkr&Sd/ qkdwJh a<u;aMumfoH
wckudk ocifEkMum;vkduf&w,f/ 'Da<u;aMumfoH[m AkdvfcsKyfatmiffqef;udk
apmfum;xm;wJh a<uG;aMumfoHbJ/ armfvNrdKifuRef;u awmifolv,form;awG[m
olwKdU&UJ oabmwckwnf;eJu 'Davmufapmfum;0HhrSm r[kwfbl;/
ocifoef;xGef;wkdUvlpk &efukefuaeNyd;vSr;fnGefMum;xm;vkdUom armfvNrdKif
uRef;u v,form; awG [m 'Davmuftxd apmfum;&JwmjzpfrSmyJvkdU ,lqNyd;
'Dudpfpudk ocifoef;xGef;wkdUeJU aqG;aEG;&atmif &efukef udk ocifEk
csufcsi;fvkdufoGm;w,f/
ocifoef;xGef;eJU awGUwJhtcg wEkdfifiHvkH;ukd pkpnf;ay;Ekdifwm[m
AkdfvfcsKyfatmifqef; wa,mufxJ &Sdw,f/ cifAsm;wkdUvnf; pnf;ray;Ekdifbl;/

usaemfvnf; pnf;ray;Ekdifbl;/ AkdvfcsKyfatmifqef;uvGJNyd; b,folrS


pnf;ray;ekdifbl;/ tJ'Dvkd vlwa,mufudk ykdNyd; NunfndKvmatmif vkyfzkdUom
usaemfwkdU vkyf&r,f? vlxktMunfndK ysufatmif cifAsm;wdkU tokH;jyKaewJh
enf;y&d,m,ffawG rrSefbl;vkdU ocifEku tus,fw0ifh&Sif;jyw,f/
ocifoef;xGef;uvnf; olwkdU&UJ rauseyfcsufawG udk azmfjyw,f/ 'Dvkd&Sif;jywJH
rauseyfcsufawG qkdwm EkdifiHa&; rauseyfcsufcsnfhbJ/ 'DEkdifiHa&;
rauseyfcsuftjyfif udk ,fa&;udk,fwmeJU ywfoufwJh rauseyfcsufawG
ocifoef;xGef;rSm &Sdaeao;w,f/ 'DrauseyfcsufawGudk ocifoef;xGef;u
r&Sif;jyayr,fh ocifEkuawmh aumif;aumif;odaew,f/
'DrauseyfcsufawGqkdwmu 'Dvkdyg/ ocifoef;xGEf;[m
pdwfjyif;xefolr[kwfbl;/ AkdfvfcsKyffatmiffqef;uawmh pdwf tifrwef
jyif;xefw,f/ olwdkUESpfOD;aqG;aEG;Mu&if oabmuGJvGJwJhtcsufudk a&muf&if
AkdfvfcsKyfatmifqef;[m ocifoef;xGef;udk aigufaeovkd
Mudr;farmif;aeovkdjzpfjzpfaew,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;&JU tajymtqkd[m tckvkd
jyif;xefvm&if ocifoef;xGef;[m qufrajymawmhbl;/ pdwfrcsrf;omwJh
rsufESmxm;eJU ikwf wkyfMud; xkdifaeavh&Sdw,f/ tJ'grsKd;[m
rMumcPjzpfaewmudk ocifEkeJU vkyfazmfudkifbufawGu awGUcJh&zl;w,f/
'DvkdjzpfysufwJh tjzpftysuf awGxJu pdwf0ifpm;p&maumif;wJh om"U wkcudk
'dae&mrSm enf;enf;avmufajymvkdufOD;r,f/
*syefvufxufwkef;u *syef&JU cGihfjyKcsuft& ArmEkdifiHtwgu ftajccH
tkyfcsKyfa&;pnf;rsOf;Oya' wckudk a&;qGJbkdU a'gufwmbarmf tpdk&tzGJUeJU
EkdifiHa&;acgif;aqmiftcsKdU ukufudkfif; a&ul;uef&JU wef;vsm; uav;wckxJrSm
awGUqkHaqG;aEG;Mubl;w,f/ ocifek[m 'DaqG;aEG;yGJawGudk pdwfr0ifpm;bl;/
tJ'gaMumifh olrrsm;awG ajymaeMuwmudkvnf; em;axmifraebl;/
oludk,fwkdifvnf; bmrS 0ifrajymbl;/ pmtkyfwtkyfukd zwfcsifzwf/
rzwfcsif&if pm&Gufw&Gufay:rS m awGUu&mawGudk avQmufa&;aewmbJ
jzpfw,f/ waeUusawmh aqG;aEG;p&m tcsufwcsufay:vmw,f/
tJ'g[morwtmPm xifw,f/ ESpfawG tawmfMumNyDjzpfwJhtwGu
fb,folUqDurS vkdufNyd;pkHprf;vkdU twdtus r&awmhbl;/ tJ'DtmPm
eJUywfoufNyD; ocifoef;xGef;wifjyxm;wJh tcsufudk AkdvfcsKyfatmifqef; u
rMudKufbl;/ tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmifqef;[m olvkyfaeustwkdi;f ocif
oef;xGef;udk aigufief;aew,f/ 'Daigufief;oHawGudk Mum;&awmhrS ocifEk [m
awG;aumif;wkdif;awG;/ ai;aumif;wkdif;ai;/ a7;aumif;wkdif;a&;aewmuae
aqG;aEG;yGJ xJudk pdwfjyefvnfvmw,f/ AkdvfcsKyffatmifqef;eJU ocifoef;xGef;

wkdUudk wvSnhfpD Munfhvkduf whJtcg wOD;u odyfjyif;xefaew,f/


wjcm;wOD;u pdwfrcsrf;omwJh rsufESmMud;eJU ikwfwkyfxkdifaewmudk awGU&w,f/
ocifEk[m tpnf;ta0;rSm ai;aewJhtwGuf ocifoef;xGef;bmawG
ajymoGm;w,fqkdwm rMum;vkdufbl;/ 'gayrJh ocifoef;xGef; udk
Munfh&if;oem;vmNyd; ocifoef;xGEf;udk axmufcHwJhtaeeJU
AkdvfcsKyffatmifqef;&JU acsycsufawG ud k ZGwftwif;0ifNyd;uefUuGuf w,f//
aemufwaeU uefUuGufaew,f/ aemufwaeU reufusawmh &Spfem&DavmufrSm
AkdfvfcsKyfatmifqef;[m ocifEk&UJ tdrfudk a&mufvmNyD; ocifEk- cifAsm; 'DuaeU
aqG;aEG;yGJrwufygeJUvkdU AkdvfcsKyffatmiffqef;u ajymw,f/
rwufvkdU rjzpfbl;/ wuf&r,fvkdU ocifEk ujyefajymw,f/ rwufygeJUAsm/ vkdU
AkdvfcsKyffatmifqef;u xyfajymw,f/ bmjzpfvkdUvnf; vkdU ocifEku
jyefar;w,f/ aqG;aEG;yJGrSm cifAsm; eJU usaemf pum;rrsm;csifbl;/vkdU
AkdfvfcsKyfatmifqef;u jyefajzw,f/ pum;rrsm;csif&iftvG,fuav;
enf;&Sdw,f/ vkdU ocifEku qufajymw,f/ bmenf;vJ vkdU
AkdvfcsKyfatmifqef;u jyefar;w,f/ ocifoef;xGef;udk raigufygeJU/ pum;
aumif;aumif;ajymyg/ tJ'g[m AkdvfcsKyfeJU ig pum; rrsm;&wJhenf;yJvkdU
ocifEkajzwJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef;&,fw,f/ tJ'Dtpn;fta0;rSm
AkdfvfcsKyfatmiffqef;u ocifoef;xGef;udk aigufwmvnf; rMum;&awmhbl;/
ocifEk pum;0ifajymwmvnf; rMum;&awmhbl;/ ocifoef;xGef;[m
pdwfrcsrf;omwJh rsufESmMud;eJU ikyfwkyfxkdifaewmvnf; rawGU&awmhbl;/
ocifoef;xGef;rSm EkdifiHa&;eJU ywfoufwJh rauseyfrIawGtjyif tckajymcJhwJh
udk,fa&;udk,fwm eJU ywfoufwJh rauseyfrIawGvJ &Sdaeao;w,f qkdwmud
kocifek odaywJh 'dukd,fa&;ukd,fwmudpfp awG[m aqG;aEG;bkdUraumif;bl;/
vkdU,lqwJhtwGuf ocifEkvnf; bmrS qufrajymawmhbl;/ 'gawGudk
olU&ifxJrSmbJ odrf;xm;vkdufw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;eJU awGUwJhtcg
AkdvfcsKyfatmifqef;&Sif;jywJh EkdifiHa&; tajctae udk em;axmifNyD;
ocifoef;xGef;eJU rdwfrysufatmifaygif;bkdU ocifEku wkdufwGef;w,f/
AkdfvfcsKyffatmifqef;u em;axmifaew,f/ bmrSjyefrajymbl;/
*syefvufxufwkef;uocifoef;xGef; twGufeJU AkdvfcsKyfatmiffqef;eJU ol
jzpfcJh&wJh tjzpftysufav;udk owd&ao;vm; vkdUar;whJtcg
AkdvfcsKyffatmifqef;u &,faew,f/
ocifoef;xGef;eJU AkdvfcsKyfatmiffqef;wkdUtwGuf ocifEk aqmif&GufwJh
aphpyfa&;[m ratmifjrifygbl;/
'gayrJh vkyf&rJU tvkyf0wfw&m; wck aqmif&Gufvkduf&ayNyDvkdU ocifEk[m

olUukd,fol ESpfodrfhvdkuf w,f/ armfvNrdKifuRef;udk jyefcgeD;wJhtcg


EkdifiHa&;rdwfaqGawGu armfvNrdKifuRef;udk rjyefbkdU ajymMujyefw,f/
tJ'dtcgrSmvnf; EkdifiHa&;udkpGefUNyD; pma&;ygawmhr,fvkdU csrSwfxm;wJh
ocifEk&JUoH"dXmef 'kwd,tMudr fawmawmf ,drf;,kdifoGm;vkdufao;w,f/
ocifEk[m armfvNrdKifuRef;udk jyeffa&mufwJhtcg 1946 ck/
Zlvkdifvtv,favmuf jzpfaeNyd/ ola&;aewJh rmufhfpfqif;qkdwmbmvJ/
qkdwJhpmtkyfudk rMumcifa&;vkdUNyD;oGm;w,f/ armfvNrdKifuRef;u ykHESdyfpufykdif&Sif
wOD;u olUpufrSm ykHESdyfay;r,f qdkwmeJU ocifek[m Amhufpfqif;qkdwm bmvJ
udk tJ'DpufrSmbJ tyfvkdufw,f/ pufrSmpmjyifq&m r&SdwmeJU ocifEk[m
ykHESdyfwkdufudk aeUwkdif;oGm;NyD; pmjyifay;ae& w,f/ tm;wJhtcsdefrSm
tmZmenfqdkwmbmvJ qkdwJh pmtkyftopfudk a&;aew,f/ tJ'Dvkd eJU
Mo*kwfvtukefrSmqm[l;bwf&efpfh qkdwJh bk&ifcHopf &efukefudk
a&mufvmw,f/ocifEkvnf; pmtkyftopf a&; ae&mu 'Dbk&ifcHtopfeJU
AkdvfcsKyfatmiffqef; tay;t,lwJhapAsm/ vkdU qkawmif;vkdufw,f/ bk&ifcHopf
qm[l;bwf&efpfh [m AkdfvfcsKyfatmifqef;wkdUeJUvnf; aqG;aEG;w,f/
wjcm;EkdifiHa&; acgif;aqmifawGeJUvnf; aqG;aEG;w,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;&JU
awmif;qkdcsufudk bk&ifcHopfu vufcHwJhtwGuf pufwifbmv 26 &uffaeUrSm
AkdvfcsKyfatmifqef;eJU zqyv ukd,fpm;vS,fawG[ bk&ifcHopf zGJUpnf;xm;wJh
tpkd;&tzGJUxJudk 0ifvkdufMuw,f/ 'Dowif;udk Mum;&wJhtcg ocifEk
odyf0r;fomoGm;w,f/ 'gayrJh zqyvacgif;aqmif awG tpdk;&tzGJUxJukd tckvkd
0ifvkdufMuwJhtwGuf olbmjzpfr,fqkdwmudkom olarQmfrSef;MunfhEkdifr,fqkd&if
tckvkd odyfNyD;0r;fom csifrS 0rf;omr,f/
aemufrsm;rMumcif jrefrmhtvif; OD;wifqDu pmwapmifa&mufvmw,f/
OD;wif[m zqyv tzGJUcsKyf tvkyftrIaqmiftzGJUxJrSm face=WinKalaw
b@ma&;rSL; jzpfw,f/ ocifEkeJUvnf; txl;&if;ESD;oljzpfw,f/ ocifEk[m
OD;wif&UJpmukd zwfMunfwhJtcg zqyvacgif;aqmifawG[m tpdk;7tzGJUxJudk
0ifoGm;MuwJhtwGuf XmecsKyfudk tkyfcsKyfr,fh acgif;aqmifawG enf;oGm;NyD/
tJ'gaMumifh tvkyftrIaqmiftzGJUu ocifEkudk OufuXtjzpf
wifajrmufvkdufw,f/ 'Dpmudk&&if &efukefudk tjrefvkdufcJhyg qkdwmudk ocifEk
awGU&w,f/ &efukefXmecsKyfudk olrvmcsifbl;/ 'DarmfvNrdKifuRef;rSmyJ
pma&;aecsifw,fvkdU ocifEk csufcsif; pmjyefvkdufw,f/ aemufwe*FaEG
wywfavmufMumwJhtcg OD;wifqDu pmwapmif xyf&w,f/ tJ'DpmxJrSm
XmecsKyfudk qufqufvmyg/ XmecsKyftwGuf waeU2em&DavmufbJ
tvkyfvkyfay;yg/ usefwJhtcsdef awGrSm ocifEk MudKufovkd pma&;aeEkdifw,fvkdU

tvkyftrIaqmiftzGJUuxyfrH qkH;jzwfw,fqkdwmukd ocifek


zwf&w,f/'D'kwd,pmudk &Nyd; wJhtcg ocifEktwGuf jiif;vkdUraumif;awmhbl;/
tJ'gaMumifh oloGm;&mudk tNrJwrf; acg:oGm;csifwJholUcg;ykdufaqmif rjr&D/
orD;MuD;pef;pef;/om;;MuD;aomif;xkduf/ om;i,f armiffatmifwkdUukd ac:NyD;
ocifEk &efukefudkvkdufoGm;w,f/
ocifEk XmecsKyfudk a&mufwJhaeUrSmbJ/ AkdvfcsKyfatmifqef; [m XmecsKyfrSm
ocifEkukdvmawGUw,f/ ocifetckvkd XmecskKyfrSm tvkyfvkyfwmudk
AkdvfcsKyfatmifqef;odyf0r;fomw,f/ wjcm;vlwa,mufom olUae&mrSm
&Sdr,ffqkd&if ocifekeJUawGUwJhtcg 0r;fajrmuf0rf;ompum;awG udk ajymrSmbJ/
ten;fqkH;tjjzpfeJUawmh ocifEk cifAsm;vmwm usaemf0rf;omw,fvkdUa
jymrSmbJ/ 'gayrJh AkdvfcskKyfatmifqef;uawmh 'dvkd avmuGwfpum;awG udk
rajymwwfbl;/ ocifEktem;rSm wrdefpavmufpum;rajymyJ xkdifaeNyD;tif;vkdU
olUyg;pyfu ajymajymqkdqkd pm;yGJay:u pm&Guf w&Gufudk qGJ,lvkdufw,f/
tJ'dpm&Gufay:rSm zqyv XmecsKyf&kH;&HykHaiGudk usaemfhoabmtwkdif; okH;pGJEkdfif&ef
tvkyftrIaqmiftzGJUrS ay;xm;aom tmPmukd 'kwd, OufuX ocifEkxHokdU
,aeUrSp? vTJtyfay;vkdufonf vkdUa&;NyD; ocifEkudk tJ'Dpm&Gufay;vkdufw,f/
tckvkd vkyfwm[m ol0r;fajrmuf0rf;omjzpfaew,fqkdwmudk
olUenf;olU[efeJUjywmygbJ/ AkdvfcsKyfatmifqef;[m tvkyftrIaqmiftzGJU
olUtyfESif;xm;wJhtmPmukd tckvkdvTJray;Ekdifbl;/ vTJay;csif&if
tvkyftrIaqmiftzGJUudk olukd,fwkfdif tqkdoGif;&r,f/
tvkyftrIaqmiftzGJUuom ocifEkudktmPmtyfEkdifw,f qkdwmudk ocifEk[m
pm&Gufukd zwfNyD;NyD;csif; oabmaygufygw,f/ 'gayrJh AkdvfcsKyfatmiffqef;
0r;fajrmuf0rf;omjzpfaewmudk raESmifh,SufcsifwmeJU tcGifhaumif;&wJhtcgrSyJ
&Sif;jyawmhr,fvkdUqkH;jzwfNyD; AkdvfcsKyfatmifqef; ay;wJhpm&Gufudk
tomodr;fxm;vkdufw,f/ aemuf&uftenf;i,f MumwJhtcg
AdkvfcsKyffatmiffqef;[m nbufrSm AkdvfcsKyfuawmf a':cifMunfeJUtwl
ocifEkwkdU rdom;pk qDudk tvnfvmw,f/ ocifEkeJU awGUwJhtcg
AkdvfcsKyfuawmf a':cifMunfu olUvufxJrSm udkifxm;wJh oHpD;u&ufwAl;
ocifEkukdvSr;fay;w,f/ tawmfav;wmeJU ocifEk zGihfMunfhwJhtcg
a&T'*Fg;jym;awG jzpfaew,f/ 'da&T'*Fg;jym;awG[m
AkdvfcsKyfatmiffqef;vkd&mokH;bkdU twGu MunfnKdolwcskKdU vIxm;wJh
a&T'*Fg;jym;awG jzpfaew,f/ ociEkvnf; vufcHxm;vkdufNyd;
'Da&T'*Fg;jym;awGudk vkH;vkH;arhoGm;w,f/ 1951 ckESpfavmufukd a&mufwJhtcg
0efMud;csKyf&kH;crf;uae oHaow?mwckxJrSm ocifEk[m ypfpnf;wckudk &Sm&if;

a&T'*Fg;awGxnfhxm;wJh 'D oHAl;ukdoGm;awGUw,f/


AkdvfcsKyfatmiffqef;ukokdvf&atmif AkdvfcsKyfuawmf a':cifMunfeJUwkdifyifNyD;
ocifEk[m 'Da&T'*Fg;awGudk omoemh &dyfom 7HykHaiGxJ vSLypfvkdufw,f/
XmecsKyfudk a&muf&if waeUESpfem&D vkyfr,f/ usefwhJtcsdefrSm pma&;;r,fqkdNyD;
ocifEk tm;cJvmcJhwmyJ/ tJ'gaMumifh XmecsKyfu ay;wJh axmufyHhaMu;awmif
olvufrcHbl;/ pma&;vkdU&wJh ykdufqHeJUpm;r,fqkdNyD; ocifekd
jiif;vkdufao;w,f/ 'gayrJH XmecsKyf ukda&muffwJhaeupNyd; aeUpOf &GwfaeMu
y&dwfudkawmif tawmfMudK;pm;NyD; &Gwf&w,f wEkdifiHvkH;u udwfp trsKd;rsKd;eJU
XmecsKyfudk wufvmMuwJh EkdifiHa&;orm;awG[m
reuftapmMud;vnf;a&mufvmwmbJ/ xrif;pm;wke;vnf;
a&mufvmMuwmbJ/ ntdyfwkef;vnf; vmESKd;wmbJ/
ocifEkXmecsKyfudk a&mufNyD; rMumrD AkdfvfcsKyfatmifqef;&JU tdrftay:xyfrSm
tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;wck usif;yw,f/ wem&DavmufMumwJhtcg
AkdvfcsKyfatmifqef;&JU ukd,f&Hawmf AkdvfxGef;vS tpnf;ta0;cef;rxJudk
0ifvmNyD; OD; apmaoewfeJU typfcH&w,f vkdU trIaqmifvlMuD;awGudk
taMumif;Mum;w,f/ ocifEk[m olUtem;rSm&SdwJh OD; ausmfNidr;fbufvSnfhNyd;
a[h- ausmfNidrf; ? b,fol ypfw,f xifovJvkdUar;w,f/ OD;ausmfNidr;fu
olrodbl;vkdUajzw,f/ aemufwaeU nbufusawmh AdkvfcsKyfatmifqef;[m
aq;&kHMuD;rSm OD;apmqDudk owif;oGm;ar;&atmifocifEkudk vmac:w,f/
ocifEk[m t0wftpm;vJNyD; tjyifxGufcgeD;rSm AkdvfcsKyfa&; OD;apmudk
b,folypfw,fxifvJ/ 'guawmh uGefjrLepfawG ypfw,fxifw,f/
vkdUajymwJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef;[m olrodbl;/ vkdUajymw,f/ OD;apm&JU
rsufESmawGudk t0wfeJU ywfxm;wJhtwGuf AkdvfcsKyfeJU ociffEk
wkdUvmw,fqkdwm udkom olod&w,f/ AkdvfcsKyfwkdUudk rjrif&bl;/
XmecsKyfudk ocifEk pa&mufwJhtcsdefrS mzqyvtwGif;
AkdvfcsKyfatmifqef;tpdk;&tzGJUeJU uGefjrLepfwkdU&JU y#Dyu?rI[m
tawmfjyif;xefaeNyD/ tpdk;&tzGJu vkyforQ / uGefjrLepffawGu
axmufcH&r,fvkdU AdkvfcsKyfatmiffqef;wkdUu rqkdvkd? zqyvtzGJUtwGif; rSm
MudKufovkd a0befEkdifw,f/ MudKufovkd uefUuGuf Ekdifw,f/ zqyv[m
wyfaygif;pk jzpfwJhtwGu fwjcm;tzGJUawGudk olwdkUbufygatmif
uGefjrLepfawGuf qGJaqmifekdifw,f/ tJ'dvkd qGJaqmifvdkU olwkdUtqkdtEkdif&&if
AkdfvfcsKyfatmiffqef; tpdk;&tzGJU olwkdU&JU tqkduk vufcH&r,f tpkd;&tzGJU
tqkdtEkdif&&If uGEfjrLepfawGu tpkd;&tzGJU&JU tqkdudk vufcH&r,f wyfaygif;pk
qkdwm 'Dvkdvkyf&r,f / uGefjrKLepfawGuawmh 'dvkdr[kwfbl;/ zqyvxJrSm

AkdvfcsKyfatmifqef;&JUtqkdudk jyif;jyif;xefxef a0befw,f/ uefUuGufw,f/


'gayr,hf olwkdUuefUuGufrI &IH;oGm;wJhtcg olwkdU&UJ jynfolUtmPm qdkwJh
*sme,fxJrSm jyif;jyif;xefxef tpkd;&udk &IHUcsw,f/ a0befw,f/ txl;ojzifh
AkdvfcsKyfatmiffqef;udk jyif;jyif;xefxef &IHUcsw,f/ 'dvkdvkyfwm[m
enf;vrf;rusbl;/ tJ'gaMumifh zqyv tvkyftrIaqmiftpnf;ta0;awGrSm
uGefjrLepfudk,fpm;vS,fawGudk AkdvfcsKyfatmifqef;u rMumcP owday;&w,f/
ocifEkXmecsKyfudk a&mufvmwJhtcg ygwdwGif;rSm MudKufovkd a0befyg/
8sme,fxJu a0bzefwm enf;vrf;rus bl;vkdU ocifekudk,fwkdif
uGefjrLepfawGudk tMudrfMudrf &Sif;jybl;w,/f 'gayrJh ajymvkdUr&bl;/
jynfolUtmPm *sme,f xJu a0zefcsuf awG &IHUcscsufawG[m wMudrfxuf
wMudrf ydkNyD; jyif;xefvmw,f/ Murf;wrf;vmw,f/ zqyv
tvkyftrIaqmiftzGJU&UJ oabmwlnDcsufudk r,lbJ uGefjrLepfawG[m
olwdkU&UJoabmeJU olwdkU vlxk vIyf&Sm;rIawGudk
jyif;jyif;xefxefvIHUaqmftm;ay;vmMuw,f/ tJ'gaMumifh XmecsKyfudk ocifEk
a&mufvmNyD;vkdU bmrS rMumcif 1946 ckES pf fatmufwkdbmvtv,favmufrSm
zqyv tvkyftrIaqmif tzGJU[m uGefjrLepfygwDudk zqyvxJu
xkwfypfvkdufw,f / tvkyftrIaqmiftzGJU&UJ 'DqkH;jzwfcsufudk Ekd0ifbm
tpavmufrSm usif;ywJH A[kdaumfrwD nDvmcHu twnfjyKw,f/
tJ'd A[kdaumfrwDnDvmcH Nyd;oGm;wJhaeUupNyD; ocifEk&JU OD;aESmufxJrSm
tBuHwck[m jyif;jyif;xefxef ay:aew,f/ tJ'gaMumifh 'DtMuHeJUywfoufNyD;
wkdifyif&atmif taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf OD;ausmfNidr;dukd ac:vkdufw,f/
tcsdefuawmh 1946 ckESp fEkd0ifbmvtv,favmufjzpfaeNyD/
ausmfNidr;fa&- ighOD;aESmufxJrSm tMuHwck jyif;jyif;xefxef ay:aew,f/
[kwfuJh/
tdEd,udk 'kdiftmcDtkyfcsKyfa&;ay;zkdU 1917ckESpfxJrSm NAdwdoQtpkd;&u
ausnmwJhtcg ArmawG[[m 'dkiftmcDeJUroifhawmfao;bl; qkdNyD;Armjynfudk
csefxm;cJhw,f/ ArmawG[m tckvdk tESdrfcH&wmud ikHUrcHbJ jyif;jyif;xefxef
enf;rsKd;pkHeJU awmif;qkdwJhtwGuf 1923ckESpfusawmhrS Armjynfudk 'kdiftmcD ay;
w,f/tckqkd&ifvnf; 1946 ckESpf arvxJrSm NAdwdoQ tpdk;&[m
0efMuD;awGyg0ifwJh tzGJUwckudk tdEd, udk apvTwfcJhw,f/ bdvyfu rxGufcGif
'DtzGJU[m tdEd,acgif;aqmiffawGeJU tEd,vGwfvyfa&;;udk aqG;aEG;ygvdrfhr,f/
vGwfvyfNyD;wJhtcg tdEd,[m NAdwdoQ o[m, tzGJUawGtwGif;rSm aevkdu
aeEkdifw,f/ xGufvkdu xGufEkdifw,f/ vkdU NAdwdoQtpdk;&u ygvdrefrSm

twtvif;ausnmcJh&w,f/ 'kdUArmjynftwGufusawmh Armjynfudk


puLjzLpmwrf;t& tkyfcsKyfr,fqkdwmudkom NAdwdoQtpkd;&u ausnmao;w,f/
vGwfvyfa&; eJUywfoufNyD; bmudkfrS rausnmao;bl;/ 'dpuLjzLpmwrf;xJu
tkyfcsKyfa&;qkdwm 'dkfiftmcD tkyfcsKyfa&;avmufawmif tokH;rusbl;/
'kdUeJU tdEd, bmuGmvJ/ urmppfBuD;twGif;u NAdwdoQtpdk;&ukd 'kdUvJ
taESmuft,Sufay;cJhwmyJ/ tdEd,vn;f taESmuft,Suf ay;chJwmbJ/ 'dkUvn;f
vGwfvyfa&;twGuf *syefeJUaygifNyD; t*Fvdyfudk cscJhwmbJ/ tdEd,
acgif;aqmifBuD;wOD;jzpfJwJh qlzwfcsef'&mbkdUpfvnf; tdEd,vGwfvyfa&;twGuf
*syfef eJUaygif;NyD; t*FvdyfudkcscJhwmyJ? *syefawG[m tdEd,xJukd r0ifEkdifvkdUyJ?
0ifEkdif&if tdEd,xJrSm qlbwfcsef'&mbkdUpfvkd tdEd,trsKd;om;awG oef;eJUcsDNyD;
ay:MuOD;r,fqkdwm b,folrS rjiif;Ekdifygbl;/
tJ'dvkd tptp t&m&mrSm wkdUeJU wlaeNyd;
tdEd,twGufawmhvGwfvyfa&;ay;;r,fqkdwm ausnmw,f/ 'kdUArmjynftwGuf
awmh tckxd bmrS rausnmao;bl;/
[kwfw,f/
NAdwdoQawG tdEd,twGufvGwfvyfa&;ay;r,fvkdU ausnmNyD;
'kdUArmjynftwGufawmh rausnmwm[m bmjzpfvkdUvJ rif;odvm; ausmfNidrf;/
bmjzpfvkdUvJ/
NAdwdoQawG tdEd, uxGufoGm;MuqkdwJh qkH;jzwfcsufudk 1942 ckESpf rSmcsNyD ;
tdEd,trsKd;om; awG[m vlxk vIyf&Sm;rIawGudk jyif;jyif;xefxef vkyfMuw,f/
tJ'dvkd vkyfwJhtwGuf tdEd,trskKd;om; awGa&m? trsKd;orD;awGyg
axmifeJUaomif;eJU csDNyd; tzrf;qD; tcsKyfaESmif cHMu&w,f/ 1945 ckESpfxJrSm
NADwdoQu ppfEkdifwJhtwGu fzrf;qD;csKyfaESmifxm;wJh tdEd,trsKd;om;
trsKd;orD;awGudk axmifxJu tawmfrsm;rsm; vTwfvkdufw,f/ 'gayrJU
tdEd,uGefu&uftzJGUBuD;uawmh NAdwdoQ awG tdEd,uxGufoGm;MuqkdwJh
1942ckESpfwkef;u csxm;cJhwJh tqkdukd jyefr&kwfodrf;ao;bl;/ vGwfvyfa&;
r&o a&Shudk qufvSrf;MubkdU pdpOfaew,f/ tJ'gudk
NADwdoQwdkUaumif;aumif;odw,f/ yxrurmppf yGJBuD;t NyD;wkef;u tdEd,rSm
vGwfvyfa&;wkdufyGJawG tjyif;txefay:vmNyD; aoG;xGufoH,kdrIawG/
zrf;qD;csKyfaESmifrIawG? qlylaomif; usef;rIawG trsm;MuD;
ayaygufcJhbl;w,fqkdwmvnf; NAdwdoQ wkdU aumif;aumif; owd&w,f/
tJ'gaMumifh1946ckESpf arvxJrSm NAdwdoQ0efMud;awGygwJh tzGJUwckudk
tdEd,udkvTwfNyD; vGwfvyfa&; ay;ygr,fvkdU ausnm&wmyJ/
[kwfuJh?

'dkUvnf; vGwfvyfa&;ay;csifay;/ ray;&if wkdufyGJ0ifr,f vkdUausnmNyD;


tdEd,rSmvkd wkdufyGJ0ifjyvkduf&if 'dkUvGwfvyfa&;twGufvJ NAdwdoQawG
ausnm&r,f/
[kwfuJh/
tdEd,rSm wEkdfifiHvkH;udk udkifvIyfEkdfifwJh r[wr*ED &Sdovkd 'kdUqDrSmvnf;
wEkdifiHvkH;udkukdifvIyfEkdifwUJh AkdvfcsKyfatmifqef;&SDw,f/ tJ'gaMumifh
'kdUvGwfvyfa&;twGuf qkH;jzwfcsufwckcsNyD; wkdufyGJ0ifcsifw,f/ ighrSm qE
&SdwJhtaMumif; rif;AkdvfcsKyfudk oGm;ajymcsDuGm/ vkdU ocifEku ajymwJhtwGuf
OD;ausmfNidr;f[m AdkvfcsKyfatmifqef; &Sd&m twGif;0ef&kH;udk vkdufoGm;bkdU
xoGm;w,f/ wrdepfavmufMumwJhtcg wpkHwck ukd owd&wJhtwGuf
ocifEk[m OD;ausmfNidrf;udkvkdufac:jyefw,f/
ausmfNidrf;a& vGwfvyfa&;twGuf wkdufyGJ0ifr,fqkd&if jrefjref0if&r,f/
vufaES;vdkU rjzpfbl;/ jynfolvl xkqkdwm pdwftajymif;tvJ
tifrwefjrefw,f/ 'kdUvufaES;ae&if EkdifiHa&;acgif;aqmifrI[m zqyv
vufu uGefjrLepfawG&JU vufxJ a&mufoGm;Ekdifw,f/ 'g[m igwrifuvm
csJUNyD;ajymwm r[[kwfbl; / igEkdifiHa&;vkyfvmwmMumNyD/ vlxk7JUoabmudk
igaumif;aumif;odw,f/ tJ'Dawmh vGwfvyf&;wdkufyGJ0ifbkdU 'dkUvufaES;ae&if
EkdifiHa&; acgif;aqmifrI[m uGefjrLepfawG&JU vufxJ a&mufoGm;ekdifw,fqkdwm
igwu,fajymwm/ aemufawmufawmufajymaewm r[kwfbl/
ightaeeJUqkd&ifawmh zqyv u,lay;wJh vGwfvyfa&;udkom igvkdcsifw,f/
uGefjrLepfawGuay;wJh vGwfvyfa&;udk igrvkdcsifbl;/ AkdvfcsKyfudk tJ'dtcsuf
rif;aoaocsmcsm &Sif;jyuGm/
[kwfuJh/
AkdvfcsKyf aoaocsmcsm pOf;pm;Ekdifatmif igbmvkyfcsifw,fqkdwmudk
tckwcgwnf; rif;udk igajymjyvkdufr,f/
[kwfuJh/
1/ vGwfvyfa&;udk wESpftwGif;ay;yghr,fvdkU 1947 ckESpf Zefe0g&D 31
&ufaeUrwkdifcif NAdwdoQtpkd;&wkdUrS ausnm&ef/
2/ tu,frausnmvQif zqyv udk,fpm;vS,fawGtaeeJU tpdk;&tzGJUrS
EIwfxGufNyd; vGwfvyffa&; twGuftEkenf;eJU tmPmzDqef&ef/
tJ'DtcsufESpfcsufygwJh qkH;jzwfcsufudk csNyD; jynfwGif;rSmvnf; ausnmr,f/
NAdwdoQtpkd;&udkvnf; taMumif;Mum;r,f/ tJ'Daemuf tEkenf;eJU

tmPmzdqefbkdU vkdtyfwJh tpDtpOfawG udk vkyfr,f/ 'kdUawmif;wJhtwkdif;


NAdwdoQtpdk;&u ausnm&if tmPmzDqefbkdUrvkdbl;/ rausnm&if
tmPmzDqefr,f/ 'gyJ/
OD;ausmfNidr;fvJ AkdvfcsKyfudk&Sif;jy&atmif twGif;0ef&kH;udk xGufoGm;w,f/ aemuf
okH;em&Davmuf MumwJhtcg jyefvmNyD; ol&Sif;jywJh udpudk
tvkyftrIaqmiftpnf;ta0;rSm aqG;aEG;r,f/ tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;udk
tJ'DaeUnrSmbJ ac:bkdU AkdvfcsKyfatmifqef;u rSmvkdufwJhtaMumif;
OD;ausmfNidrf;u ocifEkudk &Sif;jyw,f/ tvkyftrIaqmiftpnf;ta0;pwJhtcg
ocifEku olUtqkdudk wifw,f/ OD;ausmfNidr;fu axmufcHw,f/
tzGJU0ifawGxJu vlBuD;okH;av;OD; u uefUuGufw,f/ useftzGJU0ifawGuawmh
bmrS rajymbl;/ AdkvfcsKyfbmajymr,fqkdwm apmifhem;axmifaeykHay:w,f/
AkdvfcsKyfatmiffqef;rSm olU[mol qkH;jzwfxm;wm&SdaeygNyD/ 'gayrJh olU
qkH;jzwfcsufudk awmh olrajymjyao;bl;/ wjcm;tzGJU0ifawG pkHpkHvifvif
rajym&ao;cif ol ajymvkdUraumif;bl;/ olu tqkdufk daxmufcHvkduf&if
b,folrS uefUuGufrSm r[kwfawmhbl;/olu uefUuGufvkduf&ifvnf; b,folrS
axmufcHawmhrSm r[kwfbl;/ tzGJU0if vlBuD;awG pkHpkHvifvif ajymwmudk
olem;axmifcsifw,f/ tJ'gaMumifh tJ'dnu AkdvfcsKyfatmifqef;[m
olrsm;ajymwmudkom em;axmifaew,f/ bmrS 0ifrajymbl;/
ocifEkqkdwJhvluvnf; b,fvkd vlpm;vJrqkdEkdifbl;/ olUudk vlqef;vkdU
yJac:&rvm;/ *GpmvkdUyJ ac:&rvm;/ ZGwfw&Gwform;vkdUyJ ac:&rvm;/
b,fvkd ac:&rSef;awmif rodbl;/ olUtqkdukd tvkyftrIaqmiftzGJUxJrSm
wa,mufxJ axmufcHrJhvl&Sdw,f/ tJ'dvkd vlMudKufeJaewJhtwGuf olU pdwf"mwf
usrqif;oGm;bl;/ olUtqkdudk vufcHatmif enf;trsKd;rsKd;eUJ pdwfvefrmefyg
ZGwftwif;ajymaewmyJ/ n 11em&Davmuf&SdwJhtcgusawmh
tvkyftrIaqmiftzGJU0if vlBuD;awGvJ tawmf yifyrf;vmMuukefNyd/ tJ'gaMumifh
Mum;jzwfwJhtaeeJU tzGJU0ifvlBuD;wOD;u tpkd;&tzGJUu EIwfxGuf&ef qkdwJh
tydkif;eJU tmPmzDqef&efqkdwJhtydkif;udk jzKwfypfNyD; wESpftwGif;
vGwfvyfa&;ay;ygr,fqkdwJh NAdwdoQ tpk;d&tzGJUUu 1947 ckESpf? Zefe0g&dv
31&ufaeUrwkdifrD aMujim&ef qkdwJh tydkif;udk bJ qkH;jzwfcsufcs&ef
tMuHay;w,f/ 'DtMuH[m bmrS wefbkd;r&Sdbl;qkdNyd; ocifEku
y,fypfvkdufw,f/ 'dtykdif;avmufom qkH;jzwfcsufcsr,fqdk&if bmrS
rqkH;jzwfwmuydkaumif;OD;r,f qkdNyd; ocifEku oa&mfawmfawmf
ajymvkdufao;w,f/ oef;acgifausmfavmuf a&mufvmwJhtwGuf aemufnrS
qufNyD; pOf;pm;bkdU AkdvfcsKyfatmifqef;u tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;udk

a&TUqkdif;ypfvkdufw,f/
aemufwaeUrSm Akdkvfatmiffqef;[m zqyv XmecsKyfudk a&mufvmNyD;
ocifEkeJUawGUw,f/ ocifEkqkdwJh twdkif;vkyf&rSmbJ/ rvkyf&if
vGwfvyfa&;jyem[m jrKyfoGm;vdrfhr,f/ 'gayrJhtmPmzDqefwJhtcg
usaemfwkdU vlawG tMurf;rzufbkdU tawmfxdef;ay;&r,f/
tMurf;zufvkduf&ifawmh vGwfvyfa7;wkdufyGJvnf; ysufoGm;rSmbJ/
vGwfvyfa&;eJUvnf; a0;oGm;rSmbJ vkdU ocifEkudkajymw,f/ nzufrSm
tvkkyftrIaqmiftpnf;ta0; pwJhtcg ocifEkeJU OD;ausmfNidrf; wkdUbmrS
ajymp&m rvkdbl;/ vGwfvyfa&;[m ta&;BuD;qkH;jyemjzpfw,f/ tJ'Dawmh
'Djyemudk OD;pm;ay;Nyd;aqmif&Guf&r,f/ 'DvkdOD;pm;ay;NyD; raqmif&Guf&if
vGwfvyfa&;udk usaemfwkdUrsufajcjywfoGm;vdrfhr,f/ 'dvGwfvyfa&;ukd
OD;pm;ay;Nyd; aqmif&Gufr,fqkdjyef&ifvnf; wESpftwGif; vGwfvyfa&;ay;ygvdkU
1947 ck Zefe0g&Dv 31 &ufaeU rwkdifrD ausnmcdkif;&kHeJU rvkHavmufao;bl;/
rausnm&if usaemfwkdUu bmvkyfr,fqkdwmyg yg7r,f/ tJ'gryg7If
usaemfwkdU&JU qkH;jzwfcsufudk NAdwdoQ tpdk;&wkdUu zkdfifwGJcsifvnf;
wGJxm;vdrfhr,f/ pufuL pkwfxnhfwJh jcif;xJ
qkwfypfNyd;xnfh&ifvnf;xnfvdrfhr,f/ tJ'gaMumifh NAdwdoQ tpkd;&wkdU u
rausnm&if usaemwkdUbmvkyfr,fqkdwm xnfh&r,f/ rxnhfvkdUvnf;
rjzpfbl;qkdwJh tcsufawGudk AkdvfcsKyfatmifqef;[m tus,fcsJUNyd;
wem&Davmufajymw,f/ uefUuGufrJhol wa,mufrS r&Sdbl;/ tJ'Dvkd ajym
NyD;wJhaemuf tmPm zDqefw,fqkdwm rvkyf&if rjzpfvkdU omvkyf&rSm
vG,fwJhudpr[kwfbl;/ tdEd,rSm r[wr*ED[m tEkenf;eJU tmPmzDqefbkdU
olUvlawGudk nGefMum;w,f/ vlwcskKdUom em;axmifw,f/ wcsKdUem;raxmifbl;/
usaemfwkdUArmawG[m odyfpdwfqwfw,f/tEkenf;eJU b,favmuftxd
tmPmzDqefEkdifrvJqkdwm apmifhMunhf&rSmyJ/ tdED,rSm wcsKdUvlawG[m
tMur;fzufvmwJhtcg r[wr*ED[m tmPmzDqefa&;udk &kwfodr;fypfw,f/
usaemfwkdUvlawGvnf; usaemfwkdUpum;udk em;raxmifMubJ tMur;fzufvm&if
tmPmzDqefa&;udk csufcsif;&yfypf&rSmbJ? tp&SdwJh owday;pum;awGudk vnf;
AkdfvfcsKyfuajymoGm;w,f/ AkdvfcsKyfajymNyD;wJhaemuf tvkyftrIaqmiftzGJU [m
tqkdudk wnDwnGwfwnf; qkH;jzwfcsufcsvkdufNyd;jynfwGif;rSmvnf;
ausnmw,f/ NAdwdoQtpkd;&udkvnf taMumif;Mum;w,f/]
1946 ck Ekd0ifbmvtukefavmufudk a&mufwJhtcg OD;ausmfNidrf;udk
AkdvfcsKyfatmifqef;u ac:vkdufw,f/ Od;ausmfNidrf; jyefvmwJhtcg bdvyfudk
vmNyd;aqG;aEG;MubdkUNAdwdoQtpkd;&uAkdvfcsKyfwkdUudk zdwfNyd; AkdvfcsKyfwkdUuvnf;

zdwfMum;vTmudk vufcHvkdufNydvkdU ocifEkudk taMumif;Mum;w,f/


zdwfMum;csufxJrSm ArmjynftwGu fvGwfvyfa&;udpudk aqG;aEG;bkdU
ygovm;vkdU ocifEku OD;ausmfNidr;fudkar;w,f/ rygbl;/ aqG;aEG;&atmif
bdvyfudkvmygvkdUom zdwfwmyJvkdU OD;ausmfNidrf; uajzw,f/ 'dvkdomref
zdwfMum;csufrsKd;udk 'dkUvufcHbkdU raumif;bll;/ 'DESpfarxJrSm tdEd,udk
NAdwdoQ0efMud; awG ygwJh tzJGUwckapvTwfcJhwkef;u 'DtzGJU bdvyfu rxGufcif
ygvDrefrSm NAdwdoQtpkd;&u ausnmcsuf wckxkwfjyefcJh&w,f/
'dxkwfjyefcsufxJrSm 'DtzGJU[m tdEd,acgif;aqmifawGeJU vGwfvyfa&;udp
aqG;aEG;r,f/ vGwfvyfa&; &NyD;wJhtcg tdEd,[m NAdwdoQ o[m,tzGJUxJrSm
aevkdu aeEkdifw,f/ cGJxGufvkdu cGJxGufEkdifw,f qkdwmudkyg xnfhoGif;a
usnmcJh&w,f/ tJ'dvkd ausnmcsufrskKd;om rygbJ omref
zdwfMum;csufrsKd;omqkd&if NADwdoQtpkd;&&JU zdwfMum;csufudk
'dkUvufrcHoifhbl;vkdU ocifEku ajymw,f/ usaemfwkdU tpkd;&tzGJUu
vufcHNyD;Nyd/ vufcHw,fqkdwmuvnf; bk&ifcHudk taMumif;Mum;NyD; oGm;NyD/
vkdU OD;ausmfNidr;fu &Sif;jyw,f/ 'Dvkdqkdawmh udp[m awmfawmfNyD;aeNyd/
'gayrJu rif;AkdvfcsKyfqDudk tckjyefoGm;NyD; igajymwJhtcsuf udk ajymjyygOD;/
olbmajymr,ffqkdwm ig Mum;csifw,fvkdUajymNyD;
OD;ausmfNidr;dukdjyefvTwfvkdufw,f/ aemufESpfem&DavmufMumwJhtcg
OD;ausmfNidrf;jyefvmNyD; 'DuaeUn tvkyftrIaqmiftpnf;ta0;ac:/ 'dudpudk
aqG;aEG;r,fvkdU AkdvfcsKyfajymvkdufwJh taMumif;&Sif;jyw,f/
tvkyftrIaqmiftpn;fta0;[m 'dwcgrSmawmh ocifEkwifjywmudk
vufcHw,f/ 'gayrJh NAdwdoQ tpdk;&tzGJU&JU zdfwfMum;csufudk
vufcHygw,fqkdwJhpum;jyefNyD; aeNyD/ tcktcsdefrS 'Dpum; udk
wrsKd;jyefjyifae&if raumif;bl;vkdU 0kdif;ajymMuw,f/ 'Dudpudk omrefudpvkd
oabmxm;vkdUr&bl;/ ArmEkdifiH&JU*kPf / bdvyfukd aqG;aEG; &atmifoGm;MurJh
zqyvudk,fpm;vS,f awG&JU 8kPf awGudk usaemfwkdUtrsm;BuD;iJh&r,f/
ArmEkdifiHu acgif;aqmifawG[m NAdwdoQtpkd;& uvmMutkH;vkdU ac:vkduf&if
bmrSef;nmrSef;rod xoGm;MuwmyJ qkdwmrsKd;urmrsufpdxJrSm ray:apcsifbl/
NAdwdoQ 0efMuD;tzGJU[m tdEd,udk rvmcif ta&;MuD;wJh ausnmcsufw&yfudk
ygvDrefrSm xkwfay;Ekdif&if zqyv acgif;aqmifawG bdvyftoGm;rSmvnf;
ygvDrefu xkwfay;Ekdif&r,f/ rxkwfay;&if zqyv acgif;aqmifawG
roGm;&bl;/ cifAsm;wkdUoGm;csifw,f qkd&if 'DvkdoGm;wmudk usaemf
oabmrwlbl;qkdwmudk rSwfwrf;wifxm;yg/ vkdU ocifEku ajymw,f/
tvkyftrIaqmif vlBuD;awGuvnf; zddwfMum;csufudk vufcHwJhtaMumif;

bk&ifcHudkpum;jyefNyD;Nyd/ tcktcsdefrS pum;jyif&if raumif;bl;qkdwmbJ


xyfajymMuw,f/ tJ'dtcg ocifEku tvkyftrIaqmiftzGJUu oabmwl&if
bk&ifcHudk oloGm;awGUr,f/ vkdUajymw,f/ tm;vkH;u oabmwlwJhtwGuf
OD;ausmfNidrf;udk ac:NyD; ocifEk[m bk&ifcHeJUawGUw,f/ bk&ifcH
qm[l;bwf&efpfh[m oabmxm; tvGefjrifhjrwfol jzpfw,f
ocifEkajymaewmudk axmufxm;nSmwmwJhpdwfeJU em;axmifaew,f/
ocifEkajymNyD;wJhtcg bk&ifcHu bdvyftpkd;&udk
csufcsif;taMumif;Mum;ay;r,fvkdU pum;jyefw,f/
1946 ckESpf 'dZifbmv 20 &ufaeU a&mufwJhtcg NAdwdoQ o[m,tzGJUeUJ
tifydkif,m twGif;rSm raevkdaom EkdifiHrsm;tm; aeatmif qGJxm;&ef
uREkfyfwkdUrSm qEr&Sdyg/ rrmjynfaemifa&;udk ArmEkdifiHol EkdfifiHom;rsm;uom
qkH;jzwfEkdif&rnf/
tcktcg tkyfcsKyfa&;onf bk&ifcH. trIaqmiftzGJU0ifrsm;jzpfMuaom
jrefrmtrsKd;om;rsm; vufwGif;rSm a&mufaeygNyD/
vGwfvyfa&;yef;wkdifokdU csDwufonfhtcg vQifvQifjrefjref csDwuf
&rnfjzpfaomfvnf;ArmEkdifiHolEkdifiHom; rsm;. tusK;dpD;yGm;tvkdUiSm
pnf;urf;wus csDwufEkdifMubkdU txll;;ta&;MuD;ygonf/ tp&SdojwJh
ausnmcsufwckudk 0efMuD;csKyf tufwvdu ygvDrefrSm ausnmay;ygw,f/
'Dausnmcsuf[m txl;vkHavmufaewJHtwGu fzqyv acgif;aqmifrsm; ?
bdvyfoGm;&eftqkdudk tvkyftrIatmiftzGJU u qkH;jzwfay;vkdufygw,f /
'gayrJh 'Dudp[m rNyD;ao;bl;/ zqyvacgif;aqmifawG NADwdoQ tpdk;&eJU
awGUwJhtcg bmawG aqG;aEG;;&r,fqkdwm ud kpOf;pm;bkdUtwGuf
AkdvfcsKyfatmifqef;u tvkyftrIaqmif tpnf;ta0; wck ac:ay;w,f/
tJ'dtpnf;ta0;rSm ocifEku wjcm;tcsufawGudk rvkdcsifbl;/
wcsufbJvkdcsifw,f vkdU ajymw,f/ AkdfvfcsKyfatmifqef;u bmvJvkdUar;w,f/
ocifEk vdkcsifwJhtcsufwcsufqkdwm bmvJ qkdudk odzkdUtwGuf 'dae&mrSm eJeJ
avmuf &Sif;;jybkdUvkdygvdrfhr,f/
NADwdoQ tpkd;&wkdUu tdEd, ud apvTwfvkdufwJh NAdwdoQ 0efBud;rsm;tzGJUeJU
tdEd, acgif;aqmifrsm;[m vGwfvyfa&;udpudk aqG;aEG;NyD;wJhtcg tdEd,rSm
taxGaxG a&G;aumufyGJMuD;wck usif;yay;bkdU ta&;wMuD;vkdvmw,f/
tJ'Da&G;aumufyGJrSmtEkdif&wJH tzGJU[m tdEd,wEkdifiHvkH;qkdif&m tpkd;& tzGJUudk
zGJUNyd; tJ'dtpdk;&udk NAdwdoQtpkd;&wkdUu tmPmvTJay;r,f/NyD;awmhrS
tJ'Dtpkd;&u OD;aqmifNyD; tdEd,EkdifiHopf&JU tajccH
tkyfcsKyfa&;pnf;rsOf;Oay'opfudk a&;qGJ7r,f/ tJ'gaMumifh 1946 ckESpfEkd0ifbm

vtwGif;rSm taxGaxGa&G;aumufyGJBuD;udk pwifusif;ycJhw,f/ tdEd,[m


tvGefBuD;wJhEkdifHiHMuD;jzpfwJhtwGu fEkd0ifbmvtwGif;rSm pwif usif;ycJhwJh
taxGaxGa&G;aumufyGJMud;[m 'dZifbmxJ a&mufrS NyD;oGm;w,f/ tJ'dtaxGaxG
a&G;aumufyGJBuD;udk tdEd,rSm usi;fywJhtcg NAdwdoQtpdk;&wkdkU jyXmef;xm;cJhwJh
1935 ckESpf tdEd,EkdifiHawmf tpkd;&tkyfcsKyfa&;Oya't&usif;ycJhw,f/
NAdwdoQtpkd;&eJU zqyv udkf,fpm;vS,f awG vGwfvyfa&;eJUywfoufNyd;
oabmwlnDcsuf&&if ArmEkdifiHrSmvnf; tvm;wl taxGaxGa&G;aumufyGJMuD;udk
usif;yay;bkdUvkdvdrhfr,/ tJ'Da&G;aumufyGJudk usif;ywJhtcg tdEd,rSmvdkyJ
NAdwdoQwkdU ArmEkdifiHtwGu fjyXmef;xm;wJh 1935 ckESpf ArmEkdifiH awmf tpkd;
tkyfcskYKyfa&; Oya't& usif;yay;p&m tvm;tvmawG trsm;MuD; &Sdw,f/
ocifEku 'dOya't& taxG axG a&G;aumufyGJ usif;ywmudk rBudKkufbl;/ olrSm
vkHavmufwJh taMumi;fawG &Sdygw,f/ 'dtaMumif;awG[m bmawGvJqkdawmh
eJeJavmufMunfh&atmif/
'd1935 ckESpf ArmEkdifiHawm ftpk;d& tkyfcsKyfa&; Oya'udk 91XmeOya'tjzpfeJU
ArmawG todrsm;w,f/ 'DOya't& ArmawGvufxJudk
91XmetkyfcsKyf&wJhtmPm awGtyfxm;w,fvkdUqkdmxm;aomfvnf;
wu,fhtmPm[m bk&ifcH&JUvufxJrSm &Sdw,f/ tJ'gaMumifh 'DOya'[m
wkdif;jynfeJU trsKd;om; twGu tbmrS tuskKd;r&SD/ &mxl;iwfaewJh
apmufiwfawGtwGufom tuskKd;&SdwJhOya' tjzpfeJU vli,fa&m vlBuD;yg
wEkdifiHvkH; 0kdif;Nyd; ysuf7,f jyKaewJh Oya' jzpfw,f/ tJ'dOya't& taxGaxG
a&G;aumufyGJMuD;ukd vkyfr,ffqkd&if &rJhvGwfvyfa&;udk jynfolvlxku
okdUavmokdUavm awG;awm oHo, jzpfvmEkdifp&m taMumif;&Sdw,fvkdU
ocifEku ,lqw,f/ aemufNyd;awmhvnf; olUtoufeJYxyfwlxyfrQ
jrwfekd;vSwJ hvkH;0vGwfvyfa&;udk olwoufvkH; &IHUcs uJh&Jh ysuf&,fjyKcJhwJh
Oya'MuD;eJUtwl Armorkdif;rSm wGJNyD;rSwf wrf;wifxm;&rSmvudk ocifEk
tifrwefpufqkwfw,f/ aemufxyfNyD;awmhvJ ocifEkrSm
taMumif;MuD;waMumif;&Sdao;w,f/ 1935 ckESpf Oya't&
t7G,fa&mufolwkdif;rSm rJay;EkdifcGifhr&Sdbl;/ t&G,fa&mufNyd; ypfpnf;
b,favmuf&SdrS tcGefb,favmufay;rS pojzifh rJqef'&Sif wOD;twGuf
t&nftcsif;awG uefUowfxm;w,f/ 'DvkduefUowfxm;wmudk ocifEk
rBudKufbl;/ t&G,fa&mufolwkdif; rJay;EkdifcGifh&Sdwmudk ocifEk BudKufw,f/
t&G,fa&mufolwkdif;udk rJay;EkdifwJH a&G;aumufyGJrSm tEkdif&wJh tzJGUrS
wkdif;jynfudk ukd,fpm;jyKwJh tzGJUjzpfEkdifw,f vkdU ocifEku ,lqw,f/
tJ'gaMumifh1/ 1935 ckESpf jrefrmEkdifiHawmftpkd;& tkyfcsKyfa&;Oya't&

a&G;aumufxm;wJhomref Oya'jyKvTwfawmf tvkdr&Sd/ 2/ vGwfvyfawmhr,fh


EkdifiHwkdif;rSm usif;yavh/ usif;yNrJ jzpfwJht&G,f a&mufolwkdif;u
a&G;aumufwifajrmufwJh wkdif;jyKjynfjyKvTwfawmf ukdom tvkd&Sdw,f/ 3/
tJ'dwdkif;jynfjyK vTwfawmfudk a&G;aumufekdifbkdUtwGuf Oya'topfw&yfudk
NAdwdoQtpkd;& wkdUu jyXmef;ay;&r,fvdkU ocifEk u tvkyftrIaqmiftzGJUudk
tqkd wifoGif;w,f/
tdEd,rSm 1935 ckESpf tdEd,EkdifiHawmftpkd;& tkyfcsKyfa&;Oya't&
a&G;aumufyGJvkyf&w,f/ ArmEkdifiHtwGufvnf; 'Dtwkdif;vkyfay;rSmbJ/
ocifEkawmif;qkdwJhtwdkif; rjzpfEkdifbl;vkdU wcsKdU tvkyftrIaqmifawGu
taMumif;jyw,f/ ocifEkujzpfEdkifw,fvdkU ajymw,f/ tvkyftrIaqmiftzGJU u
oabmwl&if 'Dudwfpudk bk&ifcHeJU oloGm;aqG;aEG;r,fvkdU ajymw,f
tvkyftrIaqmif tzGJU oabmwlwJh twGuf olUvufpGJawmf Od;ausmfNidr;fudk
ac:NyD; bk&ifcHeJUawGUw,f/ tJ'dtcsdefrSm qm8Dvbwfvdwfo0dwf qkdwJh Oya'
uRrf;usifol wOD; bdvyfua&mufaew,f/ tJ'gaMumifh bk&ifcHu ocifEkwkdUudk
'Dyk*f*kdvfeJU qkHay;w,f/ 'DyK8f8Kdvfu tdEd,rSm 1935 ckESpf Oya't&
taxGaxG a&G;aumufyGJusif;yay;cJhw,f/ ArmjynfrSmvnf;
'Dtwkdif;usif;yay;&rSmbJvkdU ajzw,f/ 'Dtajzudk ocifEk rBudKufbl;/
wkdif;jynfjyKvTwf awmf usi;fya&;udwfp[m ArmjynftwGufodyfta7;MuD;w,f
/ tJ'dta&;BuD;wJhtcsuf udk r&&if zqyv udk,fpm;vS,fawGu aqG;aEG;yGJudk
zsufNyD; jyefvmcJh&r,fvkdU ocifeku tvkyftrIaqmiftzGJUudk ajymjyw,f/
ocifEk[m olUoli,fcsif; AkdvfcsKyfatmifqef;udk odyftm;udk;w,f/
AkdvfcsKyfatmifqef;&JU t&Sdeft0geJUom awmif;&&if NAdwdoQtpkd;&qDu bmrqkd
&EKdif&r,f/ r&&ifvJ AkdvfcsKyfatmifqef;&JU t&Sdeft0geJU ArmjynfrSm pkdufxm;wJh
NADwdoQtmPmudk tkwfjrpfuaeNyD; ukdifvIyfypfEkdif&r,f vkdU ocifEku
rrSdwfrokH ,kHMunfaew,f/ tJ'D ,kHMunfrIaMumifh ocifEk[m NAdwdoQeJU
ta&;qkdwJh ae&mrSm tckvdk cyfwif;wif; cyfrmrm ta&;qkdwmjzpfw,f/
ocifEk&JU tqkdukd qkd&S,fvpfygwDu wndwnGwfwnf;axmufcHw,f/
bdvyfaqG;aEG;yGJud 0efMuD;awGom tzdwfcH&w,f/ tJ'gaMumifh qkd&S,fvpfygwD
OufuX ofcifjr[m jynfxJa&;0efMuD; &mxl;u xGufr,f/ olae&mukd
ocifEkudk cefUyg/ olUtpm; bdvyfaqG;aEG;yGJudk ocifEkwufNyd;
wkdif;jynfjyKvTwfawmf &atmif awmif;qkdygvkdU ajym&if;
qkd&S,fvpfygwD&JUudk,fpm; ocifEk&JU tqkdudk axmufcHw,f/
AkdvfcsKyfatmifqef; uawmh wu,fvkdU bdvyfaqG;aEG;yGJysufoGm;&if
qkH;jzwfcsuftwkdif; tmPm zDqef Ekdifatmif vlxk vIyf&Sm;rIawG

pn;f&kH;bkdUtwGuf ocifEkudk bdvyfaqG;aEG;yGJ rvkdufyJ ae&pfcJhapcsifw,f/


tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmifqef;u wkdif;jynfjyKvTwfawmf udk
&atmifawmif;r,f/ r&&if aqG;aEG;yGJzsufNyd;jyefvmr,f vkdU uwday;w,f/
AkdvfcsKyfwkdU bdvyfu jyefrvmcif OD;ausmfNidr;fqDu ocifEk
oHBudK;pmwapmif&w,f/ 'doHBudK;pmxJrSm wjcm;bmrS rygbl;/
vdrfarmfoD;qkdwJh pum;vkH;wvkH;wnf;ygw,f/ oHBudK;pmudk zwfNyD; ocifEk
odyf0rf;omaew,f/ tu,fa&GUom oHyk&moD;vkdU oHBudK;xJrSmygvm&if ocifEk
odyf0rf;enf;r,f/ bmjzpfvkdUvJqkdawmh Armjynfu rxGufcif OD;ausmfNidrf;u
wkdif;jynfjyKvTwfawmf&&if vdrfarmfoD;
vkdUoHBudK;&kdufvkdufr,f/r&&ifoHyk&moD;vkdU &kdufvkdufr,fqkdNyD; ocifEkudk
uwday;oGm;wmaMumifh jzpfw,f/
tcef;18/
atmiffqef;tuffwvDpmcsKyft& wkdif;jynfjyKvTwfawmftwGuf taxGaxG
a&G;aumufyGJMuD;udk 1947 ckESpf {Nydv xJrSm usif;ybkdUaocsmw,f
AdkvfcsKyfatmifqef;&JU axmufcHcsuf&&if b,folrqkd ta&G;cH&rSmbJqkdwm
aocsmaewJhtwGuf a&G;aumufyGJudk 0ifcsifwJh zqyvtzGJU0ifawG
odyfrsm;aew,f/ Armjynfr twGuf trwfae&maygif; 182ae&m &SdwJhteuf
0ifcsifwJhvlaygif; 500 ausmfavmuf&Sdaew,f/ 'DvlawGxJu wcsKdUudk
csKdcsKdomomawmif;yefvkdU&w,f/ wcsKdUusawmh ayawaw?
ZGwfw&GwfvkyfaewJhtwGuf XmecsKyfacgif;aqmifawG[m
tawmfaigufvGwfMu&w,f/ trwfavmif;pm&if;udk tacsmukdifNyd;wJhtcg
tvkyftrIaqmiftzGJU&JU twnfjyKcsuftwGuf
tvkyftrIaqmifawGqDukdtrwfavmif;pm&if;ykdU7w,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;[m
ocifEkemrnfrawGUbl;/ tJ'gaMumifh tvkyftrIaqmiftpnf;ta0;rvkyfcif
ESpf&ufavmuftvkd zqyv XmecsKyfudk AkdvfcsKkyfatmifqef;a&mufvmw,f/
ocifEk/ trwfavmif;pm&if;xJrSm cifAsmhemrnf rawGUbl;/
[kwfw,f / AkdvfcsKyf/
cifAsm;a&G;aumufyGJr0ifbl;vm;/
r0ifbl;/
r[kwfwmbJAsm/ 0ifygAs/
r0ifcsifbl;/
wkdif;jynfjyKvTwfawmf em,uvkyfbkdU cifAsm;udk usaemf pdwful;xm;w,f/

'dvkdqkd&ifomawmifr0ifcsifao;w,f/
bmjzpfvkdUvJ/
'dem,u wufvkyfae&if EkdifiHa&;u xGuf&awmhrSm r[kwfbl;/ 'Dpum;udk
Mum;wJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef; [m tawmfpdwfqdk;w,f/ 'DocifEkqkdwJhvl[m
EkdifiHa&;vkyfazmfudkifbufawGeJUtwlwlekdifiHa&;vkyfzkdUudk b,fawmhrS
pdwfrul;bl;/ tcGihfaumif;&wmeJU EkdifiHa&;u xGufajy;bkdUbJ
pdwful;aew,fvkdU awG;rdNyd; pdwfqkd;ykHay:w,f/ 'grSr[kwf&ifvnf; oluawmh
tifrwef arwmxm;Nyd; ay;w,f/ 'DocifEk[m olUapwemudk rwKefUjyefbl;vdkU
awG;rdNyd; *&kPma'gaomjzpfwmrsK;dvJjzpfEkdifw,f/ tJ'gaMumifh olUpum;xJrSm
a'gooHawG ygvmNyd; us,fus,favmifavmifjzpfvmw,f/ ocifEkvJ
olEkdifiHa&; rvkyfcsifygbl;qkdwm od&ufom;eJU olUukd bmvkdU EdkifiHa&;orm;
twif;vkyfckdif;ae&wmvJ/ qkdNyD; pdwfqkd;vmw,f/ olUpum;awGxJrSmvnf;
a'gooHawG ygvmw,f/ olwkdUESpfa,muf tcsDtcs ajymaeMuwm
tawmfqlnHaewmbJ/ XmecsKyftvkyform;awGeJU {nhfonfawG[m
'DESpfa,mufbmrsm;jzpfovJqkdNyD; ajy;vmMuao;w,f/ 'gayrJh
AdkvfcsKyfatmifqef;udk olwkdUaMumufw,f/ tMumBuD;&yfNyD;em;raxmif&Jbl;/
em&D0ufavmufMumwJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef;[m xkdif;ae&mu
AsKH;ueJxxGufoGm;w,f/ ocifEkuawmh AkdvfcsKyfeJU tmacsmufatmif
jiif;ckH&wmaMumifh armaewmeJU olUpm;yGJrSmxkdif awGUcsifwJh{nhfonfawGudk
aemufrS vmawGUMubkdU csdef;NyD; tarmajzaew,f/ tawmfuav;MumwJhtcg
AkdvfcsKyfatmifqef;u w,fvDzkef;eJU pum;ajymcsifw,fvkdU XmecsKyfu
vlwa,muf vmajymwmeJU w,fvDzkef;&Sd&mudk ocifEkxoGm;w,f/
[,fvkd? AdkvfcsKyfvm;/
cifAsm;a&G;aumufyGJ0ifygAs/
r0ifbl;/
The Country is doomed vkdUa'goeJU tus,fBuD;atmfNyD;
AkdvfcsKyfatmifqef;[m w,fvDzkef;udk aqmifhcsypfvkdufw,f/ The Country
is doomed qkdwm[m wkkdif;jynfBuD;ysufpD;awmhrSmbJ vkdU wkduf&kduf t"dyfyg,f
&w,f/ wkdif;jynftwGuf aqmif&GufoifhwJhvlawG[m tckvkdom
acgif;a&SmifaeMur,fqkd&if wkdif;jynfBuD;ysufpD;awmhrSmbJ vkdU olqkdcsifwmbJ/
a'goodyfjzpfaewJhtwGuf olajymcsifaewmudk tukefrajymyJ tckvkd
wkdwkdawmif;awmif; ajymvkdufykHay:w,f/
wkdif;jynfjyKvTwfawmfqkdwm omref Oya'jyK vTwfawmfeJU rwlbl;/
ZGwfvkyfawmhrJhEkdifiHopf twGuf tajccH Oya' BuD;udk a&;;qGJ&rJh

Oya'jyKvTwfawmfjzpfw,f/ 'Dvkd Oya'jyKvTwfawmfrsKd;ukd woufrSmwcg


MuHKbkdU tifrwefcufw,f/ tJ'D wkdif;jynfjyKvTwfawmf [m *kPftm;jzifh tif
rwef BuD;rm;aewJhtwGuf 'DvTwfawmf em,u&mxl;&JU *kPf[m vJ tifrwe
BuD;rm;vSygayw,f/ 'DtcsufawGudk ocifEk rodvkdU r[kwfbl;/ oDygw,f
tJ'D*kPfudkocifEk rvkdcsifvkdUvJ r[kwfygbl;/ vkdcsifygw,f/
aemufNyd;awmhvnf; AkdvfcsKyfatmifqef;u ocifEkud em,u &mxl;ay;wm[m
ocifEk&JU t&nftcsif;udkMunfhNyd;ay;wmr[kwfbl;/ wkdif;jynfjyKvTwfawmfrSm
em,u vkyfbkdU ocifEkxuf trsm;BuD; ydkNyD; awmfwJhvlawG
trsm;BuD;&Sdygw,f/ 'dvkd&SdaewJhtxJu ocifekudk a&G;NyD;ay;wm[m
wjcm;aMumifhr[kwfbl;/ cyf&Sif;&Sif;ajym&&if cspfvkdUay;wmbJ/ 'gudkvJ ocifEk
odygw,f/ 'gayrJh 'Dem,u &mxl;udk ocifEkvufcHvkduf&if
EkdifiHa&;avmuBuD;xJrSm oHo7m&SnfawmhrSmbJqdkwmudk ocifEk awG;rdNyd;
wpdrfhpdrfhaMumufaew,f/ tJ'gaMumifh 'Dem,u &mxl;udk b,fenf;eJUrQ
vufrcHbl;vkdU ocifEk ,wdjywfqkH;jzwfxm;w,f/
a&G;aumufyGJusif;ywJhtcg ArmjynfrrSm trwfae&m 182ae&m &SdwJhteuf
zqyvu 171 ae&m&w,f/ uGefjrLepfawGu 7 ae&m&w,f/usef
woD;yk*f*vawGu usefae&mawG&w,f/
wkdif;jynfjyKvTwfawmfudk 1947 ckESp fZGEfv 9&ufaeUrSm zGifhr,f/ tJ'dawmh
wkdif;jyK jynfjyK vTwfawmf a&;qGJ&rJh tajccH tkyfcsKyfa&;Oya'eJUywfoufNyD;
BudKwifwkdifyifEkdifzkdU twGuf arvtv,f avmufrSM zqyv trwfaygif;pkH
tpnf;ta0;w&yfudk AkdvfcsKyfatmifqef;u zdwfac:xm;w,f/
tJ'Dtpnf;ta0;[m trwfaygif;pkHtpnf;ta0; jzpfaywJh ocifEkukdvJ 'kwd,
OufuX tjzpf zdwfac:xm;w,f/ ocifEk w&ufrS rwufbl;/
AkdvfcsKyfatmifqef;eJU trwfawG MunfhvkyfMuvdrhfr,f qkdNyD; olU[mol
XmecsKyfrSmaew,f/ tnmudk jyefcsifwJh olUwaumufzmav;wjyifjyifeJU
oljyef&rJh&ufudk vufcsKd;NyD;a7wGufaewJh qDonf tnmom;zkd;aqmifvkd
ocifEk[mvJ 'Dvkd XmecsKyfrSmae&if; olUekdifiHa&;u xGuf&r,fh &ufudk
vufcsKd;NyD;a&wGufaew,f/ 'gyar,hf udwfp wck ay:vmvkdU 'Dtpnf;ta0;&JU
vkyfief;awGxJ rSm rygcsifaywJh ocifEk 0ifNyd; ygvkduf&ao;w,f/ yg&ykHu
'Dvkd/ AkdvfcsKyfatmifqef;[m tajccHtkyfcsKyfa&; Oya'xJrSm
bmoma&;ygvmrSmudk rltm;jzifhrBudKufbl;/ wcsKdUtrwfawGu bmoma&;udk
wenf;enf;jzifh xnhfay;apcsifw,f/ wcsKdUusawmh Ak"f'bmomudk
EkdifiHawmfbmomtjzpf xnhfay;apcsifw,f/tJ'Dvkd &SdaeaywJh 'DudwfprSm
AkdvfcsKyfatmifqe;f&JU pdwf"mwf[m tifrwef jyif;jyif;xefxefMuD;

qefUusifaewJhtwGuf b,ftrwfurS trwfaygif;pkHnDvmcHrSm 'Dudwfpudk


rajym&JMubl;/ 'gayrJh trwfaygif;pHknDvmcH usif;ywJh aeU&uftwGif;rSm
&[ef;awmftcsKdUeJU Ak'f"bmomacgif;aqmiftcsKdU tajccH tkyfcsKyfa&;Oya'xJrSm
Ak'f"omoemudk ekdifiHawmfbmom tjzpf xnfhay;bkdU owif;pmxJrSm
awmif;qkdvmw,f/ AkdvfcsKyfatmifqef; [m tJ'dtrwfaygif;pkH nDvmcH&JU
aeUwaeUrSm pum;ajymaewkef; owif;pmawGxJu awmif;qkdcsuffawGeJU
ywfoufNyd; ]acG;a[mifwkdif; xMunhfraeEkdifbl; } vkdU
vTwfueJajymvkdufrdw,f/ AkdvfcsKyfatmifqe;fuawmh owif;pmawGudk
ajymwmygbJ/ 'gayrJh owif;pmawGu AkdvfcsKyfatmifqef;[m
&[ef;awmfawGudk ykyfcwfovkd vSnhfNyD;a&;MuwJhtwGuf Ak'f"bmomavmurSm
tawmfuav; pdwfrcsrf;romjzpfoGm;w,f/ tJ'gaMumifh pdwfyloGm;wJh bk&ifcH
qm[l;bwf&efpfhu ocifEkudk csufcsif;ac:vkdufw,f/
awGUvQifawGUcsif; qm[l;bwf&efpfhu trwfaygif;pkHnDvmcHrSm
AkdvfcsKyfatmifqef; ajymvkdufwJh pum;aMumifh &[ef;awmfawGeJU
Ak'f"bmom0ifawG tawmf pdwfrcsrf;rom jzpfaew,fvkdU usaemf
owif;Mum;&w,f/ cifAsm;vJ 'Dowif;udk Mum;NyD;a&maygh vkdU ocifEkdukd
ajymvkdufw,f/
usaemf rMum;&ao;bl;vkdU ocifEkuajzw,f/ (ocifEk[m owif;pmawGud
ktifrwef zwfcJw,f/)
&[ef;awGeJU Ak'f"bmom0if awmfawmfrsm;rsm; [m tawmf pdwfrcsrf;rom
jzpffaew,fvkdU ussaemf tpD&ifcHpm zwf&w,f/ tJ'dawmh 'Dudwfpudk
cifAsm;0ifOD;rSyJ/ tckvdk vspfvsL&Ixm;vkdU rjzpfbl;/ vkdU ajymNyD;
qm[l;bwf&efpfhu ocifEkudk pmyGJckHay:u tkdif,mvefEkdifiH&JU tajccH
tkyfcsKyfa&; Oya'pmtkyf ay;vkdufw,f/ tJ'dOya'&JU wae&mrSm
bmoma&;u@udk awGU&w,f/ tJ'd face=WinKalaw u@atmufrSm
uufvopf *kdPf;[m tkdif,mvef wGif trsm;qkH;vufcHaom*dkPf;jzpfw,f/
y&kdwufpwifh *kdPf;0ifrsm;vnf; tkdif,mvefrSm &SdMuw,fvkdU t"dyfyg,f ygwJh
pmykd'fawGud ocifEkawGU&w,f/ tJ'dawmh qm[l;bwf&efpfhu qufNyD;
tajccHtkyfcsKyfa&; Oya'xJrSm bmoma&;vkH;0rygbl;qkd&iffamh &[ef;awmfawGeJU
Ak'f"bmom0ifawG 7JU pdwfxJ tawmfxdckdufvdrfhr,f/ tkdif,mveftajccH
tkyfcsKyfa&;Oya'xJrSm vkd ArmEkdifiHrSm Ak'f"bmom [m vltrsm;qkH;udk;uG,fwJh
bmomjzpfw,f/ wjcm;bmomawGvJ &Sdw,f qkdwmavmuf awmh
xnhfay;oifhw,f/ trwfawGxJuawmh b,folrS AkdvfcsKyfatmifqef;udk
ajym&JrSm r[kwfbl; ajym&ifvJh AkdvfcsKyfatmiffqef; u em;axmifrSm

r[kwfbl;/AkdvfcsKyfatmifqef;udk ocifEk ajymrS &rSmbJvkdU qm[l;bwf&efpfhu


pkd;&drfaewhJpdwfawGeJU ocifEkudk ajymjyw,f/ ocifEkvJ tkdif,mvef
tajccHtkyfcsKyfa&;Oya' pmtkyfudk ,lNyd;
AkdvfcsKyfatmifqef;tdrfwef;oGm;w,f/jrefrmEkdifiHawmf
tajccHtkyfcsKyfa&;Oya'xJrSm bmoma&;u@ygvmwmawGUawmh zqyv
trwfawG[m tawmf thHtm;oihfaeMuw,f/ (1)
zqyv trwfaygif;pkH nDvmcH Nyd;oGm;wJhtcg NrdwfjrdKUu OD;cifqkdwJhtrwf[m
olUt&yfudk cPjyefw,f/ olpD;oGm;wJh oabmF[m vrf;rSm epfjrKyfoGm;w,f/
oabmFxJygoGm;wJh vlwa,mufrS r&Sifbl; / tm;vkH;
a7epfNyD;aoqkH;oGm;w,f/ 'Dowif;udk Mum;Mum;csif; rsm;rMumcif
AkdvfcsKyfatmifqef; XmecsKyfudk a&mufvmw,f/
atmufajcrSwfpk (1) zGJUpnf;ykHtajccHOya' yk'fr 21
(1)Ak'f"bmomomoemawmfonf
EkdifiHawmf\EkdifiHom;trsm;qkH;ukd;uG,f&mjzpfaom *kPfxl;0daooESihf
jynfhpkHonfh bmomBuD; jzpfonf[k jynfaxmifpk EkdifiHawmfu
todtrSwfjyKonf/
(2) EkdifiHawmfonf tpfpvmrfbmomomoem/ c&pf,mef bmomomoem?
[dELbmomomoemESihf ewfudk;uG,faom bmomwkdUudk
tajccHOya'tmPmwnfaomaeU EkdifiHawmfwGif&SdMuaom udk;uG,f&m
bmomtcsKdU[k todtrSwfjyKonf?
bdwfu trwfwa,muf a&epfqkH;oGm;NyD/ olUae&mrSm
Mum;jzwfa&G;aumufyGJvkyf&r,f/ tJ'da&G;aumufyGJrSm cifAsm;0ifyg/
AkdvfcsKyfa&/ pOf;pm;bkdU tcsdefenf;enf;avmufay;ygtkH;/
pOf;pm;raeygeJUAsm 0ifyg/
'kdUArmtpnf;t&kH;xJ0ifbdkU udwfpwkef;uvnf; AkdvfcsKyftwif;avmwmeJU
ig0ifvkduf&w,f/ pOf;pm;bkdU tcsdefenf;enf;rS r&vkdufbl;/ 'DwBudrfawmh
taotcsmpOf;pm;apcsifw,f/ tcsdefenf;enf;av; ay;ygvkdU ajymaewJhtwGuf
AkdvfcsKyfvnf; aemufxyfrajymawmhbl;/ jyefoGm;w,f/ ocifek
a&G;aumufyGJudwfpukd trsKd;rsKd;pOf;pm;aew,f/ a&G;aumufyGJ0ifbkdUqkdw
mpOf;pm;vkdUr&bl;/ nwnusawmh AkdvfcsKyfatmifqef;[m ocifEkeJU
vmawGUjyefw,f/
Mum;a&G;aumufyGJtwGuf pm&if;oGif;bkdU aemufqkH;&uf[m reufjzefbJ?
cifAsm;pOf;pm;vkdUr&ao;bl;vm;/

AkdfvfcsKyfatmifqef;qkdwm omrn yk*f8Kdvfr[kwf/ ArmwEkdifiHvkH;twGuf


vGwfvyfa&;udk,lay;EkdifwJh &SmrS&Sm;wJ tmZmenfyk*f*kdvfjzpfw,f/
AkdvfcsKyfatmifqef;udk MunfhwJhtcg ocifek[m tJ'dvkdyJ Munfh&OD;r,f/
wufuodkvfausmif;om;b0u wnf;u twlwlvkyfudkifvmMuwJh
vl&if;yJqkdwJhtMunfhrsKd;eJU csnhfyJMunhfNyD; AkdvfcsKyfudk rqufqHoifhbl;/
aemufNyD;awmhvJ AkdvfcsKyf[m tJ'DtcsdefrSm ocifEk&JU acgif;aqmifjzpfaeNyD/
acgif;aqmifvkyfolu a&G;aumufyGJ0ifygvkdUajymaewm[m trdefUay;aewmbJ/
'DtrdefUudk 'Davmuf cg;cg;oD;oD; jiif;qefaew maumif;rvm;/ tp&SdwJh
pdwful;awG[m ocifEk&JU OD;aESmufxJrSm wckNyd;wck ay:aewJhtwGuf
ocifEk[m olUpdwfxJrSm &SdwJhtwkdif; ajz&rSmudk odyftm;emaew,f/
tJ'gaMumifh AkdvfcsKyfatmifqef;&JU ar;cGef;udk &kwfw&uf rajzao;yJ awGNyD;
pOf;pm;aew,f/ ESpfrdepfavmufMumawmhrS a&G;aumufyGJ0ifr,f/ 'gayrJh
vGwfvyfa&;&NyD;vdkU 6v Mum&if igEkdifiHa&;uxGufr,fvkdU
ocifEkajzvkdufw,f/
AkdvfcsKyfatmifqef;[m tawmf auseyfoGm;w,f/ tJ'gaMumifh
vGwfvyfa&;&NyD;wJhaemuf 6v qdkwJhtcsdef[m
trsm;BuD;vkdygao;w,f/vkdUajymNyd; jyefoGm;w,f/
aemufwaeUusawmh a&G;aumufyGJ avQmufvTmrSm
ocifEk vufrSwfxkd;NyD; NrdwfjrdKUudk av,mOfysHeJU udk,fpm;vS,fwa,muf
uref;uwef; vTwfvkduf&w,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;&JU t&Sdeft0gaMumifh
ocifek[m NydKifbufr&Sd ta&G;cH&w,f/ 'gayrJh [kdwkef;u tcsufwcsufudk
b,folrS pOf;pm;rd[efrwlbl;/ a&G;aumufyGJ Oya't& trwfavmif; ocifEk
[m Nrdwfu w&m;olBuD;wOD;&JUa&SUrSm a&G;aumufyGJ avQmufvTmudk
vufrSwfxkd;&r,f/ a&G;aumufyJG avQmufvTmudk ocifEku &efukefrSm
vufrSwfxdk;NyD; olUudk,fpm;vnfu bdwfrSm avQmufvTmoGm;oGif;wm[m
a&G;aumufyGJ Oya'eJU qefUusifaumif; qefUusifaevdrfhr,f/ tuf,I
ocifEk[m NrdwfNrdKUudk udk,fwkdif roGm;aywJh &efukefu w&m;olBuD;wOD;a&SUrSm
a&G;aumufyGJavQmufvTmudk vufrSwfxdk;ygw,f qkd&ifvnf; a&G;aumufyGJt&
'Dvkd vufrSwfxdk;Ekdifovm;qkdwm pOf;pm;p&m&Sdw,f/ a&G;aumufyGJ avQmufvTm
udk uref;uwef; ykdU&wJhtwGuf &efukefu w&m;olBuD;wOD;&JU a&SUrSm
vufrSwfxkd;jzpfcsif xkd;jzpfr,f/ 'dvkd w&m;olBuD;&JUa&SWrSm vufrSwfxkd;bkdUudk
arhaeaumif;arhaeEkdifw,f/
ocifEk trwfjzpfwJhtcsdefrSm wkdif;jynfjyKvTwfawmfudk zGifhvkdU ESpf&uf

okH;&ufavmuf &oGm;NyD/ tJ'dtcsdef twGif; ocifjru vTwfawmf&JU


em,utjzpfaqmif&Guf&w,f/ ocifEk trwfjzpfwJhtcg ocifjru em,u
tjzpfu EIwfxGufNyD; tpkd;&tzGJUxJrSm 0efMuD; wOD;jzpfvmw,f/ ocifEkudk
wkdif;jynfjyKvTwfawmf&JU em,u tjzpf wifajrSmufvkdufMuw,f/ yxraeUrSm
ocifEk[m em,utjzpfeJU wkdif;jynfjYyKvTwfawmf&JU pifjrifhay:rSmxkdif&if;
AkdvfcsKyfatmifqef;aMumifh ig[m ukdEku ocifEkjzpfcJh&w,f/
AkdvfcsKyfatmiffqef;aMumifhbJ pma&'q&mvkyfae&mu EkdifiHa&;xJjyef0if&NyD;
ig[m EkdifiHa7;orm;jzpfvm&jyefw,f/ tckvJ AkdvfcsKyfatmifqef;aMumifhbJ
wkdif;jyKjynfjyKvTwfawmfem,u jzpfNyd;
'dpifjrihfay:a&mufaejyefNyD/'DAkdvfcsKyfatmifqef;aMumifh aemufxyfNyd; igbmrsm;
jzpf&tkH;rvJ rodbl;vkdU olow0gawG&JU jzpfcsifwmvJ rjzpf&yg/
rjzpfcsifwmvJ jzpf&wmawGudkawG;&if; ocifEk[m wa,mufwnf;
jyKH;aew,f/tJ'dtcdsefu tu,fa&GUrsm; trwf wOd;OD; [m ocifekudk
vSr;fNunhfrd&if ocifEk[m rm,mawGrsm;NyD; tckawmhpifjrifhay:rSm ZdrfawGUaeNyd
xifyg&JU / jyKH;pdpdMuD;vkyfaew,f vkdU xifaumif;xifoGm;edkifp&m
taMumif;&Sdw,f/
1947 ck ZGefv 16&ufudk a&mufwJhtcg ArmEkdifiHawmfudk vkH;0vGwfvyfNyd;
tcsKyftcsmtmPmykdifwJh EkdifiHtjzpf aMunmbkdU AkdvfcsKyfatmifqef;[m
wkdif;jynfjyKvTwfawmfrSm tqkdwifoGif;w,f/ 'Dtqkdudk
trwfawmfawmfrsm;rsm;u axmufcHwJhtwGuf tJ'DaeUrSm qkH;jzwfcsuf
rcsjzpfbl;/ tcsdefaphwJhtcg vTwfawmfudk aemufwaeUtxd
a&TUqkdif;vkduf&w,f/ nbufusawmh rkdif;yGefapmfbGm;BuD;eJU taz:wa,muf
ocifEk&Sd&m zqyv XmecsKyfudk vmw,f /tJ'dtaz:udkawmh
ocifEkaumif;aumif; rrSwfrdawmhbl;/ u&ifeD
udk,fpm;vS,fapm0@vkdUxifw,f/ tu,fa&GU jynfaxmifpkxJu
cGJxGufvkdwJhtcg cGJxGufykdifcGihfudk r7&if &Sr;fawG[m AkdvfcsKyfatmifqef;
wifoGif;wJh tqkdudk raxmufcHEkdifbl;vkdU rkdif;yGefapmfbGm;Bud;u
ocifEkudkajymjyw,f/ tJ'dtwkdif;raxmufcHvkdU&Sd&if vkH;0vGwfvyfNyd;
tcsKyftjcmtmPmykdif wJh EkdifiHtjzpfeJU ausnmwJhtcg
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHxJrSm &Sr;fjynfrygbJ ausnm&r,f/ 1947
Zefe0g&DvtwGif;u NAdwdoQ 0efBuD;csKyf tufwvDeJU
AkdvfcsKyfatmifqef;wkdUoabmwl vufrSwfa&;xkd;xm;MuwJhpmcsKyft&
ArmjynfreJU aygif;r,f/ raygif;bl;qkdwJh qkH;jzwfykdifcGifh[m
awmifwef;om;awG&JU vufxJrSm &Sdaew,f/ tJ'gaMumifh ocifEk[m

rkdif;yGefapmfbGm;MuD;xHu Mum;7wJh pum;awGudk AkdvfcsKyfatmifqef;qD csufcsif;


ydkUvkdufw,f/
AkdvfcsKyffatmifqef;eJU olU0efMuD;awG[m &Sr;fudk,fpm;vS,fawGeJU awGUNyD;
aqG;aEG;w,f/ tJ'D aqG;aEG;yGJudk u&ifeDukd,fpm;vS,fawGvnf;wufw,f/ 1/
&Srf;jynfeJU u&ifeDjynf[m NAdwdoQ tpkd;&u ArmEkdifiHudk tkyfpkd;puwnf;u
oD;jcm;e,ferdwf&SdcJhwJh jynfe,fawGjzpfwmuwa=Mumif;2/
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH awmfxJrSm &Sr;fjynfeJU u&ifeDjynfrsm;vnf;
yg0ifMuapcsifwmuwaMumif; 3/ wkdif;jynfjyKvTwfawmf rSm AkdvfcsKyfatmifqef;
wifoGif;xm;wJhtqkdudk w&ufESpf&uftwGif; twnfjyKNyD; NAdwdoQtpkd;&wkdUudk
taMumif;Mum;&awmhrSm jzpfwmuwaMumif; wdkUaMumifh tpkd;&tzJGUuvJ
&Sr;feJu&ifeD udk,fpm;vS,fawG awmif;qkdMuwJhtwkdif; cGJxGufykdifcGifhudk
oabmwlvkdufw,f/ &Sr;feJUu&ifeD udk,fpm;vS,fawGu vnf;
vGwfvyfwJhaeUu pvkdU q,fESpftwGif; cGJxGufykdifcGifhudk tokH;rjyKbkdU
oabmwlMuw,f/
AkdvfcsKyfatmiffqef;&JU tqkdudk wkdif;jynfjyKvTwfawmfu twnfjyKNyD;wJhaemuf
wkdif;jynfjyK vTwfawmf[m vGwfvyfNyD; tcsKyftjcmtmPmykdifwJh jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHawmftwGuf tajccH tkyfcsKyfa&; Oya'udk a&;;qGJ&awmhr,f/
'DOya'ud wkdif;jynfjyKvTwfawmf wckvkH;xkdifNyd; a&;qGJvkdU rjzpfEkdifbl;/ tJ'g
aMumifh vkdtyfwJh Oya' a&;qGJa&;aumfrwDawGudk wkdif;jynfjyKvTwfawmfu
zGJUpnf;ay;Nyd; ZGefvtv,f avmufrSm vTwfawmfudk &uftuefUtowfr&Sd
a&TUqkdif;vkdufw,f/ ZGefvukefavmufudk a&mufwJhtcg NAdwdoQtpkd;&&JU
zdwfMum;csuft& ocifEk[m olUvufpGJawm OD;ausmfNidrf;udk ac:NyD;bdvyfudk
vkdufoGm;&w,f/ qkd&S,fvpfygwDu xnfhvkdufwJhtwGuf OD;ukdudkBuD;t p&SdwJh
qkd&S,fvpfukd,fpm;vS,ftcsKdUvnf;ygvmMuw,f / bdvyfudk a&mufNyd;
aemufwaeUusawmh ocifEkeJU OD;ausmfNidrf;wkdU[m ArmEkdifiHqkdif&m 0efNuD;
avmhvpfpwkd0Jvf? 'kwd,0efMud; tmom[if'gqifwkdUeJU awGU&w,f/
&kH;crf;xJudk 0ifrdwmeJU wjydKifeuf ukvm;xkdifawG[m &kH;crf; &SdoifhwJh twkdif;
&Sdaewmr[kwfbl;/ wrsK;dwzkHpDpOfxm;w,fvkdU ocifEk[m AsKH;ueJ
awG;vkdufrdw,f/ ukvm;xkdif wvkH;xJudk oyfoyfxm;Nyd;
wjcm;ukvm;xkdifokH;vkH;u tJ'Dukvm;xkdifeJU rsufESmcsif;qkdifxm;w,f/
wvkHwnf;csxm;wJh ukvm;xkdif[m 0efMuD;avmh0pfpwkd0Jvf
xkdifbkdUtwGufvkdU,lqNyd; ocifEk[m wjcm;ukvm;xkdif okH;vkH;bufqDukd
xkdifbkdUavQmufoGm;w,f/rpwm tmom[if'gqif u xdyfqkH;u
ukvm;xkdifrSmxkdifbkdU ocifEkudk ajymw,f/ ocifEk[m ukvm;xkdifrsm

xkdifrdwJhtcg oljywif;aygufu tvif;a&mifbufudk rsufESmrlaewmduk


owdxm;vkdufrdw,f/ 0efMuD;? 'kwd,0efMuD; eJU OD;ausmfNidr;fwkdUuawmh
tvif;a&mifudk ausmckdif;xkdifaeMuwm awGU&w,f/ocifEk[m
b,fvkdvlpm;vJqkdwm tuJcwfcsifvkdUrsm; 'Dvkd pDpOfxm;wmvm;vkdU ocifEk
AsLH;ueJ tawG;rdjyefw,f/0efMuD; avmhvpfpwkd0J[m tvGefodrfarGUw,f/
pum;vJ tvGefeJw,f/ rpwm tmom[if'gqifuvJ odyfazmfa&Gw,f/
xkdifrdvkdUrMumcif rpwm tmom[if'gqifu ArmEkdifiH[m NAdwdoQ "eo[m,
tzGJUxJrSm aebkdU pajymw,f/ 'Dvkdaejcif;tm;jzifh ArmEdkifiHeJU *&dwfNAdwdefEkdifiH
wkdU[m ESpfOD;ESpfzuf tusK;d&SdapEdkifwJh taMumif;udkvnf; ajymw,f/ 'kdrDeD,H
tkyfcsKyfa&;qkdwm[m vkH;0vGwfvyfNyD; tcsKyftjcm tmPm&SdwJh
tkyfcsKyfa&;ygbJ/ tJ'gaMumifh ArmEkdifiH[m NADwdoQ o[m,tzJGUxJrSm
'kdrDeD,Htjzpfaejcif;tm;jzifh NAdwdoQtpdk;&&JU MoZmcHr[kwfygbl;/
tp&SdwJhtcsufawGudk awmfawmfMumMum &Sif;jyw,f/
ocifEk[m vGwfvyfa&;twGuf NAdwdoQawGudk ESpfaygif;rsm;pGmwkdufvmayr,fh
NAdwdoQawGudk tifrwef txifBuD; tifrwef jrwfEdk;ol wOD;jzpfw,f/
NAdwdoQvlrsK;dawG&JU face=WinKalaw pm&dwfwr@dKifudkvnf; ocifEk
odyfMudKufw,f/ArmawGukdtkyfcsKyfwJhae&mrSm NAdwdoQawG[m Oya't&
tkyfcsKyfwmudkvJ olodyfoabmusw,f/
NAdwdoQvlrsKd;udk 'DavmuftxifBuD;wJh ocifEk[m rpwm
tmom[if'gqif&JUpum;awGudk Mum;wJhtcg pdwfxJrSm trsm;BuD;xdckdufw,f/
'gayrJh AkdvfcsKyfatmifqef;trSL;&SdwJh zqyv acgif;aqmifwcsKdUrSm 'kdrDeD,H
tkyfcsKyfa&;udk vufrcHEkdifwm taMumif;MuD;ESpfaMumif;&Sdaew,f/
'DtaMumif;awGu 'Dvkd 'kdrDeD,H EkdifiHwEkdifiHrSm tcsKyftjcmtmPm&SdwmtrSefbJ/
'gayr,fh tJ'D'kdrDeD,HEkdifiH[m NAdwdoQbk&ifudk &Sifbk&iftjzpfeJU
todtrSwfjyK&w,f/ tJ'g[m ArmawG&JU tifrwef wuf<uaewJh
trsKd;om;pdwf"mwfeJU trsm;BuD;qefUusifaew,f/ tJ'gaMumifhvnf; 'kdrDeD,H
tkyfcsKyfa&;udk tJ'D zqyv acgif;aqmifawGu vufrcHcsifbl;/
tJ'dtaMumif;tjyifaemufwaMumif;vnf;&Sdao;w,f/ zqyvu
'kdrDeD,HtkyfcsKyfa&;udk vufcHvkdufwmeJUwjydKifeuf 'DtkyfcsKyfa&;[m ArmawG
arQmfvifhawmifhwaewJh tkyfcsKyfa&;r[kwfbl;/ zqyv[m ArmEkdifiHudk
NAdwdoQvufxJ a&mif;pm;vkdufNyD olwkdUudkom jynfolawGu axmufcHr,fqkd&if
olwkdUtpkd;&jzpfwmeJU wjydKifeuf ArmEkdifiHudk NAdwdoQo[m,tzGJxJu
csufcsif;cGJxkwfNyD; vGwfvyfa&GU tcsKyftjcmtmPmydkifwJhEkdifiHtjzpfeJU
aMunmr,fvkdU uGefjrLepfawG[mtdrfacgifrkd;ay:wufNyD; atmfMurSmaocsmw,f/

tJ'dvkd atmfNyD; tjyif;txef pnf;&kH;r,fqdk&if AkdvfcsKyfatmifqef;ukd wcJeuf


axmufcHMuwJh jynfolawmfawmfrsm;rsm;[m ,drf;,dkifNyD; uGefjrLepfawGbufudk
ygoGm;EkdifwJh tef'&,f &Sdw,f/ tJ'gaMumifhvnf; 'dkrDeD,HtkyfcsKyfa&;udk tJ'D
zqyv acgif;aqmifawG u vufrcHcsifbl;/ tckajymcJhwJh taMumif;
ESpfaMumif;aMumifh zqyv[m 'kdrDeD,HtkyfcsKyfa&;udk vufrcHbJ ArmEkdifiHudk
vkH;0vGwfvyfNyD; tcsKyftjcmtmPmykdifwJh EkdifiH tjzpfeJU
aMunmcJh&wJhtaMumif; ocifek[m avmh0pfwkd0JvfeJU
rpwmtmom[if'gqifwkdUudk &Sif;jyw,f/
NAdwdoQ acgif;aqmifawG[m tvGefjrihfjrwfNyD; oabmxm;MuD;olawGjzpfw,f/
tJ'gaMumifh NAdwdoQ "eo[m, tzGJUxJu ArmEkdifiH cGJxGufwmudk trSefpifppf
olwkdUrvkdvm;ayr,fh taESmuft,Suf ray;bl;/
ArmekdifiHolEkdifiHom;awGvkdvm;wJhtwkdif; jrefrmEkdifiHukd vkH;0 vGwfvyfNyD;
tcsKyftjcmtmPm ykdifwJh EkdifiHwEkdifiH acsmacsmarGUarGU pn;furf;wus
jzpfajrmufvma&;twGuf olwkdU tpGrf;ukef0kdif;NyD; ulnDw,f/ ArmjynftwGuf
vkH;0vGwfvyfa&;tqkdudk ygvDrefrSmwifwJhtcg twkduftcHorm;awGjzpfwJh
uGefqm;aA;wpf trwfawGu jyif;jyif;xefxef ruefUuGufatmif ocifEkwkdUu
uGefqmaA;wpfacgif; aqmifawGwcsKdUeJU awGUbkdU
avbmtpkd;7acgif;aqmifawGu tBuHay;w,f/ ocifEkwkdU oabmwlwJhtcg
uGefqmaA;wpfacgif;aqmifawGjzpfwJh avmhaqmvfpfbm&D rpwm bwfwvm
tp&SdwJh yk*dKvfawGeJU ocifekwkdU awGU&atmif avbmtpkd;7 pDpOfay;w,f/
avmhvpfpwkd0Jvf rpwm tmom[ef'gqifwkdUeJU awGUNyD;
0efMuD;csKyftufwvDeJU awGUwJhtcg wjcm;udwfp awG aqG;aEG;Nyd;wJhaemuf
0efMuD;csKyftufwvDu AkdvfcskKyfatmifqef;udk trIaqmiftzGJU&JU 'kwd,em,u
vkdU rac:7awmhbl;/ 0efMuD;csKyfvkdU ac:bkdU rMumrD bk&ifrudk
taMumif;Mum;r,f vkdU ocifEkudk ajymjyw,f/
ocifEk[m bdvyf&JU tat;'Pfukd rcHEkdifbl; / bdvyfrSm
wBudrfzsm;w,f/Zlvkdifvv,favmuf &efukef udk jyefa&mufwJhtcg rSmvJ
xyfzsm;aeao;w,f/ tJ'gaMumifh Zlvkdifv 18 &ufaeU nbufrSm AkdvfcsKyf
atmifqef;[m ocifEktdrfudk a&mufvmw,f/ AkdvfcsKyfatmifqef;udk
tvkyftrIaqmiftzGJU&JU 'kwd,em,u tjzpfuae
0efMuD;csKyftjzpfokdUajymif;bkdUtwGuf NAdwdoQtpkd;& wkdUu pDpOfaewJhtaMumif;
0efMuD;csKyftufwvD rSmvkdufwJhtwkdif; ocifEku AkdvfcsKyfatmifqef;udk
ajymjyw,f/ wem&DavmufMumwJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef;xjyefoGm;w,f/
Ak'f"w&m;awmft& ajym&&if olwkdUESpfa,muf &JUa&puf[m 'db0rSm

'DrQbJygw,f/ aemufwaeUreuf 11em&Davmuf&SdwJhtcg AkdvfcsKyfatmifqef;eJU


0efBuD;wcsKdU usqkH;oGm;wJhtaMumif;udk jrefrmhtvif;OD;wifu w,fvDzkef; eJU
qufNyD;ajymwm ocifEk Mum;vkduf&w,f/ ocifEkvnf; twGif;0ef&kH;udk
csufcsif;vkdufoGm;w,f/ aq;&kHMuD;udk tavmif;awG ,loGm;NyDajymwmeJU
aq;&kHMuD;udk ocifekvkdufjyefw,f/ AkdvfcsKyftavmif;udk MunfhNyD; raeUnubJ
pum;ajymaeMuao;wmudk ajy;jrifNyD; ocifEk[m &IdufMuD;wiifikdaew,f/
AkdvfcsKyfatmifqef;usqkH;oGm;wm[m tifrwefjrefvGef;vSwmudkbJ
xyfcgwvJvJ pOf;pm;aewJh twGuf tJ'dtcsdeftxd ocifEk[m
bmvkyf&rSef;rodao;bl;/ AdkvfcsKyfatmifqef; r&Sdawmhbl;/ wkdif;jynfudk
b,fol tkyfxdef;rvJ/ vGwfvyfa&;&cgeD; bmrsm;jzpfvmOD;rvJ qkdwmudk
tJ'Dtcsdeftxd ocifEk[m bmwckrS rawG;Ekdifao;bl;/ ocifEk
tdrfjyefa&mufwJhtcg aeUvnwcsufwD;avmuf&SdaeNyD/ tJ'dtcsdefu ocifEk
[m avmif;0pfvrf;/ jynfholU&Jabm0if;xJu wJwvkH;rSmaew,f/ zqyv
tvkyftrIaqmif awG olUwJem;u jynfolU&JabmfXmecsKyf&kH;cef;xJrSm
apmihfaeMuw,f qkdwmeJU tJ'D &kH;cef;udk ocifek vkdufoGm;w,f/
ocifEka7mufwmeJUwjyKDifeuf ocifwifu AkdvfcsKyfae&mrSm
OD;apmudkcefUvkduf&if wEkdifiHvkH;'kufc a&mufawmhr,f/ tJ'dawmh AkdvfcsKyf&JU
ae&mudk ocifEk wufvkyfyg/'DvkdvkyfEkdifatmif bk&ifcHeJU csufcsif;oGm;awGUyg/
vkdU ajymw,kf/ EkdifiHa&;vkyfbkdUqkd&if wDudkqm;eJU wkdUvkdufovkd
aemufwGefUavh&SdwJhocifEk[m 'DwBudrfrSmawmh aemufrwGefUbl;/ vkyfr,f/
bk&ifcHeJUvnf; oGm;awGUr,f vkdU aESmifhaeS;jcif;r&Sdajzw,f/ 'gayrJh
olUOD;aESmufxJrSm oHrIdeJU &kdufxm;ovkd nmOfqkd;uav;uawmh
raysmufao;bl;/ tJ'gaMumifh olvkyfr,f/ bk&ifcHeJUcsufcsif;oGm;awGUr,f/
vkdUajymNyd;wJhaemuf vGwfvyfa&;&NyD;vkdU ajcmufvMum&if okUudk EkdifiHa&;u
xGufcGifhjyK&r,fvkdU ocifek qufajymjyefw,f/ vGwfvyfa&;&NyD;vkdU
ajcmufvMum&if cifAsm;&JU oabmtwkdif; EkdifiHa&;u xGufcsifxGufyg? vkdU
tvkyftrIaqmiftzGJUu 0kdif;Nyd;ajymMuw,/ tJ'Dvkdqkd&if vGwfvyfa&;&NyD;
ajcmufvMum&if EkdifiHa&;u xGufcGifhjyKr,fqkdwm qkH;jzwfcsufcsxm;ygvkdU
ocifEku awmif;qkdwJhtwGuf ajcmufvMum&if bmjzpfr,fqkdwm rodEkdif&SmwJh
tvkyftrIaqmiftzGJUutJ'dtwkdif;qkH;jzwfcsuf csxm;Mu&w,f/
tpnf;ta0;NyD;vkdU tcef;0udk xGufvmwJhtcg bk&ifcHu w,fvDzkef;eJU
pum;ajymcsifwJhtaMumif;ocifEk tdrfu vlwa,mufu ajymw,f/ ocifEk
oGm;NyD;emaxmifwJhtcg bk7ifcH qm[l;bwfu olUqDukd cPvmbkdUac:w,f/
bk&ifcHeJU awGUwJhtcg ocifEku bmrS rajym&ao;cif 0efMuD;csKyfvkyfNyD;

tpkd;&zGJUbkdU bk&ifcHuajymw,f/ olaqmif&Guf&rJh udwfp wck tcuftcJr&SdbHJ


acsmacsmarmarm NyD;pD;oGm;avNyDqkdNyD; ocifek 0rf;omw,f/ tJ'daemuf
usqkH;oGm;wJh acgif;aqmifBuD;awG&JU ZeD;awGtwGuf u&kPmaMu;tjzpfeJU
aiGwodef;pD xkwfay;bkdUvn;f bk7ifcHqm[l;bwfu ocifEkudk
wkdufwGef;vkdufw,f/tcef; 19
vlwcsKdUrSm vlBuD;us,fjzpfbkdU t&nftcsif;awG arG;uwnf;u ygvmw,f/
wcsKdUu vlMuD;us,f jzpfatmif BudK;pm;,l&w,f/ wckKKdUawmh xkdifae&if;
BuD;us,frIudk twif;xkd;ay;wm vufcH Mu&w,fvkdU &SdwfpyD;,m;
a&;om;cJhbl;w,f/ ocifek[m tckajymcJhwJh vlokH;pm;xJu wwd,tpm;xJrSm
ygw,f/ ol [m 0efMud;csKyfjzpfbkdU t&nftcsif;awG arG;uwnf;u
ygvmolvnf; r[kwf / 'Dt&nftcsif;awGeJU jynhfpHkatmif MuDK;pm;cJholvnf;
r[kwf/ ywf0ef;usif tajctaet& 0efBuD;csKyfjzpfvm&oljzpfw,f/
AdkvfcsKyfatmifqef; wkdUusqkH;wJhaeUwkef;u tu,fI ocifjruaomfvnfaumif;/
'd;'kwfOD;bcsKdaomfvnf;aumif; rusqkH; bJ usef&pfr,fqkd&if ocifEk
0efMud;csKyf rjzpfEkdif/ tu,fa&GU tvkyftrIaqmiftzJGUxJu trIaqmif wOD; OD;
cifrifrIaMumif ocifekudk 0efMuD;csKyfvkyfbkdU pm&if;oGif;r,f qkd&if 'Dtqkdudk
ocifEk uefUuGufNyD; ocifjrusef&pf&if ocifjrudkaomfvnf;aumif;/
OD;bcsKdusef&pf&if OD;bcsKdudkaomfvnf;aumif;/ 0efMuD;csKyfvkyfatmif
oludk,fwkdif tqkdwifoGif;rSmbJ/ tckvdk ywf0ef;usiff tajctaet& 0efMuD;csKyf
jzpfvm&ol jzpfwJhtwGuf ArmawGajymaeustwkdif; ajym&r,fqkd&if ocifEk[m
pkdifaumfvkdU jcKHay: a&mufvm&oljzpfw,f/
pkdifaumfvkdU jcHKay:a&mufvm&wJh 0efMuD;csKyfocifEk[m 0efMuD;csKyfjzpfNyd;vkdU 3 4&ufavmuf MumwJhtcg olU&kH;cef;xJrsm wa,mufxJ pOf;pm;aerdw,f/
wcsKdUorwawG/ 0efMuD;csKyfawG[m orwawG ? 0efMuD;csKyfawG rjzpfcif
tkyfcsKyfa&;rSm wae&m&m 0ifNyD; aqmif&GufbkdU tcGifhtvrf;awG
awmfawmfrsm;rsm; &cJhbl;w,f/ ukd,fwkdif0ifNyD; aqmif&GufcGifhr&onfhwkdifatmif
avhvmbkdU tcsdefawG trsm;Mud;&cJhbl;w,f/ tJ'gtjyif olwkdUwufudkuf&wJh
tkyfcsKyfa&;,Ew&m;uvnf; tay:u cvkyfESdyfvkduf&if vkdcsifwJhae&mawG
rSeforQrSm rD;xyGifhwJh ,Ew&m; rsK;dawG jzpfaew,f/ olUtajctaeuawmh
'dvkd r[kwfbl;/ tkyfcsKyfa&;rSm eJeJuav;rQ pdwfr0ifpm;wJhtwGuf
tkyfcsKyfa&;&JUb,fae&mrSmrS ukd,fwkdif0ifNyD; raqmif&GufcJhbl;wJhtjyif
'DtkyfcsKyfa&;udk wcgrSvnf; ravhvmcJhbl;/ tkyfcsKyfa&;taMumif;udk
vkH;vkH;vsm;vsm; em;rvnf7wJhtxJrSm olwufudkif&rJh

tkyfcsKyfa&;,Ew&m;MuD;uvnf; tysufMuD;jzpfaew,f/ 'kwd,urfbm


ppfMud;twGif;u *syefawG zsufqD;ypfvkdufvkdU tawmfMuD;ysufpD;ae&wJhtxJrSm
ppfMuD;Nyd;wJhtcg vGwfvyfa&;wkdufyJGtwGuf EkdifiHa&;orm;awGu tkyfcsKyfa&;
,Ew&m;xJ 0ifNyD;xyfrH zsufqD;ypfvkdufMujyefwJhtwGuf aemufxyf
tawmfysufoGm;jyefw,f/ tkyfcsKyfa&; ,Ew&m;u tckvkd ysufae&wJhtxJ
vufeufawGuvnf; wEkdifiHvkH;rSm wif;Murf;jynhfaew,f/ jynfwGif;rSm
pkHprf;MunfhwJhtcg *syefawGudk wkduf&if;&vkdufwJh vufeufawG/ jrSKyfypfcJhwJh
ae&mawGu wl;vkdU&vmwJh vufeufawG/ *syefawGudk csbkdUtwGuf
r[mrdwfwyfu ay;wJhvufeufawGudk pkaygif;vkdufr,fqkd&if
olykefavmif;awG&JUvufxJrSm &SdwJh vufeufOD;a&[m t*FvdyfawG Armjynfudk
tkyfcsKyfoGm;wJh ESpfaygif;w&m eD;yg;twGif; jynfolvlxk w&yfvkH;&JU vufxJrSm
&SdwJh vufeufpkpkaygif;xuf tqaygif;waomif;ausmfavmuf &dSaewm
awGU&w,f/ tJ'dawmh OD;Ek0efMuD;csKyfwufvkyfaewmudk OyrmeJU ajym&&if
a&wkdifuD? "mwfqDwkdifuDeJU aemufbD;wvkH; a&SUbD;wvkH;aygufaewJh
armfawmfum;tpkyfMuD;udk armfawmfum;armif;wwfbkdUa0;pG? armfawmfum;udk
awmif cyfvSrf;vSrf;u wBudrfESpfBudrfbJ jrifbl;wJhawmom; wa,muf[m
tifrwef Murf;ayhqkdwJh vrf;Murf;BuD; ay:rSmwufarmif;ovkdjzpfaew,f/
tJ'dtajctaetjyif t'dtcsdefwkef;u OD;EkpOf;pm;rdwJh
tcsufwcsuf&Sdygao;w,f/ tJ'gudkvJ 'dae&mrSm azmjfyjcifw,f/
ocifek&JU ESvkH;[m Od;aESmufxufMuD;aew,f/ tJ'Dvkd MuD;aewJhtwGuf
olrsm;wumawGrSm tao;tzJGjzpfaewJh udwfpawG tawmfrsm;rsm;[m
olUtwGuf pdwfESvkH; tawmfjyif;jyif;xefxef xdckdufwJh
udwfpawGjzpfcsifjzpfaewwfw,f/ tJ'dvkdjzpfwJhtcg ocifEk[m wckckajymbkdU
wckckvkyfbkdU qkH;jzwfwm[m tifrwef jrefw,f/ tJ'dvkd
qkH;jzwfNyD;&ifqkH;jzwfwJhtwkdif; ajymwmbJ/ vkyfwmbJ/ tJ'dvkd
ajymqkdvkyfukdifNyD; wJhaemuf olUOD;aESmufu at;at;aq;aq;pOf;pm;EkdifvkdU
olrSm;rSef;odwJhtcgus &if ol[m tifrwefaemifw&mw,f/
'Dvkdaemifw&w,fqkdayrJh cPygbJ/ olUpdwfudk xdckdufvm&if aemufxyfNyD;
'DtrSm;rsKd;ukd vkyfjrJvkyfwmbJ/
olb,fvkd aemifw&w,f/ 'gayrJholpdwfxdckdufvm&if 'DtrSm;awGudk
olb,fvkdxyfNyD;vkyfw,f /qkdwmoabmaygufatmif yef;waemfrSm
olausmif;q&mvkyfpOfu jzpfysufcJhwJh tjzpftysufuav; udk 'Dae&mrSm
eJeJavmufjyefajymcsifw,f/ ol[m 8 wef; ?9 wef;/ 10 wef;?rSm
t*Fvdyfpmoifw,f/ ausmif;om;awGudk aumif;aumif;oifEkdifatmif ol[m

tdrfrSm jyifqifrIawG trsm;BuD; MudK;pm;NyD; vkyfoGm;w,f/ twef;xJudkvJ


tcsdefrSefrSefa&mufw,f/ oifwJhtcgrSmvJ tifrwefMuDK;pm;NyD; oifw,f/ ol&JU
tJ'Dvkd MudK;yrf;rIawGud kwkefUjyefaomtm;jzifh ausmif;om;awG[m oloifwmudk
*&kpkdufNyD; em;axmifMuvdrfhr,fvkdU oltrsm;MuD; arQmfvifhxm;w,f/ tJ'Dvkd
trsm;MuD; arQmfvifhxm;wJhtwGuf ausmif;om;wa,muf[m oloifaewmudk
aumif;aumif;em;raxmifbl;qkd&if pum;ajymaer,fqkd&if wOD;eJUwOD;
rsufpdrSdwfvkduf/? acgif;NidrfhvkdufeJU aemufajymifaer,fqkd&if olUpdwfudk
trsm;MuD; xdckdufw,f/ tJ'dvkdxdckdufvm&if wjcm;q&mawG onf;cHovkd
olonf;rcHEkdifbl;/ tJ'dvkd &Iyfwkwfwkwf vkyfwJh ausmif;om;udk ac:NyD;
xkd;wmyJ/ xkd;vkdU0awmhrS oltBuD;tus,f aemifw&w,f/
aemifw&wJhtcgusawmhvnf; xkd;xm;wJhausmif;om;udk
ac:NyD;trsKd;rsK;dacsmhwJhtxd tdajE r&atmif aemifw&wmbJ/'gayrJh
'Dvkdaemifw&wm[m Mum&SnfrcHygbl;/ aemufwMudrf olUpdwfudk
xdckdufatmifvkyfwmeJU ac:NyD;xkd;jyefwmbJ/ tJ'gawG[m rsm;vmawmh
olUpdwfudk xdrf;bkdUtwGuf tpDtpOf wck udk olvkyfw,f/
ausmif;oGm;wJhtcg pdyfykwD;wuHk;udk tay:tusFDtdyfxJrSm xnfhoGm;w,f?
twef;xJudk 0ifvkdufwmeJh wNyKdifeuf olUtdyfudk vufEIdufNyD; pdwfykwD;udk
udkifxm;w,f? olUpdwfudk xdckdufwmawG awGU&&if tJ'DpdwfykwD;u olUudkol
onf;cHatmif pdwfxdrf;xm;atmif owday;bdkUjzpfw,f? 'Dvkdvkyfwm[m
wBudrfESpfBudrfrSmawmh atmifjrifyg&JU 'gayrJh rsm;vm&if ykwD;udk vufvTwfNyD;
xdk;NrJxkd;wmyJ?
0efBuD;csKyfjzpfwJh tcsdefusawmh ocifEk[m w&m;awmf&JU MoZmvTrf;rdk;rIudk
tawmfrsm;rsm;BuD;cHae&NyD; jzpfwJhtwGuf a&S;tcgwHk;uvdk pdwfvkdufrmefyg
udk,fxdvufa&muf usL;vGefrIrsKd;awG olUrSm r&dSoavmuf
aysmufuG,fukefMuygNyD/ 'gayrJh olUESvHk;om;udk xdckdufvm&if tvsifpvdk
qHk;jzwfNyD; 'DqHk;jzwfcsuftwkdif; ajymavhvkyfavh&dSwJh 0goemqdk;uawmh
&dSNrJ&dSaeao;w,f? tJ'gaMumifh 0efBuD;csKyf jzpfvmwJhtcg ocifEk[m
'DvkdpOf;pm;w,f? ausmif;q&mtjzpfeJU vlomrmeftjzpfeJU olrSm;oGm;&if
wbufom;[m odyfrcH&bl;? tcsKyftjcmukd udkifxm;wJh 0efBuD;csKyf taeeJU
rSm;oGm;&if wEkdifiHvHk; ab;awGUatmif cH&vdrfhr,f? tJ'Dvkd tBudrfBudrfpOf;pm;
rdwJhtwGuf olodyfpdwfr0ifpm;wJh 0efBuD;csKyftvkyfudk vGwfvyfa&;&NyD;
ajcmufv xufydkvkyf&rSm ocifEkpdrfhNyD; aMumufvmw,f? tJ'Dvkd
aMumufvmwmaMumifh iguwday;NyD;NyD? 'Duwdtwkdif;awmh
vkyfay;&rSmayghuGmvkdU olUudkoltm;ay;NyD; awmvrf;c&D;wckrSm arSmifBuD;xJ

avQmufae&wJh c&D;onfwOD;[m aea&mifjcnfudk tmomjyif;jyif;


arQmfvifhjcif;rsKd;eJU arQmfvifhawmifhwaeovkd ocifEk[mvnf; vGwfvyfa&;&NyD;
ajcmufvajrmufrJhaeUudk arQmfvifhawmifhwaew,f?
ocifEk[m tawG;orm;/ tai;orm;/ ta&;orm;/ tJ'gaMumifh
ol0efBuD;csKyfjzpfvm&wJhtcsdef[m omreftcsdefomqdk&if ocifEk[m
tawmfMumMum awG;ae/ ai;ae/ a&;aetHk;rSmyJ? 'gayrJh
ol0efBuD;csKyfjzpfvmwJhtcsdef[m omreftcsdefr[kwfbl;? wEdkifiHvHk;u
wcJeufaxmufcHtm;ay;wmudk cH,lae&wJh
trsKd;om;acgif;aqmifBuD;usqHk;oGm;wJhtcsdef/ NAdwdoQppfAdkvfwcsKdUeJh OD;apmwkdU
vlpkaygif;NyD; NAdwdoQ ppfwyfxJu b&if;*ef; pufaoewf (200)udk
ckd;xkwfwJhtcsdef/ zqyvu xkwfy,fxm;wJh uGefjrLepfwGif vufxJrSm
ppftwGif;u *syef awmfvSefa&;twGuf &xm;wJhaoewfawG
trsm;MuD;&dSaeao;wJhtcsdef? tJ'DvdktcsdefrsKd;rSm ocifEk[mawG;ai;a&;aevdkU
rjzpfEdkif/ 'DaoewfawGudk jyef&atmif ocifEk[m wenf;enf;eJU tpGrf;ukef
BudK;pm;&r,f? tJ'Dtcsdefwkef;uqdk&if OD;apm&JU&efu uGefjrLepfawG&JU&efxuf
ydkrdkeD;uyfaewJhtwGuf ocifEk[m OD;apmqDu aoewfawGudk jyef&atmif
t&ifqHk; OD;pm;ay;NyD; aqmif&Guf&w,f? &JtzGJUeJU jynfolU&JabmfawG
tpGrf;aumif;wJhtwGuf pufaoewf tawmfrsm;rsm;udk jyef&w,f? jzpfcgp
0efMuD;vlpGrf;aumif;vdkUawmhr[kwfygbl;? tu,fa&GUom
zqyvacgif;aqmifawGxJu 0efBuD;csKyfrjzpfyJ OD;apmjzpfvmr,fqdk&if
'DaoewfESpf&m[m wcgxJ tpaysmufoGm;NyD; 'DpufaoewfawG[m
jynfolvlxktwGuf tifrwefBuD;us,fwJh tef'&,fawGjzpfvmEkdifw,f?
tJ'Dtef'&m,fqdk;BuD;u jynfolvlxkudk tcsdefrSD u,fq,fvkdufwJhtwGuf
bk&ifcHqm[l;bwf&efpfhudk jynfolvlvkBuD; w&yfvHk;u aus;Zl;wifvkdU
rqHk;atmif jzpfcJh&w,f?
OD;apm&JU &efudk tawmfuav;ESdrfeif;NyD;wJhtcg uGefjrLepfawG&JUjyoemudk
0efNuD;csKyf ocifEkb,fvkdajz&Sif;rvJ? 'Djyoemudk ajz&Sif;bkdUtwGuf ocifEk[m
uGefjrLepfacgif;aqmif ocif oef;xGef;eJU awGUw,f?
ocifoef;xGef;a&? jynfolvlxkawG? vlwef;aph aeEkdfifwJh vlUavmuBuD;udk
xlaxmifbdkUqdkwm cifAsm;vnf; odwJhtwdkif;yJ vG,fwJhudwfpr[kwfbl;vdkU
ocifEku pum;pvkduf w,f?
[kwfuJh rvG,fbl;vkdU ocifoef;xGef;u oabmwlw,f?
vGwfvyfa&;&NyD;wmeJh 'DvlUavmuMuD;[m olUtvkdvdkay:vmrSm r[kwfbl;vdkU
ocifEku pum;xyfqufwJhtcg ocifoef;xGef;uvJ [kwfw,fvkdU ajymw,f?

