БД 30-101-05 

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН ДЇРМИЙН ЦОМОГ

ЦЄЄН ДАВХАР СУУЦ БАРИХ ГАЗРЫН ТЄЛЄВЛЄЛТ БА БАРИЛГАЖИЛТ

ПЛАНИРОВКА И ЗАСТРОЙКА ТЕРРИТОРИЙ МАЛОЭТАЖНОГО
ЖИЛИЩНОГО СТРОИТЕЛЬСТВА
PLANNING AND OCCUPATION OF TERRITORIES OF LITTLE-STOREY
HOUSE-BUILDINGS

Нэг. Ашиглах хїрээ

1.1. Энэхїї дїрмээр, тухайн хот, суурин газрыг хєгжїїлэх батлагдсан ерєнхий
тєлєвлєгєє ба холбогдох хїчин тєгєлдєр мєрдєгдєж буй норм, дїрмийн дагуу
хот, хєдєєгийн болон бусад суурин газрын тєлєвлєлтийн бие даасан бїтцэд
орсон цєєн давхар сууцаар барилгажуулах нутаг дэвсгэрийн барилгажилтад
тавигдах шаардлагыг тогтооно.

Хоёр. Нэр томъёо ба тодорхойлолт

2.1. Энэхїї баримт бичигт хавсралт 1-д заасан нэр томъёог ашиглав.

Гурав. Цєєн давхар сууцаар барилгажуулах газрын тєлєвлєлт ба барилгажилт

3.1. Ерєнхий зїйл

3.1.1. Цєєн давхар сууц (цаашид ЦДС гэх)-ыг барих газрын хот байгуулалтын
їзїїлэлт (овор хэмжээ, давхрын тоо, эдэлбэр газрын хэмжээ г.м.)-ээр хот,
суурины тєлєвлєлт ба їїрэг зориулалтын бїтцийн аль хэсэгт
байршуулахыг тогтоох бєгєєд тїїний тєрлийг Монгол Улсын “Хот
байгуулалтын тухай хууль”-ийн хот байгуулалтын їйл ажиллагааг
зохицуулах онцгой шаардлагын хїрээнд тодорхойлох ёстой.
3.1.2. Хїн ам ихтэй, том хотод цєєн давхар сууц (ЦДС)-ны барилгажилтыг нэг
дор хэт тєвлєрїїлэхээс зайлсхийвэл зохино.
3.1.3. Том хотод орон сууцны хороолол шинээр барих зураг тєсєл
боловсруулахдаа тїїний барилгажилтын бїтцийн тодорхой хэсгийг ЦДС-
ны барилгажилт эзлэхээр тєлєвлєвєл зохино.
3.1.4. Цєєн давхар сууцны барилгажилтыг тєлєвлєхдєє тухайн сууцны їїрэг
зориулалт болон ашиглалтын онцлогтой уялдуулна. Їїнд :
а)зєвхєн орон сууцны зориулалтаар стандартын дагуу барилгажуулах
хэсэг ;
б) сууц-амралтын зориулалтаар ашиглах хэсэг (нэг функцтэй) ;
в) Сууц, тїїний дэргэд аж ахуй эрхлэх олон функц бїхий загваруудтай
байхаар тєлєвлєж болно.
Цєєн давхар сууцны томоохон цогцолбор тєлєвлєхєд эдгээр загваруудыг
нэг дор байршуулахдаа энэхїї дїрмийн хавсралт 4-д заасны дагуу
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.1.5. Цєєн давхар сууцны барилгажилтын тєслийн шийдэл гаргахдаа тїїний
архитектур-зохиомжийг нэг хэв загварт оруулахгїйн тулд барилгажилтын
олон тєрєлийг ашиглавал зохино. Їїнд, энэхїї дїрмийн зєвлємжийн
хавсралт 5-д заасан барилгажилтын тєрлїїдийг тухайн нєхцєлд
тохируулан ашиглаж болно.

1 
 БД 30-101-05 
3.1.6. ЦДС-ны бие даасан бичил хороолол/хотхон/ (зєвлємжийн хавсралт 6-д
заасан)-ыг тєлєвлєхєд тїїний їйлчилгээний барилга байгууламжийн
радиусыг 750 м-ээс, оршин суугчдын тоог 4.0 мянгаас хэтрїїлж болохгїй.
3.1.7. ЦДС-ны томоохон хорооллыг бие даасан хотхон-дагуул хотын хэлбэрээр
тєлєвлєх ёстой.
3.1.8. Цєєн давхар сууц зонхилсон дагуул хотыг шинээр барьж байгуулахдаа
нийтийн тээврийн шуурхай унаагаар эх хоттой холбогдсон замын дагууд
буюу ийм зам байхгїй тохиолдолд тїїнийг барьж байгуулж болохуйц
газрыг хотын хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєний їзэл санаатай уялдуулан
сонгосны їндсэн дээр, тїїний їе шатны зураг тєслийг боловсруулвал
зохино.
3.1.9. Цєєн давхар сууцны барилгажилтын нарийвчилсан тєлєвлєлтийн шийдэл
гаргахдаа байгалийн хїчин зїйлсийн гол їзїїлэлт болох тухайн газрын
онцлогт тулгуурлах ёстой. Иймд газрыг доорхи байдлаар ангилан їзвэл
зохино. Їїнд: 
­  барилгажилтад нэн тохиромжтой газар; 
­  инженерийн бэлтгэл ажил шаардлагатай газар; 
­  барилгажилтад тохиромжгїй газар.
3.1.10 Олон давхар барилга барихад рельефийн хувьд тєвєгтэй энгэр, налуу, дов
толгод ихтэй болон мєн хуучин ил уурхай байсан газрыг ашигласан зэрэг
хєрсний даац султай, хот байгуулалтын ашиглалтын хувьд тєвєгшилтэй
хотын тєвийн хэсэгт орших газрыг инженерийн зохих бэлтгэлийг хангасны
їндсэн дээр ЦДС-ны барилгажилтад ашиглана.
3.1.11 Цєєн давхар сууцаар барилгажуулах газрыг энэхїї дїрмийн хїснэгт 1-ийн
дагуу ангилбал зохино.
3.1.12 Цєєн давхар сууц барих газрыг сонгох, тїїний тєлєвлєлт, зохион
байгуулалтын шийдлийг гаргахдаа доорх шаардлагуудыг хангасан байвал
зохино. Yїнд:
§ байгаль орчныг хамгаалах;
§ їер усны хамгаалалт;
§ барилгажих талбайг гудамж, замын чимээ шуугиан, автомашинаас
ялгарах хорт хий, цахилгаан болон цахилгаан-соронзон туяаны
цацралт, хєрснєєс ялгарах радон хий зэргээс хамгаалах.
3.1.13 Аж ахуйн болон бусад їйл ажиллагааны улмаас гарч болох хорт
нєлєєллєєс орчныг эрїїлжїїлэх, байгаль орчныг хамгаалахад чиглэсэн
цогцолбор арга хэмжээг авахдаа дээрхи їйл ажиллагааг зохицуулахад
мєрдєж буй хууль, тогтоомж, норматив баримт бичгийн дагуу гїйцэтгэх
ёстой.
3.1.14 Цєєн давхар сууц барих талбайд болон сууцны єрєєний цонхоор хавар,
зун, намрын улирлын нэг єдєрт тусах нарны шууд тусгалын їргэлжлэх
хамгийн бага хугацааны нийлбэр уур амьсгалын I,II бїсэд 3 цаг, уур
амьсгалын III, IY бїсэд 2,5 цаг байхаар тооцож тєлєвлєнє.
Хот байгуулалтын тєвєгтэй нєхцєлтэй цєєн давхар буюу холимог
барилгажилттай талбайд нарны шууд тусгалын їргэлжлэх норматив
хугацааг 2,5 цаг хїртэл багасгахыг зєвшєєрнє.
Эрх бїхий мэргэжлийн байгууллагын боловсруулсан ажлын зураг тєслийн
ба барилгажилтын тєслийн їе шатны тооцоог їндэслэн нарны шууд
тусгалын їргэлжлэх хугацааны шаардагдах нормативыг тогтооно.
3.1.15 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайгаас ахуйн хог хаягдлыг
зайлуулахдаа ахуйн хогийг чингэлэгт (контейнер) хуримтлуулж, ачих
замаар шийдвэрлэнэ. Тэдгээрийн байршилыг сууцны эдэлбэр газар,
хїїхдийн байгууллага, цэцэрлэгжїїлсэн талбай зэргийн хил хязгаараас 50
м-ээс багагїй, гэхдээ 100 м-ээс холгїй зайд салхины чиглэлийг харгалзан
тогтооно.