'DvlUavmuBuD;udk wnfaqmufay;r,fvdkU atmf[pfcJhwm usaemfwa,muf


xJvnf;r[kwfbl;? cifAsm;wa,mufxJvnf; r[kwfbl;? wkdif;jynfeJUtrsKd;udk
cspfjrwfEkd;wJh EkdifiHa&; acgif;aqmifrSeforQ atmf cJhMuwmyJ? tJ'Dawmh
usaemfwkdUtm;vHk; wnfaqmuf ay;r,fvkdU uwday;xm;wJh 'DvlUavmuBuD;udk
wnfaqmufwJhtcgrSm cifAsm;wkdUyg 0kdif;NyD;ulnDMuyg? usaemfav;av;pm;pm;
awmif;yefygw,fvdkU ocifEku arwm&yfw,f? ocifoef;xGef;u
ulyghr,fvdkUjyefajzw,f?
tJ'Dvkdqkd&if yxrajcvSrf;tjzpfeJU cifAsm;eJU usaemf ESpfa,mufwGJNyD;
vlowf0g'udk wdkufzsufwJh w&m;awGvnfa[m&atmif/ 'D0g'ukdtcsdefrSD
usaemffwkdUrwdkufzsuf&if EkdifiHa&;orm;tcsif;csif; tjyeftvSefowfaeMuwmeJU
wEkdifiHvHk; aoG;acsmif;pD;oGm;vdrfhr,fvdkU ocifEku tqdkjyKwJhtcg 'Dtqkdudk
ocifoef;xGef;u vufcHw,f?
zqyvxJu uGefjrLepfygwDudk xkwfypfvkdufNyD;wJhaemuf
zqyvtzGJU0ifawGeJU uGefjrLepftzGJU0ifawG[m wOD;eJUwOD; &efolawGvkd
apmifaeMu&mu ocifoef;xGef;eJU ocifEkwkdUvm&if BudKqdkMubkdU? {nfhcHMubdkU
w&m;yGJawGvkyfay;MubdkU zqyvtzGJU0ifawGeJU uGefjrLepfawG
awGUqHkaqG;aEG;Mu&w,f? ocifoef;xGef;eJU ocifEkwkdU
wufa&mufvmMuwJhtcgrSmvJ ESpfbufpvHk; yl;aygif;NyD; aomif;aomif;zszs
BudKqdkMuw,f? {nfhcHMuw,f? ESpfOD; ESpfzGJUpvHk;&JU pDpOfcsuft& w&m;yGJ
awGqdk&ifvJ y&dowf[m ae&mwkdif;rSm jynfhvQHoGm;w,f?
zqyveJhuGefjrLepftzJGU&JU nDnGwfa&;udk vdkcsifwJh qef'awG ESpfzGJUpvHk;rSmyJ
awmfawmf jyif;jyif;xefxef&dSaeykHay:w,f? ocifoef;xGef;eJU ocifEkwdkU
a&mufMuwJh ae&mwkdif;rSmyJ 'DESpfzGJUpvHk;u nDnGwfa&;aBuG;aMumfoHawG wcJeuf
[pfatmfMuwmawGudkvnf; Mum;&w,f? nDnGwfa&;ydkpwmawGudkvnf;
BudKqkdyGJawG/ {nfhcHyGJawG/ w&m;yGJawGrSm ocifEk[m wjcm;tcsufawGxuf
tcsufwcsufudk txl;*&kpdkufNyD; tNrJa[mavh&dSw,f? tJ'Dtcsuf uawmh
wjcm;r[kwfygbl;? EkdifiHa&;rSm vufeufudk tm;rudk;ygeJU? jynfolvlxk&JU
tqHk; tjzwfudkom tm;udk;ygqdkwJh tcsufyJ jzpfw,f?
ESpfaygif;ESpfaxmifavmuf &Snfvsm; cJhwJh Armhorkdif;udk jyefMunfh&if
Armacgif;aqmifawG[m tmPm&bdkUudwfprSm jynfolvlxkudk tm;rudk;yJ/
vufeufudk tm;udk;cJhwJhtwGuf tazuom;udkowf/ om;utazudkowf/
nDu tpfudkudkowf/ tpfukdunDudk owfMu&if; ArmawGuRefjzpfcJh&yHkudkvnf;
ocifEktus,f w0ifh&Sif;jyavh&dSw,f?
'Dvkdc&D;vSnfh&if; armfawmfum;xJrSmtcGifh&&if armfawmfum;xJrSm/

wnf;tdrfawG rSm tcGifh&&if wnf;tdrfawGrSm ocifEku ocifoef;xGef;udk


wjcm;tcsufawGxuf txl; *&kpkdufNyD; ajymwJhtcsufwcsuf&dSao;w,f?
tJ'Dtcsufuawmh wjcm;r[kwfygbl;? rMumaomwaeUrSm jynfolvlxk[m
uGefjrLepfygwDudk tmPmtyfp&mtaMumif;awG trsm;BuD; &dSaew,fqdkwJh
tcsufyJjzpfw,f? 'Dtcsufudk axmufcHwJhtaeeJU uGefjrLepfygwDxJrSm
jynfolvlxkudk pnf;&Hk;wwfwJh vlawmfvlaumif;awG trsm;MuD;
&dSaew,fqkdwmudk ocifEk[m &Hzef&Hcg axmufjyw,f? aemufNyD;awmh
jynfolvlxk[m pdwfajymif;vG,fw,f? 'DuaeU'DtzGJUudk axmufcHaeaywJh
aemufwaeUus&if wjcm;tzGJUbufudk ajymif;oGm;w,f wJhoabm
jynfolvlxkrSm&dSwmudk ocifEk&Hzef&Hcg axmufjyw,f? 'Drkdua&pDEkdifiHawGrSm
EkdifiHa&;tzGJUawG[m wvSnfhpDvkdvkdtmPm&aeMuwmudkvnf;
ocifEkaxmufjywJhtcg axmufjyw,f? zqyv&JU t&dSeft0g[m
AdkvfcsKyfatmifqef;&JU t&dSeft0gygyJ? tJ'D AkdvfcsKyf atmifqef;[m
r&dSawmhwJhtwGuf zqyv vufxJu tmPmudk vufeufeJUwdkufNyD;
odrf;p&mrvdk? cifAsm;wkdU uGefjrLepfawG onf;cHNyD; apmifhEdkifr,fqkd&if
'DtmPm[m cifAsm; wkdUudk tMumBuD; a&SmifuGif;ajy;aevdkU
r&Edkifygbl;qdkwmawGudk ocifEk[m ocifoef;xGef; udk rMumcP tcGifh&wkdif;
ajymavh&dSw,f?
ocifEk&JUpdwfxJrSmawmh 'Dyl;wJGvSnfhvnfyGJawG/ yGJwGJw&m;yGJawG[m
yxrajcvSrf;yJ? 'kwd,ajcvSrf;tjzpfeJU zqyvtrwf q,fa,mufavmufudk
trwftjzpfu EIwfxGufay;MubdkU arwm&yfcHr,f? tJ'DvpfvyfwJh ae&mwGifrSm
ocifoef;xGef;eJU uGefjrLepfawGudk ta&G;cH&atmif oltpGrf;ukefulnDr,f?
ta&G;cH&NyD;wJhaemuf ocifoef;xGef;udk vTwfawmfxJrSm twkduftcH
acgif;aqmiftjzpf a&G;aumufwifajrSmufr,f? vTwfawmfxJrSm wzGJUeJU wzGJU
EIwfeJU&efjzpf&wm[m ppfwvif;ay:rSm wOD;eJUwOD; vufeufudkifNyD;
wkdufMu&wmxuf t&om&dSw,fqkdwmudk uGefjrLepfawG udk,fwkdif
cHpm;MuapcsifwJh apwemawG ocifEkrSm&dSaew,f? ocifEk&JU qef't&qkd&if
tJ'D 'kwd,ajcvSrf;udk csufcsif;vSrf;vkduf csifw,f? 'gayrJh 'Dvkdcsufcsif;
vSrf;vkduf&if olUapwemudk uGefjrLepfawGu txifvGJNyD; vuf&dS&xm;wJh
em;vnfrIuav;awmif ysufoGm;rSmvm;qdkwmudk ocifEk trsm;BuD;
csdefqaew,f? tJ'gaMumifh 'D'kwd,ajcvSrf;udk acwfwqkdif;iHhxm;NyD;
ocifEk[m tcsdefaumif; udk apmifhaew,f?
tckvkdtcsdefaumif;udkapmifhae&if; avxJrSm ocifEkwnfaqmufxm;wJh
trsKd;om; pnf;vHk;nD nGwfa&; wkduftdrfBuD;udk NzKdcGJypfcJh tjzpftysufwck[m

1947ckESpf pufwifbm vtwGif; ydkvefrSm ay:aygufvmw,f?


tJ'Dtjzpftysuf[m wjcm;r[kwfygbl;? uGefrif azmif nDvmcHyJjzpfw,f?
tJ'DnDvmcHrSm &yf&Sif; uGefjrLepfygwD&JU oabmw&m; yg&*lwOD; jzpfwJh
tif'&D; Zm'ifaemhqdkol[m vuf0J vrf;pOfopfvkdU trnfwyfxm;wJh
vrf;pOfw&yfudk wifoGif;w,f?
'Dvuf0Jvrf;pOfopf&JUt"du&nf&G,fcsufuawmh tm&S wkdufwGif;u
vGwfvyfa&;&cgpeJU vGwfvyfa&; rMumcif&awmhr,fh EdkifiHawGrSm
vuf0J*dkPf;om;awG/ txl;vrf;pOfopfudk tJ'Dtcsdeftxd eJeJuav;rS teHU
r&ao;wJh ocifEk[m ocifoef;xGef;wkdUeJU em;vnfrI&bdkUtwGuf pdwful;awG
trsKd;rsKd; xkwfwkef;&dSao;w,f? oltpGr;f&Sd oI BudK;pm;wkef;&dSao;w,f?
1947ckESpf atmufwkdbmvxJrSm bdvyftpdk;&&JU zdwfac:csuft&
bdvyfudkroGm;cif &orQ tcsdefuav; twGif;rSmawmif vGwfvyfa&;
tcrf;tem; pDpOfrIaumfrwDvlMuD;awGudk oHk;av;Budrfavmuf zdwfac:NyD;
A[dkaumfrwD tzGJUxJrSma&m/ qyfaumfrwDtzGJUxJrSma&m
uGefjrLepfukd,fpm;vS,fawGudk xnfhoGif;bkdU ocifEk[m a&iwfovkd
wwGwfwGwfeJU rSmaew,f? ocifoef;xGef;udkvnf;zdwfac:NyD; A[dkaumfrwDeJU
qyfaumfrwD tzGJUawGxJrSm uGefjrLepfudk,fpm;vS,fawGudk xnfhay;&if
jiif;y,frypfvkdufyJ vufcHatmif ocifEk[m ocifoef;xGef;udk tBudrfBudrf
wkdufwGef;w,f?
atmufwkdbm(17)&ufaeUusawmh ArmEdkifiH,m,Dtpdk;&&JU 0efMuD;csKyf ocifEkeJU
NAdwdoQtpdk;&&JU0efBuD;csKyf tufwvDwkdU[m vef'efNrdKUrSm pmcsKyfwckudk
vufrSwfa&;xdk;Muw,f? tJ'DpmcsKyf[m orkdif;rSm Ek-tufwvDpmcsKyfvdkU
trnfwGifvmw,f? 'DpmcsKyfrSm tykd'faygif; (15)ydk'fygw,f? 'gayrJh
ta&;MuD;qHk;tydk'fuawmh ArmEkdifiHudk vHk;0vGwfvyfa&GU
tcsKyftjcmtmPmykdifaom EkdifiHwEdkifiHtjzpfeJU todtrSwfjyKygw,fqkdwJh
tydk'fyJjzpfw,f? 'D Ek-tufwvDpmcsKyft& jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmfudk vHk;0
vGwfvyfNyD; tcsKyftjcmtmPmykdifwJh EkdifiHawmftjzpf 1948ckESpf Zefe0g&Dv
(4)&ufaeU reuf (4)em&D/ rdepf(20)tcsdefrSm ausnmbkdU wkdif;jynfjyKvTwfawmf
taqmuftOD;&JU cef;raqmifxJrSm pDpOfxm;Muw,f? tJ'Dtcrf;tem;udk
wkdif;jynfjy K vTwfawmftrwfawGtjyif jynfwGif;eJU jynfyu
{nfhonfawmfawGvnf; wufa&mufMuw,f/? tcrf;tem;pbdkU apmifhae&if;
b,fuGefjrLepf acgif;aqmifawGwufMurvJqkdwm odcsifwmaMumifh
txl;{nfhonfawmftkyfxJrSm ocifEk[m vnfwqefUqefUeJUavQmuf&Smaew,f?
ocifoef;xGef;udk jrif&awmhrS ocifEk[m tifrwef 0rf;omoGm;w,f?

'gayrJh ocifoef;xGef;wkdUeJU ywfoufNyD; ocifEk&JU 0rf;ajrmuf0rf;omrI[m


Mum&SnfrcHygbl;? 1947ckESpf pufwifbmvtwGif; ydkvefrSm usif;ycJhwJh
uGefrifazmifnDvmcHrSm Zm'ifaemh pwifNyD; &dIUypfcJhwJhrD;[m rMumaom waeUrSm
ArmEdkifiHwEkdifiHvHk;udk avmifpmeJU jymykHjzpfatmif avmifypfvkdufbdkU
t&Sdeftawmf&aeNyD?
vGwfvyfa&; ausnmNyD;vdkU rsm;rMumcif tdef'd,EkdifiHumvuwfwm;NrdKUrSm
usif;yrJh uGefrifazmifnDvmcHudk wufa&mufbkdU Armjynf uGefjrLepfygwD[m
zdwfpm&w,f? ocifoef;xGef;eJU *kd&S,fwdkU wufBuw,f? *kd&S,fqdkol[m
ukvm;tazeJU ukvm;tarwkdUu arG;ay;vkdufwJhtwGufom
ukvm;vkdUac:&w,f? trSefpifppfrSmawmh ArmjynfrSmayguf/ Arma&aomuf/
ArmawGxJrSmBuD;/ Armausmif;om;awGrSm aevmwJhtwGuf ArmwOD;
jzpfaeygNyD? olUudk Armvkd (&Jabmfbwif)vkdUac:w,f? ol[m
Armvkdaumif;aumif;ajymwwf/ a&;wwf/ zwfwwfw,f? pum;ajym&if
ukvm;oHwcsufrS rygbl;? Armwa,mufvkd yDyDooBuD;ajymEkdifw,f?
pdwfaepdwfxm;tm;jzifhqkd&if ol[m awmfawmfaumif;wJh vlaumif;wa,mufyJ
tJ'gaMuifh uGefjrLepfygwDxJrSm olUudkvlcspfvlcifaygw,f? ocifEk[m
ocifoef;xGef;eJU&if;ESD;ovkd tuRrf;w0if&dSovdk/ &JabmfbwifeJU
r&if;ESD;ygbl;? tuRrf;w0ifr&dSbl;? av;ig;q,fBudrfqkdovdk
awGUqHkaqG;aEG;zl;&HkavmufygyJ? tJ'Dvkd aqG;aEG;cJh&wmawGudk rDSNyD;
&Jabmfbwif[m xufjrufwJUae&mrSm ocifoef;xGef;xuf omw,fvkdU
ocifEkrSwfom;xm;cJhzl;w,f?
ppftwGif;u ocifEk[m axmifxJrSm tcsKyfcHaewkef; tJ'D*kd&S,feJU
ukvm;EdkifiHa&; orm; (4)OD;/ (5)OD;avmuf ref;'av;axmifxJudk
a&mufvmw,fvkdU ocifEkowif;Mum;&w,f? aemuf(2)&ufavmuf Muawmh
tJ'DEkdifiHa&;orm;awG[m axmifrSL;BuD;&JU trdefUudk zDqefwmaMumifh
axmifrSL;BuD;&JU trdefUt& axmiftrIxrf;awGu 0kdif;NyD;&kdufMuwm
tawmfemw,f? wcsKdUvnf;xdyfayguf/ acgif;uGJ jzpfukefw,f? *kd&S,fuawmh
vufwacsmif; usKd;oGm;w,fvdkU ocifEk owif;&jyefw,f?
tJ'DaxmifrSL;MuD;qkdwm vlqdk;/ awmfawmf qdk;wJhtaumif/ olUtrdefUeJU
olUwynfhawGu 0kdif;0kdif;NyD;&kdufMu ESdyfpufMuvkdU tBuD;tus,f 'Pf&m&olawG/
aoaMu&olawG renf;ygbl;? tJ'DaxmifrSL;MuD;u tck &kduf&&HkeJU raMueyfbl;?
olUtrdefUudk zDqefwJhtwGuf aemufxyf tjypf'Pfay;bkdU olUtxufu
axmifykdifBuD;qDrSm tpD&ifcH wmaMumifh axmifykdifBuD;u *kd&S,fwkdU vlwpkudk
Budrf'Pftcsuf(20)pDay;/ wkdufwv ydwfxm;NyD; tJ'D&uftwGif; aumfa&ukdom

wkdufbkdUtrdefUcsvkdufjyefw,fqdkwm ocifEkxyfNyD; Mum;&jyefw,f? tJ'gaMumifh


'DtrdefUukd uefUuGuf&atmif t*Fvdyfaxmifydkif BuD; 'Aif;ykdUaxmifxJudk0iftvm
ocifEk[m 'Aif;ykdUa&SUrSm oGm;&yfw,f? *kd&S,fwkdU vlwpkudk tjypf'Pfay;bkdU
cifAsm;wkdU csrSwfxm;wJh trdefU[m rw&m;bl;? y,fzsufay;ygvkdU
EkdifiHa&;orm;awGudk rESdyfpufygeJUvdkU av;ig;q,fcGef;avmufyJ
ajym&ao;w,f? 'Aif;ykdU[m igha&SUrSm &yfraeeJU xGufoGm;vdkU ocifEkudk
a'goeJUaigufNyD; a&SUqufxGufoGm;w,f? ocifEk udk axmiftrIxrf;awGu
qGJypfvkdufwmaBumifh ocifEkvJ qufrajym&awmhbl;?
yg;pyfa[mif;avmif;BuD;eJU usef&pfcJhw,f?
tJ'D*kd&S,fac: &JabmfbwifeJU ocifoef;xGef;wkdU[m tzdwfcH&wJhtwGuf
1947ckESpf azaz:0g&DvtwGif; uvuwfwm;rSmusif;ywJh
uGefrifazmiftpnf;ta0;udk wufuw,f? 'Dtpnf;ta0;udk tdef'd,/ &k&Sm;/
Oa&myeJU NAdwdoQ "eo[m, EkdifiHawGu uGefjrLepf xdyfoD;awGvJ
wufMuw,f? ydkvefuGefrifazmifnDvmcHrSm twnfjyKcJhwJh Zm'ifaemh&JU
vuf0Jvrf;pOfudk aqG;aEG;MuNyD; xyfrHtwnfjyKMujyefw,f? tJ'D
umvuwfwm;nDvmcHrSm ArmEkdifiHtaMumif; zqyv tpdk;&taMumif;/
'Dtpdk;&&JU0efMuD;csKyftaMumif;awGudk wjcm; udk,fpm;vS,fawGajymwm
ocifEktwGuf odyfta&;rMuD;bl;? olUpdwfudkvnf; 'Davmuf rxdckdufbl;?
vlwef;aphae&mwJh vlUavmuBuD;udk wnfaqmufwJhtcg ocifEkeJUvufwGJNyD;
wnfaqmufygr,fvdkU uwdjyKxm;wJh ocifoef;xGef;ajymwmawGMuawmh
ocifEktwGuf odyfta&;BuD;w,f? ocifEk&JUpdwfudk odyfxdckdufw,f?
uGefjrLepfawG[m zqyvudk wkduf&if/ 'DvkdajymNyD; wkdufvdrfr,fvdkU ocifEk
tapmBuD;uwnf;u BudKwifjrifxm;wJh twkdif; ocifoef; xGef;u
EktufwvDpmcsKyf[m wefbdk;r&dSwJhpmcsKyf? 'DpmcsKyfu aygufzGm;vmwJh
ArmhvGwfvyf a&;qdkwm vnf; vGwfvyfa&;tppfr[kwf/ twkBuD;vdkU
ysuf&,fjyKvm? 'DrQruao;bl;? t*Fvdyf/ tar&duefe,f cJsUorm;awGeJU
olwkdUarG;xm;wJh zqyvacG;awGu wcsufcswdkif; olwkdU&JU
axmifaygif;rsm;pGmaom ygwD0ifawG wodef;ausmf avmuf&dSwJh wkdufyGJ0ifNyD;om;
olwkdU&JU vuf&Hk;orm;awG[m ESpfcsufpD jyefcsEdkifw,fvdkU tBuD;tus,f
0g<uGm;NyD;awmhrS ArmjynfuGefjrLepfygwD[m wyfaygif;pktopfwckudk
zGJUpnf;r,f? 'D wyfaygif;pk[m t&if;&Sif/ e,f&Siftpdk;&jzpfwJh e,fcsJUorm;awG
vufoyfarG;xm;wJh zqyvtpdk;&udk 1948ckESpf twGif;rSmyJjzKwfcsypfNyD;
ArmEkdifiHtwGuf vGwfvyfa&;tppfudk &atmif ,lay;r,fvkdUawmif
ocifoef;xGef;u tm;ygw& ausnmvkdufjyefao;w,f? ocifEk[m

'DrdefUcGef;awmfBuD;udk owif;pmxJrSm zwfvdkuf&wJhtcg 0guRwf&if oleJU


vufxufyghr,fvkdU uwdjyKxm;wJh olU&nf;pm;[m olUtdrfa&SUvm
wjcm;a,mufsm; wa,mufudk ,lawmhr,fvdkUausnm/
olUi,fBudK;i,femawGudkyg toHukef[pfNyD; uavmfwkyfxmudk cHvkduf&ovdk
jzpfoGm;w,f? tJ'Dtcg ocifEkvnf; tifrwefpdwfxdckdufoGm;w,fxifyg&JU/
oleJU 0kdif;NyD;xkdifaeBuwJh EkdifiHa&;orm;awGudkvJ tm;remEkdif/ 0efBuD;csKyfqdkwJh
olxrf;&Gufxm;&wJh &mxl;BuD;udkawmif riJhuGufEkdif&SmawmhyJ
oli,frlawGjyefvmNyD; pwmvif[m ArmawGudk cspfw,fqdkwm
AdkvfcsKyfatmifqef; -D; NzJaewm avmufawmifr&dSbl;? 'Drat-dk; &yf&Sif;awGu
awGUu&m trdefUawGay;wkdif; 'dkUuGefjrLepfawGu t[kwfBuD; xifNyD;
em;axmifaewm thHMoyg&JUuGmvdkU olUyg;pyfu ajymrdajym&mawGudk
a'goeJUa&&Gwf ypfvkdufw,f?
tcef;(20)
ocifoef;xGef;eJU*kd&S,fwdkU ArmEkdifiHukd jyefa&mufvmwJhtcg olwkdU(2)OD;u
acgif;aqmifNyD; olwkdU&JUtodkif;t0kdif;awG[m wjcm;tcsufawGxuf EktufwvDpmcsKyft& ArmjynftwGuf zqyv ,lay;cJhwJh vGwfvyfa&;[m
vGwfvyfa&; tppfr[kwfbl;qdkwJh tcsufudk ydkNyD; jyif;jyif;xefxef
[pfatmfauG;aNumfMuw,f? 'Dvkdatmfwm[m wjcm; twGufr[kwfbl;?
&yf&Sif;awG ajrSmufay;vkdU rMumcif olwkdU p&awmhr,fhvufeufudkif
awmfvSefa&;[m rSefuefaomawmfvSefa&;ygvdkU tumtuG,f ay;bdkU
twGufyJjzpfw,f? aemuf&uf tenf;i,fMumwJhtcg jynfxJa&;0efBuD;
OD;ausmfNidrf;[m
0efMuD;csKyfocifEkudk
vmawGUw,f?
0efMuD;csKyf/ uRefawmftifrwef vsKdU0SufwJh pmwrf;wapmif,lvmw,f?
tJ'Dpmwrf;[m b,folU qDu&wmvJ/ b,fvkdvkyfNyD; &wmvJqdkwmawGawmh
uRefawmfhudkrar;eJUaemf?
uRefawmfvJ
rodbl;?
aeygtHk;?
rifh[mu
bmpmwrf;vJuG?
*dk&S,fu olwkdU ay:vpfjAL&kdrSm wifNyD;aqG;aEG;wJh pmwrf;/ 'Dpmwrf;&JU
t"du&nf&G,f csufu awmh vufeufudkifNyD; awmfvSefa&;vkyfbdkUyJ?
'Dpmwrf;udk
rif;b,fvkdvkyfNyD;&vmwmvJ?
'gudk 0efBuD;csKyf rodcsifygeJU? 0efBuD;csKyfar;&if uRefawmfajz&r,f?
jiif;vkdUrjzpfbl;?
tJ'Dvkd
ajzvdkuf&if/
uGefjrLepfawGqDu
vQLdU0SufwJhowif;awGudk
uRefawmfwdkUaemufxyf
&bdkUcufoGm;vdrfhr,f?
tHrm/
rif;uighudkawmif
r,Hkawmhbl;vm;?

uRefawmfwkdU vlwa,muf uGefjrLepf ay:vpfjAL&dkxJrSm oGif;xm;w,f?


olUqDu
'D
pmwrf;
udk&wm?
atmf-'Dvl[m
b,folvJqdkwmtxdawmh
rar;ygeJUawmh
0efBuD;csKyf/
u|efawmfawmif;yef ygw,f? OD;ausmfNidrf;[m ocifEkudk olUvufxJupmwrf;
vSrf;ay;vkdufw,f?
ocifEk
zwfMunfhwJhtcg
jrefrmEdkifiHawmf.
vuf&dSEkdifiHa&;tajctaeESifh uREfkyfwdkU vkyfief;pOfqdkwJh acgif;pOfudkawGU&w,f?
'DudwfprSm uRefawmfwdkU jywfjywfom;om;vkyfrS jzpfvdrfhr,f 0efBuD;csKyf/
csDwHkcswHkvkyfaevdkU rjzpfbl;? 'DuGefjrLepfawG olykefxrSm {uefyJ?
rif;b,fvkd
jywfjywfom;om;vkyfbkdU
pdwful;xm;ovJ
ausmfNidrf;?
uGefjrLepfacgif;aqmifawG tckvdk&efukefrSmpkaewkH; olwkdUudk jAKef;ueJzrf;NyD;
axmif xJxnfh vdkufcsifw,f? 'Dvkdvkyfvdkuf&if olwkdU&JU awmfvSefa&;qdkwm[m
rp&ao;cif
OD;usKd;oGm;Ekdifp&m
taMumif;&dSw,f?
'Dudwfp[m
ta&;BuD;w,f?
igpOf;pm;yg&apOD;uGm?
uRefawmfu uRefawmfhpdwful;udk wifjywmyg? tqHk;tjzwfuawmh 0efBuD;csKyf
ay;&rSmyJ?
OD;ausmfNidrf;qdkwJhvl[m &efjzpf&if vufraES;csifbl;? olut&ifOD;atmif
cscsifoljzpf w,f? om"uwckudkajym&OD;r,f? 'Dom"uudk zwf&&if
OD;ausmf+idrf;[m
b,fvdk
vlpm;qdkwm
oabmaygufEdkifw,f?
'kwd,urmppfBuD; twGif;u r[mrdwfwyfawG ref;wav;u qkwfcGm
aewJhtcsdefrSm OD;ausmfNidrf;eJU &Jabmfwpk[m ref;wav;em;u uykdifqkdwJh
&Gmuav;rSm pwJcsNyD; ajratmufawmfvSefa&;vkyfaeMuw,f? waeUusawmh
oleJU &Jabmf (2)OD;[m rEWav;udk vrf;avQmufvmaewkef; olwkdUa&SUu
rvSrf;rurf;
ae&mwckrSm
armfawmfum;wpif;xkd;pkdufw,f?
tJ'Darmfawmfum;xJu
r[mrdwfppfom;wOD;[m
awmfrDaoewfudk
olwkdUbufcsdefNyD;xGufvmw,f? 'Dppfom;tem;udk a&mufvmwmeJUwydifeuf
OD;ausmfNidrf;[m 'Dppfom;udk twif;0ifzufvdkufNyD; ypf/ ypf/ ypf vkdU
olU&JabmfawGudk vSrf;ajymw,f? olU&JabmfawG[m bmvkyfr,fqkdwm
OD;ausmfNidrf;vdk pOf;pm;rxm;wJh twGuf wrdepfavmuf bmvkyf&rSef;rod
jzpfaew,f? aemufawmhrS wdkif;csif; udkoef;az qdkwJh &Jabmfu ppfom;udk
ajcmufvHk;jyL;eJU twif;0if ypfwJhtwGuf olwdkU (3)OD;pvHk; toufab;u
oDoDuav;
vGwfajrmufoGm;cJh&onf?
ausmfNidrf;a&/
uGefjrLepfawG
olykefxawmhr,fqdkwm
qzyv
tvkyftrIaqmifudk
igwifjycsifw,f?

wifjybdkUaumif;ygw,f?
tJ'Dtpnf;ta0;rSm
rif;&JU
tpDtpOfawGudk
rif;wifjywmayghuGm
b,ftpDtpOfawGudk
ajymwmvJ
0efMuD;csKyf?
uGefjrLepfacgif;aqmifawGudk olwkdU&JU XmecsKyfrSm twif;wufzrf;NyD;/
axmifxJoGif;
xm;bdkU
tpDtpOfayghuGm?
[m/ 'gwifjyvdkU b,fjzpfrvJ? tm&Svli,feJU jynfolU&JabmftzGJUawGxJrSm
uGefjrLepfawG
trsm;MuD;&dSaew,f?
tvkyftrIaqmiftzGJUxJrSm
olwkdUudk,fpm;vS,fuwqifh 'DtpDtpOfudk olwdkUodr,f? olwkdU odNyD;&if
olwdkUowif;ydkUvkdU oef;xGef;eJU *kd&S,fwdkU csufcsif; odoGm;rSmyJ? [kwfw,f/
odoGm;rSmyJ?
'DtpDtpOfudk
wifrjyeJUuGm?
uGefjrLepfawGtwGuf pdwfrat;&wJhtxJ zqyvxJu qkd&S,fvpfawGtwGuf
pdwfylp&m wck ocifEk&JU acgif;ay: wufa&mufvmjyefao;w,f? wufvmyHku
'Dvdk/ waeUrSm v,f,meJU opfawm a&;Xme 0efMuD;ocifwif[m
om,m0wDudk c&D;xGufrJhtaMumif; 0efBuD;csKyf ocifEkudk tpD&ifcHw,f?
ocifwif oGm;&rJha'o[m eJeJMurf;wJhtwGuf olUudk,f&HawmfwyfxJu
Adkvfwa,mufeJU &Jabmfq,f a,mufavmuf ocifwifudk apmifha&SmufzdkU
ocifEkxnfhay;vkdufw,f? Adkvfvkyfoludkvnf; 0efMuD;udk aumif;aumif;apmifh
aemf? rif;ayghqvdkU 0efMuD;udk wckckjzpf&if rif;udkig jyif;jyif;xefxef
t&;,lr,fvdkU ocifEk[m wdwdususrSmvdkufw,f? c&D;u jyefvmwJhtcg tJ'D
Adkvfuav;u uRefawmf wjcm; b,fae&mrSroGm;bl;? 0efMuD;tem;rSm
tNrJuyfaew,f? 0efMuD;tdrfomoGm;&ifawmif uRefawmf vdkufoGm; NyD;
tjyifbufu apmifhaeygw,fvdkU ocifEkudk tpD&ifcHw,f? aemuf
(3)&ufavmufMumwJhtcg ocifEk&JU rdwfaqGwOD;qDudk rdef;rwOD;&JU "gwfyHkESifh
pmwapmif a&mufvmw,f? tJ'Drdef;r[m vif&dSr,m;/ 0efMuD;ocifwif[m
'Drdef;rudk AdkvfwJay:ac:NyD; rk'def;usifhvdkufygw,fvdkU pmxJrSm a&;xm;w,f?
ocifwifudk
ocifEkodvmwmBumNyD;?
ocifwifrSm
rdef;rawGeJU
&lyf&lyfayGayGvkyfwwfwJh
0goemrsKd;awmh
b,fenf;eJUrSr&dSbl;
qdkwm
ocifEkaumif;aumif;odw,f? ocifwifeJU &if;ESD;olwkdif;vnf; 'DtaMumif;udk
aumif;aumif;odygw,f?
'gayrJhwkdifpm
&vmwJhtcg
pHkprf;wmaumif;w,fqdkwJhoabmeJU
olxnfhay;vkdufwJh
udk,f&Hawmfu
Adkvfuav;udk ocifEkpHkprf;Munfhw,f? ol[m 0efBuD;csKyfeJU twlwl wcef;xJrSm
tdyfwJhtwGuf olrodyJ 0efMuD;tdyfcef;xJudk b,folrS rvmEkdifbl;?
aemufNyD;awmhvnf; ol[m 0efBuD;oGm;&mudk tMrJwrf; uyfvkdufaewJhtwGuf
0efBuD;[m olrodyJ 'DudwfprsKd;b,fenf;eJUrS rvkyfEkdifbl;vdkU ajzw,f?

tJ'gaMumifh ocifEkvJ 'Dudwfpudk ysufvHk;wcktaeeJU oabmxm;NyD;


arhypfvdkufw,f? aemuf(3)&ufavmufMumwJhtcg tJ'Drdef;r&JU "gwfyHkeJUwuG
ocifwifAdkvfwJay:rSm
rk'def;usifhoGm;w,fqdkwJhowif;awG[m
owif;pmawGxJrSm
ygvmw,f?
ocifEkvnf;
'Dowif;udk
qufvufpHkprf;MunfhwJhtcg 'Dvkd od&w,f? om,m0wDrSm ocifwifeJU
roifhjrwfwJh jynfolU&Jabmf AdkvfwOD;&dSw,f? tJ'D Adkvfu 'Dowif;udk
wrifoufouf
vkyfBuHNyD;
0efBuD;csKyfeJU
owif;pmwkdufqDudk
ydkUvdkufwmjzpfw,f? trSeftwkdif;qdk&if 'DtrI[m odyfrMuD;us,fygbl;? 'gayrJh
owif;pmwkdufawG
uvJ
vufcHatmif
jynfolvlxkuvJ
aMueyfoGm;atmifqkdNyD; ocifEk[m w&m;vTwfawmf csKyf&JU w&m;0efBuD;csKyfeJU
tjcm;yk*dKvf (2)OD;ygwJh pHkprf;a&;tzGJUudk zGJUay;vkdufw,f? 'DtrI[m vDq,frI
jzpfw,fvkdU pHkprf;a&;tzGJUu tpD&ifcHw,f? tJ'DtpD&ifcHpmxGufvmNyD;wJhtcg
wcsKdUowif;pmawGu NidrfoGm;Muw,f? owif;pm(2)apmif (3)apmifuawmh
rsufpdrdSwfNyD; ZGwftwif;qufNyD; pGyfpGJaeMuao;wmyJ? 'Dowif;pmawGudk
zwfNyD;
um,uH&Sif
ocifwifeJU
olU&Jabmf
qkd&S,fvpfawG[m
b,favmufpdwfqdk;r,fqkdwmawmh rajymwwfbl;? qdk&S,fvpf r[kwfwJh
0efMuD;csKyf
ocifEkawmif
tawmfrcHr&yfEkdif
jzpfaew,f?
rwfv(12)&ufaeUudka&mufwJhtcg Armjynf tvnfvmwJh Armjynfqkdif&m
NAdwdoQ
0efMuD;csKyfa[mif;
avmhvpfpwdk;0Judk
rdUawmfcrf;rrSm
*kPfjyK{nfhcHw,f? {nfhcHyGJNyD;wJhtcg Aef"kvyef;NcHbufqDu vlxktoHawGeJU
toHcsJUpufawGukd
Mum;wmaMumifh
avmhvpfpwdk;0JeJU
ocifEkwkdU[m
rdUawmfcef;raqmif&JU 0&efwmay:uaeNyD; AEKvyef;NcHxJu xGufvmMuwJh
vlxkudk MunfhaeMuw,f? olwkdU[pfatmfvmMuwJh auG;aMumfoHawG[m
owif;pmwkdufawGudk &IHUcswJh auG;aMumfoHawG jzpfwJhtwGuf 0efMuD;
ocifwifeJU
ywfoufNyD;
qdk&S,fvpfawG
qef'jyMuw,fqdkwm
ocifEkcsufcsif;awG;rdw,f? t&rf;uma&m a&;ae wJh owif;pmawGudk
'Dvkdqef'jywm[m w&m;aom qef'jyjcif;yJvkdUvnf; ocifEk,lqwJh twGuf
0rf;ajrmuf0rf;omjzpfaew,f? jynfolvlxku owif;pmawGudk bmaMumifh
tckvkd
qef'jy&w,fqdkwmudkvnf;
ocifEk[m
avmhvpfpwkd0Judk
0rf;ajrmuf0rf;ompGmeJU
&Sif;jyaew,f?
ocifek
tdrfjyefa&mufNyD;vkdU
(15)rdepfavmuftMum
jynfxJa&;
0efMuD;OD;ausmfNidrf; a&mufvmw,f? OD;ausmfNidrf;u bmrSrajym&ao;cif/ a[hausmfNidrf;a&/
acG;rom;
owif;pmawGudk
vlxkuqef'kjyukefMuNyD?

owif;pmawGu bma&;a&;/ iHkUcHwmrsKd;awmh igvnf; rMudKufbl;? wcgwcg


'Dvkdqef'jyMuwmrsKd;udk igMudKufw,fvkdU ocifEku 0rf;om tm;&eJU
OD;ausmfNidrf;udk
ajymjyw,f?
uRefawmf
tjyckdif;vkdufwm
0efBuD;csKyf?
atmfqef'jy,Hkwif ruao;bl;? owif;pmwkdufawGxJudk 0ifNyD; pufawGudkyg
&dkufcsKd;ypfbdkU
uRefawmfrSmvkdufw,f?
0efMuD;csKyf[m olUjynfxJa&;0efMuD; tpD&ifcHaewmudk r,HkMunfEkdifwJh
rsufESmeJ@
wrdepf
avmuf
tHhtm;oifhNyD;
pdkufMunfhaew,f?
bm-uG?
owif;pmwkdufawGxJudk
0ifNyD;?
pufawGudk
&dkufcsKd;bdkUyg?
uRefawmfrSmvkdufw,f?
rif;[m apmufoHk;ruswJh taumifyJuGm/ jynfxJa&;0efNuD;vkyfaeNyD;
'Dvkdcdkif;&o vm;? qef'jy&Hkqdk&if awmfa&maygh? bmudwfp pufawGudk
&dkufcsKd;cdkif;&wmvJ? 'dkU[m 'Drdkua&pDEdkifiHuG tmPmydkifawGeJU olwkdU&JU
vufyg;apawG vkyfcsif&m vkyfaewmudk b,fol rS ta&;r,l&JyJ
vufydkufMunfhae&wJh
tmPm&SifEkdifiHr[kwfbl;?
rif;ykvdyfrif;BuD;udk
tckcsufcsif;ac:vkduf/
Oya'udkcsKd;azmufwJh
taumifrSeforQ igta&;,lr,fvdkU 0ef}uD;csKyf[m olUjynfxJa&;0efBuD;udk
a'goeJU typfwifaew,f? 0efMuD; csKyf[m tifrwef a'goxGufaewJhtwGuf
rif;[m w&m;cHyJ? tJ'gaMumifh rif;[m a&S;OD;pGm &mxl;u xGufuGmvdkU awmif
jynfxJa&;0efMuD;udk 0efMuD;csKyfu ajymawmhr,fqJqJ jzpfoGm;vdkufao;w,f?
wpHkwckudk ajy;NyD; owd&vkdufwJhtwGuf 'gudk rajymyJ 0efBuD;csKyf[m
olUpdwfudk csKyfxm;vdkufw,f? olowd&w,f qdkwmuawmh wjcm;r[kwfygbl;?
olykef
xawmhqJqJ
jzpfaewJh
uGefjrLepfawG&JU
tE&m,fygyJ?
pufawGudk
&kdufcsKd;wJhtxJrSm
Oya'jyK
vTwfawmftrwfawG/
ygvDreftwGif;0efawG/
tvkyform;acgif;aqmifawG/
v,form;acgif;aqmifawGygw,f? 0efBuD;csKyf&JU trdefUt& ykvdyfuzrf;qD;bdkU
vkdufwJhtcg
'DvlawG[m
cPa&Smifwdrf;
aeMuao;w,f?
olwkdU&JUacgif;aqmifawGu tzrf;cHbdkU trdefUay;awmhrS tzrf;cHMuw,fvdkU
Mum;&w,f? 'gayrJh olwdkU&JUtrI[m tmrcHay;EkdifwJh trIjzpfjzpfaewJhtwGuf
'Dacgif;aqmifawGudk
tmrcHeJU
vTwfay;vdufkw,f?
aemuf(3)&ufavmufMumwJhtcg AEKvyef;NcHxJrSm vlxktpnf;ta0;w&yf
usif;yNyD; ocifEk rdefUcGef; ay;w,f? 'DrdefUcGef;xJrSm pufawG &dkufcsKd;olawGudk

Oya't& ta&;,l aeNyDqdkwm ocifEk ausnmw,f? aemufNyD;awmh


owif;pmawG[m&aewJh vGwfvyfpGm a&;om;cGifhudk w&m;ojzifh oHk;pGJMubdkU
ocifEku a&S;OD;pGm arwm&yfcHw,f? tu,fa&GU ol'Dvkd arwm&yfwmudk
*&krpdkufyJ
vGwfvyfpGma&;om;cGifhudk
tvGJoHk;pm;vkyfvm&if
ol[m
owif;pmawGudkvnf; raMumufbl;? owif;pmawG&JU bkd;atudkvnf;
raMumufbl;? Oya't& ta&;,l&vdrfhr,fvdkU 0efMuD;csKyfu owif;pm awGudk
Budrf;armif;vdkufw,f? ocifEk ajymoGm;wJhpum;xJrSm owif;pm bdk;atqdkwm
b,folUudkrS &nf&G,fNyD; ajymwmr[kwfygbl;? Oyrm-vlwa,mufudkvnf;
raMumufbl;?
tJ'Dvlxuf
ydkNyD;BuD;wJhvludkvnf;
raMumufbl;vkdU
t&yfoHk;pum;eJUajymcsif&if rif;udkvnf; raMumufbl;? tJ'D vlxuf ydkrdkMuD;wJh
vludkvnf;raMumufbl;vkdU
ArmawGajymaeMuygyJ?
tJ'gaMumifh
owif;pmudkvnf; raMumufbl;? owif;pm bkd;atudkvnf; raMumufbl;vkdU
ajymwJhtcg owif;pmxuf ydkNyD; wefckd;MuD;wmawGudkvnf; raMumufbl;vkdU
0efBuD;csKyfu qdkvdkwmygyJ? 'gayrJh ocif udk,fawmfrIdif;[m owif;pmawG&JU
bdk;atjzpfw,f? tJ'gaMumifh owif;pmbdk;atudk raMumufbl;vdkU qkdwm[m
0efBuD;csKyfu ocifudk,fawmfrIdif;udk apmfum;vkdufwmyJvkdU owif;pm awGu
pmvHk;rJBuD;awGeJ ocifEkudk 0dkif;NyD;wG,fMujyefw,f? tJ'Daemuf ocifudk,fawmf
rIdif;udk acgif;aqmifwifNyD; owif;pmq&mawGxJu cyfpGmpGm owif;pmq&m
av;ig;OD;[m t&yfwumvSJYNyD; 0efMuD;csKyfudk &IHUcsyGJawG vkyfMuao;w,f?
ocifEk[m wufuodkvf ausmif;om;b0wkef;u ausmif;tkyfNuD;qavmhudk
'DvkdyJ rw&m;pGyfpGJcJhbl;ol qkdawmh 'Dowif;pm q&mawG vkyfwmudk
pdwfrqdk;Ekdifygbl;? ol[m0fv,fwmyJvkdU olUudk,fol jyefajymNyD; NyHK;pdpdBuD;
vkyfaew,f?
owif;pmq&mawGeJU wbufrSm&efjzpfaewkef; ocifEk[m uGefjrLepfudwfpudk
qufudkifbdkU twGuf zqyv tvkyftrIaqmif tpnf;ta0;udkac:NyD;
uGefjrLepfawG
olykef
xawmhrJhtaMumif;
ocifEku
&Sif;jyw,f?
tckvdk&Sif;jyNyD;wJhtcg tvkyftrIaqmif cyfrsm;rsm;u Nidrf;csrf;a&;twGuf
uGefjrLepfawGeJU aqG;aEG;MubdkU tMuHay;Muw,f? 'DvkdtMuHay;wJhtxJrSm
wcsKdUuawmh aoG;xGufoH,dkrI awGudk a&SmifcsifvdkU apwem&dk;&kd;eJU
tMuHay;wmygyJ? 'gayrJh uGefjrLepfawGbufudk cyf,dkif,kdifjzpfaeMuwJh
olawGuawmh uGefjrLepfawG[m awmfvSefa&;twGuf tpDtpOfvkyfEkdifatmif
tpkd;&vufudk qGJxm;wJh taeeJU tBuH ay;wmjzpfw,f? 'Dtcsufudk 0efMuD;csKyf
aumif;aumif;odygw,f? 'gayrJh ocifEk[m tawG;orm;/ tai;orm; qdkawmh
&efoleJU&ifqkdif&wJhtcg
OD;ausmfNidrf;vdk
rjywfom;bl;?
&efolu

av;ig;csufxdk;wmudk
cH&NyD;rS
jyefxdk;csifoljzpfw,f?
tJ'gaMumifh
uGefjrLepfawGeJU
aqG;aEG;bkdU
qdkwJhtBuHudk
olvufcHvkdufw,f?
aqG;aEG;bdkUtwGuf tpDtpOfawGvkyf&atmif ocifEk[m ucsifjynfe,f OuX
qrm;'l;0g; qif0g;aemifudk uGefjrLepfawGqD vTwfvkdufw,f? uGefjrLepfawG[m
olwkd&JUXmecsKyfudk ydwfxm;w,f? qrm;'l;0g;udk t0ifrcHbl;? ocifEkvnf;
tawmfpdwfwdkvmNyD;? 'gayrJh 'DudwfP[m cav;upm;wJh udwfp r[kwfbl;?
wEkdifiHvHk;&JU aoa&;&Sifa&;udwfpMuD;jzpfw,f? onf;cH? rif;pdwfvdkufrmefyg
oGm;rvkyfvdkufeJUvkdU olUudk,folqHk;rNyD; 'kwd,0efBuD;csKyf AkdvfvufsmeJU
qrm;'l;0g;
wdkUudk
uGefjrLepfawGqD
xyfNyD;
vTwfvdkufjyefw,f?
tJ'DtBudrfrSmvnf; uGefjrLepfawG[m olwkdU &JU XmecsKyfudk ydwfxm;w,f?
tpdk;&
udk,fpm;vnfawGudk
t0ifrcHbl;?
tJ'DvkdeJ@ rwfv (27)&ufaeUudk a&mufvmygw,f rwfv(27)&ufaeU[m
zufqpf *syefudk pNyD; awmfvSefMuwJh awmfvSefa&;aeUjzpfw,f? tJ'DaeUrSm
ocifEk[m
tmZmenfukef;
vlxktpnf;ta0;rSm
rdefUcGef;ajymw,f?
ocifoef;xGef;u AEKvyef;NcH vlxktpnf;ta0;rSm rdefUcGef;ajymw,f/
ocifEku
aoG;xGufoH,dkjzpfrJhvrf;pOfudk
rvkdufMuygeJU?
Nidrf;csrf;
a&;vrf;pOfudk vdkufMuyg? uGefjrLepfawG/ qkd&S,fvpfawG face=WinKalaw
jynfol@&JabmfawG
tp&dSwJhEkdifiHa&;
orm;awG
nDnGwfEkdifMu&if
0efMuD;csKyf&mxl;ua&m
zqyvOuX&mxl;uyg
olxGufay;NyD;
trsm;vufcHEkdifolwOD;udk
wifajrmufay;yghr,f
vdUajymw,f?
ocifoef;xGef;uawmh
zqyvtpdk;&udk
vufeufeJUjzKwfcs&r,f?
Ag;u&macsmufBuD;xJrSm
zqyv
tavmif;
aumifawG[m
awmifvkdyHkoGm;apr,fvkdU ajymw,f? ocifoef;xGef;u tJ'Dvkd wcJeuf
[pfatmfvdkufwJh
toHBuD;[m
ol&JUwjcm;
Ncdrf;ajcmufoHawGudk
vTrf;rkd;xGufvmum
wEkdifiHvHk;
,lusKH;r&
Mum;cJh&onf?
uGefjrLepfawG[m tJ'Davmuftxd uJvmwJhtcg zqyv tpdk;&[m uGefjrLepf
awGeJU aqG;aEG;&atmifqufNyD; BudK;pm;bdkUqkdwm rjzpfEdkifawmhbl;? tJ'gaMumifh
uGefjrLepfacgif;aqmif
awGudkzrf;bdkU
0efBuD;csKyfocifEk[m
trdefUcsay;vkduf&w,f? &JeJU jynfaxmifpk&JtzGJU0ifawG/ uGefjrLepf XmecsKyfudk
wufNyD;zrf;wJhtcg acgif;aqmifawG wa,mufrSr&dSawmhbl;? tJ'DawmhrS
usm;udkowfowfvGwfpm;bkdU
awmif;yef&wmurS
atmifjrifEkdifp&m
taMumif;&dSao;w,f? &yf&Sif; tyif; oGif;vdkufwmudk cHae&wJh uGefjrLepf
awGudk Nidrf;csrf;a&;vrf; vdkufatmifajymbdkU qdkwmuawmh b,fenf;eJUrS
atmifjrifEkdifp&m taMumif;r&dSEdkifbl;? 'gudkodvsufom;eJU igjywfjywfom;om;

rvkyfvkdufrdwmrSm;wmbJ? jywfjywfom;om; vkyfbdkU ausmfNidrf;ajymwkef;uom


igoabmwlvdkuf&if
'DvkdjzpfrSmr[kwfbl;vkdU
olUudk,foltjypfwifNyD;
ocifEkaemifw&aew,f?
tcef;(21)
tukodkvf0ifrd&if wcgwnf;eJU b,fawmhrS rNyD;bl;qdkwJh t*Fvdyfpum;yHk
wck&dSw,f? jynfaxmifpk jrefrmEkdifiHawmfrSm 1948ckESpfeJU 1949ckESpftwGif;
tukokdvf0ifyHk[m
tJ'Dt*Fvdyfpum;yHktwkdif;
jzpfaewmygyJ?
b,fvdkjzpfw,fqkdwm
MunfhMu&atmif?
1948ckESpf
Zefe0g&Dv
(4)&ufae@rSm
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH[m
vGwfvyfwJhEkdifiH
jzpfvmw,f?
tJ'DtcsdefrSm
rl*sm[pfawGeJU
tvHeDuGefjrLepfawG[m
olykefxvdkU
tawmf
t&dSef&aeNyD?
vGwfvyfa&;&NyD;vdkU
(76)&ufyJ&dSao;w,f?
1948ckESpf
rwfv(29)&ufaeUusawmh
ocifoef;xGef;
acgif;aqmifwJh
ArmjynfuGefjrLepfygwD olykefxw,f? tJ'Dowif;udk Mum;vdkuf&wmeJU
wNyKdifeuf 1948ckESpf Zlvdkifv (4)&ufaeUrSm EkdifiHa&;avmuxJu
olxGufoGm;&awmhrSmyJvdkU
oltMuD;tus,f
arQmfvifhvmcJhwJh
arQmfvifhcsufawmifMuD;[m rsufpdwcyf/ vQyfwysuf/ vufwjzpftwGif;
NydKusaysmufuG,foGm;wmudk ocifEk[m olUpdwfxJrSm jrifvkduf&w,f?
tJ'Dvkdjrifvkduf&wmeJU a&SUqifhaemufqifhqkdovdk tpdk;& bufawmfom;awGeJU
olykefawG[m aoG;oH&J&JeJU wOD;udkwOD; ypfcwfowfjzwfaeMuwmawGudk
ocifEk[m olUpdwfxJrSm ajy;jrifvkdufjyefNyD; tawmfwkefvIyfoGm;w,f?
b,fhES,fh
uGm?
rif;vkyfrSmaMumufygw,fvdkU
qdkaecgrS
rif;&kd;&kd;awmifr[kwfbl;? aoewfudkif xGuf&rJh rif;vkyfae&jyefNyD;? ighuHawGu
b,fvkdtusKd;ay;aewmvJ?
ckaetcg
jrwfpGmbk&m;om
oufawmfxif&Sm;&dSaer,fqkd&if wynfhawmfudk 'Db0rsKd;a&mufatmif b,fuH
awGu/ tusKd;ay;aewmygvJ bk&m;udkavQmufNunfhcsifw,fvdkU ocifEk[m
wa,mufwnf;NiD;aew,f? watmifhavmufMumawmhrS igua&Smifom;yJuGm?
uGefjrLepfawG/ qkd&S,fvpfawG/ jynfolU&JabmfawG/ nDnGwf atmifMudK;pm;Muyg?
0efMuD;csKyf&mxl;uaum zqyv OufuXtjzpfuaum xGufay;ygr,fhvdkU
awmfvSefa&; aeUwkef;u vlxka&SUrSm vlod&SifMum; igausnmcJhom;yJ? tJ'Dvkd
iga&SmifvQufom;eJU 'DuGefjrLepfawGu twif;0ifwdk;wmawmh igrwwfEdkifbl;?
olwkdUcsovdk 'kdUuvnf;jyefcs&rSmyJvkdU pdwfESpfvHk;'Hk;'kH;csvkdufNyD; vdktyfwJh
tpDtpOfawG vkyf&atmif ta&;ay:0efNuD;rsm; tpnf;ta0; ac:vdkufw,f?

0efMuD;awG tvmudk apmifhae&if; ocifEk[m bk&m;cef;pmtkyfpifu


ZmwfNuD;q,fbGJU usrf;pmtkyfudk ,lvkdufNyD; ra[mo" Zmwfawmfudk
zwfaew,f? bk&m;rjzpfcif a*gwr jrwfpGmbk&m;[m b0aygif;rsm;pGm
bk&m;tavmif;awGjzpfcJhzl;w,f?
tJ'Dtavmif;awmf
awGxJrSm
ra[mo"vnf;ygw,f?
ra[mo"[m
ynm&dSMuD;wOD;jzpfw,f?
bk&m;avmif;awGxJrSm
wcsKdUu
jzpfcgpqdkawmh
yg&rDEkMuw,f?
ra[mo"jzpfvmwJhtcg bk&m;avmif;jzpfcJhwJh b0aygif;[m ra&twGuf
Ekdifatmif rsm;aeNyDjzpfwJhtwGuf ra[mo"&JU yg&rD[m tawmfMuD;
&ifhusufaeNyD? tJ'Dvkd yg&rD &ifhusufaewJh bk&m;tavmif;awmf[m
olwbufom;ukd tvum;oufoufb,frSm ESdyfpufowfjzwfcsifrvJ? 'gayrJh
olU&Sifbk&if olUwdkif;jynfeJU trsKd;udk umuG,fbkdU twGuf qkd&ifawmh
vufraES;bl;? &efoludkESdyfpufp&m &dS&ifvnf; ESdyfpufwmyJ? &efolbufu
&Sifbk&if&JUtMuHay;
uif;0Vfyk@m;udk
ezl;eJU
Murf;eJUudkifaqmifhNyD;
ta0;NuD;vGifhoGm;atmif udkifaygufypfvkdufzl;w,f r[kwfvm;? &efol&JU
tifrwefuD;rm;wJh wyfawG[m olU&Sifbk&ifeJU aejynfawmfudk 0kdif;xm;wJhtcg
tEkuif;0VfqkdwJh face=WinKalaw yk@m;wOD;udk olvQKddtjzpfeJU &efolawGwyfxJ
xnfhxm;w,f? aemufNyD;awmhrS 'D tEkuif;0Vf face=WinKalaw yk@m;m
ra[mo"&JU oGefoifxm;csuft& rdausmif;aygwJh usKH;udkjzwfNyD; NrdKU&dk;udk
azmufbkdU
&efolUppfom;awGudkvdrfac:vmw,f?
rdausmif;udkufowfvdkU
&efolUppfom;awG tawmfao Muw,f? rdausmif;ab;u vGwfxGufvmwJh &efol
wyfom;
awGudkawmh
toifhNcKHcdkapmifhaewJholUwyfom;awGu
0kdif;NyD;owf&w,f?
tifrwefNuD;rm;wJh
&efolwyfMuD;[maemufqHk;rSm
wyfvefNyD;
upifhuvsm;
xGufajy;&wJh
txd
ra[mo"[m
enf;y&d,m,ftrsKd;rsKd;udk
oHk;cJhw,f?
&efol&Sifbk&if[m vuf&Hk;tm;udk;eJU wkdufvdkUr&wJhtcg olUorD;awmfeJU
xdrf;jrm;yghr,f? olUEkdifiHudk vmygvkdU ra[mo"&JU &Sifbk&ifukdvdrfNyD;ac:w,f?
roGm;bdkU&Sifbk&ifudk ra[mo" tjyif;txefwm;w,f? &Sifbk&if[m
&efol&Sifbk&if&JU orD;awmfudk odyfvdkcsifaewJhtwGuf wm;vdkUr&bl;?
tJ'gaMumifh ol&JUvuf&Hk;&nf/ ESvHk;&nfudk tokH;jyKNyD; ra[mo"[m
&efol&Sifbk&if&J orD;awmfudk olU&Sifbk&iftwGuf r&&atmif ckd;ay;cJhzl;w,f?
tJ'Dvdk orD;awmfudk ckd;ay;NyD;aemuf olUvufxJrSmrdaewJh &efol&Sifbk&ifudk
ra[mo"
owfypfcsif&if
owfypfEkdifw,f?
'gayrJh
rowfbl;?
toufcsrf;omay;vkdufw,f? tJ'D&efol&Sifbk&ifu ra[mo"udk okcrdef
oihfvkdvuf&Hk;&nf/ ESvHk;&nfeJU jynfhpHkwJhyk*dKvf[m 'DZrL'dyfwuRef;vHk;udk

odrf;,lEkdifw,f? b,fjzpfvkdU odrf;r,lwmvJvdkU ar;w,f? tJ'Dtcg


t&Sifrif;MuD; tusEfkyf[m rif;tjzpfudk tvdk&dS&if t&Sifrif;NuD; ajymovkd
odrf;,lEdkifygw,f?
tuREkfyf[m
'Drif;pnf;pdrfudk
tvdk&dSvkdUr[kwf/
udk,fh&Sifbk&if/ udk,hfwkdif;jynfeJU udk,fhtrsKd;udk ab;'kufc ra&muf&atmifom
wkdufae&jcif;jzpfygw,f?
rdrdaumif;pm;vkdaomaMumifh
olwyg;udk
owfykwfnSif;qJNyD; pnf;pdrfOwfpm odrf;,ljcif;rsKd;udk bk&m;/ yapPu Ak'f"/
&[Empaom olawmfaumif;wkdUcsD;rGrf;awmfrrl? tuREfkyf[m olawmfaumif;wkdU
csD;rGrf;wJh tavhtusifhudkom tvdk&dSw,f? olawmfaumif;wkd U pufqkyf&GH&Sm wJh
tvkyfrsKd;udk
tvdkr&dSvkdU
ra[mo"jyefajzw,f?
w&m;awmf[m rsufESmrvdkufbl;? ig[mvk&m;avmif;jzpfw,f? aemufNyD;awmh
igowfvdkufwJh olawG[m &efolawGyJqkdNyD; ra[mo" xkacsvdkUr&bl;?
bk&m;avmif;u owfwmyJjzpfjzpf/ vlomrefu owfwmyJ jzpfjzpf i&JMuD;wmyJ?
&efoludkyJjzpfjzpf/ rdwfaqGudkyJjzpfjzpf/ wjcm;yk*dKvfwOD;udkyJjzpfjzpf/ owfrd&if
i&JMuD;wmyJ? udk,fu oGm;wkduf&if; owfwmyJjzpfjzpf/ &efoluvmwkdufvdkU
udk,fhudk,fudk umuG,f&if;owfwmyJjzpfjzpf owfrd&if i&JMuD;wmyJ? tJ'gudk
odvQufom;eJU
i&JtuscHNyD;
ukd,fhwdkif;jynf
eJUtrsKd;udk
ra[mo"u,fq,fcJhwm?ocifEkodyfoabmusw,f? ol&Sifbk&ifjzpfbdkUtwGuf
olUudk,fusKd; pD;yGm;jzpfbkdUtwGuf 'Dvkd owf&jzwf&wJh bk&m;tp&dSaom/
olawmfaumif;rsm; pufqkyfwJh tvkyfrsKd;udk tavmif;awmfra[mo"[m
b,fawmhrS rvkyfbl;qdkwJh tcsufudkyJ ocifEk odyfoabmusw,f? tJ'gaMumifh
wkdif;jynfeJUtrsKd;udk umuG,fbkdU twGufom 'Dvkdowf&jzwf&wJh tvkyfawGudk
igvkyfr,f? 0efMuD;csKyfqdkwJh igh&mxl; wnfNrJa&;twGufom qkd&ifawmh
bk&m;tp&dSaom olawmfaumif;awG pufqkyfwJh 'Dvkdowfjzwf ESdyfpuf&wJh
tvkyfrsKd;awGudk ig[m b,fenf;eJUrS rvkyfygbl;vkdU av;eufpGm t"dXmefNyD;
0efMuD; tpnf;ta0;tcef;xJudk 0efMuD;csKyf ocifEk 0ifvmw,f?
uGefjrLepfawG[m olwdkUtm;aumif;&m a'oawGjzpfwJh yJcl;/ awmifil/
ysOf;rem;eJUjrpf0uRef;ay: a'owcsKdYrSm tpGrf;ukef aomif;usef;ypfMuwmyJ?
olwkdU[m &JXmewcsKdUudk 0ifpD;NyD; vufeufawGvkw,f? NrKUduav;awGeJU
&GmawGtawmfrsm;rsm;udk 0ifpD;Muw,f? qefpufawG/ qef*kda'gifawGrSm&dSwJh
tpdk;&qefawGudk
0ifvkMuw,f?
rD;&xm;vrf;awG/
wHwm;awGudk
csKd;azmufzsufqD;ypfMuw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u
olwkdU&JU
tiftm;[m
wkdufyGJ0ifbl;wJh
vufeufudkifawG
waomif;ausmfavmuf
&dSr,f?
uGefjrLepfjynfolUppf0efxrf;vkdU
ac:wJh
'kwf"g;0g;cReftp&dSwJh
awGU&mvufeufudkifawG&JU
tiftm;uawmh
ESpfaomif;ausmfausmfavmuf

&dSvdrfhr,fvdkU
cefUrSef;&w,f?
'DvufeufudkifawmfvSefa&;udk
&ifqdkifbkdUtwGuf
tpdk;&rSm
bmrSjyifqifrIr&dSao;ygbl;?
tJ'gaMumifh
tpdk;&[m
a0;wJh&efoludk
vpfvsL&Ixm;&NyD; eD;&m&efoludkom ig;yGuf&m ig;pmcsaeovdk/ [kda&TUwdkuf/
'Da&TWwkduf vkdufeJUwkdufae&wmyJ? tJ'Dvkdjzpfuwwfqef; wkdufaewkef;
arvxJudk
a&mufvmwJhtcg
jynfolU&JabmfawGu
uGefjrLepfaomif;usef;olawGeJU tpdk;&pyfMum;rSm aphpyf ay;csifw,fvkdU
tqkdjyKvmw,f?
'DvkdtqdkjyKvmwJh jynfolU&JabmfawGxJrSm pdwf"mwfydkrdkjyif;xefwJhvlpku
t*FvefeJU tar&duefudk ArmEdkifawmftpdk;&u ppfausnmzkdUtMuHay;w,f?
0efMuD;csKyf ocifEk[m jynfolU&JabmfawGeJU &efrjzpfcsifbl;? tJ'Dawmh
'DtMuHrjzpfEkdidwJhtaMumif;udk
pdwf&Snf&Snf&Sif;jyw,f?
tJ'Dtcg
tJ'DjynfolU&JabmfawGu 'Dvkdqkd&if 0efMuD;csKyf/ pwdppfausnmay;ygvdkU xyfrH
tMuHay;jyefw,f? 0efMuD;csKyfuvnf; 'D 'kwd,tMuHudk Mum;&jyefwJhtcg
ESpfrdepfavmuf pum;rajymEdkifbl;? idkifwkdifwkdif MuD;jzpfaew,f? 'DtMuHeJU
ywfoufNyD; ocifEkeJU jynfolU&Jabmf acgif;aqmifwcsKdU[m tawmfuav;
tMudwfte,f aqG;aEG;vkduf&ao;w,f? aemufqHk;rSm qkdAD,uf ,leD,Hvkd
EkdifiHrsKd;awmif t*FvdyfeJU tar&duefudk wu,fvnf; ppfrausnm&Jbl;? pwdvJ
rausnm&Jbl;vkdU ocifEku &Sif;jyawmhrS 'Dudwfp[m NyD;oGm;w,f?
tJ'Daemuf uGefjrLepfawG/ qkd&S,fvpfawG/ jynfolU&JabmfawG yg0ifEdkifwJh
vuf0JnDnGwfa&;udk wnfaqmufbkdU vuf0JnDnGwfa&; vrf;pOfwckudk
a&;qGJcsifw,fvdkU jynfolU&JabmfawGu awmif;qdkwJhtwGuf qkd&S,fvpf
acgif;aqmifwcsKdU/
jynfolU&Jabmfacgif;aqmifwcsKdU/bkwvifOD;odef;azeJU
oludk,fwkdif nD!Gwfa&; vrf;pOfwckudka&;qGJNyD; 1948ckESpf arv (25)&ufaeU
atmifqef;tm;upm;uGif; vlxk tpnf;ta0;MuD;rSm ausnmvkdufw,f?
ocifEkwkdUu nDnGwfa&;&bkdUtwGuf/ tifrwef tifrwefNuD;us,fvSwJh
arQmfvifhcsufMuD;eJ 'Dvuf0J nDnGwfa&;vrf;pOfukd ausnmvkdufaywJh
ukda&TuGefjrLepfawGuawmh
NzKHawmifrNzKHbl;?
'gayrJh
'Dvuf0J
nDnGwfa&;vrf;pOfxJrSmygwJhtcsuf(5)csufteuf/
aemufqHk;tcsufaMumifh
taemufEdkifiHwcsKdUrSm txl;ojzifh t*FvefrSm owif;pmwcsKdUeJU yk*dKvfwcsKdU[m
'Dvuf0J nDnGwfa&;vrf;pOfudk tawmfuav; pdwf0ifpm;vmwm awGU&w,f?
tJ'DaemufqHk;tcsufqdkwmuawmh wjcm;r[kwfygbl;? uGefjrLepf/ qkd&S,fvpf/
jynfolU&JabmfeJU rmpfh0g'ukd ouf0if,HkMunfaewJh EkdifiHa&;orm;awG
yg0ifwJhtzGJUwckudk rmhpf0g' pnfyifjyefUyGm;a&;twGuf zGJUpnf;ay;rnfvkdU

az:jyxm;wJhtcsufyJ jzpfygw,f? 'Dtcsufudk taMumif;jyKNyD; t*FvefeJU


tar&duefawG&JU owif;pmwcsKdUrSm ArmEkdifiH[m uGefjrLepfEkdifi Hjzpf
oGm;&SmNyDvkdU az:jya&;om;Nuw,f? t*FvefrSmqkd&if EkdifiHjcm;0efMuD;
rpwmbDAif[m
bdvyf&dS
ArmoHtrwfudk
csufcsif;qifhac:NyD;
'Dvuf0JnDnGwfa&;vrf;pOftaMumif;tm;
&Sif;jyckdif;w,f?
NAdwdoQ
ygvDrefxJrSmvnf; tu,fa&GU ArmEkdifiH[m uGefjrLepfEkdifiHjzpfoGm;&if
tJ'DEdkifiHtay:rSm NAdwdoQtpdk;&&JU oabmxm;udk ajymif;vJ&vdrfhr,fvkdU
cyfcyfwif;wif;
cyfrmrm
ausnmcJhw,f?
ArmawGtvkd&dSwJhtwkdif; vHk;0vGwfvyfa&;&atmif apwemaumif;eJU 0dkif;NyD;
ulnDMuwJh Armh rdwfaqGawGxJrSm rpwmbDAif[m a&SUqHk;wef;uygw,fqdkwm
ocifEk aumif;aumif;odw,f? tJ'Daus;Zl; udk olwwfEdkifoavmuf
jyefqyfr,fqdkwJh &nf&G,fcsufeJU Armaq;q&m0efwOD;udk vTwfNyD; rpwmbDAif
&JU vdyfacgif;a&m*gudk ukoay;yg&apvkdUawmif ocifEk rpwmbDAifeJU
bdvyfrSm awGUpOfu tqkdjyKcJhzl;w,f? rpwmbDAifuvJ oabmwlw,f? 'gayrJh
Armvdyfacgif; q&mawGukwJhenf;[m odyf Murf;w,f? vdyfacgif;udk
pdefygwJhaq;awGeJU vl;NyD;jzwfwmyJ? oGm;rvkyfeJU bDAifvdkMuD;us,fwJh
yk*dKvfMuD; wa,muf rawmfwq udk;,kd;um;,m;jzpfoGm;&if cifAsm;omrubl;
ArmwEkdifiHvHk; ur?mhtv,frSm emrnfysufaeygOD;r,fvkdU rdwfaqGawGu
tjyif;txef0dkif;NyD;uefUuGufMuwmeJU ocifEkvJ rpwmbDAifqD vdyfacgif;uk
q&mwOD;ykdUzkdU tNuHudk vufavQmhypfcJh&zl;w,f? rpwmbDAifeJU ocifEkwkdU[m
'Dvkd&if;ESD; aewJhtwGuf rpwmbDAif[m vuf0JnDnGwfa&; vrf;pOfeJU
ywfoufNyD; bmaMumifh 'Dvkd ta&; ,lw,fqkdwm ocifEkcsufcsif;oabm
aygufygw,f?
tJ'gaMumifh
rpwmbDAif
NAdwdoQygvDrefxJrSm
ajymMum;csufawGudk Mum;&NyD;wJhtcg ocifEk[m rpwmbDAifudk txifrvGJyJ
oltdrfaxmifuspwHk;u olawGUcJh&wJh tjzpftysufuav;wckudk jyefowd&NyD;
NyHK;
aew,f?
'Dtjzpftysufuav;u 'Dvkdyg? waeUrSm wvom;avmuf&dSao;wJh
olUom;OD;uav;[m
aumuf&ovdk
tjyif;txefzsm;w,f?
a&S;OD;pGm
q7m0efeJUukw,f? ukaewkef; a&m*gwdk;vmwJhtwGuf rdwfaqGawG tMuHay;wJh
Armaq;q&mawGeJUukjyefw,f? 'gvnf;r&bl;? wvom;uav;[m wufwuf
NyD;aorvdk jzpfaew,f? tJ'Dtcg rdwfaqGwOD;u Armq&mtopfwOD;udk
ac:bdkU tMuHay;w,f?'Dq&m[m pe'gv? ArmEdkifiHrSm vGwfvyfa&;
r&cifwkef;u pEf'gvwkdU bk&m;uRefwkdUqdkwJh tkyfpkuav;awG &dSw,f?
'DtkyfpkawG[m NrdKUxJrSm tjcm;olawGeJU twlwla&mNyD; rae&bl;? NrdKUpGef&GmpGefrSm

aeNu&w,f? pef'gvawG[m rsm;aomtm;jzifh ok?efawG&JU teD;tem;rSmaeNyD;


vlaoaumifawGudk ajrjrKyfwJhtvkyf/ rD;oj*dKvf?wJhtvkyfawGudk vkyf&w,f?
jrefrmvkd pef'gvqkdwm [def'lvdk csef'gvrS qif;oufvmwJh pum;
jzpfyHkay:w,f? 'Dpum;ESpfrsKd;pvHk;&JU t"dyfyg,f[m tawmfeD;pyfw,f?
bk&m;uRefawGuawmh a&S;bk&ifawG vSL'gef;ypfcJhwJhbk&m;ykxkd;awG teD;tem;rSm
aeNyD;/ ywf0ef;usifrSm trIdufvJS/ jrufEIwftp&dSwJh tvkyfawGudk vkyf&w,f?
'Dbk&m;uRefawG[m bk&m;ykxdk;awGrSm qufuyfMuwJh qGrf;awmfrsm;udk
,lykdifcGifh/ pm;ydkifcGifh &dSw,f? ArmEdkifiHrSm bk&ifpepfNuD;pkd;pOfu &Sifbk&ifawG
bk&m;ykxkd;wnfNyD;wJhtcg/ tJ'D bk&m;ykxdk;awGrSm a0,sm0pP aqmif&GufbdkU
vlwcsKdUudk &Sifbk&ifawGu trdefUawmf jyefwrf;zwfNyD; vSLypfcJhw,f? tckacwf
bk&m;uRefawG[m tJ'Dvkd tvSLcHvkduf&wJhvlawGu qif;ouf aygufyGm;vmol
awG
jzpfw,fvdkU
,lqMuw,f?
wcsKd t,loD;wJhArmawG[m 'Dpef'gveJU bk&m;uRefawG olwkdU&JUtdrfxJudk
0ifvmwmrMudKufbl;? tJ'gaMumifh ocifEk[m pef'gvq&mukd ac:bkdUtwGuf
olUZeD;udk wkdifyifNunfhw,f? pef'gvawG tdrfxJ 0ifwmudk tazrMudKufbl;vkdU
rjr&Duajzw,f/ tckaersm; ighom;aooGm;&if 'Dq&meJUrukvdkuf&vdkU
ighom;ao&wmyJqdkwJh
tpGJtvrf;MuD;[m
igoGm;&mudkvkdufNyD;
xrif;vHk;wapajcmufovdk
ajcmufaerSmyJ?
igvnf;
tJ'DpdwfaMumifh
woufvHk;pdwfcsrf;omawmhrSm r[kwfbl;? tJ'Dawmh b,foloabmwlwl/
rwlwl ighom;toufcsrf;ombdk twGuf 'Dpef'gvq&mudk igac:&rSmyJvkdU
ocifEku
jyefajymw,f?
tJ'Dtcg
uav;aeraumif;wmudk
owif;ar;&atmifvmwJh trsKd;orD;wOD;u 'Dpef'gvq&mudkom &SifoGm;
ac:vdkuf&if &SifwkdUtdrfudk b,folrS vmrSm r[kwfawmhbl;vkdU 0ifNyD;ajymw,f?
olUom;aorSmpdk;NyD; tifrwefAsmrsm;aewJh ocifEk[m pdwfaygufaygufeJU
b,folrSrvmcsifae/ olUom;awmh taorcHEdkifbl ; vdkU a'goeJU jyefaigufNyD;
vlwa,mufudk
pef'gv
q&m
tac:vTwfvdkufw,f?
'Dtjzpfysuf[m ocifEk&JU OD;aESmufxJrSm oHrPdeJUpGJxm;ovkd jzpfaew,f?
tJ'gaMumifh aemif (15)ESpfavmuftMum ArmEdkifiHvGwfvyfa&;&wJhtcg
vGwfvyfa&;aMunmwJhaeUrSm jynfaxmifpk jrefrm EdkifiHawmftwGif; pef'gv/
bk&m;uRef/ tp&dSojzifh vltcsif;csif; zdESdyfcsKyfcs,frIrsm; r&dSap&?
'DvGwfvyfwJhaeUu
tpjyKNyD;
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmftwGif;
rDSwif;aexkdifMuwJh jynfaxmifpkol jynfaxmifpkom;rSeforQ[m tm;vHk;
nDwlnDrQl jzpf&rnfvkdU t"dyg,fygwJh pmykd'fudk EkdifiHawmforw&JU jyefwrf;xJrSm
0efMuD;csKyf
ocifEk
xnfhay;vkdufw,f?

om;OD;uav;&JUa&m*g[m tifrwef uRrf;aeygNyD? tJ'gaMumifh pef'gvq&mvJ


rwwfEkdifygbl;? q&ma&mufNyD; rMumcif toufxGufoGm;w,f? tJ'DvkdyJ?
uGefjrLepfawGrSm tjyiftyu/ ya,m*awG tawmf 0ifaeMuNyD;jzpfwJhtwGuf
vuf0JnDnGwfa&;vrf;pOfvJ
bmrS
rwwfEkdif&Smygbl;?
uGefjrLepfawG
nDnGwfa&;pnf;0kdif; xJudk 0ifrvmwJhtjyif ZGefv (16)&ufaeUusawmh yJcl;rSm
pcef;csxm;wJh Armhwyfr awmf wyf&if;w&if;vHk; awmckdNyD; uGefjrLepfawGeJU
aygif;oGm;Muw,f?
ZlvkdifvxJrSm tpdk;&wzGJvHk; ESpfMudrf/ oHk;Mudrfavmuf EIwfxGufNyD;/
topfjyefzGJUpnf;cJhzl;w,f?
tjzpfrSefrodwJh
jynfaxmifpkom;awGeJU
EkdifiHjcm;om;awGu tpkd;&tzGJUxJrSm y#dyu?awG jzpfukefMuNyD? 'gaMumifh
tpdk;&tzGJU[m cPcPEIwfxGufNyD; cPcPjyefzGJU&wmyJvkdU ,lqMuw,f?
trSefpifppfawmh tJ'Dtcsdefu tpdk;&tzGJUxJrSm y#dyu?rIawGr&dSygbl;? 'Dvkdqkd&if
tpdk;&tzGJU[m bmhaMumifh EIwfxGufvdkuf/ topfjyefzGJUvkdufeJUtpdk;&xGufwef;/
zGJUwef;upm;aeMuwmvJ? tpdk;&tzGJUxJrSm 0efMuD;wcsKdU&dSw,f? 'D 0efMuD;awG[m
&wemoHk;yg;xuf aA'ifq&mudkydkNyD; udk;uG,fqnf;uyfMuw,f? 'ku?eJU
&ifqkdifawGU&&if &wemoHk;yg;udk &dSckd;ylaZmfbkdU owdr&&SmyJ aA'ifq&mawGqD
wef;NyD;oGm;Muw,f? tJ'Dvkd oGm;NyD; aA'ifq&mawGudk ajymvdkufwm tukefvHk;
avQmufvkyfMuwmyJ? tJ'Dtcsdefwkef;u tJ'D0efMuD;awGudk aA'if q&mawGu
EIwfxGufvkdufMutHk;vkdU Mo0g'ay;wmaMumifh tpdk;&tzGJUEIwfxGufvkdufNyD;
olwkdU u aumif;w,fvdUkMo0g'ay;wJhtcsdefrSm tpdk;& jyefzGJUMuwmygyJ?
aemuf we*FaEG (2)ywfavmufMuwJhtcg aeUwaeUrSm jynfxJa&;0efMuD;
OD;ausmfNidrf;[m
0efMuD;
csKyf
ocifEkudk
vmawGUw,f?
tajctaeuawmh
tawmfta&;MuD;aeNyD
0efJMuD;csKyf?
b,fvdk
ta&;MuD;wmvJuG?
Akdvfae0if;udkjzpfjzpf/
AdkvfaZ,sudkjzpfjzpf/
0efMuD;csKyfMudKuf&mvludk
umuG,fa&;0efMuD;
cefU
ay;zdkUawmif;qkdaeNyD?
b,foluawmif;qkdwmvJ?
olwkdUESpfOD;pvHk;uyJ?
&efoleJUtMudwfte,f wkdufae&wkef; ppfAdkvfawGu 'Dvkdtusyfudkifwm
aumif;ovm;?
'DudwfprSm
0efMuD;csKyfocifEk[m
tifrwefpdwfqkd;NyD;
tckvdkyJ
ajzvdrfhr,fqdkwm qdk&S,fvpf acgif;aqmifawG MudKwifodaeMuw,f? 'gayrJh
'DudwfprSm
0efMuD;csKyf[m
Adkvfae0if;udkjzpfjzpf/
AkdvfaZ,sudkjzpfjzpf
umuG,fa&; 0efMuD;tjzpfeJU cefU&r,f? 0efMuD;csKyf[m rcefUyJ jiif;y,fvkduf&if

aMumufp&mtef'&,f
wckck{uefjzpfawmhr,fqkdwmvJ
'Dqkd&S,fvpfacgif;aqmifawG MudKwifNyD;odaeNu w,f? 'DrQruao;bl;?
ocifEkqkdwJh vl[m wcgwcgus&if tifrwef tudkif&cufw,f? olUudk
tudkifrSm;
oGm;&if
pdwfvkdufrmefyg
awGUu&mawGudk
wZGwfxkd;
vkyfwwfw,fqdkwmvJ qdk&S,fvpfacgif;aqmifawG MudKwifNyD; odaeMuw,f?
tJ'gaMumifh wjcm;acgif;aqmifawG b,folrS vkdufrvmMuyJ OD;ausmfNidrf;
wa,mufxJudk a&G;NyD; vTwfvkdufMuwmjzpfw,f? OD;ausmfNidrf;[m ocifEkeJU
i,faygif;MuD;az:qkdawmh
ocifEktaMumif;udk
aumif;aumif;odw,f?
b,ftajcrSm b,fae&mukdif&r,fqkdwmvJ aumif;aumif; odaew,f?
b,favmuf odw,fqdkwm oabmaygufatmif om"uav; wckudk
ajymjy&tHk;r,f?
1936ckESpf
wufuodkvfoydwfudkvSefNyD;wJhaemuf
jrefrmEdkifiHvHk;qkdif&m
ausmif;om; nDvmcHwck udk usif;ybdkU pDpOfMuw,f? tJ'DnDvmcHrSm udkEku
obmywdvkyf&r,f? obmywd[m nDvmcHrprDS armfvjrKdif uRef;udk
cPjyefaeyg?
nDvmcHaeUusawmhrS
&efukefudk
jyefvmyg?
nDvmcHudk,fpm;vS,fawG[m
obmywdudk
oabFmqdyfrSm
vmMudK/
NrKUdwywfvSnfhNyD;rS nDvmcHudkwufygvdkU ausmif;om;acgif;aqmif awGu
wkdufwGef;wmeJU udkEk[m obmywdrdefUcGef;udka&;/ tJ'DrdefUcGef;udk b,folrS
rjyif&bl;vdkU aoaocsmcsmrSmNyD; armfvNrKdifuRef;udk jyefoGm;w,f? 'DrdefUcGef;udk
yHkrESdyfcif wufuodkvf or* tvkyftrIaqmiftzGJUu zwfMunfhwJhtcg
rxnfhoifhwJh pmydk'fwydk'fudk awGUMu&w,f? 'gayrJh olUrdefUcGef;udk
b,folrSrjyif&bl;vdkU aoaocsmcsmrSmoGm;wJhtwGuf 'Dpmydk'fudkjzKwfypf&rSm
tvkyf trIaqmiftzGJUtwGuf tawmfcufaew,f? tJ'gaMumifh ocifEkudk
udkifwwfwJh udkausmfNidrf;udk ocifEkeJU armfvNrdKifuRef;rSm awGUbkdU
vTwfvkdufMuw,f?
udkausmfNidrf;u
udkomvSudk
ac:vmw,f?
olwkdUESpfOD;[m reuf(8)em&Davmuf armfvNrKdifuRef;udk a&mufvmMuw,f?
bmudwfp
vdkufvm
MuwmvJvkdU
udkEkuar;wJtcg
oabmywd
rdefUcGef;taMumif;udk udkausmfNidrf;[m wvHk;wyg'rS xnfh rajymbl;?
ysif;vdkUtvnfvdkufvmwmvdkU ajzw,f? udkausmfNidrf;/ udkomvS udkEkwkdU[m
waeUvHk;xkdifNyD;
a&S;a[mif;aESmif;jzpfawGudk
a&mufwwf&m&m
avQmufajymaeMuwmyJ? udkausmfNidrf;uawmh olU0go em twkdif;&,fp&mawGudk
wcgwcg
Mum;nSyfNyD;
ajymw,f?
nae(3)em&Davmuf&dSawmh
wjcm;pum;awGudk
ajymae&mu
udkausmfNidrf;[m
trSwfwrJh
ajymvkdufovdkvkdeJU obmywdrdefUcGef;&JU tJ'Dpmykd'fudk xnfhzdkU vkdao;ovm;vkdU

udkEkudkar;vkdufw,f?
tJ'DtcsdefrSm
olU0rf;udk
ysm;&nfeJUtdaeatmif
te,fcHxm;&NyD; jzpfwJhtwGuf olUrdefUcGef;udk b,folrS rjyif&bl;vdkU
rSmxm;cJhwmudk
udkEkarhaeNyD?
tJ'gaMumifh
igh
ar;raeygeJUuGm/
rif;wkdUMudKufovkd jyifygvkdU ajzvkdufw,f? aemufem&D0ufavmufMumwJhtcg
naepm pm;MuNyD; nae(5)em&DxGufwJh oabFmeJU udkausmfNidrf;/ ukdomvSwkdU
&efukefjyefoGm;Muw,f? ocifEkudk tJ'Dvkd udkifwwfwJhtwGuf ocifEkqD
OD;ausmfNidrf;udk vTwfvdkufMuwmygyJ? tJ'gaMumifh &efoleJU tMudwf
te,fwkdufae&wkef; ppfAkdvfawGu 'Dvkdtusyfudkifwm aumif;ovm;vkdU
ocifEku a'goeJU ajymwJhtcg OD;ausmfNidrf;[m bmrSjyefrajymbJ Murf;jyifudk
pdkufMunfhNyD;
Nidrfaew,f?
wrdepfavmufMumawmhrS
'Dvdk
tMuyfudkifwm[mraumif;bl;? 'gudk b,folrS rjiif;Ekdifygbl; 0efMuD;csKyf?
'gayrJh tMuyfudkifwJhvlawGu udkifaeMuNyD? 'Djy?emudk b,fvdkajz&Sif;rvJ?
uRefawmfhtaeeJUuawmh
0efMuD;csKyf
pOf;pm;Ekdifatmif
tajctaeudk
wifjywmygyJ? 0efMuD;csKyf MudKufovdk ajz&Sif;ygvdkU OD;ausmfNidrf;u qufajym
w,f?
'Dvkdtusyfudkifwmudk ig&JUtlawG/ toJawG/ &dk;wGif;csOfqDawGxJuyg
igrkef;w,f? igb,folU udkrS rcefUbl;? olwkdUvkyfcsifwm vkyfMuygap?
0efMuD;csKyf[m
uRefawmfwkdU&JUacgif;aqmifyg?
tJ'Dawmh
0efMuD;csKyfMudKufwJhtwkdif;vkyfyg?
igb,folUudkrS rcefUbl;uGm? olwkdUvkyfcsifwmvkyfMuygap? 'dkUrSmvnf;
ajcrJhvufrJhr[kwfyJ? rif;wkdU qkd&S,fvpfawGuvnf; qdk&S,fvpfygwDudk
pepfwuszGJUpnf;NyD; vlxkudkpnf;&kH;/ iguvnf; ighudk axmufcHwJh
vlxkudkppnf;&kH;r,f? 'Dvlxk&J axmufcHrIeJU 'dkUuvnf; jyefcs&rSmyJ?
'Dvkdqkd&if
0efMuD;csKyf
olwkdUudk
cPavmuf
rawGUEkdifbl;vm;/
igrawGUbl;?
tJ'DtcsdefrSm
rsuf&nfawG[m
OD;ausmifNidrf;&JU
rsufvHk;tdrfxJu
wawGawGpD;usvmwmudk ocifEk awGU&w,f? tdrf0rS "jra&mufaeNyD;?
tJ'gawmif b,fvkdtajctaejzpfaeNyDqdkwm rodao;yJ 'D"jrawGudk ypf&atmif
aoewf0,fbdkU ta&;ydkif&Hk;rSm ig vkdifpifavQmufr,fqkdwJh pum;rsKd;awGudk
ajymaewJhvlvdk/ 0efMuD; csKyfqdkwJh EGm;MuD;uvJ olUNcH0udka&mufaewJh
ppfAkdvfawGudkwkdufzkdU
vlxkudkpnf;&Hk;r,fqdkwJh
pum;
awGudk
ajymwkef;&dSao;w,fvdkU awG;rdwJhtwGuf u&kPma'gojzpfNyD; ikdwmvm;?
'grSr[kwf&ifvnf; *rl;&I;xkd;jzpfaewJh [mNuD;udk b&dwftkyfcsifvkdUidkwmvm;?
b,folrS trSefrajymEdkifbl;? trSefudk OD;ausmfjidrf;eJU olUudk,fapmifhewf awGom

aoaocsmcsmodrSmyJ?
ocifEk[m olUvl,HkawmfjzpfvkdUvnf; OD;ausmfNidrf;udk cspfw,f? 'ghtjyif
tJ'DtcsdefrSm
OD;ausmfNidrf;
udk
olcspfp&mtaMumif;awGvnf;
trsm;MuD;&dSao;w,f? tJ'DtaMumif;awGudk 'Dae&mrS eJeJavmuf az:jycsifw,f?
uGefjrLepf olykefxwJh tcsdefupNyD; EkdifiHa&;avmuxJrSma&m tkyfcsKyfa&;
,ef'&m;xJrSmyg ocifEk[m vlawG&JU oabmudk pHkprf;bkdU tcGifhtvrf;awG
trsm;MuD;&dSw,f?
wcsKdUvlawG[m
cyfa0;a0;u
tuJcwfwJhtcg
odyfow?d&dSovkdyJ?
teD;uyfMunfhwJhtcgusawmh
[efawmif
rvkyfEkdifavmufatmifudk
ow?daMumif/ ol&Jabmenf;wmudkawGU&w,f? wcsKdUusawmh tpdk;&eJU olykef
b,f[muomrvJ/ omwJhbufudk ajcpHkypf0ifr,fqdkwJh cGwkyf/ om,mpD;/
tacsmiform; pdwfawG arG;/ vufwbufu tpdk;&bufudkxm;/
ajcmufwbufuolykefudk vSrf;ay;NyD; &efoleJUwdwfwdwfykef; tquftoG,f
vkyfaeMuwmudk awGU&w,f? wcsKdUusawmh vuf&dSwdkufyGJ[m vlxku
tmPmqif;oufwJh
pepfudk
,HkMunfjrwfEkd;wJh
vlawGuwbuf/
aoewfajymif;0u tmPmqif;oufwmudk ,HkMunfjrwfEdk;wJh vlawGu wzuf/
wkdufaeMuwJh wkdufyGJjzpfw,fqdkwJh tifrwefjrifvG,fEkdifwJh tcsufuav;udk
tmayguf atmifajymjywmawmif/ em;rvnfcsifa,mifaqmifaeMuw,f?
trSefpifppfqdk&if 'DvlawG[m csufqdkecGufu rD;awmufaewJhvlawGyg?
b,fol[mbmqkdwm
olwdkUaumif;aumif;odygw,f?
tdyfcsifa,mifaqmifaewJhvludk
tEdI;&cufw,fqkdwmudk
rodcsifa,mifaqmifaewJhvlawG jzpfaevdk U olwkdUudk t&Sif;jy&cufaewmygyJ?
olwkdU'Dvkd rodcsifa,mifaqmifaewm taMumif;&dSygw,f? 'DwkdufyGJ[m b,fvkd
wkdufyGJyJqkdwm
olwdkUtodnmPfxJrSm
&Sif;aeNyD?
olwkdU&JU
tlawGtonf;awGxJu 'Drdkua&pDudk vdkvm;aeayrJh olwkdUtaeeJUuawmh
'Drdkua&pDudk rul&Jbl;? toufaiGUaiGUuav;om&dSawmhwJh 'Drkdua&pD[m
ta&;edrfhoGm;NyD?
uGefjrLepfawGwufvm&if
b,fhES,fhvkyfrvJ
'Drkdua&pDbufawmfom;awGeJU twlwl vlxk&Hk;awmfwuf/ um;pifwif/
&ifcGJrSmudk rcH&Jygbl;cifAsm;? tJ'gaMumifh xrif;a&ylvm vQmvTJqkdwJh pum;vkd
'DwkdufyGJxJrSm olwkdUryg&atmif 'DwkdufyGJ[m zqyvqkdwJh uRJeJY uGefjrLepfqdkwJh
uRJESpfaumif
cwfaeMuwJh
uRJcwfyGJyg?
jynfolvlxkuawmh
'DuRJESpfaumifpyfMum;rS
teif;txdt&ScHae&wJh
ajrZmyifjzpfygw,fvdkU
aMuG;aMumfNyD; uRJESpfaumif cwfyGJudk a0;&mu a&Smif&Sm;aeMuw,f?
OD;ausmfNidrf;[m tckajymcJhwJhvlpm;awGxJrSm ryg? ol[mow?dodyf&dSw,f/

om,mpD;awG tacsmiform;awG/ cGwkyfawGvkyfaewJh tvkyfudk olrvkyfbl;?


&efoludk jywfjywfom;om; ppfausnmNyD; csaewmyJ? tJ'gaMumifh &efol[m
olUudkodyfrkef;w,f? 0efMuD;csKyfocifEkudk rkef;wmxufawmif olUudkydkNyD;
rkef;vdrfhr,fxifw,f?
tJ'Dwkef;u
olUudkom
&efolzrf;rdoGm;&if
vlxk&Hk;awmfudkawmif wifaerSm r[kwfygbl;? csufcsif;um;pifwif/ &ifcGJ/
tltoJudkxkwfNyD;
tpdrf;vkduf
0g;pm;ypfMuvdrfhr,fxifw,f?
'DvkdvkyfMur,fqdkwmudk
OD;ausmfNidrf;aumif;aumif;odygw,f?
'gayrJh
'gudkeJeJuav;rS
olapmuf*&krpdkuf
bl;?
olUtpDtpOftwkdif;
olqufoGm;aewmyJ? tJ'gtjyif vuf&dSwkdufyGJ[m jynfolvlxku tmPm
qif;oufwJhpepfeJU
aoewfajymif;0u
tmPmqif;oifwJhpepf
wbufeJUwbuf wkdufaeMuwJh wkdufyGJjzpfw,fqdkwJh tcsufudkol[m
rrdSwfrokef rwHkrvIyf ,Hkunfoljzpfw,f? tlxJ/ toJxJ/ &kd;wGif;csOfqDxJuyg
ouf0if,HkMunfoljzpfw,f?
tJ'DtcsufawGaMumifh
0efMuD;csKyfocifEk[m
olUjynfxJa&;0efMuD; OD;ausmfNidrf;udk Munfh<unfhNyD; odyfoabmusaew,f?
auseyfaew,f? 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfaew,f? tJ'Dvkd oloabmusaewJh
OD;ausmfNidrf;[m rsuf&nfawGusaewmudk oljrif&wJhtcg ocifEk&JU pdwfxJrSm
tawmfxdckdufoGm;w,f?
tJ'gaMumifh
ocifEk[m
[ifausmfNidrf;/
rifhtaumifawGudk ac:csifac:cJh? igawGUr,fvkdUajymvkdufw,f? tJ'Dwkef;u
0efMuD;csKyf&JUpdwfxJrSm awGUbkdU avmufom &nf&G,fxm;yHkay:w,f? 'gayrJh
oludkifrdNyDqkdwmudk odwmeJU wNyKdifeuf OD;ausmfNidrf;[m a&SUwvSrf;wkd;NyD;
uRefawmfwkdU&JU
tpdk;&tzGJUrSm
wu,ftm;udk;aewJh
Armwyf[m
Akdvfae0if;&JUwyf&if;(4) wwyfwnf;yJ&dSawmhw,f? tJ'Dawmh 'DvlawGvm&if
Adkvfae0if;udk
umuG,fa&;0efMuD;tjzpf
0efMuD;csKyfcefUapcsifw,fvkdU
OD;ausmfNidrf;uqufajymw,f? OD;ausmfNidrf;ajymwJhtwkdif; tifrwef rSefygw,f?
tJ'Dtcsdefu ArmwyfawGxJrSmqkd&if tpdk;&u wu,ftm;udk;&rJhwyf[m
wyf&if;(4)wwyfwnf;&dSawmhw,f? tckvkd rSefaewJhtjyif pdwfawGvnf;
tawmfajyaeNyD jzpfwJhtwGuf ocifEkvnf; t&ifvkd &I;&I;&Sm;&Sm;rjzpfawmhbl;?
at;yguGmvdkU jyefajzvkdufw,f?
nae(3)em&DtcsdefrSm Adkvfae0if;eJU AkdvfaZ,swkdU vmMuw,f? olwkdUeJUtwl
ppfAdkvf(2)/ (3)OD;avmufvnf; ygvmw,f? bkwvif OD;odef;az
vnf;ygvmw,f? OD;ausmfNidrf;eJU qkd&S,fvpfacgif;aqmif wcsKdUvnf;
ygvmMuw,f? olwkdUtm;vHk;udk 0efMuD;rsm;tpnf;ta0;cef;xJrSmxm;NyD;
ODausmfNidrf;u 0efMuD;csKyfudk vmac:w,f? 0efMuD;csKyftcef;xJ 0ifvmwJhtcg

t&dktaoay;wJh taeeJU tm;vHk;rwfwyf&yfw,f? uHraumif;csifawmh tJ'Dvkd


rwfwyf&yfwJhtcg 0efMuD;csKyf[m ppfAdkvfwa,muf&JUcg;rSm ajcmufvHk;jyL;
xkd;vmwmudk zsyfceJ jrifvkduf &w,f? 'DppfAdkvf[m 0efMuD;csKyfudk
csdef;ajcmuf&atmif ajcmufvHk;jyL;udk wrifoufoufxkd;vmwmawmh[kwfr,f
rxifygbl;? 'gayrJh pdwftifrwefqwfwJh 0efMuD;csKyfuawmh 'g[molUudk
csdef;ajcmufzkdUtwGuf oufoufxkd;vmwmyJvkd@ ,lqNyD; pdwfawGaxmif;ceJ
jzpfoGm;w,f? 'gayrJh olUpdwfudk csKyfwnf;xm;vkdufNyD; tif;-ajymygtHk;/
bmvJvkdU Adkvfae0if;eJU AdkvfaZ,swkdUudk ar;w,f? olwkdUESpfOD;ubmrSrajzbl;?
udk,fpm;vS,ftjzpfeJU olwkdUac:vmwJh OD;odef;azu 0efMuD;csKyf
Adkvfae0if;udkjzpfjzpf/ AdkvfaZ,sudkjzpfjzpf 0efMuD;csKyfM udKuf &mvludk
umuG,fa&;0efMuD;cefUygvkdU ajymw,f? 'Davmufqkd&ifrqdk;ygbl;?
0efMuD;csKyf[m OD;ausmfNidrf;udk uwday;xm;wJhtwkdif; Adkvfae0if;udk
cefUvkdufrSmyJ? 'gayrJh 0efMuD;csKyfMudKuf&mvludk umuG,fa&;0efMuD; cefUygvkdU
ajym&HkeJUrNyD;bl;? 0efMuD;csKyfpOf;pm;bkdU oHk;&uftcsdefay;r,f qkdwmudk bkwvif
OD;odef;azu qufNyD; ajymvdkufw,f? tJ'Dtcg 0efMuD;csKyf ocifEk[m
OD;ausmfNidrf;udkay;xm;wJh uwdukdvnf; owdr&awmhbl;? tpdk;&tzGJU
bmjzpfr,fqkdwmvJ rpOf;pm;Ekdifawmhbl;? wkdif;jynfudk b,fvkd
xdckdufr,fqkdwmvJ rawG;awmEkdifawmhbl;/ bkwvifOD;odef;azeJU
ppfAdkvfwpk[m olUukd &mZoHay;w,f vkdU ,lqvkdufwJhtwGuf
wtHk;aEG;aEG;jzpfaewJh a'go[m tkyfrEkdif? xdrf;r&jzpfNyD; odef;az/
rif;ajymwJhtqkdudk pOf;pm;bkdU (3)&ufrajymeJU oHk;rdepfawmif igtcsdefr,lbl;?
igpOf;pm;NyD;NyD b,folUudkrS rcefUbl;? rif;wkdUrauseyf&if [kdppfAdkvf&JUcg;rSm
ajcmufvHk;jyL;xkd;xm;wm igawGU&w,f? tJ'geJU ighudk ypfowfoGm;MuvkdUajymNyD;
tm;vHk;udk jyefvTwfvkdufw,f? olUtcef;xJudk jyefa&mufwJhtcg ocifEk[m
tawmfMuD; a'goxGufaewkef; &dSao;w,f? tJ'gaMumifh olUtcef;xJrSm
acgufwkefUacgufjyef avQmufae wHk; (15)rdepfavmufMumwJhtcg
w,fvDzkef;jrnfoH Mum;&wJhtwGuf 0efNuD;csKyf[m w,fvDzkef;udk aumufNyD;
em;axmifvdkufw,f?
b,folvJ?
udkNuD;Ekvm;? uRefawmf Adkvfvufsmyg?
bmvJ?
AdkvfaZ,su udkMuD;EkeJU cPawGUyg&apwJh?
igrawGUcsifbl;?
tckvdk wkdif;jynfrSm odyfta&;MuD;aewJhtcg uRefawmfawmif;yefyg&ap?

AdkvfaZ,sudk cPavmuf awGUcGifjyKapcsifygw,f?olUrSm ta&;MuD;wJh


udwfpwck ajymp&m&dSaew,f?
vTwfvdkuf/ vTwfvdkufqkdNyD; ocifEk[m w,fvDzkef;ukdcsvdkufw,f?
0efMuD;csKyf[m tdrfatmufxyf avScg;&if;em;rSm ukvm;xkdif(2)vHk;
csxm;cdkif;NyD; tJ'DrSmyJ AdkvfaZ,seJU awGUw,f?
bmvJ?
udkMuD;Ek/ uRefawmfhudkumuG,fa&;0efMuD; cefUyg?
rif;wkdUudk igtukefvHk; ajymNyD;NyD/ b,folUudkrS igrcefUbl;?
udkMuD;Ek/ uRefawmf--AdkvfaZ,sa&/ igpum;rajymcsifbl;? ighpdwfawG aemufusdusdjzpfaew,f?
rif;jyefawmhvdkU ajymNyD; ocifEk[m tdyfay:wufoGm;w,f? olUtcef;xJudk
jyefa&mufwJhtcg 0efMuD;csKyf[m OD;ausmfNidrf;udk w,fvDzkef;qufw,f?
ausmfNidrf;a&/ AdkvfaZ,stckyJ/ igeJUvmawGUoGm;w,f?
bmudwfpvmwmvJ?
olUudkumuG,fa&;0efMuD;cefUbdkU vmajymw,f?
0efMuD;csKyfu bmajymvkdufovJ?
b,folUrS rcefUbl;vkdU ajymvkdufw,f?
atmifNyD?
ausmfNidrf;a&/ bmatmifwmvJ?
0efNuD;csKyfrodbl;? aemufrS uRefawmfvm&Sif;jyr,fqkdNyD;
w,fvDzkef;csvkdufw,f?
tJ'Daemuf OD;ausmfNidrf;[m Akdvfae0if;udk csufcsif;ac:vkdufw,f? Adkvfae0if;
a&mufvmwJhtcg (Adkvfae0if; AdkvfaZ,sqdkwJhvl[m cifAsm;udk todray;yJ
0efNuD;csKyfqDudk olwa,mufwnf; oGm;NyD; olUudk umuG,fa&;0efMuD;cefUbkdU
ajymaeNyD? 0efMuD;csKyfu tckyJuRefawmfudk w,fvDzkef;eJU
taMumif;Mum;w,fvdkU) OD;ausmfNidrf;u ajymjyw,f? 'Dpum;udk Mum;&wmeJU
wNyKdifeufAdkvfae0if; odyfpdwfqkd;NyD; AdkvfaZ,sudk ac:vdkufw,f?
AdkvfaZ,svnf; rjiif;Edkifygbl;? 0efMuD;csKyfqDudk oGm;w,f qkdwm0efcH&w,f?
tJ'gudk taMumif;jyKNyD; Adkvfae0if;eJU AdkvfaZ,swkdUyl;aygif;vkdUr&awmhbl;?
uGJoGm;Nuw,f?
nbufa&mufwJhtcg wyf&if;(3) XmecsKyfrSm wyf&if;rSL; Akdvf&JxGwf/
'kwyf&if;rSL;AdkvfcspfNrdKifwkdU NuD;rSL;NyD; AkdvfawGtpnf;ta0;vkyfMuw,f?
tpdk;&rSm &efukefNrdKUudk apmifhbkdUtwGuf 'Dwyf&if; (3)wwyf yJ&dSw,f?
tJ'Dtcsdefu 'Dwyfudk r*Fvm'HkrSmxm;w,f? 'Dwyf&JU wyf&if;rSL; Adkvf&JxGwf[m

AkdfvfaZ,sbuf udk ygaew,f? olu tpdk;&udk ykefuefcsifw,f? 'kwyf&if;rSL;AdkvfcspfNrdKifuawmh EkdifiHa&;orm;r[kwfbl;? tpdk;&ay:rSm


opfpm&dSwJhppfom;jzpfw,f? tJ'gaMumifh ppfwyfu olykefxwmudk
AdkvfcspfNrdKifu rMudKufbl;? tawmfuav; aqG;aEG;NyD;wJhtcg
olykefrxwmudkNudKufwJh AkdfvftMuyfwyfom;awG[m udk,fhaoewf udk,f,NlyD;
'kwd,wyf&if;rSL; AdkvfcspfjrKdifeJU wyfpcef;rSmae&pf? 'DvkdESpfpkcGJwJh
tcsdefupNyD;(36)em&DtwGif; wOD;udkwOD; rwdkufckdufpwrf;?
(36)em&Dausmf&ifawmh 'Dtkyfpk[m rdrdwdkU&JU txuftrdefUtwdkif; wkduf&rSmyJvkdU
ESpfbuf oabmwlMuw,f? tJ'DoabmwlnDcsuftwkdif; wyf&if;(3)[m ESpfpk
cGJxGuf oGm;w,f? tu,fa&GU 'DvdkESpfpkruGJyJ 'kwyf&if;rSL; AdkvfcspfNrdKifyg
olykefbufudkygoGm;&if tajctae[m odyftonf;xdyfp&maumif;r,f?
tJ'Dwyf&if;(3)[m &efukefNrdKUxJudk0if/ 0efMuD;csKyfeJU 0efMuD;awGudkzrf;/
olwkdUukd,folwkdU tpkd;&tjzpfeJU ausnmvdkufr,fqkd&if/ olUudkapmifhbkdU
jynfaxmifpk ppf&JwyfpkwpkeJU csif;ppfom; wyfpdwfwpdwfom&dSwJh 0efMuD;csKyf
ocifEk/ bmrS r[kwfwmuav;eJUvJ pdwfvkdufrmefyg rMumcPvkyfwwfwJh
ocifEk[m bmrSjyefvkyfEkdifrSm r[kwfbl;? Muufcsif;xJxnfhxm;wJh Muuf[m
bmrS cHrvkyfEkdif&SmyJ acgufqGJqkdif&Sif tMuifqGJxGufoGm;wmudkcH&NyD;
vnfpif;ay;vkduf&wJh MuufzMuD;vdk jzpfaerSmyJ?
tJ'DtcsdefrSm jynfaxmifpk&JU aemifa&;[m tawmfuav; arSmifaeNyDqdkwmudk
odyfNyD;awmif tuJcyfzkdU rvdkygbl;/ cyfvG,fvG,feJU jrifEkdfifygw,f?
jynfwGif;rSm xwJholykefawGuvnf; xukefMuNyD; aemufvmrJh
olykefavmif;awGuvnf; olykefxwrf; upm;MubkdU t&Sdef,laeMuw,f?
umuG,fa&;0efMuD; &mxl;awmif;wJhtpnf;ta0; ysufoGm;NyD;
wyf&if;(3)awmckdoGm;cJh tjzpftysufuav;&JUaemufqufwGJwckudk
'Dae&mrSmeJeJavmufaz:jycsifw,f? 'DvkdjzpfysufNyD; rsm;rMumcif
OD;ausmf+idrf;[m 0efMuD;csKyfeJU vmawGUw,f?
wyf&if;(3)awmckdwJhtxJ/ odef;azygroGm;bl;/ 'Daumif &efukefNrdKUxJrSm
&dSw,f?
[kwfvm;?
&dSygw,f? uRefawmfzrf;bkdU pDpOfNyD;NyD?
b,fawmhzrf;rSmvJ?
'DaeUyJ?
wyf&if;(3)awmckdbdkU ajrSmufay;wJhtxJrSm olygw,f?
'Dvkdqkd&if zrf;&rSmaygh? 'g[m tifrwefMuD;us,fwJh udwfpyJ?

'DuaeU uRefawmfhtdrfudk cPvmtHk;vkdU u|efawmfolUudk ac:xm;w,f?


olvm&if tdrf0if;xJudk r0ifayapeJU? wcgwnf; zrf;oGm;vkdU &JawGudk
trdefUay;xm;w,f?
odyfNyD; tMuHykdifwmyJ?
bkwvif OD;odef;az tzrf;cH&NyD; tawmfuav; NumwJhtcg 0efNuD;csKyf[m
axmifxJu ola&;vdkufwJh pmwapmifudk zwf&w,f? tJ'Dpm[m 0efNuD;csKyfqDudk
olwkduf&kdufa&;vkdufwmvm;? OD;ausmfNidrf;qDudk a&;NyD; OD;ausmfNidrf;u
0efMuD;csKyfudk jywmvm;qkdwmawmh pHkprf;vkdUr&bl;? tJ'DpmxJrSm olUudk vTwfyg?
rvTwf&if oltpmiwfcHr,fvkdU a&;xm;wm 0efMuD;csKyf zwf&w,f?
ausmfNidrf;a& 'Daumif tpmtiwfcHrSmawmh r[kwfygbl;? 'gayrJh 'Davmuf
zrf;xm;&&if awmfavmufNyD xifw,f? vTwfvdkufygawmhuGm?
tjyifbufxGufvm&if vkduf&IyfaetHk;r,f?
tjyifbufrSm NidrfNidrfraeyJ vkduf&Iyfae&ifawmh rifhoabmyJ?
0efMuD;csKyf uRefawmfvkyfwm[m tifrwefeJygao;w,f? ol[mtmPm&&if
uRefawmf roufombl;? *syefawG 0ifvmpu ubkdif&GmrSm
uRefawmfwkdUajratmufawmfvSefa&;vkyfaewkef;u waeUrSm
ola&csKd;&atmiftoGm; olU'dkif,m,Dukd u|efawmfwdwfwdwfckd;zwfw,f?
tJ'DtxJrSmuRefawmfhudk owfypf&r,fvkdU ola&;xm;wm
uRefawmfzwfvdkuf&w,f?
igref;'av;axmifu vGwfvmcgwkef;u ubkdifrSm 'Dudwfpudk rif;ajymjywm
igrSwfrdyg ao; w,f? 'gayrJh 'Dwcgawmh igawmif;yefyg&apuGm?
vTwfvkdufyg?
ocifEk[m OD;odef;aztay:rSm awmfoHa,mZOf &Sdaew,f? wufuodkvfrSm
udktHk;u udkatmifqef; / udkoef;az/ udkausmfNidrf;wkdUeJU udkEkudk rdwfqufNyD;
rMumcifyJ udkodef;azeJU udkEkwkdU ESpfa,muf[m wjcm;vlawGxuf ykdNyD;
cifoGm;Muw,f? tJ'Dvkd cifoGm;wm taMumif;&dSygw,f? udkodef;az[m wbuf
om;&JUab;udk yd?av;eJU wtm;xkwmxuf ematmifajymwwfw,f?
'DvkdematmifajymcsifwJhtcg wcsKdUu tifrwefxdckdufapEdkifwJh pum;vHk;awGudk
tm;udk;NyD; ajymwwfw,f? wcsKdUu xdckdufapEkdifwJh av,lavodrf;udk
tm;udk;NyD; ajymwwfw,f? wcsKdUu xdckdufapEdkifwJh rsufESmxm;udk tm;udk;NyD;
ajymwwfw,f? udkodef;azuawmh pum;vHk;a&m/ av,lavodrf;a&m
rsufESmxm;a&m oHk;ckpvHk;udk tykdtvkdr&dS wdwdusus oHk;wwfw,f?
tJ'DvkdoHk;wwfwJhtwGuf olwG,fwmudkcH&&if cH&wJholawG[m tawmfrcsdrqefU
cH&w,f? olwG,fwmudkcH&wJhvlawG[m rsm;aomtm;jzifh jrefrmpmayXmeu

usLwmawG/ uxduawGjzpfw,f? ukdEk[m tJ'Dvkd ajymwmawGudk


odyfoabmuswJhtwGuf udkodef;az pum;ajymawmhr,fqkd&if tNrJwef;vkdvdk
vkdufvdkufNyD; em;axmifavh&dSw,f? tJ'Dvkdvdkuf&if;u cifrifoGm;MuNyD;
udkEkjrdKUxJudkxGufwkdif; udkodef;az rygwJhtcg r&dSoavmuf jzpfvmw,f?
aemiftcg olwkdESpfOD; ausmif;uxGufawmhvnf; 'D;'kwf owif;pmwkdufrSm
twlwl tvkyf0ifvkyfMuw,f? tckvkd wpwp &ifhoefvmcJhwJh
oHa,mZOfaMumifh OD;odef;aztay:rSm *&kPmoufNyD; axmifxJu xkwfay;bkdU
OD;ausmfNidrf;udk ocifEkuajymvkdufwmygyJ?
tjyifbufrSm OD;odef;az vuf&IyfaerSm pdk;wJhtwGuf zrf;xm;csifw,fvkdU
OD;ausmfNidrf;u taMumif;jyw,f? 'gayrJh OD;ausmfNidrf;&JU 0rf;xJrSmawmh
OD;odef;azudk zrf;xm;csifwJh tjcm; taMumif; waMumif;&dSvdrfhtHk;r,fxifw,f?
Adkvfae0if;udk umuG,fa&; 0efMuD;cefUbkdUtwGuf olaoaocsmcsm
uvzefxkd;xm;wJh zJxkwf[m OD;odef;az0ifNyD; zsufvkdufwJhtwGuf
ysufoGm;cJh&w,f? tJ'gaMumifh pdwfemNyD;awmh zrf;xm;csifwm rsm;vmvdkUvJ
awG;r,fqkd&if awG;Ekdifp&m taMumif;&dSw,f? 'gayrJh 0efMuD;csKyf&JU
arwm&yfcHcsuft& jynfxJa&;0efMuD; OD;ausmfNidrf;[m OD;odef;azudk
vTwfay;vkdufygw,f?
wyf&if;(3)&Jwjcrf;[m tckvdkolykefxNyD; rMumcifrSmyJ o&ufNrdKUrSm
pcef;csxm;wJh wyf&if;(1)[m olykefxbkdUtwGuf vIyfvIyf&G&G jzpfvmjyefw,f?
olwkdUpdwfxJrSm ocifEktpdk;&[m ab;Muyf&ifMuyfjzpfaeNyD;? &efukefudk
olwdkUqif;NyD; odrf;vkduf&if tvG,fuav;eJU &awmhrSmyJvkdU wG,fNuw,f
xifyg&JU? vIyfvIyf&G&GjzpfNyD;vkdU rMumrD olykefxNyDqdkwm ausnmNyD;
&efukefbufudk qif;vmwmyJ? olwkdU&JUpdwfxJrSm b,fvmuf
aocsmaeovJqkd&if &efukefudkodrf;NyD; vkvdkU,ufvkdU&orQawGudk
o,fbkdUtwGuf t&yfolt&yfom;awG tawmfrsm;rsm;udkawmif
armfawmfum;MuD;i,fawGeJU ac:vmMuw,f? olwkdU'DvkdxifwmvJ
odyfawmhrrSm;vSbl;? tJ'Dtcsdefu olwkdUudkckcHbkdUtwGuf &efukefrSm
tpkd;&wu,ftm;udk;&rJhwyfqkdvdkU bmwyfrS r&dSbl;? tm;udk;&rJh
wyf&if;(4)eJUwyf&if;(3)wjcrf;udk tajctae tifrwefqdk;aewJh ykodrfrtlyifeJU zsmyHkbufqDudk ydkUxm;&w,f? tJ'gaMumifh [kduwyfcGJ/
'Duwyfpkqkdovkd &EkdiforQ wyfawGudk &&mae&mawGu uref;uwef;
vkdufqGJ&w,f? t&yfolt&yfom;awGxJu olykefawGudk wkdufcsifwJholawGudk
&EdkiforQ uref;uwef; vTwfay;cJh&w,f? ArmhwyfrawmfrSm&dSwJh
wkdufav,OfysHuav;(2)pif;/ (3)pif;udkvnf; tukefxkwfNyD; oHk;&wmyJ?

olykefawG[m om,m0wDajrmufbufu u|ef;uav;qkdwJh t&yfudk


a&muftvmrSm Armhavwyfu wkdufav,OfawGeJUoGm;NyD; wkd;rdMuw,f?
wkdufav,OfawGu puftajrmufeJU tukefoGefNyD; ypfcsvdkufwm
olykefwyfwwyfvHk; ysufoavmufjzpfoGm;w,f? wkdufyGJNyD;wJhtcg tpkd;&u
pHkprf; Munfhw,f? olykefwyf[m av,OfysHtoHawGudk tcsdefrDMum;&w,f?
tumtuG,f,lr,fqkd&if jzpfoavmufjzpfEdkifw,f? 'gayrJh &efukefNrKdU[m
olykefawGvufxJusoGm;NyD; av,OfysHawG[m olwkdUudk NudK&atmif
vmMuwmvkdU ,lqNyD; t&dSefrysufyJ &efukefqDudk rSefrSefcsDwufvmMuw,f?
tJ'gaMumifh 'DavmufemoGm;w,fvkdU pkHprf;od&dS&w,f?
'Dae&mrSm AdkvfpdefrSef&JU taMumif;udk eJeJavmufajym&tHk;r,f? AdkvfpdefrSef[m
om,m0wDom;/ tJ'Dawmh ol[mom,m0wDudkjyef/ &orQtiftm;udkpk/
om,m0wDajrmufydkif;u oifhawmfwJhae&m wae&mrSm o&ufNrdKUu qif;vmwJh
olykefwyfudk csKHckdwkdufcsifaew,f? olUtpDtpOftwkdif; vkyfy&apvkdU
OD;ausmfNidrf;rSwqifh 0efMuD;csKyfqDrSm cGifhawmif;w,f?
(1) om,m0wDudk oGm;wJhtcg vlav;ig;OD;avmufudkom olac:oGm;Edkifw,f?
(2) tJ'Dav;ig;OD;udkawmifrS tpdk;&u aoewfudk,fpD ray;vkdufEdkifbl;?
(3) 'gawGxufta&;MuD;wm&dSao;w,f? ol[m om,m0wDudkoGm;&if
0g;eufacsmif; qdkwJh t&yfudkjzwfoGm;&r,f? tJ'D0g;eufacsmif;vrf;&JU
[kdbuf'Dbuf awmawGxJrSm wyf&if;(3)uzJhNyD; awmckdoGm;wJh
ppfom;awGykef;aew,f? tJ'Dvrf;u jzwftoGm;rSm oludkrdvdkuf&if
olroufombl;? ol[m xif&Sm;wJh acgif;aqmifwOD;jzpfaewJhtwGuf
olUudkvlodrsm;NyD; rdoGm;bkdU tef'&,f[m tifrwefMuD; aew,f?
tJ'DtcsufawGudk axmufjyNyD; 0efMuD;csKyfu olcGifhawmif;wmudk y,fvkdufw,f?
ray;bl;? aemuf(3)em&D avmufMumwJhtcg OD;ausmfNidrf;[m 0efMuD;csKyfqDudk
a&mufvmNyD; AdkvfpdefrSefu om,m0wDudk tifrwefoGm;csifaew,f?
cGifhay;ygvkdU awmif;yefjyefw,f? 0efMuD;csKyfuvnf; t&iftaMumif;awG
uRefawmftouf&Sifaewkef; uRefawmfhNrKdUjzpfwJh om,m0wD[m &efol
vufxJusoGm;wm uRefawmfrMunfh&ufygbl;? tJ'Dawmh
uRefawmfaocsifaoygap? uRefawmfhudkoGm;cGifhjyKyg 0efMuD;csKyfvdkU eD&J&JjzpfNyD;/
rsufa&awG0JaewJh rsufvHk;awGeJU 0efMuD;csKyfqDrSm tMudrfMudfrfcGifhawmif;aew,f?
usvmawmh qufNyD;wm;&rSm 0efMuD;csKyfvnf; tm;emvmw,fxifyg&JU? uJAkdvfpdefrSefa& wm;r&&if oGm;Muayawmh? 'gayrJh tppt&m&m owdxm;ygvkdU
ajymNyD; cGifhjyKvkdufw,f? AdkvfpdefrSefvJ 0rf;omtm;&eJ 0efMuD;csKyfudk uefawmhNyD;
olUpaw&Sif0uf*Gef;um;ay: ajy;wufoGm;w,f? olUtjyif &Jabmfuav;(5)OD;

avmufygvmw,fxifw,f? 0efMuD;csKyf vSrf;MunfhvkdufwJhtcg


&Jabmfuav;wOD; vufxJrSmom b&if;*ef;wvufudk jrifvkduf&w,f?
AkdvfpdefrSef[m &orQvlawGpkNyD; om,m0wDajrmufydkif;ae&mrSm olykefwyfawG
a&mufrvmcif rdepfykdif;avmuftvdk opfom;wHwm;wckudk
udk,fwkdif"gwfqDavmif;/ udk,fwkdifrD;&IdU zsufqD;EdkifcJhw,f? olykefawG
wHwm;xdyfudk a&mufvmwJhtcg olUrSm ygoGm;wJh b&if;*ef;eJU olykefawG
z&kdz&JjzpfoGm;atmif tawmfarTUypfvkdufEdkifcJhw,f?
waeUrSmawmholykefawGykef;aewJh ae&mudk jybkdUtwGuf
wkdufav,OfysHwpif;xJrSm AkdvfpdefrSefygoGm;w,f? olykefawGu jyefypfwJh
usnfqHwqH olUudkrSefNyD; tedwfpa&mufoGm;&Smw,f? 'DvkdtmZmenfwOD;
tJ'DvkdtcsdeftcgrsKd;rSm tedwfpa&mufoGm;wm[m
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmftwGuf MuD;us,fwJh epfemcsufwck jzpfw,f?
wyf&if;(3)u cGJxGufvmwJh olykefawG[m 0g;eufacsmif;awmxJrSm ykef;ae&mu
o&ufNrdKUu qif;vmwJholykefwyfudk ul&atmif xGufvmwJhtcg tpkd;&wyfeJU
wdk;rdjyefNyD; txdtcdkuftustqHk;awG tawmfrsm;vdkufao;w,f?
'DwyfawG[m &efukefudk csDrwufekdif&SmawmhyJ o&ufNrdKUu
qif;oufvmwJhwyfu o&ufNrdKU udkjyefNyD; odrf;vkdufw,f? wyf&if;(3)u
cGJxGufvmwJhwyfu jynfNrdKUudkoGm;NyD; odrf;vkdufw,f? 'D(2)wyfpvHk;[m
uGefjrLepf MoZmcHawG jzpfMuwJhtwkdif; uGefjrLepfawGbufudk 0ifoGm;Muw,f?
tJ'DtjzpftysufawGeJU ra&S;raESmif;rSmyJ jynfolU&JabmfawGeJU zufqpf
*syefawmfvSefa&;orm;a[mif;awGudkpkNyD; zGJUxm;wJh
jynfaxmifpkppf&JzGJUtawmfrsm;rsm;[m tpdk;&aiGwdkufawGu
aiG(12)odef;eD;yg;avmufudk vk,lNyD;awmckdoGm;Mujyefw,f?
'DavmufeJU rNyD;ao;ygbl;? wyfawGawmckdwm jrif&NyD; jynfolU&Jabmf tzGJUxJrSm
Akdvfzdk;uGef;eJU Akdvfva&mifwkdUacgif;aqmifwJh jynfolU&JabmfawG[m
tawmfvIyfvIyf&G&G jzpfvmMuw,f? olU&Jabmftif tm;[m
ajcmufaomif;ausmfavmuf&dSwJhtxJu Akdvfzkd;uGef;eJU Adkvfva&mifwkdU&JU
jynfolU&JabmfawG[m ajcmufq,fhig;&mckdifEIef;avmuf &dSvdrfhr,fvdkU
cefUrSef;&w,f? tJ'D jynfolU&JabmfawG[m olwkdU&JU wyfOD;xkyfrSm tjzLpudk
ywfxm;wJhtwGuf olwkdUudk &JabmfjzLvkdU ac:Muw,f? 'D&JabmfjzLawG[m
uGefjrLepfawGbufudk ,dkifaeMuw,f? usefwJh jynfolU &JabmfawGudk
AkdvfrSL;atmif AdkvfpdefrSefwkdUu acgif;aqmifw,f? tJ'D jynfolU&JabmfawG&JU
wyfOD;xkyfrSm t0gpudk ywfxm;wJhtwGuf olwkdUudk &Jabmf0gvkdU ac:w,f?
&Jabmf0gawGuawmh tpdk;&udkaxmufcHw,f? 1948ckESpf? Zlvkdifv

(29)&ufaeUudk a&mufwJhtcg &JabmfjzLawG vufeufudkifNyD;


awmckdoGm;Mujyefw,f?
&JabmfjzLawGawmckdvkdU rMumcif AdkvfausmfaZm[m 0efMuD;csKyfudk
ta&;wMuD;vmawGUNyD; tckvdktpDpOf&ifcHw,f? oHvQifeJY oHk;cGMum;xJrSm
awmckdaeMuwJh &JabmfjzLawG/ oHvQifudk pD;bkdU oHvQifta&SUbufu
ajru'kwfawGxJrSm vlpk&if; ykef;aeMuw,f? vlpHkwmeJU wNydKifeuf oHvQifudk
pD;/ &JXmeu vufeufawGudk odrf;/ aiGwkdufu tpdk;&aiGawGudk azmuf,lbkdU
olwkdUrSm &nf&G,fcsuf&dSw,f? olwkdU&JU tiftm;aumif;&if wbufurf;udkul;NyD;
&efukefudkodrf;bkdU tpDtpOfvnf;&dSw,f? tJ'Dawmh 'D&JabmfjzLawG oHvQifudk
rodrf;cif olwkdUykef;aewJh ajru'kwfawGxJudk ar,koabFmay:u
tajrSmufeJUypfcsifw,fvkdU AkdvfausmfaZmu 0efMuD;csKyfudk tpD&ifcHw,f?
AdkvfausmfaZma&/ 'D&JabmfjzLawG[m rdkufawmhrdkufwmyJ? 'gayrJh
tajrSmufeJUypfowf&wJhtxdvkyfwmawmh raumif;bl;?
0efMuD;csKyfcifAsm;/ olwkdUoHvQifudk pD;awmhr,f? oHvQifrSm uRefawmfwdkU&JU wyf
wwyfrS r&dSbl;? oHvQifykvdyfuvnf; &JabmfjzLawGvmvm/ b,folvmvm/
taocHrwkdufbl;? &JXmeudk wHcg;zGifh ay;NyD; vufeufcsr,fqdkwm uRefawmfwdkU
owif;twdtus &xm;NyD;NyD? oHvQifudkpD;wm atmifjrif&if
olwkdU&efukefbufudk ul;vmrSmyJ?
'gjzifh'Dvkdvkyf? ajru'kwfawG ay:udk tajrmufqHawG rusapeJU/ olwkdUtay:udk
ausmfypf? tajrmufoHawGudkMum;&&if/ 'D&JabmfjzLawG oHvQifNrdKUxJudk
0ifawmhrSm r[kwfbl;? xGufajy;MurSmyJ? 'DvkdausmfypfvkdU &rvm;?
&ygw,f?
b,fvkdypfrvJ?
ajru'kwfawgudk jrifEkdifwJhae&mrSm uRefawmfwkdU av,OfysHwpif; ysHaer,f?
tJ'D av,OfysHu 0dkif,mvufeJU ar,kppfoabFmudk tcsufay;vdrfhr,f?
tJ'Dvkdtcsufay;wJhtcg ajru'kwfawGudk ausmfNyD; ypfatmif tcsufay;bdkU
rSmvkdufr,f?
tJ'gaumif;w,f? 'Dtwkdif;vkyf?
tcef;(22)
tukodkvf 0ifrd&ifwcgwnf; b,fawmhrS rNyD;bl;qkdwJh pum;yHktwkdif;
tukodkvf0ifaewJh jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHrSm tckajymcJhwJh uGefjrLepfawG/
ppfwyfawG/ ppf&JwyfawG/ &JabmfawG/ &JabmfjzLawG/ olykefx&kHavmufeJU
rNyD;ao;ygbl;? aemufxyfvmp&mawG &dSaeygao;w,f? tJ'gawGudk
qufajymvkdufMuOD;pkdU?

&JabmfjzLawG awmckdoGm;wJh tcsdefrSm ocifEktpdk;&tzGJ@[m wGef;vkduf&HkeJU


NydKusoGm;awmhrJh tdrftdk tdrfaqG;MuD;vkd jzpfaeNyD;? tJ'Dtajctaeudk jrif&NyD;/
autif,ltrsKd;om;tzGJUeJU olUMoZmcHtzGJawG[m
tawmfvIyfvIyf&G&Gjzpfvmw,f? 'DvkdvIyfvIyf&G&Gjzpfvmwm[m
taMumif;&dSygw,f? tJ'DtaMumif;udk eJeJavmuf&Sif;jyzkdU vkdygvdrfhr,f?
Oa&mywkdufrSm t*FvefeJU *smrefwkdU 'kwd,urmppfyGJMuD; pwifjzpfyGm;wJh
tcsdeftxd ArmEdkifiHrSm u&if-Arm jy?em[m wcgrSray:cJhygbl;? Arm[m
ADZtm;jzifh vlpGmjzpfayrJh u&ifu ADZtm;jzifh vlat;qdkawmh olwkdUESpfOD;
y#dyujzpfp&mtaMumif; bmrSr&dSbl;?
u&ifawG[m b,fvkdvlat;awGvJqdkwmod&atmif 'kwd,urmppfMuD;
rjzpfcifu ArmEdkifiH&JU &mZ0wfrIpm&if;udk jyefNyD;Munfhapcsifw,f? rk'def;rI/
'kwf&dkufrI/ 'g;xkd;rI/ 'g;ckwfrI/ vlowfrI/ cg;ykdufEIdufrI/ vk,ufrI/
'jrwdkufrIqdkwJh &mZm0wfrIawGrSmqkd&if w&m;cHawG[m vlpGm ArmawG
omrsm;w,f? vlat;u&ifawGudk w&m;cHtjzpfawGeJU awGU&wm
r&dSoavmufygyJ? u&ifvlat;awGrSm &Hk;/ *gwfwdkUudk vmcsifwJh
qef'r&dSwJhtwGuf olwyg;u olwkdUudk ukd,fxdvufa&mufusL;vGefwJhtcg
vdrfvnfvSnfhjzm;oGm;wJhtcgrsKd;awGrSmawmif awmf&Hkwef&Hkqdk&if &Hk;wkdY
*gwfwkdUudk trIa&mufrcHbl;? olwkdU tcsif;csif; zHk;zdypfvkdufMuwmyJ?
'kwd,urmppfMuD; rjzpfrDu ArmEdkifiHrSm u&if-Army#dyuawG rjzpfcJhbl;qkdwJh
tcsufudkomazmfjy&&if u&if-Armaygif;oif;qufqHa&;&JU w0ufudkom
azmfjyovkdjzpfaer,f? trSefpifppfudk tJ'Dtcgwkef;u u&if-ArmawGom
wOD;tdrfay:wOD;wufNyD; aexkdifpm;aomufEkdifwJhtxd cspfcif&if;ESD;rI
&dScJhzl;w,f? u&ifeJU ArmawG[m b,fvkd&if;ESD;w,fqkdwmudk pmzwfolawG
oabmaygufatmif ocifEk i,fpOfu udk,fawGU om"u wckESpfckavmuf
'Dae&mrSmazmfjycsifw,f?
ocifEk[m i,fpOfwkef;u 0g;c,frausmif;rSm oli,fwef;upNyD;
u&ifav;awGeJU twlwlaevmcJhw,f? bdef;&Hkvrf;u odef;armif/ oHjzL&Gmu
omat;/ pdefckd/ rykpdefwdkU[m olUoli,fcsif;awGyJ? oHjzLpkqkdwm[m 0g;c,freJU
wrdkifavmufyJa0;w,f? ausmif;ydwf&ufawGrSm armifEk[m wjcm;
oli,fcsif;awGeJUtwl iSufypf&atmif/ upm;&atmif oHjzLpkudk oGm;avh&dSw,f?
tJ'DrSm waeukefwaecrf;ae/ oli,fcsif;awGtdrfrSm pm;aomufNyD;rS
jyefvmcJhMuw,f? we*FaEGaeUqkd&if armifEk[m olItdrfeJI
udkufwpf&mavmufa0;wJh pmjzLausmif;udk u&ifc&pf,mef
oli,fcsif;awGeJU&Hzef&Hcg vdkufoGm;NyD; 0wfwwfavh&dSw,f? oludk,fwkdifuawmh

bmrSem;rvnfygbl;? olUoli,fcsif;awG vkyfovdk vkdufvkyf&wm?qkdovdk


vkdufqdk&wmawGaMumifh olodyfaysmfw,f? 0wfwufNyD;wJhtcg &Hzef&Hcg
oMum;vHk;xkyfuav;awG&Hzef&Hcg a,&Iocif&JU yHkawmfav;awG a0ay;wmudk
,lNyD; jyefvmcJhMuwmyJ?
'DrQom ruao;ygbl;? 0g;c,fru usKHrai;bufudk/ {&m0wD oabFmpD;oGm;&if
ESpfem&DavmufoGm;&wJhae&mrSm/ &Srf;pk&Gm&dSw,f? tJ'D&GmeJUwzufurf;/
'g;vG,fckwfae&mrSm armif'D;qdkwJh&Gm&dSw,f? tJ'D&Srf;pkeJUarmif'D;&GmawG&JU
teD;tem;w0dkufrSm armifEkrdbrsm;&JUv,fuav;awG eJeJyg;yg;avmuf&dSw,f?
tJ'gaMumifh face=WinKalaw armifEk&J@rdbawGm v,fuxGufwJhpyg;awGudk
todrf;&vG,f atmifqkdwJhtaeeJU &Srf;pk&GmrSm pyg;*dka'gifwck aqmufxm;w,f?
ausmif;ydwf&ufawGrSmqkd&if armifEkwkdU[m &Srf;pk&Gmudk
&Hzef&HcgoGm;vnfavh&dSw,f? tJ'D&GmurS tJ'D&GmurS armif'D;udk
tvnfoGm;Muw,f? armif'D[mu&if&Gm? tJ'D&GmrSm armifEk&JUv,fawGudk vkyfwJh
u&ifpm&if;iSm;awGvnf; &dSw,f? u&iftodrdwfaqGawGvnf;&dSw,f?
armifEkwkdUoGm;wJhtcg/ aqGrsKd;awGqDudk tvnfoGm;ovdkyJ [dktdrfwufpm;
'Dtdrfwufpm;eJU avQmufpm;MuwmbJ? wnrSm u&ifrdwfaqGwOD;[m
a&Tz&kHoD;/ ig;ajcmufeJUbJOa&mcsufNyD; auR;vdkufwJh[if;[m t&om&dSvGef;vkdU
ESpfaygif;ig;q,fausmfvmwmawmif OD;Ek[m 'D[if;udkrarhbl;/
wcgwcgowd&ao;w,f? u&ifrdwfaqGawG[m tvnfvmwkef; auR;arG;&kH
wif ruao;bl;? jyefwJhtcgrSmvJ iSufaysmckdif/ ig;&HUajcmuf/ Al;oD;/ z&kHoD;/
rHkUqef; tp&dSwmawGudk/ avSxJrSm wyHkMuD;xnfhay;vdkufwmbJ? 'gayrJh
u&ifawG[m ADZtm;jzifh odyfat;wJhvlrsKd;jzpfwJhtwdkif; 0g;c,frudkvmwJhtcg
jyefNyD;jyKpkcsifvdkU armifEkwkdUu tdrfudkzdwfwm b,fawmhrSrvmbl;?
olwkdU0,fp&m/ csrf;p&m vkyfp&mudkifp&mawG NyD;&if/ wdwfwdwfuav;
armifEkwdkUudk todray;bJ jyefoGm;MuwmbJ? olwkdUuom NyKpkcsifw,f/
ay;urf;csifw,f? olwkdUaMumifh wzufom;rSm tvkyfrsm;rSm
taESmuft,SufjzpfrSmudk olwkdUodyfa&Smifw,f? aemufwMudrfolwkdU&Gmudk
tvnfoGm;awmhrS olwkdUNudKufwwfwJh vufaqmifypfpnf;awGudk armifEkwdkU
,loGm;NyD;olwkdUudkay;&w,f?
'Dvkdu&if-Armcspf=unfa&; om"uawG[m 'kwd, urmppfMuD; rjzpfrDSu
wEdkifiHvHk;rSm tESHUtjym; &dSaew,fqkdwm b,folrS rjiif;Edkifbl;?
tckvkdaumif;aewJh u&if-ArmcspfMunfa&;[m b,fhES,faMumifh
ysufoGm;&wmvJ? 'DtaMumif;udk tck&Sif;jyygawmhr,f?
1942ckESpf t*Fvdyftpdk;&uvnf; ArmEdkifiHuqkwfcGmp *syefppfwyfuvnf;

ArmwEdkifiHvHk;udk rodrf;&ao;cif pyful;rwful;tcsdeftwGif; ArmwEdkifiHvHk;rSm


ArmwcsKdU[m ArmhvGwfvyfa&;wyfawGudk zGJUpnf;Muw,f? 'DwyfawGudk
bDtkdifatvdkUac:w,f? ae&mtawmfrsm;rsm;rSm 'D (bDtdkifat)awG[m
jynfolvkxkqDu aoewf/ aiG/ armfawmfum;/ vuf0wfvufpm; tp&dSwJh
tzdk;wefypfpnf;awGudk avQmufodrf;Muw,f? ajrmif;jr c&kdiftwGif;u
bDtkdifatawG[m u&ifawGqDu aoewfawGudk odrf;&atmifvmwJhtcg
u&ifawGu olwkdUaoewfudk ray;Mubl; tJ'Dtcsdef[m
rif;rJhwkdif;jynfjzpfaewJhtcsdef tJ'Dawmh u&ifawG[m 'D bDtkdifattzGJUawGudk
olwkdU&JU aoewfb,ftyfrvJ? tJ'DrtyfwJhtcg wcsKdUae&mawGrSm bDtkdifateJY
u&ifawGwdkufyGJjzpfMuw,f? wkdufyGJawG[m ajrmif;jrc&dkifu ykodrfc&kdifudkul;
ykodrfc&dkifu rtlyifc&kdifudkul;NyD; u&if-Arm&dSwJh ae&mawGudk
jyefUxGufoGm;w,f? tJ'DtcsdefupNyD; u&ifeJUArmwkdufvdkufMuwm
u&iftm;aumif;wJh ae&mawGrSm ArmawGuem? Armtm;aumif;wJhae&mawGrSm
u&ifawGuemMuNyD; u&ifeJUArmESpfaygif;rsm;pGm wnfaqmufvmcJhMuwJh
u&ifArmcspfMunfa&; AdrmefMuD;[m NydKusvkeD;eD; txd ysufpD;oGm;cJhMu&w,f?
tckvdkA&rf;AwmawG jzpfaewJhtcsdefwkef;u ocifEk[m ref'av;axmifxJrSm
&dSaeao;w,f? 'Dowif;awGeJU ywfoufNyD; bmqdkbmrS rMum;&bl;?
ref;'av;axmifu vGwfNyD;wJhaemuf udkausmfNidrf;/ udkomcif/ ukdodef;az/
tp&dSwJh ajratmufawmfvSefa&;orm;awGeJUawGUNyD;/ ppfudkif;eJUref;'av;rSm
ocifEk[m tawmfMumMum vkdufaeao;w,f? &efukefudk
ocifEkjyefa&mufcJhwJhtcsdefrSm u&if-Arm y#dyuawG[m tawmfav;
ajcvGefvufvGef jzpfukefNyD/
a'gufwmAarmf acgif;aqmifwJh tkyfcsKyfa&; aumfrwDudk zGJUNyD;wJhtcg
aumfrwDtaeeJU zdwfMum;vdkufwJhtwGuf u&ifacgif;aqmifMuD; a'gufwmpHpDzkd;
tp&dSwJh u&ifacgif;aqmifwcsKdU &efukefudk a&mufvmMuw,f? a'gufwmAarmf?
AdkvfcsKyfatmifqef;? ocifjr? ocifoef;xGef;? ocifEk tp&dSwJh Arm
acgif;aqmifawG[m tkyfcsKyfa&;tzGJU0ifawGtjzpfeJUa&m?
EkdifiHa&;orm;awGtjzpfeJUa&m u&ifacgif;aqmif awGudk c&D;OD;MudKjyKMuw,f?
{nfhcHauR;arG;Muw,f? tMudrftawmfrsm;rsm; aqG;aEG;Muw,f? tJ'Daemuf
u&if-Armjy?emudk qufvufajz&Sif;wJhtaeeJU ocifEkacgif;aqmifwJh
tzGJU0ifwpk[m jrpf0uRef;ay:&dS u&if-Arma'oawGudkoGm;NyD; u&ifArmcspfMunfa&;w&m;awGudk a[mMuw,f? ppfMuD;rNyD;cif
wvavmuftvdkrSmawmif u&if-Arm cspfMunfa&; w&m;awGa[m&atmif
ocifEkeJU [oFmw OD;jrwkdU[m jrpf0uRef;ay:u u&if-Arm a'oawGudk

a&mufcJhMuao;w,f?
u&ifeJArm jyefcsMu&if OoQpfoD;ESpfvHk;udk udkifNyD;xkovkd ESpfzufpvHk;
emMutHk;awmhrSmbJ? &dSpkrJhpk tkd;tdrfav;awGvnf; avmifpmeJUjymyHk
jzpfukefMutHk;awmhrSmbJ? uGJ&SusKd;yJh aoausysufpD;MuwJht xJ bmrStjypfr&dSwJh
rdef;reJU uav;awGvnf; wyHkwacgif;MuD; ygukefMutHk;awmhrSmbJqdkwJh
pOf;pm;rIawG[m oloGm;av&mudk vdkufNyD;
xrif;vHk;wapajcmufovkdjzpfaewJhtwGuf 0efMuD;csKyf jzpfvmNyD;wJhaemuf
'Du&if-Arm jy?emudk ocifEkypfrxm;bl;? wwfEkdifoavmuf ajz&Sif;w,f?
apmbOD;MuD;? ref;*sdrf;xGef;atmif? q&momudk tp&dSwJh u&ifacgif;aqmifawGeJU
ocifEk[m tMudrfMudrf awGUqHkaqG;aEG; w,f? tJ'D u&ifacgif;aqmifawGudk
zdwfac:NyD; jrpf0uRef;ay:&dS u&if-Arma'oawGudk c&D;xGufMuw,f?
a&mufwJhae&mwkdif;rSm u&if-Arm temqdk;MuD;udk aysmufygapqkdwJh apwemeJU
cspfMunfa&;w&m;awG a[m Muw,f? cspfMunfa&;udk tm;ay;rJh
aygif;oif;qufqHa&;awGudk MudK;pm;NyD;vkyf<uw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u u&if-Arm temqkd;MuD;[m? ief;ref; tawmfvkdufaeMyD
jzpfwJhtwGuf ocifEkwkdU? apmbOD;MuD;wkdU[m rMumaomwaeUwGif
pwifjzpfay:vmawmhrJh u&if-Arm t"du&kPf;awG udk rydwfyif
rwm;qD;EkdifcJhMuygbl;? 'gayrJh 'DMudK;yrf;rIawGaMumifh aemifaomtcg u&ifArm t"du&kPf;awG ay:vmayrJh ocifEktpdk;&[m u&ifvlxk wpdwfa'o&JU
axmufcHrIudk aumif;aumif; &&dScJhw,f? zqyveJU autif,ltzGJU(2)zGUJ[m
tzGJUtm;jzifhaomfvnf;aumif;? rltm;jzifhaomfvnf;aumif; wkdufaeMuayrJh
wcsKdUacgif;aqmiftcsif;csif; wOD;eJUwOD; em;vnf;rIawG? ,HkMunfrIawG?
cspfcifrIawGudk txl;auseyfavmufatmif &cJhMuw,f? tvsOf;oifhvkdU
'Dae&mrSm om"uwckudk xkwfaz:jycsifw,f?
tcsdefuawmh 1948ckESpf ZGefvukefavmufbJ? r*Fvm'Hku wyf&if;(3)[m
wjcrf;yJhNyD; olykefxoGm;NyD;? o&ufu wyf&if;(1) wwyfvHk;uvnf;
&efukefukdodrf;zkdU qif;vmaeNyD;? tpdk;&uvnf; tifrwefMuD;
tm;udk;&mrJhjzpfaew,f? tJ'Dvkd tcsdefrsKd;&JU aeUwaeUrSm apmbOD;MuD;wkdU
vlwpk[m 0efMuD;csKyf ocifEkeJU awGUyg&apvkdU ta&;wMuD; cGifhawmif;w,f?
0efMuD;csKyfeJUawGUwJhtcg vuf&dS tajctae&JU tef'&m,frsm;yHkudk aqG;aEG;MuNyD;
ref;*sdrf;xGef;atmifu 0efMuD;csKyfbmrS rpdk;&drfeJU? uGefjrLepfawG
&efukefNrdKUxJ0ifvm&if 0efMuD;csKyfudk vHkjcHKwJhae&mwckrSm 0Sufxm;NyD;
tumtuG,f ay;r,fvkdUajymw,f? 'DtcsdefrSm ocifEk&JUtzGJUwGif;u
vlwcsKdUawmif uGefjrLepfudk vufurf;vmMuNyD;? &JtzGJUeJU wcsKdUt&m&dSawG[m

uGefjrLepfawG &efukefxJ 0ifvm&if cHrypfMueJU? vufeufcsvkdufMuvdkU


trdefUay;xm;NyD;NyD qkdwmawmif ocifEkodae&NyD? tJ'Dvdktm;udk;&mrJh
jzpfaewJhtcsdefrsKd;rSm ocifEk[m ref;*sdrf;xGef;atmif&JU pum;udk
Mum;vkduf&wJhtcg 0rf;omvHk;qdkUoGm;w,f?
0efMuD;csKyfocifEk[m u&if-Armjy?emudk ajz&Sif;zkdUtwGuf w&m;yGJrsm;?
aqG;aEG;yGJrsm;eJUom &yfrxm;yJ u&ifjynfe,fzJGUpnf;ay;zkdUtwGuf
zGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'&JU yk'fr (199)eJU/ yk'fr (200)t&
aumfolave,fedrdwf owfrSwfa&; aumfr&SiftzGJUwckudk {NyDv (6)&ufaeUrSm
zGJUpnf;ay;vkdufw,f?
atmufwkdbmv(20)&ufaeUusawmh w&m;vTwfawmfcsKyf&JU w&m;0efMuD;csKyf
a'gufwmbOD; acgif;aqmifNyD; vlrsKd;pkudk,fpm;vS,frsm; rQrQww yg0ifwJh
jynfe,fpHkprf;a&; aumfr&SiftzGJUwckudk 0efMuD;csKyf ocifEk zGJUay;jyefw,f?
'DtzGJU&J yxrtpnf;ta0;rSm rGef-u&if-&ckdif-vlrsKd;pkwkdU&JU w&m;aom
qef'rsm;udk jynfh0apEdkifwJh enf;aumif;vrf;aumif;rsm;udk
aESmifhaES;MuefUMumjcif;r&dSyJ 'Daumfr&SiftzGJUu &SmazGay;MuygvkdU
0efMuD;csKyfocifEk udk,fwkdif aumfr&Siftpnf;ta0;udk wufa&mufNyD;
wkdufwGef;cJhw,f? tJ'Dvkd wkdufwGef;wJh tcgwkef;u rGef? u&if? &ckdifawGudk
jynfaxmifpktwGif; jynfe,f ay;zkdU 0efMuD;csKyf&JU pdwfxJrSm qHk;jzwfxm;NyD;ygNyD?
aumfolave,fedrdwf owfrSwfa&;aumfr&SifeJU jynfe,fpHkprf;a&; tzGJUawGudk
zGJUpnf;ay;vdkufayrJh trSeftwkdif;ajym&&if ocifEk&JUpdwfxJrSmawmh
tJ'DtzGJUawG[m u&if? Armjy?emudk ajz&Sif;Ekdifvdrfhr,f vkdU odyfr,HkMunfvSbl;?
'Dvkdr,HkMunfp&mtaMumif;awG olUrSm&dSaew,f? 'DtaMumif;awGudk 'Dae&mrSm
eJeJavmufazmfjycsifw,f?
(1) 1947 ckESpf AkdvfcsKyfatmifqef;wkdU rusqHk;cifuwnf;u autif,l
u&iftrsKd;om; tzGJU[m u&ifrsKd;om;umuG,fa&;tzGJU qdkwJhtrnfeJU
u&ifvufeufudkifwyfawGudk avQmufzGJUw,f? tJ'DtzGJU&JU twkdaumufuawmh
autif'Dtkd jzpfw,f?
jynfolU&JabmfeJU uGefjrLepfawGuvnf; udk,fykdifwyfawG zGJUxm;Muw,fqdkawmh
autif,luvnf; autif'DtkdudkzGJUrSmbJ? ocifEktpdk;&[m tifrwef
tm;eJaewJhtwGuf 'DwyfawGudk zsufvJrypfEdkif/ olwkdU&JU vufeufawGudkvnf;
rodrf;Ekdif jzpfaew,f? tJ'Dtajctae[m rMumcifaom aeUrSm u&if-Arm
t"du&kPf;awG jzpfay:vmzkdUtwGuf tMuD;qHk;taMumif;MuD;jzpfw,f?
(2) autif,l u&iftrsKd;om;tzGJU[m (u) u&ifjynfe,fudk vkdcsifw,f? (c)
tJ'Du&ifjynfe,frSm jynfaxmifpkxJu cGJxGufvdku cGJxGufEkdifcGifh&dS&r,fvdkU

autif,luawmif;qkdw,f? (*) u&ifjynfe,fxJrSm yJcl;wdkif;/ weoFm&Dwkdif;/


{&m0wDwkdif;xJu ArmEkdifiH&JU w0ufavmuf eD;eD;avmuf&dSwJh e,fajrawGudk
xnfhay;&r,fvkdU awmif;qkdw,f?
autif,l&JUvkdvm;csuf (3)ckxJu (u)udk ocifEktpdk;&tzGJUu
vkdufavsmEdkifw,f? (c)udk vHk;0rvdkufavsmEdkifbl;? (*)udkawmh
aumfolave,fedrdwftzGJUaumfr&SiftzGJUu axmufcHrJha'oudkom
u&ifjynfe,fxJ xnfhay;zkdU tpdk;&tzGJUu qHk;jzwfw,f?
tckvkd autif,leJU ocifEktpkd;&wkdU&JU oabmuGJvGJcsuf[m rMumaomaeUrSm
u&if-Arm t"du&kPf;awGjzpfay:vmzkdUtwGuf wwd,taMumif;jzpfw,f?
tckajymcJhwJh taMumif;MuD; (3)aMumif;u 0kdif;NyD; wGef;ay;MuwJhtwGuf
1948ckESpf ZlvkdifveJU Mo*kwfvxJrSm jynfaxmifpkppf&Jwyfu
u&ifawGtawmfrsm;rsm; vufeufawG,lNyD; autif'Dtdk tzGJUxJ0ifoGm;Muw,f?
zmyGefeJUu,m;rSm&dSMuwJh autif'DtkdawG[m tpkd;&wyfawGudk
twif;0ifwdkufMuw,f? oxHkeJU armfvjrdKifqdkwJh c&kdif&Hk;pkduf&m jrdKUMuD;
(2)jrdKUudk autif'DtdkawG[m cPavmuf odrf;xm;EkdifcJhMuw,f?
uGefjrLepf?jynfolU&Jabmftp&dSwJh olykefawGaMumifh tvkdvdkurS
tawmfqdk;ae&wJh jynfwGif; tajctae[m tJ'DtcsdefupNyD; tpkd;&tzGJU
touf&IrSm;avmufatmif ykdNyD; qkd;0g;vmjyefw,f?
'Dvkdqkd&if 'DolykefawGudk &ifqkdifzkdUtwGuf vufeufudkifwyfawG
jrefjrefaxmifygvm;? tpdk;&bmvkyfaeovJvkdU ar;p&m&dSw,f?
tpdk;&vufeufudkifwyfawGu (60)&mckdifEIef;avmuf[m vufeufawG,l
olykefawGeJU aygif;NyD; tpdk;&udk ykefuefaewJh tcsdefrsKd;rSm tpdk;&[m
wyftopfzGJUzkdUudwfpudk tawmfav;av;eufeuf pOf;pm;&r,f?
vG,fvG,fvkyfvkdufvkdU rjzpfbl;?
vufeufudkifawGudkzGJUzkdU tpdk;&qHk;jzwfjyef&ifvnf; vufeufb,fu&rvJ
EkdifiHwckvHk;[m ysufoavmuf jzpfaeNyD;? tJ'Dvkd EdkifiH&JU tpkd;&udk
aoewfawGay;&if olwkdU&JUaoewfawG[m wGif;eufMuD; xJ
a&avmif;csovkdaerSmbJvkdU aoewfay;&rJhEkdifiHawG[m awG;aeMurSm
"rwmygbJ? tJ'gaMumifh aoewf&bkdU qdkwmrvG,fbl;?
tJ'Dvkd tajctaersKd;rSm ocifEkvJ bmrSrwufEkdifbl;? apmbOD;MuD;tp&dSwJh
u&ifacgif;aqmifawGukd rMumcPzdwfNyD; vuf&Hk;tm;udk; vkyfvmwmawG
rjzpfygapeJU? i,fom;awGudk wyfEdkifoavmuf xdrf;ay;ygvkdUom
awmif;yefae&wmbJ?
1948ckESpf Ekd0ifbmvukefavmufqDudk a&mufwJhtcg tajctae[m

ykdqdk;vmw,f? tJ'gaMumifh 'DZifbmv(4)&ufaeUusawmh 0efMuD;csKyf ocifEk[m


e,faygif;pHku&wJhowif;t& jynfaxmifpkwpkvHk;[m &ifrat;bG,f&m
tifrwefqdk;wJhtajctaeudk a&mufaeygNyDvkdU ausnmcJh&w,f?
tJ'Daemuf Nidrf;csrf;a&;twGuf aemufqHk;ajcvSrf;taeESifh
apmbOD;MuD;wkdUvlpkudk zdwfNyD; tMurf;rzufMuzkdU autif'Dtkd
acgif;aqmifawGudk oludk,fwkdif arwm&yfcHcsifw,fvkdUocifEkuajymw,f?
'Dvkd'DvkdbJ 0efMuD;csKyfocifEk[m tif;pdefrSm&dSwJh autif'DtkdXmecsKyfudk oGm;NyD;
autif'Dtkd acgif;aqmifawGeJUawGUr,f qkdwmudk rdwfaqGawGodwJhtcg
oGm;zkdUrawmfbl;vkdU tm;vHk;u0dkif;NyD; uefUuGufw,f? tJ'DxJrSm
0efMuD;csKyfuawmf a':jr&Du tjyif;xefqHk; uefUuGufw,f? 'gayrJh b,fol
uefuGufvkdUrS r&bl;? csdef;wJhaeUusawmh 0efMuD;csKyfudkac:&atmif
apmbOD;MuD;eJU taz:wa,muf a&mufvmw,f? 0efMuD;csKyf[m
apmbOD;MuD;udk,fwkdif armif;vmwJh armfawmfum;eJU tif;pdefudk vkdufoGm;w,f?
oleJUtwl AdkvfMuD;pkd;jrifhqdkwJh olUukd,f&HawmfwOD;ukdom ac:oGm;w,f?
oloGm;wJhae&mwkdif;udk vkdufaeMu tifrwefopfpm&dSwJh csif;ppfom;av;awGudk
ac:roGm;bl;? oleJUtwlvdkufvmwJh AdkfvfMuD;pdk;jrifhudkvnf; bmvufeufrS
,lrvm&bl;vkdU wif;wif;MuyfMuyf trdefUay;xm;w,f?
apmbOD;MuD;&JU a,mufcrMuD; OD;ZHtdrfrSm 0efMuD;csKyfocifEkudk
tkef;EkdUMumZHacgufqGJeJU {nfhcHw,f? pm;aomufNyD;wJhtcg autif'Dtkd
acgif;aqmifawGudkom ocifEkawGU&w,f? autif'Dtdk acgif;aqmifawG[m
0efMuD;csKyf ocifEkudk av;av;pm;pm;qufqHyg&JU? 'gayrJhtMurf;rzufMuygeJU?
u&if-Armjy?emudk u&if-Armacgif;aqmifawG[m rdom;pkawGvkd
twlwlxdkifNyD; tEkenf;eJU ajz&Sif;Mu&atmifvkdU ocifEku arwm&yfcHwJhtcg
olwkdUrsufESmxm;awG[m aysmhaysmhajymif;ajymif; r&dSbl;qkdwmudk ocifEk
tuJcwfrdvdkufw,f?
bmoHrsm;Mum;&rvJqkdNyD; 0efMuD;csKyftdfrfrSm wxdwfxdwf wvefUvefU?
vnfwqefUqefUeJU apmifharQmfaeMuwJh rdwfaqGawGeJU 0efMuD;csKyfuawmf
a':jr&DwkdU[m 0efMuD;csKyf jyefa&mufvmawmhrS oufjyif;csEkdifMuawmhw,f?
aemufwaeUusawmh ykodfrfrSm u&ifeJUArmawG apmifaeMuNyD/
t"du&kPf;jzpfp&mtaMumif;&dSw,f qdkwJhowif;udk &wmeJU ocifEk[m
a&wyfu u&ifppfAdkvfapm*sufqdkol OD;pD;wJh ppfoabFmav;eJU ykodrfudk
uwkdufu&kdufvkdufoGm;&w,f/ ykodrfrsm ocifEk[mArm-u&if
acgif;aqmifawGeJUawGUNyD; ESpfbufpvkH;udk tMurf;rzufbkdU arwm&yfNyD;
&efukefudkjyefvmw,f/

'gayr,fh ocifEk&JU arwm&yfcHcsufaMumifh jzpfay:vmwJhaysmhaysmif;rI[m


MumMum rcHygbl;/ 1949 Zefe0g&DvukefavmufqDusawmh autJef'Dtkd
awG[mukef;bufua&wyfAkdvfapm*sufOD;pD;wJh ppfoabmFu
a&bufuESpfzufnSyfNyD; ykodrfudkpD;zkdY MudK;pm;MuwmygbJ? tJ'Dtcsdefu
rtlyifeJU ykodrfrSm u&if-Arm tajctae[m tifrwef qkd;0g;aewJhtwGuf
tpdk;&[m wyf&if;(4)udk tJ'DESpfae&m w0ufpDcGJxm;&w,f?
AdkvftMuyfwyfom;awG[m tawmfowfwdajymifajrmufMuygw,f?
a&bufeJUukef;bufESpfzufnSyfNyD; wkdufckdufwmawmif tnHhrcHbl;?
&dSorQtiftm;eJU jyefcswm autif'Dtkdvnf; aemufqkwfay;&w,f? apm*suf&JU
ppfoabFmvnf; wae&mukdxGufajy;wm avwyfu wkdufav,mOfysHwpif;eJU
oGm;wdk;rdw,f? tJ'DrSm wkdufav,mOfysHu puftajrmufeJUypfwJhtwGuf
ppfoabFmvnf;tawmfysufpD;w,f? a&wyfom;awGvnf;
tawmfaoausysufpD; 'Pf&m&Muw,f? Adkvfapm*sufeJU oHk;av;a,mufom
oabFmay:u ckefcsxGufajy;EdkifvkdU toufab;u oDoDav;vGwfoGm;Muw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ekvnf; wkdufyGJtNyD;rSm wzufeJUwzuf tvGeftuRH
rjzpf&atmifqkdNyD; ykodrfudk csufcsif; vkdufoGm;w,f? u&ifArmacgif;aqmifawGeJU awGUNyD; cspfMunfa&;w&m;awGa[mw,f? wkdufyGJaMumifh
tdk;rJhtdrfrJhjzpf&wJh u&if-Arm'kufconfawGudk aiGeJUypfpnf;axmufyHhw,f?
ArmawG zsufypfvkdUysufpD;oGm;wJh u&ifacgif;aqmifMuD; a'gufwmpHpDzkd;&J
oif;csKdif;udk jyefwnfaqmufzdkU aiGtvHktavmuf olUom;wa,muf&JU
vufxJtyfcJhw,f? u&ifawG zsufvdkUysufpD;oGm;wJh jrwfpGmbk&m;
&kyfyGm;awmfwqludkvnf; jyefvnfwnfaqmufzkdU aiGtvHktavmuf oufqkdif&m
&yfuGufacgif;aqmifawG &JU vufxJtyfvkdufw,f? ocifEk
ykodrfujyefcgeD;usawmh rdwfaqGwa,muf
okwfoD;okwfjymeJUoabFmay:wufvmw,f?
0efMuD;csKyf 'DoabFmrSm u&ifppfom;awGygovm;
uRefawmfrodbl;
taetxkdiftoGm;tvmowd&dSygAsm
bmjzpfvkdUvJ
t&ifwywfwkef;u 'Dudk cifAsm;pD;vmwJh ppfoabFmuav;rSm apm*suf[m
a&wyfAdkvfbJ/ waeUu 'Daumif olykefxawmhrS [dktacgufwkef;u
0efMuD;csKyfudk olbmjzpfvkdU rzrf;wmvJqkdwm uRefawmfpOf;pm;rdw,f?
0efMuD;csKyf ocifEkvnf; bmrS jyefrajymygbl;/ NyHK;aew,f?
1949ckESpf Zefe0g&Dv tv,favmufudk a&mufvmwJhtcg

tifrwefpdwfrcsrf;omp&maumif;wJh owif;w&yfukd
tpdk;&tzGJU0ifawGMum;&w,f? 'Dowif;[mwjcm;r[kwf/ tif;pdefXmecsKyfu
autif'Dtkd awG[m tif;pdef? MudKUukef;? orkdif;rSm wm0efusaewJh tpdk;&
trIxrf; t&mxrf; wcsKdUqDu vufeufawG
vkdufodrf;aew,fqdkwJhowif;bJjzpfygw,f? 'DvkdvufeufawG odrf;wJhae&m[m
&efukefNrdKUeJU (7)rdkif twGif;rSm&dSw,f? tJ'gaMumifh
vufydkufMunfhraeEdkifawmhwJhtwGuf tpdk;&tzGJU[m tJ'Dt&yfawGudk
vufeufudkif trIxrf;? t&mxrf;wcsKdUvTwfNyD; autif'DtkdawG vufeuf
rodrf;atmif twm;ckdif;vkdufw,f tckvdkwm;&if;u 1949ckESpfZefe0g&D
(31)&ufaeUusawmh tpdk;& vufeufudkiftzGJU awGeJU autif'DtkdawG
y#dyujzpfvmMuNyD; tif;pdefu autif'DtkdawG[m tif;pdefNrdKUudk
odrf;vdkufMuw,f? tif;pdefaxmifMuD;xJu ESpfaxmifavmuf&dSwJh
tusOf;om;awGudkvnf; vTwfypfvkdufMuw,f? tpdk;&aiGwkdufxJu
&dSorQaiGawGudkvnf; xkwf,loGm;Muw,f?
tif;pdef[m &efukefNrdKU&JU tayguf0rSm &dSaewJhtwGuf tpkd;&tzGJUeJU
&efukefNrdKUom;awG[m b,favmuf ajcrudkifrD vufrudkifrd rsufvHk;jyL;
rsufqHjyL; jzpfaeMur,fqdkwm pHkvifwdusatmif pma&;NyD; azmfrjyEkdifygbl;?
pmzwfolawG udk,fh[mudk,fomawG;MunfhMuayawmh?
tJ'Dtcsdefu pNyD; autif,l u&iftrsKd;om;tzGJU acgif;aqmifwJh
autif,lykefuefrIMuD; ay:aygufvmwmygbJ?
tckvkdjzpfae&wJhtxJ u&if-Armtajctaeudk qkd;oxufqdk;atmifvkyfay;rJh
tjzpftysufwck xyfNyD; jzpfvkdufjyefao;w,f? jzpfyHku 'Dvkdautif,l olykefrxcif av;ig;&ufavmuf tvkdrSm rtlyifc&kdiftwGif;
&efukefNrdKUeJU rdkifav;ig;q,favmufa0;wJh Arm&Gmav;w&Gmudk
autif'DtkdawGu pD;vkdufw,f? &Gmol&Gmom;awGqDu ypfpnf;Owfpmudk
vk,lNyD;wJhaemuf aeUpOfaeUwkdif; &Gmol&Gmom;awGxJu 4-5-6a,mufudk
xkwfxkwfNyD; &Gmv,frSm autif'DtkdawTu owfjyw,f? oHk;av;&uf
MumwJhtcgrSm ukefwifwGJMuD; wcsKdUudk qGJNyD; ykodrfu &efukef jyefvmaewJh
oabFmwpif;[m &Gmem;udk a&mufvmw,f? tJ'DoabFm[m ykodrfudk
ukefypfpnf;awGydkUNyD; jyefvmwmjzpfwJhtwGuf tJ'DoabFmay:rSm
vufeufudkifwcsKdUygvmw,f? Arm&Gmom;awG[m tJ'DoabFmudk jrifwJhtcg
olwkdUudk u,fzkdUvSrf;ac:w,f? ykvdyfawG&GmxJ0ifvmwJhtcg &GmxJrSm
autif'DtkdawGr&dSawmhbl;? tJ'gaMumifh ykvdyfawG[m &Gmol&Gmom;awGudk
oabFmeJUwGJay:rSmwifNyD; &efukefudk ac:vmw,f?

&efukefMuawmhowif;axmufawGeJUawGUNyD; aemufwaeUreufxGufwJh
owif;pmawGxJrSm [kwfwmxufawmifydkNyD; a&;vkdufMuao;w,f?
owif;pmawGxJrSm ygvmwJhtjzpftysufudkMunfhNyD;(1) u&ifawGu ArmawGudk owfw,fvdkU r,lqMuygeJU ,lq&ifrSm;vdrfhr,f?
(2) Arm&Gmom;awGudk owfwJhtxJrSm vHk;0rygwJh u&ifvlaumif;awG
trsm;MuD; &dSygw,f? tJ'gaMumifhtJ'DvkdowfwJhvlowfyGJ[mvlqdk;awGu
vlaumif;awGudk owfwJhvlowfyGJvkdUom ArmawGu ,lqMuapcsifw,f? 'Dvkd
,lqrSomvQif rSefvdrfhr,f?
(3) u&ifwcsKdUudk face=WinKalaw ArmwcsKd@u owfMu&ifvnf;
tJ'DowfyGJxJrSm vHk;0rygwJh Armaumif;awG trsm;MuD;&dSygw,f? tJ'gaMumifh
tJ'Dvkd owfwJhvlowfyGJ[m vlqdk;awGu vlaumif;awGudk
owfwJhvlowfyGJvkdUom u&ifawGu ,lqMuapcsifw,f? 'Dvkd,lqrSomvQif
rSefvdrfhr,f?
(4) tpdk;&taeeJUawmh Arm&,f/ u&if&,fqkdNyD; rcGJjcm;bl;?
ausmom;&ifom;rcGJjcm;bJ vlqdk;rSeforQudk tpGrf;&dSoa&GU Oya't&
ta&;,lygr,fqkdwm av;eufpGm uwdjyKygw,f?
(5) jynfwGif;rSm tifrwefqdk;aewJh tajctaeqdk;MuD;udk ydkNyD;qdk;rvmatmif
jynfolvlxk w&yf vHk;u tpdk;&udk 0kdif;ulnDMuygqkdwJh tcsuf(5)csufygwJh
arwm&yfcHcsufwckudk 0efMuD;csKyf ocifEkausnmcJhw,f?
tJ'Dvkd ausnmvkdufcgrS wufaewJh pddwfawG[musroGm;bJ Armvlxku ydkyD;
cufxefvmw,f? 0efMuD;csKyf ocifEkudkvnf; trsm;MuD;a'gojzpfw,f?
u&ifvufxJ wGHaw;udk tyfvkdufwm 'Daumifaygh? ykodrfrSm u&ifawGu
ArmawGudkcsawmh olbmrSrajymbl;? ArmawGu jyefcsr,fvkyfawmh
oluAsmu,m vkdufoGm;NyD; ArmawG&JU vufudkqGJxm;w,f? [kwfwmaygh?
u&ifawG ykodrfudk pD;awmhr,fqdkwm olod&ufom;eJU/ pHzdk;oifqkdwJhu&ifudk
{&m0wD txl;wkdif;rif;MuD; cefUNyD; olykodrfudk vTwfvkdufwmbJr[kwfvm;?
tckvnf;vkyfjyefNyD? u&ifawGowfw,fqkdwm xif&Sm;aevQufom;eJUawmif
'g[m u&ifr[kwfbl;? vlqdk;awGygvdkU vlxkudk olwywf&kdufjyefw,f?
'Daumif[m Armtppfr[kwfbl;? u&ifujym;/ olUar;&kd;MuD;awGudk
Munfhygvm;qdkwJh a'gooHawG[m &efukefNrdKU Arm&yfuGufawGxJu wcJeuf
xGufvmw,f? tJ'DtxJ rD;avmif&mavyifh qkdwJhpum;vdk
eHr,fMuD;owif;pmwapmifu (u&ifEk)udkzrf;? orwqDukdac:oGm;/
orwa&SUudka&mufawmhrS 0efMuD;csKyf&mxl;u EIwfxGufygNyDqdkwJh EIwfxGufpmrSm
vufrSwftxdk;ckdif; tp&dSwJh aqmif;yg;rsKd;awmif azmfjyvkdufao;w,f?

(u&ifEk)[m omreftm;jzifh pdwfodyfqwfayrJh tJ'DtcgrSmawmh pdwfrqwfbl;?


vlxkqkdwmrSm wm0efrJh vkyfcsifajymcsifwJh oabm&dSw,f? tJ'DxJ
owif;pmawGaMumifh olwkdU&JUpdwf"gwfawG wufMuGaeMujyefw,fqdkawmh
omreftcgrSmxufydN+yD; 'Dvlxk[m wm0efrJhpum;awGudk ajymMuvdrfhr,f?
wm0efrJhtvkyfawGudk vkyfMuvdrfhr,f? olwkdUrodMuvdkU 'DvkdajymMuwmygbJ?
tpdk;&u bmajymajym? rajymajym autif'DtkdawGuawmh wGHaw;udkpD;r,f?
pD;r,feJU? wuJuJjzpfaeNyD. tJ'Dtcsdefu tpdk;&rSm wyfvJr&dSbl;?
vufeufvJr&dSbl;? wyf&dS&if udk,fhwyfudkcsxm;rSmaygh? autif'Dtkdudk
b,fcsxm;rvJ? wyfr&dS&if aeayap/ aoewfaum&dS&JUvm;vdkU ar;jyef&ifvJ
r&dSbl;vkdUbJ ajz&rSmbJ/ vufeuf&dS&if oifhawmfrJh vufa&G;pOf
vl(100)avmufpk tJ'DvlawGudk aoewfypfoif vufeufwyfqifNyD; wGHaw;rSm
csxm;rSmaygh? wGHaw;vkd aomhcsufae&mrsKd;rSm autif'Dtdkudk
b,fcsxm;&JyghrvJ? tckawmh tJ'gawG bmrS rjzpfEdkifwJhtwGuf pD;awmhr,f
wuJuJjzpfae wJh autif'DtkdawGudk tJ'DrSmaumif;aumif;aeMu?
vlxkudkapmifha&SmufMuvkdU aumif;atmifajymNyD; acsmfvJ a&mxkdif
vkyfvkduf&wmbJ?
ykodrfrSm &dSaewJh u&iftm;vHk;[m autif,leJU autif'DtkdawGudk
axmufcHwmr[kwfbl;? apmpHzdk;oifuvnf; autif,ludk raxmufcHbl;?
tJ'gaMumifh autif,leJU autif'DtkdawGudk raxmufcH wJhu&ifawG[m
tpdk;&udk raxmufcHEkdifonfhwkdifatmif autif,l? autif'DtkdawGeJU
aygif;roGm;atmif xdef;ay;bkdUtwGuf apmpHzdk;oifudk txl;wdkif;rif;MuD;tjzpfeJU
ykodrfvTwfvdkufwmygbJ?
ykodrfrSm ArmawGu jyefcsr,fvkyfwJhtcg u&ifEk[m ykodrfudk uAsmu,m
vkdufoGm;w,fqkdwmrSefw,f? tJ'Dvkd vdkufoGm;wm autif'DtkdawGudk
jyefrcsEkdifatmif armawG&JU vufudkqGJxm;bkdUr[kwfbl;? tJ'DtcsdefrSm
autif'DtkdawGr&dSMuawmhbl;? ykodrfuxGufoGm;MuNyD/ tJ'Dawmh
tJ'Dtcsdefwkef;u ArmawG jyefcsr,fqdk&if wkdufyGJrSm vHk;0rygwJh ykodrfNrdKUu
u&ifawGudkbJ jyefcsukefMurSmbJ? tJ'DvkdcswmrsKd;awmh u&ifEkrMudKufbl;?
'DvkdcswmrsKd;qdk&if/ u&ifucscs/ Armucscs/ u&ifEkrMudKufbl;?
tjypfrJhwJhArmawGudk owfaewJh u&ifqdk;awGudkbJjzpfjzpf tjypfrJhwJh
u&ifawGudk owfaewJh Armqdk;awGudkyJjzpfjzpf jyefcswmrsKd;udkawmh
u&ifEkqGJrxm;csifygbl;?
aemufNyD;awmh u&ifEk[m ykodrfudk uAsmu,m vkdufoGm;NyD; ArmawG&JU
vufudkqGJrxm;&if ykodrfrSmawmh u&ifawG tawmfemrSmbJ?

bmjzpfvkdUvJqkdawmh ArmawGuvlrsm;pkjzpfaewmudk;? wyfuvnf; Armwyfudk;?


'gayrJh 'DrD;[m ykodrfrSmyJ Nidrf;oGm;rSm r[kwfbl;? wEdkifiHvHk;udk jyefUawmhr,f?
tJ'DvkdjyefUoGm;&if ArmvleJpkjzpfNyD; u&ifvlrsm;pkjzpfaewJhae&mawGrSm
ArmawGemMuvdrfhr,f? u&ifawG vleJpkjzpfNyD; ArmawG
vlrsm;pkjzpfaewJhae&mawGrSm u&ifawGemMuvdrfhr,f?
'DvleJpk ArmawGeJU u&ifawGudk b,foltumtuG,fay;rvJ? Armwkdif; u&ifudk
cscsifwm r[kwfbl;? u&ifwkdif; Armudk cscsifwm r[kwfbl;? 'DvdktjypfrJhwJh
u&ifeJU ArmawGudk o,foltumtuG,fay;rvJ? tpdk;&qdkwm
wEkdifiHvHk;jzefUNyD; vlaumif;awGudk tumtuG,fay;bdkU aeaeomom
&efukefNrdJKUxJrSm olwkdU[molwkdU toufrSefrSef &IaeEdkifbkdUtwGufawmif tawmf
MudK;pm;ae&&Smw,f? tJ'gaMumifh u&ifEk ykodrfudk uAsmu,mvkdufoGm;NyD;
Nidrf;csrf;a&;w&m;a[m&wm[m wjcm;aMumifh r[kwfygbl;? u&if-Arm rD;udk
ravmifatmif rwm;jrpfEkdifonfhwkdifatmif 'DrD;[m jyefUxGufroGm;atmif
wm;jzpfEkdiforQ wmjrpfay;zkdU twGufaMumifhbJjzpfw,f?
tJ'DtcsdefrSmwkef;u tJ'DtaMumif;awGudk vlxk[m
aumif;aumif;rodMuao;bl;? tJ'DtxJ autif'Dtkd ESdyfpufxm;wmudk cHcJh&wJh
rtlyife,fu &Gmom;awG&JU 'kufcawGudk owif;pmawGxJrSm
zwf&jyefw,fqdkawmh t&rf;tHkMuGNyD; u&ifEkudk uavmfqJaeMuwmjzpfw,f?
tJ'Dowif;awG owif;pmxJygvmNyD; w&ufESpf&uftMum
n(11)em&DavmuftcsdefrSm w,fvDzkef;oHMum;wJhtwGuf
ocifEkxNyD;em;axmifw,f?
0efMuD;csKyfvm;cifAsm?
[kwfw,f?
tvHk u&if&yfuGufxJu cav;? rdef;r? a,muFsm;?
pkpkaygif;u&ifw&mausmfavmufudk ArmawGzrf;oGm;NyD;
rpf&SifrD;&xm;blwm&kHem;u c&pf,mef0wfjyKausmif;xJrSm avSmifxm;Muw,f?
rMumcif "gwfqDavmif;NyD; 0wfausmif;MuD;udk rD;wif&Idawmhr,f? 0efMuD;csKyf&JU
arwm&yfcHcsufudk a&'D,dkuMum;NyD; tckjzpfaewJh jy?em[m u&ifArmjy?emr[kwfbl;? vlqdk;eJUvlaumif;jy?emqdkwm aumif;aumif;MuD;
oabmaygufygw,f? tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyfudk uRefawmftckvkd ta&;wMuD;
w,fvDzHk; qufygw,f?
aus;Zl;wifygw,f? uRefawmftck csufjcif; ta&;,lygr,f? tJ'DvleJU w,fvDzHk;
ajymNyD;NyD;csif; 0efMuD;csKyfocifEk[m AdkvfatmifMuD;udk w,fvDzHk;qufw,f?
olMum;&orQ tukefajymjyNyD; tckcsufcsif; tpGrf;ukefta&;,lbkdU

trdefUay;w,f?
aemufwaeU a&mufwJhtcg Adkvfae0if;eJU &efukef&Jrif;MuD;wkdUudk ac:NyD;
0efMuD;csKyf[m tvHk u&if&yfuGufudk oGm;w,f?
tJ'DtcsdefrSm ppfOD;pD;csKyf prpf'Gef;[m cGifh,loGm;wJhtwGuf olUae&mrSm
Adkvfae0if;u acwfw ppfOD;pD;csKyf wufvkyfvkdU w&ufESpf&ufavmufbJ
&dSao;w,f? 0efMuD;csKyfa&mufwJhtcsdefrSm tvHk u&if&yfuGuf udk
&efukef&JawGapmifhaeMuNyD/
0efMuDk;csKyf[m u&if-Arm jy?emudk ajz&Sif;bkdUtwGuf u&ifacgif;aqmifwcsKdUeJU
awGIqHkaqG;aEG;Mu&if; face=WinKalaw wcsKd@acgif;aqmifawGeJU
txl;cifrif&if;ESD;vmw,f? ocifEk[m olwkdUudk rarhbl;? tJ'gaMumifh tvHk
u&if&yfuGufudk a&mufa&mufcsif; 'Dacgif;aqmifawG b,frSmvJvkdU pHkprf;w,f?
ref;*sdrf;xGef;atmif[m tJ'Dtcsdefu tif;pdef autif,lXmecsKyfrSm
&dSaew,fxifw,f rawGUcJh&bl;? q&momxkdudkom awGU&w,f?
q&momxkdeJUtwl u&iftdrf wtdrfpDudk avQmufoGm;NyD; 0efMuD;csKyf[m
u&ifawGudk tm;ay;pum;ajymw,f?
tJ'Dvkd ajymaewkef; em&D0ufavmufMumwJhtcg Armwa,muf[m
tjcm;Armwa,mufudk MuufwaumifeJUtwl qGJac:vmNyD; 'Daumif
u&iftdrfwtdrfu 'DMuufudk vkvmwm uRefawmfawGUwmeJU
'DudkqGJac:vmw,fvdkU 0efMuD;csKyfudkwkdifw,f? Adkvfae0if;vnf; a'gojzpfjzpfeJU
Muufolckd;udk qHk;rvdkuf wm tawmfemw,f?
pum;ajymNyD;wJhaemuf &efukef &Jrif;MuD;bufudkvSnfhNyD; 'D&yfuGufrSm
Arm&JawGudk csrxm;csifbl;? &Jrif;MuD;&JU &JawGudk uRefawmf,Hkygw,f? 'gayrJh
tajctaet& vrf;rawmfu w&kwfujym;awGudk txl;ykvdyftjzpfcefUNyD;
'DrSmcsxm;csifw,f? 'Dudwfpudk 'DuaeUbJ jzpfajrmufatmif &Jrif;MuD;
txl;*&kpkdufNyD; aqmif&Gufay;ygvkdU0efMuD;csKyfu trdefUay;w,f?
aemufwyf em&D0ufavmufMumwJhtcg olrdwfaqG q&momxkdbufudk vSnfhNyD;
q&momxkda& 'DrSm tajctae[m odyf pdwfrcs&ao;bl;? tJ'Dawmh q&momxkd
uRefawmftdrfrSm vdkufaeyg? tajctae pdwfcs&awmhrS
uRefawmfjyefydkUay;ygr,fvdkU ajymNyD; 0efMuD;csKyf[m q&momxkdeJUtwl
tdrfjyefoGm;w,f?
0ef}uD;csKyf tdrfjyefa&mufvdkU rsm;rMumrD w&kwfujym; txl;ykvdyf tvHk
u&if&yfuGufawGrSm csxm;NyD;ygNyDqdkwm &efukef&Jrif;MuD;u 0efMuD;csKyfudk
tpD&ifcHw,f?
autif,lolykefxwJhtcg qmOD;oGif? [oFwOD;jr tp&dSwJh yk*dKvfMuD;awGu

tpkd;&[m olykefxaewJh &JabmfjzLawGudk tvif;0ifvmbdkU ac:apcsifw,f?


trSeftwdkif;ajym&&if 0efMuD;csKyf ocifEk[m 'DtMuHudk odyfrMudKufbl;?
'D&JabmfjzLawGu pGefUpGefUpm;pm; wkdufrSmvnf; r[kwfbl;? tvif;0ifvmNyD;
tpdk;&udk tultnDtaxmuftyHhxuf taESmuft,Suf ydkay;vdrfhr,fvdkU
,lqw,f? 'gayrJh &efukefjrdKU0rSm uyfNyD;jzpfaewJh autif,lolykefawGudk
vefYNyD; tJ'Dyk*dKvfMuD;awGu &JabmfjzLawGudk ac:apcsifw,f? ocifEkrSm
&JabmfjzLawG&JU tultnDudk vdkcsifwJhqef'xuf 'Dyk*dKvfMuD;awG&JU
tNidKtjiifudk a&Smif&Sm;vkdwJh qef'ykdNyD; MuD;aewJhtwGuf olwkdU&JUjzefajzrIudk
vufcHvkdufw,f?
oHvsif? ausmufwef;? oHk;cGe,fu &JabmfjzLawG tvif;0ifvmMuw,f?
olwkdU[m &efukefjrdKUx Judk 0ifvmwJhtcg (u&ifom;pm;csifw,f)qdkwJh
aMuG;aMumfoHawGudk atmfNyD;0ifvmMuw,f? 'Dowif;udk 0efMuD;csKyf
Mum;&wJhtcg tif;-wkdufwJhtcgawmh b,favmufwdkufMur,f rodbl;?
tckuwnf;u pNyD; taESmuft,Suf ay;aeMuNyDvkdU olU[molNiD;NyD;
u&ifom;pm;r,fqdkwJh aMuG;aMumfoHudk raMuG;aMumfyg apeJU? jy?em[m
ydk&Iyfvmvdrfhr,fvdkU 0efMuD;csKyfu csufcsif; wm;jrpfvkduf&w,f?
tukodkvf0ifrd&if wcgwnf;eJU b,fawmhrS rNyD;bl;qdkwm odyfrSefwmbJ?
tukokdvf 0iffaewJhEkdifiHrSm autif,lolykefx&kHeJUNyD;roGm;bl;?
tJ'Dautif,lolykefavmuf eD;eD; ta&;MuD;wJh udwfpwckautif,l
olykefxNyD;vdkU rMumcif uyfNyD; ay:vmao;w,f? ay:yHku'DvkdwaeUusawmh 0efMuD;rsm; tpnf;ta0;udk face=WinKalaw b@ma&;0efMuD;u
tpD&ifcH pmwapmif wifoGif; w,f? tJ'DtpD&ifcHpmxJrSm olykef&efaMumifh1? ukefxkwfvkyfief;rsm; trsm;MuD;ysufpD;ukefNyD?
2? tcGeftwkyfrsm;udkvnf; aumufvkdUr&bl;?
3? jynfwGif;ppfp&dwfuvnf; tqrwef wkd;wufvmw,f?
tJ'gaMumifh tpdk;&&JUb@ma&;[m tifrwef Muyfwnf;usOf;ajrmif;wJh
tajctaeudk a&mufaeNyD? 'Dtajctaeu ausmfvGefEdkif&eftwGuf 0efMuD;awG&JU
vpmaiGudk (30)&mckdifEIef;/ XmtoD;oD;&dS t&mxrf;/ trIxrf;rsm;. vpmaiGudk
(15)&mckdifEIef; jzwfoifhygw,fvkdU tMuHay;w,f? 'DtMuHudk 0efMuD;rsm;
aqG;aEG;NyD; 'Dtwkdif;vkyfbkdU qHk;jzwfvkdufw,f?
w&ufESpf&ufavmufMumwJhtcg t&mwrf; trIxrf;aygif;pHk tzGJUcsKyfu
0efMuD;csKyfrsm;&JU qHk;jzwfcsufudk vufrcHbl;? uefUuGufw,fvkdU aMunmw,f?
tJ'gaMumifh 'Dudwfpudk aqG;aEG;&ef ta&;ay:0efMuD;rsm; tpnf;ta0;udk
0efMuD;csKyfcsufcsif; ac:,l&w,f? 0efMuD;rsm; aqG;aEG;MuNyD;wJhaemuf vuf&dS

face=WinKalaw b@ma&;tajctaet& vpmaiGudk rjzwf&if


rjzpfawmhwJhtwGuf 'Dtwkdif;jzwfbdkUudkbJ xyfrHqHk;jzwfMuw,f? t&mxrf;
trIxrf;aygif;pHk tzGJUcsKyf&JU OuXeJU trIaqmifwcsKdUudk zdwfNyD; oludk,fwkdif
arwm&yfcHr,fvdkU 0efMuD;csKyfuajymwJhtcg wcsKdU0efMuD;awGu
0efMuD;csKyfarwm&yfcH&ifvnf; &rSmr[kwfbl;? 'DtzGJUxJrSm uGefjrLepfMoZmcHawG
MuD;pdk;aew,f? tJ'Dawmh 'DvlawGudk 0efMuD;csKyf udk,fwkdifawGUzkdU rvdkygbl;?
face=WinKalaw b@ma&;0efMuD;eJU jynfxJa&;0efMuD;udk vTwfay;vkduf&if
awmfavmufygNyDvdkU 0kdif;ajymMuw,f? 'gayrJh 'Dudwfp[m ta&;MuD;wJhtwGuf
trIaqmifawGudk oludk,fwkdif arwm&yfcHr,fvkdU ajymNyD; 0efMuD;csKyf[m
trIaqmifwcsKdUudk zdwfac:vkdufw,f? 0efMuD;awGajymwJhtwkdif; rSefaewmygbJ?
0efMuD;csKyf arwm&yfvdkUr&bl;? tJ'gaMumifh 0efMuD;tpnf;ta0;udk ac:NyD;
olarwm&yfcHwm ratmifjrifwJhtaMumif; 0efMuD;csKyfu &Sif;jyw,f? tJ'Dtcg
0efMuD;wcsKdUu qHk;jzwfcsuftwkdif; vpmjzwf&if olwkdU oydwfarSmuf
vdrfhr,fvkdU Mum;&wJhtaMumif; tpD&ifcHMuw,f? 0efMuD;awGajymNyD;wJhtcg
0efMuD;csKyfu vuf&dS face=WinKalaw b@ma&;tajctaet& vpmaiGrjzwfvdkU
b,fenf;eJUrS rjzpfawmhbl;? vpmaiGjzwfbdkUqdkwm[m tpdk;&twGuf
ra&SmifvTJomwJh wm0ef0wfw&m;MuD;jzpfaeNyD? tJ'Dawmh jzwf&rSmbJ? tJ'Dvkd
jzwfwJhtwGuf olwkdU oydwfarSmufMur,fqdk&if tpdk;&u &ifqdkif&rSmbJ?
face=WinKalaw uJ-b@ma&;0efMuD;
0efMuD;rsm;tpnf;ta0;&JUqHk;jzwfcsuftwkdif; qufvkyfvkdU 0efMuD;csKyfu
trdefUay;vkdufw,f?
0efMuD;awG jyefoGm;wJhtcg 0efMuD;csKyfrsm;tzGJU&JU twGif;0ef OD;0if;az[m
0efMuD;csKyfudk vmawGUw,f? OD;0if;az[m EIwftifrwefeJw,f?
tvkyfodyfvkyfw,f/ tpdk;&tay:rSm txl;opfpm&dSw,f? tJ'gaMumifh
0efMuD;csKyf[m OD;0if;azudk odyf,Hkw,f? OD;0if;azvJ tifrwefpdk;&drfaewJh
rsufESmxm;eJh 0efMuD;csKyf cifAsm; 'DvlawGuawmh oydwfarSmufr,fqdkwm
aocsmaeNyD? tckvdk jynfwGif; tajctaersKd;rSm 'DavmufMuD;us,fwJh
oydwfMuD;wvHk; aemufxyfay:vmvdkU aumif;yghrvm;vkdU
0efMuD;csKyfudkar;w,f? raumif;bl; udk0if;az raumif;wmawmh trSefbJvdkU
0ef}uD;csKyfuajzw,f? 'gayrJh tckvkd jynfwGif;tajctaersKd;eJU &ifqdkifae&wJh
tcgrsKd;rSm 'Dvkd vpmaiGjzwfwJh tvkyfrsKd;udkawmh vkyf&rSmbJ? rvkyfvdkUrjzpfbl;?
'DvlawGrSm rsKd;cspfpdwfr&dSvdkU oydwfarSmwfr,fqdk&if arSmufayap?
uRefawmf*&krpdkufbl;vkd@ 0ef}uD;csKyfu qufajymw,f?
0efMuD;csKyfa&m? 0efMuD;awGa&m/ twGif;0efawGa&m/ tifrwefpdk;&drfaewJh

t&mxrf; trIxrf;aygif;pHk oydwfMuD;[m azaz:0g&Dv (7)&ufae@rSm pwif


ay:aygufvmNyD; tkyfcsKyfa&; wckvHk;udk udkifvIyfovkdjzpfoGm;w,f?
av;? ig;&ufavmufMumwJhtcg uGefjrLepfMoZmcH wufuodkvfausmif;om;awG
awmckdMujyefNyD; uGefjrLepfawGeJU aygif;vdkufMuw,f?
azaz:0g&Dv (16)&ufaeUusawmh rD;&xm; or*f*oydwfarSmufjyefwJhtwGuf
a&mifpHkolykefawGudk wkdufwJhae&mrSm tpdk;& tifrwef tm;udk;&wJh XmeMuD;
wckvHk;[m z&kdz&J jzpfoGm;jyefw,f?
aemuf rsm;rMumrD ppf&JeJU&JtzGJUawGxJrSm usefaeao;wJh u&ifawG
tm;vHk;vdkvdkeJU u&ifajcvQif wyf&if;(3)wyfpvHk; autif'DtkdawGeJU
aygif;oGm;Mujyefw,f?
'Da&mifpHkolykefawGudk wdkufzdkUqdkNyD; tpdk;&rSm &dSpkrJhpkuav;eJU zGJUay;vdkuf&wJh
ppf0efxrf;wyfawG xJrSm wcsKdU[m face=WinKalaw zGJ@NyD;vkdU
&ufydkif;avmufom &dSao;w,f? vufeufawG,lNyD; wyf&if;vkduf
awmcdkoGm;Muw,f? wcsKdU ppf0efxrf;wyfawG[m tpdk;&tay:rSm tifrwef
opfpm&dSw,fqdkwmawmif tJ'DwyfawGxJu tenf;tusOf; vufeufawG,lNyD;
awmckdvkdufMuao;w,f?
olykefawGtaMumif;udk ajymNyD;vkdU olykefawG&JU vufxJudkusoGm;wJh
e,fajrawGtaMumif;udk eJeJavmufajym&tHk;r,f? tJ'DtcsdefrSm Armjynfr&JU
w0ufausmfausmfeJU tJ'Dw0uf ausmfausmfawGxJrSm&dSwJh tpdk;&&JU
aiGwkdufawGtm;vHk;xJu tpdk;&aiGawG[m a&mifpHkolykefawG&JU
vufxJrSma&mufukefMuNyD? &efukefudk Munfhvdkufjyef&ifvnf;
ta&SUbufrSmqkd&if wdk;aMumifuav;? 'g;ydef? ouFef;uRef;? oHvsift xd
olykefawG&JU ppfOD;awGa&mufukefMuNyD?
awmifbufrSmqkd&if 'v? aysmfbG,fMuD;? caemifwkd txd olykefawG&JU ppfOD;awG
a&mufukefMuNyD? taemufbufrSmqdk&ifvnf; at;&Gmtxd olykefawG&JU ppfOD;awG
a&mufukefMuNyD? ajrmufbufrSm qkd&ifvnf; &efukefNrdKUeJ
(7)rdkifavmufoma0;wJh tif;pdeftxd olykef&JU ppfOD;a&mufaeNyD?
tpdk;& &kH;pkdufwJh &efukefNrdKUudkawmif tpdk;&[maumif;aumif;
rtkyfcsKyfEkdifawmhygbl;? aeUcif;aMumifawmif NrdKUv,facgifMuD;rSm vk,ufrIawG?
'jrrIawG jzpfukefMuNyDvkdU 0efMuD;csKyfocifEk udk,fwkdif tJ'Dtcsdefwkef;u
ausnmcJh&zl;w,f? r[kwfbl;vm;/ tJ'D vk,ufrIawG 'jrrIawGxJrSmvnf;
'jrppfppfu oHk;yHkwyHkavmufom ygMuygw,f? usefESpfyHku
olykefa&mifpHkawGygbJ?
jynfwGif;tajctaeudk pOf;pm;&if; 0efMuD;csKyf[m tawmfMuD;ab;Muyf&ifMuyf

jzpfaew,f? a&S;tcgwkef;u 'Dab;Muyf&ifMuyf qkdwJh pum;udk


olrsm;oHk;wmMum;&vdkU cyfvG,fvG,foHk;vkdufwmygbJ? 0efMuD;csKyf ocifEk[m
'Dpum;vHk;udk aumif;aumif;oabmaygufyHk ray:ygbl;? tckrSbJ
wu,foabm aygufykHay:w,f? vuf&dSjynfwGif;a&; tajctaeawGudk
pOf;pm;Munfhwkdif; 0efMuD;csKyf[m wu,fhudkab;awG? &ifawGMuyfvmw,f?
MuyfwmrS rajymeJUawmh? toufawmifaumif;aumif; r&IEdkifbl;? tJ'gaMumifh
'Dvkd ab;Muyf&ifMuyf jzpfvm&if olvkyfaeMutwkdif; bk&m;cef;xJ oGm;MyD;
yk&dwf&GwfbdkU olxvdkufw,f? 'gayrJh odyfpdwfnpfaevdkU xifyg&JU
olUajcaxmufawG[m olUudk aumif;aumif; xdef;rxm;Edkifbl;? ,kdifwD;,kdifwkdif
jzpfaewmaMumifh ocifEk[m ukvm;xkdifay: jyefxdkifcsvdkuf&w,f?
watmifhavmufMumwJhtcg wjcm;vlawG[m tckvdk tajctaersKd;udk
&ifqdkif&r,fqkd&if 'l;axmufcsvnf; axmufr,f? xGufajy;csifvnf; ajy;r,f?
ol[m 'l;vJraxmufbl;/ xGufvnf;rajy;bl;vkdU OD;Ek[mjAKef;ueJ
pOf;pm;rdwJhtwGuf tMuD;tus,fpdwfnpfae&mu vIdufvdIufvSJvSJ
0rf;omvmw,f? 'Dvkd 0rf;omwmaMumifhbJ xifyg&JU aysmhacGacGjzpfaewJh
olajcaxmufawGrSm tm;opfawG jyef0ifvmNyD; OD;Ek[m bk&m;crf;qDudk
xavQmufoGm;w,f?
tcef; (23)
tukodkvf0ifaewJh ArmEkdifiHrSm jynfwGif;tajctae[m 'Davmufqdk;&kHeJ@
rNyD;ao;ygbl;? 'gxufqdk;p&mawG&dSao;w,f? tJ'gawGudk tusOf;csKyfEkdiforQ
csKyfNyD; qufazmfjyMuygOD;pdkU?
autif,l olykefxNyD;wJhaemuf tpdk;&u zGJUpnf;ay;xm;wJh u&if
ajcvQifwyf&if;(3)wyfpvHk; tpdk;&udk ykefuefMuw,fqdkwm vGefcJhwJh
tcef;rSmwkef;u azmfjycJhNyD;NyD? tJ'Du&ifajcvsifwyf&if; (3)wyfxJu ArmEkdifiH
tv,fydkif;rSm pcef;csxm;wJh u&ifajcvsif wyf&if;ESpfwyf[m jynf-&efukef
vrf;r MuD;ay:uaeNyD; &efukefbufqDudk qif;vmw,f? 'Dowif;Mum;&wJhtcg
olwkdU[m tif;pdefxJrSm&dSwJh autif'DtkdeJUaygif;NyD; &efukefudk
odrf;zdkUMuH&G,faew,fvdkU tpdk;&u ,lqw,f? 'Dwyf&if;ESpfck&JU tiftm;[m
rao;bl;? tJ'Dtcsdeftcgwkef;u qkd&if &efukefudkaumif;aumif; odrf;Edkifw,f?
'gayrJh olwkdUrSm tifrwefMuD;us,fwJh csKdU,Gif;csufMuD; &dSaew,f? tJ'g[m
wjcm;r[kwfygbl;? om;orD;? r,m; tp&dSwJh rdom;pkawGudk olwkdUeJU twlwl
ac:vmwJh csKdU,Gif;csufbJ jzpfw,f? 'DcsKdU,Gif;csufMuD;&dSaew,fqdkwm
u&ifppfAdkvfawGaumif;aumif;odygw,f? 'gayrJh tJ'Dtcsdefwkef;ujzpfysufaewJh
A&kwfA,uf tajctae t& 'Drdom;pkawGudk Armjynftv,fydkif;rSm

olwkdUb,fxm;ypfcJh&JyghrvJ? tJ'Dawmh t&JpGefUNyD; ac:vm &wmaygh?