2 
 БД 30-101-05 
3.1.16 Гал унтраах гидрантыг цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайд
тєлєвлєвєл зохино. Гудамжны цагираг болон хуваарилалтын шугам
сїлжээнээс авах гал унтраах усны зарцуулалтыг СНиП СНиП 2.04.02-84*-
ын хїснэгт 5, 6-ын дагуу тооцно.
3.1.17 Галын гидрант ашиглан гал унтраах шийдэл нь ашиггїй буюу боломжгїй
нєхцєлд СНиП 2.04.02-84*-ын 2.11 дїгээр зїйлийн тайлбар 1-ийн дагуу гал
унтраах нєєц усны сав/резервуар/ буюу усан санг ашиглах боломжийг
зураг тєсєлд тусгахыг зєвшєєрнє.
3.1.18 Барилга(тїїнчлэн, эдэлбэр газрын хязгаар) хоорондын гал тусгаарлах
хамгаалалтын хамгийн бага зайг БНбД 30.01.04-ийн 4 дїгээр хавсралтын
хїснэгт 1-ийн дагуу тєлєвлєнє.

3.2 Гудамж, замын сїлжээ

3.2.1 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын дундах гудамж, замын сїлжээг тухайн
хот, суурин газрын ерєнхий тєлєвлєгєєнд тусгасан гудамж, замын
бїтэцтэй уялдуулан тєлєвлєнє.
3.2.2 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайн гудамж, замын сїлжээг
тєлєвлєх, зохион байгуулахад дараахи зїйлїїдийг зайлшгїй харгалзвал
зохино. Yїнд: 
­  тухайн хот, суурины тєлєвлєлтийн бїтцэд гудамж, замын сїлжээ
байрших газар; 
­  энэхїї дїрмийн хїснэгт 1-д заасан барилгажуулах нутаг дэвсгэрийн
тєрєл, ангилал; 
­  орон сууцны барилгын тєрєл; 
­  Барилгажуулах нутаг дэвсгэрийн хэмжээ ба хэлбэр.
3.2.3 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын тєлєвлєлтийн шийдлээр, бїх барилга,
байгууламж болон эдэлбэр газартай сууцны барилгад тээврийн хэрэгсэл
хїрч очих, буцах замаар хангах ёстой.
3.2.4 Орон сууцны гудамжны замын хєдєлгєєний зурвас/эгнээ/-ын тоог дараах
байдлаар тооцвол зохино. Yїнд:
§ Орон сууцны гудамжинд - 2 зурвас/эгнээ/-аас цєєнгїй
§ Орон сууцны барилгын гарцад - 1 зурвас/эгнээ/-тай.
Нэг зурвас/эгнээ/-ын єргєнийг 3.5 м-ээр тооцно.
3.2.5 Автомашины зам дээр тээврийн хэрэгсэл зєрєх 15 м-ээс доошгїй урт, 7м-
ээс багагїй єргєн (зорчих хэсгийн єргєний хамт) талбайг тєлєвлєх
хэрэгтэй. Замын уулзвар ба зєрлєгийн талбай, мєн зєрлєгийн
талбайнуудын хоорондын зай 200 м-ээс ихгїй байна.
Харин мухардмал замын хамгийн их урт нь 150 м-ээс илїїгїй байх ба
тєгсгєлдєє 12х12 м-ээс багагїй хэмжээтэй эргэлтийн талбайтай
тєлєвлєнє.
Уг талбайг автомашины зогсоолд ашиглахыг зєвшєєрєхгїй.
3.2.6 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайд байх суудлын автомашин
болон бусад тээврийн хэрэгсэлийн зогсоол, гаражийн хангамжийг тухайн
нутаг дэвсгэр дээр амьдрах айл єрхийн тээврийн хэрэгслийг бїрэн (100%)
хамруулахаар тооцвол зохино.
3.2.7 Эдэлбэр газартай сууцны барилгажилт (1-2 айлын ба олон айлын
блокчилсон)-ын талбай дахь автомашины зогсоолыг тухайн газрын хязгаар
дотор байрлуулвал зохино.
3.2.8 Тєрєл бїрийн тєлєвлєлтийн бїтэцтэй олон айлын сууцны барилгад
їйлчлэх автомашины зогсоол, гаражийг нийтийн зориулалтай талбай дээр
байрлуулах ба БНбД 30.01.04-ийн хїснэгт 1-ийн дагуу тєлєвлєнє.