tJ'gaMumifh om,m0wDc&dkifxJudk olwkdU 0ifvmvdkU rMumcif toifhapmifhaewJh
tpdk;&&JU ukef;wyfeJU avwyfu 0dkif;wdkufvdkufwJhtcg wdkufyGJwyGJxJeJUbJ
u&ifajcvsifwyfawG[m z&kdz&JjzpfNyD; ysufus oGm;wmyJ? wdkufyGJNyD;wJhtcg
&JabmfjzLawG[m xdyfqHk;uryg? wkdufyGJNyD;awmhrS u&ifppfom;awG pGefUypfcJhwJh
vufeufawGudk vdkufaumufaew,f? uRefawmfwkdUb,fhES,fvkyf&rvJvdkU
tpdk;&wyfu 0g,mvufeJU XmecsKyfudkvSrf;ar;w,f? olwkdUodrf;xm;orQ
vufeufawGudk tyfzkdUajym? 'gayrJh ypf& cwf&wJhtxd rjzpfapeJUvdkU XmecsKyfu
trdefUjyefay;vkduf&w,f?
tif;pdefwkdufyGJrSm tif;pdefNrdKU0u taqmuftOD;awG ajrcHwkwfawGudk
tumtuG,f,lNyD; autif'DtdkawGu tpdk;&wyfawGudk ypfw,f?
tpdk;&wyfawGuvnf; ukdufESpf&mavmufa0;wJh ae&mu rD;&xm;ysufawG?
taqmuftOD;awG? ajruwkwfawGudk tumtuG,f,lNyD; autif'DtkdawGudk
ypf&w,f? tJ'DwdkufyGJrSm tawmfMumatmif b,fbufurS a&SUrwdk;Ekdifbl;?
tif;pdefwdkufyGJ&JU tcsdefwcsdefrSmawmh tpkd;&eJU &efukefNrdKUolNrdKUom;awG
rsufvHk;tawmfjyL;oGm;wJhtjzpftysufwckjzpfw,f? jzpfyHku'Dvkd
'kwd,urmppfMuD;twGif;u NAdwdoQoHcsyfum um;a[mif;wckudk
autif'DtkdawGjyifNyD; olwkdU&JUXmecsKyfrSm 0Sufxm;w,f? waeUusawmh
autif'DtkdtaocHwyfom;ESpfa,muf[m wa,mufu '&kdifbmvkyf
wa,mufu pufaoewfudkudkifNyD; tif;pdef &efukefvrf;rMuD;ay:rSm
twif;armif;vmwm tJ'DoHcsyfumum;[m tpkd;&e,fxJudk
(3)rdkifavmuf0ifEkdifw,f? tprSmawmh tpdk;&wyfawG tawmfz&kdz&J
jzpfoGm;ao;w,f? aemufawmh wyfawG0dkif;NyD; &SdorQ aoewfeJUypfvdkU
oHcsyfum um;xJu vl (2)a,mufpvHk; aooGm;awmhrS oHcsyfum;[m
xkd;&yfoGm;awmhw,f?
tJ'Dtjzpftysufudk jrifNyD;wJhtcg autif'DtkdawGrSm 'DvkdoHcsyfumum;awG
b,fESpfpD;avmuf&dSao;ovJ? waeUu wufvmwJhum;[m tprf;oabmrsKd;eJU
wufvmwmvm;? 'Dvkd oHcsyfum um;rsKd;av;ig;pif;&dSao;&if tJ'Dum;awGu
a&SUuwufNyD; tpdk;&wyfawGudk z&kdz&J jzpfatmifvkyf?
tpdk;&wyfawGz&kdz&JjzpfukefMuNyD qkdawmhrS 'Dum;awGaemufu tvHk;t&if;eJU
uyfvkdufvmwJh autif'DtkdwyfawGu &efukefNrdKUudk twif;wufodrf;zkdU
tpDtpOfawGrsm; autif 'DtkdawGrSm &dSaeNyDvm; tp&dSwJh tcsufawGudk
tpdk;&bufu ppfacgif;aqmifawG[m av;av;eufeuf pOf;pm;&w,f?
tJ'gaMumifh wreufusawmh &efukefNrdKUvHkNcHKa&;twGuf tMuD;tuJ vkyfae&wJh

AdkvfausmfaZm[m pDrHudef;wckeJU 0efMuD;csKyfudk vmawGUw,f? 'DpDrHudef;t&


avwyfrSm&dSorQ av,mOfysHawGeJU autif'Dtkd pcef;awGay:udk
"gwfqDawGavmif;NyD; tJ'Dtay: rD;'kwfawG ypfcs&r,f? 'DvkdvkyfNyD;
autif'DtkdawG&JU &efukefudkodrf;zkdU tpDtpOfudk zsuf&r,f?
vuf&dStajctaeudk wckckawmh vkyf&w,f? awGa0aevdkU rjzpfawmhbl;?
'Dvkdvkyf&r,f qdk&if vnf; tJ'Dtcsdefwkef;u tpdk;& usa&mufae&wJh
tajctaet& 'Dwenf;bJ&dSawmhw,f? tjcm;enf;r&dSawmhbl;qkdwm
0efMuD;csKyfoabmaygufw,f? 'gayrJh (vkyfawmh)qkdwJhpum;ESpfvHk;udk
olUyg;pyfurxGuf&Jbl;? csDwHkcswHk jzpfaew,f? 'DrD;[m autif'DtkdawG&JU
pcef;awGudk avmifNyD; Nidrf;oGm;rSmr[kwfbl;? ab;u bmrSrqdkifwJh tdrfeJU
vlawGudkygavQmufNyD; avmifrSmbJvkdU vlrsKd;a&;udwfpxJrSm
bmoma&;udwfpudkyg a&maxG;NyD; 0efMuD;csKyf pOf;pm;aew,f?
aemuf(5)rdepfavmuf MumawmhrS AdkvfausmfaZm&,f wjcm;wenf;udk
pOf;pm;ygOD;? 'gudkawmh rvkyfygeJU? txl; arwm &yfcHygw,fvdkU ajymNyD;
jyefvTwfvkdufw,f?
AdkvfcsKyfausmfaZmvJ olUXmecsKyfudk jyefa&mufwJhtcg olUtz:awGeJU wkdifyifNyD;
tpDtpOfopfw&yf csufcsif;vkyf&w,f? tJ'DtpDtpOfopft&
NAdwdoQppfaumfr&Sif tzGJU0ifwcsKdU&JU tultnDeJU vufypfAHk;awGudk
csufcsif;vkyfNyD; avwyf&JU tarmif;oif av,mOfysHav;awGay:u autif'Dtkd
pcef;awG ay:ypfcs&w,f? olwkdU&JU vufypfAHk;awG[m raygufwmrsm;w,f?
Nidrf;csrf;a&;udk aqG;aEG;&atmifvmpOfu apmbOD;MuD;[m 0efMuD;csKyftdrfrSm
wnf;w,f? nbufrSm pum;xkdif ajymaeMu&if; 0efMuD;csKyf cifAsm; wkdU
av,mOfysHawG AHk;vmMuJ&if uRefawmfwkdU &JabmfawG odyfaysmfw,f?
tJ'DAHk;awGxJu vufypfAHk;awGudk &JabmfawG xkwf,lMuw,fvdkU apmbOD;MuD;u
0efMuD;csKyfocifEkudk ajymoGm;w,f? 'gayrJh tck ajym oGm;oavmufawmh
odyfrqdk;vSygbl;? wcsKdUaygufwmawGaygufygw,f? 'DavmufeJU rNyD;ao;bl;?
NAdwdoQ ppfwyfu pGefUypfoGm;wJh wifhum;ta[mif; awGudkvdkuf&Sm
jyifp&m&dSwmawGudk csufcsif;jyifNyD; autif'Dtdk pcef;awG NzdKbkdUtwGuf
toHk;jyK&w,f? yxrwifhum;udk autif'DtkdawGu befumwckxJuaeNyD;
pufaoewfeJU ypfvdkufwm csdef;MudK;jywfoGm;wJhtwGuf a&SUvnf;rwdk;
aemufvJrqkwfvnf; ikwfwkyfMuD; jzpfaew,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u olykefawGeJU tpdk;& bufawmfom;awG[m 'kwd,
urmppfMuD;twGif;u zufqpf*syefawGeJU r[mrdwfppfwyfawG&JU ppfypfpnf;
ta[mif;awGeJU vufeufta[mif;awGudk awm MudKtHkMum; vrf;MudKvrf;Mum;rSm

vdkuf&SmawGU&if jyKjyifNyD; jzpfovkd toHk;jyKMuwmbJ? olykefeJUtpdk;&wkdU


ESpfzufpvHk; b,fvkd toHk;jyKcJhMuw,fqkdwm pmzwfolrsm;
oabmufaygufEdkifatmif om"uwckudk 'Dae&mrSm az:jycsifw,f?
autif,l olykefxNyD; rsm;rMumcif olwkdU&JUolykefwyfawG[m
[omFwudkodrf;zdkU csDwufvmMuw,f/ wyfom;aygif; ESpf&mavmufeJU
[oFwudk odrf;NyD;wJhtcg vk,ufvkdU&orQ ypfpnf;awGudk o,fzkdU
t&yfolt&yfom;aygif; oHk;&mavmufygw,f? autif'DtdkawGrSm oHcsyfum
um;wpfpif;ygvmw,f? tJ'DoHcsyfum um;[m 'kwd,urmppfMuD;twGif;u
r[mrdwfwyfawG puf ysufaevdkU vrf;ab;rSmpGefU ypfcJhwJhoHcsyfum
um;jzpfw,f? 'DoHcsyfumum;udk autif'DtkdawGjyKjyifNyD; b&if;*ef; (2)vuf
wyfxm;w,f?
[oFwjrKdUxJrSm &J? jynfaxmifpkppf&JeJU ppf0efxrf;awG
tenf;i,favmuf&dSw,f? vufeuf jynfhjynfhpHkpHkr&dSbl;? 'gayrJh olwkdUrSm
ajcmufaygif'g tajrmufuav;wvHk;&dSw,f? 'Dtajrmufuav;[mvnf;
r[mrdwfwyfawGvrf;ab;rSm pGefUypfcJhwJh tajrmufjzpfw,f? NrdKUxJu
pufq&mwcsKdU 'Dtajrmufuav;udk olwkdU wufoa&GU jyKjyifxm;w,f?
tJ'Dtajrmufuav;rSm usnfqHwqHbJ&dSw,f?
tpdk;&bufawmfom;awG[m 'Dtajrmufuav;udk NrdKUjyifxkwf autif'Dtkd
awGcsDwufvmwJh vrf;ay:rSm csxm;NyD; toifhapmifhaeMuw,f?
tajrmufusnfqHuvJ wawmifhqdkrS wawmifhxJ&dSwJhtwGuf t&rf;rypf&Jbl;?
autif'DtkdawG&JU oHcsyfumum;[m tem;udk uyfvmwJhtxd apmifhae&w,f?
oHcsyfum um;[m olwkdUvkdcsifwJhae&mudk a&mufvmwmeJU wjydKifeuf
wawmifhwnf;aom tajrmufqHudk ypfxkwfvkdufwm uHtm;avQmfpGm
oHcsyfumum;udk wkduf&dkufrSefoGm;NyD; oHcsyfumum;ysufoGm;w,f? tJ'gudk
jrif&NyD; autif'Dtdk wyfom;awGeJU olwdkU&JU taz:awG upifhuvsm;
xGufajy;ukefMuw,f?
aemufrsm;rMumcif [oFmwu t&m&Sd wcsKdU 0efMuD;csKyfqDudk vdkufvmNyD;
vufeufudkif wyfom;awG trIxrf;t&mxrf;awGeJU NrdKUolNrdKUom;awGudk
tm;ay;&atmif [oFmw udk vdkufvmzdkU zdwfw,f? 0efMuD;csKyfvnf;
aAm"dyifysKdwyifudk yifhNyD;vdkufoGm;w,f? [oFwudk oGm;wJhtcg rtlyifeJU
anmifwHk;Mum; xJu ESpfae&m oHk;ae&mrSm autif'DtdkawG&JU
tm;aumif;wJhpcef;awG&dSw,fvdkU owif;&xm;wJhtwGuf cgwdkif;vkdufaeMu
aoewfwif oabFmav;wpif;tjyif tif;av;qdkwJh
tvwfpm;ppfoabFmwpif;udkyg ppf&Hk;u xnfhay;vkdufw,f? toGm;rSm

b,f&efoleJUrS rawGU&bl;?
[oFwNrdKUudk a&mufwJhtcgrSm yifhoGm;wJh aAm"dyifudk bk&m;MuD;
ausmif;wkdufxJrSm 0efMuD; csKyfudk,fwkdifpdkufw,f? oleJUtwl tNrJwrf;ygwJh
y&dwfq&mawGu y&dwfawG &GwfMuw,f? 0efMuD;csKyfu tpdk;&
bufawmfom;awGeJU NrdKUolNrdKUom;awGudk csD;usL;pum; tm;ay;pum;awG
ajymMum;w,f? tJ'Daemuf t&m&dSawG[m 0efMuD;csKyfOD;Ekudk wkdufyGJjzpfcJhwJhae&m
ac:oGm;w,f?
[oFwjrdKUutjyef anmifwHkNrdKUudktvGef yef;waemfjrpf0udka&mufwJhtcg
autif'DtkdawG[m tumtuG,f,lNyD; OD;EkwdkUtzGJUudk pypfw,f? OD;EkwkdUtzGJUu
jyefypfwJhtcg ywf0ef;usifwckvHk; odrfhodrfhwkefoGm;w,f? OD;Ekwkd@bufrSm
tustqHk;r&dS aoewfwif oabFmuav;&JU a&wyfAdkvfwOD;om teJi,f
'Pf&m&w,fvdkU Mum;od&w,f?
1949ck azaz:0g&Dv tv,favmufudk a&mufwJhtcg ysOf;rem;e,frSm
uGefjrLepfawGudk wkdufzkdUcsxm;wJh ucsifwyf&if;(1)xJu
ucsifppfAdkvfaemfqdkif;[m ucsifppfom;wcsKdUudk acgif;aqmifNyD; tpdk;&udk
ykefuefw,f? aemfqkdif;[m ykefuefaewJh u&ifwyf&if;(1)eJUaygif;NyD;
Armjynfajrmufydkif;udk csDwufoGm;Muw,f? tJ'DolykefwyfawG[m
txufArmjynfujrdKUawGudk wjrdKUNyD;wNrdKUodrf;w,f? tJ'Daemuf arNrdKUrSm
tpdk;&xdef;odrf;xm;wJh u&ifppfAdkvfawGeJU &JabmfawGudk olwkdUwyfxJoGif;NyD;
rwfv (13) &ufaeUrSm tJ'Dolykefwyf[m ref;'av;NrdKYudk odrf;vkdufMuw,f?
NrdKUawG olykefvufxJuswkdif; 0efMuD;csKyf [m pdwfrcsrf;romjzpfw,fqkdwm
txl;ajymaezdkU rvdkygbl;? 'gayrJh ref;'av;[m txuf Armjynf&J
hjrdKUawmfvnf;jzpfw,f? Armjynf&JU 'kwd,tMuD;qHk;NrdKUvnf;jzpfw,fqkdawmh
ref;'av;jrdKU olykefawGvufxJ usoGm;NyDqdkwJhowif;udkMum;&wJhtcg
0efMuD;csKyf[m ydkNyD;pdwfrcsrf;romjzpfoGm;w,f? tJ'gaMumifh ref;'av;udk
tpdk;&u jyefodrf;EkdifwJhtajctae b,favmuf&dSovJqdkwmawGudk 0efMuD;csKyf
tifrwefodcsifw,f? tJ'Dtcsdefwkef;u 0efMuD;csKyfoGm;EdkifwJh teD;qHk;ae&m[m
a&TbdkbJ? 'kwd,urmppfMuD; twGif;u t*Fvdyftpdk;&[m a&TbkdrSm
av,mOfysHuGif;wck aqmufxm;w,f? tJ'Dav,OfysHuGif;[m roHk;wmMumvkdU
uGif;xJrSm jrufawGawmiftawmfrsm;aeNyD? a&TbkdrSm pHkprf; MunfhwJhtcg
ref;'av;txl;wdkif;rif;MuD; OD;0if;eJU ref;'av;u qkwfcGmvmwJh tpdk;&wyf
tNuGif;tusefawG[m ppfudkif;NrdKUrSm acwfw ckdaeMuNyD; ref;'av;udk
jyefodrf;zkdUtwGuf tm;pkae w,fqdkwJhowif;udk 0efMuD;csKyfMum;&w,f?
tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyf[ma&Tbdku rdkif(60)avmufa0;wJh ppfudkif;udk

olUvlawGeJYawGU&atmif vkdufoGm;w,f? 0efMuD;csKyf ppfudkif;udk a&mufwJhtcg


NrdKUolNrdKUom;awG[m wxdwfxdwf wvefUvefUeJU usD;vefUpm;pm;jzpfaewmudk
awGU&w,f? tJ'Dtcgwkef;u ysufaewJh ppfudkif; wHwm;MuD; ay:uaeNyD;
&kdifz,feJUypf&if ppfudkif;NrdKUxJudk aumif;aumif; a&mufEkdifw,f? tJ'gaMumifh
txl;wdkif;rif;MuD; OD;0if;eJU t&m&dSawGwkdifyifNyD; ppfudkif;NrdKU&JU ajrmufbuf
ppfudkif;awmif&kd;ay:u bkef;MuD;ausmif;wausmif;rSm 0efMuD;csKyfudkxm;&w,f?
0efMuD;csKyf[m twkduftcdkuf udkem;rvnfwJhtwGuf ref;'av;udk
jyefodrf;zkdUudwfprSm bmrStultnDray;Ekdifbl;? tJ'gaMumifh bkef;MuD;ausmif;eJU
reD;ra0;rSm&dSwJh ykn&SifapwD&JU &ifjyifawmfay:rSm tcsdef&oa&GU
y&dwfxdkif&GwfaewmbJ? txl;wkdif;rif;MuD; OD;0if;vnf; y&dwf&Gwfwm tifrwef
0goemygw,f? tJ'gaMumifh olaqmif&Gufp&mudwfpawGNyD;&if ykn&SifapwD&JU
&ifjyifawmfay:rSm 0efMuD;csKyfu wa'gifh? oluwa'gifh
tMumNuD;y&dwfxkdif&GwfMuwmbJ? ykn&SifapwD w0dkuf[m MunfEl;p&m
aumif;vSwJhtwGuf 0efMuD;csKyfeJU OD;0if;wkdU[m bkef;MuD;ausmif;udkawmif
rjyefawmhygbl;? tJ'D &ifjyifawmfay:rSmbJ tdyfvkdufMuwmbJ?
oHk;av;&ufMumwJhtcg txufArmjynf&JU tajctaeudk t&m&dSawGeJU
aqG;aEG;&atmif 0efMuD;csKyf[m ppfudkif;u a&Tbdkudk cPjyefvmw,f? a&TbdkrSm
0efMuD;csKyf[m &Sm;udk;qdkoleJUawGU&w,f? &Sm;udk;[m rHk&Gmc&dkif&J0efjzpfw,f?
'D&Sm;udk;[m tpdk;&tay:rSm opfpm&dSw,f? wm0eftvGefausyGefw,f?
owfwdvnf; txl;&dSw,f? rHk&Gmc&kdif[m &JabmfjzLawG MuD;pdk;aewJh
c&dkifjzpfw,f? &JabmfjzLawG[m olwkdU&JUMuD;rm;wJh tiftm;eJUzdNyD; wNrdKUpD
vkdufodrf;r,fqdk&if rHk&Gmc&dkifxJuNrKdUawGtm;vHk; &JabmfjzLawG&JU
vufxJusoGm;Ekdifp&m taMumif;&dSw,f? tJ'gaMumifh &Sm;udk;[m rHk&Gmc&dkifxJu
&JtzGJUtm;vHk;udk rHk&GmNrdKU wGif; ajymif;NyD; rHk&GmNrdKUudk tckdiftvHk
umuG,fxm;vkdufw,f? tJ'DvkdvkyfNyD;vdkU rMumcifrSmbJ &JabmfjzLawG[m
olwkdU&JU ukd,fpm;vS,f (2)OD;? (3)OD;udk rHk&Gmc&kdif0efqD vTwfvkdufw,f? tJ'D
&JabmfjzL udk,fpm;vS,fawGu rHk&Gmudk tyf&iftyf? rtyf&if rHk&GmNrdKU[m
avmifpmeJUjymyHkjzpfoGm;r,fvdkU Ncdrf;ajcmufwJhtwGuf c&kdif0efu
rHk&Gmudktyfcsifw,f? 'gayrJh tpdk;&trdefUr&dSbJ uRefawmfrtyfEdkifbl;vkdU
c&kdif&J0ef&Sm;udk; uajymw,f? ocifEktpdk;& r&dSawmhbl;vdkU
&JabmfjzLudk,fpm;vS,fawGu ajymwJhtcg tpdk;&&dSao;w,f? tpdk;&&JUtoHudk
aeUwdkif; a&'D,dku uRefawmfMum;&w,fvkdU &Sm;udk;uajzw,f?
&JabmfjzLawG[m ae&m tawmfcyfrsm;rsm;rSm tckvdk ajcmufvSefUNyD; NrdKUawG?
&JXmeu aoewfawGeJU aiGwkdufawGudk odrf;oGm;wmygbJ? 'gayrJh rHk&GmrSm

&Sm;udk;udk ajcmufvdKUr&wJhtwGuf vufavQmhNyD; jyefoGm;Mu&w,f? tJ'gaMumifh


0efMuD;csKyf[m &Sm;udk;udk awGUwJhtcg odyf0rf;omw,f? t&m&dSawGeJU
txufArmjynf&JU tajctaeudk aqG;aEG;NyD;wJhtcg 0efMuD;csKyf[m a&Tbkdu
ppfudkif;NrdKU ykn&SifapwDudk jyefvmjyefw,f? txl;wkdif;rif;MuD; OD;0if;wkdUeJUtwl
tJ'DrSmbJ ae&if; rwfvukefavmuf rSm OD;ausmfNidrf;qDu &efukefudk
tjrefjyefvmygqdkwJh oHMudK;wapmif 0efMuD;csKyf&w,f? aemufwaeUrSm
av,OfysHeJY jyefzkdUtwGuf ppfudkif;u a&Tbdkukd jyefvmw,f? vrf;u
odyfpdwfrcs&wJhtwGuf Armhwyfrawmfu AdkvfrSL;Muifudk,fwkdif
0efMuD;csKyf&JUa&USu ydkif;avmh *spfum;xJrSm xkdifNyD; &dSpkrJhpk
vufeufudkiftzGJYuav;eJY 0efNuD;csKyfudk face=WinKalaw vkdufykd@w,f?
ppfudkif;NrdKUu rdkif(20)avmufxGufvmrdwJhtcg rsufpd&SifwJh AdkvfrSL;Muif[m
&kdifz,fudkifxm;wJh vl(2)a,muf v,fuGif;xJrSm NAH;ueJtvsm;
arSmifvkdufwmudk jrifvkduf&w,f? AdkvfrSL;MuifeJU olU&JabmfawG[m
*spfum;udk&yf uysmu,mckefqif;NyD; tJ'D vl(2)a,mufaemufudk
twif;vkdufw,f? olwkdUvnf; yxrawmh xajy;ygao;w,f? 'gayrJh
AdkvfrSL;MuifwkdUqDu aoewfoH wcsufESpfcsufudk Mum;wJhtcg &yfNyD;
trdcHw,f?
tJ'DtjzpftysufaMumifh tJ'Dae&mrSm 0efMuD;csKyfeJUtzGJU[m tawmfMumoGm;w,f?
a&SUudk c&D;quf xGufoifh rxGufoifhudkawmif aqG;aEG;&w,f? 'gayrJh
&efukefu ta&;MuD;wJh oHMudK;pmaMumifh 0efMuD;csKyf[m qkdif;aevkdUrjzpfbl;?
a&Tbkdudk qufxGufcJh&w,f? a&Tbkdav,mOfysHuGif;udk a&mufwJhtcg av,mOfysH
r&dSawmhbl;? 0efMuD;csKyfudk rapmifhEkdifbl;qkdNyD; &efukefudk jyefoGm;w,f?
0efMuD;csKyfvnf;olUudk rapmifhaumif;vm;qdkNyD; yxrawmh
tawmfpdwfqdk;ao;w,f? 'gayrJh 'Dvkd tcsdefrsKd;rSm
b,fav,mOfysHapmifh&JyghrvJvdkU awG;rdawmhrSyJ pdwfajyoGm;awmhw,f?
aemufwae@ a&Tbkdu 0efMuD;csKyf xGufvmwJhtcg av,mOfysHxJrSm oleJU
olUtzGJUcsnf;yJ r[kwfbl;? qdk;aewJhtajctaeawGaMumifh a&TbkdrSm xm;vkdU
rjzpfbl;? 0efMuD;csKyf,loGm;ygqdkNyD; c&kdif0ef xnfhay;vkdufwJh aiGwkdufu
aiGaowfwmvnf;ygvmw,f? 0efMuD;csKyf &efukefudka&mufwJhtcg qkd&S,fvpfeJ
&Jabmf0g0efMuD;awG tpdk;&tzGJUu EIwfxGufMuNyDqdkwJhowif;
owif;pmawGxJrSm ygukefMuNyD? 0efMuD;csKyfa&mufNyD;vdkU
wem&DavmufMumwJhtcg 0efMuD;a[mif;wOD; 0efMuD;csKyfeJUvmawGUw,f?
uRefawmfwkdU qDukd vmvmNyD;? olwkdUwyf[m 0efMuD;awGarG;xm;wJh
tdrfapmifhacG;awGr[kwfbl;? olwkdUtaocHNyD; 0efMuD;csKyfudk

apmifhray;Edkifawmhbl;? olykefawGeJU tpdk;&opfzGJUygvkdU cPcPajymaewmeJU


uRefawmfwkdUvJ xGufypfvdkufwmbJ?
'Davmufta&;MuD;wJhudwfprsKd;rSm uRefawmfjyefvmatmifapmifhbkdU aumif;w,f?
uRefawmfwkdU 'Dtcsufudk aoaocsmcsm av;av;eufeuf pOf;pm;Muygw,f?
'gayrJh 0efMuD;csKyf[m 'Dvkd EIwfxGufwmudkawmh b,fenf;eJUrS oabmwlrSm
r[kwfbl;qdkNyD; 0efMuD;csKyf jyefrvmcif EIwfxGufypf vkdufMuwmygbJ? 'gayrJh
olykefawGeJU tpdk;&opfzGJUwJhtcg 0efMuD;csKyfudkawmh 0efMuD;csKyftjzpfeJUbJ
qufxm;&r,fvdkU uRefawmfwkdU wif;wif;rmrm ta&;qdkxm;w,f?
u|efawmfwkdU[m tpdk;&tzGJUxGufNyD; zqyv taeeJU 0efMuD;csKyfudk
axmufcHrSmbJ?
axmufcHwm raxmufcHwmudk uRefawmfwkdU ajymaewmr[kwfbl;? 'DtcsdefrSm
tckvkd xGufvdkufwm raumif;bl;/ tJ'gudk uRefawmfajymaewm?
0efMuD;csKyf uRefawmftaeeJU tpOf;pm;& tawmfMuyfygw,f? tpdk;&tzGJUxJu
rxGufjyef&if vnf; 'DaumifawG &mxl;odyfrufw,fvkdU pGyfpGJMutHk;r,f?
'D0efMuD;a[mif;&JU &Sif;vif;csufudk rMum;&cifu 'DaumifawG apmufaMumufawG
olykefawGEdkif awmhr,f xifwJhtwGuf tpdk;& tzGJUxJu okwfoD;okwfjym
xGufajy;MuwmbJvkdU txifvGJNyD; 0efMuD;csKyf[m qkd&S,fvpfawGudk trsm;MuD;
a'gojzpfaew,f/ olwa,mufwnf; usefcsif usefaeayap?
zqyvxJuawmif qkd&S,fvpfawGudk wcgwnf; xkwfypfvkdufr,fvdkU
0efMuD;csKyf pdwful;xm;w,f? tJ'D 0efMuD;a[mif;&JU &Sif;jycsufudk
Mum;NyD;awmhrSbJ? tif;-'DtaMumif;aMumifh xGuf&w,fqdk&ifawmh
olwkdUrSm;w,fvdkU rqdkEdkifbl;vkdU olU[molajym&if; olUa'goawG ajyoGm;w,f?
tJ'D 0efMuD;a[mif;jyefoGm;wJhtcg 0efMuD;csKyf ocifEku wa,mufwnf;
xkdifae&if; tif;-zqyv xJu &JabmfjzLawG xGuf? &JtzGJUxJu &JawGxGuf?
ppf&JawG xGuf? wyfrawmfxJu ppfom;awG xGuf? igeJUtwl
b,folrsm;&dSao;ovJa[hvkdU pdwfnpfnpfeJU NiD;wGm;NyD;
cgwdkif;vkyfaeMutwkdif; y&dwf&Gwf&atmif bk&m;cef;xJ0ifoGm;w,f?
aemufwaeU reuf(8)em&Dusawmh OD;ausmfNidrf;eJU Adkvfae0if;wkdU
0efMuD;csKyfeJUvmawGUMuw,f? Adkvfae0if;u bmrajymbl;? OD;ausmfNidrf;u pNyD;
tajctaet& uRefawmfwkdUwawG tpdk;&tzGJYxJu EIwfxGufvkdufMuw,fqkdwm
0efMuD;csKyfvJodNyD;ygNyD? uRefawmf t&SnfMuD;&Sif;jyzkdUrvkdawmhygbl;?
0efMuD;csKyftvdk&dS&if olykefacgif;aqmifawGudk ac:NyD; tpdk;&zGJUEkdifygw,fvkdU
ajymw,f? face=WinKalaw olykefawGeJUawmh igb,fenf;eJUrS tpdk;&rzGJUEkdifbl;?
jzpfcsif&mjzpfayapvkdU ajymNyD; AdkvfcsKyfae0if;udk 'kwd,0efMuD;csKyf?

w&m;vTwfawmfcsKyfu w&m;0efMuD; a'gufwmat;armifudk


0efMuD;tjzpfcefUvkdufw,f? tJ'DESpfOD;eJU tpdk;&tzGJU xJrSm usefaeao;wJh
0efMuD;awG[m 0efMuD;vpfvyfwJh XmeawGudk a0NyD; udkifMu&w,f?
tcef;(24)
0efMuD;opfawGudk cefUNyD;vdkU rsm;rMumcif EdkifiHjcm;a&;Xme 0efMuD;
a'gufwmat;armifu 0efMuD; rsm; tpnf;ta0;rSm NAdwdoQoHtrwf?
tdef'd,oHtrwf? ygupfpwefoHtrwf?oD[kdVfoHtrwfawGu 0ef}uD;csKyfeJU
awGUcsifw,fvdkU ajymaew,f? olwkdUawGUwJhtcg jynfaxmifpktpdk;&udk
aiGacs;rJhtaMumif; ajymMuvdrfhr,fvdkU uRefawmf ckdifckdifvHkvHk Mum;xm;w,f?
acs;rJhaiGu pumvifaygif(6)oef; (ArmaiG &Spfuka#cGJcefU) avmuf
jzpfvdrfhr,fxifw,fvdkU a'gufwmat;armifu qufNyD;ajymw,f? tJ'D
tcsdefwkef;u jynfaxmifpk tpdk;&[m tMuD;tus,fbdkifusaew,f? t&mxrf;
trIxrf;awGudk vpmay;p&mawmif r&dSawmhbl;? 'g[m aemufwD;
aemufawmuf ajymwmr[kwfbl;? wu,fajymaewm? tJ'DvkdtajctaersKd;rSm
aiGacs;r,fqdkwJh toHudkMum;&awmh 0efMuD;csKyfeJU 0efMuD;awG
odyf0rf;omMuwmaygh? tJ'gaMumifh 0rf;omtm;&eJU 0efMuD;csKyfu &uftMum}uD;
qdkif;rxm;bJ 'DoHtrwfawGudk reufjzefac:cJhygvkdU a'gufwmat;armifudk
ajymvdkufw,f? csdef;wJhtwkdif; NAdwdoQoHtrwf? tdef'd,oHtrwf?
ygupfpwefoHtrwfeJU oD[kdVf oHtrwfwdkU a&mufvmMuw,f? 0ef MuD;csKyf
ocifEkuvnf; 0rf;ajrmuf0rf;om c&D;OD;MudKjyKw,f? oHtrwfawGtm;vHk;&JU
udk,fpm; NAdwdoQ trwfbkd;um;u pum;ajymw,f? olajymwJhtxJrSm NAdwdoQ
"eo[m, tpdk;&awG&JUoabmwlnDcsuft& NAdwdoQtpdk;&u
pwmvifaygif(6)oef; jynfaxmifpktpdk;&udk acs;r,fqdkwm ygvmwJhtcg
0efMuD;csKyf[m 0rf;omNyD; jyKH;aew,f? NAdwdoQoHtrwf bdk;um;[m
tckvdkajymNyD; 'gayrJh tJ'DvkdaiGacs;wm[m tcsufwcsufay:rSm wnfaew,f?
tJ'Dwcsuf[m wjcm;r[kwfbl;? jynfaxmifpk tpdk;&[m autif,ltzGJUeJU
aphpyf&r,fqkdwJh tcsufbJjzpfw,fqdkwmudk qufajymvdkufwJhtcg
0efMuD;csKyfocifEk&JU wudk,fvHk;0kef;ueJjzpfoGm;w,f? 'dkUvnf;
Nidrf;csrf;a&;twGuf trsKd;pHk MudK;pm;aewmbJ? 'Dtaumifu wkdUtxJrSm
q&mbmvmvkyfwmvJvkdU awG;NyD; 'DvkdtajctaersKd;rSm jzpfay:vmaeus
olUapmufusifhtwkdif; wckckvkyfzdkU 0efMuD;csKyf csufcsif; qHk;jzwfcsuf
csvkdufw,f? tJ'Daemuf oHtrwf bdk;um;[m aveJeJ &SnfaewJhtwGuf
0efMuD;csKyfu cifAsm;ajymwm rNyD;ao;bl;vm;vkdU cyfwif;wif;

vSrf;ar;vkdufw,f? oHtrwf bkd;um;[m olckbJ NyD;ygawmhr,fvkdU ajymNyD;


pum;av;ig;cGef;avmufqufajymw,f?
oHtrwf bkd;um;ajymNyD;wmeJU wjydKifeuf 0efMuD;csKyf[m oHtrwfawGudk
bmqdkbmrS rajymbl;? olUEkdifiHjcm;a&;0efMuD; a'gufwmat;armifbufudk
vSnfhNyD; 'DoHtrwfawGudk jyefMuawmhvdkU ArmvkdvSrf;ajymvkdufw,f?
EkdifiHjcm;a&; a'gufwmat;armifvnf; Mum;Mum;jcif; bmvkyf&rSef; rodbl;?
olU0efMuD;csKyfudk tHhtm;oifhNyD; Munfhaew,f? aemufawmhrS 0efMuD;csKyfu olUudk
trdefUay;aew,fqdkwm owd&NyD; uJ-oHtrwfwkdU cifAsm;wkdU jyefMuawmhwJh
0efMuD;csKyfu tckbJ uRefawmfhudk trdefUay;w,fvdkU oHtrwfawGudk
vSrf;ajymw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m rsm;rMumcifbJ olrSm;oGm;NyDqkdwm owd&w,f? 'DtrSm;[m
olUpdwfudk tawmf xdckduf aew,f? bk&m;cef;xJrSmvnf; 'DtrSm;MuD;[m
olUacgif;xJudk cece 0ifvmwJhtwGuf ol[m y&dwfawmif ajzmifhatmif
r&GwfEkdifbl;? wcgwcg y&dwf&Gwfaewkef; b,fa&mufvkdU a&mufrSef;rod/
tpujyef&Gwf&w,f? xrif; pm;cef;xJrSmvJ 'DvdkygbJ? 'DtrSm;aMumifh
xrif;ajzmifhatmif rpm;Ekdifbl;? wcgwcg xrif;pm;aewkef; olUyg;pyfu
a,mifa,mifNyD; igvkyfvkduf&if 'Dvkdapmuf&rf;MuD;bJqkdwJh pum;awG
xGufxGufvmw,f?
a':jr&Dvnf; tprSmawmh bmrSrajymbl;? olU
a,musFm;bmjzpfaeovJqdkwmudkom oltuJcyfaew,f? *a,mif*wrf;awG
rsm;vmwJhtcg wcsdefrSmawmh udkudkEk/ &SifbmjzpfaeovJvdkU olUa,musFm;udk
u&kPmeJU vSrf;ar;vkdufw,f? bmjzpfjzpf rifhtylr[kwfbl;vkdU ocifEku
vSrf;aigufvkdufwJhtcg a':jr&DvJ pdwfaumufoGm;w,f xifyg&JU?
xrif;pm;aewkef; wykdif;wpMuD;eJ pm;yGJu xoGm;w,f?
aemufw&uf ESpf&ufavmufMumvkd@ pdwftaESmuft,SufjzpfwmawG
tawmfuav; &Sif;oGm;wJhtcg 0efMuD;rsm; tpnf;ta0;udkac:NyD;
[kdaeUujzpfysufcJhwJhtjzpfysufudk ajymjyw,f? olrSm;oGm;wJhtaMumif;udk vnf;
0efcHw,f? 0efMuD;csKyf&Sif;rjycifuwnf;u EkdifiHjcm;0efMuD;ajymjyvkdU
0efNuD;awGtawmfrsm;rsm;[m taMumif;pHkudkodaeMuNyD? 0efMuD;csKyfajymjywJhtcg
0efMuD;wcsKdUu NAdwdoQ tpdk;&uacs;r,fqkdwJhaiGudk&zkdU odyfta&;MuD;ygw,f?
'DaiGudk roHk;pGJcsif&ifawmif tomuav; odrf;xm; vdkufyg? NAdwdoQtpdk;&u
jynfaxmifpktpdk;&udk aiGacs;w,fqdkwJhowif;[m wcsKdU
olykefawGudkwkduf&wJhae&mrSm vufeufaumif; wckjzpfEdkifw,f? tJ'gaMumifh
yxraqG;aEG;yGJysufoGm;ayrJh pdwfrysufygeJU/ 'DaiGudk&atmifxyfMudK;pm;ygtHk;vkdU

0efMuD;csKyfukd 0dkif;MyD; wkdufwGef;Muw,f? 0efMuD;csKyf[m xyfNyD; MudK;pm;&rSm


&Sufaew,fxifw,f? bmrSrajymbl;? acgif;iHkUNyD; ikwfwkwfMuD;xkdifaew,f?
tJ'Dtcg EdkifiHjcm;a&;0efMuD; a'gufwmat;armifu tck csufcsif;awmif;vkdU
raumif;bl;? tcGifhomwJhtcg olMudK;pm;Munfhyghr,fvkdU uwday;w,f?
acs;aiGeJU ywfoufwJh aemufaqG;aEG;yGJrSmawmh 0efMuD;csKyfrygawmhbl;xifw,f?
1950jynfhESpf ZGefvxJrSm NAdwdoQtpdk;&qDu aESmif;MudK;rJhacs;aiG
pwmvifaygif(6)oef;&w,f?
aemufrMumcif &Srf;jynfe,f? u,m;jynfe,f? ucsifjynfe,f OufuXawG?
csif;txl;0daoowkdif; 0efMuD; olwkdU&JU ygvDref twGif;0efawG? awmifwef;om;
ygvDref trwfwcsKdU 0efMuD;csKyfeJUvmawGMuw,f? 0efMuD;csKyfudk awGUawGUjcif;
tjcm;pum;awGrajymbJ 0efMuD;csKyfcifAsm; tajctaeuawmh tawmfqdk;aeNyD?
uRefawmfwdkUtxif tpdk;&[m &efukefuawmif wjcm;ae&mwckckudk
qkwfay;&r,fxifw,f? tu,fa&GU 0efMuD;csKyfrSm 'DvkdtpDtpOfawG&dS&if
uRefawmfwkdUvJ tcsdefrSD odyg&ap? ArmjynfrrSm &efoludk wkdufvdkUrEdkif&if
u,m;jynfxJudk a&TUNyD; &efoludkwkdufMuwmaygh? u,m;jynfrSmvnf;
r[efao;&if &Srf;jynf &Srf;jynfrSmvnf; r[efao;&if ucsifjynf/
ucsifjynfrSmvnf; r[efjyefao;&if csif;awmifudk a&TUNyD; &efoludk
wkdufMuwmaygh? 0efMuD;csKyfu uRefawmfwdkUudk aoewfom&Smay;yg?
uRefawmfwkdU wkdufyghr,f? &efolqDrSmawmh uRefawmfwkdU b,fenf;eJU rS
'l;raxmufbl;? tpdk;&udk uRefawmfwkdUb,fawmhrS opfpmrazmufbl;qkdwm
uRefawmfwkdU awmifwef;om;awG tm;vHk;&JU udk,fpm;
uRefawmfuwdjyKygw,fvkdU &Srf;jynfe,f OufuX pyfcGefcsKdu 0efMuD; csKyfudk
ajymw,f?
'Dtcsdef[m jynfaxmifpktwGufvnf; tarSmifrdkufqHk;tcsdef jzpfaew,f?
0efMuD;csKyf twGufvnf; tm;udk;&m trJhqHk;tcsdefjzpfaew,f? 'Dvkd tcsdefrsKd;rSm
&Srf;jynfe,f OufuX pyfcGefcsKd&JU pum;awGudk Mum;&wJhtcg ocifEk[m
trsm;MuD; tm;wufoGm;w,f? 'Dawmifwef;om;nDawmfaemifawG[m
wu,fvkdwJhtcsdefrSm wu,ftm;udk;&wJh rdwfaqGaumif;awG ygbJvkdU
awG;NyD;awmhvnf; 0efMuD;csKyf[m vIdufvIdufvSJvSJjzpfNyD;
idkcsifovdkvkdjzpfvmw,f? tJ'gaMumifh rsuf&nfawG pD;usrvmatmif pdkUxGufp
rsuf&nfaygufuav;awGudk cyfjrefjrefrsufawmifcwfNyD; xdef;odrf;&if;/
uRefawmftrsm;MuD;aus;Zl;wifw,f? uRefawmfhpdwfudk trsm;Mud;
xdckdufw,fvkdUajymNyD; jAKef;ueJpum;qufrajymEkdifao;bJ 0efMuD;csKyf[m
ESpfrdepfavmufNidrfaew,f? aemufNyD;awmhrS csKd ajymwmrSefw,f?

tajctaeuawmh wu,fudk qdk;aeNyD? tJ'Dtajctaet& &efukefNrdKUawmif


&efolvufxJudk usr,fqdk&if usoGm;Ekdifw,f?
nubJusaemfowif;&w,f? aemfqdkif;acgif;aqmifwJh ucsifwyfeJU
u&ifwyf&if;(1)wkdU[m ref;'av;u xGufNyD; &efukefbufqDudk qif;vmMuNyD?
vrf;wavQmufvHk; &efukeftxd olwkdUudk ckcHbdkUtwGuf uRefawmfwdkUrSm
bmwyfrSr&dSao;bl;? &orQwyfawGudkpkNyD; jzpfwJhae&mu ckcHzkdU uRefawmfwkdU
vlawG tjyif;txef pDpOf ae&w,fvkdU 0efMuD;csKyfu &Sif;jyw,f? 'Dvkdqkd&if
tpdk;&[m &efukefu qkwfcGmoGm;zkdUtaMumif;rsm;&dSygovm;vkdUawmifwef;om;
udk,fpm;vS,fwOD;u ar;wJhtcg &efukefuawmh uRefawmfwkdU b,fenf;eJUrS
rqkwfbl;? bmbJjzpfjzpf cHcsrSmbJvkdU 0efMuD;csKyfu ajzw,f? 0efMuD;csKyfcifAsm;
EkdifiHjcm;u vufeuftultnD r&Ekdifbl;vm;/ jynfaxmifpk&JU vuf&dS
tajctaersKd;eJU qkd&if &EdkifbkdUcufw,f? 0efMuD;csKyf&JU
rdwfaqGMuD;rpwmae&l;qDu vufeuftultnDeJeJyg;yg;&atmif
awmif;MunfhbkdUaumif;w,f?
rpwmae&l;qDu vufeuftultnD&wm bmrS r<umao;bl;?
uRefawmf&JU wyfom;olykefawGxNyD; ,loGm;wJhaoewf tawmfrsm;rsm;[m
rpwmae&l;qDu tultnD&wJh aoewfawGbJ? 'gayrJh
uRefawmfxyfMudK;pm;MunfhtHk;r,f?
tajctae[m waeUwjcm; vsifvsif jrefjrefMuD; qkd;oxuf ydkqdk;aew,f?
tJ'Dawmh aoewfawG jrefjref&atmif Mudk;pm;yg 0efMuD;csKyf?
tckaemfqdkif;wkdUvlpkeJU u&ifwyf&if;(1)qif;vmwmudk
uRefawmfcPapmifhMunfh&tHk;r,f? 'Dudwfp [m pdwfcs&wJh tajctaeudk
a&mufwmeJU wNydKifeuf uRefawmf tdef'Nd,udk vdkufoGm;r,f?
aoewfawG jrefjref&atmif MudK;pm;yg 0efMuD;csKyf?
olwkdU jyefoGm;NyD;rMumcif w,fvDzkef; ac:oHMum;wJhtwGuf 0efMuD;csKyf aumuf
em;axmifvdkufw,f? ac:ol[m yJcl;c&kdif&J0efjzpfaew,f? omreftm;jzifhqdk&if
&Jt&m&dSawG[m olwkdU&JU &JcsKyfeJU qufMuwmbJ? tJ'DtcsdefrSmawmh
yJcl;c&kdif&J0ef[m tm;udk;&mrJhjzpfNyD; 0efMuD;csKyfudk wkduf&dkuf quf[efwlw,f?
0efMuD;csKyfcifAsm; taESmuft,Sufay;rd&ifcGifhvTwfyg? aemfqkdif;wkdUudk cHwkdufbkdU
yJcl; wc&kdifvHk; rSm bmwyfrS r&dSbl;? yJcl;NrdKUxJrSm &JabmfjzLeJeJ &Sdw,f? 'gayrJh
olwkdUuawmh 0efMuD;csKyfodwJhtwkdif; ygbJ? tJ'Dawmh yJcl;udk ppfuljrefjref
ydkUapcsifygw,fcifAsm;?
uRefawmfwkdUvnf; MudK;pm;aew,f? 'gayrJh bmjzpfr,fqkdwmawmh tcktcg
twdtus rajymEdkifao;bl;?

yJcl;rSm olykefudk taocHNyD;wkdufcsifwJh t&yfol? t&yfom;awG trsm;MuD;&dSw,f?


uRefawmfhqDudkvmNyD; aoewfay;ygvkdU awmif;aew,f? 0efMuD;csKyf
ppfwyfrydkUay;Ekdif&if aoewfydkUay;yg? uRefawmfwkdU 'DvlawGeJUaygif;NyD; olykefudk
cHcsyghr,f?
u|efawmf MudK;pm;yghr,f? 'gayrJh aoewfawG a&mufvmvdrfhr,fqdkNyD;
odyfvJarQmfraeMueJU?cifAsm;wkdUrSm &dSorQeJU cHEkdifatmifvnf; MudK;pm;MutHk;?
'Dvkdqkd&if &kdifz,fusnfqH ESpfaxmifavmuf ray;Edkifbl;vm; 0efMuD;csKyf?
uRefawmf uwdray;yg&apeJU? MudK;pm;yghr,fqkdNyD; 0efMuD;csKyf &ifav;av;eJU
w,fvDzkef;udk csvkdufw,f?
aemuf w&ufESpf&ufavmuf &dSwJhtcg AdkvfausmfaZm 0efMuD;csKyfqDudk
a&mufvmNyD; &efolawG yJcl;eJU (15)rdkifavmuftxd a&mufvmMuNyD? tJ'Du
qkwfray;eJU? tjyif;txefcHcsqdkNyD; uRefawmf trdefUay;xm;w,fvkdU
tpD&ifcHw,f?
tpdk;uwyfawGrSm vufeufjynfhjynfhpHkpHk &dSMu&JUvm;?
[dkuqGJ 'DuqGJeJU uref;uwrf; &&mqGJNyD; ay;vkduf&wmbJ 0efMuD;csKyf?
tckuRefawmfvmwmuawmh ta&;MuD;wJh udwfpwckudk ajymbkdUbJ?
bmudwfpvJ?
0efMuD;csKyf rSwfrdygvdrfhr,f? autif,l olykef rxcifwkef;u u,m;rSm
uRefawmfwkdUydkUxm;wJh csif; wyfcGJwpfckudk autif'DtkdawGu tvpf0ifpD;w,f?
0efMuD;csKyfbJ AdkvfcsKyfMum'dk;udkvTwfNyD; tajymckdif;vdkU autif'DtkdawG[m
vufeufawG tm;vHk;udkodrf;NyD; csif;ppfom;awGudk vTwfay;vdkufw,f? tJ'Dcsif;
ppfwyfudk &efukef jyefac:NyD; uRefawmfwdkU vufeuftopf wyfay;w,f?
wyfcGJ&JU csif;ppfAdkvf[m pdwf"gwfawGusqif;NyD; tJ'D yJcl; ppfrsufESmrSm
ppfrwdkufawmhbl;? olUwyfudk ac:NyD; csif;awmifudk jyefawmhr,fvkyfaew,f?
yJcl;ppfrsufESm[m wJwJav;&dSwJhtwGuf tJ'Dcsif;ppfwyf[m 'Dvkd vkyfoGm;&if
NyKdusoGm;Ekdifp&m taMumif;&dSaew,f?
'DtpD&ifcHcsufMum;NyD;wmeJU wNydKifeuf 0efMuD;csKyfvnf; AdkvfausmfaZmeJU
wkdifyifNyD; yJcl;ppfrsufESmudkvkdufoGm;bkdU pDpOfMuw,f? 0efMuD;csKyfu oleJUtwl
olU&JU csif;ygvDreftwGif;0ef uufywdef ref;wHk;EIH;udk ac:oGm;w,f?
AkdvfausmfaZmvnf; 0efMuD;csKyfeJU twl vkdufvmw,f? tJ'D tcsdefu
yJcl;udkoGm;wJh armfawmfum;vrf;wavQmufrSm &JabmfjzLeJUuGefjrLepf
ajratmufpcef;uav;awG &dSaewJhtwGuf 0efMuD;csKyfwkdU vlpk[m
armfawmfum;eJUoGm;vkdU r&bl;? tJ'gaMumifh 'kwd,urmppf MuD;twGif;u
aqmufxm;wJh yJcl;em;u av,OfysHuGif;a[mif;wckudk ppfwyfu

av,OfysHuav;wpif;eJUoGm; tJ'Dav,OfysHuGif;urS yJcl;udkjzwfNyD; yJcl;eJU


(15)rdkifavmufa0;wJh a&SUwef;ppfrsufESmudk oGm;&w,f? tJ'Dudka&mufvkdU
pdwf"gwfusqif;aewJh csif;ppfAdkvfudkawGUwJhtcg 0efMuD;csKyfu
'dkUjynfaxmifpk[m olykefawGaMumifh tcktcg tifrwef 'kufca&mufaew,f?
'D'kufcawGu vGwfbdkUtwGuf rif;wkdU csif;ppfom;awGudk
trsm;MuD;tm;udk;aew,f? tJ'Dvkd tm;udk;aewJhtcgrSm rif;wkdUu
jynfaxmifpkudk rumuG,fbJ csif;awmifudk jyefoGm;r,fqdk&if
jynfaxmifpkvnf; 'kufc a&mufr,f? csif;ppfwyfawGvJ eHr,f ysufukefr,f?
rif;wkdUcsif;ppfom;awG[m ae&mtawmfrsm;rsm;rSm pGefUpGefUpm;pm;wdkufwJhtwGuf
owfwd&dSw,f? opfpm&dSw,fvkdU eHr,faumif;awG &aew,fqkdwm
rif;vnf;odwmbJ? 'DrSm ppfrwdkufbJ rif;csif;awmifudk jyefoGmr,fqdk&if
csif;ppfom;awG&JU *kPfudk trsm;MuD; xdckdufvdrfhr,f? tp&dSojzifh 0efMuD;csKyfu
p+yD;ajymw,f? tJ'Daemuf uyfywdef refwHk;EIH;uvnf; csif;ppfAdkvfudk
tawmfMudK;pm;NyD; em;csw,f?? tJ'gaMumifh csif;ppfAdkvfu csif;awmifudk
rjyefawmhygbl;? 'DrSmbJ opfpm&dS&dSeJU wkdufyghr,fvkdU uwday;w,f?
0efMuD;csKyf[m tifrwefauseyfNyD; 'Dcsif;ppfAdkvfeJU olUwyfcGJudk aiGig;axmifqk
csvkdufw,f? 'DvkduGufNyD; qkcsvdkufwm rSm;oGm;rSef;udk aemifESpfaygif;
tawmfMumrS 0efMuD;csKyf od&w,f? tJ'Dwkef;u 'DppfrsufESm&J@
tMuD;tuJjzpfol AdkvfcspfjrdKifeJUawGIwJhtcg tJ'DyJcl;ppfrsufESmwkef;u
a*:&cg;wyfawG ArmwyfawGyg? toufpGefUwkduf&aywJh csif;wyf
wwyfwnf;udkuGufNyD; qkcsoGm;wJhtwGuf uRefawmfwkdU pdwfaumufNyD;
0efMuD;csKyfudk yef;ueftusKd;tyJhawGeJU vbuf&nfwkdufvkdufrdw,f?
uRefawmfwkdUrSm;oGm;ygw,f? oD;cHygvkdU 0efMuD;csKyfudk awmif;yefw,f?
uavmfqJ&ifawmif 0efMuD;csKyf[m AdkvfcspfjrdKifudkawmh oD;cHrSmbJ?
bmjzpfvkdUvJqkd&if r*Fvm'HkrSm wyf&if;(3)olykefxwkef;u 'DAdkvfcspfNrdKif[m
tpdk;&eJU wkdif;jynfukd u,fvkdufzl;vdkUbJ?
'Dcsif;ppfAdkvfeJU pum;ajymNyD;wJhtcg a*:&cg; ppfAdkvfwa,mufu
apwDikwfwkdwqludk vufnSKd;xdk;jyNyD; tJ'Dtay:u wufMunfh&if &efolawGudk
aumif;aumif;jrif&w,f? 0efMuD;csKyfwufMunfhrvm; vkdUar;w,f? 0efMuD;csKyfu
Munfhr,fvdkUqkdwmeJU tJ'DppfAdkvf[m (3)vufr armfwmwvHk;
ypfoGif;vkdufw,f? NyD;awmhrS tckvkd &efolawG z&kdz&Jjzpfaewkef; cyfjrefjref
wufMunfhygvkdU 0efMuD;csKyfudk ajymw,f? 0efMuD;csKyf[m 'grsKd;awGudk
rMunfhcsifygbl;? 'gayrJh tckvkd pGefUpGefUpm;pm; wkdufaeMuwJh AdkvftMuyf
wyfom;awG auseyfatmif olwkdU&JU tvkdudk vkdufwmygbJ?

&efolawG[m armfawmf um;vrf;rMuD;twkdif; rvmbJ v,fuGif;awGudk jzwfNyD;


aemufzufuae tvpf0ifwkdufrJh tef'&m,f&dSaewJhtwGuf armfawmfum;vrf;udk
ydwfxm;ykHrubl;? 'Darmfawmfum;vrf;&JU b,fnmESpfzufpvHk;udk awmifyHjzefNyD;
tpdk;&&JU &dSpkrJhpkwyfuav;awGudk cyfusJusJ ae&mcsxm;&w,f?
'Dae&mawGudkoGm;zkdUqkdwm tifrwef tef'&m,fMuD;w,f? &efolu
tcsdefra&G;aoewfeJU vSrf;ypfEdkifw,f? 'Dvdk tef'&,frsm;rSef; odaywJh
AdkvftMuyf wyfom;awG[m tcuftcJawGMum;u olwkdUb,favmuf
pGefUpGefUpm;pm;wkdufaeMuw,fqkdwm 0efMuD;csKyfjrifoGm;apcsifw,f? tJ'gaMumifh
0efMuD;csKyfvnf; tJ'Dae&mawGxJu olwkdUac:oGm;wJh ae&mawGudk olwkdU
tvkdvdkufwJhtaeeJU oGm;Munfhvdkuf&ao;w,f?
aemufxyf&uftenf;i,fMumwJhtcg ucsifolykefaemfqkdifwdkUeJI
autif'DtkdawGeJU pdwfoabmuGJvGJMuovm;? 'grSr[kwf&ifvnf; olwkdUbufrSm
txdtckduf tustqHk;awG rsm;wJhtwGufpdwf"mwfusoGm;ovm;?
'grSr[kwfjyef&ifvnf; cJ,rf;rD;ausmufawG ukefcrf;oGm;vkdUbJvm;?
tjcm;taMumif;wckckaMumifhbJvm;? bmtaMumif;qkdwmudkawmh pHkprf;vkdU
r&bl;? yJcl;udk {NyDv (26)&ufaeU &efukefukd arv(1)&ufaeUrSm odrf;r,fvkdU
MuHK;0g;xm;wJh olykefaemfqkdif;eJU autif'DtkdawG awmifilukd
jyefqkwfoGm;Muw,f?
awmifwef;nDaemifawmfawGudk uwday;xm;wJhtwkdif; 0efMuD;csKyf ocifEk[m
aoewf awmif;&atmif e,l;a'vDudkvdkufoGm;w,f? olvkdcsifwJh
vufeufawGudkay;r,fvkdU 0efMuD;csKyf ae&l; uwday;vkdufwJhtwGuf 0efMuD;csKyf
ocifEk[m 0rf;omNyD;jyefvmw,f? qif;[m; qkdol
tdef'd,trsKd;om;wa,muf&JU ajymjycsuft&qkd&if tdef'd,tpkd;&u
Armtpdk;&udk rMumao;cifubJ vufeufawGay;vkdufw,f?
'DvufeufawGtm;vHk; olykefawG&JU vufxJudk a&mufukefNyD?
tckaemufxyfay;&ifvnf; ay;orQ olykefawGvufxJudk a&mufukeftHk;rSmbJ?
tJ'gaMumifh Armtpdk;&udk vufeufray;oifhbl;vdkU twGif;0efawGu
tpD&ifcHw,f? 'gayrJh bmbJjzpfjzpf OD;Ek 'kufca&mufaew,f?
olawmif;wJhaoewfawGudkay;vdkufygqdkNyD; 0efMuD;csKyfae&l;u
trdefUcsay;vkdufw,fvkdU 0efMuD;csKyfocifEkod&w,f? tdfef'd,u
jyefa&mufvmNyD; rMumrD ppf&Hk;rSm tpnf;ta0;;wufaewkef;
0efNuD;csKyfocifEk[m twGif;0efcsKyf&Hk;u wqifh face=WinKalaw ydk@vkdufwJh
rHk&Gmc&kdif&J0ef&Sm;udk;&JU pmwkdav;wapmifudk&w,f? tJ'Dtcsdefusawmh rHk&Gmc&kdif&JY
tajctae[m &Sm;udk;eJU 0efMuD;csKyfwkdU a&TbdkrSmawGUwkef;u tajctaexuf

trsm;MuD; ydkqkd;aeNyD? tJ'D awGUwJh tcsdefwkef;u armfawmf


um;vrf;wavQmufu &GmawG tawmfrsm;rsm;udk odrf;xm;vdkufwJhtwGuf
face=WinKalaw rHk&GmeJ@a&Tbkd armfawmfum;vrf;[m jzwfxm;ovdk
jzpfoGm;w,f? &Sm;udk;rSm 0g,mvufvnf;r&dSwJhtwGuf tJ'Dpmudk
aq;ayghvdyftpDcHxJrSm xnfhvdyfNyD; vl,Hkwa,mufeJU a&Tbkdc&kdif0efqDudk
ydkU&w,f? a&Tbkdc&dkif0efurS twGif;0efcsKyf&Hk;udk ydkUay;&w,f?
pmudkzwfMunfUwJhtcg &JabmfjzLawG rHk&GmjrdKUudk zdpjyKvm+yD?
wkdufyGJjzpfvdrfhr,fxifw,f? usnfqHESpfaxmif tjrefydkUay;vkdU tpD&ifcHxm;wm
0efMuD;csKyf zwf&w,f? ppf&Hk;rSm pHkprf;MunfhwJhtcg usnfqHESpfaxmifqkdwmawmh
a0;a&m ESpf&mawmifydkUp&mr&dSbl;qkdwm 0ef}uD;csKyfod&w,f?
0efMuD;csKyf[m&Sm;udk;udkypfrxm;csifbl;? wenf;enf;eJU ulcsifw,f?
b,fvkdul&rvJ 0efMuD;csKyf pOf;pm;vkdU r&bl;? tJ'gaMumifh 0ef}uD;csKyf[m
a&TbdkudkvdkufoGm;bkdU qHk;jzwfvkdufw,f? tJ'DtcsdefrSm 0efMuD;csKyf[m tpdk;&ydkif
'ufudk;wm av,OfysHawGudk rpD;awmhbl;? 'ufudk;wmawGudk tJ'Dtcsdefwkef;u
NAdwdoQav,mOfysH armif;orm;awGarmif;w,f? 'DNAdwdoQykdif;avmhawG[m Oya'
pum;odyfajymw,f? olwkdU[m ppfykdif;avmhawG r[kwfbl;? tJ'gaMumifh
ppfom;awGeJU ppfvufeufawGygvmwJh av,OfysHawGudk rarmif;Ekdifbl;vkdU
jiif;qefMuwJhtwGuf 'ufudkwm av,OfysHeJU ppfom;av;awGudk ydkUcsif&if
ppfom;uav;awG[m ,leDazmif;awGudkcRwfNyD; t&yf0wf t&yfpm;awGudk
0wf&w,f? vufeufawGudk *HktdwfxJrSm 0SufNyD; ,lMu&w,f? wcsKdUydkif;avmhu
'Dvkdvkyfwmawmif vufrcHbl;?
tpdk;&rSSm ppfwyf rsm;rsm;pm;pm;&dSwmr[kwfbl;? tajctaeqdk;vmwJh
ae&mawGay:vmNyDqkd&if ig;yGuf&m ig;pmcsovdk 'D&dSpkrJhpk wyfuav;awGudk
av,OfysHeJU okwfoD;okwfjym [kdydkU'DydkU ydkUae&w,f? 'DvkdydkUae&wJhtwGuf
av,OfysHarmif;orm;awGu tckvdk jiif;qefvmwJhtcg jy?emopfwckeJU
tpdk;&[m &ifqkdif&jyefw,f? tJ'gaMumifh tpdk;&[m tar&duef
ydkif;avmhawGarmif;wJh a&ay:a&m ukef;ay:yg qif;vkdU&wJh uufwvif;em;
av,OfysHawGudk txl;iSm;,l&w,f? olwkdUuawmh iSm;uwnf;u
em;vnfxm;wJhtwGuf tcuftcJr&dSbl;? b,folpD;pD; tpdk;&u trdefUay;wJh
ae&mudk armif;ydkUwmbJ? tJ'Duufwvif;em; av,OfysHawGudk rMumcPpD;&if;
0efNuD;csKyf[m uufywdef ba&mif;qkdwJh tar&duefykdif;avmheJU
tawmfcifcifrifrif jzpfoGm;wJhtwGuf a&TbdkudkoGm;wJhtcg ykdif;avmhba&mif;
armif;wJh av,OfysHudk pD;vmw,f? tJ'D av,OfysHxJrSm 0efMuD;csKyf&JUaemufudk
tNrJvkdufaeMu csif;wyfpdwfwpdwftjyif ar*smuyfZmxef;qdkwJh csif;ppfAdkvf

wa,mufvnf;ygvmw,f?
a&Tbkdav,OfysHuGif;udk qkdufNyD;wmeJU wjydKifeuf toifhapmifhaewJh c&kdif0efeJU
c&kdif&J0efwdkUu tifrwef pdwfylNyD; 0efMuD;csKyf&,f 'DtcsdefrSm tmjzpfvkdU
'Dudkvm&wmvJ 'DrSmtajctaeu odyfqdk;aeNyDvdkU 0dkif;ajymMuw,f?
&Sm;udk;&JU pmukd&w,f? olUudk tultnDay;p&m&efukefrSm bmrSr&dSbl;?
tJ'gaMumifh 'DrSmbmrsm; &dSovJvkdU pHkprf;&atmif vmwmbJ?
olUudk tultnDay;bkdU qdkwmawmh xm;ygtHk; 0efMuD;csKyf&,f? 0efMuD;csKyf&JU
vHkNcKHa&;udkawmifrS uRefawmfwkdU 'DrSm ray;Ekdifawmhbl;? tJ'Dawmh
0efMuD;csKyfa&TbdkrSm tMumMuD;raeeJU tckcsufcsif; ab; uif;&mudk xGufoGm;bkdU
uRefawmfwkdU awmif;yefygw,f?
&Sm;udk;udk bmrStultnD ray;Ekdifawmhbl;vm;? eJeJ pOf;pm;MunfhygtHk;?
olqDudk ykdUay;ygqdkNyD; av;ig;&ufavmufu &JcsKyf&Hk;u 0g,mvufpufwvHk;
ydkUvkdufw,f? armfawmfum;vrf;udk &JabmfjzLawGjzwfvkdufwmeJY 'Dpufudk
uRefawmfwkdU ydkUray;Ekdifawmhbl;? 'Dpuf[m 'DrSmbJ &dSao;w,f? [kwfNyD
'Dvkdqdk&if 'Dpufudk uRefawmf av,OfysHeJU oGm;ykdUay;r,f?
0efMuD;csKyfroGm;ygeJU trSeftwkdif;tpD&ifcH&&if rHk&Gm[mtcktcsdfefrSm olykefawG
vufxJusoGm;Ekdifp&mtaMumif; &dSw,f? &Sm;udk;udk &JabmfjzLawG odyfNidK;w,f?
tJ'Dawmh rHk&Gmudk zdwdkufMuvdrfhr,f?
rHk&Gmay:rSm av,OfysH0JNyD; tajctaeudkavhvmr,f? aumif;&ifqif;r,f?
raumif;rqif;bl;? &Sm;udk;qDudkydkUbkdU 0g,mvufpufudk tckcsufcsif;
oGm;,lcsDAsm?
tJ'DrSm csif;ppfAdkvf ar*smZmxef;u 0efMuD;csKyf roGm;ygeJU? face=WinKalaw
a&Tbkd@rSm ae&pfyg? uRefawmf rHk&GmNrdKU ay:rSm 0JNyD;avhvmr,f?
tajctaeaumif;&ifqif;NyD; 0g,mvufpufudkay;r,f? raumif;&ifpufudk
uRefawmfjyef,lcJhr,fvkdU 0ifajymw,f? tm;vHk;u ar*smZmxef;oGm;bdkU
qkdwmudk oabmwlw,f? 'gayrJh 0efMuD;csKyfa&TbdkrSm ae&pfbkdUqdkwmawmh
oabmrwlbl;? a&TbdkrSm tajctaetifrwef qkd;aeygw,fvdkUajymNyD;
tMudrfMudrfawmif;yefMuw,f? 0efMuD;csKyf[m 'DudwfptwGuf wckckvkyfrNyD;cif
&efukefudk rjyefcsifao;bl;? tJ'gaMumifh &efukefudk rjyefbJ
jrpfMuD;em;udkxGufoGm;w,f? 0efMuD;csKyfudk jrpfMuD;em;rSm xm;NyD;
ar*smZmxef;u a&TbdkrSm 0g,mvufpufudk vm,l&w,f? rHk&GmNrdKUay:rSm
av,OfysH av;ig;ywfavmuf0JvdkufwJhtcg &Sm;udk;eJU olU&JtzGJU0ifawG
jynfaxmifpktvHudk udkifNyD; vrf;ay:xGufvmMuw,f?
rHk&GmNrdKU[m csif;wGif;jrpf&JU vuf0Jbuf urf;ay:rSm&dSw,f? vusFmbufurf;udk

&JabmfjzLawGu odrf;xm;w,f? rHk&GmjrdKUbufu jrpfxJrSm avSawG azmifawG


armawmfbkwfawG &dSwJhtwGuf uwfwvifem; av,mOfysH qdkufvdkU r&bl;?
qdkufcsif&if &JabmfjzLawGodrf;xm;wJh urf;bufu jrpfxJrSm qdkuf&r,f?
tJ'gaMumifh av,OfysHrqdkufcif &Sm;udk;wkdU vlpk[m jrpfwzufudk ul;NyD;
&JabmfjzLawGudk twif;vkduf&Sif;ypf&w,f?
uyfZmxef;[m jrpfMuD;em;rSm 0efMuD;csKyfeJU awGUwJhtcg &Sm;udk;wkdU
0g,mvufpuf&wJhtwGuf twkdif;rod 0rf;omwJhtaMumif; tpD&ifcHw,f?
tJ'Daemuf rHk&GmrSmcsif;wyfcGJwcGJudk awGUcJh&wJhtaMumif; tJ'DwyfcGJ[m
olykefawGvufxJ &efukefusoGm;NyDxifNyD; tifrwef pdwf"gwf
usqif;aewJhtwGuf csif;awmifudk jyefawmhr,fqdkwJh &nf&G,fcsufeJU
yckufuLu csDwufvm&if rHk&GmrSm aomifwifaewJh taMumif;/ jcifaxmif
r&dSwJhtwGuf csif;ppfom;awG tifrwef'kufca&mufwJhtaMumif; ?
bdeyfpD;p&mr&dSwJhtaMumif; tp&dSonfwkdUudkvnf; ar*smZmxef;u pHkaeatmif
tpD&ifcHw,f? tJ'Daemuf 0efMuD;csKyf rHk&Gmudk oGm;Ekdif&if 'Dcsif;ppfom;awGa&m
&Sm;udk;eJU olU&JawGa&m tifrwefpdwftm;wufyg vdrfhr,fvdk@ uyfZmxef;u
tMuHay;w,f?
0efMuD;csKyf rHk&GmudkoGm;bdkU qHk;jzwfNyD; ykdif;avmhuyfywdefba&mif;udk av,mOfysH
toifhvkyfxm;bkdU taMumif;Mum;w,f? tJ'Dtcg uyfywdefba&mif;u
0efMuD;csKyf[m a&Tbkd avmufbJoGm;r,fxifNyD; "gwfqDeJeJom xnfh,lvmw,f?
tckawmhol[m a&TbkdrSm jrpfMuD;em;? jrpfMuD;em;u a&Tbdk? a&Tbkdu rHk&Gm? rHk&Gmu
jrpfMuD;em;txd armif;&w,f? av,OfysHxJrSm "gwfqDeJeJ avmufbJ
&dSawmhw,f? "gwfqD&Smay;ygvkdU 0efMuD;csKyfudk awmif;yefw,f? tem;rSm&dSwJh
t&m&dSwOD;u av,OfysH "gwfqDudk &efukefu rydkUEdkifwmMumoGm;NyD?
jrpfMuD;em;udk vmwJh av,OfysHawGudk &efukefrSmuwnf;u
"gwfqDtvHktavmuf ,lcJhMu&w,fvkdUajymw,f? tJ'Dtcg
uyfywdefba&mif;u "gwfqDr&Edkif&if a&eHqD&Smay;ygvkdU ajymw,f?
av,mOfysHtwuftqif;rSm av,OfysHxJusefaeaowJh "gwfqDudk oHk;r,f?
aumif;uifrSm armif;aewkef;awmh a&eHqDudkoHk;r,f? 'kwd, urmppftwGif;u
MopaMw;vD;,m; ppfrsufESmrSm olydkif;avmhvkyf&w,f? wcgwav
"gwfqDukefoGm;wJhtcgrSm ol'DvkdbJarmif;cJhw,fvkdU qufajymw,f?
aemufrMumcif tpdk;&&JU 'ufudk;wm;awGudk armif;wJh
NAdwdoQykdif;avmhwpfa,muf jrpfMuD;em;udk a&mufvmw,f? 0efMuD;csKyf
pHkprf;MunfhwJhtcg tJ'Dydkif;avmhu vnf; av,OfysHudk a&eHqDeJU
armif;w,fqdkwm wcgrS rMum;zl;bl;vkdU ajzw,f? 'gayrJh

uyfywdefba&mif;uawmh "gwfqDr&&if a&eHqD&SmcJhyg? olarmif;r,fvkdU


ajymw,f uyfywdefba&mif;[m pum;tifrwefeJw,f? olUudkMunfh&wm
tifrwef wnfNidrfw,f? tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyf[m uyfywdefba&mif;udk
tm;udk;,HkMunfpdwfcs&ol wa,mufvkdU ,lqxm;wJhtwGuf olawmif;wJh
a&eHqDudk jrpfMuD;em;NrdKUxJrSm vkduf&Smay;bdkU tem;rSm&dSwJh t&m&dSwOD;udk
taMumif;Mum;vdkufw,f? nae(4)em&Dusawmh 0efMuD;csKyf csdef;xm;wJhtwkdif;
c&kdif0ef? &J0ef? jynfaxmifpk ppf&JAkdvfrSL;? tp&dSwJh t&m&dSawG
a&mufvmMuw,f? 0efMuD;csKyfudk awGUvQifawGUcsif; &J0efu t&m&dSwOD;
0efMuD;csKyfu t&Smckdif;w,fqdkNyD; jrdKUxJrSm a&eHqDvkduf&Smaew,f?
bmvkyfbdkUvJvkdUar;wJhtcg 0efMuD;csKyfu tusKd;taMumif;&Si;fjyw,f? tJ'Dtcg
&J0efu olU&Hk;u pwkdcef;xJrSm ta&;taMumif;&dS&if oHk;bdkUqdkNyD; "gwfqD
pkxm;wm&dSw,f? 0efMuD;csKyf MudKufoavmuf,lygvdkU ajymw,f?
"gwfqDudwfpNyD;wJhtcg 0efMuD;csKyfu rHk&GmtwGuf vufeufeJU cJ,rf;rD;ausmuf
vSLEdkifoabmuf vSLMuygvdkU tvSLcHwJhtcg &JeJU ppf&JtzGJUwkdUu
wwfEdkifoavmufvSLMuwm b&if;*ef;wvuf vufypfAHk;wyfNyD;ypfwJh
aoewfwvufeJU vufypfAHk;(10)vHk;/ 303usnfqHESpfaxmif 0efMuD;csKyf
&oGm;w,f? 0efMuD;csKyfvnf; odyf0rf;omw,f?
tJ'Daemuf 0efMuD;csKyfu rHk&Gmu csif;wyfcGJtwGuf jcifaxmifeJU zdeyfvdkcsifw,f?
cifAsm;wdkU&JUwynfhawGudk NrdKUxJvTwf wtdrfpDwufNyD;&wJh jcifaxmifeJU zdeyfudk
tvSLcHapcsifw,f? pkwfcsif pkwfaeayap ppfom;av;awG&JU 'kufcudk uRefawmf
vufydkufMunfhraebl;? wwfEdkifoavmuf ulw,fqdkwm
uRefawmfjycsifw,fvkdU 0efMuD;csKyfu ajymw,f? &J0efu rMumao;cifurS
&JcsKyf&Hk;u ykdUvkdufwJh jcifaxmifeJU uif;AwfzdeyfawG olUrSm&dSaew,f?
0efMuD;csKyfvkdcsif&if olay;Edkifygw,f vkdUajymw,f? 0efMuD;csKyfu wyfcGJwcGJpm
tvSLcHw,f?
tJ'DudwfpawGNyD;wJhtcg c&kdif0efu uomNrdKUay:u t&m&dSawGtm;vHk; olwkdU&JU
rdom;pkawGeJU xGufajy;vmMuwm tm;vHk; 'DrSma&mufaeMuw,fvkdU
0efMuD;csKyfudk tpD&ifcHw,f?
'Dt&m&dSawG bmjzpfvdkU xGufajy;vmMuwmvJvkdU 0efMuD;csKyfuar;w,f?
uGefjrLepfolykefawG uomudk pD;zdkUwufvmMuNyD qdkwJh owif;&wmeJU
olykefawGra&mufcif olwkdU xGufajy;vmMuwmygbJvkdU c&dkif0efu &Sif;jyw,f?
tajctae[m odyfpdk;&drfp&m r&dSygbl;? uRefawmfhc&kdifeJU rqdkifayrJh reufubJ
ppf&Jwyfpkwpkudk uRefawmf uomudk ydkUvkdufygw,fvdkU &J0efu0ifNyD;
ajymw,f?

'Dt&m&dSawG[m bmbJjzpfjzpf olwkdU wm0ef&dSwJh ae&mrSmbJae&r,f?


'DvdkxGufajy;wm uRefawmfrMudKufbl;? tJ'Dawmh c&kdif0ef uomudkoGm;zkdU
rD;&xm;wpif;udk tckcsufcsif;oGm;NyD; pDpOfyg? toifh jzpfwmeJUwjydKifeuf
uRefawmf uomvdkufoGm;r,f? uomu xGufajy;vmwJh t&m&dSawGvnf;
'DrD;&xm;xJrSm vdkufvmayap? uomudka&mufwJhtcg eHr,fpm&if;ac:r,f?
jyefvkdufrvmwJht&m&dSawGudk Oya't& jyif;jyif;xefxef ta&;,lr,f?
0efMuD;csKyfudk,fwkdif cktajctaerSm uomudkoGm;bdkU rawmfbl;vkdU c&dkif0efu
awmif;yefw,f?
reufu vTwfvdkufwJh ppf&JawGqDu tpD&ifcHpm&awmhrSbJ tajctaeudk
MunfhNyD; 0efMuD; csKyfoGm;&if aumif;ygvdrfhr,fvkdU &J0efuvnf;
0ifawmif;yefjyefw,f?
'DuaeUbJoGm;r,f? cifAsm;wkdU tckbJoGm;NyD; pDpOfMuygvdkU 0efMuD;csKyfu
trdefUay;vkdufw,f?
n(10)em&DrSm rD;&xm;toifhjzpfw,f? rD;&xm;xGufwJhtcg uomu
t&m&dSwa,mufbJ c&D;vGefaevkdU ygrvmbl;? useft&m&dSawGtm;vHk;
0efMuD;csKyfeJUtwl ygvmMuw,f? 0efMuD;csKyfvnf; pdwf&Iyf&IyfeJU olUtwGJxJrSm
tomvSJae&if; tif;-aemufxyf b,favmufrsm; &IyfvmtHk;r,f rodbl;?
tckbJ ighZmwfxkwf[m waxmifhwn ac: tma&bD,ef yHkjyifawGxuf
ydkNyD;&Iyfcsifovdkvkd jzpfaeNyDvkdU awG;rdNyD;olU[mol jyHK;aew,f?
rD;&xm;[m wnvHk;ckwf&w,f? reufrdk;vif;rS uomudka&mufw,f?
uoma&mufvkdU aoaocsmcsm pHkprf;MunfhwJhtcg olykefawG[m jrdKUudk
pD;zdkUa0;a&m jrdKUem;rSmawmifr&dSbl;? t&m&dS wcsKdU[m aiGwdkufxJu aiGawGudk
vdkcsifwJhtwGuf olykefawGjrdKUudk pD;bkdUwufvmMuNyDqkdwJh owif;udk olwkdU
udk,fwkdif vTifhvdkufwmbJ? tJ'DvkdvTifhNyd;awmhrs aiGwkdufxJu aiGawGudkxkwf
olwkdUvJ,loavmuf,l wjcm;trIxrf; t&mxrf;awGudkvnf; eJeJyg;yg;pD
a0ay;NyD; jrpfMuD;em;udk xGufajy;MuwmygbJ? 0efMuD;csKyfvnf; a'gojzpfjzpfeJU
wm0ef&dSwJh t&m&dSawGudk uomaxmifxJrSm csKyfxm; vkdufao;ovm;
rqkdEdkifbl;?
jrpfMuD;em;udk jyefa&mufwJhtcg aemufwaeU rHk&Gmudkvmr,fvkdU &Sm;udk;qdudk
0efMud;csKykf 0g,mvuf owif;ydkUvkdufw,f? &Sm;udk;u olUqDu
tm;vHk;&Sif;NyDqdkwJh 0g,mvuf owif;&rS xGufvmygvkdU
0g,mvufjyef&dkufw,f? 'D0g,mvufowif;[m 0efMuD;csKyfqD ra&mufcif
0efMuD;csKyf&JUav,OfysH[m rHk&Gmudk xGufoGm;NyD; 0efMuD;csKyf&JU av,OfysH
jrpfxJudk qif;vmwJhtcg &Sm;udk;vl awGeJU &JabmfjzLawG cyfvSrf;vSrf;rSm

wbufeJUwbuf ypfaeMuwmudk av,OfysHxJuvlawG


aumif;aumif;jrifaeMu&w,f? &Sm;udk;vnf; wkdufae&mu av,OfysHqDudk
twif;ajy;vmw,f? 0efMuD;csKyfudk awGUawGUcsif; uRefawmfydkUvdkufwJh
0g,mvufowif; r&bl;vm;vdkU 0efMuD;csKyfudk armMuD;yrf;MuD;ar;w,f?
bmowif;vJ r&bl;vdkU 0efMuD;csKyfu ajzw,f? 'DrSm &JabmfjzLawGudk
wdkufxkwftHk;r,f? tm;vHk;&Sif;NyDqdkwJh owif;&rS vmygvdkU 0efMuD;csKyfqDudk
uRefawmf owif;ydkUvkdufw,fqkdwm &Sm;udk;u qufajymw,f? r&bl;? 'gayrJh
udwfpr&dSbl;vkdU 0efMuD;csKyfu ajzw,f? rHk&Gmbufudk ul;bdkU armfawmfbkwfxJ
a&mufwJhtcg olUvufxJrSm udkifxm;wJh ajcmufvHk;jyL;eJUvufypfAHk;udkjyNyD;
'gawG &JabmfjzLawGqDu tckwkdufyGJrSm rdwmvdkU &Sm;udk;u tpD&ifcHw,f?
aemifqkdif;acgif;aqmifwJh ucsifolykefawG[m awmifilu u,m;jynfxJudk
0ifoGm;Muw,f? Mo*kwfvxJudk a&mufwJhtcg &Srf;jynfawmifydkif;&JU NrdKUawmf
&Srf;jynfe,f&Hk;pkduf&m NrdKUjzpfwJh awmifMuD;udk aemfqdkif;wyfawGu
odrf;vdkufw,f? tJ'DawmifMuD;urS &Srf;jynfajrmufydkif;&JUNrdKUawmfjzpfwJh
vm;&Id;udk 'daemufqdkif; ucsifawG wufodrf;Mujyefw,f? olwkdU vm;&Id;udk
odrf;pOfu &Srf;jynfe,f OufuX[m vm;&Id;rSm&dSaew,f? aemfqdkifwkdU
odrf;NyD;wJhtcg &Srf;jynfe,f OufuX apmcGefcsKdudk &SmrawGUbl;?
apmcGefcsKdaysmufaew,fvkdU 0efMuD;csKyf owif;&w,f? olrdwfaqG apmcGefcsKdukd
olykefawG zrf;xm;wmvm; 'grSr[kwf&ifvnf; owfypfvkdufNyD;vm;vkdU
trsKd;rsKd;awG;NyD; 0efMuD;csKyftrsm;MuD; pdwfylaew,f? tJ'gaMumifhvm;&Id;udk
csufcsif;jyefodrf;yg? jynfe,fOufuXudkvnf; awGUatmif&SmygvdkU
AdkvfcsKyfvZGefwefudk 0efMuD;csKyftrdefUay;vdkufw,f? AdkvfcsKyfvZGefwefvnf;
&dSorQwyfawGudk pkaqmif;NyD; arNrdKUuvm;&Id;udk csufcsiff;vdkufoGm;w,f?
aemfqkdif;[m AkdvfcsKyfvZGefwef&JUwyfawG csDwufvmNyD qkdwmM um;wmeJU
vm;&Id;udkvufvTwfNyD; &Srf;jynfajrmufzufzsm;qDrSm&dSwJh erf;crf;NrdKUukd
xGufoGm;w,f? AdkvfcsKyfvZGefwef&JY wyfawGvnf; aemfqdkif;aemufudk
twif;vdkufw,f? aemfqdkif;[m erfhcrf;rSm tckdifrm wyfpGJNyD;om;
jzpfaewJhtwGuf AdkvfcsKyfvZGefwef&JU wyfawG[m erf;crf;eJU reD;ra0;
wae&mrSm acwfw pcef;csNyD; erf;crf;udk odrf;bkdU tpDtpOfawG vkyfae&w,f?
tJ'DtcsdefrSm 0efMuD;csKyf[molUrdwfaqG apmcGefcsKdudk awGUbdkUtwGuf vm&Id;udk
vdkufoGm;w,f? vm;&Id;av,OfysHuGif;xJrSm/ vlwa,mufrSrawGUbl;?
qif;vdkUaumif;yghrvm;vdkU owday;w,f? tpdk;&wyfawG vmwJhtcg
aemfqdkif;[m cHrwdkufbl; vm;&Id;xJu qkwfoGm;w,f? tJ'gaMumifh vm;&Id;udk
tpkd;&wyfawGjyefodrf;NyD;NyDqkdwm igaoaocsmcsm odw,fvkdU 0efMuD;csKyfu

ajymw,f? 'gayrJh 'Dreuf uRefawmfwdkU 'Dudkra&mufcif aemfqkdif;wkdUu


vm;&Id;udk jyefodrf;r,fqdk&if odrf;Edkifp&m taMumif;&dSw,fvkdU udk,f&Hawmfu
ajzw,f? 0efMuD;csKyfvnf; bmrSrajymbJ cPavmufpOf;pm;aeNyD;
wywfESpfywfavmuf 0JMunfhvdkufygtHk;uG,fvdkU trdefUay;vkdufw,f?
udk,f&HawmfvJ ydkif;avmhudk taMumif;Mum;w,f? tJ'Dvkd
wywfESpfywf0JaywJhvnf; bmrS taMumif;rxl;bl;? tJ'Dtcg 0efMuD;csKyfu
qif;awmhqif; 'gayrJh pufawmh csufcsif; r&yfvkdufayapeJU? tajctaeqdk;&if
tay:jyefwuf&r,f? &Jabmfav;awGvnf; aoewfawG toifhvkyfxm;ayapvkdU
olUudk,f&Hawmfudk trdefUay;w,f? uGif;xJudk av,OfysH xdk;qif;vdkufwJhtcgrS
av,OfysHuGif;bufqDudk tMudKvmolawG&JU armfawmfum;armif;vmwm
cyfvSrf;vSrf;rSmawGU&w,f?
AkdvfcsKyf vZGefwefvnf; olUwyfom;av;awGtwGuf taEG;xnfudk &Sm&atmif
vm;&Id;udk jyefvmckdufjzpfaewmeJU 0efMuD;csKyf[m vZGefwefudk awGUawGUcsif;
&Srf;jynfe,f OufuXtaMumif;udk ar;w,f? rdk;rdwfrSm a&mufaew,fvkdU
tckdiftrmowif;&wmeJU csKd bmrSryleJU? uRefawmf'DrSm a&mufaeNyD?
,ckpm,lvmwJh AdkvfcsKyf vZGefwefeJU vm;&Id;udk tjrefjyefvdkufvmygvdkU
pma&;vkdufw,f? apmcGefcsKdvnf; 0rf;omtm;&eJU vkdufvmw,f? 'gayrJh
0efMuD;csKyf[m vm;&Id;rSm Mum&SnfraeEdkifbl;? erfhcrf;udk aemfqdkifvufxJu
jyefodrf;bdkUtwGuf erfhcrf; teD;pcef;csxm;wJh wyfom;uav;awGrSm
umuD,leD;azmif; wxnfpDbJ&dSw,f? erfhcrf;&JU tat;'Pfudk rcHEdkifbl;?
nbufrSm ydkqkd;w,f? rD;vIHjyef&ifvnf; &efolu
aoewfeJUvSrf;vSrf;ypfwJhtwGuf txdtckdufawG&dSw,f? tJ'gaMumifh
0efMuD;csKyf[m ppfom;uav;aw G twGuf taEG;xnf&Sm&atmif &efukefudk
csufcsif; jyef&w,f? tajctae[m b,favmufqdk;aeovJqdk&if
qG,fwmESpf&mavmufeJU oufuvyfapmifESpf&mavmufudk ppf&kH;uvnf;
ray;Ekdif/ &JcsKyf&kH;uvnf; ray;Ekdif/ aemufqHk;rSm rwwfEkdifawmhbl;? aq;&kHu
vlrrmawGtwGuf NAdwdoQppfwyfu awmif;,lxm;vkdufwJh
oufuvyfapmifjzLMuD;awGxJu apmifESpf&m,l&w,f? qG,fwmawG
&Smr&wJhtwGuf NAdwdoQppfwyfu vlrrmawGtwGuf ay;ypfcJhwJh t0wfawGxJu
aEG;rJht0wf av;ig;&mavmufudk ,l&w,f? tJ'gawGudk txkyfawGxkwfckdif;NyD;
0efNuD;csKyfudk,fwkdif vm;&Id;udk ,loGm;w,f? vm;&Id;u ppfom;uav;awG&dSwJh
pcef;udk armfawmfum;eJU ydkUae&if tawmfMumr,f? tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyf[m
&Srf;jynfe,f OufuXudk av,OfysHay:wifNyD; tJ'Dpcef;ay:udk armif;oGm;w,f?
pcef;ay:udk a&mufawmhrS txkyfawGudk av,OfysHay:u ypfcsckdif;vkdufw,f?

wyfrawmf? &J? ppf&Jacgif;aqmifawG[m 0efNuD;csKyf ae&l;qDu


&vmwJhvufeufawGeJU wyfopfawGaxmifMuw,f? wyfom;a[mif;awG&JU
vufeuftpkwftjywfawGudk topfawGeJU tpm;xkd;Muw,f?
1949ckESpf Ekdif0ifvmvxJudk a&mufwJhtcg tJ'DwyfawG[m tawmfuav;
awmifhwif; vmMuwJhtwGuf olykefawG odrf;xm;wJh jrdKUMuD;NrdKUuav;awGudk
wjrdKuNyD;wNrdKU jyefodrf;vmEkdifw,f?
tckvkd tpdk;&u wajz;ajz;EkdifjyKvmwJh tcsdefwcsdefrSm 0efMuD;csKyf ocifEk[m
tjzpftysufwckukd jAKef;ueJ ajy;NyD; owd&w,f? tJ'Dtjzpftysufu 'Dvkd
1949ckESpfxJrSm w&kwfuGefjrLepfawG atmifyGJcH&bkdU eD;wJhtcg pwmvif[m
armfpudkjrdKUawmfudk w&kwf uGefjrLepfacgif;aqmifawG zdwfNyD;
rif;wdkUcsefau&dSwfudk ,efpDjrpf0Srf;txdbJwdkufMu? ,efpDjrpf0Srf;&JU awmifykdif;rSm
csefau&dSwfaeayapvkdU Mo0g'ay;w,f? 'DMo0g'[m w&kwfawG&JU
tusKd;pD;yGm;udk MunfhNyD;ay;wJh No0g'r[kwfbl;? &yf&Sif;awG&JU tusKd;pD;yGm;udk
MunfhNyD;ay;wJh Mo0g'bJ? w&kwfuGefjrLepfawG[m w&kwfwEdkifiHvHk;udk
odrf;Ekdif&if tifrwef tiftm; MuD;rm;NyD; &yf&Sif; uGefjrLepfawG&JU
MoZmatmufu vGwfajrmufoGm;rSmudk rvkdvm;wJhtwGuf pwmvif[m
tJ'DtMuHudk ay;vdkufwmygbJ? w&kwfuGefjrLepfawGuvnf;
b,f&nf&G,fcsufeJU 'DMo0g'udk ay;w,fqdkwm aumif;aumif;odw,f?
tJ'gaMumifh pwmvif&JU a&SUrSmawmh bmrSjyefrajymbl;? Nidrfaew,f?
w&kwfjynfudk jyefa&mufwJhtcg tJ'D pwmvif&JU Mo0g'udk tdrfomxJ
ypfcsvdkufNyD; csefau&Sdwfudk w&kwfjynfr wckvHk;u armif;xkwfypfvkdufw,f?
ArmEdkifiHrSm uGefjrLepfawG olykefxbdkU Zm'ifaemhuwqifh ay;vkdufwJh
Mo0g'[mvnf; ArmhtusKd;udk MunfhNyD;ay;wJhMo0g' r[kwfygbl;? 'kwd,
urmppfMud;NyD;wJhtcg t*Fvdyf tar&duefuwbuf &k&Sm;uwbuf ppfat;
tMuD;tus,fjzpfaeMuw,f? tdEd,u uGefu&uftpdk;&eJU ArmEkdifiHu zqyv
tpdk;&wdkU[m vGwfvyfa&;&NyD;&if t*Fvdyf tar&duef tkyfpkxJudk
ygMuvdrfhr,fvdkU pwmvifwkdUu ,lqMuw,f? tJ'D,lqcsuft& ArmEdkifiHeJU
tdEd,EkdifiHrSm uGefjrLepfawG tpdk;&wufjzpfNyD; ArmeJU tdEd,wdkU[m
&yf&Sif;tkyfpkxJudkygbdkUqkdwmu yxr&nf&G,fcsuf?
tu,fa&GUyxr&nf&G,fcsuf ratmifjrif&if uGefjrLepf ykefuefrIaMumifh?
t*Fvdyf? tar&duefawG&JUaemufvdkufawGvdkU? olwkdU,lqaeMuwJh zqyveJU
uGefu&uf tpkd;&awGu r&IrvScsdeJU ae&r,fqdkwmu 'kwd,&nf&G,fcsuf
tJ'D&nf&G,fcsufESpfckeJU pwmvif[m ArmeJU tdEd, uGefjrLepfawGudk
olykefxbdkUMo0g'ay;vkdufwmygbJ?

tu,fa&GUom ArmuGefjrLepfawG[m w&kwfuGefjrLepfawGvkd


Zm'if;aemhuwqifh ay;vkdufwJh pwmvif&JU Mo0g'udk tdrfomxJ
vTifhypfvkdufr,fqkd&if jynfaxmifpk vnf; tckvkd r&IrvS epfemysufpD; &rSm
r[kwfbl;? olwkdU&JUygwDudk pepfwuszGJUpnf;NyD; jynfolvlxkudk pepfwus
pnf;&Hk;EkdifwJhtwGuf aemufwywf a&G;aumufyGJrSm zqyv vufxJu
face=WinKalaw jynfhol@tmPmudk w&m;Oya't& {uefrvGJ odrf;ekdifrSmbJ?
tckawmh pwmvif&JU Mo0g' emcHrdwJhtwGuf uGefjrLepftzGJUMuD;[m
jydKusysufpD;&&SmavNyDvdkU pOf;pm;rdNyD; ocifEk[m tMuD;tus,f
EkdifiHa&;oHa0*&aew,f?
'Dtcef;udkrydwfcif 'Dae&mrSmta&;MuD;wJh ar;cGef;wckudk ar;csifw,f?
1948ckESpf rwfvukefavmufupNyD; 1948ckESpf tqHk;avmuftxd
jynfolpkjrefrmEdkifiHawmfay:udk usa&mufcJhwJh ab;awG &efawG
tef'&m,fawG[m odyfaMumufp&maumif;w,f? olwkdUaMumifh
jynfaxmifpkysufusoGm;Edkifw,f? 'gayrJh rysufbl;/ tJ'gbmaMumifhvJ?
rysufwm[m wjcm;aMumifhr[kwfbl;/ atmufygtaMumif;awGaMumifhygbJ?
(1) wyfrawmf? &J? ppf&J? ppf0efxrf; tzGJUawGxJu tawmfrsm;rsm;[m
opfpmazgufNyD; &efukefeJU aygif;oGm;MuayrJh opfpm&dSNyD; oufqkdif&m
wyfawGxJrSm usef&pfwJholawG[m csD;usL;p&maumif;w,f? 0efMuD;csKyfeJU
0efMuD;awG pGefU&w,fqkdwmu wESpfrSm q,fav; ig;&uf? w&ufrSm
oHk;av;em&Davmuf&dSawmh raygh? 'Dwyfom;awG pGefU&wmu wESpfrSm
(365)&uf/ w&ufrSm (24)em&D? 0efMuD;csKyfeJU 0efMuD;awG
ppfrsufESmawGudkvm&if tMumqHk; oHk;av;em&Davmuf aeawmhrSmaygh?
tJ'DtcsdefawGwkef;u wkdufyGJawGursm; wyfom;awGu eJaewJhtwGuf
wyfom;awG[m rsufESm &GmwnfaeMu&&Smw,f? 0efMuD;csKyfeJU 0efMuD;awGrSm
t0wftpm; tifrwefeJygw,fqkd&ifawmif awmif&Snfykqkd;? ydk;tuseJU
ydk;ykqdk;ESpfxnf? oHk;xnfavmufawmh &dSMutHk;rSmygbJ?
'Dwyfom;uav;awGrSmawmh 0wfaewJh ,leDazmif;wpHk pkwf&if
aemufxyftopfwpHk tcsdefrSD&bdkU rvG,fbl;? csrf;wJhtcg apmifaEG;aEG;NcHK&bdkU
rvG,fbl;? 'gayrJh bmbJjzpfjzpf aoewfajymif;0u
tmPmqif;oufw,fqkdwmudk rrdSwfrokef ,HkMunfaeMuwJh
tmPm&SifawGatmuf jynfaxmifpkol jynfaxmifpkom;awG
a&mufroGm;&avatmif 'Dwyfom;awG[m opfpmrazgufbJ jynfaxmifpkudk
umuG,fay;cJhMuw,f?
(2) &Srf;? csif;? ucsif? u,m; tp&dSwJh awmifwef;om;awG&JU opfpm&dSrIeJU

udk,fa&mpdwfyg ulnDtm;ay;rIawG[mvnf; jynfaxmifpk NydKusroGm;atmif


xdef;ay;wJhae&mrSm tifrwef ta&;yg t&ma&mufcJhw,f?
(3) autif,lykefuefwmudk axmufcHwJh u&iftrsKd;om;awG[m
ig;&mckdifEIef;xuf rykdygbl;vkdU tJ'Dtcsdefwkef;u 0efMuD;csKyf ocifEk[m
vlod&SifMum;ausnmcJhbl;w,f? autif,lykefuefrIudk axmufcHMuwJh
u&ifvlOD;a&avmufawmhrrsm;bl;? 'gayrJh tpkd;&udkaxmufcHMuwJh
u&ifawGvnf; &dSoavmuf &dSw,fqdkwm rSwfwrf;eJU ckdifckdifrmrmjyEkdifw,f?
usefwJh u&ifawGuawmh tpkd;&udkvnf;rul/ autif,ludkvnf; raxmufcH/
vlat;awGjzpfMuwJhtwkdif; olwkdU[molwkdU cyfat;at;aeMuwmygbJ?
(4) OD;AaqG? OD;ausmfNidrf;? ocifwifwkdU acgif;aqmifwJh qdk&S,fvpfawGeJU
AdkvfrSL;atmif AkdvfpdefrSefwdkU acgif;aqmifwJh &Jabmf0gawG&JU MudK;yrf;csufawGvJ
reJygbl;? olwkdU&JU tm;wufoa&m ulnDrIudk r&bJ 0efMuD;csKyfocifEk
wOD;wnf; jynfaxmifpkNydKrusatmif b,fenf;eJU rS rxdef;Edkfifygbl;?
(5) owif;pmawG[m wcgwcgrSmawmh tpkd;&udk rsufvHk;jyL;oGm;atmif
taESmuft,Suf ay; w,f? 'gayrJh tm;vHk;NcHKMunfhvkduf&if olykefawGudk
wkdufwJhae&mrSm tpkd;&[m owif;pmawGqDu tultnDtrsm;MuD;&w,f?
(6) olykefe,fajrawGrSm jynfolvlxkw&yfvHk;[m vlUrlvtcGifhta&;awG
todrf;cH&NyD; iykvnf;aMumuf& ? i&SnfvJaMumuf&? ijyL;vJaMumuf&?
iNyJvJaMumuf&eJU aoewfudkifxm;wJh olykefrSeforQtm;vHk;udk
aMumufaeMu&w,f? jynfolvlxk&JU ypfpnf;awGqdkjyef&ifvnf; olwkdU
rvdkcsifwmrSbJ usefawmhw,f? vdkcsifwmrSeforQtm;vHk; tvkcHMu&wmbJ?
aemufNyD;awmhvnf; olykefawG[m Oya't& tkyfcsKyfwmr[kwfbJ xifovkd
tkyfcsKyfaeMuwmjzpfwJhtwGuf tjypfbmrSr&dSbJeJUvnf; towfcHcsifcH&wmbJ?
tcsKyftaESmif tzrf;tqD; cHcsifcH&wmbJ? tpdk;&e,fajrrSmqkd&if 'Dvdkr[kwfbl;?
vufeufudkifNyD; olykefx&r,fqkdwmudkom rajymeJU usefwmawG
tukefajymvkdU&w,f? tpkd;&udk pifjrifhay:ujzpfjzpf? pme,fZif;awGxJujzpfjzpf?
MudKufovkd a0zefEdkifw,f? qEjyNyD;MudKufovkd &IwfcsEdkifw,f? jynfolvlxk[m
Oya'udk rcsKd;azmufoa&GU orwudkvnf; aMumufp&mrvdk 0efMuD;csKyfwkdU
0efMuD;wkdUudkvnf; aMumufp&mrvdk? rw&m; ojzifh tzrf;tqD;
tcsKyfaESmifcH&w,fxif&if w&m;vTwfawmfcsKyftxd t,lcHEdkifcGifh&dw,f?
aoewf0g'&JU atmufrSm vlawG[m oif;xm;wJh EGm;awGyrm aeMu&NyD;/
Oya'0g'atmufrSmawmh jynfolvlxk[m *kPf&dSwJhodufcg&dSwJhvlawGvdk
wifhwifhw,fw,f? x,fx,f0g0g aeEkdifMuyguvm; qdkwJhtcsufudk
jynfolvlxk[m rsuf0g;xifxifjrifvmMuw,f? olykefawG&JU aoewf0g'eJU

tpdk;&&JU Oya'0g'wkdU&JU jcm;em;csufudk tckvkd jrifvmMuwJhtwGuf


jynfolvlxk[m aoewf0g'udk rsufrkef;MudK;? apmufjrifuyfvmw,f?
Oya'0g'udk wpxufwp wkd;NyD; cspfjrwfEdk;vmMuw,f? tJ'DjynfolvlxkxJu
ajymEkdifqkdEdkif ajymwwfqkdwwf &dSwJhvlawG[m aoewf0g'udk
trkef;MuD;rkef;aewJh olwkdU&JU rkef;pdwfawGeJU Oya'0g'udk tcspfMuD;
cspfaeMuolwkdU&JU cspfpdwfawGu wkdufwGef;MuwJhtwGuf tjcm;b,folurS
olwkdUudk rwkdufwGef;&bJ vbuf&nfMurf;0kdif;? vbuf&nfqkdif? &SifjyKem;o
yZif;wuf? r*FvmaqmifawGrSmbJjzpfjzpf ukefukefajymvkdufr,f
romtdrfrSmbJjzpfjzpf b,fae&mrSmbJjzpfjzpf tcGifhaumif;&wJh ae&mwkdif;rSm
olwkdU&JU 0rf;xJrSm&dSwJh rkef;pdwfeJU cspfpdwfawGudk tukeftefxkwfMuwmbJ?
tckvdk olwkdU&JU tefxkwfrIawG[m jynfaxmifpk jyKdusroGm;atmif
xdef;wJhae&mrSm wenf;wvrf;tm;jzifh tultnD taxmuftyHh jzpfw,f?
(7) tJ'DtcsdefawGrSmwkef;u 0efMuD;csKyfocifEkqDudk u&ifc&pf,mef
oif;tkyfq&mawG &Hzef&HcgvmMuNyD; xm0&ocif[m 0efMuD;csKyfocifEkudk
aumif;csD;ay;awmfrlygap tp&dSwJh qkrGefaumif;awGeJU qkawmif;ay;Muw,f??
qkawmif;NyD;wJhtcg wOD;eJU wOD;owfwmjzwfwmawG[m a,&Iocif&JU
vrf;pOfr[kwfbl;? tJ'Dawmh a,&I ocifukd udk;uG,fqnf;uyfaeMuwJh
c&pf,mef *dkPf;om;awG[m aoG;acsmif;pD;atmif vkyfay;aewJh vrf;pOfudk
rvdkufMubkdU olwkdUvufatmufrSm&dSaeMuwJh c&pf,mefawGudk olwdkUtNrJwrf;
qHk;raeygw,fvdkU 0efMuD;csKyfudk ajymw,f? tJ'DvkdbJ tpOfqHk;raeMuwJh
q&mMuD;awG c&pf,mef bkef;MuD;awG[m olwkdU[meJU olwkdU wEdkifiHvHk;rSm
trsm;MuD;&dSaeMurSmbJ qkdwmudk 0efMuD;csKyfocifEk[m rrdSwfrokef,Hkw,f?
aemufNyD;awmh olykefawG awmckdaeMuwJh ae&mwdki;frSm
Ak'f"bmombkef;MuD;awG&dSw,f? tJ'Dbkef;MuD;awGxJu tawmfrsm;rsm;
olUtoufrowfbkdU? olUOpfpmrckd;bkdU-rvkbdkU?
udk,fhvifudk,hfr,m;r[kwfolawGeJU roGm;vm-rvGefusL;bdkU? vdrfrajymbkdU/
t&ufraomufbkdU olykefawGudk qHk;rMurSmygbJ? tJ'Dbmoma&;qkdif&m
olawmfaumif;awG&JU MudK;yrf;csufawG[mvnf; jynfaxmifpk NydKrusatmif
xdef;ay;wJhae&mrSm tawmfxda&mufygw,f? tckazmfjycJhwJh yk*dKvfawG&JU
MudK;yrf;csufawG[m jynfaxmifpkorkdif;rSmomru urmhorkdif;rSmyg tifrwef
ajymifajrmufEdkifwJh MudK;yrf;csufawG jzpfMuwJhtwdkif; tJ'DMudK;yrf;csufawGudk
aoaocsmcsm okawoe vkyfNyD; *&kwpdkuf rSwfwrf;wifxm;xkdufw,f?
tckpmtkyfu us,fus,fjyefUjyefU a&;EkdifwJh jynfaxmifpkorkdif; r[kwf? orkdif;eJU
pmvkduf&if tifrwef usOf;ajrmif;aewJh vlwa,muf&JU txkwfywfwd rQom

jzpfaewJhtwGuf txufygtcsufawGudk 'DpmtkyfxJrSm razmfjyEdkifwm pma&;ol


0rf;eJygw,f?
1950ckESpfxJudk 0ifvmwJhtcg tpdk;&tzGJU[m a&S;wkef;ueJU rwlawmhbl;?
touf&I&wm eJeJacsmifvmNyD/ tJ'gaMumifh ZGefvtv,favmufrSm usif;ywJh
0efMuD;rsm; tpnf;ta0;rSm uJ rdwfaqGwdkU uRefawmfreufjzef
omoemh&dyfomudkoGm;NyD; w&m;tm;xkwfvdkuftHk;r,f? ocFg&kyufcOmPf
udk&wJhtxd tm;xkwfbkdU uRefawmft"dXmefjyKxm;w,f? tJ'gaMumifh
'DOmPfudk&NyD;rSbJ uRefawmfjyefvmawmhr,f? tJ'DtwGif; wEkdifiHvHk;rSm
rD;[kef;[kef;awmufonfhwkdifatmif uRefawmfhudk vmrac:MueJU/ cifAsm;wkdUbJ
'DrD;udkEdkifatmif owfMuayawmhvkdU ajymNyD; 0efMuD;csKyfocifEk[m
omoemh&dyfomudk ajymif;oGm;w,f? Zlvkdifv (20)&ufaeUavmufrSmrS
olt"dXmefjyKxm;wJh ocFg&kyufcOmPfudk ocifEk&w,f? aA'ifpum;eJU ajym&&if
tJ'Dtcsdefu jynfaxmifpk&JU vufay:u &m[kN*dKvfqif;oGm;NyD xifw,f?
ocifEk w&m;tm;xkwfaewkef; jynfaxmifpkudk aemufxyfrD;wrD;
avmifjyefNyDvkdU qdk&avmufatmif qdk;&Gm;wJhtjzpftysuf wckrSrjzpfysufcJhbl;?
tcef; 25
1950ckESpftwGif; a&muf&dSvmawmh 0efMuD;csKyfocifEk[m olUeHr,fa&SUu
(ocif) udkjzKwfvkdufNyD; OD;EkvkdU trnfajymif;vkdufw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m Ak'f"w&m;awmf&JUvTrf;rdk;rIudk touf(20)avmufupNyD;
,Hk,HkMunfMunf cH,lcJholjzpfwJhtavQmuf bmoma&;eJU ywfoufwJh
olUt,ltq? olUoabmxm;awGudk 'Dae&mrSm
eJeJavmufazmfjyoifhw,fxifw,f?
Ak'f"w&m;awmft& wavmuvHk;rSm tMurf;tm;jzifh owfw0g (7)rsKd;&dSw,f?
'Dowfw0gawG[m (1) jA[m/ (2) ewf/ (3) vl/ (4) tol&um,f/ (5)
Nydwfwm/ (6) wd&pmef/ (7) i&Jom;qdkwJh (7)rsKd;bJjzpfw,f?
'Dowfw0gawGxJu b,folrS rwnfNrJbl;? waeUus&ifaoMu&r,f?
aowJhtcg olwkdU [m csKyfroGm;bl;? olwkdU&JU ukodkvfuH?
tukodkvfuHawGtwdkif; owfw0g(7)rsKd;xJu wrsKd;rsKd;jyefjzpf& r,f?
tMurf;tm;jzifhajym&&if ukodkvfawGudkvkyfcJhwJholawG[m vlawG? ewfawG?
jA[mawG jyefjzpfMuw,f? tukodkvfeJU uGJ&jcif;qdkwJh qif;&JrIawGeJU
tNrJawGUae&w,f?
'Dqif;&JrIawGu vGwfajrmufcsifw,fqdk&if b0opfawG jzpfatmifvkyfay;aewJh
avmb? a'go? arm[ qdkwJh udavomawGudk tMuGif;r&dSatmif
owfypfEkdif&r,f? 'DvkdowfypfEdkifwJhtwGuf udavomawG tMuGif;rJh

csKyfNidrf;aejcif;udk edAmefvdkU ac:w,f? 'Dvkd udavomawG csKyfNidrf;aewJh


yk*dKvfudk t&[wfvdkY ac:w,f? t&[wfaowJhtcg
aemufxyfb0opfrjzpfawmhbl;? b0opf rjzpf&wJhtwGuf tMudfrfMudrf tzefzef
tkdjcif;? emjcif;? pdwfqif;&Jjzpfjcif;? aojcif;? cspfcifolrsm;ESifh uGJ&jcif;qkdwJh
qif;&J awGu wcgwnf; vGwfajrmufoGm;w,f? 'Dvkd vGwfajrmufoGm;wmudk
a0g[m&tm;jzifh edAmefpH0efw,fvdkU Ak'f"bmom0ifawGu ac:Muw,f?
tckvdkvGwfajrmufoGm;apEkdifwJh w&m;udk jrwfpGmbk&m;awG
yGifhawmfrlrSMum;&w,f? yGifhawmfrrlwJhtcg rMum;&bl;?
bk&m;awGuvJ cPcP ryGifhMubl;? wcgwcg urmawGjzpfay:vmNyD;
ukefqHk;omoGm;Mumw,f/ bk&m;wqlrS ryGifhbl;? wcsKdU urmawGusawmh
wqlomyGifhw,f? b,furmrSmrS ig;qlxufydkryGifhbl;?
bk&m;awGyGifhawmfrlMuwJh tcgawGrSmvnf; i&Jom;? wd&dpmef? Nydwm?
tol&um,f qkdwJh tyg,f av;bHkom;awG[m w&m;awmfukd
em;rvnfEdkifMubl;? vlewfjA[mawGom em;vnfEkdifMuw,f?
vlewfjA[mawGrSmvnf; jrwfpGmbk&m;udk ,HkMunfMuolawGom w&m;awmfudk
emMur,f? w&m;awmftwkdif; usifhMuHMur,f? r,HkMunfMuwJh
yk*dKvfawGusawmhemrSmvJr[kwfbl;? usifhrSmvJr[kwfbl;?
tckaz:jycJhwJhtcsufawGaMumifh tkd? em? ao? uGJtp&dSwJh
oHo&m0Vfqif;&JawGu vGwfajrmufapEkdifwJH w&m;awmfudk
Mum;emcGifh&bkdUqkdwm rvG,fbl;? tJ'gaMumifh tckvdkMum;emcGifh&wJhtcg
Ak'f"bmom0ifrSeforQ wjcm;bmudkrS vkyfbkdUrvkd? bk&m;qk?
ypfapPuAk'f"qk?t*f*om0uqk? r[mom0uqk qkdwJh qkav;rsKd;xJu
wrsKd;rsKd;udk yefqifolrsm;twGuf ocFg&kyufcOmPfudk a&S;OD;pGm &atmif
tm;xkwf&r,f? 'D?Pfudk&NyD;NyDqkdawmhrS yg&rDq,fyg;udk rdrd wwfEkdifoavmuf
jznfhusifh&r,f? yuwdom0uqkudk yefqifoluawmh 'Db0rSmbJ &[Emjzpf&if
taumif;qHk;bJ? 'Dvkdtm;rxkwfEdkif&if 'Db0rSm teJqHk;tjzpfeJU r*f(4)r*f&dSwJh
txJu atmufqHk;r*fjzpfwJh aomwmywfwdr*fudk &atmif tm;xkwf&r,f?
'Dvkdtm;xkwfwm[m tdk? em? ao? uGJ tp&dSwJh oHo&m0Vfqif;&JawGu
vGwfajrmufa&;twGuf t"du tcsufMuD;jzpfaewmaMumifh
Ak'f"bmom0ifrSeforQ[m ta&;rMuD;wmawGudk aemufa&TUxm;NyD; ta&;MuD;wJh
t"dutcsufudk a&S;OD;pGm vkyfMu&r,f?
tckvkd tcGifhaumif;MuD;udk &&dSwkef; t"du tcsufMuD;udkrvkyfrdbJ ayghayghqq
aeoGm;Mu&if aemifb0rSm 'Dw&m;awmfawGeJU jyefawGUbdkUqdkwm rvG,fbl;?
aemifb0rSm i&JeJU wd&dpmefbHkawGudk a&mufae&if w&m;awmfudk

em;rvnfEdkifawmhbl;? aemifb0rSmvlewfjA[mbJ jyefjzpfonfhwkdifatmif


'Db0wkef;ubk&m;udk ,HkMunfcJhol[m aemifb0rSmvnf; 'DvkdbJqufNyD;
,HkMunfvdrfhtHk;r,fvdkU b,folrS tmrrcHEkdifbl;? tJ'gaMumifh wckb0rSm
tifrwef MuD;us,fwJh tcGifhaumif;MuD;udk &&dSwkef; Ak'f"bmom0ifwkdif;[m
oHo&m0Vfqif;&JawGu vGwfajrmufa&;twGuf ckeuajymcJhwJhtwkdif; tpGrf;ukef
tm;xkwfMu&r,f?
'gayrJh Ak'f"bmom0ifawGxJrSm tckajymovkd b,fESpfa,muftm;xkwfMuovJ?
OD;Ek&JU cefUrSef;ajct&qkd&if Ak'f"bmom0ifwaxmifavmufrSmrS
w&m;tm;xkwfol[m wa,mufavmufbJ&dSawm hr,f?
w&m;tm;xkwfwmuawmh eJeJcufvkdU xm;vkdufygtHk;? w&m;udkem;vnfolawG
Ak'f"bmom0ifawG xJrSm b,favmuf&dSrvJ? w&mrSm wa,mufavmufbJ
&dSawmhr,fvdkU OD;EkcefUrSef;Munfhrdw,f?
oHo&m 0Vfqif;&JawGu vGwfajrmufa&;twGuf
jrwfpGmbk&m;a[mMum;xm;cJhwJh w&m;awmfrSm oDv? orm"d? ynmqkdNyD;
tydkif;MuD; (3)ykdif;&dSw,f? oDvqkdwm udk,furaumif;wmudk rvkyfatmif
EIwfuraumif;wmudk rajymatmif xdef;odrf;wJhtydkif;jzifw,f? orm"dqdkwmu
tpOfxm0& jyefUvGifhaewJh pdwfawGudk tm&Hkwckwcktay:rSm wnfNidrfaeatmif
xdef;odrf;wJh tydkif;jzpfw,f? ynmqkdwmu avmb?a'go? arm[m qkdwJh
udavomawGudk tMuGif;rJh okwfoifypfEkdifwJh r*fnmPfzdknmPfawGudk&atmif
urXmef;xkdifwJhtydkif;jzpfw,f?
tJ'Dtydkif;(3)ydkif; &dSwJhtxJu orm"deJUynmydkif;[m em;vnfbdkUcufw,f?
oDvydkif;uawmh em;vnfbkdUvG,fw,f?
tJ'DoDvtydkif;rSm jrwfpGmbk&m;[m (5)yg;oDv? (8)yg;oDv? (9)yg;oDv?
(10)yg;oDv tp&dS ojzifh oDvawGudk trsKd;rsKd;cGJjcm;NyD; a[mypfcJhw,f?
tJ'DoDvawGxJrSm (5)yg;oDvqdkwm[m Ak'f"bmom0if wkdif; teJqHk;
udk,fusifhw&m;tjzpfeJU apmifhxdef;&rJhoDvjzpfw,f? tJ'DoDvxJrSmygwJh
udk,fusifh w&m;(5)rsKd;[m bmvJqdkwmudk aoaocsmcsm odwJhvlawG
Ak'f"bmom0ifawGxJrSm b,favmuf&dSovJ?
OD;Ek[m touf(15)ESpfeJU (30)Mum;xJrSm &dSwJhvli,fawGudk tawmfrsm;rsm;
tMudrfrsm;rsm; ppfMunfhbl;w,f? ig;yg;oDv[m bmvJqkdwmudk ususee
ajymjyEdkifwJh vli,fawG[m w&mrSm q,fa,mufavmufbJ&dSawmhr,f?
Ak'f"bmom0ifawGxJrSm bk&m;? w&m;? oHCm &wemoHk;yg;udk xdjcif;ig;yg;eJU
tcsKd;usus &dSckd;wwfwJh vlawG[m w&mrSm q,fa,mufavmufbJ&dSawmhr,f?
tJ'DtcsufawGudkawGU&wJhtcg 'DAk'f"bmom0ifawG[m oHo&m0Vfqif;&Ju

vGwfajrmufa&;twGuf olwkdU&&dSaewJh tcGifhaumif;MuD;udk


tvGJoHk;pm;vkyfaeMuNyDvkdU awG;rdNyD; OD;Ek[m &ifqkdUaew,f?
tJ'gaMumifh-(1) Ak'f"bmom0ifawG[m bmoma&;rSm pdwf0ifpm;vmatmif
(2)oHo&m0Vf qif;&JawGu vGwfajrmufapEdkifwJh Ak'f"w&m;awmfudk
odEkdiforQod&dSvmMuatmif/ (3)'DvkdodMuNyD; oHo&m0Vfqif;&JawGu
vGwfajrmufa&;twGuf w&m;tm;xkwfMuatmif 0efMuD;csKyfOD;Ek[m
olwwfEkdifoa&GU vkyfay;oGm;w,f? 'Dvkdvkyfay;oGm;wJh
bmoma&;vkyfief;awGxJu vkyfief;wcsKdUudk 'Dae&mrSm
tusOf;csKyfavmufazmfjycsifw,f?
(1) bkef;MuD;ausmif;awGrSm ygVdwufuodkvfawG xlaxmifay;w,f?
(2) vlpmjyefyGJawGeJU bkef;JMuD;pmjyefyGJawGudk usif;yay;cJhw,f?
vlpmjyefyGJawGxJu axmifusaewJh tusOf;om;awGtwGuf vkyfay;cJhwJh
pmjyefyGJ[m txl;rSwfom;p&maumif;w,f? axmifxJu pmjyefyGJawGrSm
atmifrSwf&wJh tusOf;om;awG[m avQmh&ufawG&w,f? jrefjrefvGwfcsifwJh
tusOf;om;awG[m tJ'DpmjyefyGJawGrSm atmifrSwfawG&atmif
txl;MudK;pm;Muw,f?
bkef;MuD;pmjyefyGJawGxJu wdyd#ua& pmjyefyGJ[m
txkl;rSwfom;p&maumif;w,f? 'DpmjyefyGJudk yxrtMudrfusif;yaewJhtcg
tif;pdefw0kdufrSm autif'DtkdawGeJU tpdk;&wyfom;awG&JU wkdufyGJawG[m
tawmfjyif;xefwkef;&dSao;w,f? wcgwcg ypfoHcwfoHwcsKdUudk
pmar;yGJvkyfaewJh ae&mu Mum;&w,f? 'DwkdufyGJawGaMumifh 'DpmjyefyGJudk
a&GUqkdif;ypfbdkU bmoma&;acgif;aqmifwcsKdUuawmif 0efMuD;csKyfOD;Ekudk
tMuHay; Mu&wJhtxd jzpfcJh&ao;w,f?
tif;pdefwkdufyGJxufydkNyD; pdwf0ifpm;p&maumif;wJh tcsufwcsufudk 'Dae&mrSm
eJeJavmufazmfjycsifw,f? wdyd#ua&pmjyefyGJqkdwm okwfwH? 0denf;?
tbd"rmqdkwJh yd#uwfoHk;yHkqkdwm reJbl;? pmtkyfaygif; (50)ausmfw,f?
pmtkyfwtkyfrSm pmrsufESm(400)avmuf&dSw,f? tJ'gaMumifh pmjyefyGJudk
tputqHk;xd wqufwnf; rusif;yEkdifbl;? Mum;rSmtem;ay;NyD; usif;y&w,f?
ESpfpOfESpfwkdif; tm*HkeJU a&;ajz(2)ckpvHk;udk atmifwJh udk,fawmfwyg;[m
yd#uwfoHk;yHkukefatmif av;ESpfajz&r,f? ref;'av;rSm ESpfpOfESpfwkdif; usif;ywJh
pMumoD[ pmjyefyGJ[m 'Dwdyd#ua& pmjyefyGJavmufrcufbl;? tJ'gawmif
tJ'DpmjyefyGJtwGuf pmusufMuwJh ukd,fawmfwcsKdU[m yifyef;vGef;wJhtwGuf
ysHawmfrlMuw,f? 'Dwdyd#ua& pmjyefyGJudkom usif;y&if &[ef;awGydkNyD;
ysHawmfrlMuvdrfhr,f? tJ'gaMumifh 'DpmjyefyGJudk rvkyfygeJU zsufypfygvdkU

&efukefu &[ef;wcsKdUu awmif;qdkMuw,f? 0efMuD;csKyfOD;EkwdkUvlpkuvnf;


rzsufbl;vkdU jyefMum;wJhtcg pmjyefyGJrvkyfjzpfatmif pmjyefyGJudk
oydwfwm;r,fvkdU tJ'D&[ef;awGu ausnmw,f? tJ'gaMumifh &JtzGJUudk
tapmifhcsxm;NyD; tJ'D yxrpmjyefyGJudk usif;y&w,f?
'DpmjyefyGJ[m uefUuGufwJh &[ef;awG taMumif;jywJhtwkdfif; tifrwefcufwJh
pmjyefyGJ ygbJ? tcktcsdeftxd pmjyefyGJtzGJUu pDpOfxm;wJhtwkdif; t&IH;r&dSbJ
*kPfxl;eJUatmifwm OD;0dpdwfwom&mbd0Ho udk,fawmfwyg;bJ&dSao;w,f?
wjcm;udk,fawmfawGuawmh wcgwcgwav tm*HkjyefwJhbufrSmusw,f?
wcgwav a&;ajzwJh bufrSmusw,f? atmifjrifatmif tMudrfMudrf jyefNyD;
ajz&w,f? 'gayrJh pmar;yGJtwGuf pmusuf&vGef;vdkU a&m*gpGJNyD; ysHvGefawmfrlwJh
&[ef;wyg;rS r&dScJhzl;bl;?
(3) 0efMuD;csKyfOD;Ek[m w&m;awmfudk q&meJUususee oifcJhzl;olr[kwf?
vlynm&dSrsm;? &[ef;ynm&dSrsm;&JY a[majymcsufrsm;udk teJi,f Mum;emzl;w,f?
a&;om;csufrsm;udk teJi,f avhvmzl;w,f? tJ'Daemuf
olem;vnforQuav;eJU tcGifhaumif;&wkdif; y&dwfowfeJeJudkjzpfjzpf?
rsm;rsm;udkjzpfjzpf w&m;a[mavh&dSw,f? jzefUcsDvkdolrsm;tm; olUa[m
ajymcsufawGudk "r'ge tjzpf vSL'gef;avh&dSw,f?
(4) yd#uwfoHk;yHkudk ygVdvkdu jrefrmvkd bmomjyefay;w,f? 'Dvkd
jzefUcsDay;vkdfufwJh twGuf ygVdvkd rwwfwJh Ak'f"bmom0iftawmfrsm;rsm;[m
yd?uwfoHk;yHkudk zwfEdkifvmMuw,f?
(5) Ak'f"w&m;awmfawGeJU tifrwefa0;aewJh awmifwef;a'oawGrSm
omoemjyKvkyfief;awGudk tm;ay;w,f?
(6) Ak'f"omoem pnfyifjyefUyGm;a&;udk aqmif&GufEkdifbkdUtwGuf Ak'f"omoem
tzGJUcsKyf wckudk zGJUpnf;ay;NyD; omoema&;udwfprsm;udk
aqmif&GufEkdif&eftwGuf tpdk;&u axmufyHhaMu; ay;xm;w,f?
(7) tpdk;&pmoifausmif;awGeJU wufuodkvfawGrSm Ak'f"w&m;awmfudk
oifMum;ydkUcsapw,f?
(8) ArmEdkifiHrSm yd#uwfoHk;yHkudk rif;wkef;rif; vufxufawmfwkef;u
ausmufpmxGif;NyD; rSwfwrf;wif xm;ypfcJhw,f? aemufacwfawGusawmh
yHkESdyfwdkuftrsKd;rsKd;u usrf;pmtkyfawG&kdufNyD; rSwfwrf;wifMuw,f?
tJ'DrSwfwrf;wifwJhtcg ausmufpmxGif;olawG rSm;NyD;xGif;rdwJhtwGuf
ausmufpmawGxJrSm trSm;t,Gif;awGygoGm;w,f?
pmtkyf&kdufwJhtcgawGrSmvnf; pmpDorm;awG pmjyifq&mawG
rSm;NyD;xnfhvdkufwJhtwGuf usrf;pmtkyfawGxJrSmvnf; trSm;t,Gif;awG

ygoGm;jyefw,f? 'DtrSm;t,Gif;awGudk tcsdefrD rjyifEkdif&if pmtrSm;aMumifh


tusifhtrSm;awG jzpfay:vmEkdifp&m tef'&m,fawG&dSaew,f? tJ'gaMumifh
&[ef;ynm&dS? vlynm&dSrsm;&JU Mo0g'ay;csuft& 'DtrSm;t,Gif;awGudk jyifbkdU
0efMuD;csKyfOD;Ek[m qXoHCm,emyGJawmfudkusif;yay;cJhw,f?
(9) Ak'f"w&m;awmfrSm tusifh[m odyfta&;MuD;w,f? tusifhr&dSbJ
w&m;awmf&JU trSefoabmawGudk rjrifEkdifbl;? tMurf;tm;jzifh tusifh[m
(3)rsKd;&dSw,f? (u) udk,furaumif;wmrvkyfatmif EIwfu raumif;wm
rajymatmif apmifhxdef;wJhtusifh/ (c) pdwfawG[mysHUvGifhjcif;r&dSbJ
tm&kHwckcktay:rSm wnfNidrfaeatmif vkyf&wJhtusifh/ (*) avmb? a'go?
arm[qdkwJh udavomawGudk tMuGif;r&dSatmif owf&wJhtusifhqdkwJh
tusifhoHk;rsKd;bJjzpfw,f? 'DtusifhoHk;rsKd;udk usifhEkdifatmifqdkNyD; a&S;OD;pGm
&efukefrSm omoem&dyfom trnfeJU urXmef;ausmif;wckzGifhay;w,f?
urXmef;q&mawGu w&m;awmf[m tifrwef tHhMozdkUaumif;w,f?
atmufqHk;r*fjzpfwJh aomwywfwdr*fudk&atmif w&m;tm;xkwfNyD;wmeJU
wjydKifeuf w&m;tm;xkwfolawG&JU pdwfoabmxm;awG[m xl;xl;jcm;jcm;
ajymif;oGm;w,fvkdU ajymMuw,f? OD;Ekvnf; prf;MunfhcsifwmeJU owf&rSmvnf;
0efrav;/ cdk;&wkduf&rSmvnf; 0efrav;/ umrrSm rSm;,Gif;pGmusifh&rSmvnf;
0efrav;/ vdrfajym&rSmvnf; 0efrav;/ t&ufaomuf&rSmvnf; 0efrav;/
tifrwefqkd;vGef;vkdU we,fvHk;u zdefUzdefUwkefatmif aMumuf&wJh
olUoli,fcsif;wa,muf ukdomoemh&dyfomydkUvkdufw,f?
w&m;tm;xkwfNyD;wJhtcg tHhMop&maumif;avmufatmif
vlaumif;wa,mufjzpfoGm;w,f? tJ'Doli,fcsif;vnf; w&m;awmfudkESpfNcdKuf
vGef;vkdU w&m;tm;xkwf&atmif olUrdef;rudk
omoemh&dyfomac:vmvdkufao;w,f? 'Dtjzpftysufudk jrif&NyD;wJhtcg
w&m;awmfrSm ,HkMunfrIawG tvGeftrif;jyif;xefvmwJhtwGuf
0efMuD;csKyfOD;Ek[m &efukefwifrubJ wEkdifiHvHk;rSm omoemh&dyfomawG
jyefyGm;oGm;atmif aqmif&Gufay;cJhw,f?
tpdk;&taeeJ omoema&;xJrSm 'Davmuf0ifNyD;ygaewmraumif;bl;vkdU
0efMuD;csKyf&JUrdwfaqGwcsKdUu 0efMuD;csKyfudk tMuHay;Muw,f? uRefawmfwkdU
tpdk;&tzGJUu jynfolvkxk&JU tusKd;pD;yGm;udk aqmif&GufbkdUtwGuf
jynfolvlxku a&G;aumufwifajrmufxm;wmbJ?
jynfolvlxk&JUtusKd;pD;yGm;xJrSm bmoma&;rygbl;vkdU b,folajymEdkifovJ?
ajym&iftJ'DvlrSm;vdrfhr,f? vlawG&JU vuf&dSb0[m tvGefqHk;
tESpfw&m&Sdawmhraygh? aemifb0rSm b,fESpfESpf&dSr,fqdkwm b,folrS *Pef;eJU

a&wGufrajyEdkifbl;? tESpfw&mavmuf&dSwJh 'Db0aumif;pm;a&;twGuf


tpdk;&tzGJU[m aqmif&GufEkdifw,fqkd&if ESpfta&twGuftm;jzifh tqHk;r&dSwJh
aemifb0aumif;pm;a&;twGuf bmjzpfvkdU raqmif&GufEkdfif&rSmvJ?
aqmif&GufEkdif&r,fvkdU ajymNyD; 0efMuD;csKyf OD;Ek[m oloGm;aewJhvrf;ay:u
eJeJuav;rS aemufwGefUroGm;bJ aoGzDroGm;bJ
qufNyD;oGm;NrJwkdif;oGm;aewmbJ?
ArmEdkifiHrSm (1) Ak'f"bmom0ifawG? (2) rlpvifbmom0ifawG/ (3)
c&pf,mefbmom0ifawG/ (4) [dELbmom0ifawG? (5) ewfudk;uG,folawG
&dSaew,f? 0efMuD;csKyf OD;Ek[m Ak'f"bmom0ifawGtwGufom
aqmif&Gufay;aewm r[kwfbl;? ol[m Ak'f"w&m;awmf&JU t&dyftm0goudk
ckdvIHwkdif; tifrwef MuD;us,fwJh pdwfcsrf;omrIudk&w,f?
wjcm;bmom0ifawGvnf; olwkdUtoD;oD; udk;uG,fMuwJh bmomawG&JU
t&dyftm0goudk ckdvIHwkdif; olUvkdbJ tifrwef MuD;us,fwJh pdwfcsrf;omrIudk
&MurSmbJ? tJ'DMuD;us,fwJh pdwfcsrf;omrIawGudk 'Dyk*dKvfawG[m
olUvkdbJ&Muygap qkdwJh udk,fcsif;pmemrI 0efMuD;csKyfOD;EkrSm &dSaew,f?
tJ'gaMumifh OD;Ek[m Ak'f" bmom0ifawGtwGuf aqmif&Gufay;ovdk
wjcm;bmom0ifawGtwGuf w&m;ojzifh aqmif&Guf ay;w,f?
Oyrm (1) bmoma&;twGuf axmufyHhaMu;udk ay;wJhtcg a&S;OD;pGm
axmufyHhaMu; b,favmufay;r,f qkdwmudk owfrSwfvkdufNyD; oufqkdif&m
bmoma&;tzGJUawGudk vlOD;a&tvkduf cGJa0ay;vkdufw,f?
(2) 0efMuD;csKyfOD;Ek[m tdEd,eJU oD[kdu bk&m;"mwfawmfeJU &[Em
"gwfawmfawGudk Ak'f" bmom0ifawG ylaZmfzdkUtwGuf ArmEdkifiHudk yifhvmw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m AufwDuefrSm ykyfudk *g&0jyKNyD; jyefvmwJhtcg ArmEdkifiHu
uufovpfawG jrwfEdk;rJh c&pfawmf&JU yHkawmfum;rsm;? pmtkyfrsm;?
ykyf&JU&kyfyHkcwfEdSyfxm;wJh wHqdyfrsm;udk AufwDuefu ,lvmNyD; c&pf,mefawGudk
a0ay;w,f?
(3) uufovpfacgif;aqmifrsm; tzGJUwzGJUudkzGJUNyD; ykyfudk *g&0jyK&atmif
tpdk;&p&dwfeJU apvTwfcJhw,f? tvm;wl rGwfpviftzGJUwzGJUNyD;
rufumrSm*g&0jyK&atmif tpk;d&p&dwfeJU apvTwfcJhw,f?
(4) yd#uwfoHk;yHkudk ygVdvdku jrefrmvkdbmomjyefovdk? udk&efusrf;udkvnf;
tma&Asbmomvkdu jrefrmvdk bmomjyefzkdUtwGuf 0efMuD;csKyf OD;Eku
axmufyHhaMu;xkwfay;w,f? bmomjyefNyD;wJhtcg jrefrmbmomjyef[m rlv
usrf;&if;eJU wlrwludk ppfaq;&ef
csKdU,Gif;csufrsm;ukdjyKjyif&efeJUjyKjyifNyD;wJhtcgbmomjyefudk twnfjyK&eftwGuf

wEkdifiHvHk;u usrf;wwfynm&dSrsm;&JU nDvmcHw&yfudk tpdk;&u


usif;yay;r,fvkdU 0efMuD;csKyfu rlqvifacgif;aqmifrsmudk *wday;xm;w,f?
bdkifb,fvfudkawmh a'gufwm*syfqifwkdU vufxufuwnf;u jrefrmvkd
bmomjyefNyD;aeNyD? tJ'gaMumifh y&kdwufpwifh *dkPf;aygif;pHknDvmcHwck
&efukefrSm usif;ywJhtcg udk,fpm;vS,fawGudk bkdifb,fvf wtkyfuspD
vSL'gef;w,f?
(5) rlqvif? c&pf,mef? [dELtzGJUawGu bmoma&; udwfpwckckeJU
ywfoufNyD; zdwfMum;wJhtcg 0efMuD;csKyfOD;Ek[m b,fawmhrSrjiif;bl;?
AvDxJudkvJoGm;wmbJ? csmhcsfxJudkvnf; oGm;wmbJ?
[dEL0wfausmif;xJudkvnf; oGm;wmbJ? nDvmcHawGwufygqkdvnf;
wufvmbJ? rdefUcGef;ay;ygqdkvnf; ay;wmbJ/ o0PfvTmay;ygqkdvJ ay;wmbJ?
(6) tpdk;&pmoifausmif;awGrSm Ak'f"w&m;awmfudk toifckdif;wJhtcg
0efMuD;csKyfOD;Ek[m rlqvifeJU c&pf,mefbmomawGudkvnf; toifckdif;bdkU
arhraebl;? toifckdif;w,f? 'Dvkd toifckdif;vdkufwJh twGuf bmawG
jzpfvmw,fqkdwm eJeJavmuf Munfh&atmif? ESpfuawmh 1954ckESpfeJUwlw,f?
tJ'DESpfxJrSm MoZmMuD;rm;wJh &[ef;awmf tzGJUwzGJUu udk,fpm;vS,foHk;yg;[m
aeUwaeUrSm 0efMuD;csKyfOD;EkeJU vmawGUMuw,f?
'umMuD;/ tpkd;& pmoifausmif;awGrSm rlqvifbmomeJU c&pf,mefbmomudk
oifwm usKyfwkdU rMudKufbl;? uefUuGufw,f? 'DbmomawGoifwmudk
csufcsif;&yfay;yg?
OD;yZif;wkdUu bmjzpfvkdU rMudKufwmvJ
'DbmomawG[m rdpm'dXdbmomawG/ 'gaMumifh rMudKufbl;?
rlqvifausmif;olausmif;om;awGudk rlqvifbmom oifay;w,f?
c&pf,mefausmif;ol ausmif;om;awGudk c&mpf,mefbmom oifay;w,f?
Ak'f"bmom0if ausmif;olausmif;om;awGudk 'DbmomawG oifay;wmrS
r[kwfbJ?
'gayrJh tpdk;&ausmif;awGrSm 'DbmomawGudk roif&bl;? olwkdUoifcsif&if
wjcm;rSm oGm;oifMuayap?
'Dvkd rw&m; uefUuGufwmrsKd;udk rvkyfcsifygeJU? rif;wkef;rif;MuD;[m
Ak'f"bmom omoemudk tifrwef MunfndKwJh &Sifbk&ifMuD;bJ?
tJ'D&Sifbk&ifMuD; vufxuf ref;'av; aejynfawmfrSm rlqvifbmomeJU
c&pf,mefbmomawGudk tawmfaxmufyHhcJhwmbJ?
rif;wkef;rif;MuD; vufxufwkef;u usKyfwkdUr&dSvkdU 'Dvkd axmufyHh&wm?
usKyfwkdUom&Sd&if 'DvdkaxmufyHh&rSm r[kwfbl;?

tpdk;&pmoifausmif;awGudk Ak'f"bmom0ifawG&JU ydkufqHeJUcsnf;bJ


xlaxmifxm;wm r[kwfbl;? rlqvifawGeJU c&pf,mefawG&JU ydkufqHawGvnf;
ygw,f? tJ'Dawmh Ak'f"bmomw&m;awmfudk tpkd;&pmoifausmif;awGrSm
oifEkdif&if rlqvifbmomeJU c&pf,mefbmomawGudkvnf; oifEkdif&rSmbJ?
roif&bl;/ usKyfwkdU jyif;jyif;xefxefuefUuGufw,f?
tJ'DtcsdefrSm 0efMuD;csKyfOD;Ek[m olUpdwfudkol rxdef;Ekdifawmhbl;? tJ'gaMumifh
uJ-OD;yZif;wkdU jyefMuawmh tpkd;&pmoifausmif;awGrSm rlqvifbmomeJY
c&pf,mefbmomudk roif&&if b,fbmomudkrS roifawmhbl;vkd@ ajymNyD;
&[ef;ukd,fpm;vS,f (3)OD;udk jyefvTwfvkdufw,f?
trSefpifppfqkd&if 'Dudwfp[m MuD;us,fwJh udwfpr[kwfygbl;? tJ'Dtcsdefu
wjcm;0efMuD; wOD;wOD;om OD;Ekae&mrSm &dSaer,fqdk&if ukd,fpm;vS,foHk;yg;&JU
uefUuGufcsufudk b,fvdkrS jyefvnf acsyaerSm r[kwfbl;?
tomem;axmifaerSbJ olwkdUajymvkdU 0awmhrS 'Dudwfpudk 0efMuD;rsm;eJU
wkdifyifyg&aptHk;vdkU ajymNyD;jyefvTwfvkdufr,f? tJ'Daemuf OD;ausmfNidrf;?
ocifomcif? Akdvfcifarmifuav; tp&dSwJh qdk&S,fvpfacgif;aqmifawGudk
&[ef;udk,fpm;vS,fqDudk vTwfr,f? 'Dqkd&S,fvpfacgif;aqmifawGeJU
'D&[ef;udk,fpm;vS,fawG[m 'kwd,urmppfMuD;twGif;u twlwlvufwGJNyD;
a&S;OD;pGmt*FvdyftJ'Daemuf *syefudk awmfvSefcJhMuzl;w,f? tJ'Dvkd twlwGJNyD;
awmfvSefcJhNu&if;u olwkdU[m wOD;eJUwOD; tawmf cifrif&ifESD;vmMuw,f?
wOD;tay:rSmvnf; wOD;u MoZm&dSoavmuf &dSvmMuw,f? trSefppfqdk&if
0efMuD;csKyfOD;Ek[m tJ'D&[ef;udk,fpm;vS,f oHk;yg;xJu wyg;udk
tawmfrsufrkef;MudK;aewJhtwGuf rawGUcsifbl;vdkUawmif
oHk;av;Mudrfjiif;y,fcJhzl;w,f? qdk&S,fvpfacgif;aqmifawGu
tMudrfMudrfawmif;yefwJhtwGuf 'D&[ef;udk,fpm;vS,fawGudk
tawGUcHvkdufwmjzpfw,f? 'Dqkd&S,fvpfudk,fpm;vS,fawGeJY
'D&[ef;udk,fpm;vS,fawG awGUqHkaqG;aEG;&&if tJ'D&[ef;udk,fpm;vS,fawGu
olwkdU &JU uefUuGufcsufudk jyefvnf&kyfodrf;csifvnf; &kyfodrf;oGm;r,f? 'Dvkd
r&kyfodrf;&ifvnf; 0efMuD;csKyfOD;Eka&m olwkdUyg vufcHEdkifwJh tpDtpOftckckudk
vkyfay;Ekdifw,f? 'gayrJh 'g[m vlrsm;pku vleJpkudk oufouf
tEkdifusifhwmbJ,lqNyD; tifrwef pdwfqdk;aewJh twGuf 0efMuD;csKyf OD;Ek[m
tJ'Djy?em tckajymcJhovdk rajz&Sif;csifbl;? 'DvkdudwfprsKd;rSm jzpfay:aeus
olUnmOfqdk;twkdif; ajz&Sif;bkdU oH"dXmefcsxm;w,f?
tJ'gaMumifh wevFmaeUwdkif;usif;yaeus 0efMuD;rsm; tpnf;ta0;rSm
&[ef;udk,fpm;vS,f oHk;yg;vmwJhtaMumif; ajym&kHomajymjyw,f? 'Dudwfpudk

csraqG;aEG;bJ ynma&;0efMuD;bufvSnfhNyD; ausmif;awGrSm b,fbmoma&;rs


face=WinKalaw rovifayapeJ@awmh? face=WinKalaw
trdef@xkwfvkdufvkd@ 0ef}uD;csKyf OD;Eku trdefUay;vkdufw,f?
ynma&;0efMuD;[m qifjcifwHkw&m;&dSwJholqkdawmh 0efMuD;csKyfajymwJUtwkdif;
csufcsif; trdefUrxkwfao;bJ cPavmuf qdkif;xm;w,f? aemufwywf
0efMuD;rsm; tpnf;ta0;usawmU [dkaeUu ajymwJh trdefUudk xkwfNyD;NyDvm;vkdU
0efMuD;csKyfu ynma&;0efMuD;udk vSrf;ar;w,f? uRefawmf xkwfvkdufyghr,fvkdU
ynma&;0efMuD;uajzw,f? 0efMuD;csKyfvJ odyfpdwfqkd;NyD;
uRefawmfckdif;wJhtvkyfudk 'DvkdqGJxm;wm rMudKufbl;?
'DuaeU&kH;udkjyefa&mufa&mufcsif; yxrqHk;tvkyftaeeJU 'DtrdefUudk
xkwfay;vkdufyg? 'guRefawmfhtrdefUbJvkdU 0efMuD;csKyfu a'goeJUajymw,f?
'DtrdefUudkxkwfay;vkdufNyDqdk wJh owif;[m owif;pmawGxJrSmygvmwJhtcg
vla&m&Sifyg wcgwnf; tHkMuGvmw,f? 0efMuD;csKyf[m 'DudwfpeJU ywfoufNyD;
jynfolvlxkudk b,fvdkrS &Sif;rjybl;? olwkdjzKwfcsvdkuf&ifvJ &mxl;u
jyKwfus&kHayghuGmvkdU ol[molajymNyD; 'Dudwfpudk ZGwfw&Gwf
vspfvsL&Ixm;vkdufw,f?
aemufav;ig;&ufMum&if arjrKdUu ppfwufuodkvfrSm 0efMuD;csKyf[m
rdefUcGef;ajym&r,f? tJ'Dawmh arNrdKUudkrwufcif ref;'av;rSm &[ef;awmfawGudk
avQmufxm;csifw,f? oifhawmfrJhae&mwckckrSm yifhxm;ygvkdU
oufqdkif&mt&m&dSawGudk 0efMuD;csKyf nGefMum;vdkufw,f?
trdefUxkwfvdkufwJhudwfpudk &Sif;vif;avQmufxm;rSmbJvkdU ,HkMunfNyD;
yifhxm;wJhae&mudk &[ef;awmfawG tawmfrsm;rsm;MuGvmMuw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m a&mufvmwmeJU wjydKifeuf toifha&;,lvmwJh
avQmufxm;csufudkzwfw,f? 'DavQmufxm;csufxJrSm
ta&;MuD;qHk;tcsufuawmh wjcm;r[kwfbl;? ol[m &[ef;awmfawGudk
tpOfxm0& ajcawmfOD;cdkuf&dScdk;aewJh olwa,mufyg? tJ'Dvkd vlrsKd;usawmh
&[ef;awmfawG[m jcaoFha[mufoHeJY a[mufNyD; odyftEkdifusifhw,f?
&[ef;awmfawGrSm 0denf;awmftwkdif; raebJ tusifhazmufjyefaewJh
&[ef;qdk;awGusawmh tJ'DtEkdifusifhwJh &[ef;awG[m bmrS rajym&bl;? ol[m
tEkdifusifhvm&if b,folubJ tEkdifusifhusifh iHkUrcHbl;? tJ'ga=umifh
xkwfxm;wJh trdefUudk b,fenf;eJUrS jyefNyD; r&kwfodrf;Ekdifbl;qdkwJh
tcsufbJjzpfw,f?
arQmfvifhxm;wmuwrsKd; Mum;&wmuwrsKd;jzpfaewJhtwGuf
&[ef;y&dwfowfwckvHk;[m vIyfvIyf&G&GjzpfoGm;w,f? avQmufNyD;wmeJU

wjydKifeuf tJ'DavQmufxm;csufpm&Gufudk olwkdUay;bkdU owif;axmufawGu


awmif;w,f? nmPftajrmftjrif&dSwJh wdkif;rif;MuD;u twif;0ifwm;wJUtwGuf
0efMuD;csKyf[m avQmufxm;csufudk ay;rvdkUvkyfNyD;rS cPavmufqdkif;oGm;w,f?
'gayrJh bmudkpOf;pm;rdvkdU vnf;rqdkEdkifbl;? wdkif;rif;MuD;wm;aewJh txJu
,loGm;qdkNyD; owif;axmufawGudk avQmufxm;csuf pm&Gufay;vkdufw,f?
wkdif;rif;MuD;uvnf; 'kwd,tMudrf twif;0ifwm;NyD; 0efMuD;csKyf
'DavQmufxm;csuf owif;pmawGxJrSm ygvm&if ref;'av;NrdKUudk
uRefawmfxdef;vkdU&rSm r[kwfbl;vkdU tpD&ifcHw,f? tJ'gaMumifh OD;Ek[m
avQmufxm;csuf ray;awmhbJ jyefodrf;xm;vkdufw,f?
avQmufxm;csufpm&Gufudk r&aywJh bmawGudkavQmufw,fqdkwm
owif;axmufawGMum;NyD;MuNyD? &[ef;awmfawGvnf; Mum;NyD;ukefMuNyD?
tJ'gaMumifh avQmufxm;csufrSm bmawGjzpfw,f?
bmawGavQmufxm;w,fqkdwJh owif;[m awmrD;yrm ref;'av;wjrdKUvHk;udk
w&dSefxdk; jyefUxGufoGm;w,f? ref;'av;urS &efukef? &efukefurS wEkdifiHvHk;
jyefUxGufoGm;NyD; avQmufxm;yGJrjzpfcifu OD;EkudkaxmufcHcJhwJh &[ef;&SifvlU
raxmufcHonfhwkdifatmif Mum;aecJhwJh &[ef;&Sifvl y&dwfowf[m OD;Ekudk
qefUusifvmMuw,f?
OD;Ek[m arNrdKUppfwufuodkvfrSm rdefUcGef;ajymNyd; &efukefudk csufcsif;
rjyefao;bl;? ref;'av;u {&m0wDjrpftwkdif; &efukefudk
oabFmeJUpkefqif;vmw,f? we*FaEG wywfavmufMumw,f? olpD;vmwJh
oabFm[m &efukefoabFmqdyfudk uyfNyD;wmeJU wNykdifeuf toifhapmifhaewJh
twGif;0efwOD;u rlqvifacgif;aqmifawGawGUcsifwJhtaMumif;? jzpfEdkif&if
tJ'DaeUrSmbJ awGUcsifwJhtaMumif; tpD&ifcHw,f? tJ'DtwGif;0efeJU
oabFmqdyfrSmvmMudKaeMuwJh 0efMuD;awGqDu &[ef;tawmfrsm;rsm;eJU
jynfolvlxk[m tawmftHkMuGaew,f? Ak'f"bmom0ifawGeJU rlqvifawG&JU
t"du&kPf;[m tcsdefra&G;jzpfay:vmEdkifw,fqkdwJh taMumif;awGudk
0efMuD;csKyfOD;EkMum;&w,f? 0efMuD;wOD;uqkd&if trdefUxkwfol[m
OD;EkjzpfaevdkUbJ tjcm;wOD;OD;omqdk&if t"du&kPf;wckckjzpfNyD;wm
MumNyDvkdUawmif 0efMuD;csKyfudk ajymw,f? tJ'gaMumifh tJ'DaeUnrSmbJ rlqvif
acgif;aqmifawGeJUawGUbkdU 0efMuD;csKyf tcsdef;ckdif;vkdufw,f? 0efMuD;csKyfeJU
awGUwJhtcg tJ'Drlqvifacgif;aqmifawGu 0efMuD;csKyfa& uRefawmfwkdUawmh
0efMuD;csKyf &efukefjyefta&mufudkbJ
wxdwfxdwfeJUarQmfae&wmbJvdkUtpcsDvkdufw,f?
(bmjzpfvkdU wxdwfxdwf jzpfae&wmvJ

t"du&kPf;jzpfrSm uRefawmfwkdUodyfaMumufaew,f? rlqvifawG


tawmfrsm;rsm;[m qef? qD? i&kwfoD;? MuufoGefawGudk 0,fNyD; tdrfxJrSm
odrf;awmifxm;ukefMuNyD?
cifAsm;wkdUeJU b,fvkdqkdifovJ? trdefUxkwfwJhol[m uRefawmfbJ? tJ'Dawmh
tJ'DtrdefUxkwfwm rMudKufwJholawG uRefawmfhudk &ef&Sm&rSmbJ? cifAsm;wkdUeJU
bmt"du&kPf;jzpfp&m&dSovJ?
trdefUudk 0efMuD;csKyfxkwfw,fqkdwm rSefygw,f? 'gayrJh uRefawmfwkdUu
awmif;qdkwJhtwGuf 0ef}uD;csKyfu 'DtrdefUudk xkwfay;&w,fvkdU t&yfxJrSm
aumv[Vjzpfaew,f? tJ'gaMumifh bkef;MuD;awGeJUvlxk[m
uRefawmfwkdUrlqvifawGudk odyfNyD; &efNidK;MuD;aew,f?
'g[mrcufygbl;? reufjzefcgus&if owif;pm&Sif;vif;yGJvkyfNyD; 'DtrdefUeJU
rlqvifeJU bmrSrqdkifbl;? uRefawmfhoabmeJU uRefawmf[m
uRefawmfqHk;jzwfNyD; xkwfvkdufw,fqkdwm uRefawmf&Sif;jyr,f?
rvkyfygeJU 0efMuD;csKyf&,f/ owif;pm&Sif;vif;yGJvnf;
u,fEkdifrSmr[kwfawmhygbl;? aumv[VawGu tvGeftuRHawG jzpfukefNyD?
'DtxJ vkcsif&dkufcsifwJhvlawGu t"du&kPf; rjzpfjzpfatmif trsKd;rsKd;
zefwD;ay;aew,f? 'DuaeU aeUvnfubJ uRefawmfwkdU&JUvrf;xJudk
bkef;MuD;awGeJUvlwpk0ifvmNyD; 'D0ufom;pm; ratvdk;awG
aumif;aumif;owdxm;? tm;vHk;romjzpfukefr,fvdkU
tMumNuD;atmfus,f[pfus,f qJoGm;Muao;w,f?
'Dvkdqkd&if uRefawmfbmvkyfay;&rvJ
0efMuD;csKyfxkwfxm;wJhtrdefUudk jyef&kyfodrf;ay;yg? aemufNyD;awmh
bkef;MuD;awGawmif;qdkwJhtwkdif; vkyfay;yg? pmoifausmif;awGrSm uRefawmfwkdU
rlqvifawG bmoma&; roif&vkdU udwfpr&dSygbl;? uRefawmfwkdU[m
uRefawmfwkdU tpDtpOfawG vkyf,lyghr,f?
rlqvifacgif;aqmifawG jyefoGm;wJhtcg OD;Ek[m wa,mufxJxkdifNyD;
pOf;pm;aew,f? bkef;MuD;awG tMurf;zufvm&if tpkd;&taeeJU
vufydkufMunfhaeEdkifrSm r[kwfbl;? oifhawmfovkd ta&;,l&vdrfhr,f?
ypfbkdUcwfbdkUvdkvm&if ypf&cwf&awmhr,fvkdU awG;rdNyD; t"du&kPf;jzpfrSmudk
OD;EktawmfaMumufvmw,f? 'gayrJh 'DudwfprSm bkef;MuD;wcsKdU[m vleJpkawGudk
oufouftEkdifusifhwmbJ qdkwJh tcsufukdawG;rdjyefNyD; avQmhay;bkdUqkdwmudk
rpOf;pm;Ekdifatmif jzpfaew,f? tJ'gaMumifh bmrS rqHk;jzwfao;bJ t"du&kPf;
rjzpfatmif txl;MudK;pm;zkdU oufqkdif&mt&m&dSawGudk nTefMum;NyD; OD;Ek[m
y&dwf&Gwf&atmif bk&m;crf;xJ0ifoGm;w,f?

tJ'DnrSm wnvHk; OD;Ekaumif;aumif;tdyfvkdU r&bl;? 'kwd,urmppfrjzpfcifu


a&TzDa&;wJh pmtkyfwtkyfaMumifh Ak'f"bmom-rlqvif t"du&kPf;jzpfcJhwmudk
OD;Ekrarhao;bl;? olUrsufpdatmufrSm rlqvifwOD;u bkef;MuD;wyg;udk
'g;eJUckwfwm oljyefowd&w,f? tJ'Dwkef;u ESpfzufpvHk;rSm
taotaysmuftawmfrsm;w,fqdkwmudkvnf; olrSwfrdaew,f? tcktcg
t"du&kPf;jzpf&if a&TzDt"du&kPf;xufydkqdk;r,fqkdwmudkvnf; OD;EkawG;rdw,f?
NrdKU0efrif;apmifrrS axmifus&w,fqdkwJhpum;vkd 0efMuD;csKyf apmifrcgrS
rlqvifawGaoG;xGufoH,kd jzpf&w,fqkdwJhpum;[m O'gef;wGifNyD;
usef&pfrSmudkvnf; OD;Ektrsm;BuD; pdk;&drfaew,f? tJ'gaMumifh trdefUudk
jyef&kyfodrf;r,f? &[ef;ukd,fpm;vS,fawGawmif;qdkcsufudk vufcHr,fvdkU
OD;Ek[m a&'D,kdu ausnmNyD; tnHhcHvdkuf&w,f?
(7) oltifrwef pdwf0ifpm;aewJh Ak'f"bmomudk EdkifiHawmfbmom
vkyfwJhtcgrSmawmif tjcm; bmom0ifawGudk 0efMuD;csKyfOD;Ek[m rarhbl;?
vTwfawmfxJrSm olUudkaxmufcHwJh trwfOD;a&[m oHk;yHkESpfyHkausmfaew,f?
twkduftcHtrwfawGxJrSmawmif vlrsm;pk[m Ak'f"bmomukd EkdifiHawmfbmom
vkyfwJh Oya'Murf;udk axmufcHr,f? tJ'Dawmh 'DAk'f"bmomudk
EkdifiHawmfbmomvkyfwJh Oya'Murf;[m vG,fvG,fav;eJU Oya'jzpfvmEdkifw,f?
'gayrJh vleJpk&JU qef'udk tpOfav;pm;vdkwJh OD;Ek[m 'DOya'udk
vG,fvG,frvkyfvkdufbl;? a&S;OD;pGm pHkprf;a&;tzGJUwckudk zGJUpnf;ay;w,f?
tJ'DtzGJU[m wEdkifiHvHk;udk vSnfhNyD; bmomtoD;oD;u acgif;aqmifawG&JU
oabmxm;udk pHkprf;&w,f tJ'Dvkd vSnfhNyD;pHkprf;wJhtcg
ucsifjynfe,f&JUjrdKUawmf jrpfMuD;em;NrdKUrSmbJ c&pf,mef wcsKdUu tMurf;zufNyD;
qef'jy wm udk pHkprf;a&;tzGJU0ifawGawGUcJh&w,f? wjcm;ae&mtm;vHk;rSm
pHkprf;a&;[m at;at;csrf;csrf; NyD;oGm;w,f? 0efMuD;csKyfOD;Ek udk,fwkdifvnf;
rlqvif? c&pf,mef? [dELacgif;aqmifawGeJU &efukefrSmawGUw,f?
uefUuGufolrsm;u Ak'f"bmomudk EdkifiHawmfbmomrvkyfygeJUvdkUom
uefUuGufMuw,f? Ak'f"bmomudk EdkifiHawmfbmomvkyfrJh Oya'Murf;xJrSm
olwkdU&JUtcGifhta&;awGudk xdckdufepfemaprJh tcsufawG rygwJhtwGuf
b,folurS Oya'Murf;udk ruefUuGufMubl;? Oya'Murf;xJrSm 'Dvkd
xdckdufepfemapEkdifwJh tcsufawGudk xnfhvkdUr&bl;? zGJUpnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'&JU yk'fr (21)yk'fri,f (3)rSm EkdifiHawmfonf bmoma&;qkdif&m
udk;uG,frIudkaomfvnf;aumif;? ,HkMunfrIudkaomfvnf;aumif;? taMumif;jyK
a&GU rnfolUudkrQ oufqkdif&m tcGifhta&; csKdUiJhapjcif;? cGJjcm;jcif;udk rjyK&vdkU
twdtvif; azmfjyxm;w,f?

oltifrwefvkdcsifaewJh trsKd;om;pnf;vHk;nDnGwfa&; tkwfjrpfudk


wnfaqmufwJhae&mrSm tckajymcJhwJh yk'fr (21) yk'fri,f (3)rSmazmfjyxm;wJh
tajccH Oya'udkvnf; tkyfcsyfwcsyftjzpfeJU toHk;jyK&rSmjzpfwJhtwGuf
0efMuD;csKyf OD;Ek[m 'DtajccHOya'udk b,fenf;eJUrS jyifypfrSmr[kwfbl;?
Oya'Murf;xJrSm 'Dvkd xdckdufepfemapEdkifwJh tcsufawG ryg&kHomru
ESpfpOfESpfwdkif; tpdk;&u xkwfay;rJh bmoma&;axmufyHhaMu;aiGudk
vlOD;a&tvkduf cGJa0ay;&r,fvkdUawmif azmfjyxm;w,f? tJ'gaMumifh
Oya'Murf;udk b,folurS ruefUuGufMuwmygbJ?
tckvdk bmoma&;acgif;aqmifrsm;eJU aqG;aEG;Mu&if;
c&pf,mefacgif;aqmifwcsKdUu tajccH Oya' yk'fr (20)rSm rdrdwkdU
,HkMunf&mbmomudk vGwfvyfpGm,lqEkdifcGifh? vGwfvyfpGm
udk;uG,fEdkifcGifhawGudkom azmfjyxm;wmawG@&w,f?
vGwfvyfpGma[majymEkdifcGifhudk azmfjyxm;wm rawGU&bl;?
tJ'DvGwfvyfpGma[majymEkdifcGifhudkvnf; tajccHOya' yk'fr (20)xJrSm
xnfhay;ygvdkU awmif;qdkMuw,f? tajccHOya' yk'fr 17(u)rSm rdrdwkdU
,HkMunfcsuf? xifjrifcsufwkdUudk EkdifiHom;rsm;onf vGyfvyfpGm
xkwfazmfajymqkdEdkif&rnfhvkdU twdtvif;azmfjyxm;w,f? 'D[meJUbJ
vHkavmufygNyD? 'gayrJh c&pf,mefacgif;aqmifrsm;u av;av;eufeuf
awmif;qdkwJhtwGuf olwkdU&JU tvkdudk vkdufavsmwJhtaeeJU
olwkdUvdkcsifwJhtwkdif; tajccHOya' yk'fr (20)rSm vGwfvyfpGma[majymcGifhudk
xnfhay;r,fvkdU 0efMuD;csKyfOD;Eku uwd?yvkdufw,f?
'DvkduwdjyKvdkufwJhowif;[m owif;pmawGxJrSm ygvmwJhtcg &[ef;awmfawG
tawmftHkMuGvmw,f? 'Dudk,fawmfawGu usif;yaeqJ vTwfawmfrSm
tJ'Djyifqifcsufudk rwifoGif;&bl;? pHkprf;a&;aumfr&Sif wckudkcefUNyD;
'DjyifqifcsufwifoGif;oifh-roifhqdkwmudk pHk;prf;&r,fvkdUawmif;qkdw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ekuvnf; Ak'f"bmomudk EkdifiHawmfbmomvkyfwJh Oya'Murf;udk
usif;yqJvTwfawmfrSm twnfjyKNyD; OD;Ekrzsufcsifbl;? tJ'gaMumifh
'Djyifqifcsufudk vTwfawmfrSm wifoGif;wJhtcg &[ef;awmfawG qef'jyMuw,f?
udk,fawmfawG&JU tpDtpOfawGxJrSm trwfawG vTwfawmfrwufEkdifatmif
oydwfwm;rJh tpDtpOfygaewJhtwGuf 'Djyifqifcsufudk wifoGif;wJhaeUrSm
vTwfawmfESifh rdkif0ufavmuftwGif;udk &[ef;awmfawG rvmEdkifatmif
tapmifhta&SmufawG txyfxyf csxm;&w,f? 0efMuD;csKyf OD;Ekawmif tJ'DaeUu
bkef;MuD;awG rodatmif vQKdU0SufNyD; vTwfawmfudk vm&w,f?
jyifqifcsufudk twnfjyKNyD; oHk;&ufavmufMumwJhtcg ucsifjynfe,f

OufuXa[mif; 'l;0g;aZmfvGef;[m 0efMuD;csKyfeJUvmawGUw,f? Ak'f"bmomudk


EkdifiHawmfbmom vkyfwkef;u raMueyfvdkU uRefawmfwkdU vTwfawmftjyifrSma&m
twGif;rSma&m tjyif;txef uefUuGufcJhwm 0efMuD;csKyftodbJ?
tckjyifqifcsufudk twnfjyKay;wJhtwGuf 'DraMueyfrIawG[m r&dSawmhbl;?
0rf;omygw,f 'l;0g;aZmfvGef;?
rMumcif jrpfMuD;em;rSm c&pf,mef nDvmcH wckvkyfzkdU uRefawmfwkdU
qHk;jzwfvkdufw,f? tJ'DnDvmcHrSm Ak'f"bmomudk
EkdifiHawmfbmomvkyfwJhtwGuf c&pf,mefawGtzkdU aMumufp&mr&dSbl;?
bmoma&;jyifqifcsuf[m uRefawmfwkdU c&pf,mefawGtwGuf
tifrwefckdifvHkwJhtumtuG,f jzpfw,fqdkwJhtcsufawGudk uRefawmf&Sif;jyr,f?
aemufNyD;awmh 'Djyifqifcsufudk uRefawmfwkdUc&pf,mefawG
axmufcHwJhtaMumif; qHk;jzwfcsufcsr,f?
aumif;ygw,f?
tJ'Dbmoma&;nDvmcHudk 0efMuD;csKyfwufEkdifrvm;?
wufEkdifygw,f?
tJ'DnDvmcHwufzkdUtwGuf 0efMuD;csKyf jrpfMuD;em;udk a&mufvmwJhtcg
a&S;OD;pGm wyfrif;AdkvfrSL;MuD; vGef;wif? c&dkif0efESifh c&kdif&J0efwkdU[m
ucsifjynfe,ftajctaeudk &Sif;jyzkdUtwGuf 0efMuD;csKyfeJUawGUMuw,f?
Ak'f"bmomudk EdkifiHawmfbmomvkyfwJh tcgwkef;u ucsifc&pf,mefawG
tpkd;&udk trsm;MuD;txifvGJaew,f? uRefawmfwkdU b,fvkdrS&Sif;jyvkdUr&bl;?
bmoma&;jyifqifcsufudk twnfjyKyD;awmhrS olwkdUaMueyfMuw,f?
0efMuD;csKyfawGUr,fqkd&if ucsif c&pf,mefacgif;aqmifawGudk
uRefawmfac:vmygr,f?
ac:cJhyg? awGUcsifw,f?
ucsifc&pf,mefacgif;aqmifawG a&mufvmwJhtcg Ak'f"bmomudk
EdkifiHawmfbmom vkyfwkef;u olwkdUrSm jyif;jyif;xefxefMuD; jzpfay:aewJh
trsufa'goawG txifvGJrSm;rIawG oHo,pdwfawG[m uif;pif
vGifhaysmufukefMuNyD; tifrwefaMueyfaewm
MunfMunfvifvifjzpfaewmawGudk 0efMuD;csKyfawGU&w,f?
tcef; (26)
1948 eJU 1949ckESpftwGif; olykef&efawG ywfywfvnf0dkif;aewJh Mum;xJu
0efMuD;csKyf[m olwwfEkdifoavmuf c&D;xGufaewmbJ? a&muf&mt&yfwkdif;rSm
jynfolvlxkeJU awGUwJhtcg tpdk;&taeeJU bmawGudk vkyfay;EkdifovJ? bmawG
tvdk&dSovJvkdU 0efMuD;csKyfuar;avh&dSw,f? 'Dvkdar;wJh tcgwdkfif;

wjcm;[mawGxuf rlvwef;ausmif;eJU q&m0efudk


rysufruGufawmif;avh&dSw,f? tJ'Dvkdawmif;wkdif; 0efMuD;csKyf[m
oleJUygvmwJhtwGif;0efudk 'Dawmif;qdkcsufawG rSwf,lcJh? &efukefa&muf&if
oufqkdif&m0efMuD;XmeawGqDrSm awmif;ay;vkdufvdkU trdefUay;avh&dSw,f?
tJ'Dtcsdefu olykefawG &efaMumifh 0efMuD;csKyfrSm aomuawGodyfrsm;aew,f?
tJ'gaMumifh ausmif;eJUq&m0efudk awmif;MuwJholawG[m twGif;0efudk
trdefUay;xm;wJhtwdkif; &Muavovm;? r&Mubl;vm;qkdwmudk
olrpHkprf;Ekdifbl;? &efukefudk jyefa&mufwmeJU tJ'gawGudkoltukefarhwmbJ?
1950-tpavmufrSm olykef&ef[m tawmfav; at;oGm;NyD?
tJ'Dtcsdefola&mufwJhae&mawGrSm 'Drlvwef;ausmif;eJU q&m0efawGudkbJ
xyfawmif;MuwmbJ? tJ'DtcgrSmawmh aomuawG eJeJat;oGm;NyDxifyg&JU?
&efukefudk jyefa&mufa&mufcsif; ynma&;0efMuD;? olUtwGif;0efeJU
nTefMum;a&;0efudk ac:NyD;? e,fawGrSm bmjzpfvkdU rlvwef;ausmif;
rzGifhao;ovJvkdU ar;w,f? q&mawGr&dSvkdU rlvwef;ausmif; rzGifhEkdifbl;vkdU
ynma&;Xmeuajzw,f?
(aus;&Gmtxd wEdkifiHvHk;twGuf rlvwef;ausmif;q&mawG b,favmufvdkrvJ?)
(waomif;ausmfvkdr,f?)
('Dq&mawGudkarG;xkwfay;bkdU q&mjzpfoifwef;ausmif;awG?
b,favmufzGifhNyD;NyDvJ?)
(&efukef? ref;'av;? rdwfxDvm? armfvNrdKif? ykodrfeJU ausmufjzLrSm zGifhNyD;ygNyD?)
(q&mjzpfatmif b,fESpfESpf oif&ovJ?)
(wESpf)
(tJ'Dausmif;awGu wESpfudk rlvwef;ausmif;q&mawG b,favmuf&rvJ?)
(waxmifausmfavmuf &p&m taMumif;&dSygw,f?)
('Dvdkqdk&if rlvwef;ausmif;q&m waomif;avmuf &bkdU (10)ESpfapmifh&rSmbJ
odyfMumw,f? 'DtpDtpOfudk uRefawmfrMudKufbl;?
q&mjzpfoifwef;ausmif;awG ESpfq oHk;qwkd;NyD; zGifhray;Ekdifbl;vm;?
vkdoavmufaiGudk uRefawmfxkwfay;r,f?)
('Dausmif;awGrSm q&mvkyfbdkU vlr&dSbl;?)
('Dq&m waomif;ausmfudk jrefjrefvkdcsifw,f? wenf;r[kwf
aemufwenf;eJU&atmif MudK;pm;ay;yg? uRefawmfuawmh cifAsm;wkdUvkd
ynma&;yg&*l r[kwfbl;? 'Djy?emudk ajz&Sif;wJhae&mrSm uRefawmfhtaeeJUuawmh
vkdwJhaiGeJU tmPmudk xkwfay;&kHbJ wwfEdkifr,f? cifAsm;wkdU MudK;pm;ygtHk;?
vG,fvG,feJUavQmhray;vdkufygeJU)

([kwfuJh MuKd;pm;ygr,f)
usef;rma&;0efMuD;? twGif;0efeJU nTefMum;a&;0efawGudk awGUwJhtcgrSmvnf;
0efMuD;csKyfu bmjzpfvkdU e,faq;&kHawGudk q&m0efawG rykdUao;ovJvkdU
ar;w,f? q&m0efawGr&dSvdkU 'Dyk*dKvfawGuajzw,f?
(wEdkifiHvHk;twGuf q&m0efawG b,favmufvdkrvJ)
(tckavmavmq,ftwGuf q&m0ef oHk;&mavmufvkdr,f)
(aq;aumvdyfu wESpfrSm q&m0efb,favmufxGufovJ)
(av;q,favmufxGufw,f)
(0efMuD;csKyf[moufjyif;csvkdufw,f)
aq;aumvdyfu q&m0efawG xkwfay;EdkifwJhtxd apmifhraeEdkifbl;? tdEd,eJU
ygupfpwefu q&m0efawGudk csufjcif;oGm;iSm;acs? q&m0efawGr&dSbJ
aq;&kHawG[m a[mif;avmif;MuD;jzpfaewm usufoa&r&dSbl;? q&m0efawGudk
tdEd,eJUygupfpwefu cyfjrefjrefiSm;NyD; e,fawGudk csufjcif;ydkUvkdufyg?
([kwfuJh)
(aq;aumvdyftopfwck aemufxyf zGifhray;Ekdifbl;vm;)
(oufqdkif&myk*dKvfawGeJU wkdifyifNyD; taMumif;jyefyghr,f)
(q,fwef;atmifNyD;&if q&m0efjzpfatmif b,fESpfESpfoif&ovJ)
(7-ESpf)
(rsm;w,f? (5)ESpftxdavQmhcsvdkU r&bl;vm;)
(oufqkd&myk*dKvfawGeJU wkdifyifNyD; taMumif;jyefyghr,f)
aemuf&ufteJi,fMumwJhtcg ref;'av;rSm aq;aumvdyf
wausmif;zGifhEkdifr,fvkdU oufqdkif&mwkdUu taMumif;jyefw,f? (7)ESpfu
(5)ESpftxdavQmhcsbdkU udwfprSmawmh q&m0efMuD;awG
jyif;jyif;xefxefuefUuGufMuw,f? q&m0eftwwfudk ig;ESpfxJoifvmwJh
q&m0efwa,muf[m vlrrmawGudk trsm;MuD; owfypfvdrfhr,fvkdU
tJ'Dq&m0efMuD;awGu taMumif;jyMuw,f? 0efMuD;csKyfOD;Ekvnf; avQmhray;bl;?
'Dudwfpudk jyefNyD;pOf;pm;ygtHk;vkdY q&m0efMuD;awGudk arwm&yfcHw,f?
'kwd,tMudrfrSmawmh q&m0efMuD;awGu
0efMuD;csKyf&JUtvkdudkvdkufavQmwJhtaeeJU (8)wef;? (9)wef;? (10)wef;rSm
olwkdUjyXmef;wJh aq;ynmawGudk tpdk;&uoifMum;ay;bkdU wm0ef,l&if
(7)ESpfu (6)ESpftxd wESpfavQmhay;r,fvkdU tqkdjyKMuw,f? 'Dtqkdudk
0efMuD;csKyfvufcHvdkufw,f? tJ'Daemuf olwdkUajymwJhtwkdif; oifay;wJhtjyif
pmoifausmif;awGrSm q&m0efavmif;uav;awGtwGuf pwkdifyifawG
wkd;ay;vdkufw,f?

OD;Ek[m'DavmufeJU raMueyfao;bl;? aq;aumvdyfawGu atmifvmwJh


trfbDbDtufpfq&m0efawG[m NrdKUawGrSmbJaeMurSmbJ? NrdKUawGrSm
q&m0efawGaygvmNyD; olwkdUtwGuf tvkyfvkyfp&m r&dSawmhrS 'Dq&m0efawG[m
&GmawGudkoGm;MurSm? tJ'DvdktajctaersKd;jzpfay:vmatmif ESpfaygif;
(20)avmufapmifh&r,f? 'DavmufMumatmifOD;Ek rapmifhcsifbl;?
aus;&GmawGu &Gmol&Gmom;awG[m odyfoem;p&maumif;w,f?
wcsKdUuaeraumif;&if MuufowfNyD; ,ZfewfylaZmfMuw,f? wcsKdUu
aA'ifar;NyD; ,MwmacsMuw,f? wcsKdUusawmh jrefrmaq;ynmudk ususee
oifxm;wmr[kwfbJ aq;rD;wkd av;ig;vufeJU aq;q&mvkyfaewJh
wwfa,mifum;awG vufwJhprf;wmudk cHaeMu&w,f? &GmxJrSm yvdyfa&m*g?
0rf;a&m*g?ausmufa&m*gqdkwJh a&m*gqdk;awGjzpf&if &GmxJudk
bDvl;awG0ifw,fqkdNyD; awmxkwfMuw,f? awmxkwfw,fqdkwm
wjcm;r[kwfbl;? bDvl;awGaMumufNyD; &GmxJuxGufajy;atmif oHykef;wdkU
oHjym;wkdUudk qlqlnHnHwD;MuwmygbJ?
tJ'D&Gmol&Gmom;awGudk olwkdU&JU vuf&dSb0u u,fwifay;bkdUtwGuf
'Daus;&GmawGudk jzpfEdkif&if trfbDbDtufpf q&m0efawG ydkUay;csifw,f?
rjzpfEkdif&if q&m0efr&dSbl;qdkNyD; vufydkufMunfh raecsifbl;? acwfrDS usef;rma&;
A[kokweJU vufawGUusef;rma&;ynm teJtusOf;&dSwJh yk*dKvfawGudk
ydkUay;csifw,f? tJ'Dvkd yk*dKvfrsKd;awG&atmif v,fvdkvkyf&yghrvJ qdkwmudk
pOf;pm;wJhtc g 0efMuD;csKyfOD;Ek[m &Sr;fjynfajrmufydkif; erfhcrf;NrdKUrSm
aq;&kHwckzGifhxm;wJh tar&duef q&m0ef qD;*a&Uudk oGm;owd&w,f? olUrSm
a,musFm;aq;rSL;awG? rdef;raq;rSL;awG trsm;MuD;&dSw,f? tJ'Daq;rSL;awG[m
aq;&kHvmwJh twGif;vlem tjyif vlemawGudkvnf; aq;ukoay;w,f?
&yfa0;rSm&dSwJh aus;&GmawGudkac:&ifvnf; vdkufukoay;w,f? olwkd[m ESmap;?
acsmif;qdk;? tat;rd? iSufzsm;? 0rf;azm0rf;a,mif? 0rf;udkuf tp&dSwJh
a&m*gtao;tzGJav;awGudk acwfrSDaq;awGeJU ukoay;Edkifw,f? tao;tzGJ
tzktusdwfudk cGJpdwfay;Edkifw,f? tom;wGif;udk xdk;ay;Edkifw,f? udk,f0efawmif
rdef;rawGudk rD;zGm;ay;Ekdifw,f? MuD;us,fwJh a&m*gqdk&if a'gufwmqD;*a&UeJU
vufaxmuf q&m0efawGukobdkUtwGuf aq;&kHudk olwkdUac:vmw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m 'DtaMumif;awGudk Mum;&wmMumNyD? tifrwef
oabmusaewJhtwGuf wkdifyif&atmif &efukefudk cPvmygvdkU 0efMuD;csKyfu
a'gufwmqD;*a&Uudk rSmvdkufw,f? a'gufwmqD;*a&U a&mufvmwJhtcg
'Daq;rSL;rsKd;awGudk olvkdcsifw,f? aq;rSL;wa,mufjzpfatmif
tMumqHk;b,favmuftxd oifay;&rvJvkdU OD;Ekuar;w,f?

tvGefqHk;ajcmufvtwGif; jzpfEkdifw,fvkdU a'gufwmqD;*a&Uuajzw,f?


ynmt&nftcsif; teJqHk;b,favmufvkdrvJvdkU OD;Ekuqufar;wJhtcg
odyfrvdkygbl;? a&;wwf&ifvHkavmufNyD? wcsKdUusawmh pmroifzl;bl;?
nmPf&dSw,f? 'DvkdrsKd;awGusawmh pmrwwf&ifaeygap?
jzpfatmifoifay;Ekdifw,fvkdU a'gufwmqD;*a&Uu ajzw,f? 0efMuD;csKyfvnf;
'DpDrHudef;udk oabmuswmaMumifh olUq&m0efawGeJU a'gufwmqD;*a&Uudk
qHkay;vkdufw,f? olUq&m0efMuD;awGu a'gufwmqD;*a&U&JU pDrHudef;udk
vufrcHbl;? vlrrmawGudk 'Daq;rSL;awG trsm;MuD;owfypfvdrfhr,fvdkU
a&S;wHk;uvdkbJ ajzMuwmbJ?
a'gufwmqD;*a&U&JU pDrHudef;udk y,fypfvkdufwJhtwGuf 0efMuD;csKyfOD;Ek[m
pdwfraumif;bl;? 'gayrJh olem;rvnfwJhudwfprSm olUq&m0efMuD;awG
oabmrwlbJ ol ZGwfw&Gwf rvkyf&Jbl;? tJ'gaMumifh uJ-a'gufwmwkdU
bmrSvkyfray;bJ &Gmol&Gmom;awG&JU 'kufcudk vufydkufMunfhaewmawmh
raumif;bl;? a'gufwmqD;*a&U&JU pDrHudef;udk cifAsm;wkdU rMudKuf&if
cifAsm;wkdUMudKufwJh pDrHudef;udk wifyg? &Gmol&Gmom;awGudk usef;rma&;eJU
ywfoufNyD; wenf;enf;eJU ulnDEkdifrJhvlawGudk cyfjrefjrefydkUay;csifw,fvkdU
0efMuD;csKyfajymvkdufw,f?
jy?emwckay:vm&if 'Djy?emudk vufydkufMunfhaewm 0efMuD;csKyf rMudKufbl;?
olUrSm b,fvkd0goem&dSw,fqkdwm xif&Sm;atmif om"uav;(2)ckudk 'Dae&mrSm
eJeJavmufazmfjycsifw,f?
ol oHk;cGrSm q&mvkyfaewkef;u aeUvnfpmpm;bdkU tdrfjyefvmwJhtcg
vlwa,muf[m aps;&JU vlpnfum;wJh ae&mem;rSm xkdifNyD;ao;aygufaew,f?
'Dvl[m wkefwkef&D&DjzpfaewJhtwGuf olUudkMunfh&wm t&ufrl;aeovdkbJ?
tJ'gaMumifh a[haumif bmvkyfaewmvJvkdU q&mEku vSrf;aigufvkdufNyD;
uefbdkUtwGuf olUtem;udk uyfoGm;w,f? uRefawmfvlrrmyg?
qD;csKdqD;vGefjzpfaeygw,f? qD;oGm;csif&if tckvdkbJ atmifhxm;vkdUr&bl;vkdU
tJ'Dvlu jyefajzwJhtcgusawmhrS q&mEk[m 'DvlUudk odyfoem;oGm;w,f?
olaigufrdwJhtwGuf awmif;yefNyD; aq;&kHudk oludk,fwkdifvkdufydkUw,f? aq;&kHrSm
q&m0efawGeJU awGUNyD; 'Dvlrrmudk tpGrf;ukefukyg? aq;bdk;0g;c ukefusoa&GU
olay;ygr,fvkdU q&mEku q&m0efudk ajymw,f?
'Dvludk ukvdkUr&awmhbl;? olUa&m8g[m odyfuRrf;aeNyD? rMumcifaorSmbJ
tJ'gaMumifh olUudkvmac:MubdkU olUaqGrsKd;awGudkawmif
uRefawmftaMumif;Mum;NyD;NyDvkdU q&m0efuajzw,f?
q&mEk[m olUtdrfudkjyefvm&if; 'DvlrrmtaMumif;udk pOf;pm;vmw,f? 'Dvl[m

rMumcifaor,fqdkvnf; aoEkdifwmbJ? wudk,fvHk;rSm


t&kd;eJUoa&bJusefawmhw,f? tom;awGuvnf; jzLzwfjzLa&mfjzpfNyD;
vrf;awmifaumif;aumif; ravQmufEkdifawmhbl;vkdU pOf;pm;aewkef;
taemufEkdifiHrSm qD;csKdqD;vGefa&m*gukzkdUtwGuf aq;ray:ao;bl;?
qD;csKdqD;vGefjzpf&if Armaq;eJUbJ uk&rSmvkdU aumvdyfausmif;rSmwkef;u
olYoli,fcsif;wa,mufajymwmudk olajy;NyD; owd&w,f? tJ'gaMumifh vlrrm&JU
aqGrsKd;awG[m vlrrmudkjyefac:bkdU a&mufvmwJhtcg 'DvlrMumcifaorSmbJvkdU
ajymNyD; q&m0efwm;wmawmifr&bl;? 'Dvlrrmudk Armaq;eJU
ukMunfhyg&apvkdU aqGrsKd;awGudk arwm&yfcHNyD; vlrrmudk olUtdrfac:vmcJhw,f?
tdrfudk a&mufwmeJU wjydKifeuf vlrrm[m aygifrkefUeJU oMum;pm;csifw,fvdkU
awmif;w,f? oMum;eJU rwJhbl;vkdU q&mEkuajymw,f? 'Dvlrrm[m
wjcm;bmudkrS rpm;yg&apeJU 'DaygifrkefUeJU oMum;udkbJpm;yg&ap? 'gudk
rpm;&&ifolaoygvdrfhr,fqdkwmeJU q&mEk[m 'Dvlrrmudk
aygifrkefUeJUoMum;csufcsif;auR;&w,f? trSeftwdkif; ajym&&if aps;em;rSm
ao;aygufaewJhaeUwkef;u 'Dvlrrm[m aygifrkefUeJU oMum;udk
pm;csifvGef;wJhtwGuf aq;&kHu wdwfwdwfckd;xGufvmwm q&mEkeJUawGUwJhtcg
'Dvl[m aps;xJrSm aygifrkefUeJUoMum;udk w0MuD; pm;NyD;aeNyD?
q&mEk[m owif;pmawGxJrSm qD;csKdqD;vGeftwGuf aMumfjimxm;wJh
jrefrmaq;awGudk 0,fNyD; 'DvlrrmudkauR;w,f? 'Daq;awGeJU roufomwJhtcg
vufydkufMunfhraebl;? oHk;cGNrdKUxJrSm vkdufNyD; pHkprf;w,f? qD;csKdqD;vGeftwGuf
aq;rD;wkd wckckudk&&if 'Daq;udk y&aq;qkdifrSmcsufcsif;azmfNyD;
olUvlrrmudkwkdufw,f? vlrrmroufomyHkay:&if aemufaq;rD;wdkwckudk&SmNyD;
t&ifuvdkbJwkdufjyefw,f? 'DvkdpHkprf;&if;aemufoHk;vMumwJhtcg
aq;rD;wkdESpfckudk xl;xl;qef;qef;oGm;awGw,f? wcku oHk;cGNrdKUtkwfuH0
jrefrmausmif;q&mMuD; OD;bdkvdyfqDu&w,f? 'Daq;[m qD;csKdqD;vGefeJU
wkduf&dkufqkdifwJhaq;r[kwfbl;? rsufpda&m*gtwGuf aq;jzpfw,f?
omrefrsufpda&m*gudk rqdkxm;eJU wdrfudkawmifaysmufatmifwwfEdkifw,f?
'Daq;udk rsufpdtwGif;aq;vkdU ac:w,f? qD;a&m*gaMumifhvnf;
rsufpda&m*gjzpfEkdifw,f? tJ'Dawmh rsufpda&m*gaysmufw,fqdk&if
qD;a&m*gvnf; aysmufEdkif&r,fvdkUq&mMuD; OD;bkdvdyfu &Sif;jywmaMumifh
q&mEk[m olUvlrrmudk tJ'DrsufpdtwGif; aq;auR;w,f?
aemufoHk;&ufMumwJhtcg q&mEk&JUtaz OD;pHxGef;[m oHk;cGudk
tvnfa&mufvmw,f? qD;csKdqD;vGef[m tykikwfNyD;jzpfwJha&m*gbJ?
udk,fwGif;rSm tylpifatmifvkyfEkdif&if 'Da&m*gaysmufr,fqdkNyD;

tylpifapwJhaq;rD;wkdwck olUom;q&mEkudkay;w,f? 'Daq;rSm aq;tr,f


(6)rsKd;&dSwJhtwGuf ajcmufyg;aq;vkdUac:w,f? q&mEk[m tJ'Daq;udkvJ
csufcsif;azmfNyD; tJ'Daq;udk reuftdyf,mx rsufpdtwGif;aq;udk ntdyf,m0if
olUvlrrmukdrSefrSefwdkufw,f? q,f&ufavmuf<umwJh tcgrSm 'DvlrrmrSm
a&S;urjzpfpzl; xl;xl;jcm;jcm; wudk,fvHk;ylvmw,f? tJ'gaMumifh 'Dvlrrm[m
a&cPcPcsKd;w,f? oHk;&ufavmufMumwJhtcg olUa&m*g[m
tawmfoufomvmw,f? xrif;eJU[if;udk olrsm;awGvdk pm;Edkifvmw,f? q&mEk
arwm&yfcHvkdU aygifrkefUeJU oMum;pm;wmudkvnf; jzwfypfvkdufw,f? aEG&moD
ausmif;ydwfvdkU q&mEk yef;waemfudk jyefwJhtcg 'Dvlrrmudk olUaqGrsKd;awG
vmac:oGm;w,f? aemufESpfvMumvkdU ausmif;jyefzGifhwJhtcg 'Dvlrrm[m
q&mEkqDudk wacgufvmNyD; q&ma& uRefawmfraobl;vkdU
EIwfqufEkdifao;w,f?
aemuf om"uwckuvnf; oHk;cGrSm OD;Ek q&mvkyfaewkef; jzpfwmbJ?
q&mEktdrf[m aq;&kHeJU *dkufw&mavmufa0;w,f? wnaerSm q&mEk
ausmif;ujyefvmwJhtcg aq;&kHrSm vlawGtawmfrsm;rsm; tHkaewmudk
awGU&w,f? oli,fwa,mufudkvTwfNyD; pkHprf;ckdif;w,f?
rdef;rwa,mufrsufESmjrifwJhtcg cav;[m xHk;pHtwkdif; acgif;urjrifbJ
ajcaxmufujrifwJhtwGuf cav;[m tukefxGufrvmbJ wydkif;wpeJU
wpfqdkUMuD; jzpfaew,fqkdwm q&mEkod&w,f? q&mEkaq;&kHudk
vkdufoGm;wJhtcg tJ'Drdef;r[m tcef;uav;wckxJrSm tcef;eH&Hudk
olUvufESpfzufeJU ezl;eJU rwfwyf&yfrDSNyD;
emvGef;vkdUatmf[pfaewmudkawGU&w,f? 'Drdef;rudk bmrStultnDray;bJ
vlawG[m 0dkif;tHk;NyD; vufydkufMunfhaewmudk q&mEk rMudKufbl;?
odyfpdwfqkd;w,f? tJ'gaMumifh q&m0ef[m 'Dvlrrmudk bmrSvkyfray;bl;vm;vkdU
q&mEkuar;w,f? q&m0efr&dSbl;? trIwckrSm oufaocH&atmif
&efukefudkvdkufoGm;w,fvkdU q&mrwa,mufuajzw,f? 'Dvkdqkd&if
q&mrawGuaum bmrSrvkyfwwfbl;vm;? wckckvkyfyg? bmrSrvkyfbJ
'DvkdvufydkufMunfhaewmawmh raumif;bl;vdkU q&mEku tjypfwifwJhtcg
q&mrawGu 'dvkdudwfprsKd;rSm olwkdUbmrSrwwfEdkifbl;vkdU ajzw,f? tJ'Dtcg
NrKdUxJu vufo,fav;ig;a,mufudkac:NyD; AdkufudkESdyfcsay;&if
cav;xGufvmvdrfhr,fxifw,fvkdU q&mEku tMuHay;w,f? q&m0efr&dSwkef;
'grsKd;awGudk olwkdU rvkyf&Jbl;vkdU q&mrawGu ajzjyefw,f? tJ'Daemuf
q&mrwa,mufu AdkufxJrSm cav;aoaeygNyD? raeUnxJu
'Drdef;r'DvkdjzpfaewmvdkU 0ifNyD;ajymw,f? cav;awmhaoaeygNyD? 'gayrJh

vlMuD;&Sifatmif vkyfay;&r,fvdkU q&mEku qufNyD;ajymwJhtcg


'Dvkdqkd&ifoHvsifu bDtkdpDaq;&kHudk ydkUay;vdkufyg? [dkrSm q&m0efaumif;awG
trsm;MuD;&dSw,fvkdU tMuHay;w,f? 'DtMuHudk q&mEkMudKufw,f? tJ'gaMumifh
vlrrmudkydkUbkdUtwGuf armfawmfum;wpif;udk iSm;&atmif NrdUxJudk
q&mEkxGufvmw,f? tJ'DtcsdefrSm oHk;cGeJU oHvsifajy;aewJh armfawmfum;awG
oHvsifujyefvmNyD; um;odrf;wJhtcsdefjzpfaew,f? aemufNyD;awmhoHvsif[m rdkif
(30)avmufa0;w,f? vrf;uvJcsKdifhawGjzpfNyD; odyfMurf;w,f? tJ'gaMumifh
q&mEku b,fuum;udkrS iSm;vkdUr&bl;? aemufqHk;rSm q&mEk[m olUtdrfem;u
bwfpfum;ykdif&Sif wa,mufqDudkoGm;NyD; 'Drdef;r[m
tifrwef'kufca&mufaewJhtwGuf oem;bdkUaumif;ygw,fqkdwmukd
trsKd;rsKd;&Sif;jyw,f? olUbwfpfum;[m tiSm;vkdufr,fqdk&if
olawmif;oavmufay;ygr,fvkdUvJ uwday;w,f? 'Dum;ukdiSm;vkdU&wJhtcg
q&mEkudk,fwkdif tJ'DtrsKd;orD;udk bwfpfum;ay:0kdif;wifay;w,f?
rxkdifEkdifwJhtwGuf bwfpfum;&JU Murf;jyifay:rSm tomvSJxm;&w,f?
bwfpfum;xGufcgeD;rSm q&mEk[m '&kdifbmtem;ukduyfNyD; vlrrmu
jrefjrefarmif;ygqdk&if jrefjrefarmif;ay;yg? jrefjrefarmif;wmudk rcHEkdifbl;qdk&if
aES;aES;armif;ay;ygvdkU txyfxyfrSmvdkufw,f? n(10)em&D avmuf&dSwJhtcg
vlrrmtrsKd;orD;&JU a,musFm;[m q&mEktdrfudka&mufvmNyD; q&ma&
cav;arG;NyD? uRefawmfrdef;rvnf; oufomoGm;NyD;vkdU taMumif;Mum;w,f?
oHvsifaq;&kHq&m0efawG awmfawmf *&kpkduf&JUvm;vkdU q&mEkuar;wJhtcg
uRefawmfwkdU aq;&kHudkawmif ra&mufcJhbl;? vrf;rSm bwfpfum;aqmifhwmeJU
oHvsifNrKdUt0ifrSm cav;[m tarh0rf;xJu olUtvdkvdkxGufvmw,fvdkU
tJ'Dvlu 0rf;omtm;&eJU q&mEku ajymjyw,f?
jy?emwckckay:vm&if vufydkufMunfhraebJ tckvdk wckr[kwf wckckudk
vkyfay;&rS auseyfavh&dSwJh 0efMuD;csKyfOD;Ek[m usef;rma&;0efMuD;eJU olUXmeu
tMuD;tuJawGudk rMumcif jyefcsdef;NyD; aus;&Gmusef;rma&;jyoemudk
aqG;aEG;Mujyefw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJrSmawmh tawmftqifajyw,f? (1)
olwkdUjyXmef;ay;wJh pm&if;xJrSmygwJh a&m*gawGudkomukor,f?
wjcm;a&m*gawGudk rukoygbl;qdk&if? (2) 'Dyk*dKvfawG atmifvmwJhtcg
a'gufwmvdkUrc:bJ aq;rSL; (Health Assistants) awGvdkUomac:r,fqdk7if? (3)
aq;rSL;awGudk oifMum;wJhESpf[m teJqHk; ESpfESpfxm;r,fqdk&if? (4)
'Daq;rSL;awG&JU ynmt&nftcsif;[m teJqHk; (10)wef;atmif&r,fvkdU
owfrSwfay;&if? aq;rSL;oifwef;zGifhay;bdkU olwkdU oabmwlr,fvkdU
usef;rma&;XmetaMuD;tuJawGu tqdk?yMuw,f? 0efMuD;csKyfOD;Ek[m tqdk(1)

(2) (3)eJU (4)udkcsufcsif;vufcHw,f? ESpftydkif;tjcm;qdkwJh tqkd (3)usawmh?


ESpfESpfrsm;w,f? wESpfcGJtxd avQmhay;bdkU usef;rma&;XmetMuD;tuJawGudk
OD;Ekarwm&yfcHw,f? usef;rma&;Xme tMuD;tuJawGu avQmhay;w,fxifw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek aumif;aumif; rrSwfrdawmhygbl;? tJ'Daemuf 'Daq;rSL;awG[m
ESpfaygif;tawmfMumvmvdkU usifhom;&vm&if vpmrysufbJ olwkdU
aq;aumvdyf wufEdkifatmif pDpOfay;vkdufygvdkU 0efMuD;csKyfu
XmetMuD;tuJawGudk xyfqifh arwm&yfcHvdkufjyefao;w,f?
tdEd,eJU ygupfpwefu q&m0efawG &oGm;MuwJhtwGuf 0efMuD;csKyf
c&D;xGufwJhtcg e,fuvlawG[m q&m0efudk rawmif;Muawmhygbl;? 'gayrJh
rlvwef;ausmif;udk awmif;MuwmawGuawmh a&S;xufydkvmw,f?
aeUwaeUrSm 0efMuD;csKyf OD;Ek[m NrJKdUwNrKdU&JUAdkvfwJrSm wa,mufwnf;xkdifNyD;
rlvwef;ausmif; q&mwaomif;ausmf&&dSa&; jy?emudk pOf;pm;aewkefjAKef;ueJ
tMuHwck&wmeJU odyf0rf;omoGm;w,f? &efukefudk jyefa&mufwmeJU wNydifeuf
0efMuD;csKyf[m ynma&;0efMuD;eJU ynma&;Xmeu tMud;tuJawGudk
csufcsif;ac:vkdufw,f?
rlvwef;ausmif;q&m waomif;ausmf&&dSa&;twGuf
uRefawmftMuHaumif;wckudk &NyD?
[kwfuJh?
aEG&moD ausmif;ydwf&uftwGif; NrdUwkdif;rSm rlvwef;q&mjzpf oifwef;awGudk
zGifhay;? oifrJht&m&dS r&dSbl;vkdU rvkyfeJU? tJ'DNrKdUrSm&dSwJh
ausmif;q&mawGudkbJjyefoHk;yg? 'Doifwef;awGudk (7)wef;atmifNyD;olawGrSom
wuf&r,fvkdUvJ wif;rxm;ygeJU? (6)wef;atmifNyD;olawGvnf; wufygap?
'Doifwef;uxGufvmwJh rlvwef;q&mawG[m trSeftwdkif;ajym&&if
q&mjzpfoifausmif;awGrSm wESpfoifNyD; xGufvmwJh
rlvwef;q&mawGavmufawmh aumif;rSmr[kwfbl;? raumif;csifaeayap?
rlvwef; ynmudkroif&bJ cav;awG[m vyf,m;vyf,m;eJU t&yfxJrSm
acG;0ifpm;av;awGjzpfaewmudk uRefawmfrMunfhcsifbl;?
olwkdUtwGufbmrSrvkyfbJ q&mr&dSbl;qdkNyD; vufydkufMunfhaewmrsKd;udk
uRefawmf rvkyfcsifbl;? aEG&moD oifwef;u qif;&mMuwJh ta&;ay:
rlvwef;q&mawG[m cav;awGudkteJqHk; uMuD; cacG;ta&;eJUtzwfudkawmh
oifay;EkdifrSmbJ? wpfESpfoHk;av; ta&;eJUtzwfudkawmh oifay;EkdifrSmbJ?
trsKd;om;oDcsif;qdkwmudkawmh oifay;EkdifrSmbJ? 'Davmufoifay;Ekdif&ifawmfNyD?
(2)ESpftwGif; rlvwef;ausmif;q&mwaomif;ausmfudk uRefawmfvdkcsifw,f?
ESpftawmfMumvmvkdU usifhom; tawmf&vmwJhtcg 'Dta&;ay:q&mawGudk

vpmrysufbJ rlvwef;q&mjzpfoifausmif;awGudk wufEkdifatmif


pDpOfay;vkdufygvkdU 0efMuD;csKyfOD;Ekuajymjyw,fynma&;XmetMuD;tuJawG[m
'DpDrHudef;udk tpGrf;ukef0dkif;NyD; taumiftxnfazmfay;Muw,f? (2)ESpftwGif;
ta&;ay:rlvwef;q&mawG waomif;ausmf&NyD; NrdUrSma&m awmrSmyg
rlvwef;ausmif;awG tm;&yg;& zGifhay;EkdifcJhw,f?
usef;rma&;eJU ynma&;twGuf oltifrwef pdwf0ifpm;wJh
pDrHudef;awG&dSao;w,f? a&S;OD;pGm usef;rma&; pDrHudef;udk ajymjyr,f?
(90)&mckdifEIef;avmuf&dSwJh jynfaxmifpkom;awG[m odyfrGJaew,f?
tJ'DvlawG[m xrif;pm;wJhtcg xrif;? iydwdkUp&m 'DoHk;rsKd;udkbJ pm;Edkifw,f?
tJ'DtxJ olwkdUpm;wJh qef[m pufMudwfqefqdkawmh zGJrusefawmhbJ
jzLpifaew,f? aeUpOfolwkdUpm;aewJh 'DtpmawG[m olwdkUtwGuf b,fenf;eJUrS
tm[m&rjzpfEkdfifbl;? tm[m&rjzpfwJh tpmawG pm;aeMu&wJh
jynfaxmifpkom;awG[m toufwkdw,f? olwkdU&JU cav;awGvnf;
arG;prSmodyfNyD; taotaysmufrsm;r,f? tJ'gaMumifh olwkdU&JU usef;rma&;udk
*&kpkdufcsif&if q&m0efawG usef;rma&;rSL;awGudk arG;xkwfay;ae&kHeJU
rvHkavmufao;bl;? olwkdU[m tm[m&jzpfapEkdifwJhtpm;taomufawGudk
pm;aomufEkdifatmifvnf; *&kpkdufay;&tHk;r,fqkdwm
OD;Ekaumif;aumif;oabmaygufw,f? 'gayrJh olwkdU&JU
pD;yGm;a&;tajctaeudk,fwkdifu tifrwefatmufwef;usaewJhtwGuf
'DpD;yGm;a&;ukd jrifhwifray;Ekdifrcsif; jynfolvlxkMuD;
w&yfvHk;t[m&jzpfwJhtpmudk pm;&atmif OD;Ekb,fenf;eJUrS rwwfEkdifbl;?
tJ'gaMumifh olwwfEkdifoavmufvkyfr,fqdkNyD; yxrajcvSrf;taeeJU
jynfaxmifpkom;awG pufMudwfqefudk rpm;MueJU? pufMudwfqefxJrSm
bmt[m&rS rygbl;? armif;axmif;qefudkpm;Mu? armif;axmif;qefxJrSm
t[m&jzpfwJhzGJawGygw,fqdkwJh rdefUcGef;wckudk NrdUawmfcef;r
vlxktpnf;ta0;wckrSm OD;Ekajymw,f? tJ'Daemuf pufMudwfqef[m pm;oludk
b,fvkd Oyg'fjzpfEkdifw,f?
armif;axmif;qef[m pm;oludk b,fvkdt[m&jzpfEdkifw,fqkdwJh tcsufawGudk
usef;rma&;yg&*lawGu olawoevkyfNyD;a&;ay;&w,f? tJ'gawGudk
pmtkyfpmwrf;awG&kdufNyD;? wEdkifiHvHk;OD;EkjzefUcsDay;w,f? olUudk
b,forkdi;fq&mu ajymjyvkdufw,frodbl;? vlxktpnf;ta0;wckrSmqkd&if
a&S;uArmawG[m armif;axmif;qefudk pm;wJhtwGuf tckacwf cg;csdaewJh
ArmawGvkdr[kwfbl;? odyfxGm;MudKif;w,f? tckacwf tkyfcsyfawGxuf
ESpfqavmuf ydkav;wJh tkyfcsyfMuD;awGudk rdkifaygif;rsm;pGmu rarmryrf;

wa,mufeJUwa,muf vufqifhurf; o,fvmNyD; bk&m;ykxkd;awGudk


wnfEdkifMuw,fvkdUawmif 0efMuD;csKyfOD;Ek MuHK;0g;cJhzl;w,f? 'gayrJholb,fvkd
wkdufwGef;vdkUrSr&ygbl;? pufMudwfqefudk ESpf&Snfvrsm;pm;vmMuwJh
vlawGtwGuf armif;axmif;qefudk jyefpm;bkdUqkdwm rjzpfEkdifawmhbl;?
armif;axmif;qef[m t[m&awmhjzpfwmrSefbJ? 'gayrJh zGJapmfeHw,f?
b,folrSrpm;csifbl;? armif;axmif;qefudkpm;bdkU tMuD;tus,f wkdufwGef;cJhol
OD;Ekudk,fwkdif armif;axmif;qefudk cPavmufbJpm;vkdU&w,f? Mum&nfusawmh
xrif;yGJrSm zGJeHU&wkdif;? ysKdUysKdUwufvmNyD;? rpm;csifraomufcsif jzpfvmwmeJU
armif;axmif;qefudk pGefUvkdufw,f? Mudwfqefudk jyefpm;&w,f?
'gayrJhOD;EkqdkwJhvluawmh 'Dudwfpudk vG,fvG,feJU avQmhray;csifbl;?
aemufxyfNyD; 'DvkdpOf;pm;jyefw,f? ADwmrifxJrSmzGJygw,f?
wjcm;t[m&jzpfwJh"mwfawGvJygw,f? tJ'Dawmh armif;axmif;qefudk
jynfvlvlxk rpm;csifaeayap? olwkdUudk ADwmrifauR;r,f? ADwmrif[m
t0ifrqdk;wJhtwGuf vlxkjiif;rSm r[kwfbl;? MudKufrSmbJ? pufwckaxmifNyD;
ADwmrifawGudk oef;eJUcsDNyD; vkyfr,f? NyD;awmhrSm jynfolvlxkudk
tvum;a0ay;r,fvkdU OD;qHk;jzwfvdkufw,f? tJ'DqHk;jzwfcsufudk
taumiftxnfazmfbdkUtwGuf pD;yGm;a&;eJU vlrIa&;tzGJUudk wkdifyif&atmif
ac:vkdufw,f? 'DtzGJUu twkdifyifcH t&m&dS rpwm zgeDb,f eJU
wjcm;wOD;ESpfOD;udk pufwnfay;EdkifrJh vlawG&Sm&atmif
t*FvefudkvTwfvdkufw,f? t'DvlawG&JU tultnDeJU aq;puf&kHwckudk (Burma
Phamaceutical Industries) &efukefem;rSmaqmufw,f? 'Daq;puf&kHrSm
wjcm;aq;awGudkvnf; vkyfr,f? tJ'Daq;awGu tjrwfxGufvm&if
tvum;a0bkdU ADwmrif vkyfwJhtcg p&dwfoufomr,f? 'gayrJh
pufwnfNyD;uwnf;u 0efMuD;csKyfOD;Ek[m ESpfMudrfwkdifwkdif ppfwyfu
tmPmodrf;cH&NyD;? trsm;MuD; 'kufca&mufoGm;w,f? ADwmrifawGudk
tvmum;a0ay;bkdUqkdwJh olUpDrHudef;udk taumiftxnfazmfbdkU qdkwmuawmh
a0;a&m? 'DpDrHudef;ukd owdawmif r&&Smawmhygbl;?
aq;puf&kHudk wnfaqmufbkdUqdkwJh udwfpeJUwqufwnf;
trsKd;om;usef;rma&;eJU ywfoufNyD; OD;Ek[m 'Dvkd pOf;pm;rdjyefw,f? vlawGrSm
t[m&&dS&kHeJU rvHkavmufao;bl;? usef;rma&;udkvdkcsifwJh vlrsKd;wrsKd;rSm
aeUpOfrSefrSef udk,fvufvIyf&Sm;rIvnf; &dS&tHk;r,f? jynfaxmifpkom;awG[m
rsm;aomtm;jzifh udk,fvufvIyf&Sm;rI&JU wefzkd;udk em;rvnfMubl;?
udk,fvufvIyf&Sm;rI[m usef;rma&;udk taxmuftyHhjzpfapw,fqkdwm
vufwqkyfpmavmuf&dSwJh jynfaxmifpkom;awGbJodw,f?

vlrsm;pktaeeJUuawmh 'Dtcsufudk pOf;pm;rdyHkawmif ray:ygbl;? tJ'gaMumifh


udk,fvufvIyf&Sm;rIudk tm;ay;wJhtaeeJU 0efMuD;csKyfOD;Ek[m trsKd;om;
usef;rma&;tzGJU (National Fitness Council) udkzGJUpnf;ay;NyD;
wjynfaxmifpkvHk;aus;&GmawGtxd udk,fvufvIyf&Sm;rIawGrSm pdwf!Twfvmatmif
vIHUaqmfay;zdkUeJU tm;upm;yGJawGudk wwfEdkiforQ vkyfay;MubkdU 0efMuD;csKyfu
wm0eftyfESif;vkdufw,f?
usef;rma&;pDrHudef;awGtaMumif;udk tajymNyD;vdkU ynma&;pDrHudef;taMumif;udk
'Dae&mrSm eJeJavmufazmfjycsifw,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m i,fpOfawmifaus; cav;b0upNyD; pmzwfwmrSm
0goemrygvSbl;? tJ'gaMumifh ArmEkdifiHu acgif;aqmifawGrSmqkd&if OD;Ek[m
A[kokw tvGefUtvGef acgif;yg;olwOD;jzpfw,f? tcsdef&dSwkef; A[kokwawGudk
MudK;pm;yrf;pm; rpkaqmif;cJhrdwm touf(40)em;eD;awmhrS
oltMuD;tus,faemifw& aew,f? vlwa,mufrSm awmifhwif;ckdifrmwJh
udk,fvuft*Fg&dS&kHeJU rvHkavmufao;bl;? A[kokweJUjynfhpHkwJh
OD;aESmuf&dSbkdUvnf; trsm;MuD;vkdw,fqdkwJhpum;udk
0efMuD;csKyfjzpfvmwJhtcsdefrSm wjzpfawmufawmufajymaewm
rMumcPMum;&w,f? trSeftwkdif;ajym&&if tckvdk rMumcP
ajymaewmawG[m wjcm;aMumifh r[kwfbl;? olUudk,foljyefMunfhNyD;
odyftm;rvdktm;r& jzpfaewmaMumifhbJjzpfw,f? zkd;oHknqdkwJhpum;vHk;[m
0efMuD;csKyf OD;Ek xGifvdkufwJhpum;ygbJ? 'Dpum;udk xGifvdkufwkef;u OD;Ek[m
b,foludkrS r&nf&G,fygbl;? tcsdef&dSwkef;u A[kokwawG olrpkcJhrdwm
pdwfememeJU olUudk,foloa&mfNyD; xGifvdkufwmygbJ?
jynfaxmifpkol jynfaxmifpkpm;awG txl;ojzifh wufvlawG[m oljzpfcJh&ovkd
rdk;vGefrS xGefcsqkdwmrsKd; rjzpf&atmif 0efMuD;csKyfOD;Ek[m wckckvkyfay;csifw,f?
b,fvkdvkyf&yghrvJvkdU pOf;pm;MunfhwJhtcg avmuDrSm txGwftxdyfudk
a&mufbdkUtwGuf Armh A[kokw[m rvHkavmufao;bl;?
tifrwefatmufwef;usaew,fqdkwmudk v,fjyifrSm qifoGm;ovkd OD;Ek[m
xifxif&Sm;&Sm;MuD; awGUae&w,f? tJ'gaMumifh urGmhA[kokwudk
jynfaxmifpkom;awG avhvmpkaqmif;Ekdifatmif OD;Ek[m
bmomjyefpmaytoif;udk xlaxmifay;vkdufw,f? tJ'Dtoif;u OD;Ek&JU
OD;aESmufudk vkdcsifvkdUawmh r[kwfygbl;? 0efMuD;csKyftaeeJU olay;EkdifwJh
tcGifhta&;awGudk vkdcsifwmaMumifh OD;Ekudk toif;&JUOuXtjzpf
a&G;aumufwifajrmufvdkufMuw,f?
'Dtoif;[m urmhpmayawGxJu aumif;Ekd;&m&mudk a&G;cs,fNyD; bmomjyefw,f?

tJ'DaemufpmtkyfawG&kdufNyD; ausmif;awG? pmMunfhwkdufawGudk tcrJha0ay;w,f?