3 
 БД 30-101-05 

Цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг дэвсгэрийн ангилал

Хїснэгт 1
Нутаг Хот Орон Сууцны эдэлбэр газрын Эдэлбэр газрын Нийгмийн дэд
дэвсгэрийн байгуулалтын сууцны талбай м 2 (багагїй)* зориулалт-хэв бїтэц
тєрєл эзэмшил барилгын Барилгажаа Барилгаж- маягийн
газрын тївшин тєрєл -гїй сан шинжїїд
(давхаржилт чєлєєт нутаг (сууцнаас гадна)
1-3) нутаг дэвсгэр
дэвсгэр
А. Их хот, Нєєц болон 1. 1-2 айлын Жимс,цэцэрлэг- Тухайн хотын
том хотын барилгажаагїй сууцны 450***** жїїлэх, хїїхэд зэргэлдээ
бїтцэд чєлєєтэй нутаг барилга тоглох, амрах байгаа нутаг
багтах орон дэвсгэр 2. Олон дэвсгэр дээр
сууцны айлын 250 дутаж буй
бїлэглэл блокчилсон ахуйн
сууц їйлчилгээг
нєхєх замаар
єдєр тутмын
хэрэгцээний
ахуйн
їйлчилгээний
обьектыг
сонгон
тєлєвлєнє.
Б. Том, Нєєц болон 1. Амины 1000 800 Эрчимт туслах Хєдєє орон
дунд, бага барилгажаагїй сууц, мал аж ахуй**, нутагт- тухайн
хот , чєлєєтэй нутаг тїїнчлэн ХАА-н орон сууцны
хєдєєгийн дэвсгэр їйлдвэр- бїтээгдэхїїний бїлэглэлд
суурин їйлчилгээ їйлдвэрлэл, жимс, їйлчлэх
газар дахь явуулах ногооны аж ахуй, улирлын буюу
орон газартай хїїхэд тоглох, нїїдлийн
сууцны барилга амрах чанартай ахуйн
бїлэглэл їйлчилгээ;
2. 1-2 айлын 600 500 Хязгаарлагдмал нїїдлийн
сууцны туслах аж ахуй***, болон байнгын
барилга жимс, ногооны аж чанартай єдєр
ахуй, хїїхэд тумын ахуйн
тоглох, амрах їйлчилгээ;
олон
3. Олон 400 350 Жимс, зориулалттай
айлын цэцэрлэгжїїлэх, болон бичил
блокчилсон хїїхэд тоглох, тєвийн ахуйн
сууцны амрах їйлчилгээ.
барилга Хотод- хотын
чанартай ахйн
їйлчилгээний
цогцолбор
обьект, бие
Барилгажсан дааж байрлах
нутаг дэвсгэр**** болон залгаж
барьсан,
єргєтгєсєн
їйлчилгээний
обьект.
В. Хотын Дээрхитэй адил 1. 1-2 айлын 600 500 Хязгаарлагдмал Улирлын
нєлєєний сууцны туслах аж ахуй***, чанартай
бїсэд дэх барилга жимс, ногооны аж їйлчлэх хїрээг
орон ахуй, хїїхэд єргєтгєх
сууцны тоглох, амрах бололцоо
бїлэглэл бїхий бие
(хот орчмын Жимс, даасан єдєр
суурин 2. Олон 400 350 цэцэрлэгжїїлэх, тутмын ахуй
газар) айлын хїїхэд тоглох, їйлчилгээний
блокчилсон амрах цогцолбор;
сууцны бага хїчин
барилга чадалтай
болон бичил
тєвийн ахуй
їйлчилгээ

4 
 БД 30-101-05 
*
Тайлбар: Цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг дэвсгэрийн айлын сууцны эдэлбэр газрын
хэмжээг Монгол Улсын тєрийн захиргааны байгууллагаас тогтооно.
**
Эрчимт туслах мал аж ахуй – бог, бод малын ба шувууны аж ахуй.
***
Хязгаарлагдмал туслах мал аж ахуй – бог малын болон шувууны аж ахуй.
****
Барилгажсан нутаг дэвсгэр дээр эхний ээлжинд орон сууц, олон нийтийн барилгын
фондын шинэчлэл єєрчлєлт(реконструкци)-ийн ажлыг гїйцэтгэвэл зохино.
*****
Нийслэл хотын хувьд архитектур-тєлєвлєлтийн даалгавраар тогтооно.

3.3 Инженерийн шугам сїлжээ ба байгууламж

3.3.1 Тухайн газрын инженерийн шугам сїлжээний ашиглалтыг хариуцагч

байгууллагаас олгосон техникийн нєхцєлийн дагуу инженерийн
тєлєвлєлтийн шийдлийн сонголтыг хийх ёстой.
3.3.2 Дулаан,хий, цэвэр, бохир усны шугам сїлжээг гудамж, замын зорчих
хэсгийн гадна талд, замын дагуу байрлуулна. Тэдгээрийг сууцны эдэлбэр
газраар дамжин єнгєрєхєєр байршуулах тохиолдолд тухайн газар
эзэмшигчийн зєвшєєрлийн дагуу гїйцэтгэнэ. Харин цєєн давхар сууцны
барилгажилтын талбайд єндєр даралттай байгалийн хий дамжуулах шугам
сїлжээг байрлуулахыг хориглоно.
3.3.3 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын дулаан-хийн хангамжийг тєвлєрсєн
бус хангамжтай їед бие даасан эх їїсвэр/халаалтын зуух/-ээс, харин
тєвлєрсєн хангамжтай їед гол шугам сїлжээ буюу шинээр тєлєвлєх
уурын зуухнаас хангах шийдлийн аль тохирохыг сонгон БНбД 42.01.04,
СНиП II-35-76, СНиП 2.04.07.86*-ийн дагуу тєлєвлєнє. Орон сууцны
барилгажилтаас уурын зуух хїртэлх зай хэмжээг дээрх норм дїрмийн
дагуу тооцно.
3.3.4 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын усан хангамжийг, олон айлын сууцанд
СНиП 2.04.02-84*-ийн шаардлагын дагуу тєвлєрсєн системээс ба 1-2
айлын сууцанд бие даасан гїний болон жижиг яндант худаг, каптаж,
булагаас хангахаар тєлєвлєлтєнд тусгана.
3.3.5 1-2 айлын сууцны усны шугамын холболтыг ариутгах татуургын бие даасан
буюу ариутгах татуургын тєвлєрсєн шугам сїлжээнд холбогдсон
тохиолдолд зєвшєєрнє.
3.3.6 1-2 айлын сууцанд 3м3/хоног-оос илїїгїй урсацтай бие даасан цэвэрлэх
байгууламж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.3.7 Сууцны эдэлбэр газрыг услах усны хоногийн зарцуулалтыг 10л/м2-аар
тооцно. Їїний зэрэгцээгээр холболтын цэг дээр усны тоолуур угсарвал
зохино.
3.3.8 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын цахилгаан хангамжийг БД 43-101-03
болон холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
3.3.9 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын цахилгаан хангамжид зориулсан
цахилгааны дэд єртєє/ТП/-ний трансформаторын хїчин чадлыг тооцооны
їндсэн дээр тогтооно.
3.3.10 0.4 КВ-ын сїлжээг салбарласан буюу битїї цагираган системийн
цахилгааны эрчим хїчний эх їїсвэртэй, хуваарилах байгууламжаас
агаарын буюу кабель шугамаар гїйцэтгэнэ.
3.3.11 0.4 КВ-ын агаарын буюу кабель шугамыг сууцны эдэлбэр газрын захад,
агаарын шугамын тулгуурт засвар-їйлчилгээний автотээврийн хэрэгсэл
хїрч очих боломжтой ба кабель шугамыг саадгїй ухаж тавих бололцоотой
газарт байрлуулна. Шаардлагатай тасралтыг БД 43-101-03-ийн дагуу
гїйцэтгэнэ.
3.3.12 0.4 КВ-ын шугамнаас барилга руу орох салаа шугамыг доорх байдлаар
гїйцэтгэнэ. Yїнд: 
­  агаарын шугамнаас, тусгаарлагчтай ба єєрийн даацтай утсаар, тросстой
буюу газар доорхи кабелиар;

5 
 БД 30-101-05 

­  кабель шугамнаас, сууцны эдэлбэр газрын хязгаарын гадна байрлуулсан

салаалах хайрцагнаас салаа кабелиар.
3.3.13 Оруулгын хуваарилах самбарыг олон айлын сууцны барилгын дотор талд
БД 43-101-03-ийн 6 дугаар бїлгийн шаардлагын дагуу байрлуулах ёстой.
Эрчим хїч нийлїїлэх байгууллагын зєвшєєрлєєр сууцны эдэлбэр газар
дээр цаг уурын болон эвдрэлээс хамгаалагдсан оруулгын хуваарилах
самбар угсрахыг зєвшєєрнє.
Оруулгын самбарыг барилгын дотор буюу ханын гадна талд угсрахдаа
оруулгаас 2.5 м-ийн єндєрт лацадсан хайрцагт таслуурын аппаратыг
байрлуулна. Тїїнийг ашиглах зєвшєєрєл зєвхєн эрчим хїч нийлїїлэх
байгууллагад байх ёстой.
3.3.14 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайд телефоны холбоос, гурван
программт радиогийн болон телевизийн нэвтрїїлэг дамжуулах шугам,
хамгаалалтын болон галын дохиололын тєвлєрсєн систем, диспетчерын
хяналтын автомат систем зэргийг тєлєвлєнє.

3.4. Нутаг дэвсгэрийн инженерийн бэлтгэл ажил ба хамгаалалт

3.4.1 Инженерийн бэлтгэл ба нутаг дэвсгэрийг хамгаалах арга хэмжээг байгалийн

нєхцєлтэй холбох болон хот, суурины хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєтэй
уялдуулах ёстой. Тїїнчлэн тєлєвлєлтийн, хийц бїтээцийн, барилгажилтын
инженер-техникийн шийдэлийн сонголттой тохируулна.

3.4.2 Цєєн давхар сууцны барилгажилтаас байгалийн нєхцєл байдалд їзїїлэх

техногенийн нєлєєллийг арилгах буюу багасгах зорилгоор дараах
урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авах хэрэгтэй. Yїнд: 
­  байгалийн рельефийн унаган байдлыг дээд зэргээр хамгаалах, гадаргуугийн ус
зайлуулах систем бий болгох; 
­  газар доорх шугам сїлжээний нягтралыг бага байлгах, талбайд жигд тархаан
байрлуулах.
3.4.3 Геологийн процесс (хєрсний гулсалт, нуралт, хєндийрєл, шар усны ба уруйн
їер, цасны гулсалт г.м.)идэвхтэй явагддаг бїсэд хамаарах газрыг цєєн
давхар сууцны барилгажилтад ашиглаж їл болно.

Дєрєв. Сууцны цогцолбор

4.1 Ерєнхий зїйл

4.1.1 Цєєн давхар сууцны барилгажилт нь гурав хїртэл давхартай барилгаас бїрдэнэ.
4.1.2 Цєєн давхар сууцны барилгажилт нь ихэвчлэн эдэлбэр газартай нэг айлын ба
блокчилсон сууцны барилгаас бїрдэнэ.
4 хїртэл давхартай секцийн болон бусад тєрлийн орон сууцны барилгын хот
байгуулалтын зохицуулалтыг БНбД 30.01.04-ийн дагуу хэрэгжїїлэхийг
зєвшєєрнє.
4.2 Сууцны барилгын хэв шинж

4.2.1 Амины сууцны барилгажуулалтын барилгын їндсэн тєрєл нь нэг айлын сууц
байна. Нэг айлын сууцнаас гадна айлын сууц тус бїрдээ эдэлбэр газартай
блокчилсон сууцны барилга/хоёр айлын сууцыг оролцуулан/ хэрэглэгдэнэ.
4.2.2 Хотын орон сууцны барилгажилтын їндсэн тєрєлд эдэлбэр газартай буюу
сууцны урд хэсэгтээ двор/дворик/-той олон айлын блокчилсон, секцийн
тєлєвлєлттэй барилгуудыг оруулна.
4.2.3 Айлын сууцны хэв шинж, єрєє тасалгааны тоо, сууцны нийт талбайн хэмжээг
БНбД 31-01-01 болон энэхїї дїрмийн хавсралт 2-д заасан норматив
їзїїлэлтїїдийг їндэслэн тєлєвлєж болно.