tJ'Dtoif;&JU vkyfief;awGxJrSm jrefrmhpG,fpHkusrf;udk OD;Ek tjrwfedk;qHk;bJ?
'Dusrf;rSm twGJ(14)wJG&dSr,f? yHkESdyf&wm tifrwefcufwJhtwGuf
yxrwwGJESpfwGJudk taemufEkdifiHawGrSm yHkESdyf&w,f? yxr[m taemufEkdifiHu
a&mufvmwkef;u OD;EkeJU bmomjyefpmaytoif;&JU aumifpD0ifvlMuD;awG
udk,fwkdif oabFmqdyfudkqif;NyD; wcrf;wem;MudKqkdw,f? qdyfurf;ay:udk
csNyD;wJhtcg toif;wkdufudk usrf;pmtkyfawG csufcsif; ,lrvmao;bl;?
armfawmfum;awGay:rSm ususee vSvSyywnfcif;NyD;rSm
&efukefwNrdUvHk;oludk,fwkdif vSnfhjyvkdufao;w,f? bmomjyefpmaytoif;eJU
ywfoufwJhyGJwyGJrSm OD;Eku 'Dusrf;MuD;[m jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHrSmausmufawmifMuD;yrmwnfNyD; usef&pfvdrfhr,fvkdUawmif
vIdufvIdufvJSvJS MuHK;0g;cJhzl;w,f?
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH&JUynma&;eJU ywfoufvkdUawmh ynma&;pDrHudef;
topfwckudk a&;qGJay;csifwJh qef' 0efMuD;csKyfOD;EkrSm jyif;jyif;jyjy &dSaew,f?
tJ'gaMumifh oludk,fwkdifacgif;aqmifwJh ynma&;pDrHudef; tzGJUwckudk
zGJUpnf;ay;w,f? 'DtzGJUxJrSm ArmEdkif&JU xdyfoD;ynmyg&*lawGygw,f?
OD;Ekudk,fwkdifuawmh apwemom&dSwmygyJ? 'Dudwfpudk
olaumif;aumif;em;rvnf&Smygbl;? tzGJU&JUem,uwufvkyfwmygbJ?
ynma&;pepfudk cPcPjyif&wm raumif;bl;? wkdif;jynfepfemw,f? tJ'Dawmh
tzGJU[m pDrHudef;ukd tvsifpvdk ra&;qGJygeJU? yxrtqifhtaeeJU
pDrHudef;eJUywfoufwJh ar;cGef;awGudk xkwfNyD; ausnmvkdufyg? ynma&;rSm
pdwf0ifpm;wJhvlawG[m 'Dar;cGef;awGudk avhvmNyD;avmufwJhtcsdefrSm
'kwd,tqifhtaeeJU tzGJU0ifawG[m ESpfpkcGJNyD; wpku atmufArmjynf?
aemufwpku txufArmjynfudk c&D;xGufyg? a&mufwJhae&mawGrSm
tMuHay;csifwJhvlawGeJU awGUqHkNyD; aqG;aEG;yg? tJ'Dvkd aqG;aEG;NyD;wJhtcg
wwd, tqifhtaeeJU t*Fvef? tar&duef? &S&Sm;? w&kwf? tdEf, oifhawmfwJh
ynma&;yg&*lawGudk zdwfac:NyD;? 4if;wkdUqDu tMuH^mPfawmif;yg?
4if;wkdUeJUaqG;aEG;yg? 'Dvkd tMuHnmPfawGudk jynfhjynfhpkHpkH&NyDawmhrSm
pwkwtqifhrSm pDrHudef;tzGJUu a&;qGJaewkef; wyfrawmfu
tmPmodrf;vkdufwJhtwGuf tzGJU0ifawG a&SUqufNyD; tvkyfrvkyfEkdifMuawmhbl;?
OD;Ek[m 'DpDrHudef;tay:rSmawmh pdwfrukefao;ygbl;? tcGifh&tHk;r,fqkd&if
NyD;wJhtxda&;qGJyHkESdyfNyD; wkdif;jynfudk wifjycsifao;w,f? tJ'DvkdwifjyNyD;
ynma&;rSm pdwf0ifpm;olawGeJU wMudrfavmufxyfNyD; aqG;aEG;csifao;w,f?
jyifp&m? ?zwfp&m? jznfhp&mawG tm;vHk; vkyfNyD;vdkU trsm;&JU

oabmwlnDcsufudk &NyD;wJhtcg tJ'Dynma&;pDrHudef;udk OD;Ek[m oludk,fwkdif


acgif;aqmifNyD; wwfEdkifoavmuf taumiftxnfazmfay;csifao;w,f?
ynma&;eJU usef;rma&;rSm yef;wkdifudk a&mufatmif jzwfvrf;uoGm;wJh
tpDtpOfawG[m tawmfuav; xajrmufatmifjrifwmudkawGU&wJhtwGuf
0efMuD;csKyfOD;Ek[m tawmftm;wufw,f? tJ'gaMumifh
jyefvnfxlaxmifa&;rSmvnf; 'Dvkd jzwfvrf;uoGm;&&if odyfaumif;rSmbJvkdU
OD;Ekpdwful;rdjyefw,f?
'kwd,urmppfMuD;twGif;upNyD; jrefrmEkdifiHxJrSm wHwm;awG? vrf;awG?
wmwrHawG? ausmif;taqmuftOD;awG tawmfysufpD;ukefMuw,f?
vGwfvyfa&;&NyD;wJhaemuf olykefa&mifpHkawG ay:vmjyefwJhtwGuf tpkd;&[m
'DysufpD;aewmawGudk jyefrMunfhEkdifbl;? 1950ckESpfavmufupNyD; olykef&ef[m
tawmfat;oGm;jyefawmhvnf; tpdk;&rSm aiGr&dSwJhtwGuf 'DysufpD;aewmawGudk
jyefvnfxlaxmif ray;Ekdifbl;? vTwfawmftrwfawG[m olwkdU&JU oufqkdif&m
rJqef'e,fajrawGrSm jyefvnf xlaxmifa&;twGuf tpkd;&qDu
tultnDawmif;Muw,f? wcsKdUu vTwfawmfxJrSm awmif;w,f? wcsKdUu
0efMuD;csKyfawGqDudk wkduf&kdufoGm;NyD; awmif;w,f? aiGr&&Smygbl;? tpkd;&rSm
aiGr&dSbl;qkdwJh tajzawGudkom ESpfpOf&oGm;cJhMuw,f?
tJ'geJU wESpfusawmh 0efMuD;csKyfOD;Eku jyefvnfxlaxmifa&; pDrHudef;wck
vkyfay;vkdufw,f? 'DpDrHudef;uawmh OD;aESmuft&IyfcH odyfpOf;pm;NyD;a&;qGJ&wJh
pDrHudef;rsKd;r[kwfygbl;? udk,fhudk,fudk u,fwJholawGudk xm0&ocifu
u,fr,fqkdwJh pDrHudef;rsKd;ygbJ? 'DpDrHudef;t& rdrdwdkUa'orSm
jyefvnfxlaxmifa&;twGuf aiGtm;? yudwfpnf;tm;? vltm;
pdkufxkwfay;rJhvlawGudk tpkd;&uvJ wwfEkdifoavmuf aiGtultnD?
tif*sifeD,mtultnD tp&dSonfwkdUudk xkwfay;r,fvkdU ausnmvkdufw,f?
a'owkdif;rSm aiGtm;? ypfpnf;tm;? vltm; pkdufxkwfay;wJhvlawG trsm;MuD;
ay:xGufvmw,f? Oyrm-wHwm;wckudk tpdk;&uaqmufay;&&if
aiGwaxmifukefr,fqkdygpdkU? t&yfolt&yfom;awGu opfvSLw,f?
tvkyf0kdif;vkyfay;w,fqkdawmh tJ'DwHwm;udk (250)avmufeJU
tNyD;aqmufEdkifw,f? tJ'D(250)xJrSm tpkd;u (100)xnfhw,f?
t&yfolt&yfom;awGu (150)pkaygif;NyD;xnfhMuw,f?
tJ'Denf;eJU jynfvnfxlaxmifvkdufwm wEkdifiHvHk;rSm wmwrHaygif;
rsm;pGmzkdUNyD;oGm;w,f? wHwm;awG trsm;MuD;aumif;oGm;w,f?
vrf;awGtrsm;MuD;jyifNyD;oGm;w,f? a&wGif;a&uefawGtrsm;MuD;wl;NyD;
oGm;w,f? rlvwef;ausmif;awG? pmMunfhcef;awG trsm;MuD;

aqmufNyD;oGm;w,f?
pmtkyfMuD;twkdif;om vkyfaeMur,fqkd&if tJ'DwESpftwGif;
NyD;oGm;wJhvkyfief;awGudk ig;ESpfavmufvkyf&r,f? ukefusrJhaiGuvnf;
tckukefuswmxuf av;ig;qavmufwkd;NyD; ukefvmr,f?
1953ckESpf bwf*sufvTwfawmfxJrSm b?ma&;0efMuD;[m 'DpDrHudef;&JU
atmifjrifrIudk rSwfwrf;wifwJhtaeeJU 'DpDrHudef;twGuf tpkd;&u 195253ckESpftwGif; aiGodef;aygif; w&mhwq,f xkwfay;cJhw,f? jynfolvlxkxHrS
&&dSwJhaiGtm;eJU ypfpnf;tm;udk aygif;vkduf&if odef;ESpf&mbdk;avmuf
&dSvdrfhr,fvdkU ausnmcJhw,f?
tcef;(27)
1952ckESpf tmZmenfaeUrSm 0efMuD;csKyfOD;Ek[m rdefUcGef;wckajymw,f?
'DrdefUcGef;xJrSm wjcm;tcsufawGtjyif tcsufwcsuf ygvmw,f? tJ'Dtcsufudk
'Dae&mrSm eJeJavmufajymjyyg&ap?
ArmEdkifiHrSm v,fawGtrsm;MuD;&Sdw,f? 'Dv,fawGaMumifh ArmEdkifiH[m
urBmay:rSm qeftrsm;qHk;wifykdUa&mif;cswJhEdkifiH jzpfaew,f? 'Dv,fawGtjyif
tzdk;wefuRef;opfawGxGufwJh opfawmawGvnf; trsm;MuD;&dSw,f?
owfwkwGif;rsKd;pHk&dSw,f? ywfwjrm;wGif;awG&dSw,f? a&eHwGif;awG&dSw,f?
jynfaxmifpkom;awG vlcsrf;om;awGjzpfatmif tbufbufu
ulnDaxmufyHhEkdifwJh {&m0wDjrpfMuD;uvnf; jynfaxmifpkudk
ta&SUeJUtaemufESpfjcrf;cGJNyD;? ajrmufbufu awmifbufudk pD;qif;aew,f?
rdk;av0ovnf; txl;aumif;w,f? vlOD;a&usawmh tifrwef eJw,f?
tJ'gaMumifh uRefawmfjynfaxmifpkxJrSm jynfwGif;ppfrjzpf&bJ
pdwfcsrf;csrf;omomeJU tvkyfvkyfcGifh&r,fqdk&if jynfaxmifpkjrefrmEdkfifiH[m
rdom;pkwkdif;udk tdrfwaqmif? armfawmfum;wpif;? vpOf0ifaiG (800)u
(1000)&atmifvkyfay;EkdifwJhtxd csrf;omwJhEkdifiH jzpfw,fqkdwJhtcsufudk
rdefUcGef;xJrSm OD;EkxnfhajymoGm;w,f?
cyfaemufaemuf owif;pmq&mwcsKdU[m olwkdU&JUowif;awGxJrSm 'DrdefUcGef;udk
az:jywJhtcg rdom;pkwkdif;udk tdrfwtdrf? armfawmfum;wpif;? vpOf0ifaiG
(800)u (1000)txd ay;r,fvkdU OD;Ekuwday;NyD tp&dSwJh
&Dp&macgif;pOfMuD;awGudk wyfay;vkdufMuw,f?
aemifig;ESpfavmufMumwJhtcg 'DtcsufudkwyfNyD; ajym&r,fqdk&if OD;Ek[m
'Dtwkdif;ajymr,frxifbl;? tJ'Dig;ESpftwGif; OD;Ek[m
jynfolydkifvkyfief;awGtay:rSm tMuD;tus,fpdwfysufaewJhtwGuf 'Dtcsufudk
xyfajym&r,fqkd&if 'Dvkdajymvdrfhr,fxifw,f? EkdifiHuawmh tifrwefcsrf;omwJh

EdkifiHygbJ? rdom;pkwkdif;udk tdrfwaqmif? armfawmfum;wpif;? vpOf0ifaiG


(1000)&atmif vkyfay;EkdifwJhtxd csrf;om;wJhEkdifiHjzpfw,fqkdwmudk b,folrS
rjiif;Ekdifygbl;? 'gayrJh rdom;pkwkdif; tdrfwaqmif? armfawmfum;wpif;?
vpOf0ifaiG (1000)&bdkUtwGuf jynfwGif;ppf r&dS&kHeJU rvHkavmufao;bl;?
jynfaxmifpkom;awG tvkyfMudK;pm;vkyf&kHeJUvnf; rvHkavmufao;bl;?
(1) jynfaxmifpk&JU pD;yGm;a&;pepfuvnf; rSef&tHk;r,f?
(2) 'DpepfrSefudk taumiftxnfazmfwJh ae&mrSm txl;vdktyfwJh refae*smac:
tvkyfem;vnfwJh tkyfcsKyfa&;rSL;rsm;? wufueD&Sef;ac:
pufrIuRrf;usifolrsm;vnf; vHkvHkavmufavmuf &dS&tHk;r,f?
(3) orw? 0efMuD;csKyf? 0efMuD;awG? twGif;0efawG? XmetMuD;tuJawGupNyD;
awmifolv,form;rsm;? tvkyform;rsm;? aps;olaps;om;rsm; tygt0if
jynfolvlxkw&yfvHk;uvnf; udk,fusifhw&m;eJU jynfhpHkolawG
jzpfMu&tHk;r,fqkdwJh tcsuf(3)csufudk OD;EkxyfNyD; jznfhp&m taMumif;&Sdw,f?
OD;Ek[m 'Dtcsuf(3)csufudk bmaMumifh xyfjznfhcsifovJqdkwm 'Dae&mrSm
eJeJavmuf azmfjycsifw,f?
vGwfvyfa&;&NyD;wJhaemuf OD;Ektpdk;&tzGJU[m vkyfief;tawmfrsm;rsm;udk
jynfolydkifvkyfcJhw,f? tckvkd jynfolykdifvkyfwJhtcgawGwkef;u
jynfolydkifvkyfief;awGeJU qufpyfaewJh jy?emawGudk OD;Ek[mav;av;eufeuf
pOf;pm;rdyHkray:bl;? 'Dvdkjynfolydkif vkyfNyD;wJhaemuf jynfolydkifvkyfief;awGeJU
ywfoufNyD; tkyfcsKyfrInHhzsif;yHkawG? trsKd;rsKd;tzHktzHk jcpm;rIawG?
qHk;&IH;epfemrIawGudk 0efMuD;csKyfOD;Ek awGUvm&w,f? OD;EkawGUcJhwJh
tjzpftysufawGxJu EkdifiHawmf aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUeJU ywfoufwJh
tjzpftysufwckudk tusOf;csKyfNyD; azmfjycsifw,f? EkdifiHawmf
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzJGU[m jynfolydkifvkyfief;awGxJrSm
tMuD;qHk;jzpfw,f?
waeUrSm (p)oHk;vHk;tzGJU (Bureau For Special Investigation)
utrIaqmifMuD;awG 0efMuD;csKyfeJUawGUNyD; owif;ckdifckdifvHkvHk&wmeJU
vGefcJhwJhaeUwkef;u (p)oHk;vHk;tzGJUu qefwifoabFmwpif;udk qif;ppfw,f?
aumufyJoD;ESHtzGJUu qefa[mif;awGqdkNyD; a&mif;vdkufwJh qefawGtm;vHk;[m
qefaumif;awGjzpfaewmudk awGU&w,f? olwkdU&&dSwJh owif;t&
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU[m qefaumif;awGudk qefa[mif;awGNyD;
vdrfvdrfa&mif;aewm MumNyD;vdkU tJ'D (p)oHk;vHk;trIaqmifvlMuD;awGu
tpD&ifcHw,f? aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu qefa[mif;ta&twGufeJ&if
olwkdU[molwkdU a&mif;w,f? a&mif;rJhqefa[mif;ta&twGufrsm;&if

olwkdU&JU0efMuD;uwqifh 0efMuD;rsm;tzGJUrSm qefa[mif;a&mif;cGifh awmif;w,f?


tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyf[m rMumao;cifu 0efMuD;rsm;tzGJUu
qefa[mif;awGa&mif;cGifh ay;vdkufwmudk csufcsif; owd&w,f?
ta[mif;awGqkdNyD; vdrfa&mif;wJhqefawGudk oabFmay:rSm
zrf;rdwJhtaMumif;ajymNyDawmh (p)oHk;vHk;trIaqmifvlMuD;awGu
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&; tzGJUrSm ESpfpOfESpfwdkif;qefa[mif;
b,favmufusefw,fqkdwm pm&if;r&dSbl;? 'Dvdkpm&if;r&dSwm[m
oufqkdif&mt&m&dSawG nHhzsif;vkdUvnf; jzpfEdkfiw,f? 'Dvkdpm&if;r&dSrS
qefaumif;awGudk qefa[mif;awGqdkNyD; vdrfa&mi;f&wmvG,fwJhtwGuf
txuft&m&dSMuD;awGu 'Dvkd pm&if;r&dSwmudk vspfvQL&Ixm;wmaMumifhvnf;
jzpfEdkifw,f? tJ'Dawmh vufusefqefa[mif;pm&if;udk &atmifawmif;ygvkdU tJ'D
(p)oHk;vHk;trIaqmifawGu 0efMuD;csKyfudk tMuHay;w,f? tJ'DtMuHay;csuft&
0efMuD;csKyfu oufqdkif&m0efMuD;csKyfudk vufusefqefa[mif; pm&if;wifjybdkU
trdefUay;w,f? 0efMuD;uvnf; tJ'Dpm&if;wifjybkdU
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUudk trdefUay;w,f? wESpfMumwJhtxd
tJ'Dpm&if;udk aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu wifrjyEdkifbl;? Mumvmawmh
0efMuD;csKyfvnf; oD;rcHEkdifawmhbl;? tJ'gaMumifh (p)oHk;vHk;tzGJUu
trIaqmifvlMuD;wcsKdUudk ac:vkdufw,f? 0efMuD;csKyf[m jcpm;rIawGudk
wkdufjzwfbkdUtwGuf 'DtzGJUudk oludk,fwkdifwkduf&kduf tkyfcsKyfNyD; b,f0efMuD;ukdrS
raMumufeJU? 'D0efMuD;awG[m jcaumifawG jzpfEkdfif&if ta&;,l?
0efMuD;csKyfudk,fwkdif jcaumifMuD;jzpfae&ifvnf; bmrSraMumufeJU?
csufcsif;ta&;,lvdkU (p)oHk;vHk;tzGUJudk 0efMuD;csKyfu wdwdususrSmxm;w,f?
jcpm;wmudk ta&;,lwJhtcg jywfjywfom;om; ta&;,lapcsifwJh oabmeJU
(p)oHk;vHk;tzGJU[m ta0;rSmcsnf;bJ jcaumifawGudk vkduf&SmaewJhtwGuf
tem;uyfaewJh jcaumifawGudk rsufpd&Sef;aewwfw,f? olaewJh
0if'grD,m0if;rSm jcaumifawG &dScsif&dSaer,f? tJ'gaMumifh 0if'grD,mudkvnf;
rsufajcrjywf Munfhaeyg? jcaumifawGudkawGU&if vufraES;eJU?
csufcsif;ta&;,lygvkdU 0efMuD;csKyf[m olU(p)oHk;vHk;tzGJUudk rSmxm;w,f?
(p)oHk;vHk;trIaqmifvlMuD;awGeJU awGUwJhtcg wESpfMumwJhwkdifatmif
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu vufusef qefa[mif;pm&if;udk
ray;EdkifwJhtaMumif;udk ajymjyw,f? tJ'Daemuf olrapmifhEdkifawmhbl;?
(p)oHk;vHk;tzGJUxJu oifhawmfrJht&m&dSawGudk tzGJUwckzGJUay;NyD; wEdkifiHvHk;rSm
vufusefqefa[mif;b,favmuf&dSw,fqkdwm pm&if;,lyg&apvkdU 0efMuD;csKyfu
wm0efay;&w,f? (p)oHk;vHk;tzGJU&JU MudKyrf;csufaMumifh pm&if;&wJhtcg

'Dqefa[mif;awGudk csefrxm;eJUawmh&wJhaps;eJU tm;vHk;a&mif;ypfvkdufvkdU


0efMuD;csKyfu 0efMuD;csKyfrsm;tpnf;ta0;wckrSm trdefUcsay;vkdufw,f?
0efMuD;csKyf[m olU (p)oHk;vHk;tzGJUeJU aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;udwfpudk
qufvufaqG;aEG;&if(1) aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&; tzGJU[m qefaumif;awGudkom
qefa[mif;awGqkdNyD; vdrfxkwfaewm r[kwfbl;? *HkeDtdwf taumif;awGudkvnf;
ta[mif;awGqkdNyD; vdrfxkwfaew,f? rMumcifubJ owif;tckdiftrm&vdkU
oGm;zrf;vkduf&ao;w,fqkdwmudk Mum;&w,f?
(2) tJ'Daemuf aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu e,fawGrSm pyg;0,fwJh
t&m&dSawG[m pyg;ukd0,fNyD;NyD;jcif; aiGvufiif;racsbl;? vufrSwfawG
xkwfay;w,f? pyg;a&mif;wJh awmifolv,form;awG[m w&mwefvufrSwfudk
udk;q,fhig;usyfeJU 'Dt&m&dSawG arG;xm;wJh wynfhawGqDrSm
jyefa&mif;&w,fqkdwmvnf; Mum;&w,f?
(3) tJ'Daemuf tpdk;&ay;xm;wJhyHkpHtwkdif; qefpufawGu
qefawGudkMudwfay;ovm;? rMudwfay; bl;vm;qkdwmudk ppfaq;zkdUtwGuf
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu qefpufawGrSm tapmifhcsxm;wJh
t&m&dSawG[m qefpufydkif&SifawGqDu vmbfpm;NyD; yHkpHudkufwJhqefawGudk
ykHpHudkufw,fvkdUvufrSwfxkd; ay;aeMuw,fqkdwmudkvnf; Mum;&w,f?
(EkdifiHjcm;EkdifiHwcsKdU[m qefawGudk 0,fNyD;rS oabFmwifwJhtcg
qeftawmfrsm;rsm;udk vufrcHEkdifbl;qkdNyD; y,fcsypfw,f? 'Dowif;udk
Mum;&wJhtcg olUt&m&dSawG aiGpm;NyD; rw&m; vkyfaeMuwmudk rodwJh
0efMuD;csKyfOD;Ek[m tawmfpdwfqdk;w,f? (p)oHk;vHk;u tpD&ifcHwmudk
Mum;&awmhrS? EkdifiHjcm;rSm Armhqefemrnfysufaewm 'gaMumifhudk;vkdU
0efMuD;csKyfoabmaygufw,f?)
(4) tJ'Daemuf aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU&JU tawmf&ufpufwJh
t&m&dSwcsKdU[m pyg;udk wu,f r0,fbJ aiGudktvGJoHk;pm; vkyfvkdufNyD;
b,f*dka'gifawGrSm pyg;b,favmuf oGif;NyD;NyDvkdU vdrfxm;wJh tpD&ifcHpmawG
XmecsKyfudkydkUw,f? aemufNyD;awmhrS olykefawG0ifNyD;&IdUoGm;w,fvkdU
vdrfxm;wJhtpD&ifcHpmawG ydkUMujyefw,f?
(5) tJ'Daemuf tifrwef ta&;MuD;wJhtcsufwcsufudk 0efMuD;csKyf[m
aemufxyfod&jyefw,f?aumuf yJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU[m ESpfpOfESpfwkdif;
usyfaiG (2)uka#zdk;avmuf *HkeDtdwfawGudk tdEd,u0,f&w,f? *HkeDtdwfaps;[m
twuftus&Sdw,f? pD;yGm;a&;avmurSm "rwmjzpfaewJhtwkdif;
0,folvkdcsifwJhtcg aps;wufNyD; 0,folrvdkcsifwJhtcg aps;uswmbJ?

aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU[m *HkeDtdwfawGudk aps;uswkef; b,fawmhrS


r0,fbl;? qefawGudk EkdifiHjcm;wifydkUcgeD;rS tNrJwrf; *ref;*wef;
0,favh&dSw,f? tJ'DtcgrSm *HkeDtdwfa&mif;ol awmif;orQay;NyD; 0,f&wmbJ?
'Dvdkjzpf&wm[m em;rvnfvkdUr[kwfbl;? *HkeDtdwfa&mif;orm;awGeJU
aumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJUu txuft&m&dSMuD;awG em;vnfrI,lNyD;
vkyfaewmvdkU (p)oHk;vHk;u tckdiftvHk owif;&w,f? 'gayrJh 'DudwfprSm
tdEd,u *HkeDtdwfa&mif;orm;awGvnf; ygaewJhtwGuf trIay:atmif
(p)oHk;vHk;u rpHkprf;Edkifbl;? *HkeDtdwfudk tckvdk0,faewJhpepfudkom jyifay;ygvdkU
(p)oHk;vHk;u 0efMuD;csKyfudk tpD&ifcHw,f?
0efMuD;csKyf[m 'DtpD&ifcHcsufawGudkvnf; Mum;&w,f?
wjcm;jynfolydkifvkyfief;aweJU ywfoufNyD;awmhvnf; tvm;wl
tpD&ifcHcsufawGudk Mum;&w,f? tJ'gawGudk Mum;&wJhtcg vTwfawmfu
a&GUaumufwifajrmufxm;wJh pm&if;ppftzGJUxJu twkduftcH trwfwcsKdU[m
vTwfawmfusif;ywJh tcgwkdif;vdkvdk jynfolydkifvkyfief;awGrSm tkyfcsKyfa&;
nhHzsif;w,f? jcpm;awGaygw,f? pm&if;tif;ususee r&dSbl;? vGefcJhwJhESpfawGu
pm&if;awGudk ckxufxdrydwfEdkfifao;bl;vkdU ajymcJhwmawGudk
0efMuD;csKyfajy;NyD;owd&w,f? vTwfawmfxJrSm Mum;&wkef;u
twkduftcHtrwfawG[m tpdk;&tzGJUudk wrifoufouf ykwfcwfaewmvkdU
0efMuD;csKyf ,lqcJhw,f? tckrS twkduftcH trwfawGajymwm
eJawmifeJao;w,fqkdwmudk oludk,fwkdif awGUae&w,f?
0efMuD;csKyf[m tprSawmh (p)oHk;vHk;&JUtultnDeJU jynfolykdifvkyfief;awGu
tjypfxif&Sm;wJh t&m&dSawGudk jyif;jyif;xefxef ta&;,lcJhw,f? 'gayrJh
pD;yGm;a&;vkyfief;awGudk jynfolykdifvkyfxm;oa&GU tckajymcJhwJh
tkyfcsKyfa&;nHhzsif;rI? jcpm;rI? qHk;&IH;epfemrIawG[m &dSaerSmbJ? 'Dpepfudk
tjrpfuaeNyD; ajymif;vJypfvkdufrS 'D[mawG yaysmufukefrSmbJqdkwmudk OD;Ek
wajz;ajz;oabmaygufvmw,f? bmtaMumif;awGaMumifh 0efMuD;csKyf OD;Ek[m
jynfolykdifpepfay:rSm pdwfawGajymif;oGm;w,fqkdwmudk 'Dae&mrSm eJeJavmuf
azmfjycsifw,f?
(1) pD;yGm;a&; vkyfief;awGudk jynfolydkifvkyfwJhtcg 'Dvkyfief;awG[m
0efMuD;csKyfrsm;tzGJU&JU vufatmufudk a&mufvmw,f? 0efMuD;rsm;tzGJU[m
'Dvkyfief;awGtwGuf tcsKyftjcmtmPmydkif tzGJUjzpfw,f?
'DtcsKyftjcmtmPmykdif tzGJUxJrSm&dSwJh 0efMuD;csKyfeJU 0efMuD;awG[m
EkdifiHa&;orm;awG?
EkdifiHa&;orm;qdkwm tmPm&bkdUtwGuf woufvHk;

avhusifhvmolawGjzpfw,f? pD;yGm;a&;orm;awGvdk tjrwf&bdkUtwGuf


woufvHk; woufvHk;avhusifhvmolawG r[kwfbl;? tJ'gaMumifh
tjrwf&bdkUqdkwJh udwfpawGudk rsm;aom;tm;jzifh olwkdU
aumif;aumif;em;rvnfMubl;? olwkdU em;rvnfwJhtwGuf qefaumif;awGudk
qefa[mif;awGqdkNyD; vdrfxkwfwJhudwfprSm pD;yGm;a&;orm;awGeJU t&m&dSqkd;awG
aygif;NyD; wywf&kdufwmudk olwkdU cHvkdufMu&vmaygh?
'DEkdifiHa&;orm;awG[m pD;yGm;a&;rSm bmrSem;rvnfwJh
(vlt)awGjzpfaewmaMumifh jynfolykdifvkyfief;awGtwGuf aiG (odkUr[kwf)
oabmwlnDcsuf (okdUr[kwf) tmPmawmif;wJh rSwfwrf;awGudk oufqkdif&m
0efMuD;XmeawGu 0efMuD;rsm;tzGJUudk ydkUvkdufwJhtcg 0efMuD;csKyfudk,fwdkifuvnf;
'DrSwfwrf;xJrSmygwJh tcsufawGeJU ywfoufNyD; b,fvkdrS ra0zefEdkifbl;?
0efMuD;awGuvnf; bmajym&rSef; rodMum;bl;? tJ'gaMumifh 0efMuD;csKyfu
oabmwlMuovm;vkdU 0efMuD;awGudkar;? 0efMuD;awGu oabmwlygw,fvkdU
ajzMumNyD;? 'DrSwfwrf;awG wifydkUvkdufwJhXmeawG[m olwkdUvdkcsifwJhaiG?
oabmwlnDcsuf? tmPmawGudk &&oGm;MuwmbJ? tJ'Denf;eJU
jynfolydkifvkyfief;awG&JU tcsKyftjcmtmPmykdif tzGJUqdkwJh 0efMuD;rsm;tzGJU[m
wu,fh tcsKyftjcmtmPmydkiftzGJU r[kwfawmhbJ olwkdUzefqif;xm;wJh
ow0gawGu jyefNyD;toHk;?yaewJh a&mfbmwHqdyfwHk;MuD; jzpfrSef;rod
jzpfaew,f?
tJ'gaMumifh jynfolydkifvkyfief;awGrSm tkyfcsKyfa&; nhHzsif;w,fqkdwm
atmufqifhawGrSm pwmr[kwfbl;? 0efMuD;rsm;tzGJUqkdwJh txufqHk;tqifhrSm
paew,fqdkwm 0efMuD;csKyf oabmaygufvmw,f?
(2) jynfolykdifvkyfief;awGudk wkduf&kduftkyfcsKyfaeMuwJh twGif;0efawGeJU
XmetMuD;tuJawGuvnf; tkyfcsKyfa&;twGuf woufvHk; avhusifhvmolawG
jzpfwmaMumifh pD;yGm;a&;rSm olwkdU[m olwdkU&JUq&mjzpfwJh 0efMuD;awGxuf
ydkrxl;ygbl;?
aemufNyd;awmhvnf; olwkdU[m vpmaiGtjzpfeJU (1600)EIef;&w,f? 'ghxuf
rwkd;awmhbl;? yk*vdu ykdifpD;yGm;a&; avmurSmvkd bdk;eyf(pf)wkdU? txl;qkwdkU?
tdrfwdkU? armfawmfum;wdkU {nfhcHp&dwfwkdU qdkwmawGudkvnf; r&bl;? tJ'gaMumifh
'Dt&m&dSawG[m jynfolydkifvkyfief;awGrSm pdwfr0ifpm;&kHomru vmbfwdkU?
wefpkd;vufaqmifwkdUeJU pD;yGm;a&;orm;awGu qG,fvmwJhtcg vG,fvG,feJU
ygoGm;Muw,f? 0efMud;csKyfOD;Eku olwkdUudk ypfrxm;MuygeJU?
rsufpda'gufaxmufNyD;MunfhaeMuygvdkU (p)oHk;vHk;tzGJUudk
olrMumcPwzGzGeJUrSmae&wm[m wjcm;aMumifhr[kwfbJ oludk,fwkdifvnf;

tJ'Dvkd ygoGm;rSmpdk;vkdUbJxifyg&JU?
3/ 'Dvkdqkd&if 0efMuD;tzGJU&JU tkyfcsKyfrI vkH;0vGwfuif;NyD;
tcsKyftjcmtmPmykdifwJh jynfolykdif vkyfief;tzJGUawGudk zGJUay;NyD;awmhrS
'DtzGJUawGrSm pD;yGm;a&; aumif;aumif; em;vnfwJh pD;yGm;a&:orm; awGudk
ttkyfcsKyfckdif;ygvm;/ bmjzpfvkdU'DvkdrvkyfovJvkdU ar;p&m &Sdw,f
tajzuawmh wdkwkdygbJ? EkdifiHa&;orm;awG&JU rsufpdxJrSm pD;yGm;a&;orm;awGudk
acgif;ykHjzwf tjrwfMuD;pm;awGvkdUbJjrifaew,f
tJ'gtjyif jrefrmEkdifiHrSm jrefrmawG[m wcgrS tcGifhta&; r&cJhbl;wJhtwGuf
rif;wkef;rif;MuD; vufxufupNyD; OD;EkwkdUtmPm &aewJhtcsdeftxd vuf&Sd
jynfolydkif vkyfief;awG&JU av;ykHwykHavmuf&SdwJh pD;yGm;a&; vkyfief;rsKd;awGudkbJ
&dk;&kd;om;om;eJU atmifatmifjrifjrif tkyfcsKyfcJhbl;wJh jrefrm trIaqmifawG ?
jrefrm refae*smawg ? jrefrm 'g&kdufwmawG? teJtusOf;avmufjzpfjzpf?
ay:cJhzl;w,fqkdwm b,folrSvnf; rMum;zl;bl;/ jrifvJrjrifzl;bll;/
'Dvkdray:cJhzl;wJhtwGufvuf&Sd pD;yGm;a&;orm;awGxJu EkdifiHa&;orm;awG
pdwftcsqkH; t,kHMunfqkH; vlawGudk qGJxkwfNyD; 'Djynfolykdifvkyfief;awG ud
kxkd;tyfonfhwkdifatmif 'DpD;yGm;a&;orm;awG[m jynfolydkifvkyfief;awGudk
teJqkH; q,fESpfavmuf prf;w0g;0g;eJU tkyfcsKyfae&tkH;rSmbJ?
jynfolykdifvkyfief;awGudk urmh pHcsdefrSD vkyfief;awGjzpfvmatmif
tkyfcsKyfbkdUqkdwm[mtmPmykdifawGudk vmbfxkd;NyD;oGif;ukefvkdifpif&atmif
,l&NyD;wJhtcg vkdifpifa&mif;pm;&wJh vkyfief;awGavmufrvG,fbl;/
tmPmykdifawGudk vmbfxkd;NyD; qefaumif;awGudk qefa[mif;awGtjzpf
vdrfxkwf&wJhvkyfief;avmufrvG,fbl;/ 'DvkdrvG,fwJhtwGuf
'dpD;yGm;a&;orm;awG[m pvQif pjcif; jynfolykdifvkyfief;awGudk b,fenf;eJUrQ
pepfwus tkyfcsKyfwwfMutkH;rSm rvG,fbl;/
aemufNyD;awmhvnf olpdwftcsqkH;? t,kHMunfqkH;qkdwJh pD;yG;ma&;orm;wcsKdUudk
jynfolykdifvkyfief;wcskKdUrSm 0efMuD;csKyfOD;Ek[m wm0efay;tyfcJhzl;w,f/
'DvlawxJu oltifrwef txifMuD;wJh vlwcsKdU[m azmufvGJazmufjyef
vkyfoGm;wmudk olukd,fwkdifawGUae&wJhtwGuf 'DpD;yGm;a&;orm;awGudk
aemufxyf pd;yGm;a&; wm0eftyfESif;bkdUqkdwm OD;EktwGuf odyfrvG,fawmhbl;/
tJ'gaMumifh jynfolydkif vkyfief;awGukd pD;yGm;a&;orm;awG&JU vufxJ
0uGufNyD;tyf&r,fqkdwmudk vuf&Sdtajctaet& vkyfbkdUrajymeJU OD;Ek
pOf;pm;vkdUawmif rjzpfbl;/
tckajymcJhwJh tcsuf 3csufaMumifhvnf; OD;Ek[m jynfolykdifpepfudk
tjrpfuaeNyD;awmhvnf; ajymif;ypfcsifw,f/ b,fvkdajymif;ypf&r,fqkdwm

udkvnf rpOf;pm;wwfatmif jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh 'kwd,tMudrf


tmPmodr;fcH&wJhaeUtxd oleJU olU0efMuD;awG jynfolykdif vkyfcJhwJh
jynfolykdifvkyfief;awGudk olUpdwfwkdif;us ajymif;vJray;ekdifbJ
tkyfcsKyfykHtkyfcsKyfenf;udk [kdae&m eJeJ 'Dae&m eJeJ jyif vla[mif;wcsKdUudk
xkwfNyD; vlopfwcsKdUudkcefU wkd;oifhwJhae&m rSm tmPmwkd;ay;&kHavmufeJUom
OD;Ekwif;wdrfoGm;cJh&&Smw,f/
tckazmfjycJhwJh tawGUtMuKHawGxJu 0efMuD;csKyfOD;Ek[m olUtwGuf tifrwef
wefbkd;&SdwJ oifcef;pmawGudk trsm;MuD;&&SdcJhw,f/ 'Doifcef;pmawGudk
twkdcsKyfNyD;ajym&&if 'Dvkdajym&r,f/
1/ EkdifiHa&;orm;awG pd;yGm;a&;avmurSm 0ifrpGufeJU? 0ifpGuf&if
pD;yGm;ysufvdrfhr,f?
2/ pD;yGm;a&;orm;awGuvnf; EkdifiHa&;avmurSm 0ifrpGufeJU? 0ifpGuf&if
EkdifiHysufvdrfhr,f/
3/ EkdifiHa&;orm;awGuEkdifiHa&;tmPmeJU? pD;yGm;a&;orm;awGukd tpGrf;ukeful/
4/ pm;0wfaea&;? ynma&;? usef;rma&;? tp&SDwJh vlrIa&; tqifhtwef;awGudk
EkdifiHa&;orm;awGu jrihfwif ay;Ekdifatmif pD;yGm;a&;orm;awGu
EkdifiHa&;orm;awGudk tpGrf;ukefpD;yGm;&Smay;/
tcef; 28
taemufEKdifiHom;awGu OD;EkeJUawGUwJhtcg ArmEkdifiHrSm 'Drkdua&pd
tjrpfwG,fEkdifyghrvm;vkdU ar;avh&SdMuw,f/ 'Dvkdar;wJhtcgwkdif; bmjzpfvkdU
rwG,f&rSmvJ? wG,fr,fvkdU OD;Eku tNrJwrf;ajzw,f/
o&ufaphu o&ufyifjzpfNyD; o&ufoD;oD;vmatmif vkyf&wJh udwfp
uav;rsKd;rSmawmif csufcsif; ratmifjrifbl;/ ESpftawmfMumMum apmihf&w,f/
'drkdua&pD tjrpfwG,fatmif vkyf&wJh udwfp[m o&ufoD;oD;vmatmif
vkyf&wJh udwfpxuf tqaygif;rsm;pGm rEIdif;,SOfomatmif ykdcufw,f/
'Dudwfp[m tckcsufcsif;atmifjrifEkdifwJhudwfpr[kwfbl;/ taemufbufu
EkdifiHawGrSmbJjzpfjzpf ta&SUbufu EkdifiHawGrSmbJ jzpfjzpf? 'drkdua&pD[m
a&S;wkef;uvnf;? cyfvG,fvG,f cyfjrefjref tjrpfrwG,fcJhbl;/ tckvnf;
cyfvG,fvG,f? cyfjrefjref tjrpfrwG,fbl;/ aemifukdvnf; cyfvG,fvG,f
cyfjrefjref tjrpfwG,frSm r[kwfbl;/ tJ'gaMumifh 'drkdua&pDudk
tjrpfwG,fvmatmif vkyfay;csifwJhvlawG[m ? ZGJaumif;aumif;eJU pdwf&Snf&Snf
xm;NyD; vkyf&rSmbJ?

'Drkdua&pD tjrpfwG,fatmif vkyf&wJhtvkyfrSm t"dutydkif;MuD; ESpfykdif;&Sdw,f/


wyfkdi; 'drkdua&pdtef'&m,f jzpfvmEkdifwJh yk*kdvfawGudk tjrifrSef&vmatmif
vkyfay;&wJhtykdif;jzpfw,f/ wjcm;wykdif;uawmh jynfolvlxkMuD;w&yfvkH;[m
'Drkdua&pD udk toufay;NyD;umuG,fwJh ppfom;aumif;awG jzpfatmif
vkyfay;&wJhtykdif;jzpfw,f/
tef'&m,f jzpfvmEkdifwJhyk*kdvfawGqkdwm b,folawGvJ/ 'Drkdua&pD
tjrpfwG,fatmif vkyfay;ae&wJh EkdifiH awGrSm tMur;ftm;jzifh tef'&m,f
okH;rsKd;okH;pm; jzpfay:vmEkdifp&m taMumif;&Sdw,f/ tJ'DokH;pm;udk tckvdk
azmfjycsifw,f/
1/ wcsKdUEkdifiHa&;orm;awG[m tpwkef;uawmh a&G;aumufyGJeJU
tmPm&vmolawGygbJ?'gayrJU wjznf;jznf; Mumvmawmh olwkdU&UJ
ukd,fusihfw&m; ysufjym;rIaMumifhbJjzpfjzpf? olwkdU&JU nHhzsif;rIaMumifhbJjzpfjzpf?
ESpfckpvkH;aMumifhbJjzpfjzpf? jynolvlxku olwkdUtay:rSm
tMunfndKysufvmMuw,f/ a&G;aumufyGJ vkyf&if olwkdU {uef
&IH;awmhrSmbJqkdwmudk odwhJtcg 'dtmPm& EdkifiHa7;orm;awG[m
taMumif;trsdK;rsKd; jyNyD; a&G;aumufyGJudk a&TUqkdif;ypfwwfMuw,f/ tu,fa&GU
'Dvkd a&TUqkdif;ypfvkdUr&awmhwJh a&G;aumufyGJ vkyf&awmhr,f qkdjyef&ifvnf;
olwkdU tEkdif&atmif npfywfwJhenf;rsKd;pkHudkokH;wwfw,f? tJ'D
npfywfwJhenf;awGuvnf; olwkdUudk ru,fEkdifawmhbJ a&G;aumufyGJrSm olwkdU
&IH;oGm;&if jynfolvlxk&JU ttqkH;tjzwfudk 'DEkdifiHa&;orm;awG vufrcHbl;/
vufeufukdifwyfawGudk tvGJokH;pm;vkyfNyD; 'DvlawG[m tmPmodr;fwwfw,f/
tJ'DEkdifiHa&;orm;awG[m yxr tef'&m,fjzpfw,f/
2/ wcsKdUEkdifiHa&;orm;awG&Sdw,f/ olwkdUrSm t&nftcsif;vnf;r&Sd?
ukd,fusifhw&m;vnf;r&SdwJhtwGuf jynfolvlxk MunfnKdrIudk b,ftcgurS
olwkdUr&cJhMubl;/ aemifvnf; &bkdU taMumif;r&Sdbl;/ tJ'DekdifiHa&;orm;awG[m
'Drkdua&pDukd ykwfcwfr,f/ 'Drkdua&pD t&usif;yay;&wJh a&G;aumufyGJpepfudk
olwkdU &IHUcsr,f/ aemufNyd;awmhrS olwkdUaxmufcHrJh EkdifiHjcm;tpdk;&awGqDu
olwkdUtmPmodr;fzkdU tultnDawmif;NyD;olykefxr,f/ tJ'DEkdifiHa&;orm;awG[m
'kwd, tef'&m,f jzpfw,f/
3? wcsKdU ppfAkdvfawG[m avmuDom;awGjzpfwJhtwkdif; EkdifiHa&;orm;awGudk
wjznf;jznf; tm;usvmNyD; tmPmvdkcsifMujyefw,f/ olwkdU&JUvufxJrSm
vufeuftjynfhtpkH&SdwmaMumifh 'DppfAkdvfawGtwGuf tmPmodr;f&wm[m
a&G;aumufyGJrSm vlxkqDu tmPUmodr;f&wmxuf ykdNyd; vG,faew,f/ 'g[m
wwd,tef'&m,f jzpfw,f/

vGwfvyfNyD;cgp 'Drkdua&pDtjrpf rwG,fao;wJh EkdifiHrsdK;awGrSm vlxka&m


acgif;aqmifawGyg? 'Drkdua&pd&JU wefbkd;udk aoaocsmcsm
oabmraygufao;bl;/ 'Drkdua&pDr&Sd&if jynfolvlxk[m b,favmuf
'kufca&mufr,ffqkdwm ukdvnf; olwkdU aumif; aumif; rawG;Ekdifao;bl;/
vufeufeJU tmPmvkwJh pepfqkd; [m tjrpfwG,fvm&if EkdifiH[m
b,favmufepfemr,fqkdwmudkvnf; olwkdU arQmfrMunhfwwfao;bl;/
EkdifiHjcm;rSm wynhfcH&wm[m vlU*kPfodufcg udk b,favmufxdckdufw,f
/rsKd;cspfpdwfwkdU ? ZmwdaoG;Zmwdrmef wkdU[m b,favmuf
jrifhjrwfw,fqkdwmudk vnf; olwdkU rpOf;pm;wwfao;bl;/ ppfwyfqkdwm[m
EkdifiHa&;xJrSm ryg&ao;bl;qdkwJ hxkH;wr;fpOfvmuvJ tJ'DEkdifiHawGrSm
rckdifjrJao;bl;/ tJ'gaMumifh vGwfvyfNyd;cgp 'Drkdua&pd
tjrpfrwG,fao;wJhEkdifiHrSm 'dtef'&m,fawG[m wu,ftxift&Sm;&Sdaew,f/
'Drkdua&pD tjrpfwG,fatmif vkyfay;&rJhvkyfief;awGxJrSm tykdif;MuD; 2ykdif;
&SdwJHtxJu 'Drkdua&pd&JU tef'&,fawGjzpfvmEkdifwJh yk*kdvfawGudk
tjrifrSefatmifvkyfay;&r,f qkdwJh yxrtykdif;[m jynfolvlxkudk 'Drkdua&pD
wnfwefU ckdifNrJa&;twGuf toufay;NyD; wkdufMurJh
ppfom;aumif;awGjzpfatmif vkyfay; &rJh 'kwd,tykdif;xuf ydkcufw,f/
'gayr,hf cufw,fqkdNyd; vufykdufMunfhaevkdU rjzpfbl;/ 'Dtef'&m,fawG[m
'Drkdua&pDudk zsufqD;ypfEkdifwJhtwGuf 'Drkdua&pD bufawmfom;awG[m
uRrf;uRr;fusifusif vdrfvdrfrmrm owfwd&Sd&SD ZGJaumif;aumif;eJU 'Djyoemukd
ajz&Sif;ay;&r,f/ 'Dvkd ajz&Sif;wJhae&mrSm wjcm;vkdtyfwJh udwfpawGudk
vkyfay;wJhtjyif tef'&m,f jzpfvmEkdifp&m taMumif;awG&SdaewJh yk*kdvfawGudk
'Drkdua&pD tjrpfwG,fNyd;om; EkdifiHawGeJU tmPm&SifEkdifiHawGudk tpkd;&p&dwfeJU
ykdUay;&r,f/ 'Dyk*kdvfawG[m tJ'DEkdifiHrSmwjcm;tcsufawGtjyif
1? tpkd;&u wkdif;oljynfom;rsm;udk b,fvkdtkyfcskKyfw,f/
2? wkdif;oljynfom;awGrSm vlUrlvtcGifhta&; b,favmuf&Sdw,f/
3? 'dtcGifhta&;awGudk xdckdufvm&if jynfolvlxk[m bmawGvkyfw,f/]
4/ jynfolvlxk&JU pm;0wfaea&;tqifhtwef;[m b,favmufxdjrifhw,f/
b,favmuftxd edrhfw,f/
5? jynfolvlxk[m ukd,fa&mpdwfyg b,favmuftxd csr;fomw,fqkdwJh
tcsufawGudk avhvmMu&r,f/
aemufNyD;awmhvnf; 'Drkdua&pDEkdifiHawGrSm EkdifiHa&;orm;awG[m
tmPm&vmwJhtcgrSmvnf; odyfNyD;pGmus,fus,f rvkyf&Jbl;/ olwkdUudk

twkduftcH tzGJU ? owif;pm? vTwfawmf? Oya'qkdwmawGu


xdef;ay;xm;w,f/ tmPmvufvTwfNyD; &mxl;ujyKwfusoGm;wJhtcgrSmvnf;
'kufc a&mufroGm;bl;/ tm;ukd;&mrJh jzpfraebl;/ tmPmvufudkifxm;olawG&JU
ESdyfpufwmudk rcH&bl;/ olwdkUrSm owif;pm/ vTwfawmf? Oya' tp&SdwJh
tm;udk;p&mawG&Sdaew,f/
tmPm&SifEkdifiHawGrSm EkdifiHa&;orm;awG[m tmPm&wJhtcg
odyfpGmus,fpGmus,f vkyfw,f/ npfywfw,f/ ukd,fusihfw&m;awG
odyfysufw,f/ tpu ukef;aumufp&mawmifr&SdwJh tmPm&SifMuD;
tmPUm&Sifav;awG[m aeUcsif;ncsif; olaX;MuD;awG
olaX;uav;awGjzpfukefw,f/ olwdkUudk xdef;ausmif; ay;rJU twdkuftcH
tzGJUvnf; r&Sdbl;/ owif;pmvnf; r&Sdbl;/ vTwfawmfvnf; r&Sdbl;/
Oya'vnf; r&Sdbl;/
'Drkdua&pD EkdifiHawGeJU tmPm&SifEkdifiHawGudk a&mufwJhtcg
tckajymcJhwJhtcsufawG[m b,favmuftxdrSefw,f? rrSefbl;qkdwmudkvnf;
'Dyk*kdvfawG[m txl;ta&;ay;NyD; avhvmcJhMu&r,f/
0efMuD;csKyfOD;Ek 'kwd,tMudrftmPmtodr;frcH&rDu NAdwdoQaumifpD&JU em,u
ArmEkdifiHudk tvnfvmzl;w,f/ tJ'Dem,uu EkdifiHa&;orm;wcsKdUudk
bdvyfzdwfcsifw,fvkdU ajymwJhtwGuf OD;Ek[m bdvyfoGm;rJhtzGJUxJrSm
'Drkdua&pDaxmufcHwJh EkdifiHa&;orm;awGa&muefUuGufaewJh EkdifiHa&;orm;awGyg
xnfhay;vkdufw,f/ tJ'dtzGJU ArmEkdifiH udk jyefa&mufvmwJhtcg
wacgufwnf;eJUbJ tusKd;&Sdw,fqkdwmudk OD;Ek awGUcJh&bl;w,f/
wcgwkef;u AkdvfcsKyfae0if;tpkd;& [m armfpudk udk uGefjrLepf0g' toJpGJ
,kHMunfaewJh wufuodkvf u xduwOD; vTwfvkdufzl;w,f/ tJ'Duxdu[m
armfpudkrSm 3ESpfavmufMumw,f? Armjynfudk jyefvmwJHtcg bdvyfu
vSJUjyefw,f/ tJ'DrSm olUwynfha[mif;wOD;eJU awGUwJhtcgArmuGefjrLepfawGudk tpGJjzKwfcsif&if bmrSrvkyfeJU? armfpudkudkom
vTwfvkdufayawmhvkdU tJ'DtxJu olUwynhfa[mif;udk 0rf;xJu vIdufvIdufvSJvSJ
jzpfvmwJh toHMuD;eJU ajymoGm;cJhw,f/
'drkdua&pDtwGuf toufay;NyD; umuG,fr,fh ppfom;aumif;awGjzpfvmatmif
jynfolvlxkudk vkyfay;bkdUqkdwJh 'kwd,tykdif;udk taumiftxnfazmfwJhtcg
EkdifiHa&;acgif;aqmiftrsdK;rsKd;[m olwkdU MudKuf&m enf;trsKd;rsKd;udk
okH;MurSmygbJ/ 'DudwfpeJU ywfoufNyD; 0efMuD;csKyfOD;Ek[m b,fvkd
vkyfcJhw,fqkdwm udk 'Dae&mrSm tusOd;csKyfavmuf azmfjyyg&ap/
1948 ckESpf? 1949 ckESpfawGwkef;uolykefa7mifpkHawGaMumifh

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH[m jydKusysufpD;&awmhrJh tajctaexd


pkdufa&mufcJh&w,fqdkwmudk pmzwfolwkdU aumif;aumif;rSwfrdMuygvdrfhr,f/
tJ'dvkd tifrwef qkd;0g;aewJhtcsdefrSm0efMuD;csKyfOD;Ek[m tcsuf7csufygwJh
'Drkdua&pDoabmw&m;duk yifyrf;&rSef;rodbJ rem;raeeJU ZJGaumif;aumif;eJU
a[m avh&Sdw,f/ 'dtcsuf 7csuf[m atmufygtwkdif;jzpfw,f/
1? EkdifiHwEkdifiH[m vlwpkuom ykdifwJh ypfpnf; r[kwfbl;/
EkdifiHolEkdifiHom;wkdif;tm;vkH; pkaygif;NyD;ydkifwJh tm;vkH;ykdifypfpnf;jzpfw,f/
2/ 'DvkdykdifwmaMumifh EkdifiHolEkdifiHom;vlrsm;pku MunfMunfjzLjzL
a&G;aumufwifajrmufjcif;udk cH&wJh yk*dkvf (okdUr[kwf) tzGJUuomvQif
'Dwkdif;jynfudk tkyfcsKyfEkdifcGifh&Sdw,f/
3? tkyfcsKyfwJhtcg xifovkd t&r;ftkyfcsKyfvkdUr&bl;/ jynfolvlxku
MunfMunfjzLjzL a&G;aumufwifajrmufxm;wJh trwfawGu
a&;qGJNyD;twnfjyKjyXmef;xm;wJh Oya't&om tkyfcsKyf&r,f?
4? jynfolvlxk[m *kPfodufcg &SdwJhvlawGvkdaeEkdifatmif vGwfvyfpGm
a[majymcGifh? udk;uG,fcGifh? pD;yGm;&SmcGifh? zdESdyfcsKyfcs,frIrsm;udk Oya't&
wdkufzsufykdifcGifh tp&SdwJh jynfolvlxkw&yfvkH;&JU arG;&myg rlv
tcGihfta&;rsm;udk ckdifckdifvkHvkH tmrcHxm;wJh Oya'awG&Sd&r,f/
5/ t&G,fa&mufolwkdif; rJay;ykdifcGifh&SD&r,f/
6/ jynfolvlxk trsm;pk&JUaxmufcHrIukdr&wJh tpkd;&tzGJU[m tvkdtavsmuf
&mxl;uEIwfxGufay;&r,f/
7/ tckajymcJhwJh t"dutcsufawGudk vufcHEkdifwJh oabmw&m;[m
w&m;rQwjcif; ? vGwfvyfjcif;/ nDrQjcif; qkdwJhavmuygvw&m;awGudk
tajccHxm;wJh oabmw&m;jzpfw,f/ 'Doabmw&m;udk 'Drkdua&pD
vkdUac:w,f/ 'Drkdua&pD r&SdwJh EkdifiHawGrSm vljzpf&wm[m a*G;oif;cHxm;&wJh
EGm;jzpfwmeJUtwlwlygbJ? tJ'gaMumifh 'Drkdua&pDudk zsufqD;olrSeforQ udk rkcs
cHcs&r,f/
jynfolvlxk&JU toJxJudk pGJNyD;0ifoGm;atmif 0efMuD;csKyfOD;Ek[m 'D7csufudk
enf;trsKd;rsKd;eJU a[m ajymNyD; xyfcgwvJvJ &dkufoGif;ay;cJhw,f/ OD;Ek[m
tckvkd a[majym&kHeJU rauseyfao;bl; / 'D7csufukd pm&Gufpmwr;f awG
&kdufNyD;a0w,f/ 'D7csuftay:rSDxm;wJh jyZmwfwyk'fudk olukd,fwkdifa&;NyD;
wEkdifiHvkH;udk a0w,f/ zwfpmtkyftjzpfeJU ausmif;awGrSm toifckdif;w,f/
tJ'DjyZmwfudk &kyf&Sif&kdufNyD; vSnf;aeavSatmif; jrif;aZmif;rusef
jynfaxmifpkom;rSeforQudk tcrJhjyw,f/
'Dtcsuf 7 csufudk ulnDjzefUcsDay;wJhtaeeJU Armhowif;pmwkdufwkdufu

OD;Eka&;wJh jyZmwfudk umwGef;tjzpfeJU a&;qGJNyD; owif;pmxJrSmvnf;


xnfhay;w,f/ umwGef;pmtkyftjzpfeJUvnf; jzefUcsDay;w,f?
0efMuD;csKyfOD;Ek[m ausmif;awGrSm jyZmwftjzpfeJU oifay;wJhtjyif 'D 7 csufudk
wjcm;enf;rsKd;pkHeJU oifay;zdkUvnf; pdwfuk;rdygao;w,f/ aemufNyD;awmhvnf;
'D 7 csufudk aqG;aEG;rJh aqG;aEG;yGJawG wEkdifiHvkH;rSm vkyfay;zkdU? 'D 7 csufudk
rSDNyD;a &;xm;wJh uAsmjydKifyGJ awG? yef;csDjyyGJawG? umwGef;jydKifyGJawG wekdifiHvkH;rSm
vkyfay;bkdU pdwful;rdygao;w,f/ 'gayrJh pdwful;awGudk
taumiftxnfazmfay;r,fh tzGJUtpnf;r&SdwmaMumifh OD;Ek[m 0r;feJpGmeJUbJ
tJ'Dtcgwkef;uvufavQmhay;cJh&w,f/
'Dtcsuf 7 csufudk jynfolvlxk&JU toJxJrSm pGJoGm;atmif vkyfay;Ekdif&if
jynfolvlxk[m 'Drkdua&pd tay:rSm jyif;jyif;jyjy ,kHMunfvmvdrfhr,f/ 'Dvkd
,kHMunfvmwJh jynfolvlxk[m 'Drkdua&pDudk zsufvkdzsufqD; vkyfwJhvlawG
ay:vm&if vufykdufMunfhaerSmr[kwfbl; olwkdUwwfEkdifwJhenf;eJU
wckckawmhvkyfrSmbJ/ tEken;feJU vkyfEkdif&if tekenf;eJU vkyfr,f/
tMurf;enf;eJU vkyfEkdif&if tMurf;enf;eJU vkyfr,f / 'Dtwkdif;rSefw,fqkdwmudk
1948 eJU 1949 ckESpfawGwkef;u 0efMuD;csKyfOD;Ekukd,fwkdif
xifxif&Sm;&Sm;awGUcJh&w,f/
tJ'DESpfawGwkef;u olykefa&mifpkHawG&JU 0kdif;ESufwJh 'Pfudk ocifEktpkd;&
rcHEkdifygbll;vkdU jynfwGif;a&m jynfyrSmyg vlyk*kdvf tcsKdU edrdwf zwfcJhMuw,f
r[kwfbl;vm;/ ArmEkdifiH[m a&mifpkHolykefawG&JU vufwGif;udk
oufqif;rSmygbJvkdU 'DvlawG a[mudef;trsKd;rsKd;
xkwfcJhMuzl;ao;w,fr[kwfvm;/ tJ'dvkd edrdwftrsKd;rsKd; zwfwJhMum;xJu
a[mudef;awG xkwfaewJhMum;xJu ocifEktpkd;&axmifwufvmatmif
vkyfay;vkdufwJh taMumif;awGxJrSm jynfaxmifpk jrefrmEkdifiH[m
a*smufxJusroGm;bJ vGwfajrmufvmatmif vkyfay;wJh taMumif; awGxJrSm
'Drkdua&pD udk jrwfEkd;MuwJh jynfolvlxk&JU wwfEkdifwJhbufu 0kdif;0ef;ulnDrI
awG[m &mckdifEIH; tawmfrsm;rsm; ygw,f/
'DtjzpftysufawGudk ukd,fwkdifjrifawGU&NyD; 'Drkdua&pD&JU wefckd;eJU
tiftm;tay:rSm OD;Ek &JU ,kHMunfrIawG[m a&S;uxuf
tqaygif;rsm;pGmykdjyif;vmw,f/ 'dvkd jyif;xefvmwmaMumifh 1954
ckESpfavmufu ppfwufuodkvf zGifhyGJrSm OD;Ek 'DvkdausnmcJhzl;w,f/
rmcfpf0g'orm;awG u ubmMuD;rSm aemufqkH;wkdufyGJ[m "e&SifeJU ypfpnf;rJU
vlwef;pm;awG&JU wkdufyGJjzpf&r,f/ tJ'DwkdufyGJrSm ypfpnf;rJh vlwef;pm awGu
Ekdif&r,fvkdU a[mudef;awG xkwfMuw,f/ 'g[m rrSefbl;/ 'DubmMuD;rSm

aemufqkH;wkdufyGJ[m 'Drkdua&pDukd cspfjrwfEkd;wJh jynfolvlxkeJU 'DvkdcspfjrwfEkd;wJh


jynfolvlxkudk a*G;oif;xmwJh EGm; awGvkd jzpfatmif zdESdyfcsKyfcs,fxm;wJh
tmPm&Sif awG wkdufMuwJh wkdufyGJbJ jzpf&r,f/ tJ"daemufqkH;wkdufyGJrSm
'drkdua&pDudk cspfjrwfEkd;wJh jynfolvlxku {uefrvGJ atmifyGJcH&r,fvkdU
0efMuD;csKyfOD;Eku twdtvif; tjyif;txef MuKH;0g;cJhbl;w,f/
'DrQavmuf wefckd;&Sdw,fvdkU ol,kHMunfaewJh 'Drkdua&pD[m
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHrSm tjrpfwG,fatmif vkyfzkdU OD;Ek[m ESpfMudrfwkdifwkdif
MudK;pm;cJhzl;w,f/ yxrtMudrf[m 1950 jynhfESpfavmufrSm pw,fxifw,f/
0efMuD;csKyf OD;Ek[m tJ'D yxrtMudrf MudK;yrf;csuftaeeJU 'Drkdua&pD
oabmw&m; jzefUcsDa&; toif; udk xlaxmifay;cJhw,f/ 'Dtoif;[m
&HykHaiGtwGuf jynfolvlxkqDu tvSL cHw,f/ 0efMuD;csKyf oabmtwkdif;
okH;EkdifwJh &HykHaiGxJu tenf;tusOf; xkwf,lNyD;awmh vnf; OD;Ek[m 'Dtoif;udk
axmufyHhw,f/ 'gayrJh 'Dtoif;rSm tcsdefjynfhtvkyfvkyfEkdifwJH tvkyform;awG
r&SdwJHtwGuf 0efMuD;csKyfeJU 'Drkdua&pDrSm jyif;jyif;xefxef pdwf0ifpm;olwpk
tm;vyfcGifh&wJhtcgrsdK;rSm bJ 'dtoif;rSm vIyf&Sm;rI&Sdawmfhw,f/ tJ'gaMumifh
0efMuD;csKyfarQmfrSef;xm;wJhtwkdif; 'Drkdua&pD tjrpfwG,fa&;twGuf
wGifwGifus,fus,f tvkyfrvkyfEkdifcJhbl;/ 1958ckESpxJrSm OD;Ek[m
yxrtMudrftmPm todrf;cH&wJhtcg 'Dtoif;vnf; ysufusoGm;cJh&w,f/
'Dvkdtoif;rsKd;OD;Ek[m 'kwd,tMudrf xlaxmif&atmif
b,fvkdMudK;pm;cJh&w,fqkdwm aemuftcef;wcka&mufrSbJ qufajymygawmhr,f/
tcef; (29)
OD;Ek[m 0efMuD;csKyftjzpfeJU EkdifiHawmfrsm;rsm;udk tvnfoGm;cJhzl;w,f?
tJ'DEkdifiHawGxJu wcsKdUEkdifiHawGrSm OD;Ek[m b,folawGeJU awGUcJhw,f?
b,frdefUcGef;awGajymcJhw,f? bmawGaqG;aEG;cJhw,f? bmawGvkyfcJhw,fqkdwmudk
eJeJpDavmuf tusOf;csKyfNyD; 'Dtcef;rSm az:jycsifw,f?
tdEd,jynf
udkEkwufuodkvfausmif;om;b0wkef;u face=WinKalaw yef pfae&l;m &efuefudk
tvnfvmzl;w,f? tJ'Dwkef;u udkEk[m face=WinKalaw y@pfae&l;tem;udk
csOf;uyfcGifhr&bl;? cyfvSrf;vSrf;u jrifvkduf&zl;wmygbJ? face=WinKalaw
y@pfae&l;m awmfawmfynmwwfw,f? awmfawmfacsmw,f?

awmfawmfowfwd&dSw,f? awmfawmf udk,fusifhw&m;aumif;w,f? wkdif;jynfeJU


trsKd;twGuf pGefUpm;w,f? jynfolvlxk&JU NunfnKdrIudk
awmfawmfcHcJh&w,fqkdwJh *kPfowif;awG[m ArmEkdifiHudk face=WinKalaw
y@pfae&l;ra&mufcifuwnf;u MudKNyD;a&mufaew,f?
1947 ckESpftwGif; AkdvfcsKyfatmifqef; usqHk;NyD; ocifEk0efMuD;csKyf
jzpfvmw,f? tJ'Daemufrsm;rNumrD ocifEk? OD;AaqG? OD;wifxGwfwkdU
tdEd,udkoGm;Nuw,f? tJ'DtcgrSm ocifEk[m face=WinKalaw y@pfae&l;udk
yxrqHk;tMudrf awGU&w,f? ynmwwfwJh? owfwd&dSwJh?
udk,fusifhw&m;aumif;wJh wkdif;jynfeJUtrsKd;twGufpGefUpm;wJh yk*dKvfawGudk
cspfcifav;pm; NunfnkdwwfwJh 0goem? ocifEkrSm&dSwJhtwkdif;? ocifEk[m
face=WinKalaw y@pfae&l;udk tJ'DyxrtacgufrSm uwnf;u txl;
cspfcifav;pm; NunfndkoGm;w,f?
tckvkd cspfcifav;pm; NunfndkoGm;wJhtwGuf ocifEk[m teJqHk;
wESpfwMudrfavmuf e,l;a'vDudk tvnfoGm;w,f? EkdifiHwum qufqHa&;
tpOftvmt& EkdifiHwEkdifiH&JU orwjzpfap? 0efMuD;csKyfjzpfap?
0efMuD;wOD;OD;jzpfap? wjcm;EdkifiHudkoGm;csif&if tJ'DEdkifiHjcm;tpdk;&JU
cGifhjycsufudkawmif;qkdNyD; cGifhjyKwJhaeUrSm oGm;&w,f? tdEd,udk tvnfoGm;wJh
tcgrSmawmh 0efMuD;csKyf OD;Ek[m tJ'Dvkd rvkyfbl;? ol[me,l;a'vDudk
b,faeUb,fvrf;u vmr,fqkdwm 0efMuD;csKyf ae&l;qDudk
pma&;NyD;oGm;vkdufwmbJ? 0efMuD;csKyfOD;Ek[m e,l;a'vDudka&mufwJhtcg
yxrtMudrfrSmbJ orwtdrfawmfrSm wnf;&w,f? aemuftMudrfawGusawmh
OD;Ekudk face=WinKalaw y@pfae&l;m olUtdrfrSmbJxm;w,f?
r[wfwr*ED Armjynfudk tvnfvmpOfu OD;Ek[m
q,fwef;ausmif;om;bJ&dSao;w,f? tJ'gaNumifh r[wfwr*EDudkvnf;
face=WinKalaw y@pfae&l;vkdbJ udkEk[m tJ'Dtcgwkef;u cyfa0;a0;u
vSrf;jrifvkduf&zl;w,f? 0efMuD;csKyftjzpfeJU tdENd,udk yxrqHk;tacguf
oGm;awmhrSbJ? face=WinKalaw y@pfae&l;udk awGUNyD;wJhaemuf OD;Ek[m
r[wfwr*EDudk e,l;a'vDu olaewJh bm;vm; (Birla House) tdrfrSm
teD;uyfNyD; tav;jycGifh &w,f? OD;EkawGUwJh tcsdef[m reuf(9)em&Davmuf&dSNyD;
tJ'DtcsdefrSm r[wfwr*ED[m bm;vm;tdrf0if;twGif;u uGufvyfwckrSm
yufvufukvm;xkdifay:xkdifNyD; aeylpm vIHaew,f? OD;EkwkdUeJU awGUwJhtcg
bdvyfrSm 0wfvHkynmoifaepOfu Arm0wfvHkausmif;om;
wOD;eJUawGUcJhzl;wJhtaNumif; 'Dausmif;om;[m tvGefowfwd&dSwJhtaNumif;?
NumNyDjzpfwJhtaNumif;? tJ'D Armausmif;om;&JU emrnfudk

arhaeNyDjzpfwJhtaNumif;awGudk r[wfwr*EDuajymjyw,f? tJ'DtcsdefrSm


r[wfwr*ED[m 0g;eJU,ufxm;wJh carmufuav;wvHk;udk aqmif;xm;w,f?
tJ'Dcarmufudk EkdtmumvDqdkwJh&Gmu &Gmom;awGuvufaqmifay;wmvdkU
r[wfwr*EDuajymw,f? EdktmumvDqdkwJh&GmrSm [dEL-rGwfpvif t"du&kPf;
jzpfw,f? vlawGtawmfaow,f? r[wfwr*EDudk,fwkdif tJ'D&GmrSm
oGm;NyD;aeawmhrS t"du&kPf;u NyD;oGm;w,f?
OD;EkuvJ tJ'Dvkd carmufwvHk; vSLyg&apvkdUajymwJhtcg r[wfwr*EDu
oabmwlw,f? tJ'DaNumifh OD;Ek[m Armjynfudk jyefa&mufa&mufjcif;
t&yf&yfu carmufrsKd;pHkukd erlemtjzpfrSm Nunfhw,f? &Srf;jynfu ydkUvkdufwJh
&Srf;carmufukd odyfMudKufwmeJU tJ'Dcarmufudk OD;Eka&G;vkdufw,f?
aemuf(2)&ufavmufNum;wJhtcg tJ'D carmufudk,lNyD; r[wfwr*EDudk
olUudk,fpm;vSLzkdU OD;Ek[m twkdifyifcHt&m&dS OD;tkef;udk vTwfvdkufw,f?
OD;tkef;pD;oGm;wJh av,mOfysH[m e,l;a'vDudk qkdufcgeD;rSm vlrormwOD;&JU
vufcsufeJU usqHk;oGm;&&SmNyDqkdwJh aNuuGJ0rf;eJzG,f 0g,mvufpf
owif;w&yfudk OD;tkef;Num;&w,f?
r[wfwr*ED uG,fvGeftedpa&mufNyD;aemufwaeUrSm? 0efMuD;csKyf OD;Ek[m
AE<Kvyef;NcHxJrSm vlxktpnf;ta0;wck ac:vkdufw,f? tJ'Dtpnf;ta0;rSm
r[wfwr*EDMuD; usqHk;oGm;wJhtwGuf aNuuGJ0rf;eJwJhtqkdudk oludk,fwkdif
wifoGif;w,f? tJ'Daemuf r[wfwr*EDMuD;twGuf trSwfw&tjzpfeJU wckck
xlaxmifxm;bkdU tqkdudkvnf; OD;Ek udk,fwkdif wifoGif;w,f? tJ'D
'kwd,tqkdudk taumiftxnf az:bdkUtwGuf aumfrwDwckzGJUw,f?
tJ'DaumfrwDu &HyHkaiGaumufcHwJhtcg OD;Ek[m oludk,fwdkifvnf; xnfhw,f?
tJ'D aumfrwDeJU oludk,fwkdif wwfEdkifoavmufvdkufNyD;awmhvnf;
&HyHkaiGaumufcHay;w,f? &HyHkaiG (5)odef;ausmfavmuf&wJhtcg 'DaumfrwD[m
&efukefwkdif; (Rangoon Times) owif;pmtaqmuftOD;udk 0,fw,f?
tJ'DtaqmuftOD;udk jynfolUaxmufyHha&;Xmeu *dka'giftjzpfodrf;xm;w,f?
aumfrwDu OD;EkqDrSm tultnDawmif;wJhtcg *dka'giftjzpf
odrf;xm;wJhtrdefUudk y,fzsufNyD; aumfrwD&JUvufxJudk taqmuftOD;
vTJay;vkdufw,f?
tJ'DtaqmuftOD;udk xdef;odrf;apmifha&SmufzkdU wm0efcH vlMuD;rsm;tzGJU (Board
of Trustees) udk zGJUcgeD;wJhtcg tJ'Dwkef;u tdEd,oHtrwf[m OD;EkeJU
vmawGUNyD;? wm0efcHvlMuD;rsm;tzGJUxJrSm OD;Ekudk &moufyefvlMuD;tjzpf
xnfhxm;csifw,f? OD;Eku vufcHygvdkU arwm&yfcHw,f? OD;Ekvnf;
oHtrwfvmNyD; arwm&yfcHwJhtwGuf oabmwlvufcHvkdufw,f?

1962 ckESpf? rwfvxJrSm ppfwyfu tmPmodrf;NyD; 0efMuD;csKyfOD;Ek[m


tcsKyfcH&vdkU q,fhav;ig;&ufbJ &dSOD;r,f? *ED<txdrf;trSwf
wm0efcHvlMuD;rsm;tzGJU&JU twGif;a&;rSL; emrnfeJU pmwapmifudk OD;Ek&w,f?
'Dpmudk zwfNunfhwJhtcg OD;Ek[m &moufyefwm0efcHvlMuD;ae&mu
EIwfxGufay;ygqkdwmudk OD;EkawGU&w,f? tJ'Dvkd a&;wm[m wjcm;aNumifh
r[kwfygbl;? AkdvfcsKyfae0if; tpdk;&udk aNumufwmaNumifh a&;wmygbJ?
r[wfwr*ED[m tifrwefowfwd&dSwJh yk*dkvfxl;MuD;jzpfw,f? 'Dyk*dkvfxl;MuDudk
trSwfw& tjzpfxlaxmifwJh taqmuftOD;&JU wm0efcHvlMuD;rsm; tzGJUxJrSm
'Dukvm;apmufaNumufawG vlMuD;wufjzpfaewm tifrwef
&,fp&maumif;w,fvkdU olU[mol ajymNyD;&,f&if; OD;Ek[m olwkdUvkdcsifwJh
EIwfxGufvTmudk vufrSwfa&;xdk;ay;vkdufw,f?
ArmEdkifiH[mvGwfvyfa&;&wJh tcsdefupNyD;? ESpfvausmfausmfavmufbJ
oufoufomom aevkduf&w,f? tJ'Daemuf vufeufudkif
tmPmvkyGJawGaNumifh tawmf'kufca&mufcJh&w,f? tJ'Dvkd 'kufca&mufaewJh
twGif;0efMuD;csKyf OD;Ek[m 0efMuD;csKyfae&l;qDu tultnDawG
trsm;MuD;awmif;cJh&w,f? 1949 ckESpf tv,favmufwkef;u 0efMuD;csKyf
ae&l;qDu vufeuftultnD awmif;cJh&wJh taNumif;
a&SUtcef;wcef;rSmwkef;u azmfjycJhNyD;NyD? tJ'Dtcsdefwkef;u
tJ'DvufeuftultnDudkom r&cJhygvQif tifrwefqdk;aewJh jynfaxmifpk&JU
tajctae[m trsm;MuD; ydkqkd;oGm;r,f? 'Daoewf tultnDawGudk
&wJhtcsdefupNyD; jynfaxmifpk&JU tajctae[m tifrwef
tm;&p&maumif;atmif jyefaumif;vmw,f?
tJ'Daemuf jynfaxmifpk tpkd;&[m vuf,majrudk avsmfaNu;ray;bJ
jynfolydkifvkyfw,f? 'Dv,f,majrawGxJrSm w0ufausmfausmfudk tdENd,
wkdif;&if;om; cspfwD;awG ydkifw,f? tJ'gaNumifh v,f,majrudk
jynfolydkifvkyfNyD;wmeJU wNydKifeuf 0efMuD;csKyf OD;Ek[m 0efMuD;csKyfae&l;qDudk
pmwapmif csufcsif;a&;vkdufw,f? tJ'DpmxJrSm cspfwD;awG[m ArmjhynfrSm
vlnTef;cl;pm;aewmNumNyD? tJ'gaNumifh tckvdkavsmfaNu;ray;bJ
jynfolydkifvkyfvkdufayrJh olwkdUrepfemygbl;? v,f,mawGeJU twkd;MuD;MuD; ,lNyD;
aiGacs;wJhvkyfief;u olwkdUtjrwfawG trsm;MuD;xkwf,loGm;NyD;NyD
qkdwJhtcsufawGudk pHkpHkvifvifaz:jyxm;w,f?
Armtpdk;&qDu avsmfaNu;&atmif awmif;ay;bkdU cspfwD;awG[m
tdENd,tpdk;&udk trsm;MuD;wkdufwGef;cJw,f? tdEd, tpdk;&u b,fvkdrS
ta&;r,lbl;?

1956 ckESpf taxGaxGa&G;aumufyGJ vkyfcgeD;rSm ukefaps;EIef;awG


odyfwufaew,f? 'DvkdwufaewmaNumifh a&G;aumufyGJrSm zqyv&JU
tiftm;[m trsm;MuD;avsmhoGm;Edkifw,f? ukefawGudk trsm;MuD;oGif;EkdifrS
ukefaps;EIef;usr,fqdkwmudk zqyv acgif;aqmifawGodyg&JU? 'gayrJh oGif;p&m
EkdifiHjcm;aiGr&dSbl;? 'gaNumifh OD;Ek[m 0efMuD;wOD;ESpfOD;udk face=WinKalaw
y@pfae&l;qDvTwfNyD; aiGacs;vkduf&ao;w,f? OD;Eku tultnDawmif;wJhtcg
face=WinKalaw y@pfae&l;m jiif;w,fr&dSygbl;? olwwfEdkiforQ ulnDcJhygw,f?
1952 ckESpftwGif; tdEd,uydkUvdkufwJh owif;w&yf[m Arm
owif;pmawGxJrSm ygvmw,f? tJ'Dowif;t& Armjynfu em*awG[m
tdEd,jynfxJ0ifNyD; tdEd,em* (90)ausmf&JU acgif;udkawGudk
jzwf,loGm;Nuw,f? tJ'Dowif;udk zwfNyD;NyD;csif; 'Dacgif;jzwfwJhudwfp[m
tdEd,-ArmcspfNunfa&;udkrsm; xdckdufvmtHk;rvm; awG;rdwJhtwGuf OD;Ek[m
tawmfpdk;&drfoGm;w,f? aemufwvNumvkdU tdEd,tpdk;& qDuvnf;
bmrSrNum;&? tdENd,ygvDrefxJrSmvnf; b,folurS ruefUuGuf tdEd,
owif;pmawGuvnf; b,fvkdrS rqlwJhtcg usawmhrS OD;Ekpdwfat;oGm;w,f?
oufqdkif&m wm0efcHawGqDu OD;Ek pHkprf;NunfhwJhtcg 'Dvkdod&w,f?
Armjynfbufu awmifwef;awGrSm em*vlpkawG trsKd;trsKd;&dSw,f
tJ'DvlpkawGxJrSm aqmfavmfqkdwJhvlpk[m odyfqkd;w,f? 'kwd,
urmppfMuD;twGif;u olwkdU[mvufeufrsKd;pHkudk&xm;w,f? tJ'gaNumifh
em*awmifwef;udk tkyfcsKyf&wJh tmPmydkifawG[m olwkdUudk xdef;vkdUr&bl;?
'Dem*vlpk[m tdEd,jynfwGif;udkom0ifNyD; acgif;jzwfwmr[kwfbl;?
ArmjynfwGif;u em*tcsif;csif;udkvnf; acgif;jzwfaeNuw,f?
'Daqmfavmfem*awGudk tcsdefrSD ESdrfESif;rypfEkdif&if olwkdU[m tdEd,xJudk
rNumcP 0if0ifNyD;? acgif;awGjzwfaetHk;rSmbJvkdUawG;rdwJhtwGuf
'Daqmfavmfjyoemudk jynfwGif;Nidrf0yfydjym;a&; jyoemtjzpfeJU omru tdENd,ArmcspfNunfa&;udk waeUaomtcg xdckdufvmEdkifwJh jyoemtjzpfeJU 0efMuD;csKyf
OD;Ekjrifvmw,f? tJ'gaNumifh tajctaeudk udk,fwkdifpHkprf;csifwJhtwGuf
OD;Ek[m em*awmifwef;udkwufoGm;w,f? tJ'DrSm
em*acgif;aqmifawGeJUawGUtcg wjcm;udwfpawGudk ar;jref;NyD;wJhaemuf
bmvdkcsifNuovJvkdU OD;Ekuar;w,f? aqmfavmfem*awG odyfESdyfpufaew,f?
olwkdUudk ESdrfay;ygvdkU em*acgif;aqmifawGu wnDwnGwfwnf;
awmif;qkdNuw,f?
&efukefudkjyefa&mufwJhtcg aqmfavmfawGudk ESrfESif;bdkUtwGuf OD;Ek[m
vufeufudkifwyfawGudk&Sm&w,f? jynfrrSmvnf; Nidrf0yfydjym;a&; tajctae[m

pdwfrcs&ao;wJhtwGuf wyfawGudk b,fae&murS EIwfvkdUrjzpfbl;? tJ'Dawmh


rwwfEkdifbl;? &efukefN KrdUudk apmifhbdkUtwGuf csxm;wJh jynfaxmifpk
ppf&JxyfxJu? wyfcGJwcGJudk xkwf,lNyD; em*awmifwef;udk ydkUvkdufw,f?
em*awG[m olwkdU&JU e,fajrudk tifrwef uRrf;usifw,f?
wkduf&nfckduf&nfvnf;&dSw,f? owfwdvnf; aumif;w,f? tJ'gaNumifh
ppf&Jwyf[m olwkdUe,fajrxJudk a&mufwmeJU wNydKifeuf aqmfavmfem*awG[m
NcHKckdNyD; wkdufNuwmbJ yxr wkdufyGJrSm ppf&Jbufu wa,mufusoGm;NyD;
aemufqkwfay;&w,f? aemufwMudrfjyefwufwJhtcg usqHk;oGm;wJh
ppf&Jwyfom;rSm udk,fom&dSw,f? acgif;r&dSawmhbl;? em*awGjzwf,loGm;NuNyD?
olwkdUudk awmxJrSm vdkufwkdufae&if b,fenf;eJUrS
rEdkifEkdifbl;qdkwmodwJhtwGuf ppf&JawG[m aqmfavmfawG&JU &GmudkoGm;NyD;
cyfvSrf;vSrf;u (3)vufrpdefajymif;eJU &GmxJudk ypfoGif;&w,f?
pdefajymif;AHk;wvHk;us&kHeJU vlawGvJ trsm;MuD;aow,f? olwkdU&JUwJawGvnf;
ysufw,f? olwkdUarG;xm;wJh 0ufawGeJUEGm;awGvJ taotaysmufrsm;w,f?
pdefajymif;&JU AHk;oHuvJ odyfus,fw,fqkdamwh aqmfavmf&Gmol&Gmom;awG[m
tifrwefaNumufvmNyD; awmxJrSm ykef;atmif;aeNuwJh aqmfavmfawGudk
vufeufcsbkdU 0dkif;wkdufwGef;Nuw,f?
aqmifavmfawGvufeufcswJhtcg olwkdU[mom;pOfajr;quf toufxufqHk;
tpdk;& trdefUudk emcHyghr,fvdkU ausnm&w,f? tJ'Daemuf usm;pG,f?
aoewfusnfqH? 'g;ajrmif tp&dSwJh vufeufawG pdrfxm;wJh a&awGudk
oHyHk;awGxJu cyfaomuf&w,f? tJ'Dvkd ausnmNyD; tJ'Da&udk aomufNyD;&if
em*awG[m tpkd;&udk opfpmrazguf&Jawmhbl;?
'Dopfpma&wkdufyGJudk usif;yNyD;wJhtcg aqmfavmfawG ESdyfpufwmudk cHxm;&wJh
em*vlrsKd;pkawG[m aqmfavmf&GmawGxJudk0ifNyD; pdefajymif;AHk;oHaNumifh
aoaeNuwJh aqmfavmfawG&JU acgif;awGukd jzwf,lNuw,f? tJ'Daemuf
olwkdU&GmawGrSm ylaZmfyoyGJawGusif;yNyD; aqmfavmfawGowfwmudk
cHcJh&wJholwkdUaoG;csif;om;csif;awG udk,fpm; aqmfavmfawGtay:rSm olwkdU[m
*vJhpm;acsNyD;ygNyDvkdU tJ'D em*&Gmom;awGu ausnm&w,f?
1953 ckESpf rwfvukefavmufrSm em*awmifwef;udk tvnfvmbdkU OD;Ek[m
face=WinKalaw y@pfae&l;udk zdwfvdkufw,f? face=WinKalaw y@pfae&l;&JU
tMuHay;csuft& OD;Ek[m rPdylNrKdUawmf? tifzm;udkt&ifoGm;w,f? tJ'DurS
face=WinKalaw y@pfae&l; orD; rpfpftif'&m*EDeJUtwl tdEd,
em(awmifwef;awGqDudk tvnfoGm;Nuw,f? OD;EkawGU&wJh tdEd,em*awG[m
Armem*awGeJU rwlbl;? tawmftqifhtwef;jrifhw,f? olwkdUtxJrSm

t*FvdyfpmwwfolawG tawmfrsm;rsm;&Sdw,f? em*a,muFsm;awG[m abmif;bDeJU


ukwftusfDawGudk 0wfxm;w,f? trsKd;orD;awGuvnf; olwkdU&JU
t0wftpm;awGudk jynfhjynfhpHkpHk? vHkvHkNcHKNcHK 0wfxm;Nuw,f?
Armem*awGuawmh 'Dvkdr[kwfbl;? em*a,mufsm;awG[m olwkdU&JU wefqmudk
zHk;wJhtaeeJU vufw0g;avmuf&dSwJh ydwfpudk a&SUeJUaemuf csnfxm;vkdufwmbJ?
eJeJyg;yg;wwfEkdifwJh vlawGusawmh olwkdU&JU wefpmudkzHk;zkdUtwGuf ywfxm;wJh
ydwfptjyif armif;tao;uav;wvHk;udk cg;uMudK;rSmcsnfNyD; olwkdU&JU
wefpmay:rSm zHk;xm;w,f? rcsrf;wJhtcg tJ'Darmif;eJU ydwfpuvGJNyD;
olwkdUwudk,fvHk;rSm bmrS 0wfrxm;bl;? csrf;wJhtcgapmifNcHKxm;w,f?
trsKd;orD;awGqkd&ifvnf; olwkdU&JU 'l;qpfavmufom&dSwJh xrdefuav;udk
cg;rSmywfxm;w,f? rcsrf;wJhtcg tJ'Dxrdefuav;uvGJNyD; olwdkU wudk,fvkH;rSm
bmrS 0wfrxm;bl;? csrf;wJhtcg apmifjcKHxm;w,f? OD;Ekem* awmifwef;a'oudk
ra&mufwm tESpf 20avmuf&SdoGm;NyD? tcktcgqkd&if awmh Armem8awG
trsm;MuD;wkd;wufp&m taNumif;&Sdw,f? em*a,muFsm;awG[m
t&yftarmif;tifrwefawmifhwif;w,f? 6ay orm;awGrsm;w,f? em*
rdef;rawGuawmh ykw,f? tifrwef awmfihawmifhwif;wif; &Sdw,f? tifzm;rSm
wntdyfNyD; yefepf ae&l;? rpfpf tif'd&m *EDeJU Od;EkwkdU[m Armjynfbufu
qifuvkdif cED;t7yfudk vmNuw,f? Armem*awGqDudk oGm;bkdUtwGuf
um;vrf;r&Sdbl;? jrif;eJUoGm;7w,f? tJ'gaNumifh yefepfae&l;wkdU ra&mufrSD
we*FaEGwywfavmufMudKNyD; qifuvkdif cED;udk em*acgif;aqmifawGudk
ac:xm;w,f? txl;ojzifh aqmfavmfem*acgif;aqmifawGudkaygh?
'Dem*acgif;aqmifawG[m olwkdU&JUr,m;awG? om;orD;awG udk ac:vmNuw,f?
em*awG pka0;wJhae&mudk yef'pfae&l;eJU OD;EkwkdU a&mufvmwJhtcg qifuvkdifcED;
c&dkif0efu aqmfavmftMuD;tuJudk ac:vkdufw,f? tJ'D tMuD;tuJ[m em*
OD;xkwfwvkH;eJU em*vSHacsmif;ukdifNyd; vltkyfxJu xGufvmw,f?
tJ'dtMuD;tuJ[m yef'pfae&l;a&SUa&mufvmwJhtcg tdEd,jynf xJudk 0ifNyD;
em*awGudk acgif;jzwf&wm 0r;feJygw,f? tJ'dtjypfu csrf;omay;yg? aemifudk
'grsKd;rvkyfawmhygbl;vkdU? t7m&SdawG oifxm;wJhtwkdif; ajymNyD; yef'pfae&l;udk
OD;xkyfeJUvSHqufovkdufw,f? yef'pfMuD; [m em*OD;xkyfudk aqmif;NyD; em8vSHudk
udkifxm;wm odyfNunfhaumif;w,f?
tJ'dyGJrSmbJvm; naeuyGJrSmbJvm; b,fyGJrSmvJqkdwm rajymekdifawmhbl;?
tawmfrsufESmylp&m tjzpftysufwck jzpfoGm;cJh7ao;w,f? jzpfyGm;ykHu 'Dvkd?
aqmfavmftMuD;tuJrSm orD; ESpfa,mufygvmw,f? tMuD;tuJ&JU ord;awG
jzpfaevkdUvm; rqkdEkdifbl;? 'dtrsKd;orD; ESpfOd;[m wjcm;em*trsKd;orD;awG eJU

rwlbl;? wjcm;em*trsKd;orD;awG Nunfh7wm oefUoefUjyefUjyefU r&Sdbl;?


tom;rJw,f? &kyf&nfNurf;w,f? aqmfavmftMuD;tuJ&JU orD;ESpfOD;uawmh
oefUjyefUw,f? tom;jzLw,f? &kyf&nfav;awG oem;urm;&Sdw,f? olwkdU[m
qifuvkdif cEDW;udk a&mufwm 7&ufavmuf&SdNyDqkdawmh tJ'DNrdKUolNrdKUom;awG
ususee0wfxm;wmNunfhNyD; 'l;qpfavmufom&SdwJh vkHjcnfwkduav; awG
olwkdU0wfxm;&wmudk &SufvmNuw,f xifw,f? txl;ojzifh olwkdU&JU
om;jrwfawGudk tzkH;tuG,fr&SdbJ az:xm;wmudk &SufNuw,fxifw,f?
tJ'gaNumifh olwkdU&JU vkHcsnfudk cg;rSm r0wfawmhbJ olwkdU&JU om;jrwfudk
zkH;Nyd;0wf xm;Nuw,f? 'Dvkd0wfxm;wmudk olwkdUtazjrifoGm;wJhtcg
pdwfqkd;w,f? olwkdU&JU ,Ofaus;rI xkH;pHt& om;jrwfudk zkH;Nyd;
vkHcsnf0wfwm[m &kdif;&musw,fxifyg&JU? txl;ojzifh yef'pfae&l;eJU OD;ekwkdUvkd
vlMuD;vlaumif; awGa&SUrSm tawmf&dkif;ovkdjzpfaew,f xifyg&JU? tJ'gaNumifh
tazvkyfol[m olwkdU,Ofaus;rItwkdif; xrdefudk cg;rSm jyef0wfbkdU
olUorD;awGudk aigufvkdufw,f? orD;awG[m &SufaewhJ twGuf
tazay;aewJhtajzudk em;raxmifbJ olwkdU&JU rsufESmudk wjcm;zuf
vSnfhaeNuw,f? tazNuD;vnf; a'gojzpfjzpfeJU ord; 2a,muf&JU vkHcsnfawGukd
oludk,fwkdfify&dowf tvnfrSm twif;qGJcRwfvkdufw,f? tJ'dtcgusawmh
orD;awGvnf; rjiif;omawmhygbl;? olwkdU xkH;pHtwkdif; cg;rSm
jyef0wfvkdufNuw,f?
naebufusawmh {nfhonfawmfawG jzpfwJh yef'pfae&l;? rpf tef'&m*ED eJU
OD;EkwkdU[m em*awGeJU wGJubkdU t7m&SdawGu uyGJ wck pDpOfxm;w,f? jynfreJU
tawmfMuD;a0;wJhae&mawGu awmifwef;om;awG&JUb0[m tawmfqif;&Jw,f?
olwkdUrSm aysmfp7m yg;p&mqkdvkdU wjcm;bmrS r&Sd&Smbl;? acgif&nfaomufwm
&pfwpfwpf jzpfvmwJhtcg 0kdif;NyD;qkdwm uwmavmufbJ&SDw,f? tJ'gaNumifh
acgif&nfaomufwmeJU qkdwmuwm [m olwdkU&JU ,Ofaus;rIrSm
tawmfta&;MuD;wJh uef' jzpfw,f? em*awGusawmh acgif&nfaomufwmeJU
qkdwmuwm [m wjcm;awmifwef;om;awGxuf ydkta&;MuD;ykH7w,f?
bmjzpfvkdU ta&;MuD;vJqkdwmudk oabmaygufatmif&Sif;jyyg&ap? em*awG[m
&Gmuav;awG zGJUaeNuw,f? &GmxJrSm a,mufusm;uav;awGeJU rdef;uav;awG
t7G,fa&mufvmwmeJU wjydKifeuf olwkdU&JU rdbawGeJU twlraeNuawmhbl;?
&GmtpGefrSm aqmufxm;wJU wJMuD;wwJ &Sdw,f? tJ'D wJMuD;xJrSm 'Da,mufusm;
uav;awGeJU rdef;uav; awG twl tdyfNuw,f? rtdyfcif apmapmykdif;rSm
olwkdU[m acgif&nfaomufNuNyD; qkdNuuNuw,f? olwkdU[m tckvkd
wJMuD;wwJxJrSm pktdyfNu7if; wOD;eJU wOD; tprf;oabmrsKd;

aygif;oif;Ekdfifw,f? em*awGtwGuf om;orD;&bkdU[m ta&;MuD;qkH;udwfp


jzpfwJhtwGuf tprf;oabmrsKd;eJU aygif;oif;&if; oifhawmfwJhtcsdeftwGif;
rdef;uav;rSm y#doaE rwnf&if rlvtwGJudk jzKwfNyD;
rdwfzuftopf&SmEkdifw,f? udk,f0ef&Sd&if olwkdU [m vifr,m;tjzpf
tdrfaxmifjyKNuw,f? tdrfaxmifjyKNyD;wJhtcg vifeJUr,m;[m udk,fhtdrfrSm
ukd,fjyeftdyf&w,f? 'dwJrSm rtdyf7awmhbl;? arG;zGm;wJhae&mrSm trTmyl;qkd&if
olwkdU rMudKufNubl;? tJ'gaNumifh trTmyl;qkd&if arG;puwnf;u wenf;enf;eJU
aoatmifvkyfypfwmbJ?
em8awG[m tysKfvlysKd b0xJu tckvkd acgif&nfaomufNyD; qkdu vmNuw,f
qkdawmh acgif&nf aomufwmeJU qkdNuuNuwmudk olwkdU ,Ofaus;rI&JU
tpdwftydkif;MuD;wcktjzpf olwdkUrSwfxm;Nuw,f? olwkdUu
{nfhonfawmfawGeJUtwl acgif&nfaomufNyD; qkducsifw,fvkdU
awmif;qkdwJhtwGuf t7m&SdawGu uyGJudk pDpOfay;&w,f? acgif&nfusawmh
{nhfonfawmfawG&JU usef;rma&;udk xdckdufw,fvkdU t&m&SdawGu
&Sif;jyxm;wJhtwGuf em*awG[m olwkdU[mbJ olwkdU aomufNuw,f?
{nfhonfawmfawG aomufbkdU rawmif;qkdbl;? uwJhtcg yef'pfae&l;eJU
OD;EkwkdU[m em*acgif;aqmifawG&JU pDpOfay;rIt& em*trsKd;orD;awG&JUvufudk
udkifNu&w,f? tJ'dvkd udkifNyD;rS olwkdU ckefovkd? aygufovkd? qkdovkd?
ckefaygufatmf[pfNyd; qkdNu&w,f? yef'pfae&l;[m em*awmifwef;udk
vmvnf7wm tawmf pdwfcsrf;omw,fvkdU olUorD; tif'D&m *ED qDu
Num;&zl;w,f?
yef'pfae&l;eJU OD;ekwkdU[m 'drkdua&pD oabmw&m;eJU
wnfhrwfpGmNum;aea&;0g'wkdUrSm woabmwnf; bJ? aemufNyd;
Nidr;fcsrf;om,mpGm ,SOfwGJaexkdifa&; rlMuD; 5 rlqkd&ifvnf; olwkdU 2OD;[m
a&;csxm;wJh pmawGrSma&m 'DpmawGeJUtwl uyfNyD;aeNuwJh rlawG&JU
apwemawGrSmyg? vkH;0 oabmwlaeNujyefwJhtwGuf tdEd,eJU
ArmjynftNum;rSm Armem*awG tdEd,xJ0ifNyD; acgif;jzwfNuwJh jyoemuvGJ&if
wjcm;Mud;MuD;us,fus,f jyoemawG ay:cJhzl;w,f qkdwm wcgrS rNum;zll;bl;?
wcgrSmawmh udwfp wck ay:vmbl;w,f? 'dudwfp[m tao;tzGJyg?
jyoemvkdUawmif ac:vkdUr&bl;? 'gayrJh tu,fa&GUom tdEd,eJU
ArmESpfEkdifiHpyfNum;rSm em;vnfrIwkdU cspfNunfrIwkdU r&dS&if 'Dudwfpuav;[m
jyoemMuD;w7yfjzpfvmEkdfifw,f? jzpfykHu'DvkdtdENd,EkdifiHom;ukefonfwcsKdUudk? (p) oHk;vHk; (Bureau for Special
Investigation) tzGJUuzrf;NyD; tmrcHray;bJ xm;vdkufw,f?

NumNyDjzpfwJhtwGuf trIuawmh bmrIvJqdkwm 'Dae&mrSm raz:jyEdkifawmhygbl;?


EkdifiHjcm;aiGckd;wJh trIbJvm;? oGif;ukefvdkifpifr&dSbJ
ukefawGckd;oGif;vmwJhtrIbJvm; 'grSr[kwf&ifvnf;
wjcm;trIwckckbJvm;qkdwm rrSwfrdawmhygbl;? ArmEdkifiHrSm
ArmukefonfawGeJU EdkifiHjcm;ukefonfawG aygif;NyD;vkyfwwfwJh
enf;wrsKd;&dSw,f? ArmawGudk 85&mckdifEIef;avmuf oGif;ukefvdkifpif
xkwfay;w,fqdkawmh ukefonfr[kwfwJh ArmawGuvnf;
oGif;ukefvkdifpif&atmif avQmufNuwmbJ? tJ'D ArmawGqDurS
EdkifiHjcm;om;awGu oGif;ukefvdkifpifawGudk wqifh0,f,lNuw,f?
'DvkdifpifawGeJUrSmvkdU ukefawGa&mufvmwJhtcg ukefawG[m vkdifpifxJrSm
ay:jyxm;wJhukefawGr[kwfbl;? tzkd;rwefwJh anmif&GufawG
opfOopfzkawGjzpfaew,f? tJ'Denf;eJU EkdifiHjcm;ukefonfawG[m
EkdifiHjcm;aiGawGudk ckd;xkwfwwfw,f? tJ'Dawmh (p)oHk;vHk;u
tdEd,ukefonfawGudk vdkufzrf;wm[m 'DtrIrsKd;twGufbJvm;
aumif;aumif;rrSwfrdawmhygbl;?
waeUusawmh tdEd, oHtrwf[m 0efMuD;csKyfOD;EkeJUawGUcGifhawmif;w,f?
OD;Ek[m (p)oHk;vHk;tzGJU &UJ tMuD;tuJjzpfaew,fqdkawmh 'DtrIeJUywfoufNyD;
tdEd,oHtrwf[m OD;EkeJU awGUcsifwm obm0usyg w,f? 0efMuD;csKyfOD;EkeJU
awGUwJhtcg tdEd,oHtrwfudk tuJcwfNunfh&wm tifrwef pdwfxdckdufaeyHk&
w,f? tJ'gaNumifh xkdifrdwmeJU wNydKifeuf (p)oHk;vHk;tzGJU[m
tdENd,ukefonfawGudk rw&m;zrf;xm;w,f? tdEd,ukefonfawGrSm
tjypfr&dSygbl;vdkU tpcsDNyD; olU0rf;xJ&dSwmawGudk tukeftHxkwfwmbJ? OD;Ek[m
(p)oHk;vkH;tzGJU&JU tMuD;tuJqkdwmuawmh [kwfygw,f? 'gayrJh
(p)oHk;vHk;uzrf;orQtrIudk OD;Ekrodbl;? odbkdUvnf;rvkdbl;? OD;EkatmufrSm
(p)oHk;vHk;aumfrwDtzGJUwck&dSw,f? 'DtzGJUxJrSm yifpif&t&m&dSMuD;awGeJU
a&SUaeawGygw,f? 'DtzGJUrSm 0efMuD;csKyf&JU twGif;0efu em,uvkyfw,f?
(p)oHk;vHk;t&m&dSawGu em,uudkta&;,lp&m&dSwJh trIawGwifjyw,f?
0efMuD;awG? twGif;0efawG? XmetMuD;tuJawG? w&m;olMuD;awGvkd yk*dkvfrsKd;udk
ta&;,lp&m&dSwJhtcgrsKd;rSmom tzGJU&UJ em,u[m 0efMuD;csKyf OD;Ekudk
trIwifjyw,f? tJ'gaNumifh oHtrwfwifjywJhtrIeJU ywfoufNyD;
olpHkprf;NunfhygtHk;r,fvkdU? OD;Ek[m tdEd,oHtrwfudkajzvkdufw,f?
OD;Ek[m (p)oHk;vHk;aumfrwDeJUawGUwJhtcg zrf;xm;wJh tdEd,ukefonfawGrSm
tjypf&dSw,f? oufaotaxmuftxm;vHkavmufw,fvdkU wnDwnGwfwnf;
(p)oHk;vHk;aumfrwDvlMuD;awGu tpD&ifcHw,f? 'gayrJh oHtrwfudk,fwkdif

tckvkdta&;wMuD;wkdifxm;wJhtrIrsKd;rSm OD;Ek[m olUt&m&dSawGajymwkdif;


ZGwfw&Gwf t&rf;rvkyfcsifbl;? ol ,Hk,HkNunfNunfcefUxm;wJh t&m&dSawG
wif;wif;usyfusyf ta&;,lxm;wJhtrIudk tdEd,oHtrwfajymwkdif; ZGwfw&Guf
t&rf;jzpfwmudkvnf; OD;Ekrvkyfcsifbl;? tJ'Dawmh OD;Eku aumfrwDtzGJUudk
'DvkdtMuHay;w,f? tdEd,oHtrwfudk ac:vkdufr,f?
olMudKufwJh0wfvHkwa,mufudkvnf; ac:vmayap? (p)oHk;vHk;aumfrwD&JU
em,ueJU aumfrwD&JUudk,fpm;vS,f wOD;ESpfOD;vnf;vmNu? aemufNyD;awmh
tpkd;&a&SUaecsKyfudkvnf; zdwfxm;r,f? 'DoHk;zGJUqHk;wJhtcg 'DtrIeJU ywfoufNyD;
tjyeftvSefajymNu? tckvdkajymNuNyD; (p)oHk;vHk;em,u tdENd,oHtrwfeJU
tpdk;&a&SUaecsKyfMuD;wkdU wnDwnGwfwnf; vufcHEdkifwJh tajzwckudk&Sm
tJ'Dtajztwkdif; trIudkqHk;jzwfay;csifw,fvkdU OD;Ekuajymjyw,f?
aumfrwDvlMuD;awGu oabmwlw,f? tJ'gaNumifh tckajymcJhwJhtwkdif;
yk*dkvftoD;oD;udk oleJUvmawGUbdkU 0efMuD;csKyfOD;Ek csdef;vkdufw,f?
uHtm;avQmfpGm oHk;OD;pvHk;vufcHEkdfifwJh tajzudk &SmawGUoGm;wJhtwGuf 'DtrI[m
OD;Ekpdwfr&Iyf&bJ at;at;aq;aq;NyD;oGm;cJhw,f?
tdEd,jynf pefcsDe,frSm oD&d"rmaomurif;MuD;[m (Asoka)
ausmufapwDwqlwnfNyD; t&Sifom&dykwfw&meJU t&Sifr[marm*f*vefwkdU&JU
"mwfawmfawGudk XmyemcJhw,f? NAdwdoQ tpdk;&vufxufrSm 'D"mwfawmfawG
bdvyf,loGm;NyD; jywkdufwckxJrSm xm;w,f? tdENd, vGwfvyfa&;&wJhtcg
tdEd,jynfudk 'D"mwfawmfawGjyefyifhvmw,f? 'DpmwfawmfawG[m tifrwef
tbdk;wefwJhtwGuf "mwfawmfawGoDwif;oHk;zkdU pefcsDu rlv ausmufapwDeJU
reD;ra0; awmifukef;uav;wckay:rSm taqmuftOD;wckudk tckdiftcefU
aqmufNuw,f? aqmufNyD;wJhtcg 0efMuD;csKyfae&l; udk,fwkdif taqmuftOD;&JU
Xmyem wkdufwnf;rSm XmyemzdkU tdEd,r[m aAm"dtoif;u pDpOfxm;w,f?
tJ'DyGJudk 0efMuD;csKyf OD;Ekvnf; wufapcsifw,fvdkU 0efMuDk;csKyfae&l;u
zdwfwJhtwGuf OD;Ek[m a&S;OD;pGm e,l;a'vDudkoGm;w,f? e,l;a'vDurS
face=WinKalaw y@pfae&l;eJU OD;EkwdkU[m NrKdUwNrKdUudk av,mOfysHeJU
oGm;Nuw,f? tJ'DNrdKUu pefcsDudka&mufatmif rdkif
(40)avmufarmfawmfum;eJUoGm;&w,f? av,mOfysHuGif;u xGufwJhtcg
face=WinKalaw y@pfae&l;udk MudKqdkbkdU tifrwef MuD;rm;wJh vlxkwef;MuD;[m
armfawmfum;vrf;udk 0J,m ESpfzufnSyfxm;wm awGU&w,f?
tJ'Dvlxkwef;MuD;xJrSm ausmif;olausmif;om;awG tzkd;MuD;? tr,fMuD;awG
vlvwfwef;pm;awGu pNyD; vlrsKd;pHkygw,f?