6 
 БД 30-101-05 
4.2.4 Хот, тїїний дагуул хот, суурин газарт оршин сууж байгаа болон хувиараа
хєдєлмєр эрхэлж буй єрхєд зориулж ажлын байр бїхий сууц(эмчийн сууц, гар
урлаачийн сууц, єдєр тутмын барааны дэлгїїр-сууц, фермерийн сууц г.м.)-ыг
тєлєвлєвєл зохино.
Засвар болон дарханы чиглэлээр хувиараа эрхлэх аж ахуй бїхий сууцны
тєлєвлєлтийг эрїїл ахуй, орчны/экологи/ хамгаалал, галын аюулаас хамгаалах,
ариун цэврийн зэрэг зохих шаардлагад бїрэн нийцїїлж, улсын хяналтын
холбогдох байгууллагатай зєвшилцсєний їндсэн дээр гїйцэтгэхийг зєвшєєрнє.
4.2.5 Хїн амын сууцны хэрэгцээг зєвхєн шинэ барилга байгууламжаар хангах замаар
шийдэх бус, одоо байгаа їнэ цэнэтэй, цєєн давхар барилгуудыг шинэчлэх, сэргээн
засварлах (реконструкци) замаар хослуулан хангавал зохино.

4.3. Эдэлбэр газрын тєлєвлєлт ба барилгажилт

4.3.1 1-2 айлын ба олон айлын блокчилсон сууцны барилгын эдэлбэр газрын хэмжээг
сууцны тєрєл ба тухайн газрын онцлогийг харгалзан дэвсгэр газрын
барилгажилтын нормын дагуу орон нутгийн єєрєє удирдах байгууллагаас
тогтооно.
Дээрхи сууцнуудын барилгын эдэлбэр газрын хэмжээ, талбай ба ашиглалтын
журамыг “Хот байгуулалтын тухай” Монгол Улсын хууль болон бусад холбогдох
эрх зїйн баримт бичгїїдээр тодорхойлно. Єєр єєр тєрлийн сууцны барилгын
эдэлбэр газрын талбайн доод хэмжээг энэхїї дїрмийн хїснэгт 1-д зааснаар
тооцно.
4.3.2 Амины болон хэд хэдэн айлын сууцны барилгыг гудамжны улаан шугамаас 5м–
ээс багагїй, нэвтрэх замын улаан шугамаас 3 м-ээс багагїй зайд тєлєвлєвєл
зохино. Аж ахуйн зориулалттай барилгаас гудамж, замын улаан шугам хїртэлх
зайг 5 м-ээс багагїйгээр тєлєвлєнє.
4.3.3 Мал аж ахуй эрхлэх зєвшєєрєл бїхий хот, тїїний дагуул хот болон суурин газарт
барих цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг дэвсгэрт мал, шувууны байр, євс
тэжээлийн саравч, аж ахуйн бусад барилга, халуун усанд орох байр, тїїнчлэн аж
ахуйн зориулалттай орц ба мал нэвтрэх зам зэргийг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
Аж ахуйн зориулалттай байрны бїрдэл ба талбайг тухайн орон нутгийн онцлог,
зураг тєслийн даалгаврын дагуу тогтооно.
4.3.4 Тєлєвлєж буй барилгаас хажуу айлын эдэлбэр газрын хил хязгаар хїртэлх зай нь
ариун цэвэр, эрїїл ахуйн шаардлагын дагуу доор зааснаас багагїй байна. Yїнд: 
­  амины сууц, 1-2 айлын сууц ба блокчилсон сууцны барилгаас - 3м (энэхїї
дїрмийн 3.1.13-ын заалтын шаардлагыг харгалзан їзнэ.)
-мал, шувууны байрнаас - 4м
-ахуйн бусад барилгаас (халуун усанд орох байр,гараж г.м.)- 1м
-єндєр ургасан модны ишнээс - 4м
-дунд зэргийн єндєртэй модны ишнээс- 2м
-бут сєєгнєєс - 1м
4.3.5 Мал, шувууны байрыг зєвхєн бие даасан 1-2 айлын сууцны барилгатай залгаж
барих бєгєєд сууцны зориулалттай єрєє, тасалгааг гурваас цєєнгїй тооны туслах
їйл ажиллагааны зориулалттай єрєє тасалгаагаар уг байраас тусгаарласан
нєхцєлд зєвшєєрнє. Мал, шувууны байрны гадна орц нь сууцны гол орцоос 7м-ээс
багагїй зайд байрлах ёстой.
4.3.6 Бие даасан, 1-2 айлын, блокчилсон сууцны барилгын зоорь, хагас зоорь, нэгдїгээр
давхарт автомашины гаражийг тєлєвлєхдєє автомашины засвар, їйлчилгээний
барилга тєлєвлєх норм нормативыг заавал баримтлах шаардлагагїй.
4.3.7 Хот орчмын бїсийн цєєн давхар сууцны барилгажилтын талбайд болон
хєдєєгийн суурин газарт, олон айлын сууцны барилгын оршин суугчид мал,
шувууны аж ахуй эрхлэх зориулалт бїхий аж ахуйн барилгыг хїн оршин суух хил
хязгаарын гадна тєлєвлєж єгч болно. Хєдєє аж ахуйн бїтээгдэхїїний нэгдсэн

7 
 БД 30-101-05 
агуулахыг олон айлын сууцны барилгад залгаж буюу тусдаа байрлахаар
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Агуулахын талбайг зургийн даалгавраар тодорхойлно.
4.3.8 Бие даасан ба 1-2 айлын сууцны барилгажилтын талбай дахь сууцны єрєє,
тасалгааны цонхноос зэргэлдээ эдэлбэр газарт байрлах хєрш айлын сууцны
барилгын хана ба туслах аж ахуйн барилга(саравч, пин, гараж г.м ) хїртэлх зай 6
м-ээс багагїй байх ёстой.

Тав. Yйлчилгээний байгууллага

5.1 Ерєнхий зїйл

5.1.1.Хот, хот орчмын ба хєдєєгийн суурин газрын цєєн давхар сууцны барилгажилтын
нутаг дэвсгэрт їйлчилгээний байгууллагыг тухайн суурин газрын тєрєл, їйлчлэх
хїн амын тоо, хотын ерєнхий байдал, тїїнчлэн ойр байршилтай їйлчилгээний
бусад барилга байгууламж ба зам тээврийн харилцааны зохион байгуулалт,
гудамж, зам, явган хїний хєдєлгєєний сїлжээтэй уялдах онцлогийг тооцон
байршуулах хэрэгтэй.
Олон нийтийн їйлчилгээний барилга нь БД 31-101-04-ийн шаардлагыг хангасан
байвал зохино.

5.2 Цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг дэвсгэрт ахуйн їйлчилгээг зохион
байгуулах

5.2.1 Цєєн давхар сууцны барилгажилт нь их хот, том хотын бїтцэнд бие даасан
цогцолбор хэлбэрээр, том, дунд, бага хот, бие даасан жижиг хот, сумын тєв зэрэг
тїїнтэй адилтгах суурин газрын сууцны цогцолборын дунд бїлэг барилгын
хэлбэрийг тус тус їїсгэн байрлаж болох тул, їїнээс хамааралтайгаар хїн амын
їйлчилгээний газрын зохион байгуулалтын ялгааг тодорхойлно.
Хот, тїїний дагуул хот, суурин газарт цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг
дэвсгэрт єдєр тутмын їйлчилгээний байгууллагын дараах объектуудыг тєлєвлєнє.
Їїнд: сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага, ерєнхий боловсролын
сургууль, биеийн тамир-амралтын цогцолбор, амбулатори-поликлинникийн
барилга байгууламж, эмийн сан, худалдаа-ахуйн їйлчилгээний зориулалттай
барилга, холбооны салбар, хадгаламжийн касс, нийгмийн хэв журам зєрчихєєс
хамгаалах салбар, засаг захиргааны тєв, мєн тєрєл бїрийн зориулалттай талбай
биеийн тамир, амралт, хїїхдийн тоглоомын талбай зэрэг байна. Гэхдээ хотын
захын бїсэд суурин объектуудыг улиралын чанартайгаар єргєтгєх шаардлагыг
харгалзсан байх ёстой.
Орон нутгийн суурин газарт нэн тэргїїний шаардлагатай їйлчилгээний
байгууллага, албан газрын салбарыг 50 оршин суугчтай газраас эхлэн суурин нэг
бїрт тєлєвлєх ба хэд хэдэн суурингийн дунд харьцангуй єндєр хэмжээний
їйлчилгээ їзїїлэх боломж бїхий объектуудыг нутгийн єєрєє удирдах тєв
байгууллага байрласан газарт тєлєвлєвєл зохино. Мєн улирлын буюу зєєврийн
чанартай їйлчилгээний хэрэгсэл, байгууламжийг їїнд ашиглах хэрэгтэй.
5.2.2 Їйлчилгээний байгууллага ба їйлдвэрийн барилгын хїчин чадал, багтаамж,
тэдгээрийн байршлыг оршин суугчдын нийгэм-хїн ам зїйн янз бїрийн бїлгїїдийн
хэрэгцээг хангахаар тооцож тодорхойлно.
Хот, тїїний дагуул хот, суурин газарт цєєн давхар сууцны барилгажилттай нутаг
дэвсгэрийн їйлчилгээний ба їйлдвэрийн барилгын тоо, хїчин чадлын ойролцоо
хэмжээг энэхїї дїрмийн хавсралт 3-ын дагуу тодорхойлно.
Хєдєє орон нутагт дээрх їзїїлэлтийг БНбД 30.01.04-ийн 13 дугаар хавсралтын
дагуу тодорхойлно.
5.2.3 Цєєн давхар сууцны барилгажилттай газарт їйлчилгээний байгууллага ба
їйлдвэр, албан газрын байршлыг дараах байдлаар тогтоовол зохино. Їїнд:

8 
 БД 30-101-05 
а/ хот, тїїний дагуул хот, суурин газарт їйлчилгээний радиусыг 2 дугаар
хїснэгтэд зааснаас хэтрїїлэн тєлєвлєж болохгїй.

Їйлчилгээний объектуудад явганаар хїрэх радиус (метрээр)

Хїснэгт 2
Албан газар, їйлдвэр, їйлчилгээний объектууд Їйлчлэх хїрээ ,м
Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага* 500
Ерєнхий боловсролын сургууль: 750
Бага ангийн 500
Биеийн тамир-эрїїл мэнд- амралт чєлєєт цагаа єнгєрїїлэх 800
газар
Амбулатори-поликлинникийн барилга байгууламж 1000
Эмийн сан 800
Єдєр тутмын їйлчилгээний зориулалттай худалдаа-аж 800
ахуйн їйлчилгээний газрууд
Холбооны салбар, хадгаламжийн касс, цагдаагийн газрын 800
хэсэг
Засаг захиргааны тєв 1200
*Энэхїї їйлчлэх хїрээ сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн тусгай зориулалтын тєрєлжсєн сургууль,
цэцэрлэг, яслид хамаарахгїй, харин суурин газарт ерєнхий боловсролын сургуулийн їйлчлэх хїрээг
тєслийн даалгаврын дагуу тогтооно.
** Тосгон, суурины нэгдсэн эмнэлэг, амбулатори, эмэгтэйчїїд-эх барихын байр, эмийн сан хїртэл
явганаар ердийн хєсєг, тээврийн хэрэгслээр очих хугацаа 30 минутаас хэтрэхгїй байна.
Тайлбар:
1. Уур амьсгалын I,IIА бїсэд хїснэгтэд заасан їйлчлэх хїрээний хэмжээг 30% бууруулж тєлєвлєхийг
зєвшєєрнє.
2. Ерєнхий боловсролын сургуулийн бага ангийн сурагчдын явах замыг хурдны зам, гол гудамж замтай
нэг тївшинд огтлолцохоор тєлєвлєхийг хориглоно.

Їйлчилгээний объектуудыг байршуулахдаа зэргэлдээ орших їйлчилгээ, їйлдвэрлэлийн

газруудын їйлчлэх радиусыг харгалзсан байх шаардлагатай.
(гэхдээ сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага ба бага сургуулийг їїнд
хамааруулахгїй).
б/ Хєдєєгийн сууринд тэргїїн зэрэглэлийн ач холбогдолтой їйлчилгээний газарт хїрэх
хугацааг 30 минутаас илїїгїй (2-2.5 км) байхаар тєлєвлєнє.

5.2.4 Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн ба ерєнхий боловсролын сургуулийн барилга

болон тэдгээрийн эзэмшил газрын хилтэй харьцуулсан зайг БНбД 30.01.04-ийн
5.5 дугаар заалтад зааснаар тогтооно.