OD;Ek[m tdED, rSm ae&m tawmfrsm;rsm;udk yefepfMuD;eJUvkdufzl;w,f


tJ'dae&mwkdif;rSm ajcmufuyfuyfjzpfaewmudk wcgrS rawGU&bl; ?
vltkyfMuD;awG apmihfaewmdukcsnf;yJ awGU&w,f? awGU&wJh vltkyfMuD;uvnf;
0wfauswef;austm;emyg;emeJU vmNuwJhvlxkrsKd;r[kwfbl;? olUukd
tifrwefawGUcsifNuwJUvltkyfMuD;jzpfw,f? tJ'gaNumifh olUtem;udk
a&mufvm&if olwdkU tifrwefvdkcsifwJU ypfpnf;udk pdwfvdkufrmefyg
0kdif;NyD;vkNuovkd i,foHygatmif atmfwJholuatmf olUqDudk
twif;wkd;wJUoluwkd;tJ'dvkdwkd;&if; wa,mufeJU wa,muf wkd;rd? wGef;rd?
wkdfurD eif;rdNyD; t&rf;jzpfaeNuwm toifhapmifhaewJh ykvdyfeJU uGefu&uf&JU
wm0efcHyk*dkvfawGu tawmfNumwJhwkdifatmif 'DvlxkMuD;udk xdef;vdkUr&ekdifbl;?
wcgrSmawmh Am&mPoD uav ,mOfysHuGif;rSm xifw,f? vlxkMud;u
toifhcsxm;wJh yk*dkvfawGudk wGef;Nyd; olUqDudk twif;tkHNyD;vmvkdufNuwm oleJU
OD;EkwkdU[m 'DvltkyfMud;xJrSm nSyfNyD; ygoGm;ao;w,f? tJ'dtcg
yefepfae&l;vnf; NidrfraeEkdifawmhbl;? toHudk atmfNyd; vlawGukd
twif;wkd;ypf&w,f? olatmf[pfoH Num;awmhrS vlxkMuD;[m olwdkU[m
olwkdUxdef;NyD; t&Sdef7yfoGm;w,f? 'dvkd&yfoGm;wmeJU wNydKifeuf OD;Ekudk
tjyifbuf csufcsif;ac:oGm;bkdU yef'pfMuD; olvlawGudk atmfajymvkdfufw,f?
tJ'dtrdefUt& uGefu&ufwm0efcHawG[m vlawGudk twif;wGef;NyD; Od;Ekudk
twif; qGJac:oGm;awmhrS OD;ek[m vlxktjyifbudukd a&mufoGm;w,f?
OD;Ekvnf; ola&mufwJhae&muae yef'pfMuD;udk vSr;fNunhfawmh yef'pfMuD;u
olUvufxJu 'kwfwdkuav;eJUtwif;wkd;vkduf vlxk[m aemufa&mufoGm;vkduf
jzpfaewmudk awGU7w,f? tckvkd yefepfMud;eJU vlxk wa,mufwjyefpd
jzpfaewmudk Nunhf&wm[m ArmawG wGwf xkd;wrf; upm;wmudk Nunfh&wmeJU
odyfwlw,f? vlxkudk tifrwef cspfjrwfEkd;ovkd vlxkuvnf; oludkU
cspfwJhtwGuf yefepfMuD; olvkxkeJU tckvdk vkyfae&wmudk tifrwefMuD; auseyf
tifrwefMuD;aysmfaew,f xifw,f?
wcgrSmvnf; yefepf ae&l;[m tdEd,wae&mrSm oHrPd puf&kHMuD;wnaewm
oGm;Munfh&atmifvkdU ac:wmeJU OD;EkvkdufoGm;w,f/ yefepfae&l;eJU OD;EkwkdU
av,mOf ay:u qif;wmeJU wjydKifeufwnf; tJ'dt&yfu ykvdyft&m&Sdu
yefepfae&l;udk tpD&ifcHw,f/ olU tpD&ifcHcsuft& av,mOfuGif; tjyifbufrSm
vlxkESpfpk apmihfaew,f/ wpku yefepfae&l;udk MudKqkdbkdUjzpfw,f?
aemufwpkuawmh yefepfae&l;udk qefUusifbuf qef'jyvkdU uGefjrLepfawGu
wa,mufukd wusyfpD ay;NyD; ac:vmwm jzpfw,f/ uGefjrLepfawG ac:vmwJh
vlxk&JU vufxJrSm tvHjzLuav;awGudkifxm;w,fqkdwmu yefepfMuD;eJU

OD;EkwkdUod&w,f/ yefepfMuD;wdkUpD;vmwJh *spfum;[m MudKqkdwJhvlxkudk


t7ifawGU&w,f/ tJ'Dvlxk[m yefepfMuD; oGm;wJhae&mwumwkdif;u
vlxkawGtwkdif; wcJeuf atmf[pfNyD; yef;ukef;awG eJU ypf&if; yefepfMuD;udk
c&D;OD; MudKqkd jyKMuygw,f/ uGefjrLepfawG ac:vmwJh vlxkbufudk
a7mufvmwJhtcg bmawGrsm; vkyfMuOd;rvJvkdU OD;Ek apmihfMudKMunfhw,f/
uGefjrLepfacgif;aqmif av;ig;OD;u yefepf ae&l;udk qefUusifwJU
aMuG;aMumfoHawg atmf[pfNyD; qkdMuw,f/ vlxku vkdufrqkd,kHomrubl;/
olwkdU ta&SUudk yefepfae&l;a&mufvmwmeJU wydifeuf vuftkyfcsDNyD;
[ELbmomvkd uefawmygw,fvkdUqkdMuw,f? yefepfae&l;[m
OD;EkbufudkvSnfhNyD; 'DvlawG[m uGefjrLepfawGu
wa,mufwusyfay;NyD;ac:vmwJh vlawGvdkUajymvkdufwJHtcg OD;Eku
olodygw,f/ yefepfMuD;vdkU jyefajzvkdufw,f?
vlxkeJU yefepfMuD;[m b,favmuf &if;ESD;w,fw,fqdkwm tuJcwfEdkifatmif
om"uwckudk 'Dae&mrSm az:jyvkduf&tHk;r,f? [ELwuUodkvfrSm
OD;EkrdefUcGef;ajymNyD;wJhtcg bk&ifcHu yefepfMuD;eJU OD;Ekudk
npmpm;yGJwckeJU{nfhcHw,f? aemufqHk;yef;uefudk {nfhonfawGa&SUrSmcsNyD;wmeJU
wNydKifeuf pm;yGJxdk;orm;awG[m olwkdUtcsif;csif; MudKwifpDpOfxm;wJhtwkdif;
yefepfMuD;&JUaemufrSm wdwfwdwfuav; pDwef;NyD; &yfMuw,f? toifhapmifhaewJh
"mwfyHkq&mu yefepfMuD;eJU olUaemufu wef;pDNyD; &yfaeMuwJh
pm;yGJxkd;orm;awGudk "mwfyHk&kdufvkdufw,f? yefepfMuD;[m pm;yGJxkd;awG&JU
tMuHydkifykHudk csD;usL;wJhtaeeJU NyHK;aew,f? wjcm;0efMuD;csKyf wOD;OD;omqkd&if
pm;yGJxkd;awG[m 'DtpDtpOfrsKd;udk wu,fvkyfzkdUrajymeJU pOf;awmif pOf;pm;&JrSm
r[kwfbl;?
xrf;aqmifae&wJh wm0efuvnf; tifrwefMuD;? wkdif;jynfeJU vlxktwGuf
aomuawGuvnf; tifrwefrsm;jym;? toufuvnf; ri,fvSawmhwJhtwGuf
yefepfMuD;[m tifrwefyifyrf;aew,f? oleJU pum;xkdifajymae&if; ol[m
tvkyfyifyrf;vGef;vdkU qkdzmay:rSm tdyfaysmf aysmfoGm;wmudk OD;Ek
rMumcPawGUcJhzl;w,f? wcgrSm yefepfae&l;&,f OD;Ek&,f
ArmEkdifiHjcm;a&;twGif;0ef bm&ifwef&,f xkdifNyD; pum;ajymaeMuw,f? OD;Eku
ckdif;vkdU w&kwf-Arm e,fjcm;pmtkyfudk bm&ifwefu &Sif;jyae&if;
yefepfae&l;[m tdyfaysmfoGm;w,f? 'Dvdkjrif&wm[m
yxrtMudrfjzpfaewJhtwGuf bm&ifwef[m bmvkyf&rSef;rodjzpfaew,f?
tJ'gaMumifh 'DrSmajymwmawmfNyD/ rif;oGm;csifoGm;awmh
tdEd,EkdifiHjcm;a&;twGif;0efeJU awGUwJhtcg tJ'D w&kwf-ArmpmcsKyf

taMumif;udk pHkpHkvifvifajymjyvkdufygvdkU OD;Eku bm&ifwefudk


wkd;wkd;av;ajymjyvkduf&wf,? taemufEdkifiHutdEd,tpdk;&tzGJU&JU
acgif;aqmifawGqkd&if ESpfvwcg/ oHk;vwcg qkdovkd yifv,furf;ajcrSm
tem;,lwmwkdU awmifay:pcef;rSm avnif;cHwmwdkU/ &GufoabFmeJU
yifv,fxJrSm tyrf;ajzwmwkdUudk vkyfvkyfay;&w,f?
yefepfMuD;rSm 'grsKd;awGr&dSbl;? olU&JUtyrf;ajzaq;[m olcspfwJhvlxkbJ?
wcJeuftHkMuGaewJhvlxkvkd MuufaysmufiSufaysmuf aysmufuG,fukefMuw,f?
pefcsDudkoGm;bdkUtwGuf e,l;a'vDu xGufvmwkef;u
tifrwefyifyrf;aewJhtwGuf yefepfMuD;[m av,mOfysHay:rSm tomrSdef;NyD;
vkdufvm&w,f? OD;Ekvnf; yefepfMuD; em;csifem;ygapawmhvdkU pOf;pm;NyD;
av,mOfysHay:rSm olUudk bmpum;rSrajymbl;? tJ'Dvkd yifyrf;aewJh
yefepfMuD;[m av,mOfysHuGif;0rSm toifhapmifhaewJh vlxkudk jrif&wJhtcg/
olyifyrf;aewmawGaysmufukefw,f? olUrsufESmudkMunfh&wmtawmf
MunfMunfvifvifjzpfvmw,f? trkd;zwfxm;wJh *spfum;ay:rSm
t&m&dSwa,mufu '&kdifbm&JU ab;rSmxdkifw,f? yefepfae&l;eJU OD;EkwkdUu
*spfum;ay:rSm txl;vkyfxm;wJh oHwef;udkudkifNyD; rwfwyfvdkufMuw,f?
*spfum;[m olwkdUtem;udk a&mufwmeJUwNydKifeuf vlxk[molwkdU
toifhaqmifxm;wJh yef;uHk;awG yef;yGifhawGeJU yefepfudk 0dkif;aygufMuwmbJ?
yefepfuvnf; tJ'D yef;uHk;awG/ yef;awGudk rdoavmufvdkufzrf;NyD;
vlxkudkjyefaygufw,f? wae&mrSmawmh ausmif;olrav; aygufvdkufwJh
yef;uHk;[m yefepfMuD;&JU rsufvHk;udkrSefoGm;w,f? yefepfMuD;[m *spfum;udk
csufcsif;t&yfckdif; tJ'Dyef;ukH;eJUaygufwJhausmif;olrav;bufudkvnfh
yef;uHk;rSefoGm;wJh olUrsufpdudkvufwzufeJU tomtkyfxm;NyD; (athcf'yfpwl;[J)
vdkU [dELvdkvSrf;aigufvkdufw,f? 'g[m xHk;pHvm;vdkU Armvkd t"dym,f&w,f?
olUvlxkuvnf; olwkdU&JUacgif;aqmiftaMumif;
aumif;aumif;odaew,fqkdawmh olaigufwkdif; aMumufroGm;bl;? 'gxkH;pHbJvkdU
olUudk jyefatmfajymNyD; awmufxyfyef;ukH;awG yef;awGeJU 0kdif;aygufMu&if;
w0g;0g;eJU aysmfaeMuw,f? yefepfvnf; aemufxyfbmrS rajymawmhbl;?
olUrsufvHk;udk vufwzufeJU umNyD; armfawmfum;udk
quftarmif;ckdif;vdkufw,f?
"gwfawmfawGudk ,m,DpHausmif;awmfu awmifylpmay:rSm&dSwJh
"gwfawmfwdkufudk ajymif;a&TUwJhtcg tcrf;tem;eJU a&TUw,f? tcrf;tem;
tpDtpOfxJrSm yefepfae&l;eJU OD;EkwkdU[m "gwfawmfaemufu uyfvkdufoGm;&kHbJ?
bmrS vkyfp&mrvdkbl;? awmifay:u "gwfawmfwkdufudk a&mufwJhtcgrSmom

yefepfMuD;"gwfawmfMuKwfudk yifhvmwJhvl&JU vufxJu,lNyD; XmyemwkdufxJrSm


xm;&r,f? 'gayrJh OD;Ek[m r[maAm"dtoif;&JU vlMuD;awGudk awmif;yefNyD;
"gwfawmfMuKwfudk olUacgif;ay:rSmyifhoGm;w,f? ygvmwJh
vlxkMuD;udkxdef;bdkUtwGuf ykvdyfawGvnf;&dSw,f? wjcm;vlawGvnf;
trsm;MuD;&dSw,f? 'gayrJh ydkNyD; pdwfcs&atmifqkdwJh &nf&G,fcsufeJUbJ xifyg&JU?
yefepfMuD;[m aemufuygvmwJh vlxkbufudkrsufESmrlNyD; awmifylpmay:rSm
aygufxm;wJh ajrMuD;wufvmwmr[kwfbl;? olUyg;pyfu atmfajymvkduf
olUvufxJu 'kwfwkduav;udk axmifjyvkdufeJU olUvlxkudk xdef;NyD;
wufvkdufvmw,f?
OD;Ek[m "gwfawmfudk olUacgif;ay:rSmyifhNyD; awmifylpmay:udkwufvm&if;
olpdwful;awG[m ESpfaygif; ESpfaxmifausmfavmufu taomuacwfudk
Aef;ueJa&mufoGm;w,f? &Sifbk&iftaomu[m 'DpefcsDrSm ausmufapwDwnfNyD;
t&Sifom&dykw&meJU t&Sifr[marm*vmefwkdU&JU "gwfawmfawGudk
udk,fwkdifXmyem oGm;cJhw,f? tckvnf; 'DpefcsDrSm pHausmif;awmfwck
wnfaqmufNyD; 'D"gwfawmfawGudkbJ yefepfMuD;udk,fwdkif Xmyem&awmhr,f?
tdEd,EkdifiHawmftvHrSm taomuwHqdyfudkbJ yefepfMuD; jyefoHk;w,f?
tdEd,jynfolvlxkMuD; w&yfvHk;[m taomu0ifpm;wmjzpfrSmbJ? yefepfMuD;[m
taomujzpfwkef;u igvnf;oleJUcspfcifwJh rdwfaqGwOD;OD;awmhjzpfrSmbJ?
b,folrsm; jzpfygvdrhfrvJ? twdwfb0awGudk jyefNyD;jrifEdkifwJh ykaAed0goEkwd
tbdOmOfudkom ig&r,fqkd&if tJ'Dwkef;u ig[mbmvJqkd&if
igjyefMunfhEkdifrSmbJvdkUawG;&if; ywf0ef;usifawGudk owdarhNyD; OD;Ek[m
wa,mufxJ pdwful;,Ofaew,f?
"gwfawmfawGudk XmyemNyD;vkdU jyeftvm yefepfMuD;rSm b,fbmomrS r&dSbl;vkdU
Mum;zl;w,f? tJ'grSef&JUvm;vdkU OD;Eku yefepfMuD;udk ar;w,f? 'gayrJh ol[m
Ak'f"bmombufudkawmh udkif;nTwfaew,f? (I am inclined towards
Buddhism) vdkU yefepfMuD;u ajzMum;wJhtcg yefepfMuD;[m taomu
0ifpm;wmjzpfrSmbJqkdwJh OD;Ek&JU ,HkMunfrIawG[m a&S;uxufydkNyD;
cdkifrmvmMuw,f?
1962 ckESpf Zefe0g&DvtwGif; Am&mPoD [ELwuodkvfrSm (r*Fvm) eJU
(arwm) (Mangala and Metta) rdefUcGef;ESpfckudk OD;Ekajym&w,f? yefepfMuD;u
tJ'DrdefUcGef;yGJrSm em,uvkyf&w,f? yefepfMuD;eJU OD;EkwkdU[m Am&mPoDNrdKUxJu
Am&mPoD r[m&mZm&JUtdrfrSm wnf;&w,f? 'kwd,trdefUcGef;udk ajymNyD;wJh
naeydkif;rSm r[m&mZmu yefepfMuD;eJU OD;EkwkdUudk vufbuf&nfyGJeJU {nfhcHw,f?
{nfhonfawGjyefoGm;vkdU olwkdUESpfa,mufwnf;&dSwJhtcg OD;Eku yefepfMuD;udk

'DvkdpNyD; ajymvkdufw,f?
yefepfMuD;cifAsm; uRefawmfhudk ratmfbl;qdk&if cifAsm;udk uRefawm f pum;wcGef;
avmufajym csifw,f?
bmjzpfvkdUatmf&rSmvJ ajymyg?
aeUwkdif; reuftdyf,mxwMudrf ntdyf,m0ifwMudrf Ak"f'Ho&PH *pmrd
"rHo&PH *pmrd/ oHCHo&PH *pmrdvkdU qkdvkdU qkdcsifw,f? qkdEdkifyghrvm;?
qdkEkdifygw,fvkdUqkdNyD; Ak'Ho&PH *pmrd "rHo&PH *pmrd oHCHo&PH *pmrdvkdU
OD;Ekudk yefepfMuD;u acgufqkdjyw,f?
tdEd,udk aemufwacguf tvnfvm&if tdyf,macgif;&if;rSm xm;NyD;
yefepfMuD;udk udk;uG,fbkdUtwGuf nmPfawmfao;ao; ausmufqif;wk
(odkUr[kwf) aMu;qif;wkwql yifhvmr,fvkdU pdwful;NyD; OD;Ek&efukefudk
jyefvmw,f? aemufwvausmfausmf avmufMumwJhtcg rwfv(2)&ufaeUrSm
0efMuD;csKyf OD;Ek[m tmPmodrf;cH&w,f? axmifwaxmifxJrSm tcsKyfcHae&&if;
waeUusawmh axmift&m&dSwOD; OD;EkqDudkvmNyD; yefepfae&l;
tedpa&mufoGm;NyDvkdU Mum;w,f? om;trdom;tz jzpfjzpf
nDtudkarmifESrjzpfjzpf vifeJUr,m; jzpfjzpf oli,fcsif;rdwfaqGjzpfjzpf
wOD;eJUwOD; cspfcifMuwJholawG[m waeUaomtcg uGJMu&rSm "rwmbJ
&SifuGJaomfvnf;aumif;? aouGJaomfvnf;aumif; uGJ&r,fvkdU pOf;pm;7if;
cspfcifaygif;oif; qufqHjcif;um; auGuGif;aemufqHk;&dSacs\ qkdwJh oHa0*
oHaygufuav;udk tusOf;om; OD;Ek[m tMudrfaygif;rsm;pGm wa,mufwnf;
&Gwfqkdaew,f?
w&kwfjynf
(u)
w&kwf uGefjrLepfawG[m 1949ckESpftwGif;rSm w&kwfjynfrMud; wckvkH;udk
odr;f,lEkdifcJhw,f/ tJ'dtcsdefupNyD; w&kwfjynfeJU tar&duef jynfaxmifpkwkdU&JU
y#dyufc [m waeUwjcm; ykdrjdkyif;xefvmwJht wGuf 'DEkdifiHMuD; ESpfEkdifiH[m
ppfjzpfawmhrvm; qkdNyD; wubmvkH; &ifwrreJU apmihfMunfhaeMu&w,f/
OD;Ek[m ubmolubmom; wOD;jzpfwJhtwGuf tckajymovkd
apmifhMunfhaewJholawG&JU xJrSm wOD; tjzpfeJU {uefrkcs ygrSmygbJ/ 'gayrJU
wjcm;ubmolubmom;tawmfrsm;rsm;xuf ykdNyd; &ifwrr jzpfp7m taMumif;
wck OD;EkrSm&Sdaew,f/ 'DtaMumif;udk 'Dae&mrSm enf;enf;avmufajymyg&ap?
OD;Ek[m 'kwd,ubmppfMuD;twGif;u 1940 jynhfESp f'DZifbmvxJrSm
apwemaumif;tzGJU0if ( Goodwill mission ) wOD;tjzpfeJU w&kwfjynf

uGefrif; cRefuif;? csefwl;NrdKU 3ckudk a&mufoGm;cJhbl;w,f/ tJ'Dwkef;u zufqpf


*syefawGu AkH;awGeJUMuJ tajrmufawGeJUypfxm;vkdU w&kwfawG &p&mr&Sdatmif
aoaMuaeMuwmawGudk txl;ojzifh ca;vawG twkH;t&kH;eJU aoaeMuwmudk
"mwfykHawGxJrSm jrifcJh&w,f/ aemufNyD;awmh ppfxJrSm rdbawG
aoqkH;oGm;wJhtwGuf rdbrJhuav;awGudk w&kwftpkd;&u
apmihfa&Smufxm;&w,f/ tJ'dcav;awG&JU ausmif;awG ? EkdUxdef;a*[m awG
udkvnf; OD;Eka&mufcJh&w,f/ tJ'd"mwfykHawGeJU tJ'dcav;awGudkawGUwJhtcgrSm
vlawGawmxJrSmrikdrdatmif OD;EK awmfawmfxdef;cJh&w,f/ ESpfaygif;rsm;pGm
Mumvmayr,fhvnf; w&kwfjynfrSm OD;EkjrifcJh7wmawG aysmufroGm;bl;/
olUESvkH;om;xJrSm cyfeuf euf xGif;xm;ovkd jzpfNyD; w&kwfcav;awGay:rSm
OD;Ek&JU oHa,mZOf[m ckdifrmaew,f/ tJ'D oHa,mZOfaMumifh w&kwfjynfeJU
tar&duef jynfaxmifpk wkdU ppfrsm;jzpf&if tar&duef AkH;qH?
tajrmuffqHawGatmufrSm tjypfrJU w&kwfuav;awG [m odef;eJU oef;eJU
csnfNyD; twkH;t&kH; aoMu&tkH;r,fqkdwJh oem;pdwfawG[m OD;Ekudk xrif;vkH;
waq ajcmufovkd vkdufajcmufaew,f/
'dEkdifiHMuD;ESpfck ppfrjzpfatmif olvkd yrTm;wa,muf[m bmwwfEkdifrSmvJ/
'gayrJH rwwfEkdifbl;qkdNyD; 'Dudwfpudk olvufykduf Munfhraejcifbl;/
OD;aESmufxuf ESvkH;om;u ykdMuD;aewJh OD;Ek[m olU0goemt& wckck
vkyfcsifaew,f/ bmrS rvkyfEkdifbl;qkd&ifawmif tcGifhaumif;&wJhtcg
w&kwfacgif;aqmifawGeJU tar&duef acgif;aqmifawGudk
acgif;aqmifMuD;rsm;cifAsm/ &efolrjzpfMuygeJU rdwfaqG jzpfMuyg?
qkdwmuav;avmuf udkawmh teJqkH;tjzpfeJU olajymcsifaew,f/ tJ'DvkdajymbkdU
tcGifhaumif; &Smaewkef; 1954ckESpf rSm w&kwf 0efMuD;csKyf acsmiftifvkdif
&efukefudk tvnfa&mufvmw,f/ ol&JU zdwfMum;csuft& OD;Ek[m 1954 ckESpf
tukefavmufrSm yDuif;udk tvnfvmbkdU oabmwlvkdufNyD;
oltifrwefajymcsifaewJh w&kwftar&duef cspfMunfa&;taMumif; udk
w&kwfjynfrSm olajym&awmhr,fvkdU awG;&if; OD;Ek 0rf;tomMuD;omaew,f/
(c )
w&kwfjynfc&D;xGufcged; usif;ywJh 0efMuD;rsm;tpnf;ta0;wckrSm
0efMuD;csKyfacsmiftifvkdif; eJU awGUwJhtcg w&kwf -Arm e,ferdwf owfrSwfbkdU
udwfpudk aqG;aEG;cJhygvkdU 0efMuD;awGu 0efMuD;csKyfOD;Ekudk 0kdi;fNyD;rSmMuw,f/
'kwd, 0efMuD;csKyf OD;ausmfNidr;fuqkd&if taemufEkdifiHom;awG a&;xm;wJh pmtkyf
okH;av;tkyf ,lvmNyD; tJ'dpmtkyfawG xJu w&kwf -Arm e,fjcm;eJU qkdifwJh
pmykd'f awG zwfjyw,f/ OD;ausmfNidrf;&JU tqkdt&qkd&if 'Dpmykd'fawGudk udk;um;NyD;

jynfaxmifpk jrefrmEkdifiHxJu e,fajrwckav;udkrS ray;bJ ArmawG ykdifcJhwJh


e,fajr qkdNyD; w&kwfjynfxJu &Spfaqmif yUm; qkdwJh e,fajrudk &atmif
0efMuD;csKyfOD;Ek[m awmif;vmcJhapcsifw,f/ 0efMuD;csKyfOD;Ek[m 'Drludk
oabmrusbl;/ w&kwf-Arm e,fjcm;owfrSwfa&;udwfprSm Armtpkd;&u
pmtkyfawG pm&Gufpmwrf;awG pmcsKyfawGudk ukd;umvdrfhr,f/
0efMuD;csKyfcsKtifvkdif; Armjynf tvnfvmwkef;u autrfwDeJU
uGefjrLepftpkd;&wkdU xkwfa0cJhwJh w&kwfjynf ajrykHxJrSm jrpfMuD;em;jrdKU&JU
ajrmufbuf u e,fajrawg rSeforQ ygaew,fvkdU OD;Eku ajymwJhtcg w&kwf
- Arm pmcsKyfwckt& 'Dvkdjzpf&wmvkdU 0efMuD;csKyfcsKtifvkdif;u ajymzl;w,f/
'DpmcsKyfrSm Arm&Sifbk&ifawGvufxufu w&kwf tpkd;& eJU
Armtpkd;&wkdUcsKyfcJhwJh pmcsKyfjzpfw,f/ tJ'DpmcsKyfxJrSm tckajymcJhwJh jrpfMuD;em;
jrdKUajrmufbuf u w&kwfykdif e,fajrawGudk w&kwf tmPmykdifawG
oGm;EkdifbkdUtwGuf w&kwf oabmFawG[m {&m0wD jrpfwavQmuf
Aef;armfjrdKUtxd qefwufcGifh&Sdw,fvkdU azmfjyxm;w,f/ 'gayrJh 'gawGudk
pkd;&drfp&m r&Sdygbl;/ w&kwf -Arm e,ferdwf owfrSwfwJhtcg w&m;ojzifh
jzpfatmi fvkyfay;ygr,fvkdU w&kwf0efMuD;csKyfcsKtifvkdif;u ajymoGm;zl;w,f/
tJ'Dawmh Armtpkd;&u pmtkyfawG pm&Gufpmwr;fawGpmcsKyfta[mif;awGudk
ukd;um;vkduf&if w&kwftpkd;&uvnf; olwkdUrSm &SdwJhpmcsKyfawG /
pmt&Gufpmwr;fawG pmcsKyfta[mif;awGudk ukd;um; vmvdrhfr,f/ 'Dvkdqkd&if
w&kwf -Arm e,fjcm; owfrSwfa&;udwfp[m odyfMumoGm;vdrfhr,f/
w&kwfawGtwGuf MumvkdU udwfp r&Sdbl;/ olwkdUapmifhEkdifw,f/ ArmawGu
rapmifhEkdifbl;/ tJ'Dawmh olUoabmt&qkd&if w&kwf Arm e,fjcm;owfrSwfa&;
aqG;aEG;wJhtcg 'DpmtkyfawG pm&Gufpmwrf;awG pmcsKyfa[mif;awGudk
rudk;um;csifbl;/ olUtxifudk ajym&&if w&kwfuGefjrLepfacgif;aqmifawG[m
zqyvacgif;aqmifawGudk ,kHMunfvmwmeJUtrQ w&kwf-Arm
e,fjcm;owfrSwfa&;udwfp[m vG,fulvmr,f/ tJ"dawmh w&kwf -Arm
e,fjcm;owfrSwfa&; udwfp udk odyfravmeJU? 'gayrJh w&kwf tpkd;&udk
ajymoihfoavmuf ajymxm;wmuawmh rvGefygbl;/ ajymEkdifygw,f/
tJ'DvkdajymNyD; wjcm;wbuf w&kwf-Arm cspfMunfa&;udk tpGr;fukef
wnfaqmufay;&r,f/ w&kwf - Arm cspfMunfa&;wkd;wufvmwmeJUtrQ
w&kwf uGefjrLep acgif;aqmifawG[m zqyv acgif;aqmifawGudk
,HkMunfvmr,f/ tJ'dvkd ,kHMunf vmwJhwaeUrSm 'Dw&kwf -Arm
e,fjcm;owfrSwfa&;udwfp[m &mckdifEIef; 80 ausmfNyD;aeNyDvkdU

ol,kHMunfwJhtaMumif; 0efMuD;csKyf OD;Ek u &Sif;jyw,f/ 0efMuD;csKyf&JU


enf;y7d,m,fudk OD;ausmfNidrf;eJUwuG 0efMuD;rsm;tzGJUu vufcHygw,f/
(*)
1954 ckESpf 'DZifbm vtpykdif;avmufrSm 0efMuD;cssKyfOD;Ek[m w&kwfjynfukd
tvnfoGm;w,f/ OD;EkwkdU&UJ av,mOfysH[m yDuif; av,mOfysHuGif;udk
qkdufwmeJU wjyKdifeuf oHtrwf OD;vSarmif[m okd; arT;
acgif;pGyfwvkH;udkudkifNyd; av,mOfysHay:wufvmw,f/ av,mOfysHuGif;xJrSm
odyfat;aew,f/ acgif;aygif; yg;yg;av;eJU qif;vkdUrjzpfbl;qkdNyD;
0efMuD;csKyfOD;Ekudk oHtrwfu okd;arT;acgif;pGyfay;w,f/ tcrf;tem;eJU ususee
MudKaewJhae&mrSm 'Dacgif;pGyfMuD; pGyfNyD; rqif;csifbl;/ at;csifat;yap/
olUacgif;aygif;udk bJ aygif;NyD; qif;r,fvkdU OD;Eku ajzw,f/ OD;Ek[m
av,mOfysHtjyifbudk ajcwvSrf;vSr;frdwmeJU wjydKifeuf
wudk,fvkH;awmifhwufovkd jzpfoGm;w,f/ tJ'gaMumifh av,mOfysHuGif;rSm
ajymbkdU pDpOfxm;wJh rdefUcGef;udkawmif rajymEdkifbl;/ vmMudKaewJh yk*kdvfawGeJU
cyfjrefjref EIwfqufNyD; tyl"mwfvTwfxm;wJh um;xJudk
cyfjrefjref0ifvkduf&w,f/
{nhfa*[m rSmwem&Davmufem;Nyd;wJhtcg OuXMuD; armfpDwkef;eJU awGU&w,f/
OuXMuD; armf tawGUcHrJh tdrfukd0ifrdwmeJU OuXMuD;armf? 'kOuXMuD;
vla&SmufcsDeJU 'kwd, orwwkdU pDwef;Nyd;apmifhaeMuwm awGU&wf/
OD;EkwkdUvlpk[m tm;vkH;eJU vufqGJ EIwfqufMuNyD; {nhfcef;xJudk oGm;Muw,f/
{nhfcef;xJrSm pm;yGJckHt&SnfMuD; &Sdw,f/ tJ'Dpm;yGJckH&JU wbufrSm OuXMuD;armf?
'kOuX vla&SmufcsDeJU 'korwwkdU xkdifNyD; OD;EkwkdUvlpku tJ'dyk*kdvfawGeJU
pm;yGJckHwzufrSm rsufeSmcsif;qkdifxkdif&w,f/ OD;Ek[m olrSwfrdoavmuf
OuXMuD;armfeJU yDuif;rSm 3MudrfawGUbl;w,f/ awGU&wJHtMudrfwdkif;rSm
OuXMuD;armf[m ajymcJhwJhtwkdif; OD;EkwkdUvlpkudk c&D;OD;MudKjyKNyD; {nhfcef;xJrSm
tckvkd aqG;aEG;MuwmbJ/
OuXMuD;armfeJU awGUwJhtcgwkdif; OD;EkrsufpdxJrSm wjcm;[m awGxuf
xl;xl;jcm;jcm; ay:vGifaewm wck&Sdw,f/ tJ'gu wjcm;r[kwfbl;/
wzufom;udk tifrwefMuifemwJh pdwf"mwfawG wzGm;zGm; ay:aeewJh
OuXMuD;armf&JU rsufESmxm;bJjzpfw,f/ pum;pjrD ajymNyD;MuvkdU OD;EkwkdU vlpk
jyef cgeD;wJhtcg OuXMuD;armfu w&kwfjynfudk OD;EkwkdUvmwJhtcg
b,fae&mudkbJ oGm;csifoGm;csif ajymomajymyg? tm;vkH;a&mufatmif
ykdUay;ygr,f/ w&kwftpkd;&[m vkyfief;aygif;w&mausmfudk pNyD;
taumiftxnffazmfaeNyd?tJ'gawG NyD;oGm;&if w&kwfjynf[m Armjynfudk

trsm;MuD;ulnDEkdifvdrfhr,fvkdU MuifMuifememajymygw,f/
OuXMuD; armfqDu tjyef 0efMuD;csKy fcsKtifvkdif; &JU tdrfrSm npmpm;&w,f/
yDuif;rSm tdrfaumif; tdrfMuD;tdrfus,faw Gtrsm;MuD; &Sdw,f/
'gayrJh0efMuD;csKyfcsKtif;vkdif;[m tifrwef csKd;NcHNyD; w&kwf {u&mZf bk&if &JU
eef;awmf0if;MuD;twGif;u tdrfuav;wvkH;rSm aew,f/ w&kwf{u&mZf
vufxufwkef;uqkd &if tJ'dtdrfuav;rSm &Sifbk&if&JU pm;awmfuJ 'grS
r[kwf&if tJ'D pm;awmfuJeJU tqihftwef;wlwJh yk*kdvfrsKd; aeoGm;ykHay:w,f/
taemufEkdifiHowif;pmq&m wOD;u 0if'grD,m0if;twGif;u 0efMuD;csKyfOD;Ek&JU
tdrf[m aumifqm*sife&,f qkdwJh oHrSL;av; aewJhtdrfxuf
trsm;MuD;nHhzsif;w,f vkdU ysuf&,f jyKcH&wmudk OD;Ek[m trsm;MuD;
*kPf,lcJhbl;w,f/ 0efMuD;csKy fcsKtifvkdif;&UJ tdrfudk jrif&awmhrS
olNcdK;NcHw,fqdkwm 0e0efMuD;csKyfcsKtifvkdif; tdyfaeoavmufbJ
&Sdao;w,fqkdwm olod&w,f/ 0efMuD;csKyfcsKtifvkdif;&JU ZeD;[m
tJ'dtcsdefwkef;u taMuma&m*g jzpfaew,f? tJ'gaMumifhOD;Ek wkdUeJUtwl
npmrpm;Ekdifbl;/ olUtcef;xJu csdcsdeJUeJ eJU xGufvmNyD; OD;EkeJU a':jr&Dudk
EIwfquf&kHbJ qufEkdifw,f/
(C )
w&kwfjynfudk OD;Eka&mufwJhtcsdefrSm w&kwfjynfolvlxkMuD; w&yfvkH;[m
tar&dueftpkd;&udk txl;pdwfemaeMuw,f/ tar&duef tpdk;&udk tJ'dvkd
pdwfememeJU txl;tkH<uNyD; tar&duefqefUusifa&;qef' jyyGJawGudk w&kwf awG
cece vkyfaeMuw,f/ w&kwfawGrSm vlodyfrsm;w,f r[kwfvm;/ tJ'Dawmh
yDuif;NrdKU&JU &yfuGufawGtm;vkH;u vlxkawG[m w7yfuGufNyD; w&yfuGuf
olUtcsdefeJU ol xGufxGufNyD; qef'jyaevkdufMuwm[m waeUvkH; rqkH;awmhbl;/
OD;EkwkdUtjyifxGufwkdif; tar&duef qefUusifa&; qef'jyyGJawGudk waeUvkH;
tcsdefra&G;awGUae&w,f/ {nhfa*[mrSm xkdifae&ifvnf; tar&duef
qefUusifa&; a<u;aMumfoHawGudk w&kwfawG toHukef [pfaewm tcsdefra&G;
Mum;ae&w,f/
w&kwfjynfolvlxkuvnf; tckvkd jzpfae&wJhtxJ OD;Ekudk,fwkdifuvnf;
armf?vL? acsmif tp&SdwJHh w&kwfacgif;aqmifawGeJU 7if;&if;ESD;ESD;rjzpfao;bl;/
odcgpbJ&Sdao;w,f/ tJ'dvkdtcsdefrsKd;rSm wjcm;{nhfonfawmfawGomqkd&if
yDuif;NrKdUtvnfacgif w&kwf tpkd;&tzGJUESihf w&kwf acgif;aqmifMuD;I,fawG
a&SUrSm w&kwftar&duef cspfMunfa&;taMumif;ajymr,f rxifbl;/ tJ'dtcsdef
tJ'Dae&mrskKd;rSm 'DvkdrdefUcGef;rsKd;udk {uef pOf;pm;rdrSmbJ? OD;Ek uawmh
tifrwefnhHwJhvl 'Dvkd pOf;pm;EkdifwJhnmPf olUrSm r&Sdbl;/ 'drdefUcGef;udk

olajymr,fvkdU oH"dXmefcsxm;w,f/ tJ'Dawmh jzpfcsif&m jzpfyap?


b,fenf;eJUrqkd olajym&r,f qkdwmukd bJ olpOf;pm;aew,f/ wkdifyifae&if
rajymygeJUvkdU 0dkif;zsufaerSm awG;rdwmeJU 'DrdefUcGef;udk ajymr,fqkdwm
olU0efMuD;tzGJUukdvnf; bmrS rajymbl;/ yDuif;rSm&SdwJh oHtrwfudkvnf;
oltodray;bl;/ w&kwfjynfudk oleJU ygvmwJh udk,fpm;vS,ftzGJUudkvnf;
olrwkdifyifbl;/ tcGifhaumif;&wmeJU 0efMuD;csKyfOD;Ek[m 'Dw&kwf tar&duef
cspfMunfa&; rdefUcGef;awmMuD;udk ajymcsvkdufwmygbJ/ 'DrdefUcGef;rSm pmykd'f 10
ydk'f avmufyg&Sdvdrfhr,f/ yxr 5 ykd'f avmufrSm ArmEkdifiH[m
EkdifiHi,fav;jzpfaewmawmh trSefbJ/ 'gayrJh b,fEkdifiHMud;awG&J U
vufudkifwkwfrS tjzpfrcHbl;? ArmEkdifiH[m rdwfaqG tjzpfeJU
aygif;oif;aeEkdifwJh EdkifiHawGtay:rSm b,fenf;eJUrS opfpm razgufbl;/
ArmEkdifiH[m Nidr;fcsrf;a&;udk wjcm;tcsufawGxuf ykdNyD; tvkd&Sdw,f/
tp&SdwJHtaMumif;awGudk xnhfajymoGm;w,f/ OD;Ek rdefUcGef;ajymwJhtcg
Armvkdajymw,f/ Armvkdwykd'fajymNyd;oGm;&if w&kwf pum;jyefu w&kwfvkd
bmomjyef&w,f/ tJ'dvkd bmomjyefNyD;wmeJU wNydKifeuf xrif;pm;yGJ
wufa&mufvmwJh y&dowf awG[m oabmuswJhtaeeJU vufckyfawG
wajzmif;ajzmif; 0kdif; wD;Muwm qlnHoGm;wmbJ/
usef 5 ykd'f avmufrSmawmh OD;Ek[m w&kwf - tar&duef cspfMunfa&;
taMumif;udk xnhfajymoG;mw,f/ tJ'DvkdajymwJhae&mrSm tar&duef awG[m
'dubmMuD;udk tckxuf ykdNyd; aumif;vmatmif vkyfay;EkdifwJh
vlpGr;faumif;awGjzpfw,f/ ubmMuD;udk emZDeJU zufqpfawG&JU
ab;tef'&m,fuae vGwfajrmufatmif u,fwifay;cJhwJh tmZmenf
awGjzpfw,f/ 'kwd, ubmppfMuD;twGif;u 'Dtar&duef tmZmenf awG[m
toufaygif;rsm;pGm tqkH;cH? aoG;ajr tuscHNyd; pGefUpm;cJh&w,f/ ppfMuD;
NyD;Nyefawmhvnf; EkdifiHawmfawmfrsm;rsm;[m olwkdU &EkdiforQ twif;,ufNyd ;
,laeMuwJhtxJrSm tar&duef awGuawmh 'Dvkd rvkyfbl;/ 'kufc
a&mufaeMu&SmwJh ubmol ubmom; oef;aygif;axmifaygif;rsm;pGmwefwJh
vlokH;ypfpnf;awG eJU pufu&d,mawG tajrmuftjrm; vSL'gef;cJhw,f
tp&Sdojzifh tar&duef awGudk &uf&ufa&ma&m csD;usL; ajymqkdoGm;w,f/
w&kwftaMumif;udk ajymwJhtcg w&kwf awG[m owfwd
ajymifajrmufwJhvlawGjzpfw,f/ wbufom;tay:rSm tifrwef
axmufxm;pmemwwfolawGjzpfw,f w&kwf uGefjrLepfygwDqkd&if w&kwf
jynfolvlxkMuD;w&yfvkH;twguf udk,fusKd;rzufbJ &Gyf&GyfcRHcRH
aqmif&Gufay;cJhwJhtwGuf w&kwf jynfolvlxkMuD;&JU tajctae[m

a&S;wkef;ueJU rwlawmhbl;/ pm;0wfaea&;bufrSm xl;xl;jcm;jcm;MuD; wkd;wuf


vmwJhtaMumif;awGudk xnhfajymoGm;w,f/
tJ'Dvkd ajymNyD;wJhaemuf [kdufj'dK*sif eJU tEkjrLAkH;awGaMumifh 'DubmMud;rSm
wckbJjzpfEkdifw,f/ 'DAkH;eJU tMuJcH&wJh EkdifiHawG[m avmifpmeJU jymykHawG
jzpfukefMurSmbJ/ 'DavmifpmeJU jymykHawGxJu AkH;MuJwJHh t*Fvdyf? tar&duef
awGudk rkef;wJh pdwf"gwfawG ay:xGufvmr,f? avmifpmeJUjymykHudk rSD&rS
MuD;yGm;avh&SdwJh uGefjrLepf 0g'vJ ay:xGufvmr,f?
tJ'gaMumifh ubmppfMud; aemufxyf rjzpf&avatmif
oufqkdif&mEkdifiHMuD;awGu[m ta&SUawmiftm&S wkdufom; wOD;&JU arwm
&yfcHcsufudk av;pm;MubkdU 'DuaeUn tckvdk tcGifhaumif; &wkef;
txl;awmif;yefygw,f
tar&duefjynfaxmifpkeJU w&kwf jynfolU orw EkdifiH[m wOD; tay: wOD;
txifvGJrI r&SdbJ ubmh Nidrf;csrf;a&; wkd;wufa&;twGuf twlwuG vufwJGNyD;
aqmif&GufMubkdU usaem farwm &yfcHygw,f tp&SdwJh tcsuffawGud
kxnfhajymoGm;w,f/
OD;Ek&JU rdefUcGef;[m tckajymcJhwJh w&kwf tar&duef cspfMunfa&; tydkif;udk
a&mufvmwJhtcg npm xrif;pm;yGJ wufa&mufMuwJh w&kwf
{nhfonfawmfawG&JU wkefUjyefrI[m yxrtydkif;wkef;uvkd r[kwfawmhbkl;/
OD;Ek&JU rdefUcGef;udk wykd'fpD w&kwfvkdbmomjyefNyD;wkdif; vufckyfoHvnf;
rMum;&awmhbl;/ bmoHrSvnf; rMum;&bl;/ xrif;pm;cef;Mud;w
ckvkH;wdwfqdwfoGm;vkdufwm tyfuswmawmif Mum;&vkrwwf jzpfaew,f/
(i )
tJ'dtcsdefu yDuif;rSm NAdwdoQ oH&kH;&Sdw,f/ 'gayrJh oHtrwf r&Sdbl;/ oHtrwf
tpm ; aumifpdvmvkdU ac:wJh 'kwd,oHtrwf 'grS r[kwf&if vnf;
yxrtwGif;0efu tJ'D oH&Hk;udk tkyfcsKyfae,f/ w&kwf - tar&duef
cspfMunfa&; rdefUcGe;fudk Od;ekajymw,fqkdwm tJ'd 'kwd, oHtrwf (okdU )
yxrtwGif;0efu olUEkdifiHjcm;a&;&kH;udk 0g,mvufeJU tpD&ifcHw,f xifw,f/
aemufESpf&ufavmufMumwJhtcg NAdwdoQ EkdifiHjcm;a&;0efMuD; qm tefaxmfeD
tD'ifqDu 0g,mvuf arwm &yfcHcsuf wck Od;Ek qDa&mufvmw,f/ tJ'd
arwm &yfcHcsufxJrSm tzrf;cH ae&wJh tar&duef avol&J 6 OD;udk
vTwfay;atmif w&kwf tpkd;&qDrSm OD;Eku toem;cHay;zkdU qmtefaxmfeD tD'if
u arwm &yfxm;w,f/ 'D arwm &yfcHcsufudk zwfNyD;wmeJU wjydKifeuf
0efMuD;csKyf csKtifvkdif;qDudk oGm;NyD; oltoem;cHr,fvkdU Od;Eku ajymw,f/
oleJUygvmwJh vlpk xJrSm w&m;vTwfawmfcsKyfu w&m;0efMud; OD;jrifhodef;

wOD;bJ OD;Ekud kaxmufcHw,f/ tckvkd tajctaersKd;rSm OD;Ek[m tar&duef


avm,mOfarmif;orm;awGudk ,fpm; toem;cHzkdUraumif;bl;/ w&kwf tpkd;&
txifvGJvdrfhr,fvkdU usefvlwpk u 0kdif;zsufw,f/ 'gayrJh OD;Ekudk zsuf
vkdUr&bl;/ 'kufc a&mufaewJholudk ulwmbJ? w&kwf awG 'kufca&muf&ifvnf;
'DvkdbJ olulrSmbJqkdNyD; OD;Ek[m 0efMuD;csKyfacsmifud koGm;awGUw,f/ OD;Eku
toem;cHwJhtcg pdwfoabmxm; tifrwefMuD;wJh 0efMuD;csKyfacsmiftifvkdifu
vTwfay;yghr,f/ rvTwfcif OD;Ekudk a&S;Od;pGm
taMumif;Mum;ygr,fvkdUuwdjyKvkdufw,f/ OD;Ek wkdU &efukefjyefa&mufNyD;
rMumcifrSmbJ w&kwf oHtrwf[m 0efMuD;csKyf OD;EkeJU awGUcGifhawmif;w,f/
OD;EkwkdU tvkyfrsm;aewJhtwGuf aemuf 3 &ufMumrS awGUEkdifw,f/ awGUwJhtcg
w&kwfoHtrwfu av,mOfarmif;orm;awGudk vTwfzkdU w&kwf tpkd;& u
qkH;jzwfNyD;NyDqkdwmudk taMumif; Mum;w,f OD;Ek vn;f EkdifiHjcm;a&; &kH;uwqifh
tar7duef oH&kH;udk csufcsif;taMumif;Mum;ckdif;vkdufw,f/ aemufwaeUrSm
tar&duef av,mOfarmif;orm;awGudk w&kwftpkd;& u vTwfypfvkdufw,f/
( p)
tJ'd yxrtacgufwkef;u tcGifhaumif;&wmeJU wjyKdifeuf 0efMuD;cskKyfOD;Ek[m
w&kwf - Arm e,fjcm;owfrSwfa&;udk aqG;aEG;&atmif 0efMuD;csKyfacsmifudk
taMumif;Mum;w,f/ 0efMuD;csKyf acsmifu 'djyoemudk olwdkUtpkd;& eJeJuav;rS
ravhvm&ao;yg? avhvmNyD;wmeJU wNydKifeuf aqG;aEG;yghr,f/ w&kwf
ajrykHawGudk MunfhNyD; pkd;&drfraeygeJU/ w&kwftpkd;&[m Armtpkd;&udk
b,fenf;eJUrQ rw&m; rvkyfygbl;vkdUajymwmaMumifh w&kwfeJU Arm
tpkd;oHwreftzGJUawG[m oifhawmfaom tcsdefwcsdefrSm rdwfaqG&if;csmawGvkd
&if;&if;ESD;ESD; awGUqkHNyD; 'Dw&kwf Arm e,fjcm;owfrSwfa&; jyoemudk
jyD;jywfoGm;atmif ajz&Sif;ay;bkdU vkdtyfw,f qkdwJU tydk'fwykd'fudk 1954ckESpf
'DZifbm 12 &ufaeU xkwfjyefwJh 0efMuD;csKyfESpfOD;&JU yl;wGJ ausnmcsuf xJrSm
xnfhoGif;wmavmufeJUbJ auseyfNyD;OD;Ek[m Armjynfudk jyefcJhw,f/
w&kwf-Arm cspfMunfa&;[m ESpfEkdifiH&JU wkd;wufa&;? pnfyifom,ma&;?
Nidrf;csrf;a&;twGuf tifrwef tbkd;wefwJU
aq;aumif;MuD;wvufjzpfw,fqkdwmudk rrSdwfrokef ,HkMunfaewJhtwGuf
w&kwfjynf u jyefvmuwnf;u OD;Ek[m w&kwf-Arm cspfMunfa&; Adrmefudk
txl;*&kpkdufNyd;wnfaqmufay;aew,f/ olU&JU w&kwf -Arm
cspfMunfa&;pDrHudef;t& w&kwfjynfu cpsfMunfa&;t zGJUaWGeJU ,Ofaus;rI
tzGJUawGudk zdwf,f/ w&kwfjynfudkvnf; Armjynfu cspfMunfa&; tzGJUawGeJU
,Ofaus;rI tzGJU awGudk apvTwfcJhw,f/ 1955 ckESpftwGif;rSmbJ

w&kwf,Ofaus;rI 'kwd,0efMuD;csKyf csdefcsifwl acgif;aqmifwJh w&kwf


,Ofaus;rI tzGJU w&kwf v,f,m pkdufyskKd;a&;t zGJU w&kwf Ak'f"bmom tzGJU
w&kwfjynfolU orwEkdifiH Nidrf;csrf;a&; aumfrwD&JU OuX ukdrkd;MudK;
acgif;aqmifwJh Nidr;fcsrf;a&;tzGJUawG? Armjynfudk tvnfvmMuw,f/
Armjynfuvnf; 0efMuD;OD;0if;acgif;aqmifwJh ,Ofaus;rItzGJU? AdkvfcsKyfMuD;
ae0if; acgif;aqmifwJh ppfrpf&Sif tzGJU ? w&m;0efMuD;csKyf OD;odef;armif
acgif;aqmifwJh Ak'f"bmomtzJGUawGw&kwfjynfudk tvnfoGm;cJhMuw,f/
Ak'f"bmom tzGJUjyefvmwJhtcg yDuif;jrdKUawmfu jrwfpGmbk&m;&JU pG,fawmfudk
yifhvmcJhMuw,f/
w&kwf tzGJUawG Armjynfudk vmwJhtcg 0wfauswef;ausoabmrsKd;eJU r[kwfyJ
aqGrsKd;&if;csmawGudk apmihfa&Smuf jyKpkovkd OD;Ekukd,fwkdifvnf; &if;&if;ESD; ESD;
apmifha&SmufjyKpkw,f/ Arm{nhfcHa&; tzGJU0ifawGudkvnf; txl;*&kpkdufMubkdU
OD;EkrSmxm;w,f/ Armjynudk txl;vmwJh tzGJU0ifawGudkomru Armjynfudk
jzwfNyD; wjcm;EkdifiHjcm;udk oGm;MuwJhtzGJU0ifawG? wOD;csif;
{nfhonfawGudkvnf; OD;Ek[m olUtdrfudk zdwfw,f/ aqGrsKd;&if;jcmawGvkd
&if;&if;ESD;ES;d jyKpk apmifha&Smufw,f? waeUrSm OD;Ek&JU zdwfMum;csuft& 'korw
r'rf qGef,ufqif[m ArmEkdifiHudk tvnfvmw,f/ Od;Ekudk vufaqmif
ay;bkdUtwGuftifrwef tzkd;wefwJU opfyifuav;wyifudk ,lvmw,f/
tJ'dopfyifav;[m touf 60 ausmfaeNyD? yef;tkd;uav;xJrSm
xnfhpkdufxm;vkdU&w,f/ r'rfqGef,ufqif[m w&kwf- ArmcspfMunfa&;udk
OD;Ek b,fvkd wnfaqmufaew,f qkdwm w&kwfjynfudk jyefvmMuwJh
tzGJU0ifawGqDu Mum;zl;aew,f xifyg&JU? OD;Ekud kr'rfqGef,ufqifu
tJ'Dopfyifuav;udk ay;wJhtcg0efMuD;csKyfOD;Ek w&kwf-ArmcspfMunfa&;udk
txl;apmihfa&Smufovkd 'Dopfyifuav;udkvnf; txl;apmifha&Smufyg vkdU
ajymNyD; ay;w,f/ ( w&kwf - ArmtaMumif;udk cPavmufjzwfvkdufNyD;
tpDtpOftwkdif; jzpfatmif ArmeJU wjcm;EkdifiHawG&JU qufqHa&; taMumif;udk
qufajymMuOD;pkdU)
ajrmufESifh awmifAD,uferf
w&kwfjynfu Armjynfudk tjyef ajrmufAD,uferf&JU jrdKUawmf [EGdKifukd OD;Ek
cP0ifw,f/ tJ'Dtcsdef[m 1948ckESpfu pNyD; AD,uferf[m jyifopfwkdUeJU 8
ESpfwkdifwkdif jzpfcJh&wJh ppfyGJNyD; cgptcsdefjzpfw,f/ tJ'd &SpfESpf ppfyGJtwGif;
1948 ckESp fxJrSm Armjynf[m vGwfvyfa&; &cJhw,f/ 'gayrJh vGwfvyfa&;

&puwn;fu jzpfcJh&wJh jynfwGif;ppfyGJaMumifh ArmwEkdifiHvkH; ysufvkrwwf


jzpfcJh&NyD; Armtpkd;&[mvnf; olawmif;pm;tpkd;&b0udk a&mufoGm;cJh&w,f/
'Dvkd a&mufae&ayr,hf wkdif;&if;om;eJU e,fcsJUorm;awG ppfjzpfwJhtcg
'Dolawmif;pm; tpkd;&[m tNidrfaevkdU r&bl;/ olUolawmif;pm; cGufxJu
&SdpkrJUpkav;udk zJhNyD; olwwfEkdifoavmuf AD,uferfawGudk ulnDcJhw,f/
'DvkdulnDwmudkd jyifopftpkd;& aumif;aumif; odw,f/ Armtpkd;&&JU
jynfxJa&;0efMuD; OD;ausmfNidrf;[m tJ'Dtcsdefwkef;u bdvyfutjyef jyifopfudk
tvnf0ifwJhtcg jyifopfEkdifiHjcm;a&;0efMuD;udk 0ifNyD; EIwfqufzdkU
cGifhawmif;cJhzl;w,f/ awGUcGifhrjyKbl;/
OD;EkwkdUtzGJU0ifawG[m armfawmfum; ay:u qif;NyD; {nfha*[m xJudk
0ifrdwmeJU wjydKifeuf {nhfa*[m &JU wHcg;wck aemufrSm tomykef;aewJh
orw [kdcsDrif;[m jAKef;ueJxGufNyD; bmrSrajymbJ OD;Ekudk zufNyD; yg;udk
erf;vkdufw,f/ OD;Ek[m [kdcsDrif;&JU "gwfykHukd awGUzl;aevkdUom olUudk
zufNyd;erf;ol[m orwMuD; [kdcsDrif;bJvkdU odwm/ "gwfykHudkom rjrifbl;&if
odrSmr[kwfbl;/
tJ'daeU u orwMuD; [kdcsDrif;[m umuDabmif;bDeJU umuD &SyftusFDudk
0wfxm;w,f/ tJ'D &SyftusDFeJU abmif;bD[m ususee rD;ylwkdufxm;wJh
topfcsyfcRwf &SyftusDeJU abmif;bD jzpfw,f/ orwMuD; [kdcsDrif;&JU
vrf;avQmufykH? aeykHxkdifykH? wbufom; udk MunfhykH&IykH? wbufom;eJU
qufqHykH? pum;ajymykH qkdykHawGudk OD;Ek aoaocsmcsm tuJjzwfw,f/
[efvkyfwmawG wckrS rawGU&bl;/ ol[m orwjzpfw,fqkdwmudk awmif vkH;0
owdr&ovkd jzpfaew,f/ OD;Ek orwMuD; [kdcsDrif;&JU &kd;om;ykH ESdrfhcsykH avmuD
yumoeawGrSm pdwfr0ifpm;ykH? [efrvkyfwwfykHawGudk MunhfNyd; orwMuD;
[kdcsDrif;udk wpdrfhpdrfh MunfnKdaew,f/
Od;Ek[m tifrwef A[kokw eJw,f/ orwMuD;[kdcsDrif;[m vlysKdMud;qkdwmudk
tJ'Dwkef;u rodbl;/ tJ'gaMumifh orwMuD; om;orD;
b,fESpfa,muf&SdovJvkdU orwMuD;[kdcsDrif;udk ar;w,d/
orwMud;[kdcsDrif;[m OD;Ekudk jyKH;NyD;Munfh&if; trsm;Mud;bJvkdU ajzw,f/
OD;Ek[m tawmf tw,f/ tJ'dtcsdeftxd [kdcsDrif;&JU tajz t"dyg,fudk
em;rvnfao;bl;/ tJ'gaMumifh b,fESpfa,muf&SdovJvkdU OD;Eku xyfar;w,f/
tJ'dtcg orwMuD; [kdcsDrif;u AD,uferfwEkdifiHvkH;u wkdif;oljynfom;
tm;vkH;[m olUom;orD;awGcsnf;bJvkdU ajzNyD; &,faew,f/
OD;EkwkdUudkxm;wJh {nhfa*[m qkdwm jyifopfawGvufxufwkef;u jyifopf
bk&ifcHaewJh tdrfeJUwlw,f/ ppfyGJNyD;cgpqkdawmh tJ'DtdrfrSm b,folrS

raeao;bl;/ OD;EkwkdUvmawmhrS tdrfudk uysmu,meJU vSJcg


xm;&wmeJUwlw,f/ Od;EkwkdU[m [EGdKifrSm wnbJwnf;w,f/ aemufwaeU
reufavqdyfudk rqif;cif OD;Ek[m aemufaz;oGm;csifw,f/ tJ'gaMumifh
tdrfomtzkH;udk zGifhvkdufwJhtcg tdrfomxJrSm yk&GufqdwftkHMuD; udk awGU&w,f/
tJ'd tay:rSm aemufaz;oGm;csvkduf&if 'Dyk&GufqdwfawG aoukefrSmbJ? tJ'Dawmh
OD;Ek oGm;csvkdU rjzpfbl;/ aemufaz;uvnf; tifrwefoGm;csifaeNyD/ tJ'Dawmh
rwwfEkdifbl;/ csD;urkwfab;em;rSm rdef;rawG pD;oGm;wJh qD;urkwfwck&Sdw,f/
tJ'dtay:rSmbJ OD;Ek aemufaz; oGm;csvkduf&w,f/ NyD;wJhtcg OD;Ek [m
a&cGufeJU a&avmif;csvkduf&w,f/ a&aygufuvnf;ao;NyD; ydwfaewJhtwGuf
csd;awG[m atmufudk usroGm;bl;/ tJ'D qD;urkwfay:rSm a&awGeJU
aygavmaygaew,f/
OD;Ek[m av,mOfuGif;om qif;vmcJh&w,f/ qD;urkwfxJrSm
aemufaz;oGm;cJh&wmudk bJ cPcP owd&aew,f/ 'D Arm0efMuD;csKyf[m
odyfa&SmfwJhvlbJ? csD;urkwfrSef; qD;urkwfrSef;awmif cGJjcm;Nyd;
rodbl;/qD;urkwfay:rSm csD;awG ,kdcsoGm;w,fvkdUajymNyd; tJ'D{nhfa*[m
apmifhwJhvlawG[m w0g;0g;eJU &,faeMuawmhrSmbJqkdwJh pdwful;[m
&efukefjyefa&mufvkdU tawmfMumonfhwkdifatmif OD;Ek&JU OD;aESmufrSm cP cP
ay:aew,f/
orwMuD; [kdcsDrif; tedwfp a&mufwJh aeUwkef;u OD;Ek[m bdvyfrSm &Sdaew,f/
tJ'gaMumifh bdvyfrSm &SdwJh ajrmuf AD,uferfudk,fpm;vS,ftdrfudkoGm;Nyd;
vGrf;olUyef;acGvnf; ykdUw,f/ {nhfonfpmtkyfxJrSmvnf; vufrSwfxdk;w,f/
0efMuD;csKyf zefbrfa'gif qDudk vnf; 0r;feJaMumif; pmwapmifa&;vkdufw,f/
1956 ckESpftwGif;rSm 0efMuD;csKyf&mxl;u OD;Ek EIwfxGufoGm;NyD;wJhtcg
awmifAD,uferf&JU orw Zifu zdwfwJhtwGuf OD;Ek[m qkdif*kHudk
tvnfoGm;w,f/ &efukefurxGufcif orwZiftaMumif; odolawGu
orwZif tifrwef vrf;avQmufjrefw,f vkdU OD;Ekudk
owday;vkdufw,f/OD;Ekuvnf; vrf;avQmuftifrwefjrefw,fqkdawmh
tawmfygbJ/ olwkdUESpfa,muf vrf;avQmufaeMuwJhtcg aemufu vlawG
tawmfajy;NyD;v kdufMu&w,f/
orwZifeJU olU0efMuD;awG[m Oa&mywkdufom;awG&JU t0wftpm;udk
0wfMuw,f/ OD;EkwkdUvlpk[m ArmtrsKd;om; t0wftpm;awGudk 0wfNxm;wm
awGU&wJhtcg orwMuD;Zif[m tawmf oabmusw,f/ tJ'gaMumifh
olU0efMuD;awG[m OD;EkwkdU awmifAD,uferfrSm &Sdaewkef; AD,uferf
trsKd;om;0wfpkH0wf7r,fvkdU nGefMum;vkdufw,f/ olvnf;0wfw,f/

Armtpkd;&u awmifAD,uferfudk todtrSwfjyKapcsifwJh qef'


orwZifrSm&Sdaew,f/ 'gayrJh AD,uferf[m awmiffESifhajrmuf
ESpfykdif;uGJaewJhtwGuf Armtpkd;&rSm 'DudwfpeJU ywfoufNyd;
tcuftcJ&Sdaew,f/ todtrSwfjyK&if awmifESihfajrmuf ESpfykdif;pvkH;ukd jyK?
rjyK&ifvnf; b,foludkrS todtrSwfrjyKeJU/ wydkif;udkom jyKNyD; tjcm;wykdif;ukd
rjyK&if ArmjynfeJU y#dyu jzpfvmp&mtaMumif;&Sdw,f/
orwZif&JU nDeJU tJ'DnD&JU ZeD; r'rfEl;ukdvnf; awGUcJh&w,f/ r'rfEl;[m
tawmfvSwJh trsKd;orD; wOD;jzpfw,f/
orwZifeJU olnDwkdU tmPm tvkcH&NyD; tmPmvkolawGu 0wfausmif;xJrSm
owfypfvkdufMuw,fqkdwJh owif;[m OD;Ek&JU pdwfudk trsm;Mud;
xdckdufoGm;w,f/
bHka*gnDvmcH
w&kwfEdkifiHu ArmEdkifudkjyefa&mufvmNyD; rMumcif OD;Ek[m tif'dkeD;&Sm;EdkifiH
bHka*gNrdKUrSm usif;yrJh udkvHbdk ig;EdkifiH nDvmcHwuf&atmif tif'dkeD;&Sm;udk
oGm;&w,f/ nDvmcHudk 1954 ckESpf 'DZifbmv (28) eJU (29) &ufaeUawGrSm
usif;yw,f/ OD;Ektjyif 0efMuD;csKyf qyfpx&dktmrpf*sKd*sKd (Sastro Admidjojo)
0efMuD;csKyfae&l;/ 0efMuD;csKyf qm*RefaumfwDvm0gvm 0efMuD;csKyf rmruftvDwdkU
wufa&mufMuw,f/ tif'dkeD;&Sm;tpdk;&&Jh udk,fpm; 0efMuD; csKyf
qyfpxtmypf*sKd*sKdu tmz&dueJU tm&SEdkifiHaygif;pHk nDvmcHwckudk 1955 ckESpf
{NyDvxJrSm usif;yzdkU tqdk oGif;w,f/
urmrSm e,fcsJUorm;awG MuD;pdk;aepOfu tmz&duef acgif;aqmifawGeJU tm&S
acgif;aqmifawG awGUqHkMuzdkUqdkwm xm;ygtHk;/ tmz&duef
acgif;aqmifawGtcsif;csif; tm&S acgif;aqmifawG tcsif;csif;
awGUqHkbdkUqdkwmawmif rjzpfEdkifbl;/ tJ'gaMumifhtmz&duefeJU
tm&Sacgif;aqmifawGtcsif;csif; awGUqHkEdkifatmifzefwDay;rJh nDvmcH tqdfk udk
udk,fpm;vS,ftm;vHk;u oabmwl vufcHMuw,f/ 'gayrJh b,fEdkifiHawGudk
zdwfrvJqdkwJh jyoemudk aqG; aEG;MuwJhtcg tcuftcJ eJeJay:vmw,f/
0efMuD;csKyf qyfpx&dktmrpf*sKd*sKdu tpa&;vfEdkifiHudk rzdwfcsifbl;/ tJ'Dtcg
tpa&;vfEdkifiH[m tm&SwdkufxJu EdkifiHwEdkifiHbJ/ olUudkbmjzpfvdkU
rzdwfbJxm;&rSm vJvdkU OD;Eku ar; w,f/ tpa&;vfudkomzdwfvdkuf&if
tif'dkeD;&Sm;rSm olykefxukefvdrfhr,f/ tJ'gaMumifh tpa&;vfudk zdwfbdkU
rwdkufwGef;bdkU OD;Ekudk uRefawmf awmif;yefwmvdkU 0efMuD;csKyf
qyfpx&dktmrpf*sKd*sKdu ajymwJhtwGuf OD;Ekvnf; tpa&;vfudpudk

qufrajymawmhygbl;/ tpa&;vfudk rzdwfxm;bdkU tqdkom


twnfjzpfoGm;w,f/ tJ'Daemuf ygupwef0efMuD;csKyf rmruftvDu
w&kwfjynfolU orwEdkifiHudk rzdwfxm;bdkU tqdkoGif;w,f/ w&kwfjynfolU
orwEdkifiHudk rzdwfbJxm;&if tmz&dueJU tm&SEdkifiHrsm;nDvmcHudk
wm0efcHzdwfac:rJh udkvHbdkig;EdkifiHtzGJUu ArmEdkifiH EIwfxGufr,fvdkU OD;Eku
'Hk;wdMuD; ausnmvdkufwJwtwGuf 0efMuD;csKyfrmruftvD[m olUtqdkudk
jyefvnf&kwfodrf;oGm;w,f/ bdka*gNrdU[m tvGefaevdkUxdkifvdkUaumif;wJhNrKdUbJ/
tJ'DNrKdUrSm urmausmf yefO,mOfw ck&Sdw,f/ tJ'DO,mOfrSm wjcm;tyifawGxuf
yef;yifwyifudk OD;EkydkNyD; pdwf0ifpm;w,f/ tJ'Dtyifu yef;yGifhawG[m olwdkU
e*dktwdkif;qdk&if yGifhaeMuw,f/ 'gayrJh tJ'Dyef;yGifhawGxJu 0wfqHawGudk
,ifaumif - ydk;aumift p&SdwJh taumifuav;awG 0ifpm;&if 'Dyef;yGifhawG[m
yGifhae&mu tvdkvdk ydwfoGm;w,f/ OD;Ek[m O,smOfrSL; &JU cGihfjyKcsuft&
ydwfaewJh yef;yGifh tawmfrsm;rsm;udk NzJNyD; txJrSmrdaewJh ,ifaumif-ydk;aumif
uav; awGudk trsm;MuD; v$wfypfcJhw,f/
bef'Gef;nDvmcH
1955 ck {NyDvxJrSm bef'Gef;nDvmcHudk usif;yw,f/ tmz&dueJU tm&Swdkufu
tpdk;&tzGJU acgif;aqmifawG tawmfawmfrsm;rsm; wufMuw,f/
udk,fpm;vS,fawG rsm;oavmuf t,ltqawGu vnf; trsKd;rsKd; jzpfaewJh
twGuf nDvmcHNyD;wJhtcg tm;vHk;oabmwl vufcHEdkifwJh ausnmcsufudk
xkwfjyefEdkifatmif udk,fpm;vS,fawG tawmfMudK;pm;,l&w,f/
nDvmcHrSm ajymMuwJh pum;awG aqG;aEG;csufawG xkwfjyefcsufawG[m
trSeftwdkif;ajym&&if pdwf0ifpm;p&m raumif;vSygbl;/ 'gayrJh nDvmcH
wufMu&if; acgif;aqmifawG[m wOD;eJUwOD; &if;ESD;oGm;Muw,f/ rdwfaqG &if;
csm jzpfoGm;Muw,f/ tckvdk tcsif;csif; aygif;oif;cGifh&wm[m
nDvmcHxufydkNyD; pdwf0ifpm;p&m aumif; w,f/ wefbdk;vnf; rsm;MuD;&Sdw,fvdkU
OD;Ek ,HkMunfw,f/
rdwfzGJUwJhae&mrSm 0efMuD;csKyf csLtifvdkif[m tawmf twl,lp&m aumif;w,f/
olUtzGJUxJrSm xrif;csuf aumif;aumif;awG ygvmw,f/ t*Fvdyfvdk
aumif;aumif;ajymEdkifwJh w&kwfpum;jyefvnf; ygw,f/tm&yfvdk
aumif;aumif;ajymEdkifwJh w&kwfpum;jyefvnf;ygw,f/ nDvmcH&uftwGif;
olU{nfha*[mrSm aeUvnfpmpm;yGJ/ npmpm;yGJ aeUwdkif;&Sdw,f/ wnrSm
xrif;pm;zdwfvdkU 0efMuD;csKyf csK&Jh {nfha*[m udk OD;Ek oGm;&w,f/ OD;Ek
a&mufwJhtcsdefrSm wjcm;{nfhonfawmfawG tawmfpHkaeNyD;/ 0efMuD;csKudk

rawGU&bl;/ 0efMuD;csKyfcsL[m xrif; pm;yGJwcku zdwfvdkU cPoGm;aeygw,f/


tckbJ jyefvmygvdrfhr,f vdkU/ olUvufaxmufawGu OD;Ekudk jymjymovJajymNyD;
awmif;yefMuw,f/ pHkprf;MunfhwJhtcg 0efMuD;csKyfcsK[m olUtdrfrSmvnf;
aeUwdkif; nwdkif; xrif;pm; yGJawG&Sdw,f/ wjcm;u zdwf&ifvnf; wckrS
rjiif;bl;/ pwdavmufawmh oGm;NyD; rsufESmjy vkdufao; wmbJ qdkwm OD;Ek
od&w,f/ orwqdkumEdkvnf; tawmfaz:a&Gygw,f/ olrdwfaqGawGeJU olwdkif;
oljynfom;awGu olUudk orwqdkumEdkvdkU ac:wmxuf bGefugEdkvdkU
ac:wmudk olydkNyD; ESpfoufw,f/
qdkAD,uf,leD,HeJUArmEdkifiH
(u)
1955 ck atmufwkdbmvxJrSm OD;Ek[m qdkAD,uf,leD,Hudk
tvnfoGm;w,f? oloGm;wJhtcg Armowif;pmq&mawGvnf; ygoGm;w,f?
armfpudkudka&mufwJhaeUrSmyJ rpOf;rpm; ZGwfw&GwfvkyfwwfwJh OD;Ek&JU
nmOfqdk;aMumifh 0efMuD;csKyfOD;Ek[m 0efMuD;csKyftjzpfeJU rvkyfoifhwJh udpwckudk
oGm;NyD;vkyfrdw,f? vkyfrdyHku 'DvkdOD;Ek[m &efukef rxGufcif tpa&;0efMuD;csKyf &Sm&D;,ufqDu
pmwapmif&w,f? tJ'DpmeJUtwlygvmwJh olUpmudk,loGm;NyD; armfpudkrSm
0efMuD;csKyfblvf*,feifeJU awGUwJhtcg tJ'Dpmudkay;yg? tJ'Dvdkay;NyD;wJhaemuf
qkdAD,uf,leD,HrSm&dSaewJh *sL;vlrsKd;awG tpa&;EkdifiHudk vmcGifh&atmif OD;Eku
arwm&yfay;ygvdkU 0efMuD;csKyf&Sm;&D;,ufu olUpmxJrSm azmfjyxm;w,f?
&efukefrSm qdk&S,fvpfnDvmcH vkyfwkef;u &Sm;&D;,uf[m tpa&;EkdifiH&JU
EdkifiHjcm;a&;0efMuD;tjzpfeJU nDvmcHudkwufw,f? tJ'Dwkef;u OD;Ek[m
&Sm;&D;,ufudk odvkdufzl;w,f? OD;Ek[m &Sm;&D;,uf&JU pmxJrSmygwJhudpudk
EkdifiHjcm;a&;&kH;eJUwkdifyif&if 0kdif;zsufr,fqkdwm aumif;aumif;odw,f?
oluvnf; tJ'Dtvkyfudk odyfvkyfcsifaew,f? tJ'gaMumifh
'DpmxJrSmygwJhtaMumif;awGudk b,folUrSrajymyJ pmudkodrf;xm;vdkufw,f?
armfpudkNrdKUudk a&mufwJhtcg OD;Ek[m blvf*,feif/ rmvifawmh/ rDudk,ef/
um*ifEdkApfqdkwJh qkdAD,ufacgif;aqmifawGudk avqdyfrSmawGUNyD; tpDtpOft& 'D
&yf&Sif;acgif;aqmifawGudk u&ifrvif eef;awmfxJrSm awGU&w,f? oleJUtwl
oHtrwfOD;tHk;/ bdvyfu wrifoufoufac:,lxm;wJh oHtrwfOD;Muif/
OD;oefUwdkUvnf;ygw,f? wa,mufudkwa,muf EIwfqufNyD;wJhtcg OD;Ek[m
ol,lvmwJh 0efMuD;csKyf&Sm;&D;,uf&JUpmukd 0efMuD;csKyf
blvf*,feif&JUvufxJxnfhvdkufw,f? tJ'Daemuf qdkAD,uf,leD,HxJu

oGm;csifwJh*sL;awGudk tpa&; oGm;cGifhjyKygvkdU OD;Eku blvf*,feifudk


arwm&yfw,f? blvf*,feifwdkUvlpkeJU OD;EkwdkUvlpk[m pum;rajymEdkifyJ
rdepf0ufavmufOD;Ekudk pdkufMunfhaeMuw,f? tHtm;oifhwm
ajyoavmuf&dSawmhrS um*ifEdkifApfu 0efMuD;csKyfOD;Ek[m bmjzpfvkdU
'Dpmudk,lvm&ovJ? armfpudkrSm tpa&;oH&kH;&dSw,f? tpa&;0efMuD;csKyf[m
qkdAD,uf,leD,HxJu *sL;awGtaMumif;udkajymcsif&if olwkdU&JUoH&kH;uwqifh
ajymEkdifom;bJ? bmjzpfvkdU 0efMuD;csKyfOD;Ekuwqifh 'Dvkdajym&wmvJvkdU
rauseyfwJhavoHeJU OD;Ekudkajymw,f? OD;Eku 0efMuD;csKyf&Sm;&D;,uf[m
olUrdwfaqGjzpfw,f? rdwfaqGwa,mufu tultnDawmif;wJhtcg
olUrSmulnD&rJh 0w&m;&dSw,f? tJ'D0w&m;t& ulnDwmbJ? tcuftcJr&dS&if
*sL;awG tpa&;oGm;ygapvdkU OD;Eku xyfajymw,f? 0efMuD;csKyfblvf*,feifu
bmrSrajymbl;? cyfat;at;xkdifaewmbJ? um*ifEdkApfu
0efMuD;csKyf&Sm;&D;,uf[m olUoH&kH;u wqifhajymygapvkdU ajzjyefw,f?
tJ'gaMumifh qkdAD,uf,leD,HxJu *sL;awG&JUudp[m 'Dae&mrSmyJ jywfoGm;w,f?
olaqmif&Gufwm ratmifjrifbl;? 'gayrJh aumif;wJhudpwckudk
olaqmif&Gufvkduf&ayNyDqkdNyD; OD;Ek0rf;omaew,f?
tckvkdyJ OD;Ek[m olUEdkifiHjcm;a&;&kH;udkrwdkifyifbJ
0efMuD;csKyf&Sm;&D;,ufvkd ulnDcJhwmwck &dSao;vm;qdkwmawmh pHkprf;vkdUr&bl;?
waeUrSm 0efMuD;csKyf&Sm;&D;,uf[m OD;EkqDudk pmwapmifa&;w,f? tJ'DpmxJrSm
tpa&;EkdifiHudk tdEd,utodtrSwfjyKatmif 0efMuD;csKyfae&l;udk
OD;Ekajymay;ygvkdU arwm &yfxm;w,f? tpa&;udkrkef;vdkUawmh r[kwfbl;?
'gayrJh tdEd,rSmpOf;pm;p&m jyemawG&dSaew,f? tJ'DjyemawGaMumifh
tdEd,[m tpa&;udk todtrSwfrjyKEkdifbl;qkdwm OD;Ekaumif;aumif;odygw,f?
'gayrJh 0efMuD;csKyf&Sm;&D;,ufu arwm&yfwJh udp[m aumif;wJhudpyJ?
'Dvkdaumif;wJhudpudk olrjiif;oifhbl;vkdU qHk;jzwfNyD; OD;Ek[m 0efMuD;csKyfae&l;udk
oGm;awGUw,f? 'gayrJh 'Dudp[m olxifwJhtwkdif;yJ ratmifjrifygbl;?
tckvdkyJolpdwfxJrSm aumif;w,fxifNyD; oGm;ajymvkdufrdvdkU rsufESmylp&mwck
jzpfcJh&wmudkvnf;
'Dae&mrSm eJeJavmufajym&tHk;r,f? OD;EkrSm bpfa&Smhy&kdAkdU(pf) (West) eJY
bpfa&Smhy&kdAdkU(pf) (Provost) qdkwJh tifrwef&if;ESD;wJh
rdwfaqGESpfOD;&dSw,f? bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)u csmhcsfatmfh(zf)tif*vef&JU
bkef;awmfMuD;jzpfw,f? bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)u uufovpfcsmhcsf&JU
bkef;awmfMuD;jzpfw,f? tJ'DtcsdefrSmwkef;u 'Dc&pf,ef *dkPf;MuD;ESpf*kdPf;[m
tcktcgrSmvdk roifhjrwfMuao;bl;/

waeUusawmh bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)[m 0efMuD;csKyfOD;EkqDudkvmNyD;


olU0wfausmif;xJrSmvkyfrJh tcef;tem;wckudk wufzkdUzdwfw,f? OD;Eku
wufr,fvkdUajymw,f? tJ'DaemufqufNyD; olvmwJhtcg olUrdwfaqG
bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)udkvnf; ac:cJhr,fvdkUajymw,f? bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)[m
bmrSrajymEdkifyJ wrdepfavmufrsufvHk;MuD;jyL;NyD; OD;EkudkMunfhaew,f?
tJ'DawmhrS olajymvkdufwmrSm;oGm;NyD;qdkwm OD;Ekowd&wJhtwGuf
bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)udk rac:cJhbl;? olwa,mufxJvmcJhr,fvkdU OD;Ekucsufcsif;
jyifajym&w,f? tJ'Dpum;udkMum;&awmhrS bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)udk
ykefuefNyD;xGufoGm;Muw,f? 'DolykefawGudk uufovpfcsmhcsfxJ
t0ifcHvdkUrjzpfbl;vdkU bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)u &Sif;jyw,f? olrSm;oGm;w,f?
ol0rf;enf;ygw,fvkdU OD;Ek[m bpfa&Smhy&kdAdkU(pf)udk tMudrfMudrf
awmif;yefvkdufygw,f?
OD;EkwkdUvlpk u&ifrvifeef;awmfxJu xGufvmwJhtcg
oHtrwfOD;MuifeJY OD;tHk;wkdUu olwkdUudkom 0efMuD;csKyf OD;Ekuwdkifyif&if
'Dpmray;ygeJUvkdUqdkNyD; olwkdU0kdif;uefUuGufrSmyJvkdU OD;Ekudk 0dkif;ajymMuw,f?
cifAsm;wkdUudkwkdifyif&if zsufr,fqkdwmodvkdU rwkdifyifwmyJvkdU
olU[molpdwfxJuajymNyD; OD;EkNyHK;pdpdvkyfaew,f/
aemufwaeUusawmh ygwDtwGif;a&;rSL; u&l;&Sufu OD;EkwkdUudk
aeUvnfpm auR;w,f? tJ'DaeUvnfpmpm;yGJrSm 0efMuD;csKyfOD;Ekudk c&D;OD;MudKjyKwJh
rdefUcGef;wdkuav; u&l;&Sufuajymw,f? OD;Ekuvnf; rdefUcGef;jyefajymw,f?
olUrdefYcGef;xJrSm Armjynf vGwfvyfa&;&cgpwkef;u EdkifiHjcm;wcku
ajrSmufay;vkdU Armjynfu uGefjrLepfawG olykefxMuw,f? tJ'Daemuf
uGefjrLepfawGudk twk,lNyD; wjcm;EkdifiHa&; tzGJUawGuvnf;
olykefxMujyefw,f? olykefxpwkef;u olykefawG&JUtiftm;[m
tifrwefaumif;wJhtwGuf Armjynfudk q,fyHkudk;yHkavmuf[m
olykefawGvufatmuf a&mufoGm;w,f? ArmEdkifiH[m ysufygNyD?
emvHrxlEkdifawmhbl;vkdU wurmvHk;u ,lqcJhw,f? tJ'D tajctaersKd;uaeNyD;
olacgif;aqmifwJh Armtpdk;&[m olykefawGudk jyefcsvdkufwm tcktcgqkd&if
olykefawGvufatmufue,fajrawGudk jyefodrf;NyD;NyD? uGef;jrLepfolykefawGeJU
wjcm;olykefawG[m tckqdk&if tpdk;&wyfawGa&SUrSm ajy;aeMu&NyD? olykefawG&JU
ausm&kd;[m tcktcgrSmqdk&if usKd;aeNyD? tpdk;&wyfawG[m
olwkdUudkae&mwumwkdif;rSm vdkufvHokwfoifaeMuNyD tp&dSwJhpum;awGudk
OD;EkxnfhajymoGm;w,f? aeUvnfpmpm;NyD;vkdU {nfha*[mudkjyefa&mufwJhtcg
twGif;0efOD;oefUeJU AkdvfrSL;csKyfatmifMuD;wkdU OD;EkeJUawGUMuw,f?

]]aeUvnfpmpm;yGJrSm 0efMuD;csKyf pum;ajymae&if; u&l;&Suf&JUrsufESmudk


0efMuD;csKyf tuJcwfrd&JUvm;}}
]]bmjzpfvkdU 'Dvkdar;wmvJ/ OD;oefU? uRefawmfajymaewJh wcsdefvHk;rSm
u&l;&SufudkMunfhNyD; ajymaewmbJ}}
]]0efMuD;csKyfpum;ajymaewkef; u&l;&Suf tawmfrsufESmysufaew,f?
0efMuD;csKyfjrifrSmaygh/}}
]]rsufESmysufaewmudk uRefawmfrjrifbl;?
olNidrfNyD;em;axmifaewmudkyJ uRefawmfjrif&w,f/}}
]][kwfw,f udkMuD;Ek? uRefawmfvJ u&l;&SufrsufESmysufaewmudk
OD;oefUvkdyJawGU&w,f? udkMuD; ajymaewmudk u&l;&SufMudKufyHkray:bl;/}}
]]AkdvfatmifMuD;a&/ u&l;&Suf rMudKufvnf; rwwfEkdifbl;uGm?
'D&yf&Sif;awG&JU ya,m*aMumifh 'dkUEkdifiHwckvHk;[m avmifpmeJUjymyHk jzpfcJh&w,f?
tJ'gaMumifh tckvkd tcGifhaumif;&wJhtcg 'gavmufawmhajym&rSmbJ?
&yf&Sif;awGajrSmufay;wmaMumifh ArmuGefjrLepfawG olykefxw,fvkdU
igwkwfNyD;rwG,fvkdufwJhtwGuf 'D&yf&Sif;awGu ighudkawmif
aus;Zl;wif&tHk;r,f/}}
aemufwaeUnaerSm armfpudkNrdKUawmf0efu jrdKUawmfcef;rrSm OD;Ekudk
{nfhcHp&m&dSw,f? tJ'D{nfhcHyGJrSm jrdKUawmf0efu c&D;OD;MudKjyKwJh rdefUcGef;ajymNyD;&if
OD;Eku jyefajym&r,f? tJ'gaMumifh OD;Ek[m rdefUcGef;wckudka&;w,f?
tJ'DrdefUcGef;xJrSm vGefcJhwJhaeUwkef;u u&l;&SufudkajymcJhwJh tcsufawGudk
xyfcsJUNyD; OD;Eka&;xm;w,f? tJ'Dawmh jrdKUawmf0ef&JU rdefUcGef;udk MudKay;xm;vkdU
OD;Ekuvnf; olUrdefUcGef;udk MudKNyD; ay;vkdufwmvm;? 'DvkdrS r[kwf&ifvnf;
OD;Ek[m rdefUcGef;wcka&;NyD; olUoabmeJUol MudKay;vkdufwmvm;qdkwm
pHkprf;vkdUr&awmhbl;? aemufaeU( ) em&Davmuf&dSwJhtcg &efukefu
OD;EkwkdUeJUtwl vkdufvmwJh &yf&Sif; oHtrwf &DSbkd;&if;[m OD;EkrdefUcGef;udk
,lvmNyD; twGif;0efOD;oefUeJUawGUw,f? em&D0ufavmufMumawmh OD;oefU[m
0efMuD;csKyfOD;Ek&JU rdefUcGef;udkudkifNyD; OD;EkeJU vmawGUw,f? &DSbkd;&if;u OD;Ek[m
armfpudkrSm &yf&Sif;-Arm cspfMunfa&;udkvnf; tawmfvkyfNyD;aeygNyD? tJ'Dawmh
vGefcJhwJhaeUawGwkef;u u&l;&Suf&JU aeUvnfpm;yGJrSm
ajymcJhwJhtcsufawGudkjrdKUawmf0ef&JU{nfhcHyGJrSm xyfajymzkdU raumif;awmhygbl;?
tcuftcJr&dS&if tJ'DtcsufawGudk 0efMuD;csKyfrdefUcGef;xJu jzKwfay;ygvdkU
awmif;yefaew,fvdkU OD;oefYu tpDt&ifcHw,f? OD;Ek[m 'Dudpudk t&SnfMuD;
pOf;pm;raeawmhygbl;? OD;oefU MudKufovkdjzKwfvkdY OD;Eku trdefYay;vkdufw,f?
OD;EkwkdY[m armfpudkrSm&dSaewkef; waeUrSmawmh vDeifeJU pwmvifwkdU&JU

&kyftavmif;udk aq;&nfpdrfNyD;jyxm;wJh jywkdufudkoGm;Muw,f? pwmvif[m


ArmjynfwGif;rSm 0if&Iyfxm;wJhtwGuf OD;Ek[m pwmvifudktifrwef
pdwfemaeayrJh pwmvif&JU &kyftavmif;udkawGU&wJhtcg OD;EkpdwfawG
tawmfajymif;oGm;w,f? touf&SifpOfwkef;u vlawGudktawmfMuD;
ESdyfpufnSif;qJ owfjzwfcJhwJh pwmvif[m aowJhtcgrSm b,fenf;eJUrS
aumif;&mrGef&mbHkudk a&mufrSr[kwfbl;? t0Dpdi&JudkusNyD; tJ'Di&JrSm
tcktcgqkd&if tjyif;txef qif;&J'kuawG cHae&awmhrSmbJvkdU pOf;pm;rdNyD;
pwmvifudk OD;Ek[m trsm;MuD;oem;aew,f? aowJholawGudk
Ak'bmom0ifawG[m olwkdUjyKxm;wJh 'geukodkvf/ oDvukodkvf/
bm0emukodkvfawG trQa0avh&dSw,f? tJ'Dvkda0wJhtcg aoolawGu
a&mufav&mt&yfu (om"k)ac:Ekdif&if i&JusaeolawGvnf;
i&JuvGwfEkdifw,f? ewfjynfa&mufaewJh ewfawGqdk&ifvnf;
pnf;pdrfcsrf;omawGwkd;w,fvkdU Ak'bmom0ifawG,HkMunfMuw,f?
tJ'D,HkMunfcsuft& pwmvif&JUtavmif;udkMunfhae&if; (pwmvif?
uRefawmfjyKcJhwJh 'geukokdvf/ oDvukokdvf/ bm0emukodkvfawGudk uRefawmf
trQa0ygw,f? trQ-trQ-trQ) vdkYqdkNyD; 0efMuD;csKyfOD;Eku pwmvifudk
trQa0vkdufw,f?
armfpudkNrdKUu rkdifESpfq,favmufa0;wJh xif;&I;awmxJrSm pwmvif tyef;ajzzdkU
tdrfwvHk;aqmufxm;w,f? tJ'DtdrfrSm OD;Ekw&uftyef;ajz&w,f?
aemufaeUeHeuf tm&kHwufwJh tcsdefusawmh olaeUpOfjyKvkyfavh&dSwJhtwkdif;
bk&m;&dSckd;/ y&dwf&Gwf/ qGrf;awmfuyfNyD;wJhtcg pwmvif[m aumif;&mrGef&mudk
a&mufygapvkdUvnf; OD;Ek arwmydkUw,f? olvkyfcJhorQ 'geukodkvf/
oDvukodkvf/ bm0emukodkvfawGudkvnf; pwmviftwGuf &nfpl;NyD;
wMudrftrQxyfa0w,f?
tpDtpOfwkdif; qdkAD,uf,leD,HrSm vnfywfMu&if; waeUusawmh
yifv,furf;ajcu jrdKUwNrdKUudk OD;EkwkdU a&mufvmw,f? a&mufwJhnrSmyJ
u&l;&Suf[m olUtdrfrSm OD;EkwkdUudk npmauR;w,f? tJ'Dnpmpm;yGJrSm
u&l;&Suf&JUZeD;eJU orD;wkdUudk awGU&w,f? rDudk,Hudkvnf; awGU&w,f?
&efukefudkjyefrJhaeUusawmh armifpudk av,mOfysHuGif;udkvmNyD;
EIwfqufMuwJh &yf&Sif;acgif;aqmifawGxJrSm um*ifEdkApfvnf; ygvmw,f?
tm;vHk;udk vufqGJ EIwfqufMuwJhtcg OD;Ek[m um*ifEdkApfudk vufESpfzufeJU
tm;&yg;&zufNyD; &JabmfMuD; um*ifEdkApf/ cifAsm;udk uRefawmfcspfw,fvkdU
OD;Eku ajymvkdufw,f? (Comrade Kaganovich! I love you.)
tJ'D 1955 ckESpf 'DZifbmvxJrSm u&l;&SufeJU blvf*,feifwkdU

ArmjynfudktvnfvmMuw,f? OD;EkwdkU vlpk[m qkdAD,uf,leD,HrSm olwkdUudk


MudKqdk{nfhcHMuovkdyJ u&l;&SufeJU blvf*,feifwkdUudk aomif;aomif;zszs
{nfhcHMudKqdkvkdufMuw,f?
0efMuD;csKyfblvf*,feif[m taetxdkiftajymtqkdrSm tifrwef
cefUjim;w,f? tifrwefvnf; ,Ofaus;odrfarGUw,f? tJ'gaMumifh OD;Ek[m
blvf*,feifudk trsm;MuD;MunfndKw,f? u&l;&Sufuawmh ajymwJhqdkwJhae&mrSm
[efrvkyfwwfbl;? olU0rf;xJrSm&dSwmudk bGif;bGif;MuD; zGifhcswwfw,f?
olajymorQawGudk OD;EkvufcHw,fvdkU rqdkvkdbl;? 'gayrJh bGif;bGif;ajymwmudk
OD;Ek trsm;MuD;oabmusw,f? olwkdUeJU&if;ESD;vmwJhtcg 'D&yf&Sif;acgif;aqmif
ESpfOD;[m pwmvifeJUrwlbl;? Armjynftay:rSm apwemaumif;&dSw,fqkdwJh
,HkMunfrIawG[m OD;Ek&JUpdwfxJrSm wzGm;zGm;ay:vmw,f?
orwu &yf&Sif;acgif;aqmifawGudk wnfcif;auR;arG;wJh npmpm;yGJrSm
u&l;&Suf[m tpmraMuwJh a&m*gaMumifh bmrSrpm;Ekdifbl;? OD;Eku
Armq&m0efwa,muf ac:ay;r,fvkdU ajymwJhtcg u&l;&Sufu olUrSm
q&m0efygvmw,fvkdUajymw,f? 'gayrJh 'Dq&m0efawGudk oltm;rudk;bl;?
usef;rma&;aumif;csifwJh vlawG[m q&m0efay;wJh aq;awGudk
cPcPaomufaezkdU rvkdbl;? (1) acgif;udkat;at;xm;/ (2)
ajcaxmufudkaEG;aEG;xm;/ (3) 0rf;udkqmaeatmifvkyfxm;/ (1. Keep your
head cool. 2. Keep your feet warm. 3. Keep your stomach
hungry.) vkdU u&l;&Sufu OD;Ekudkajymjyw,f?
u&l;&SufeJU blvf*,feifwkdU vmMuwmaMumifh ArmjynftwGuf
aumif;wmawG trsm;MuD; &dSygw,f? rjiif;Edkifygbl;? 'Daumif;wmawGxJrSm
aumif;wmwckudk 'Dae&mrSm xl;xl;jcm;jcm;azmfjyvkdygw,f?
ArmjynfvGwfvyfa&;&wJh tcsdefupNyD; (7)ESpfvHk;vHk;
ArmuGefjrLepfawGeJU uGefjrLepfawG&JU wynfhawGu Armjynf&JU vGwfvyfa&;[m
vGwfvyfa&;tppfr[kwfbl;? vGwfvyfa&;twkMuD;vkdU rsufpdrdSwfNyD;
watmfwnf;atmfaeMuwmbJ? olwkdUawG vufeufudkifNyD; olykefx&wm[m
wjcm;aMumifhr[kwfbl;? 'DvGwfvyfa&;twkMuD;udk vGwfvyfa&;tppf
jzpfvmatmif ajymif;zkdUtwGufaMumifhbJ jzpfw,fvdkUawmif 'DuGefjrLepfawGeJU
olwkdU&JU wynfhawG[m a<u;aMumfcJhMuw,f? zqyv tpdk;&u
vGwfvyfa&;[m twkr[kwfygbl;? tppfjzpfw,fqdkwm
b,fvkd&Sif;jyvkdUrSr&bl;? u&l;&SufeJU blvf*,feifwkdU Armjynfudk
tvnfvmawmhrSyJ rsufpdrdSwfatmfaeMuwJh uGefjrLepfawGeJU
olwkdU&JUwynfhawG[m tatmf&yfoGm;Muw,f? tJ'g[m Armjynfudk u&l;&SufeJU

blvf*,feifwkdU vmvkdufwmaMumifh ArmjynftwGuf ay:aygufvmwJh


taumif;wckjzpfw,fqkdwm azmfjyvkdygw,f?
u&l;&SufeJU blvf*,feifwdkUjyefoGm;NyD; av;vavmufMumwJhtcgrSm
rDudk,efArmjynfudktvnfvmw,f? rDudk,ef[m u&l;&SufeJU
tvGefcspfcif&if;ESD;oljzpfw,f? yifv,furf;ajcu NrdKUwNrdKUrSm u&l;&Sufu
OD;EkwkdUudk npmauR;wkef;u rDudk,ef[m u&l;&SufeJY qufqHwJhtcg
tifrwef&if;&if;ESD;ESD;qufqHwmudk OD;Ekaumif;aumif; owdxm;rdw,f?
olUrdom;pkeJY OD;EkwkdYudkomzdwfwJh &if;&if;ESD;ESD; npmpm;yGJrSm
b,f0efMuD;wOD;wa,mufudkrS rzdwfbJ rDukd,efwOD;xJudkom zdwfwmudkvnf;
OD;Ekaumif;aumif; rSwfxm;rdw,f? rDudk,ef[m tifrwefcspfp&m
aumif;wJhvlwa,mufjzpfw,f? oleJUawGUbl;wJh vlwkdif;[m em&D0ufavmuf
pum;ajymNyD;&if oleJY cifcifrifrifjzpfoGm;rSmbJ? OD;Ek[m rDudk,efeJU
qdkAD,uf,leD,HrSuwnf;u cifcifrifrif &if;&if;ESD;ESD; jzpfvmwJhtwGuf
OD;EktdrfrSm npmpm;NyD;vdkU olwnf;aewJh tdrfawmfudk rDudk,efjyefwJhtcg
OD;Ekudk,fwkdif vkdufykdUw,f? orwtdrfudk a&mufvkdU armfawmfum;ay:u
qif;MuwJhtcg rDudk,efu tdyfcsifNyD;vm; 0efMuD;csKyf?
pum;eJeJavmufajym&atmifvkdU awmif;yefwmeJU OD;Ek[m orw tdrfawmfxJudk
rDudk,efeJUtwl 0ifvkdufoGm;w,f? orw tdrfawmf&JUt0
avScg;MuD;ESpfckMum;rSm ukvm;xkdifawG&dSw,f? tJ'Dukvm;xkdifawGay:rSmxkdifNyD;
rDudk,efeJUOD;EkwkdU pum;ajymMuw,f? pum;jyefuawmh OD;EkwkdU
qkdAD,uf,leD,HrSm&dSwkef;ua&m blvf*,feifwkdU Armjynftvnfvmwkef;ua&m
pum;jyefvkyfcJh &yf&Sif;pum;jyefav;yg?
pum;ajymaeMu&if; OD;Eku pwmvif[m b,fvkdvlpm;vJvkdU
ar;wmeJU rDudk,efu pwmvif[m odyfaMumufp&m aumif;wJhvlbJ?
pwmvif[m aemufxyfoHk;vavmuf touf&Snf aetHk;r,fqdk&if
u&l;&SufeJUol[m pwmvifowfypfwmudk cH&rSmbJvkdUajzw,f?
cifAsm;wkdUESpfa,mufudk pwmvifu bmjzpfvkdUowfrSmvkdU ar;wJhtcg
oluawmh u&l;&Suf&JU rdwfaqG&if;jzpfaevkdUygbJ? 'gayrJh u&l;&Sufuawmh
pwmvifudk *&krpdkufbl;? tJ'Dvkd *&krpdkufwJhtwGuf u&l;&Sufudk pwmvifu
owfrSmbJ? 'kwd, urmppfMuD;twGif;rSm ppfrsufESmwcku u&l;&Suf[m
pwmvifqDudk w,fvDzkef;qufvkdufw,f? tJ'Dtcsdefu pwmvif&JU tcef;xJrSm
wjcm;vlawGtjyif rmvifaumvnf;&dSaew,f? rmvifaumhu
w,fvDzkef;ae&mudk oGm;NyD;ajymwJhtcg u&l;&Sufu rif;eJUigrajymcsifbl;?
pwmvifeJU ajymcsifw,fvkdUajymvkdufw,f? rmvifaumhu pwmvifudk

'Dtwdkif;taMumif;Mum;wJhtcg pwmvifu olrajymbl;?


u&l;&Sufajymp&m&dS&ifrmvifaumhudkyJ ajymyapvkdU aigufvTwfvkdufw,f?
rmvifaumhu w,fvDzkef;qD jyefoGm;NyD; pwmvifu &l;&SufeJY rajymbl;?
ajymp&m&dS&if olYudkyJajymvkdU pum;jyefwJhtcg pwmvifudkyJ igajymr,f?
rif;udkrajymbl;qkdNyD; u&l;&Suf[m w,fvDzkef;udk csypfvkdufw,f? pwmvifudk
u&l;&Sufwa,mufyJ 'Dvkdvkyf&Jw,f? b,folrS rvkyf&Jbl;? tJ'grsKd;udk
pwmvifrMudKufbl;vkdU rDudk,efu OD;Ekudkajymjyw,f?
bm&D;,m;vnf; b,fvkdvlpm;rsKd;vJvkdU OD;Ekuar;wJhtcg olvnf;
tifrwefqdk;wJh vlwa,mufbJ? rmvifaumhudka&m olUtwGuf tE&m,fjzpfrJh
vlawGtm;vHk;udkyg tukefzrf;owfNyD; oltmPmodrf;zkdU pDpOfaewkef;
olUudkvufOD;atmif t&ifzrf;owfvkduf&w,fvkdU rDudk,efuajzw,f? olUudk
b,fvdkjzKwfcs&w,fqkdwm rajymjyEkdifbl;vm;vkdUar;wJhtcg rDudk,efu
ajymEkdifygw,fvkdUajzNyD; bm&D;,m;udk b,fvkdjzKwfcs&w,fqkdwm ajymjyw,f?
olajymjycsuf&JU twdkcsKyfuawmh 'Dvkd?
bm&D;,m;udk jzKwfcszkdUtwGuf acgif;aqmifNyD; pDpOfwJhvluawmh
u&l;&SufbJ? u&l;&Suf[m a&S;OD;pGm rm&S,f blvf*,feif/ rm&S,fZl;aumhwkdYeJU
wkdifyifw,f? tu,f bm&D;,m;&JU ppfykvdyfawGudk pDpOfNyD;wJhtcg
u&l;&Sufudk,fwkdif 0efMuD;csKyf rmvifaumhqDudkoGm;NyD; oludk,fwkdifuawmh
bm&D;,m;udk vlqdk;vkdUxifw,f? rmvifaumhuaum b,fvkdxifovJvkdU
ar;w,f? rmvifaumhu olvJbm&D;,m;udk vlqdk;vkdUxifw,fvkdU
jyefajzwJhtcgusawmhrS u&l;&Sufu 'Dvkdqkd&if rmvifaumhudk
olUtpDtpOfajymjyr,f qkdNyD; avQmufajymw,f?
tJ'DtpDtpOft& aemufaeUusif;yrJh y&DpD'D,ef tpnf;ta0;rSm
bm&D;,m;tay: pGJcsufawG wifNyD;zrf;&r,f? bm&D;,m;&JUvlawGu ckcH&if
olwkdUu ta&;,lzdkU ppfwyfeJU pDpOfNyD;NyDvkdU &Sif;jyw,f? tJ'Daemuf
rmvifaumh[m olwdkUzufudkygrvm;vkdU u&l;&Sufuar;w,f? rmvifaumhu
ygr,fvkdUajzw,f?
aemufaeUtpnf;ta0;pwmeJUwNydKufeuf u&l;&Sufu cifAsm;tay:rSm
pGJcsufwifp&mawG&dSw,fvkdU bm&D;,m;udkajymvkdufw,f? bm&D;,m;u
wifEdkifygw,f? wjcm;ta&;MuD;wJh udpawG NyD;wJhtcg wifwmayghvdkU jyefajzNyD;
pm;yGJcHkay:wifxm;wJh olUvufqGJom;a&tdwfudk zGifhrvkdUvkyfvkdufw,f?
bm&D;,m;[m om;a&tdwfxJu ypwkdaoewfudk xkwfvdrfhr,fvkdU u&l;&Sufu
xifw,f? tJ'gaMumifh u&l;&Suf[m tJ'DvufqGJom;a&tdwfudk
olUvufeJYwtm; ykwfypfvkdufwm vufqGJom;a&tdwf[m pm;yGJckHay:u vGifhNyD;

Murf;jyifay: usoGm;w,f? tJ'Daemuf u&l;&Sufu a[haumif/ rwfwyf&yfvkdY


aigufvdkufwJhtcg bm&D;,m;vnf; vefUNyD; rwfwyf&yfvkdufw,f?
olUwukd,fvHk; qwfqwfwkefaewmudk y&DpD'D,ef tpnf;ta0;wufolwkdif;
jrifae&w,f? u&l;&Suf[m bm&D;,m;&JUaemufudkoGm;NyD; olUvufESpfzufeJU
bm&D;,m;&JU vufESpfzufudk wkyfxm;vkdufw,f? tJ'Daemuf tcef;xJu
tcsufay;vkdufwmeJU wNydKufeuf toifhapmifhaewJh ppfom;awG
tpnf;ta0;cef;rxJ 0ifvmNyD; bm&D;,m;udk ac:xkwfoGm;Muw,f?
1956ckESpfusawmh OD;Ek[m 0efMuD;csKyf&mxl;u xGufNyD; zqyv
jyefvnfzGJUpnf;a&;udk udkifaew,f? tJ'DESpfxJrSm rm&S,fZl;aumh
&efukefudkvmw,f? waeYusawmh rm&S,fZl;aumh[m OD;EkeJY awGU&atmif
zqyvXmecsKyfudk tvnfvmw,f? olwkdUESpfa,mufpum;ajymaeMuwkef;
rm&S,fZl;aumhu OD;Ekudkar;cGef;wckar;w,f?
]]OD;Ek/ wwd,urmppfMuD; jzpfEkdifr,fvkdU cifAsm;xifvm;}}
]]rxifbl;}}
]]bmjzpfvkdUvJ}}
]]wwd, urmppfMuD;jzpf&if yxreJU 'kwd,urmppfyGJMuD;wkef;uvdk
ppfyGJMuD;NyD;wJhtcg ppfEkdifoleJY ppf&IH;olawG usefawmhrSm r[kwfbl;?
tEkjrLAHk;awGaMumifh wurmvHk;avmifpmeJU jymyHkom usefawmhr,f? 'Dvkdb0rsKd;
a&mufrSmawmh ppfjzpfcsifolawG aMumufMuvdrfhr,f xifw,f? rm&S,fZl;aumh
uaum b,fvkdxifovJ}}
]]uRefawmfuawmh OD;Ekvkdrxifbl;}}
]]bmjzpfvkdUvJ}}
]]'DurmrSm ppfyGJawG pjzpfMuwkef;u 'g;awG/ vSHawGudk oHk;NyD;
jzpfcJhMuw,f? tJ'Daemuf av;eJUjrm;awGudk oHk;vmMuw,f? tJ'Daemuf
AHk;MuJav,mOfysHeJU AHk;awGudk oHk;vmMuw,f? vufeufawG[m
wacwfxufwacwf ydkNyD;aMumufp&m aumif;vmw,f? 'gayrJh vlawGuawmh
raMumufMubl;? 'DvufeufawGudk oHk;NyD; ppfjzpfMuwmbJ? tPkjrLAHk;awG[m
t&ifvufeufawGeJU pm&if ydkNyD;aMumufp&maumif;vmw,fqkdwmudk b,folrS
rjiif;Ekdifbl;? 'gayrJh ppfjzpfcsifwJh vlawGMuawmh raMumufbl;?
'DvufeufawGudkoHk;NyD; ppfjzpfMutHk;rSmbJ? tJ'gaMumifh ppfjzpfvm&if
toifhjzpfaeatmif uRefawmfwkdUawmh uRefawmfwkdUwyfawGudk tPkjrLvufeuf
tpGrf;ukef wyfay;xm;wmbJ/}}
]]pwmvif[m cifAsm;udk rMudKufzl;vkdU Mum;zl;w,f? [kwfovm;}}
]][kwfw,f}}