5.3 Олон нийтийн тєвийн тєлєвлєлт, барилгажилт.

5.3.1 Цєєн давхар сууцаар барилгажуулах нутаг дэвсгэрийн олон нийтийн тєв нь гол
тєлєв соёл, худалдаа-ахуйн їйлчилгээний, захиргаа, биеийн тамир-эрїїл мэнд,
мєн амралт чєлєєт цагаа єнгєрїїлэх зэрэг зориулалттай барилга байгууламж
байрлуулахад зориулагдсан байна. Дээрх объектийн жагсаалтад мєн
їйлчилгээний байгууллагатай олон айлын орон сууцны барилгыг оруулж болно.
Олон нийтийн тєв талбай /амралтын, биеийн тамирын/ ба явган хїний зам гэсэн
хоорондоо харилцан шїтэлцээтэй орон зайн системийг бїрдїїлэх шаардлагатай.
Олон нийтийн тєвд нийтийн тээврийн хэрэгсэлийн зогсоолын талбайг нэг зэрэг
їйлчлїїлэх 100 їйлчлїїлэгч тутамд 7-10 автомашин, 15-20 унадаг дугуй ба
моторт дугуйны зогсоол эхний ээлжинд байхаар тооцох ба цаашид єргєтгєх
боломжийг тусган тєлєвлєнє. Харин нийслэл хотод энэ тоо хэмжээг зургийн
даалгавраар тогтооно.

9 
 БД 30-101-05 
5.3.2. Бага хот ба хот орчмын суурин газрын цєєн давхар сууцны барилгажилтын нутаг
дэвсгэрт жижиг їйлдвэрлэл эрхлэх аж ахуйн газрыг улсын хяналтын
байгууллагатай зєвшилцсєний їндсэн дээр тєлєвлєж болно.
Хєдєєгийн суурин газарт ариун цэвэр-эрїїл ахуйн хамгаалалтын бїсийн хэмжээ
нь 50 м-ээс ихгїй байх жижиг їйлчилгээний ба їйлдвэрлэлийн газрыг нэг
барилгад хамтатган байрлуулахаар тєлєвлєж болно.
5.3.3 Цєєн давхар сууцаар барилгажуулах нутаг дэвсгэрийн олон нийтийн тєвийн
барилгажилтыг бие даасан барилгад, хорших ба блокчлох аргаар олон нийтийн
їйлчилгээний олон функцтэй цогцолборыг бий болгоно. Тїїнчлэн уг обьект нь
орон сууцны барилгын бїтцэд орж болно.
Олон нийтийн барилга, байгууламжийг БНбД 31.03.03-ын дагуу тєлєвлєнє.
5.3.4 Доор дурьдсан барилгын эзэмших газрын талбайн тооцооны їзїїлэлтийг олон
нийтийн бие даасан барилгатай харьцуулж, багасган тооцож болно.Їїнд:
а) Єргєтгєлийн барилгад –25%,
б) Зарим хэсэг нь єєр барилга дотор байрлах, тїїнийгээ єргєтгєн залгаж барихад-
50% хїртэл.
Гэхдээ сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллагад энэ шаардлага
хамаарагдахгїй.
5.3.5 Цєєн давхар сууцны барилгажуулах нутаг дэвсгэр дээр хїїхдийн цэцэрлэг,
дэлгїїр, цайны газар, їсчин, гэрэл зурагчин зэрэг їйл ажиллагааг хувиараа
эрхлэхээр зохион байгуулахыг зєвшєєрнє. Эдгээр барилга байгууламжийг айлын
сууцны барилгад залгаж барих ба 1 дїгээр давхар болон хаяавчийн давхарт
байрлуулж болно. Энэхїї залгаж барих барилгын нийт талбай 150м2- аас ихгїй
байна.
Дээр дурьдсан байгууллагууд нь їйлчилгээний тєв бїрдїїлэх боломжтой байвал
тухайн хот, суурины ба орон сууцны цогцолборийн тєвийн хэсэгт байрлуулна.
Автомашины засварын ба тїрээсийн газар, ахуйн цахилгаан хэрэгслийн засвар,
тїїнчлэн бусад засвар їйлчилгээний барилга, байгууламжийг суурин газрын захад
байрлуулах хэрэгтэй.
Цєєн давхар сууцанд залгаж барих барилгад хїний эрїїл мэндэд хортой (рентген,
барилгын материалын дэлгїїр, угаалга-хими цэвэрлэгээ г.м.) їйлдвэрлэл эрхлэх
цэг салбар байрлуулахыг хориглоно.
Энэ барилгад байрлах олон нийтийн їйлчилгээний байгууллага нь сууцны хэсгээс
тусгаарлагдсан бие даасан орцтой байна. Цєєн давхар сууцанд залгаж барих
барилгын эзэмшил газрыг нийтийн ба сууцны хэсэг гэж хуваах ёстой. Барилгын
орцны дэргэд тээврийн хэрэгсэлийн зогсоол тєлєвлєнє.

5.3.6. Хїн амын їйлчилгээний хэрэгцээг, ялангуяа хєдєєгийн болон хотын орчмын
суурин газарт, шинээр барилгажуулах болон одоогийн фондыг шинэчлэн єєрчлєх
арга замаар хангана.

10 
 БД 30-101-05
Заавал мєрдєх хавсралт 1 

Íýð òîìú¸î áà òîäîðõîéëîëò 

¯íäñýí  îáúåêòóóä  –  îðîí  íóòãèéí  çàõèðãààíû  õàðúàëàëä  áàãòñàí  õ¿í  àìûí    ñóóðüøëûí 
á¿ëã¿¿äèéí  (õîò,  ñóóðèí)  òîãòìîë  ¿éë÷èëãýýã  çîõèîí  áàéãóóëæ  õàíãàäàã    áàéãóóëëàãà, 
áàðèëãà áàéãóóëàìæ , îáüåêò áà ¿éëäâýðëýëèéí ãàçàð. 

Áëîê÷èëñîí îðîí ñóóöíû áàðèëãà­ 2 áà ò¿¿íýýñ èë¿¿ òîîíû ñóóöíààñ á¿ðäýõ, òýäãýýð íü òóñ 
á¿ðòýý ººðèéí ýäýëáýð ãàçàð ðóó øóóä ãàðöòàé áàéõ. 