]]ol rMudKufwJhvlawGqkd&if pwmvif[m axmifcscsifcs? rcs&if


qkdufab;&D;,m;udkykdU? 'grSr[kwf&ifvnf; owfypfw,fvkdUMum;bl;w,f?
cifAsm;udkawmh pwmvif[m bmjzpfvkdU 'DvkdrESdyfpufovJ}}
]]uRefawmfh ppfwyfudkaMumufvdkY pwmvif[m 'DvkdrvkyfwmbJ}}
1960-twGif; taxGaxGa&G;aumufyGJMuD; NyD;cgp tcsdefavmufrSm
u&l;&Suf[m tdEd,udktvnfvm&if; Armjynfudk a&mufvmao;w,f?
OD;EkeJYawGUwJhtcg uvuwm;rSm 0efMuD;csKyfae&l;eJU olawGUp&m&dSao;w,f?
OD;EkvJ uvuwm;udk vmygvkdU u&l;&SufuzdwfwmeJU aemufqHk;awGU&wmbJ?
1962 ckESpfxJrSm OD;[m tmPmtodrf;cH&NyD; tcsKyfcef;xJrSm
av;ESpfcGJausmfausmf aecJh&w,f/ 1964 ckESpf atmufwkdbmvxJudk
a&mufvmwJhtcg olUvkdyJ tcsKyfcef;xJudk a&mufaewJh 0efMuD;a[mif;
wcsKdUajymjyvkdU u&l;&Suf[m 0efMuD;csKyf&mxl;u jyKwfusoGm;w,fvkdU
OD;Ekod&w,f/
OD;Ek[m u&l;&Sufudpudk aoaocsmcsmavhvmNyD;wJhtcg u&l;&Suf[m
0efMuD;csKyf&mxl;u tjzKwfcH&wmr[kwfbl;? olU[mol EIwfxGufoGm;wm
jzpf&r,fvkdU wxpfcsqHk;jzwfvkdufw,f? OD;Eku 'DvkdqHk;jzwfwm[m
bmtaMumif;awGaMumifhvJ? 'DtaMumif;awGudk wckpDajymjyyghr,f/
(1) u&l;&SufudkjzKwfzkdUrvG,fbl;? u&l;&Suf[m owdodyf&dSw,f?
olYowdaMumifh ol[matmufqHk;wef;u aeNyD; txGyftxdyfudk
a&mufvmw,fvkdY qdk&if rrSm;Edkifbl;? ol[mb,fvkd owd&dScJhw,fqdkwJh
o"uawGxJu xif&Sm;wJh o"uwcsKdUudk 'Dae&mrSm azmfjycsifw,f? 1953
ckESpfxJrSm bm;&D;,m;vkd tifrwef aMumufp&maumif;wJh vlwa,mufudk
u&l;&Suf acgif;aqmifNyD; jzKwfcscJhw,f? 1957 ckESpfxJrSm y&DpD'D,efu
olUudkjzKwfcswJhtcg olaMumufNyD; xGufray;bl;? A[dkaumfrwDudkac:NyD;
olUudkjzKwfcswJh y&DpD'D,ef tzGJU0ifawGudk oljzKwfcsypfvkdufw,f? y&DpD'D,ef&JU
qHk;jzwfcsufudk tckvdkcHwkduf&Jwm qdkAD,uf,leD,H&JU ordkif;wckvHk;rSm
u&l;&SufwOD;wnf;yJ &dSao;w,f? pwmvifvdk tmPm&Sifawmif
rm&S,fZl;aumhudk ta&;r,l&Jbl;? u&l;&Suf[m rm&S,fZl;aumhudk
umuG,fa&;0efMuD; &mxl;ua&m y&DpD'D,ef tzGJUuyg jzKwfypfvkdufw,f?
(2)
u&l;&Sufudk jzKwfcswJhvlawGudk urmu0kdif;NyD; pGyfpGJcJhMuwJh
rDudk,ef[m u&l;&Suf&JU t&if;qHk; oli,fcsif;bJ? rmvifaumheJY bm;&D;,m;[m
pwmvif vufoyfarG;xm;wJh wynfhawGjzpfovkd b&ufZnuf/ udkpDcsif/

aygha*:eDqdkwJh vloHk;a,mufuvnf; u&l;&Suf vufoyfarG;xm;wJh


wynfhawGjzpfw,f? 'gayrJh q&maombmaom ra&Smifygbl;/ tmPmqkd&if
vkMurSmyJvkdU wzufuajymcsif&if ajymEdkifw,f? tJ'Dvkdajymr,fqkd&if OD;Ek[m
b&ufZnuf/ udkpDcsif/ aygha*:eDwkdUudk wcgrSrawGUbl;wJhtwGuf
rumuG,fEdkifbl;? rDudk,efudkawmh OD;Ek[m tjyif;txef umuG,fvdrfhr,f?
OD;Ek&JUpdwfxJrSm rDudk,ef[m wjcm;[mawGudk vkyfcsifvkyfr,f
u&l;&SufudkjzKwfcswJh tvkyfudkawmh b,fenf;eJUrS rvkyfbl;vkdU OD;Eku
wxpfcs,HkMunfaew,f? vlawGxJrSm oli,fcsif;t&if;awGtay:
opmazmufwJhvlqdk;awG&dSovkd oli,fcsif; t&if;awGtay:
b,fawmhrSoprazmufwJh vlaumif;awGvnf;&dSw,f? rDudk,ef[m
tJ'Dvlaumif;awGxJrSm wa,muftygt0ifjzpfw,fvkdU OD;Ek[m rrdSwfroHk
,HkMunfaew,f?
(3)
u&l;&Suf[m wkdif;jynfudk tkyfcsKyfwJhzufrSm
awmfcsifrSawmfr,f? ygwDudkpnf;&kH;wJhae&mrSmawmh ESpfa,mufr&dSatmif
awmfw,f? pwmvif[m ygwD&JUyxrtwGif;a&;rSL; vkdUomqkdw,f?
ygwD&JUacgif;aqmifMuD;i,fawGeJU b,fawmhrS awGUavhr&dSbl;? nzufqdk&if
wnvHk;t&ufaomufNyD; aeYzufrSm waeYvHk; tdyfaeoljzpfw,f? u&l;&Sufu
'Dvkdr[kwfbl;? ygwDxJrSm ta&;yg t&ma&mufwJh
acgif;aqmifawGeJUtukefawGUw,f? aqG;aEG;w,f? 'Dacgif;aqmifawGrSm
taMumif;MuD;i,f&dS&if vufydkufMunfhraebl;? txl;ulw,f?
pwmvifudkawGUwJhtcg blvf*ifeifwkdU aAmf&kd&kdavmhwkdU
qkdwJhacgif;aqmifawGawmif zdwfzdwfwkefatmif aMumuf&w,f? u&l;&Sufu
'Dvkdr[kwfbl;? ukvor*xJrSm olUzdeyfcRwfNyD;pm;yGJcHkudk acgufwJhtxd
&rf;um;EdkifwJh vlpm;rsKd;jzpfayw,f? &yf&Sif;tvkyform;awGeJY awGUawGU/
v,form;awGeJYawGUawGU/ vrf;ay:uvlwa,mufeJY awGUawGU
tifrwefazmfazmfa&Ga&G qufqHEkdifw,f? oluvnf; t&Tef;awGajymw,f? olUudk
jyefajym&ifvnf; ol&,faew,f? Armjynfvmwkef;u &yf&Sif;oH&kH;u
vlawGtm;vHk; olUudkavqdyfrSm qif;MudKaeMuw,f? tJ'DvlawGxJrSm
atmufqHk;tvkyform;awGtxd ygw,f? tJ'DvlawG[m u&l;&SufeJUawGUwJhtcg
tMumMuD; uGJuGmaeMuwJh aqGrsKd;awGjyefawGUMuovkd wOD;eJUwOD;
0rf;ajrmuf0rf;om &if;&if;ESD;ESD; qufqHaeMuwmudk avqdyfrSm&dSwJh
ArmawGtm;vHk; awGUMu&wmbJ? OD;EkwdkU armfpudkrSm&dSwkef; &yf&Sif;
&kyf&Sifum;wum;udk MunfhcJh&w,f? tJ'Dum;xJrSm pwmvif[m O,sOfwckxJ

aq;wHMuD;udkufNyD; vrf;avQmufvmwmudk awGUwmeJU wNydKifeuf


tvkyform;wa,muf[m vefUNyD;xGufajy;w,f? pwmvif&JUwynfhawGu
'Dvl&JUaemufudkvdkufNyD; pwmvifudk aMumufp&mr&dSygbl;vkdU wrifoufouf
0g'jzefUay;&w,fqkdwm tifrwef xif&Sm;aew,f?
(4)
u&l;&Suf[m tckajymovkd pnf;&kH;a&;eJUqufqHa&;
tifrwefaumif;wJhtwGuf A[dkaumfrwDwzGJUvHk;[m olUtdyfxJrSmxnfhxm;ovdk
jzpfaew,f? A[dkaumfrwDxJrSm wu,fomwkduf&&if rDukd,ef/ b&ufZnuf/
ukdpDcsif/ aygha*:eDwkdU vGifhoGm;r,f? u&l;&SufvGifhoGm;rSm r[kwfbl;?
u&l;&SuftwGuf 'DvlawGudk wkduf&wm[m bm;&D;,m;/ blvf*ifeif/ rdkvkdawmh/
Zl;aumh wkdUudkjzKwfcs&wmavmuf rcufygbl;? (20)Mudrfajrmuf uGefjrLepf
uGef*&ufnDvmcHrSm pwmvifudk &Iwfcs&wmavmuf (Destalinization)
armfqdkvD,efqkdwJh jywdkufxJu pwmvif&JU aq;pdrfxm;wJh tavmif;udk
xkwfNyD; rxifr&Sm; tjcm;ae&mwckrSm oGm;jrKyfypf&wmavmuf rcufygbl;?
(5)
blvf*ifeif/ rdkvdkawmh/ rmvifaumh/ um*ifEdkApfwkdU
y&DpD'D,efu jyKwfoGm;wJhtcg b,fa&mufoGm;MuvJ/ rm&S,fZl;aumhawmf
tifrwef rxifr&Sm;ae&w,f? u&l;&Sufuawmh 'Dvkdr[kwfbl;?
tyef;ajzcsifwJhtcg armpudkeJU rdkifESpfq,favmufa0;wJh pwmvif
tyef;ajzavh&dSwJh &dyfomrSm tyef;ajzw,f? armfpudkudkjyefvmwJhtcg
tdrfaumif;wckrSm ae&w,f? armfawmfum;&w,f? armif;wJhvl&w,f?
olUvHk;NcHKa&;udkapmifhavQmufzdkU oufawmfapmifh&w,f? 'gawGxufydkNyD;
xl;jcm;wJhtcsufwcsuf&dSao;w,f? tar&duef w,fvDAD;&Sif;wck[m
armfpudkrSm u&l;&Sufudk "mwfyHk&kdufcGifh&w,f? qdkAD,uf,leD,HxJrSm
&mxl;tjzKwfcH&wJh acgif;aqmifwa,muf[m 'Dvkdt&kdufcH&zkdUa0;pG?
EkdifiHjcm;om;awGeJU awGU&kHawGU&zkdUawmif cufw,f?
(6)
tmPm&SifEkdifiHawGrSm tmPm&SifawG[m b,fawmhrS
tvkdtavQmuf &mxl;udk pGefUvGwf&kd;xHk;pH r&dS/ aowJhtcg 'grSr[kwf&ifvnf;
qefUusifzuf *dkPf;om;awGu twif;jzKwfypfwJh tcgrSom
&mxl;udkpGefUvTwfMuwJh tpOftvm&dSaewJh twGuf u&l;&Suf[m
usef;rma&;aMumifh &mxl;utvkdtavsmuf EIwfxGufoGm;w,fvkdU
uGefjrLepfygwDu w&m;0if ausnmwmudk wurmvHk;rSm ,HkMunfvufcHolawG
tifrwef enf;w,f? rdkuf&l;&Jpdwf"mwf (Adventurism)

rav;eufwJhpDrHudef;rsm; (Hare-brained Schemes)? yk*dKvfwOD;xJudkom 0dkif;NyD;


MunfnKdatmifvkyfwJh pHepfudk xlaxmifay;jcif; (Cultiveation of
Personality Cult) qdkwJh &Syf&Sif; owif;pmawGxJrSm ygvmwJh
pum;vHk;awGudkom rdrdwkdU MudKufovdk t"dym,fjyefNyD; u&l;&Suf
txkwfcH&NyDvkdU ,HkMunfolawG wurmvHk;rSm waeYwjcm; aygrsm;vmMuw,f?
u&l;&Sufudk wu,fxkwfypf0Hhw,fqkd&if olUudk xkwfypfvkdufw,f
qdkwmudkvnf; ygwDu ausnm0Hh&r,f? u&l;&Suf[m usef;rma&;aMumifh
olUtvkdvdk EIwfxGufoGm;w,fvkdU ausnmaep&mtaMumif; bmrSr&dSbl;?
tJ'gaMumifh OD;EktaeeJYuawmh ygwD&JUausnmcsufudk vufcHw,f?
(7)
u&l;&Suf[m &mxl;u xGufoGm;ayrJh
w&kwfuGefjrLepfygwDay:rSmxm;&dSwJh &yf&Sif;uGefjrLepfygwD&JU oabmxm;/
"e&SifawGeJU Nidrf;csrf;om,mpGm twlwuG yl;wGJaexkdifa&; (Peaceful coexistence with capitalism) qdkwJh u&l;&Suf&JU t"du vrf;pOfawG[m
ajymif;roGm;bl;? b&ufZnufwdkUvlpk[m qufvufNyD; usifhoHk;Muw,f?
u&l;&Suf[m txkwfcH&wmr[kwfbl;? olUtvkdtavQmuf
xGufoGm;wmjzpf&r,fvkdU OD;EkqHk;jzwfwJhtcg 'Dtcsuf[mvnf;
OD;Ektxl;pOf;pm;wJh tcsufjzpfw,f/
(8)
tmPm&SifawG[m aowJhtcg 'DvkdrSr[kwf&ifvnf;
twkduftcHawGu jzKwfcsypfwJh tcgrSom &mxl;udk pGefUvTwfwJhpHepfrSm
tifrwefMuD;us,fwJh tE&m,fawG&dSaew,f? bm&D;,m;udk vG,fvG,feJY
jzKwfypfEkdifwmrsKd; tcgcyfodrf; jzpfcsifrSjzpfr,f? wcgwcgrSm aoG;acsmif;pD;&wJh
tmPmvkyGJawG jzpfay:vmEdkifw,f qkdwmudk u&l;&SufeJY olYvlpk[m
aumif;aumif; oabmaygufw,f? tJ'gaMumifh 'DtE&m,fudk
ausmfvTm;EkdifzkdUtwGuf olwdkU[m pHepfopfwckudk &SmawGUNyD;NyD? tJ'DpHepfopft&
ygwD yxrtwGif;a&;rSL;0efMuD;csKyf? orwtp&dSwJh ta&;yg t&ma&mufwJh
vlawG[m aemifudk &moufyefrjzpf&awmhbl;? olwkdU[m olwkdU&JU&mxl;awGu
u&l;&Sufvkd EIwfxGufay;NyD; atmufuvlawGudk wvSnfhpD
tay:wifay;Muvdrfhr,f? tay:uvlawGu b,fvdkEIwfxGuf&r,f?
atmufuvlawGu b,fvkdwuf&r,fqkdwm awGudk &yf&Sif;uGefjrLepfygwDu
wdwdusus qHk;jzwfxm;NyD;NyD? tJ'D qHk;jzwfcsuftwkdif; aemifudk
&mxl;tajymif;tvJawG qkdAD,uf,leD,HrSm jzpfvdrfhr,fvkdU OD;Ek,lqw,f?
bJvf*&dwfnDvmcH

1961 ckESpftwGif; bJvf*&dwfNrdKUawmfrSm b,ftkyfpkrS rygwJhEkdifiHrsm;


nDvmcHwckudk usif;yw,f? tJ'Dtcsdefu qdkAD,uf,leD,HeJU
tar&duefjynfaxmifpkwkdU&JUpyfMum;rSm wif;rmrI[m tifrwef jyif;xefaew,f?
tJ'gaMumifh wif;rmrIavQmhoGm;atmif txl;MudK;pm;MuzdkU bJvf*&dwfnDvmcHu
tJ'DESpfEdkifiHpvHk;udk arwm&yfw,f? nDvmcHNyD;wJhtcg 0efMuD;csKyfae&l;eJU orw
eu&l;rm;wkdUu 'Darwm&yfcHcsufudk udk,fwkdif,lNyD; armfpudkudk oGm;Muw,f?
orwqdkumEkdeJU tjcm;wa,muf0g&Sifwefudk oGm;Muw,f?
tpDtpOfawG xJrSmygwJhudpawGudk aqG;aEG;NyD;wJhtcg nDvmcHu
xkwfjyef&rJh xkwfjyefcsuftMurf;udk a&;qGJNyD; wifjyMuzkdUtwGuf
a&;qGJa&;tzGJUwckudk nDvmcHu cefUay;vdkufw,f? tJ'DtzGUJxJrSm 0efMuDcsKyf
OD;Ek&JU udk,fpm;vS,ftjzpfeJU c&pf&Sem;rDEGefygw,f? xkwfjyefcsuf tMurf;udk
a&;qGJNyD;wJhtcg bm&ifwefeJU OD;oefUwdkU[m OD;EkeJUawGUMuw,f? xkwfjyefcsuf
tMurf;xJrSm tpa&;vfeJUywfoufNyD; a&;xm;wm wzufapmif;eif;jzpfaew,f?
tpa&;vf-Arm cspfMunfa&;t& 'DxkwfjyefcsuftMurf;udk axmufcHzdkU
roifhbl;xifw,f? xkwfjyefcsuftMurf;udk a&;qGJa&;aumfrDwDrSm c&pf&Sem;rDEGef
wifjywJhpmMurf;[m tawmfuav; rQrQww&dSygw,f? 'gayrJh tm&yftkyfpku
'Dpmwrf;udk y,fypfvkdufw,f? c&pf&Sem;rDEGefvJ olUpmwrf;udkvufcHatmif
tawmf MudK;pm;&Smygw,f? 'gayrJh tm&yftkyfpku vlrsm;aewJhtwGuf
ratmifjrifbl;? tJ'Dawmh xkwfjyefcsuftMurf;udk nDvmcHrSmwifjywJhtcg
tpa&;vfeJY ywfoufwJh tykd'fudkjzKwfNyD; tJ'gtpm; c&pf&Sem;rDEGef&JU pmwrf;udk
vufcHatmifajym&if aumif;vdrfhr,f xifw,fvkdU OD;Ekudk bm&ifwefeJU
OD;oefUwkdUu tMuHay;w,f?
xkwfjyefcsufudk nDvmcHrSm wifoGif;NyD;wJhaemuf
udk,fpm;vS,ftawmfrsm;rsm;u axmufcHNyD;wJhtcg 0efMuD;csKyf OD;Eku
ArmEkdifiH[m tpa&;vfEdkifiHeJU rdwfawGjzpfaewJhtwGuf xkwfjyefcsufxJrSm
tpa&;EkdifiHeJU yofoufNyD;a&;xm;wJhtydk'fudk ArmEkdifiHu axmufcHzkdY
cufygvdrfhr,f? olUtaeeJY ajym&&if tpa&;vfEdkifiHudk omru oludk,fwkdif
rdwfaqGMuD;wOD;tjzpfeJU vufcHxm;wJh orwemqmeJU rdwfaqGEdkifiHjzpfwJh
tD*spfEkdifiHudk olwkdU&JUuG,f&mrSm tjcm;yk*dKvfwOD;OD;ujzpfap/ vlwpkujzpfap
ykwfcwfr,fqkd&if b,fenf;eJUrS iHkUcHrSm r[kwfygbl;? tpGrf;ukefumuG,frSmyJ/
tJ'gaMumifh 'Dxkwfjyefcsufudk ArmEdkifiHuvnf; vufcHEkdifatmif
tpa&;vfeJUywfoufNyD; a&;xm;wJh pmykd'ftpm; a&;qGJa&; aumfrDwD
tpnf;ta0;rSm c&pf&Sem;rDEGefwifjywJh pmMurf;udk xnfhay;apcsifw,fvdkU

OD;Eku ajymjyw,f? OD;Ekukd oD[dk&f 0efMuD;csKyf rpufbm'g em,ueJU


eDaygvfudk,fpm;vS,fwkdUu axmufcHw,f?
tJ'Dtcg nDvmcHu c&pf&Sem;rDEGef&JU pmMurf;udk Munfhcsifw,fvkdU
awmif;qdkw,f? c&pf&Sem;rDEGef&JU pmMurf;udkzwfNyD;wJhtcg nDvmcHu
wnDwnGwfwnf; vufcHvkdufMuw,f? tJ'DnDvmcHtNyD;rSm orwemqmeJU
armf&dkudk&Sifbk&if [mpef&SmwkdUu zdwfwJhtwGuf 1961 ckESpfukefcgeD;avmufrSm
OD;Ek[m tD*spfeJU armf&kdudkEkdifiHwkdUudk tvnfoGm;cJhw,f?
orwemqm tedpa&mufwJhtcsdefrSm OD;Ek[m &mxl;vufrJhjzpfNyD;
AkdvfcsKyfae0if;udk jzKwfcszkdUtwGuf vufeufudkifawmfvSefa&;udk
acgif;aqmifaew,f? tmPmvuf&dSomqkd&if OD;Ek[m olUrdwfaqGMuD;&JU
psmyeyGJudk {uefwufa&mufrSmbJ?
tcef;(30)
(u)
OD;Ek[m b,fvkd vifrsKd;vJ? b,fvkd tazrsKd;vJ? OD;Ek&JU rdom;pk[m
b,fvdkrdom;pkvJ? OD;Ek&JU twKywdxJrSm 'DtaMumif;awGudk rajymvkdU
b,fjzpfrvJ? ajym&rSmaygh?
rjr&DeJU tdrfaxmifuswJhtcsdefwkef;u ukdEk[m
oHk;cGtrsKd;om;ausmif;rSm q&mvkyfaew,f? tJ'gaMumifh tdrfaxmifus
NyD;NyD;jcif; udkEk[m rjr&Dudk oHk;cGac:vmw,f? oHk;cGa&mufvkdU
wvavmufawmif r&dSao;cif waeUreufrSm udkEk[m olUrdef;r rjr&D
xrif;csufaewJh rD;zdkcef;xJudk ol0ifaeustwkdif;0if/ rjr&Dtem;rSm
olxkdifaeus twkdif;xdkif? olwkdUESpfOD;[m wOD;udkwOD; usDp,faeustwkdif;
&efpvkduf/ aemufajymifvkduf/ &,fvkdufarmvkdufeJU aysmfwNyHK;NyHK;
armfrqHk;Ekdifatmif jzpfaeMuwkef; udkEk[m bmjzpfrSef;rodbl;? a'goaxmif;ueJ
xGufvmw,f? tJ'gaMumifh yg;pyfu (oGm;)vkdU aigufvkdufNyD; rjr&D&JU ykcHk;udk
wGef;ypfvkdufw,f? tJ'Daemuf udkEk[m &SL;&SL;&Sm;&Sm;eJU tcef;jyifzufudk
xGufoGm;w,f? udkEk[m rD;zdkcef;xJuxGufvmwm tdrfa&SUudkra&mufcif
pdwfajyoGm;NyD;? tJ'gaMumifh rD;zdkxJudkjyef0ifvmwJhtcg rjr&Dudk rD;zdkxJrSm
rawGU&awmhbl;? tJ'DawmhrS trsm;MuD; vefUoGm;NyD; tdrfaemufavScg;uqif;?
rjr&Dwa,muf 'DzufavQmufvmwmrsm; awGUrdovm;vdkU
tdrfeD;em;csif;awGudkavQmufar;&if; udkEk[m tMuD;tus,f
jymavmifcwfaew,f? b,folUudkrSar;vkdUr&wJhtcg tdrfem;u
ausmif;om;wynfh uav;wa,mufudkac:NyD; pdk;&drfwMuD; jzpfaewJh udkEk[m

rjr&Dudk ajcOD;wnfh&mavQmuf&Smaew,f? wem&DavmufMumvkdU rawGU&awmhrS


tdrfjyefvmwJhtcg rjr&D[m olUypnf;awGudk xkyfykd;aewmawGU&w,f?
udkEkvnf; 0rf;omtm;&eJU (a[;) rjr&DvkdUac:NyD; rjr&D&JUvufudk
oGm;udkifvkdufw,f? rjr&D[m bmrSjyefrajymbl;? olUvufudkifxm;wJh
udkEk&JUvufudk cgypfvkdufw,f?
rjr&D ighudkpdwfqdk;oGm;ovm;vdkU udkEku ,k,k,,ar;w,f?
rjr&DbmrSjyefrajymbl;? igatmfrdwm rSm;oGm;ygw,fuGm?
igtrsm;MuD;awmif;yefygw,f? pdwfrqdk;ygeJUuG,fvkdU udkEkuqufajymw,f?
tJ'Dtcg rjr&D[m oluawmh udkEkudkcspfwJhtwGuf armifbGm;rdbawGudk ypfNyD;
udkEkaemufudk vdkufcJhw,f? tckawmh udkEk[m olUtay:rSm rMuifembl;?
olUykcHk;udkwGef;NyD; atmfaiguf&ufavjcif;vkdY awG;rdw,fxifyg&JU?
pum;rajymEkdifbl;? rsuf&nfawGusvmw,f? igrSm;oGm;ygw,fuGm?
onf;cHygvdkU udkEkxyfNyD; awmif;yefwJhtcg usryef;waemfudk jyefr,fvdkU
rjr&Du ajzw,f? udkEkvnf; jAKef;ueJqdkawmh bmrSrajymEkdifbJ rjr&Dudk
tHhtm;oifhNyD; Munfhaew,f? tawmfuav;MumawmhrS rjr&D pdwfajyoGm;atmif
&,fp&marmp&mawGudk avQmufajymw,f? rjr&Duawmh r&,fbl;?
rsufESmxm;cyfwif;wif;eJU xdkifaewmbJ? tJ'gaMumifh rjr&Duvnf;uG,f?
tnmom; qDonfzdk;aqmif usaewmbJ? qDonfzkd;aqmifqdkwJh taumif[m
olrMudKufwm wckwckeJY awGU&&if xpfceJqkd tnmjyefawmhr,fqkdNyD;
olUwaumufzmuav;udk ajy;qGJvkdufwmbJ? rif;uvnf; 'D
qDonfzdk;aqmifvdk xpfceJqkd yef;waemfjyefzdkU txkyfjyifwm
raumif;bl;uGmvkdU udkEku &,fNyD;qufajymw,f? 'DysufvHk;udkvnf;
rjr&Dur&,fbl;? yef;waemfudk oljyefr,fqdkwJh taersKd;eJU cyfwif;wif;
xkdifaewmbJ? tJ'gaMumifh udkEk[m rsufESmNyHK;pdpdeJU rjr&D&JUvnfyif;udk
tomzufNyD; uJ-a&Tjra&/ rif; 'Davmufjyefcsif&if yef;waemfudkigvkdufydkUr,f?
'gayrJhrif;[m yGJxJu rdef;rvkdawmh rvkyf&bl;aemf? yGJxJrSm
vifr,m;ESpfa,muf&efjzpfMuw,f? tJ'Dawmh rdef;ru &IdufMuD;wiifidk,dkNyD;
olUrdbawGqDudkjyefr,f? c&D;p&dwfay;vdkU vifqDrSmawmif;w,f? vifu
aiGig;usyfxkyfay;vkdufw,f? tJ'Dtcg rdef;ru 'Dig;usyfwnf;eJY ravmufbl;?
'g[mtoGm;p&dwfyJ Sdao;w,f? tjyefpm;&dwf
ig;usyfxyfay;tHk;vkdUawmif;w,f? rif;vnf; yef;waemfa&mufNyD;
ighudkatmufarhwmeJU 'Dudkjyefvmcsif&if ukdudkEka&/ usrudk vmac:ygvkdU
pmra&;vkdufeJUq&m/ udk,fuawmh vmac:rSm r[kwfbl;vdkU ysufvHk;
xkwfvkdufjyefw,f? rjr&Dvnf; 'DysufvHk;udkMum;&awmhrS pdwfawG

tawmfajyoGm;w,f xifyg&JU? udkEkudk NyHK;NyD;Munfhaew,f?


watmifhavmufMumawmhrS 'Dbdef;pm;[m odyfcRJwmyJvkdU olUvifawmfarmifudk
jyefNyD; avSmifvkdufw,f? olwkdUESpfa,muf xrif;csuf&atmif rD;zdkcef;xJudk
vufwGJNyD; jyef0ifoGm;wJhtcg aps;xJu0,fxm;wJh bJom;[m
wjcrf;r&dSawmhbl;? aMumifpm;ypfvkdU ukefoGm;NyD/
'Dvkd 0l;0l;0g;0g;eJU xxjzpfwJh nmOfqdk;udk OD;EkrMudKufbl;?
[if;tdk;wckxJudk rpifwa&G;om;avmuf usoGm;&if 'D[if;tdk;[m
pm;vkdUrjzpfawmhbl;? oGefypfvkduf&ovkd 'DOmOfqdk;0ifNyD; aESmufvkduf&if OD;Ek&JU
aumif;oavmuf aumif;wmuav;awG[m oHk;r&atmifjzpfjzpf
oGm;w,fqkdwm aoaocsmcsm oabmaygufaewJh OD;Ek[m 'DnmOfqdk;udk
b,frSmcspfEkdifyghrvJ? 'gayrJh 'DnmOfqkd;uawmh OD;Ekudk cspfw,fxifw,f?
OD;Ek[m 'DnmOfqdk;udk b,fvkdpGefUypfvkdUrS r&bl;? a&Tyef;aigufawmufeJU
a*GavQmuf&dkufaewJh tcsdefupNyD; touf(60)ausmf/ (70)wGif;udk OD;Ek
a&mufvmwJhtxd 'DnmOfqdk;[m olUaemufwaumufaumufvkdufaewmbJ?
a':jr&D[m 'DnmOfqdk;eJUawGUp av;ig;Mudrfavmuf wkef;uawmh
tawmfMuD; vefUoGm;aumif; vefUoGm;ygvdrfhr,f? 'gayrJh tawmfuav;
Mumvmawmh &dk;oGm;w,fxifyg&JU? w,f rNzHKawmhbl;? OD;Eku
'DvkdatmfvkdufNyD;qkd&if aemufrMumcif OD;Ekbmvkyfawmhr,fqkdwm olodaeNyD;?
tJ'gaMumifh apmifacgif;NrD;jcHKNyD; tdyf,may:rSm vSJtdyfaevdkufw,f?
aemufig;rddepfavmuf MumwJhtcg OD;EkvmNyD;acsmh&wmbJ? wcgcgusawmh
a':jr&D[m 'Dvkd tatmfcH&wJhtcg OD;Eku acsmhaeustwkdif; vmracsmh&if
xrif;pm;cef;xJudk xrif;pm;&atmif rvmyJ olUtcef;xJrSm
vJStdyfaevdkufw,f? tJ'Dtcg OD;Ek[m racsmhyJaevdkU&rvm;? OD;Ek vmacsmhNyD;
xrif;pm;cef;xJudk twif;vufqGJac:oGm;wJhtcg a':jr&D[m onf;ajcawG
MudKufNyD; NyHK;pdNyHK;pdeJU xrif;pm;cef;xJ vkdufoGm;w,f? wcgwcgusjyefawmh
a':jr&D[m olUtdyfcef;wHcg;udk txJuaeNyD; rif;wHk;xdk;xm;w,f? OD;Eku
tjyifzufu aeNyD; tifrwef acsmhwJhtcg zGifhay;w,f? tJ'Daemuf OD;Eku
xrif;pm;oGm;&atmif ac:&if yxrwcg/ ESpfcg [efvkyfNyD; jiif;ygao;w,f?
OD;Eku olUvufudkqGJNyD; ac:oGm;wJhtcg rvdkufcsifovkdvdk/ bmvkdvkdvkyfNyD;
NyHK;pdpdeJU vkufoGm;w,f? tatmfrif;om;eJU tacsmhcH a'0DwkdU[m
tckvkdrMumcP ESpfyg;oGm;aewmudk jrif&wJh orD;vwf oef;oef;Ek[m
tawmfrsufpdaemufvmw,f xifw,f? waeUusawmh xrif;pm;cef;xJudk
wa,mufuvufqGJ/ wa,mufu NyHK;pdpdeJU 0ifvmwJh rif;om;eJU
rif;orD;udkMunfhNyD; azazwkdU ararwdkU[m uav;awGvdkyJ? 'DvkdwusufusufeJU

cPcPjzpfaewm bmaumif;ovJ? ckeu atmfvdkufwkef;u rsm;jzifh tdrfrsm;


jydKusoGm;rvm;awmif atmufarh&w,f? NyD;awmhvnf; bmrSr[kwfbl;? 'gbJ?
aemufudk 'DvkdrjzpfMuygeJY qkdwmtxd orD;vwfu tazeJUtarudk Mo0g'
ay;cJh&bl;w,f?
waeUrSm acgif;&if;u udkEkaewJh tdrfuav;udk a':jr&DeJY
orD;MuD;pef;pef;wdkU pum;vmajymaeMuw,f/ om;trd? om;tzoHk;a,muf
ajymaeMuwJhtxJrSm wa,mufudkwa,muf
aemufajymifaewmawGvnf;ygw,f? awmifa&muf ajrmufa&mufawGvnf;
ygw,f? olwkdUoHk;a,muf&JU rsufESmxm;awGudk Munfh&wm tawmfaysmfaeMuyHk
ay:w,f? wem&DavmufMuawmh OD;Ek[m jAKef;ueJ &SL;&SL;&Sm;&Sm; jzpfoGm;NyD;
oGm;uGmvkdU rjr&Dudk aigufvkdufyga&m? om;trdESpfa,mufpvHk;
q,fpuefUavmuf OD;Ekudk tHhtm;oifhMunfhaeNyD; a':jr&D[m pdwfqdk;qdk;eJU
olUtdrfzufudk jyefoGm;w,f? azazatmfvkdufrSjzifh t&rf;MuD;yJ? arharhpdwfudk
tawmfudkxdckdufoGm;w,f? vkdufacsmhvkdufygtHk;vdkU orD;MuD;pef;pef;Eku
olUtazudk wkdufwGef;w,f? OD;Ek[m xkdif&murxyJ NidrfNyD;awmh olUa&SU
wnfhwnfhudk pdkufMunfhaew,f? olUtazudk ajymvkdUr&wmeJU pef;pef;vnf;
olUtaraemufudk vdkufoGm;w,f? (2)rdepf (3)rdepfavmufMumwJhtcg
pef;pef;[m olUtartcef;xJu OD;Ekudk jymjymovJ vSrf;ac:w,f? OD;Ek
ujymu,m vkdufoGm;wJhtcg a':jr&D[m olUtdyf,may:rSm tr,fav;?
tr,fav;eJU atmfaewmudk awGU&w,f? a':jr&D[m aoG;tm;avQmholqdkawmh
olUaoG;tm;[m 'D*&Dw&m ausmfausmfavmuf&dSrS aeEdkifw,f? w&mhwq,f
avmuftxd wufvm&ifawmif acgif;udkufvkdU raeEkdifbl;? aoG;tm;usaq;udk
csufcsif;aomuf&w,f? olUudkaoG;tm; wkdif;ay;aeus orD;vwf oef;oef;u
aoG;tm;wkdif;MunfhwJhtcg aoG;tm; (140)&dSaew,f? tJ'gaMumifh
aoG;tm;usaq;eJU pdwfNidrfaq;udk csufcsif;wkduf&w,f?
orD;vwfoef;oef;Ek[m rsuf&nf0kdif;aewJh rsufvHk;awGeJY MunfhNyD; tJ'Dvkdom
MuyfMuyfatmf? araraooGm;vdrfhr,fvkdU olUtazudktjypfwifw,f? OD;Ek[m
tdyf,mab;rSmxkdifNyD; a':jr&D&JU vufarmif;udk ,k,k,,ESyfay;ae&if;
rjr&Duvnf;uGm? igatmfwmawG[m r&kd;ao;bl;vm;? igatmfrd&if
ig;rdepfavmufonf;cHyg? igvmNyD; awmif;yefyghr,fvdkU igajymxm;wmyJuG,f?
tckvkdjzpf&wm[m igpdwfraumif;ygbl;uGmvkdU OD;Eku a':jr&Dudk
ESpfodrfhaew,f? OD;Ek[m olUrdef;r&JU vufarmif;tkd;udk qufESdyfay;ae&if;
olUorD;vwf oef;oef;Ekzufudk vSnfhNyD; orD;a&/ arharhudk tdkAmvfwif;wcGuf
aysmfcJhyguG,fvkdU ckdkif;vkdufw,f? tdkAmvfwif; a&mufvmwJhtcg oludkifNyD;

aomufEkdifygw,fvkdU a':jr&Dajymwmr&awmhbl;? tdyf&if;aomufwJh


c&m;uav;xJudk OD;Ekudk,fwkdifxnfh/ at;atmifZGef;eJU udk,fwkdifarTNyD;
a':jr&Dudk udk,fwkdif wkdufay;aew,f/
aemufig;rdepfavmuf MumwJhtcg a':jr&D&JU vufarmif;tdk;udk
tomESdyfay;ae&if; tvum;yguGm? olwkdYtarudk atmfw,fqkdNyD;
igomeHr,fysufaewm? atmfwkdif; igt&IH;ay;&wmcsnf;yJ? awmif;yef&wmeJU
igacsmh&wmcsnf;yJ/ igatmfwmudk eifwkdUtar wu,fpdwfqdk;r,f xifovm;?
ar;MunfhMuprf;? eifwkdUtar rSefrSefajymr,fqdk&if pdwfrqdk;bl;vdkY ajym&rSmbJ?
bmjzpfvkdUvJqkdawmh iguatmfNyD;wkdif; olu tacsmhcH&w,fqkdawmh
tatmfcH&wkdif; 'D[mrMuD;u ZdrfawGUaew,f? [kwfovm;? r[kwfzl;vm;
qkdwmar;MunfhMuprf;vkdU OD;Eku a':jr&Dudk Munfq,faew,f? azazaemf/
'gbJ? 'DwcgaoG;tm;wufvm&if orD; wkdif;ray;awmhbl;vdkU olUtazudk
pdwfwkdwdkeJU orD;vwf oef;oef;u jyefajymw,f? [kwfom;yJ azazvkdU
orD;MuD;pef;pef;Ekuvnf; olUtarzufu 0ifNyD; umuG,fvkdufjyefw,f?
a':jr&Duawmh bmrSrajymbl;? NyHK;aew,f/
OD;EkeJY a':jr&DwdkY[m 'Dvdk wusufusufjzpf&wm aiGa&;aMu;a&;rSm
oabmcsif; rwdkifqdkifvdkY jzpf&wmvm;/ r[kwfygbl;/ olwdkYESpfOD;
tdrfaxmifusvmwm tESpfav;q,f ausmfvmNyD/ tJ'D tESpfav;q,f twGif;
aiG&SdwJhtcgawGeJYvnf; awGYcJh&zl;w,f/ rSdwJhtcgawGeJYvnf; awGYcJh&zl;w,f/
SdwJhtcgawGrSm olwdkYESpfOD;[m pdwfwloabmwl vSLMuw,f/ oHk;Muw,f/
r&SdwJhtcg olwdkYESpfOD; 'DvdkaeMuwmbJ/ rylygbl;/ tJ'gaMumifh
aiGa&;aMu;a&;eJY ywfoufNyD; OD;EkeJY a':jr&DwdkY[m wcgrS wusufusuf
rjzpfcJh&zl;bl;/
'Dvdkqdk&if EdkifiHa&;rSm olwdkYESpfOD; oabmuGJvGJrIawG &SdaevdkYvm;/
'Dvdkvnf; r[kwfygbl;/ a':jr&D[m EdkifiHa&;rSm pdwfr0ifpm;wJhtwGuf
oabmuGJvGJp&m taMumif; wcgrS ray:cJhzl;ygbl;/
tJ'Dvdkqdkjyef&if ukdEk[m rjr&Dudk ESpfESpfumum rcspfvdkYvm;/
cspfwmaygh/ cspfwmrS odyfcspfwmyJ/ 'Dae&mrSm tcspf om"uuav;wckudk
azmfjy&tHk;r,f/ tdrfaxmifuspwkef;u udkEkeJY rjr&DwdkY[m
ESpfa,mufwnf;xdkifNyD; pum;awG ajymaeMuwkef; udkEku rjr&D&JU ezl;udk
ZwfueJ wtm;udkufvdkufw,f/ rjr&D[m kwfw&ufqdkawmh vefYoGm;w,f/
emvJ odyfemwJhtwGuf atmfvdkufwm i,foHawGyg,lwmyJ/ bmjzpfvdkY
udkufwmvJvdkY rjr&Du ar;wJhtcg udkEku cspfvdkY-vdkY jyefajzw,f/
udkufwm[m b,favmufjyif;ovJ qdk&if rjr&D&JU ezl;rSm oHk;av;&ufavmuf

udkEk&JU oGm;&mBuD;awG xifaew,f/ ezl;u t&mawG[m bmjzpfwmvJvdkY


rdwfaqGawGu ar;wJhtcg acsmfvJvdkY ezl;xdoGm;w,fqdkNyD; rjr&Du
vSdrfhxm;&w,f/
udkEk[m rjr&Dudk cspfovm;? rcspfbl;vm;qdkwJh udprSm oHo,
&SdzdkYrvdkygbl;/ udkEku cspfovdk udkEkudkjyefNyD; cspfwJh rdef;r[m wavmuvHk;rSm
rjr&D wa,mufwnf; &Sdw,fr[kwfvm;/ tJ'Dawmh udkEk[m rjr&DudkrS rcspf&if
b,folYudk cspf&tHk;rvJ/
atmfwJhaigufwJh tcdkuftwefY uav;rSmom olwdkYESpfOD;udk Munfh&wm
pdwfnpfp&m aumif;w,f/ usefwJhtcsdefawGrSmqdk&if olwdkYESpfOD; qufqHwm[m
vifeJYr,m; qufqHwmvdkvnf; r[kwfbl;/ tifrwefcspfwJh
oli,fcsif;ESpfa,muf qufqHovdk wa,mufeJYwa,muf pvdkuf? aemufvdkuf?
ajymifvdkufeJY vkyfaeMuwmawGudk Munhf&wm aysmfp&mBuD;bJ/
'DrQom ruao;ygbl;/ xrif;pm;MuwJhtcg [if;aumif;awG
ygvm&if aumif;ayhqdkwJh [if;zwfawGudk udkEk[m rjr&Dyef;uefxJ t&ifqHk;
cyfxnfhw,f/ rjr&D[m bJ tonf;tjrpf? Muuftonf;tjrpfudk
odyfBudKufw,f/ tJ'gawG ygvmwJh aeYawGrSmqdk&if 'Dtonf;tjrpfawGudk
b,fom;? b,forD;rS rpm;&bl;/ rjr&Dyef;uefxJ olYudkudkEku t&ifqHk;
cyfxnfhvdkufwmbJ/ rjr&Duvnf; tJ'D tonf;tjrpfawGudk olY udkudkEk
pm;apcsifwJhtwGuf udkEk&JU yef;uefxJ jyefxnfhay;vdkufw,f/ udkEkuvnf;
rjr&D pm;apcsifwJhtwGuf rjr&D&JU yef;uefxJudkyJ jyefxnfhay;jyefw,f/ tJ'Dvdk
tjyeftvSef xnfhay;aewJhtcg ab;uMunfhaewJh om;orD;awG[m
rsufpdaemufvmw,f xifyg&JU/ azazwdkY? ararwdkY jrefjrefpm;csif
pm;ypfMuaemf/ tvpfokwfzdkY tem;rSm pGefawGapmifhaeMuw,fvdkY
0dkif;NyD;aemufMuw,f/ tdrfaxmifusp &efukefrSmaeMuwkef;u udkEk[m
tjyifxGufNyD; tdrfjyefzdkY tcsdefuswJhtcg olYtdwfxJrSm ydkufqH&Sd&if odrfBuD;aps;
[if;&Guf[if;oD;wef;rSm a&mif;aewJh Muufom;okyfqdkifudk tNrJwrf;oGm;w,f/
roGm;yJaevdkY rjzpfbl;/ tJ'DqdkifrSm rjr&D tifrwefBudKufwJh
Muuftonf;tjrpfokyfudk 0,fNyD;rS tdrfjyefavh&Sdw,f/
tJ'DrQvnf; ruao;ygbl;/ rjr&D aexdkifraumif;wJhtcg udkEk
b,fvdkjyKpkw,fqdkwm tjyifvlawG jrifapcsifw,f/ aq;wdkufHkrubl;/
y&dwfvJ tBudrfaygif;rsm;pGm &Gwfay;w,f/ aexdkifraumif;&if orm;uk
wckwnf;eJY rvHkavmufbl;/ bk&m;ukvnf; vdkw,fqdkwm udkEk trsm;BuD;
,Hkw,f/ 'Dvdk y&dwf&Gwfay;HkeJY tm;r&ao;bl;/ olcspfwJh rjr&Dudk udk,fzd&ifzd
MuifMuifemem jyKpkay;vdkufao;w,f/ tJ'Dvdk jyKpkay;aewmawGudk Munfh&wm

odyftm;usp&mBuD;ygbJ/
tJ'Dvdkqdk&if tESpfav;q,fausmftwGif; tBudrfaygif; ESpf&mxufreJ
atmfaigufcJh&wJh taMumif;awG[m b,favmuf BuD;us,fwJhtaMumif;awGvJ/
rSwfrdorQxJu enf;enf;avmuf jyefajym&tHk;r,f/
tdrfaxmifuspwkef;u udkEk[m reufuwnf;u xGufoGm;wm
aeYvnf(2)em&DavmufrS jyefvmw,f/ tJ'Dtcsdefxd rjr&D[m aeYvnfpm
rpm;&ao;bl;/ udkEkudk apmifhaew,f/ udkEku tcsdefeJYpm;yg/ olYudk rapmifheJY/
tqmvGefoGm;&if a&m*gjzpfwwfw,fvdkY rjr&Dudk ajymw,f/ 'gayrJh
aemufwBudrfrSmvnf; rjr&D[m 'DvdkyJ apmifhaew,f/ wwd,tBudrfusawmh
udkEk xaigufwmygbJ/
udkEk[m pmGufpmwrf;awGudk rjr&DqDrSm tyfxm;avhSdw,f/
olvdkcsifvdkY jyefawmif;wJhtcg wcsdKUpm&GufawG[m aysmufaew,f/
pdwfaumif;aewJh tcgawmh ta&;BuD;wJh pm&GufjzpfayrJh aysmufoGm;wJhtwGuf
udkEk bmrSrjzpfbl;/ 'gayrJh pdwftcefYroifhwJhtcg ta&;rBuD;wJh
pm&Gufuav;udk awmif;r&wmeJYvnf; xaigufypfvdkufwmbJ/
wcgwcg vlwcsdKU udkEkqDudk vmwwfw,f/ tJ'DvlawGu udkEkudk
udpwckck ajymwJhtcg udkEk[m odyfoabmusoGm;w,f/ tJ'DvlawG
jyefoGm;wJhtcg 'Dvlawg ajymoGm;wm odyfaumif;wJh taMumif; udkEku rjr&Dudk
0rf;om;tm;& azmufonfcsw,f/ tJ'Dtcg rjr&Du udkudkEk 'DvlawGudk odwm
b,favmufMumNyDvJvdkY ar;w,f/ rMum;ao;ygbl;/ tckrS odwmyJvdkY
udkEkuajzw,f/ tckrS odwmyJvdkY udkEkuajzw,f/ tJ'Dtcg rjr&Du udkudkEk[m
wzufom;udk odyf,HkvG,fw,f/ csifhcsdefNyD;rS ,HkygvdkY r,m;taeeJY owday;&if
olYudk ,HkvG,fw,fvdkY ajym&rvm;qdkNyD; udkEku xaigufwmbJ/
udkEk[m wa,mufa,mufu tifrwefpGrf;w,f qdkNyD; aq;enf;wck
ay;vm&if tJ'Daq;udk csufcsif;azmfwmyJ/ tJ'Daemuf oludk,fwdkifvnf;
pm;Munfhw,f/ olrsm;udkvnf; tpm;cdkif;w,f/ tprSawmh rjr&D[m
bmrSrajymbl;/ MunfhaewmyJ/ waeYrSm udkEkazmfxm;wJh aq;wckudk rdwfaqG
trsdK;orD;wa,mufu EdIufpm;vdkufw,f/ 'Daq;[m wcgpm;&if a&G;aphavmuf
pm;&w,f/ 'gudkrodwJhtwGuf tJ'D trsdK;orD;[m uGrf;oD;wjcrf;pmavmuf
pm;vdkufrdw,f/ rMumcif wudk,fvHk; ylvmNyD; tawmfzsm;oGm;w,f/ tJ'Dtcg
rjr&Du udkudkEk[m aq;taMumif;udkvJ em;vnfwmr[kwfbl;/ tJ'Dawmh
aq;awGazmfNyD; vlawGudk avQmufauR;ae&if vlawGudk avQmufowfaeovdk
jzpfvdrfhr,fvdkY udkEkudk owday;w,f/ ol apwemaumif;eJY vkyfwJhtvkyfudk
vlawGavQmufowfwJh tvkyfvdkY ajym&rvm;qdkNyD; udkEk[m xaigufwmbJ/

udkEkrSm rdwfaqGwa,muf&Sdw,f/ 'DrdwfaqG[m urXmef; rMumcP


xdkifwmudk oludk,fwdkif awGUbl;wJhtwGuf udkEk[m tJ'Dvludk
vlaumif;wa,muf tjzpfeJY odyf,Hkaew,f/ tJ'Dvl[m
t&ufcGufykef;ckwfaew,f qdkwJhowif;udk rdwfaqGwa,mufqDu rjr&D
Mum;vmw,f/ rjr&Dvnf; owday;wJh taeeJY udkEkudk 'Dowif;
ajymjyvdkufw,f/ ol,HkaewJhvludk 'Dvdk ajym&rvm;qdkNyD; udkEku
xaigufwmbJ/
tESpfav;q,fausmftwGuf tBudrfaygif; ESpf&mavmuf OD;EkeJY
a':jr&DwdkY wusufusuf jzpfcJhMu&wJhtxJrSm tckajymcJhwmrsdK;awG[m
w&mhudk;q,fausmfavmuf ygvdrfhr,fxifw,f/
tdrfaxmifuspwkef;u rjr&D[m tckvdk tatmftaiguf cH&wJhtcg
ol[mb,fvdk vlpm;rsdK;rsm; ,lxm;rdygvdrfhrvJvdkY olYukd,fol tjypfwifwJh
taeeJY awG;rdaumif; awG;rdygvdrfhr,f/ [m-'Dvdk r[kwfao;bl;/
awG;rddaumif; awG;rdr,fqdkwJh pum;[m ayghawmhawmh jzpfaew,f/ rjr&D[m
{uefrkcs awG;&r,f/ 'gayrJh wESpfavmuf Mumvmawmh rjr&D[m
udkEktaMumif;udk aumif;aumif;odoGm;NyD/ ArmawG ajymaeus pum;twdkif;
ajym&&if udkEk yg;pyf[vdkufwmeJY zif0rSm csD;b,fESpfwHk; &Sdw,fqdkwmtxd
rjr&D odaeNyD/ tJ'Dvdk odvmwJh twGuf olwdkYvifr,m; b0[m
te,fxdkifvmwJhtcg rjr&DuvJ racbl;/ rMumcP udkEkpma&;aewJh ae&mudk
rjr&DvmavhSdw,f/ tJ'DvdkvmNyD; udkEkxdkifaewJh ukvm;xdkif vufwef;ay:rSm
wifyg;vTJxdkifw,f/ olYvufwzufudk udkEk&JU ykcHk;ay:rSm wifvdkufNyD;
a[harmifEk - rif;ra&;wwfwmSd&if ighudkajymaemf/ iga&;ay;r,fvdkY
olYudkudkEkudk Munfp,fvdkufw,f/ udkEku [kwfuJh? uRefawmfajymyghr,fvdkY
jyefajymvdkufwJhtcg rjr&D[m olY[mol oabmawGusNyD; &,fvdkufwm
wcgwcg tlwufaew,f/
wcgwcgusawmhvnf; udkEk pm;yGJcHkem;u yufvufukvm;xdkifrSm
xdkifNyD; udkEk pma&;aewmudk vSrf;vSrf; pum;ajymaew,f/ udkEkuvnf;
wcgwcg rjr&D ajymovdk jyefajymw,f/ wcgwcgusawmhvnf; pma&;p&mawG
rsm;aewJhtwGuf tem;u yufvufukvm;xdkifay:rSm tdyfaetHk;uGm/ ig
pma&;vdkuftHk;r,fvdkY udkEkuajym&if rjr&D[m ukvm;xdkifay:rSm tdyfaewmyJ/
wcgwcgusawmh udkEku 'Dvdk awmif;yefvdkYr&bl;/ olysif;vdkY
pum;ajym&atmif vmwmqdkNyD; pum;awG avQmufajymaewmyJ/ wcgrSmawmh
rjr&Dudk pdwfqdk;atmif pvdkuf&if rjr&D xGufoGm;rSmyJvdkY wGufNyD;
ig;pdrf;onfrqdkwm odyfpum;rsm;w,f/ tpu rif; ig;pdrf;onfrrSef;od&if

igr,lygbl;uGmvdkY udkEkuajymvdkufw,f/ tJ'Dtcg rjr&Du udka&TEka& 'D


ig;pdrf;onfru r,l&if &Sifhudk b,frdef;rursm; ,ltHk;rSmvJvdkY
jyefwG,fvdkufw,f/ udkEk[m 'Dvdk twGufcH&wmudk odyfpdwfqdk;w,f/
][kwfwmqdk emvdkcHcuf trsufxGuf} qdkwmrsdK;yJ xifyg&JU/ tJ'gaMumifh rjr&Dudk
rsufvHk;jyL;MunfhNyD; acG;r? iguawmh Munfpm;wm/ olu
t[kwfjyefwG,fw,fvdkY uRJNrD;wdkwdkeJY a[mufvdkufw,f/ rjr&D[m
olwG,fvdkufwJhtwGuf olYvifawmfarmif ab;atmifhoGm;wmudk
odyfoabmusw,f/ tJ'gaMumifh rjr&D[m ukvm;xdkifay:rSm &,fNyD;
xvmw,f/ udkEktem;udk a&mufwJhtcg vufnSdK;eJY udkEk&JUyg;udk xdk;NyD; udka&TEk
Sifh[mu w&m;&JUvm;/ udk,fuolrsm;udk wG,f&wkef;uawmh [J[J[J[JeJY
rsufESmBuD;udk TifaewmyJ/ olrsm;u jyefwG,fwmudk cH&awmh I;I;&Sm;&Sm;eJY
rsufvHk;BuD;udk jyL;aewmyJvdkY ajymNyD;rS yufvufukvm;xdkifay:rSm
jyeftdyfaew,f/ rjr&Dajymwm rSefaewJhtwGuf udkEkvnf; bmrS
rajymawmhygbl;/ pmqufa&;aevdkufw,f/
udkEk[m rjr&DeJY tdrfaxmifuspESpfrSm wESpfvHk; twlwlae&w,f/
aemufwESpf yef;waemfausmif;rSm jyefNyD; tvkyfvkyfwJhtcg twlwlae&w,f/
udkEk Oya'wef;udk wufwJhtcg olwdkYESpfOD;[m wESpfvHk; twlwl
rae&awmhbl;/ udkEk[m wuodkvfu jyefvmwJh tcgavmufrSmom cPavmuf
awGU&w,f/ wuodkvfuxGufNyD; udkEk[m olYoli,fcsif; ESpfa,mufjzpfwJh
udkvSaz? ukdxGef;tHkwdkYeJY twlwl trsdK;om;wuodkvfwck xlaxmifzdkY
BudK;pm;aewJhtcg taMumif;rnDnGwfwJhtwGuf udkEk[m rjr&Dudk olYqDrSm
ac:rxm;Edkifbl;/ wcsdefrSmawmh udkEk[m rjr&DqDudk cPjyefvmw,f/ &efukefudk
jyefcgeD;wJhtcg rjr&Du olvnf; vdkufcsifw,fvdkY ajymw,f/
]]aemufawmhac:ygr,fuG,f/}}
]]tckbmjzpfvdkY rac:EdkifwmvJ/}}
trsdK;om;wuodkvfrSm tvkyfvkyfwm wv (40d)bJ&w,f/ tJ'D
(40d)xJu ausmufajrmif;u tdrfcef;uav; wckudk wv(10d)eJY iSm;&w,f/
usefwJh (30d)udk udkvSaz&,f? udkxGef;tHk&,f? ig&,f avmufatmif oHk;&w,f/
tvkyf[m NrdKUrausmif;rSm vkyf&w,f/ 'dkYrSm c&D;p&dwfr&SdvdkY aeYwdkif;
toGm;tjyef (8)rdkifavmuf ukef;aMumif; avQmuf&w,f/ aiG (30d)eJYqdkawmh
'dkY[m aeYwdkif;xrif;rpm;Edkifbl;/ vrf;ab; ukvm;qdkifu b,mausmfeJY
tmvl;okyfudk 0,fpm;ae&w,f/ wcgwcg xrif;udk tifrwefpm;csifrS
wcgESpfcgavmuf 0,fpm;w,f/ tJ'Dawmh 'Dqif;&J'Pfudk rjr&D cHEdkifrSm
r[kwfbl;/

]]usrvnf; b,mausmfokyfudk pm;Edkifygw,f/}}


]]rjzpfygbl;uGm/}}
]]jzpfygw,f/ usrvdkufcJhr,f/ tdrfaxmifjyKw,fqdkwm
twlwlaecsifvdkY jyKwmyJ/ tckvdk wjcm;pD raecsifbl;/}}
olwdkYESpfOD; &efukefrSm aezdkYtwGuf rjr&D&JU rdbrsm;qDu
aiGawmif;zdkYqdkwm ukdEku rltm;jzifh oabmrwlbl;/ tJ'gaMumifh
taMumif;nDnGwfwmeJY wNydKifeuf csufcsif; vmac:r,fqdkNyD; udkEk[m rjr&Dudk
xm;ypfcJh&w,f/
b,mausmfokyf&JU 'Pfudk rjr&D rcHEdkifygbl;vdkY rjr&DeJY awGYwkef;u
udkEk ajymcJhzl;w,f r[kwfvm;/ waeYr[kwf wvr[kwf tawmfMumvmawmh
udkEkwdkYvnf; 'D b,mausmfokyf&JU 'Pfudk rcHEdkifawmhygbl;/ tJ'Dtcsdefusawmh
olwdkY&JU ukodkvfuav;uvnf; eJeJemvHxvmw,f/ pm-e,f-Zif;awGxJrSm
aqmif;yg; enf;enf;yg;yg; a&;&vdkY wvrSm 0ifaiG oHk;av;q,favmuf
wdk;vmw,fxifw,f/ tJ'gaMumifh tdrfrSm xrif;csufpm;zdkY olwdkYoHk;OD;
wdkifyifNyD; pufrD;zdkwvHk;? [if;csufzdkY oH',ftdk;wvHk;? xrif;csufzdkY
owKtdk;wvHk;? yJueJeJ? qefueJeJ? bJOueJeJ 0,fMuw,f/ tJ'D yxraeYrSmyJ
udkvSaz[m xrif;csufNyD; bJOausmfzdkYtwGuf oH',ftdk;xJrSm qDowfaewkef;
pufrD;zdku rD;xawmufwm ',ftdk;xJu qDudk wufavmufw,f/
rD;awmufawG[m w0kef;0kef;jzpfNyD; rD;zdkacsmifuav;&JU acgifrdk;udk
avmifawmhr,f/ tJ'DawmhrS pufrD;zdkeJY ',ftdk;udk 'kwfwacsmif;eJY tdrftjyifzuf
ujymu,m uavmfxkwfypfvdkuf&w,f/
aemufwaeYusawmh rjr&D vdkufvmzdkY udkEk rSmvdkufw,f/ rjr&D
csufcsif;a&mufvmwmyJ/ 'gayrJh Mum&SnfraeEdkif&Smygbl;/ tjyif;txef
zsm;wJhtwGuf aq;ukNyD; olYrdbawGqDudk jyefydkYvdkuf&w,f/
aemufrMumcif udkEk[m e*g;eDpmtkyftoif;udk axmifw,f/
tJ'Dtoif;u udkEk[m wv(80d)&w,f/ tJ'gaMumifh olYuwdtwdkif; ukdEk[m
rjr&Dudk ac:vdkufw,f/
rjr&D[m udkEkeJY tdrfaxmifuswm tESpfav;q,f ausmfvmNyD/ tJ'D
tESpfav;q,fausmftwGif; rjr&D[m 1936ck wuodkvfoydwfrSm udkEk
acgif;aqmifwmudkvnf; awGYcJh&zl;NyD/
tJ'Daemuf trsdK;om;wuodkvfrSm udkEk tvkyf0ifvkyfaewmudkvnf;
awGUcJh&zl;NyD/ tJ'Daemuf e*g;eDpmtkyftoif; axmifwmudkvnf; awGYcJh&zl;NyD/
tJ'Daemuf 'dkYArmtpnf;tHk;xJ 0ifNyd; ocifjzpfvmwmudkvnf; awGUcJh&zl;NyD/
tJ'Daemuf ocifEk axmif(2)ESpf usoGm;wmudkvnf; rjr&D awGUcJh&zl;NyD/

ocifEk[m zqyvrSm a&S;OD;pGm 'kwd,OuX/ tJ'Daemuf OuX


vkyfcJhwmudkvnf; awGYcJh&zl;NyD/ 0efBuD;csKyf vkyfcJhwmudkvnf; awGUcJh&zl;NyD/
ESpfBudrfwdkif tmPmodrf; cHcJh&wmudkvnf; awGYcJh&zl;NyD/ 'kwd,tBudrf
tmPmodrf;NyD;? av;ESpfausmf ig;ESpfeD;yg; tcsKyfcHcJh&wmudkvnf; awGUcJh&zl;NyD/
tJ'Daemuf tmPm&SifawGudk OD;Ek jyefwdkufaewmudkvnf; awGUcJh&zl;NyD/ tJ'D
tESpfav;q,ftwGif;rSm tckajymcJhwJh tjzpftysuf rsdK;pHkudk awGUcJh&aywJh
rjr&D[m udkEk bmawGvkyfaeovJ wcgrS rar;cJhbl;/ udkEk ac:&maemuf
waumufaumufeJY vdkuf/ xrif;aumif; [if;aumif;awGudk olwwfoa&GU
rSwfoa&GU olYvifawmfarmifudk oludk,fwdkif xrif;aumif; [if;aumif;csufNyD;
b,favmufauR;csifw,f qdkwmudk oabmaygufEdkifatmif
om"uuav;wckudk azmfjy&tHk;r,f/
&efukefrSm wckck vIyfvIyf&G&Gjzpfwkdif; a&S;OD;pGm; tzrf;cHMu&wJh
]]vlqdk;}}awGxJrSm ocifEk[m tNrJwef;ygw,f/ 'Dvdk tcsKyfcHae&wJh
&uftawmtwGif; 'DvlawGqDudk tjyifzufu xrif;ydkYcsif&if ydkYEdkifw,f/ tJ'Dvdk
tcsKyfcHae&wJh &ufawG tawmtwGif; rjr&D[m xrif;[if;awG ususee
aumif;aumif;rGefrGef csufNyD; axmifxJrSm olYudkudkEk aumif;aumif;rGefrGef
pm;&atmif oludk,fwkdif aeYwdkif;vmydkYw,f/ wcgrSmawmh olYrSm udk,f0ef&SdaeNyD
tJ'gaMumifh xrif;vmrydkYeJYvdkY ocifEku wm;jrpfwm r&bl;/
vGwfvmwJhaeYtxd oludk,fwdkif aeYwdkif;vmydkYaewmyJ/
'kwd,tBudrf tmPmodrf;cH&NyD; ig;ESpfeD;yg; tcsKyfcHae&mu
vGwfajrmufvmwJhtcg olY 0goemtwdkif; rjr&D[m olYudkudkEk BudKufwwfwJh
[if;rsdK;pHkudk pDrHNyD; auR;&Smygw,f/ 'gayrJh OD;Ek[m a&S;u wcgrSr&pzl;
aoG;tm;wdk;a&m*gudk axmifxJu&vmNyD; rpm;csifraomufcsif jzpfaew,f/
xrif;[if;awGudk jrif&if tHcsifovdkvdkawmif jzpfaewmudk jrif&wJhtwGuf
a':jr&D[m pdwfraumif;jzpfNyD; rsuf&nfuscJh&ao;w,f/
(*)
(tcef; (u)NyD;awmh (*)udk wef;a&mufoGm;onf/ pmrausmfyg/
tcef;eHygwfom ausmfoGm;jcif; jzpfonf/)
udkEk[m y&dwfudk rSefrSef&Gwfvm&if;u omoemjyKcsifwJh pdwfawG olYrSm
wajz;ajz; jzpfay:vmw,f/ tJ'DpdwfawG ay:vmwJhtwGuf umr&m*
pyf,Suf&rSmudkyif SufpjyKvmw,f/ tJ'gaMumifh tjA[p&d, odumyk'fudk
woufvHk; apmifhxdef;awmhr,fqdkwJh tBuHtpnfawmif wcgwkef;u udkEkrSm

jzpfcJhzl;ao;w,f/ 'gayrJh 'Dvdk t"dXmef vkyfEdkifavmufatmif ol&JU yg&rD[m


r&ifhoefao;wJhtwGuf t"dXmefvkyfbdkY udpudk udkEk a&TUqdkif;cJh&w,fvdkY
a&SUtcef; wcef;rSmwkef;u azmfjycJhwm pmzwfolrsm; rSwfrdygvdrfhr,f/ 1948ckESpf Zefe0g&DvxJrSm vGwfvyfa&;&NyD;wJhtcg 'Dyg&rD[m tawmfuav;
&ifhoefvmNyD xifw,f/ Zlvdkifv tv,favmufudk a&mufwJhtcg tckvdk
t"dXmef vkyfcsifwJhtaMumif; udkEku rjr&Dudk ajymjyw,f/ tJ'Dtcg rjr&Du
udkudkEk&,f a,mufsm;u r,m;,lwm? rdef;ru vif,lwm
'DudptwGufaMumifhyJ/ 'gayrJh udkudkEkrSm 'Dt"dXmef vkyfcsifwJhqE jyif;jyif;jyjy
&Sdaew,fqdk&if vkyfyg/ usr yg&rDjznfhygr,fvdkY jyefajymw,f/
jrwfpGmbk&m; vufxufawmfwkef;u 0domcqdkwJh &mZN*dK[f aejynfawmfu
olaX;wOD;[m waeYusawmh jrwfpGmbk&m;&JU w&m;awmfudk emaewkef;
tem*grdr*fOmPfudk &NyD; tmem*grf jzpfoGm;w,f/ tem*grdr*fOmPfudk &wJh
yk*dKvfawGrSm umr&m*pdwf[m tjrpfyg jyKwfxGufoGm;wJhtwGuf
tem*grfawG[m b,frdef;reJYrS umr&m*pyf,SufvdkY rjzpfawmhbl;/ tJ'Dawmh
'DtdrfrSmaeNyD; nDrav;u tudkBuD;udk apmifha&Smufovdk rif;[m ighudk
apmifha&Smufyg/ 'gayr,fh rif;[m i,fao;wJhtwGuf tdrfaxmifjyKcsifao;w,f
qdk&ifvnf; rif;BudKuf&meJY tdrfaxmifjyKNyD; 'DtdrfrSmyJ aeEdkifygw,f/ 'DrSm
raecsifbl;qdk&ifvnf; ighOpmypnf;awGudk,lNyD; rif;BudKuf&mudk
oGm;Edkifygw,fvdkY 0domcolaX;BuD;u "r'dEmudk ajymjyw,f/ tJ'gudk OD;Eku
zwfxm;bl;w,f/ OD;Ek[m tem*grf r[kwfygbl;/ tem*grdr*fawmif
r&ao;ygbl;/ 'gayrJh 0domcu "r'dEmudk ajymwJhpum;awG[m olYpdwfxJrSm
pGJaew,f/ tJ'gaMumifh tjA[p&d,mudk woufvHk; a&SmifMuOfygr,fvdkY
t"dXmefjyKNyD;wJhtcg rjr&D igt"dXmef vkyfNyD;NyD/ tJ'Dawmh 'DtcsdefupNyD;
rif;[m ighudk tpfudkBuD;vdkyJ oabmxm;awmh? iguvnf;rif;udk nDrav;vdkyJ
oabmxm;awmhr,f/ rif;[m i,fao;wJhtwGuf aemuftdrfaxmifjyKcsif&if
igcGifhjyKw,f/ aemuftdrfaxmifjyKNyD; 'DtdrfrSmyJ aevdkuaeEdkifw,f/ wjcm;udk
oGm;csifw,fqdkvnf; oGm;Edkifw,fvdkY OD;Eku a':jr&Dudk ajymwJhtcg a':jr&D[m
bmrSjyefrajymbl;/ rsuf&nfawGusaew,f/ tJ'DaeYrSmyJ OD;Ek[m acgif;&if;u
tdrfuav;udk tdrfBuD;ay:u ajymif;qif;oGm;w,f/
OD;Ek[m 'Dvdk t"dXmefvkyfNyD; twlae&mu wjcm;udk ajymif;qif;oGm;wJh'Pfudk
rjr&D rcHEdkifbl;/ 'Dvdkvkyfvdkufwm[m olYpdwfudk tawmfxdcdkufoGm;w,f/
tJ'gaMumifh wajz;ajz; rpm;Edkif raomufEdkif jzpfvmNyD;

oHk;vavmufMumwJhtcg vlxlay;rS tdyf,may:u xEdkifwJh tajctaeudk


a&mufoGm;w,f/ wdwfwdwfqdwfqdwf em;at;yg;at;ae&mrSm a':jr&Dudk
xm;&r,fvdkY q&m0efu tBuHay;wJhtwGuf 0efBuD;csKyfOD;Ek[m a':jr&Dudk
wdwfqdwfwJh tdrfwtdrf ajymif;xm;&w,f/ tprSm a':jr&Dudk rdom;pk
Munfh&Iapmifha&Smufaeus q&m0efu ukow,f/ uko&if; wjcm;
tpm;taomufqdkwmawmh rajymeJYawmh aq;udkawmif raomufEdkifawmhbl;/
aq;aomufwdkif; tHxkwfypfaewJh tajctaeudk a&mufvmwJhtcg
q&m0efvnf; vefYvmw,fxifw,f/ aq;&HkBuD;u yxrq&m0efBuD;udk
oludk,fwdkif ac:vmw,f/ q&m0efESpfa,mufpvHk;u a':jr&D&JU a&m*gudk
ESvHk;a&m*gvdkY trnfwyfNyD; tpGrf;ukef ukMuygw,f/ ukvdkY r&bl;/
olwdkYukae&if; ZGef;oH? yef;uefoHuav;awGudk Mum;wmawmif a':jr&D[m
vefYNyD; wudk,fvHk; wkefaewJhtxd a&mufvmw,f/ waeYusawmh a':jr&D[m
rsuf&nfawGusNyD; olaorSmyJ/ olYtdrfudk jyefajymif;ay;ygvdkY OD;Ekudk ajymw,f/
OD;Ekvnf; csufcsif; jyefajymif;ay;w,f/ tdrfjyefa&mufwJhtcg OD;Eku
q&m0efawG&JU aq;awGudk jzwfvdkufawmh/ olukay;r,fvdkY a':jr&Dudk
ajymw,f/ a':jr&Dvnf; bmrS rajymbl;/ OD;Ekudk rsufvHk;jyL;NyD; Munfhaew,f/
tJ'Dtcg OD;Eku q&m0efawG[m a':jr&Dudk tpGrf;ukef ukNyD;NyD/ 'Dvdkukae&if;
oufomw,fr&Sdbl;/ a&m*g[m waeYwjcm; wdk;vmwm a':jr&Dudk,fwdkifu
aoawmhrSmyJvdkY tm;avQmhwJh tajctaeudkawmif a&mufvmNyD/ 'Dvdk
tajctaersdK;rSm a':jr&D[m &wemoHk;yg;udkom tm;udk;&awmhrSmyJ/ tJ'Dawmh
orm;uku bk&m;ukudk ajymif;NyD; a':jr&Dukd ukyg&apvdkY OD;Eku
arwm&yfw,f/ a':jr&Dvnf; bmrSrajymbl;/ OD;Ekudkom pdkufMunfhaewmyJ/
tJ'Dtcg olwdkY tdrfaxmifusumpwkef;u vdIifbHk;&GmrSmaewJh
oli,fcsif;wpfa,mufqDudk tvnfoGm; oabFmay:rSm rjr&D tjyif;zsm;NyD;
wudk,fvHk; wkefaew,f/ tJ'Dwkef;u aq;qdkvdkY bmaq;rSrygbl;/ tJ'gaMumifh
OD;Ek[m a&wcGufudk a&SUrSmxm; y&dwf&GwfNyD; tJ'Dy&dwfa&udk wdkufwm
a':jr&D[m ,lypfvdkufovdk csufcsif;aysmufoGm;wm rSwfrdao;vm;vdkY
OD;Ekuar;w,f/ a':jr&Du acgif;Nidrfhjyw,f/ tJ'Dawmh tckvJ bk&m;uk
ukcsifw,fvdkY ajymwJhtcg a':jr&Du oabmwlwJhtaeeJY acgif;Nidrfhjyjyefw,f/
tJ'Doabm wlnDcsufudk &wmeJYwNydKifeuf vlrrmudk vmawmhMunfhyg? 'gayrJh
bmaq;rS rwdkufygeJY? bmaq;rS rxdk;ygeJYvdkY q&m0efawGudk w,fvDzkef;eJY
taMumif;Mum;cdkif;vdkufw,f/ tJ'Daemuf a':jr&Dudk y&dwfa& BudK;pm;NyD;
wdkuf&w,f/ 'gayrJh olYk,HkMunfrIudk&atmif aq;wckckudkvnf; wdkuf&r,fvdkY
OD;Ek pdwful;rdw,f/ aq;wckck wdkuf&r,fqdk&if b,fenf;eJYrS Oyg'frjzpfEdkifwJh

aq;udkwdkuf&r,f/ b,faq;udk wdkukf&yghrvJvdkY OD;EkqufNyD; pOf;pm;wJhtcg


wuodkvfrSm olavjzwfwkef;u olaomufcJhzl;wJh bdkifqla&;wuf ruf*eD;&Sm;
(Bisurated Magnesia) aq;rIefYudk OD;Ek ajy;NyD; owd&w,f/ tJ'gaMumifh
'Daq;rIefYudk csufcsif;0,f/ olY bk&m;cef;xJ0if/ aq;Al;eJY a&wzefcGufudk
a&SUrScsNyD; y&dwf&GwfwmyJ/ tJ'Daemuf aq;rIefYudk oludk,fwdkif a&aEG;eJYazsmf
tHrxGufatmif a':jr&D&JU yg;pyfxJudk wpufpD oludk,fwdkif csay;w,f/
em&D0ufavmuf MumwJhtcg wjcm;vlrulyJ a':jr&D[m olY[mol xdkifEdkif
xEdkifw,f/ tdyfcef;xJrSm eJeJvrf;avQmufEdkifw,f/ aemufwvavmuf
MumwJhtcg tdrfxJu tdrfjyifxGufNyD; rdwfaqGawGqDudk tvnfoGm;Edkifw,f/
aemufESpf&ufavmuf MumwJhtcg xrif;twlwl pm;ae&if; rjr&Daq;ukc ighudk
b,favmufay;rvJvdkY OD;Eku &,fNyD;ar;vdkufw,f/ b,favmufay;&rvJvdkY
a':jr&Du jyefar;w,f/ igvdkcsifoavmuf ay;rvm;vdkY OD;Eku
xyfar;jyefw,f/ ay;Edkifygw,fvdkY rjr&Du ajzw,f/ igrsm;rsm; rvdkcsifygbl;/
aemufudk igatmfwJhtcg pdwfraumifygbl;qdkwJh uwdudkyJ igvdkcsifw,f/
ay;rvm;vdkY OD;Eku ar;jyefw,f/ 'gawmh r&bl;q&mvdkY a':jr&Du
jyefajzw,f/
(C)
arxkefrSD0Jwmudk toufxufqHk; a&SmifMuOfyghr,fqdkwJh t"dXmefudk
vkyfNyD;wJhaemuf jyemuav; oHk;av;ckavmufudk OD;Ek &ifqkdif&ao;w,f/
Ak'w&m;awmft& arxkefrSD0Jjcif;udk a&SmifMuOfwJh yk*dKvfwOD;[m
wu,frSD0Jwmudkomru arxkefeJY ywfoufwm rSeforQudk pdwfxJrSmawmif
rBuHpnf rpOf;pm;&bl;/ arxkefrSD0Jwmudk arxkwfBuD;vdkY ac:w,f/ arxkefeJY
ywfouforQ pOf;pm;wm? BuHpnfwm? pdwful;wm? rdef;rwOD;udk udkifwm?
zufwm? erf;wmawGudk arxkefi,fvdkY ac:w,f/ tJ'gaMumifh EdkifiHjcm;
trsdK;orD;wOD;OD;eJY awGUwJhtcg vufqGJEIwfquf&rvm;/ tvGef&if;ESD;wJh
trsdK;orD;wOD;u &if;ESD;wJhtaeeJY olYyg;udkerf;&if olwdkY&JU
xHk;wrf;pOfvmtwdkif; jyeferf;&rvm;/ EdkifiHjcm;awGudk {nfhonftjzpfeJY
oGm;wJhtcg &Hzef&Hcg uyGJawGudk wuf&w,f/ trsdK;orD; wa,mufa,mufu
OD;EkqDudk vmNyD; ucsifw,fqdk&if u&rvm;/ bmvkyf&rvJqdkwJh
jyemuav;awGudk OD;Ek[m tawmfMumMum rajzEdkifyJ jzpfaew,f/
ajcmufvavmufMumawmhrS EdkifiHjcm;om;awGeJY awGYwJhtcg olwdkY&JU
xHk;wrf;pOfvmtwdkif; vufqGJEIwfquf&rSmyJ/ olwdkYrSm xHk;pH&Sdayr,fh yg;udk

erf;wJhtcgusawmh jyeferf;vdkY rjzpfbl;/ uyGJawGudk a&SmifEdkiforQa&Smif/


ra&SmifEdkifvdkY wuf&&if udk,fuawmh oGm;rac:eJY/ olwdkYu vmac:&if
xHk;pHtwdkif; u? 'gayrJh uae&if; pD;jzef;ae&r,f/ tp&Sdojzifh OD;Ek[m
olYudk,fol tqHk;tjzwfay;xm;&w,f/
(i)
OD;EkeJY a':jr&DwdkYrSm pef;pef;? aomif;xdkuf? armifatmif? oef;oef;? csdKcsdK qdkNyD;
tcktpOftwdkif; om;orD;ig;a,muf&Sdw,f/ pef;pef;[m om;r[kwfyJ
orD;jzpfaewm OD;EkeJY a':jr&DwdkY tifrwef uHaumif;w,f/ 'D pef;pef;qdkwJh
eHr,f[m rdbawGu olYudk ay;vdkufwJh eHr,fr[kwfbl;/ oli,fi,fwkef;u
tifrwefMurf;wJh &kyf&Sifrif;orD; pef;pef;qdkwm &Sdw,f/ tJ'D
&kyf&Sifrif;orD;Murf;&JU eHr,fudk olY[mol ,lNyD; rSnfhay;wJh eHr,fjzpfw,f/
pef;pef;[m (2)ESpforD; t&G,favmuf a&mufvmawmh udkEkeJY rjr&D[m
rdwfaqGawG tdrfudk tvnfoGm;wJhtcg wcgESpfcgavmuf pef;pef;udkvnf;
ac:oGm;w,f/ pef;pef;[m tdrfrSmqdk&if EGm;EdkYudkyJ aomufw,f/ olYtbu
tvdkvdkufwJhtaeeJY pef;pef;udk olaomufaewJh aumfzDwdkuf&if cg;w,fqdkNyD;
raomufbl;/ 'gayrJh rdwfaqGawGtdrfrSm udkEkeJY rjr&DwdkYtwGuf aumfzD,lvm&if
ESpfyef;uefvHk; ola&SUudk qGJ,lNyD; ol tukefaomufypfw,f/ olYtazeJY tar
b,fvdkajymvdkYrS r&bl;/ wBudrfrSmawmh rdwfaqGwa,muf&JU tdrfrSm rdwfaqG&JU
orD;av;udk ykcufxJrSm vTJNyD; odyfaew,f/ pef;pef;[m olYtaray:u
twif;qif;NyD; ykcufqDudk oGm;w,f/ ykcufvTJaewmudk t&yfcdkif;? tJ'DtxJu
cav;udk twif;qGJcsNyD; ykcufxJrSm ol0iftdyfaew,f/ 'Dvdk &rf;um;wmawG
rsm;vmawmh olYrdbawGu tdrfvnfoGm;&if olwdkYorD;udk ac:roGm;&Jawmhbl;/
wcgrSmawmh udkEk[m wuodkvfor* OuXjzpfaewkef; wuodkvfor*u
BuD;rSL;usif;ywJh tm;upm;NydKifyGJrSm rjr&Dudk,fwdkif qkay;apcsifw,fvdkY
tvkyftrIaqmiftzGJUu ajymwmeJY udkEk[m rjr&Dudk &efukefvdkufvmbdkY
rSmvdkufw,f/ &efukefudk a&mufwJhtcg rjr&DeJY orD;pef;pef;wdkY[m rdwfaqG
udkcefY? rapm&ifwdkYtdrfrSm wnf;cdkMuw,f/ udkcefYwdkYrSm pef;pef;eJY&G,fwl
om;uav;wa,muf&Sdw,f/ rapm&if[m pef;pef;upm;bdkYqdkNyD;
olYom;uav;&JU upm;p&mawGudk w0ufcGJay;w,f/ pef;pef; rauseyfbl;/
vlBuD;awGtem;rSm r&SdwJhtcg rapm&if&JU om;uav;qDu upm;p&mtm;vHk;udk
vk,lNyD; upm;p&m ajcmufvHk;jyL;eJY &dkufvdkufwm xdyfrSm zl;a,mifoGm;w,f/

aemufwpfESpfusawmh pef;pef;[m oHk;ESpfausmfausmfavmuf &SdoGm;NyD/ olwdkY


om;trd &efukefudk tvnfvmMuwJhtcg udkEku &kyf&SifMunfh&atmif oGm;w,f/
&kyf&Sif&HkxJrSm xdkifvdkY ESpfrdepfavmuf &SdwJhtcg pef;pef;u
tjyifxGufcsifw,fvdkY ylqmw,f/ tJ'gaMumifh udkEk[m pef;pef;udkcsDNyD;
&Hktjyifzufudk xGuf&w,f/ tjyifzufudk a&mufwJhtcg txJudk 0ifcsifw,fvdkY
pef;pef; ylqmjyefw,f/ txJa&mufwJhtcg bdvyf&nf aomufcsifw,fvdkY
ajymwmaMumifh bdvyf&nfwykvif; 0,fwdkuf&w,f/ wBudKufavmuf
aomufNyD; raomufcsifbl;vdkY ajymw,f/ tJ'Daemuf ESpfrdepfavmuf
MumwJhtcg tjyifxGufcsifw,fvdkY ylqmjyefw,f/ tjyifa&mufwJhtcg
txJ0ifcsifjyefw,f/ txJrSmvnf; NidrfNidrfraebl;/ bdvyf&nf
aomufcsifjyefw,f qdkwmeJY wykvif; 0,fwdkuf&jyefw,f/
wBudKufavmufaomufNyD; a&S;uvdkyJ raomufjyefbl;/ tjyifxGufcsifw,fvdkY
ylqmjyefw,f/ &kyf&Sifuvnf; jyaeNyD/ cPcP 0ifvdkufxGufvdkuf
vkyfaewJhtwGuf wjcm;y&dowfawGudk taESmuft,Suf jzpfaeNyD/ udkEka&m
rjr&Dyg olwdkY&JU orD;qdk;udk trsm;BuD; 0dkif;NyD;acsmhMuygw,f/ r&bl;/ acsmh&if;
tjyifxGufcsifw,fqdkNyD; atmf[pfidkwm w&HkvHk; qlnHaewmyJ/ udkEkvnf;
pdwfr&Snfawmhbl;/ uJ vm[mqdkNyD; orD;udk a'goeJY tjyifudk xkwfoGm;w,f/
udkEk[m bmvkyfr,fqdkwm csufqdk&if em;cGufu rD;awmufaewJh rjr&D[m
aumif;aumif;odw,f/ tJ'gaMumifh olYa,mufsm;aemufu olyg
uyfvdkufvmw,f/ &Hk0udk a&mufwmeJY wNydKifeuf udkEk[m olYorD;wifyg;udk
vuf0g;eJY wtm;vTJ&dkuf? rjr&Duvnf; udkEkvufudk twif;0ifqGJ? olYvufudk
qGJ&rvm;vdkY udkEkvnf; rjr&Dudkaiguf? rjr&Duvnf; idkoHygBuD;eJY olYorD;udk
r&dkufeJYvdkY twif;atmfaevdkufMuwm &kyf&Sif&Hk0rSm qlnHoGm;wmyJ/
aemufwESpfusawmh pef;pef;[m av;ESpfausmfausmf &SdoGm;NyD/ waeYrSm
armfvNrdKifuRef;u rjr&D a&;vdkufwJh pmwapmifudk &efukefrSm udkEkzwf&w,f/
tJ'DpmxJrSm pef;pef;[m t&ifwkef;uxuf trsm;BuD; qdk;aeNyD/ waeYu
qdk;vGef;vdkY pef;pef;udk rjr&Du BudrfvHk;eJY&dkufw,f/ pef;pef;u jyefqJw,f/
olYtarvufxJu BudrfvHk;udk twif;vk,lNyD; tarudk jyef&dkufw,fqdkwmawG
ygvmw,f/ 'Dpmudk zwfNyD;awmh olYorD;pef;pef;[m qdk;awmhqdk;wmyJ 'gayrJh
'Dav;ESpfausmfausmf ig;ESpforD;av;u vufxJuBudrfvHk;udk twif;vkNyD;
olYtarudk jyef&dkufw,fqdkwm jzpfEdkifyghrvm;vdkY udkEk oHo,jzpfaew,f/
tJ'gaMumifh olYorD;[m 'gavmufrqdk;ygbl;uG,fvdkY udkEk pmjyefa&;vdkufw,f/

aemufwywfavmuf MumwJhtcg ukdudkEk&JU orD;[m


b,favmufqdk;0g;aew,fqdkwm udk,fwdkifvmMunfhygvdkY rjr&D
a&;vdkufwJhpmudk udkEk zwf&w,f/ aemufajcmufvavmuf &SdwJhtcg
tm;vyfcGifh&wmeJY udkEk armfvNrdKifuRef;udk vdkufoGm;w,f/ &kyf&Sif&Hka&SUrSm
olYtazu olYudk&dkufxm;wm pef;pef; rarhao;bl;/ tJ'gaMumifh olYorD;udk
awGUawGUjcif; udkEku aumufcsDwJhtcg pef;pef; rvdkufbl;/ olYtazudk
wGef;ypfvdkufw,f/ udkEku vmygtHk;orD;&,fvdkY ac:wJhtcgrSmvnf;
rvmbl;vdkY jyefajzw,f/ 'Dvdkqdk&if azaz&efukefudk jyefawmhr,fvdkY
udkEkuajymwJhtcg jyefawmhvdkY pef;pef;u jyefaigufw,f/
pef;pef;[m tJ'DtcsdefrSm armfvNrdKifuRef;tdrfem;u q&mawGausmif;rSm aew,f/
naeausmif;u jyefvmwJhtcg pef;pef;[m olYpmtkyf vG,ftdwfuav;udk
tdrfxJrSmxm;NyD; tdrftjyifzufudk uysmu,m jyefxGufoGm;w,f/ udkEk[m
olYorD;bmvkkyfrvJvdkY tdrfxJu tomMunfhaew,f/ pef;pef;eJY &G,fwl
ausmif;oluav; ESpfa,muf[m a&cJaygufpDudk pm;&if; pef;pef;a&SUudk
a&mufvmwmeJY wNydKifeuf tifrwef vufjrefwJh pef;pef;[m olYtem;uyfaewJh
ausmif;oluav;&JU vufxJu a&cJaygufpDudk twif;vk,lvdkufw,f/
tJ'Dausmif;oluav;u olYa&cJaygufpDudk jyefvkwJhtcg pef;pef;[m
tJ'Dausmif;olav;&JU em;udk twif;zufudkufxm;w,f/ udkEk qif;oGm;NyD;
pef;pef;&JU yg;pyfudk wtm;nSpfvdkufawmhrS tudkufvTwfvdkufw,f/
tudkufcH&wJh ausmif;oluav;[m emvGef;vdkY atmfvdkufwm
i,foHudkyg,lwmyJ/ tdrfxJ0ifvmwJhtcg wHcg;0rSm rjr&Du udkudkEk &SifhorD;
odyfqdk;w,fqdkwm ,HkNyDvm;vdkY qD;ar;w,f/ udkEkvnf; orD;twGuf
pdwf&IyfvGef;vdkY xifyg&JU/ rjr&Dar;wmudk jyefrajzEdkifbl;/
acgif;Nidrfhjyvdkufw,f/
OD;Ek 0efBuD;csKyfjzpfvmwJh tcsdefrSm pef;pef;[m (12)ESpfausmfausmfavmuf
&SdaeNyD/ waeYrSm 0efBuD;csKyf OD;Ek[m a&mifpHkolykefawG taMumif;udk
0efBuD;wcsdKUeJY aqG;aEG;aewkef; tdrftay:xyfu udkudkEka& vmygOD;? udkudkEka&
vmygOD;vdkY i,foHygatmif [pfatmfaewJhtoHudk OD;EkMum;vdkuf&w,f/
jAKef;ceJqdkawmh tdrfay:rSm olykefawG 0ifpD;aeNyDvdkY OD;EkawG;rdNyD;
twif;ajy;wufoGm;w,f/ tay:a&mufwJhtcg rjr&D&JU vufudk pef;pef;u
wtm;zufudkufxm;wm awGU&w,f/ OD;Eku pef;pef;&JU yg;pyfudk
wtm;nSpfawmhrS vTwfvdkufw,f/ OD;Ek tem;rSr&Sd&if rjr&D[m orD;pef;pef;udk

&dkufzdkYrajymeJY? rsufESmxm;eJY rBudrf;&Jbl;/ 'gayr,fh t&G,fa&mufvmwJh


tcgusawmh pef;pef;[m i,fi,fwkef;uvdk r[kwfawmhygbl;/ tawmf
vdrmvmygw,f/
touf 16ESpfausmfausmfavmuf jzpfvmwJhtcg OD;Ek[m olYorD;pef;pef;udk
w&m;tm;xkwf&atmif omoemh&dyfomudk ydkYvdkufw,f/
w&m;tm;xkwfNyD;wJhtcg tazeJYtarudk txl; &dkaoudkif;&Idif;vmw,f/
olYtarudk jyefqJ? jyef&dkufwdkif; OD;Eku olYudk &dkufwJhtwGuf pef;pef;[m
i,fi,fwkef;u olYtazay:rSm &efNidK;zGJUw,f/ olYtazac:vdkY b,fawmhrS
r&bl;/ omoemh&dyfomu xGufvmwJhtcg 'Dvdk &efNidK;zGJUwmawG r&Sdawmhbl;/
tazhay:rSm trsm;BuD; cifcifrifrif jzpfvmwmudk OD;Ek awGU&w,f/
tarudkvnf; txl;jyKpkw,f/
pef;pef;[m tifrwef ukodkvfaumif;w,f/ tdrfaxmifuswJhtcg oabmaumif;
pdwfxm;jrifhjrwf onf;cHwwfwJh oli,fwa,mufeJY tdrfaxmifusw,f/
a&S;aumvdyfESifh acwfwuodkvf
tu,f uREkfyfonf aumvdyfausmif; av;ESpfcefUaecJU&bl;onf qdkygpdkU/
(uREkfyfqnf;yl;xm;cJUonfh A[kokwrsm;udk axmufxm;aomtm; jzifh)
,ckxufydkNyD; wwfaumif;rS wwfayvdrfhrnf/ (taMumif;udk armif&DESifh
udk0ifharmfwdkUuvnf; xkwfazmf0efcHNyD;jzpf&m udk0ifharmfurl ol\
txuft&m&SdxHodkU wifydkU&rnfh ta&;BuD;aom pmrsKd;udk uREkfyftm;yif
a&;cdkif;bl;ygonf/) okdUjzpfvQifaumvdyfausmif; aebl;jcif;tm;jzifh uREkfyftzdkU
rnfodkUaom tusKd;aus;Zl;xl;xl;jcm;jcm; jzpfay:EdkifzG,f&m &Sdygoenf;/ &Sdonf?
trsm;BuD;&Sdonf[k uREkfyfoabmaygufvmonf/ uREkfyf\vuf&SdcsKdUiJUcsufrSm
aumvdyfausmif;\ ]av} (Atmosphere)udk av;ESpfavmuf r&SLcJU&jcif;yif
jzpfavonf/ xdkUaMumifhvnf; oufwl&G,fwl bDatrsm;ESifh ,SOfvdkufvQif
uREkfyfOD;acgif;vQLd;rdjcif; jzpf\/ igonf olwkdUuJUokdU aumvdyf raecJU&
nHUonf[k udk,fh[mudk,f owd&aeaomaMumifh r[kwf? aumvdyf ]av}
(ywf0ef;usif)ESifh rxdawGUcJU &onfh twGufaMumifh ajyajyjypfjypf [efyefrsKd;
(Easy Manners) r&SdyJ ]cyfaxmifhaxmifh} jzpfae&jcif;udk qdkvdkonf/
aumvdyfausmif; av;ESpfaebl;aom vlwdkif;onf ajyajyjypfjypf

jzpfvmawmhonf[k qdkvdkjcif;um;r[kwf? okdUaomf rae&rDuxuf


wkd;wufvmjcif;&Sdonfudk uREkfyfBudrfzefrsm;pGm avhvmawGU&Sd&onf/
taMumif;udkodvQif udk,fhudk,fudk jyKjyif,lEdkifonf r[kwfygavm[k
ar;zG,f&m&Sd\/ rjzpfEdkif[k uREkfyfu tajzay;vdkonf/ Oyrm
aq;&nfrpdrfcJU&aom om;a&pdrf;onf b,fawmhrS El;El;eyfeyfr&SdyJ
uRyfqwfqwf jzpf&rnfuJUodkUyif aumvdyfausmif;\ taqmufttkHonf
vnf;aumif;? jrufcif;ESifhwuG ajr,muGufvyfrsm;onfvnf;aumif;?
q&mrsm;\ trlt&monfvnf;aumif;? atmufwef;ausmif;om;rsm;xuf
(tenf;ESifhtrsm;) oyfoyf&yf&yf &Sdoltcsif;tcsif; qufqHMu&jcif;onf
vnf;aumif;? rdrdwdkUwawGonf omreft&yfom;rsm;xufomonf[laom
pdwfxm;rsKd; tcgcyfodrf;&SdaeMujcif;onfvnf;aumif; i,f&G,folrsm;tzdkU &m
pdwfBuD;0ifjcif; (aumif;aom t"dym,fESifhokH;onf/) jzpfapEdkifonf[k
uREkfyf,kHMunfonf/ (acwf wuodkvf ausmif;olausmif;om;rsm;onf
]aomauma&maum} jzpfaeaomaMumifh OD;xGef;&SdefESifh OD;uGef;uJUodkUaom
a&S;&efukefaumvdyfausmif;om;rsm;vdk udpwGif rrSDawmhyJ &Sdcsif&Sdrnf/
odkU&mwGif omreft&yfolt&yfom;rsm;xufrlum; omvsufyif&Sdonfudk
uREkfyfawGU&onf/) uREkfyftzdkU&m csKdUiJUcsufaMumifh ]OD;acgif;vQLd;}
csifaompdwf"mwf (Inferiority Complex) 0ifvmonf[k qdkvdkygonf/
OD;acgif;rvQLd;yJ OD;acgif;axmifjcif;onf [efBuD;yefBuD;vkyf jcif;ESifh
ra&maxG;apzdkU owdjyKapvdkonf/ [efBuD;yefBuD; vkyfjcif;onf raumif;?
OD;acgif;axmifjcif;onf aumif;onf[k qdkvdkygonf/

om"kac:&jcif;
xdknwGifrS uREkfyfonf rnfonfhenf;ESifhrQ jyef r&Edkifawmhonfh tcGifhta&;
qkH;&IH;rIudkvIdufvSJpGm ESajrmrdygawmhonf/ okdUaomf aumvdyfausmif;
raeEdkifjcif;rSm uREkfyf\tjypfr[kwf? twdwfuH\ nHUzsif;rIjzpfonf[k
qkH;jzwfvkdufojzifh 0rf;enf;avmufatmif r&Sdyg/ twdwfuHudkcsNyD;
0rf;enf;jcif;onf uREkfyf\0goemr[kwfyg/ xdkUaMumifhvnf; uREkfyfonf
tjcm;vlrsm;xufvlvm;ajrmufuwnf;u pdwfqif;&JrI enf;cJUygonf/
awG;NyD;aqG;jcif;[l tvGefenf;jcif;udkqdkvdkyg onf/ xdkpOfu uRekfyfonf
'kwd,tdrfaxmifESifh om;uav;wa,muf &cJUNyDjzpf&m?

4if;udkrnfonfhenf;rqdkwuodkvfodkU ydkUjzpfatmifydkUNyD; 4if;\ wdk;wufrIrsm;udk


apmifhMunfhavhvmrnf[lyif qkH;jzwfcJU\/ odkU&mwGif
uREkfyf\tdrfaxmifa&;tqifrajyrIaMumifh om;uav;rSm 10wef;ESifh
tvkyfvkyf&NyD; (1956 ckESpfwGif zqyvtpdk;&u uREkfyftm;
axmifxJydkUxm;pOf) b0Zmwfodrf;oGm;&SmavNyD/ acwfwuodkvfwGif
av;ESpfrQ aecGifh&Muaom ausmif;olausmif;om;rsm; (twef;atmifonf jzpfap
ratmifonfjzpfap) uREkfyfwkdUom;tzxuf uHxl;cRefMuygayonf[k
om"kac:vkduf&ygonf/
uREkfyf\tm;udk;
OD;xGef;&SdefESifhrawGUrD txufygtaMumif;rsm;udk
rpOf;pm;&ao;aomtcgurlum; igBudK;pm;vQifomEdkifonf? tenf;qkH;
wlEdkifonf/ igh olwyg;xuf rnHUaom OmPf&Sdonfponfjzifh
txifa&mufcJU\/ csmvfpf'pfuif;\ arQmfwvifhvifh (Great
Expectations) 0wKBuD;ypfyfonf yef;yJorm;vifr,m;ESifh
BuD;jyif;cJU& cyfi,fi,fuyif ynmoifay;NyD; (Gentleman) vlukHxH
twef;tpm;jzpfatmif oGefoifay;cJU&m txdkuftavsmuf xajrmufatmif
jrifyg\/ odkUaomfi,f&G,fEke,fpOfuwnf;u oGefoifay;jcif;
jzpfvsufESifhvnf; wuodkvfausmif;xGufwa,mufudk rrSDEdkifaMumif;awGU&
onf/ wuodkvfausmif;BuD;rsm;onf vli,frsm;\ trlt&mESifh
pdwfaeoabmxm;udk jyKjyifcGifh trsm;qkH;&aom XmeBuD;rsm;
jzpfMuonfhtavsmuf (Good Breeding)\ wefzdk;udkem;vnfatmif
vkyfMuNyD;vQif ausmif;ol ausmif;om;wkdUtm; udk,fpDukd,fiS trsm;qkH;
cH,l&&SdMuzdkUwdkufwGef;vkduf&onf/ uRekfyftzdkU&mrlum; txufyg enf;twdkif;
oabmaygufvmojzifh rdrdESifhrqdkifaMumif; em;vnfaom tcsdefrSp
vlrIqufqHa&; qdkif&mwGifajymifajrmufzdkU rBudK;pm;awmhyJ pdwful;OmPfESifh
uavmifudkom tm;udk;&ygawmhonf/

ESrwa,muftaMumif;
ae&m uRekfyf\arG;aygufazmfrsm; taMumif;udk nSyf azmfjy&ayOD; rnf/
armifESr &Spfa,mufarG;onfhteuf ig;a,mufrSm i,fpOfuyif aoqkH;Mu

ESrwa,mufESifh nDwa,mufrQom BuD;jyif;atmif touf&SifMu\/


uREkfyf\rSwfwrf;tpavmuf ESruav;tm; tvGefMuifem
olUtwGufaMumifhyif rdcifzcifrsm;tay:wGif tjypfwifcsifaom
pdwfrsKd;jzpfay:cJUbl;aMumif;a&;om;azmfjycJUbl;&m t&G,fra&mufwa&muf
tcsdefrSp wOD;ESifhwOD; cyfat;at;jzpfoGm;cJUMu& ygawmhonf/
odkUjzpf&jcif;rSm jrefrmvlrsKd; armifESifhESrwkdU\ aexkdifMuykH xkH;pHaMumifh
jzpfonf[k uRekfyfjrifrd\/ rsm;pGmaom jrefrmvlrsKd;wkdU\xkH;pHrSm
armifESifhESrqdkvQif tysKdvlysKdt&G,fodkU a&mufMuaomtcsdefrSp
ta&mw0ifraeMuawmhyJ cyfrSefrSef cyfwe;fwef; aewwfMuonfh
tpOftvm&Sd\/ wOD;\tcuftcJuav;rsm;? jyemav;rsm;udk wOD;tm;
wifjyum aqG;aEG;wdkifyifMuzdkU a0;pG? ta&mw0ifyif raeMuawmhyJ
rajymrNyD;aom pum;rQavmufom ajymMuqdkMu avawmhonf/ xkH;pH\
aumif;jcif;qdk;jcif;udk uREkfyfra0zefvdk/ okdU&mwGif wa,mufESifhwa,muf
&if;ESD;rIavsmhyg;jcif;um;trSefjzpf\/ &if;ESD;rIenf;yg;vQif cifrifrI
avsmhyg;jcif;onf t&dyfozG,fvdkufvm&wwfygonf/ wOD;ESifhwOD; rMumcP
pum;ajymcGifh& jyemuav;rsm;udk tjyeftvSef aqG;aEG;wdkif
yifcGifh&jcif;uJUokdU vlESifhvlcsif;cifrifrIjzpfapaom tjcif;t&monf
cyf&Sm;&Sm;&Sdvdrfhrnfxif\/ (oHa,mZOfw&m;\aumif;jcif;qdk;jcif;udktyxm;
) rMumcP wdkifyifaqG;aEG;cGifh&ol tcsif;csif;udk cPcPowd&wwfjcif;rSm
udk,fawGUjzpfMuvdrfhrnf xifay&m cPcP owd&jcif;onfyif cifrifjcif;udk
jzpfapEdkifayonf/ uREkfyfwifjyvdkjcif;rSm uRekfyfwkdUarmifESronf
wtdfrfwnf;wGif twlwuGaeMuaomfvnf; (txufyg jrefrmxkH;pHaMumifh)
BuD;jyif;vmMuavav cifrifrI avsmhyg;avav jzpfvmMuavonf/
oabmuJGvJGrI? oabmwlnDrI[l &Sdonfr[kwf/ tvdktavsmuf cyfat;at;
jzpfvmMujcif;jzpfygonf/ uREkfyfyxr tdrfaxmifjyKaomtcsdef rdbrsm;rSm
pD;yGm;a&; tajctae,dkifvsuf&Sd ESruav;onf tysKdt&G,fuav;
jzpfaeygvsuf uRekfyfonf 0wfcsifpm;csifvSycsifwwf aom ESruav;tm;
raxmufxm;yJ ]zkd;usef&pf}[k vltrsm;u ac:Murnfh ta&;wckwnf;udkom
ta&;wBuD; *&kpdkufum tajy;tvTm;tdrfaxmifjyK vkdufjcif;rSm uREkfyftzdkU
]trJuGuf}wckjzpfonf[k Budrfzefrsm;pGmowd&ygonf/ tu,f
i,fpOfuMuifemcJUonfhtwdkif; oabmxm;EdkifcJUygrl ,kwfpGmhtqkH;ESruav;
tdrfaxmifusonf wdkfifatmifjzpfap? rdbrsm;\ pD;yGm;a&;tajctae
rwfvmonf wdkifatmifjzpfap apmifhqdkif;vdrfhrnf[k ,kHMunfygonf/

ae&m ESruav;tm; rdbrsm;\ a&SUrSxm;a&;om;&jcif;rSm


uRekfyftdrfaxmifjyK aomtcsdef ESronf aq;jyif;vdyfaxmifjcif;tm;jzifh
rdbrsm;\ wm0efudk &GufcJU&aomaMumifh jzpfygonf/ ESruav;rSm 1929 ckESpf
(36ESpft&G,f) wGif uG,fvGef om;orD; 6a,mufusef&pfcJUonf/

nDESifhwlrsm;
uREkfyf\ESratmufwGif nDwa,muf&Sdao;\/ nDrSmrl uREkfyftdrfaxmifjyKaom
tcsdefwGifrdbrsm;ESifhraeyJ uREkfyfESifhtwl vdkufae&m xdkpOfu
uREkfyfwkdUnDtpfudkESpfa,mufcifrifMuykHrSm rnfonfh nDtpfudkESifhrQ rwlykHudk
rdbESpfyg;wkdUu 0rf;omtm;&ESifh wajymajym&Sd&SmMu \/ uREkfyfonf
nDuav;tm; ausmif;xm;ay;&ef wm0ef,laomfvnf;
(okH;wef;rQoma&mufonf/) uRekfyfawmvdkufpma&;jzpfpOfu wa,mufESifh
wa,muf rcGJcsifMuonfESifh uREkfyfwkdUe,fvSnfh&modkU p&dwftukefcHNyD;
ac:oGm;avh&Sd\/ xdkUaemuf ol&d,wdkufokdU uRekfyfa&mufaomtcgwGifvnf;
uREkfyfESifhyif twlaexdkifvsuf&Sd&m t*Fvdyfpmudk uRekfyfyifoifay;
zwfoifhzwfxdkufaom t*FvdyfpmtkyfrsKd;udk zwfapjcif;tm;jzifh t*Fvdyfvdk
ta&;tom;wGif uRekfyfudk rrSDaomfvnf; ajyma&;qdkp&Sdjcif;rl uREkfyfxufyif
omygao;onf/
nDawmfarmifum; uRekfyfuJUokdUrQ wuokdvf0ifwef; ratmifaomfvnf;
]OD;acgif;vQLd;}jcif;r&Sd? wuodkvfrsm; ae&bl;vQif aMumifudk
]tawmifwyf}ay;ouJUokdU jzpfoGm;vdrfhrnfxif\/ ESru arG;cJUonfh
wlwa,mufrSmvnf; nDawmfarmifuJUokdUyif ]OD;acgif;axmif}
olwa,mufjzpfav&m rEav;NrdKUwGif vQrf;vQrf;awmufqdkavmufonfh
tajctaersKd;odkU a&mufcJU\/ (&mxl;udkqdkvdkjcif;r[kwf? ]wGifus,f}jcif;udk
qdkvdkjcif;jzpfonf/) olwkdUESpfa,mufonf wuodkvfteD;okdUyif ra&mufcJUMu
a&mufzkdUvnf;rvdk[l olwkdUudk,folwdkU (rsufpduef;wapraMumuf)
xifaumif;xifMuayrnf/ okdU&mwGif uRekfyf\rsufpdum;
wuodkvfausmif;om;\ pdwf"mwfESifh [efyeftrlt&m rsKd;
(Poise)jznfhpGufay;vkduf&vQif trsm;BuD;wufzdkU &Sdao;onf[k
jrifrdygonf/ if;nDrSm uREkfyf\wOD;wnf;usef&Sdaom
arG;aygufazmfjzpfygawmhonf/ nDuarG;onfh wlwa,mufrSm

uREkfyfESifhpdwfoabmxm;cyfqifqif&Sdonfqdkum olUtazu
auseyfykHr&aomfvnf; wuodkvf av;ESpfaecJUbl;onfhtwGufaMumifh
uREkfyfxufomaomtcsuftvufrsm;&Sdjcif;udk uREkfyfjrifEdkifygonf/

pdwfavvGifhjcif;
uREkfyf\rSwfwrf;udk tcsdefumvtm;jzifh a&SUodkUausmfvTm;jcif;?
tawG;tac:rsm;udkazmfjyjcif; tjzpftysuftaetm;jzifh eHab;okdUacsmfxGufjcif;
ponfwkdUudk ae&mwGif &yfwefU 1914ckESpfodkU jyefqif;um
qufvufazmfjyygawmhrnf/ xdktcsdefwGif uREkfyfonf
v,f,mpdkufysKd;a&;bufqdkif&m'k0efBuD;\ awmvkdufpma&;tjzpfESifh
trIxrf;vsuf&Sd&m 0efBuD;u pdkufqyfonfh ta<u;rSmvnf; ausvkeD;ygNyD/
(w&mausmfavmuf usefawmhonfxif\/) txufydkif;wGif
t&dyft>rufazmfjycJUbl;onfhtwkdif; (uREkfyf\Zmwmt&) tvkyftudkifajymif;
vJzdkU tcsdefqdkufa&mufvmonfh vuPm&Sd\/ e,fvSnfh&aomtvkyfudk
]tDwDwD}jzpfvmonfhtjyif ZeD;onf (yxrtdrfaxmif)ESifhvnf;wusuf
usufjzpfpjyKvm\/ olqdk;onfigqdk;onf[k ra0zefvdkawmhyg/ okdUaomf
uREkfyf\avvGifhcsifaomtjypfu rsm;vdrfhrnf[k 0efcHzdkU toifh&Sdygonf/
aemufqkH; ZeD;onfu if;\zcif&Sdonfha&eHacsmif;NrdKUokdU orD;uav;ESifh
tvnftywfoGm;csifonf[k ajym&mwGif uREkfyfu0rf;ajrmufpGmcGifhjyKvdkuf
av\/ xdktcsdefwGif uREkfyfrSm b0ifjrifha&m*g aysmufcJUNyDjzpfaomfvnf;
pdwfonftaMumif;rJUavvGifhvsuf&Sd\/ pHa'0Dum; xdkpOfu&Sdygao;onf/
okdUaomf olUudkowd&r[kwf? rnfolUtm;rQvnf; ydk;yef;csifaompdwfrsKd;
ay:vmonfr[kwf? tdrfraecsifyJ tvum;vnfywfaecsif\/
e,fokdUrxGuf&aom&ufrsm;wGif &kH;okdUtvkyfoGm; 0wfaus0wfukefvkyfcJU
NyD;aemuf &kH;rSjyefvmaomtcg oli,fcsif;rsm;\tdrfwGif wnxdkwn
tdyfavh&Sd\/ wcgw&HwGif bdvd,ufckH rkd;vif;jcif;rsm;vnf;ygao;\/
rdbrsm;rlum; 0ufvufodkUa&mufoGm;MujyefavNyD/ wcgw&HwGiftdrfaxmif
usvsuf&SdNyDjzpfaom ESr\tdrf wnwavtdyf\/ xdk&ufrsm;wGif uRekfyfonf
yJUwufrygaomavSuJUodkU yifv,fxJwGif vIdif;avykwfcwfwdkif; arsmcsif&mokdU
arsmygvsuf&Sd\/ avmu uREkfyftzdkU rnfonfh&nf&G,fcsufrQ r&Sd?
&yfwefUpOf;pm;jcif;vnf;r&Sd? vkyfcsif&mvkyf jzpfcsif&mjzpfaeawmh\/
okdUqdkaomfvnf; qkd;qdk;&Gm;&Gm; tvkyfrsKd;um; ryg/ pmzwfcsifvQif

rkd;vif;atmif zwfaewwfao;\/ xdktcsdefwGif uREkfyfESifh


tvGefcifriftuRrf;0ifonfh udkcifarmifwifhwkdU vifr,m;onf tcGifh,l
[oFmwNrdKUokdUqif;oGm;&m r,m;aoqkH; udkcifarmifwifhtvkyfxGufvkduf
av\/ tu,fif;wkdUvifr,m;&SdaecJUygrl uREkfyfonf olwkdUtdrf
pwnf;csvdrfhrnfxif\/ uRekfyfonf aA'ifar;wwf ar;MunfhcJUvQif
toufwm\vrf;qkHvrf;cGodkU a&mufaeojzifh owdjyK&rnf[k a[maumif;
a[mvdrfhrnf xifonf/ umvtydkfif;tjcm;uJUodkU uREkfyftzdkU&m
t"dyg,fr&Sdaom tcsdefonf wcgbl;rQ rBuKHcJU&bl;yg/ pdwfnpfjcif;? aysmfjcif;?
awmifhwjcif;? tvsOf;r&SdyJ Avmoufouf avvGifhaejcif;yifjzpfavonf/

You might also like