ªðãºòãºñºí  áóþó  çàëãàæ  áàðüñàí  ¿éëäâýð­¿éë÷èëãýýíèé  çîðèóëàëòòàé  áàðèëãà  –  Îðîí 

ñóóöíû áàðèëãûí á¿òöýä îðñîí áóþó áóñàä îáüåêò. 

Ñóóöíû  á¿ðäýë  –  ôóíêöèîíàëüíû  òºëºâëºëòººð  áèé  áîëîõ  òºðë¿¿ä:  öººí  äàâõàð  ñóóöíû 
áàðèëãàæèëòûí ñóóðèí(ãàöàà), öººí äàâõàð ñóóöíû áàðèëãàæèëòûí öîãöîëáîð, öººí äàâõàð 
ñóóöíû áàðèëãàæèëòûí òàëáàéí á¿ëýã. 

Àìèíû îðîí ñóóöààð áàðèëãàæóóëàõ­ èðãýä ººðñäèéí õ¿÷, õºðºí㺺𺺠 áóþó  ýñâýë òýäíèé 
ýä, õºðºí㺺ð õóâèéí ýçýìøëèéí ñóóö áàðèõ çàìààð àéë ºðõèéã îðîí ñóóöààð õàíãàõ õýëáýð . 

Õóâèàðàà  áàðèëãà áàðèóëàã÷  (õóâü  õ¿í) –  çîõèõ  æóðìûí  äàãóó  îðîí  ñóóöíû  áîëîí  õóâèéí 
àæ  àõóé ýðõëýõ,  àæ àõóéí çîðèóëàëòòàé  áàðèëãà  áàðèõ ãàçàðòàé  áà ýäãýýð  áàðèëãûã 
ººðèéí áîëîí áàðèëãûí áàéãóóëëàãà, áóñàä õ¿íèé îðîëöîîòîé áàðüæ  áàéãóóëæ  áóé èðãýä. 

Öººí äàâõàð ñóóöíû áàðèëãàæèëò­ îðîí ñóóöíû áàðèëãàæèëòûí äàâõàðæèëò íü 4 äàâõàð 
õ¿ðòýëõ, ñóóö íü ýäýëáýð ãàçàðòàé  øóóä  õîëáîãäñîí áàéõ. 

Áè÷èë  òºâ­  æèæèã  ñóóðèí  ãàçàðò  ¿éë÷ëýõ,  áàãòààìæèéí  õóâüä  áàãà  áîëîâ÷  òýðã¿¿í 
çýðãèéí  à÷  õîëáîãäîëòîé  ¿éë÷èëãýýíèé  áà  ¿éëäâýðëýëèéí  áàéãóóëëàãûã  áàãòààñàí 
öîãöîëáîð îáúåêò . 

Õ¿í  àìûí  ¿éë÷èëãýý­  îðøèí  ñóóã÷äûã  õýðýãöýýòýé  ¿éë÷èëãýýãýýð  õàíãàõ;  öººí  äàâõàð 
ñóóöíû  áàðèëãàæèëòûí  íóòàã  äýâñãýðò  îðøèí  ñóóã÷äàä  òýðã¿¿í  çýðýãò  øààðäëàãàòàé 
ºäºð  òóòìûí ¿éë÷èëãýý áà çàðèì  òîõèîëäîëä õóãàöààò ¿éë÷èëãýý(äîëîî õîíîãò  áîëîí  ò¿¿íýýñ 
äýýø õóãàöààíä õýðýãöýýòýé ¿éë÷èëãýý)–ãýýð õàíãàõààð çîõèîí áàéãóóëàõ. 

Îëîí  íèéòèéí  òºâ­  ãîë  òºëºâ  ÿíç  á¿ðèéí  îëîí  íèéòèéí  (àìðàëò,  öóãëààí,  õóäàëäàà)  ¿éë 
àæèëëàãààã  ÿâóóëàõ  áà  ¿éë÷èëãýýíèé  îáúåêòóóäûã  áàéðëóóëàõàä  çîðèóëàãäñàí  íóòàã 
äýâñãýð þì.  Îëîí  íèéòèéí òºâ íü  õîò  áàéãóóëàëòûí  áàðèìò áè÷èãò çààñàí  õèë  õÿçãààð  áîëîí 
òîäîðõîé ¿éë àæèëëàãààíû çîðèóëàëòûí äýãëýìòýé áàéíà. 

Íýã  àéëûí  ñóóö­  íýã  ãýð  á¿ë  áîëîí  ò¿¿íòýé  õàìààòàí,  ñàäàí  òºðºëèéí  õîëáîîòîé  ãèø¿¿äèéí 
õàìòààð àìüäðàõàä çîðèóëñàí ýäýëáýð ãàçàðòàé ñóóö. 

Ñóóöíû  ýäýëáýð  ãàçàð  –  Ñóóöíû  áàðèëãà/ò¿¿íèé  øóóä  ãàðö  ðóó/­ä  òóëæ    áàéõ  ãàçðûí 
õýñýã. 

Öººí  äàâõàð  ñóóöààð  áàðèëãàæóóëàõ  íóòàã  äýâñãýð  –  Ñóóðèí  ãàçðûí  ñóóðüøëèéí 

á¿ñýä  áà  òºâèéí  õýñýãò  áàéðëàíà.  Öººí  äàâõàð  ñóóöíû  áàðèëãàæèëòàíä    çîðèóëàãäàõ, 
èíæåíåðèéí áà òýýâðèéí çàì õàðèëöààòàé, íèéãìèéí äýä á¿òöèéí îáüåêò.

11 
 БД 30-101-05 
Хавсралт 2

Айлын сууцны хэв шинж, єрєє тасалгааны тоо,

сууцны нийт талбайн хэмжээ

Сууцны талбайн доод хэмжээ ам/м, єрєєний тоо

Сууцны
зэрэглэл 6 ба тїїнээс
1 2 3 4 5
дээш
Дээд - - - 88 96 108
Дунд 40 50 60 70 78 -

Энгийн 30 36 44 - - -

Тайлбар:

Тодорхой бїс нутаг, хот сууринд барих айлын сууцны хэв шинж, єрєєний тоо, талбайн
хэмжээг тухайн орон нутгийн хїн амын хэрэгцээ, шаардлага, орон сууцны хангамжийн
тївшинг тодорхойлж нутгийн захиргааны байгууллагатай зєвшилцсєний дагуу зургийн
даалгаврыг їндэслэн тєлєвлєнє.

12 
 БД 30-101-05
Õàâñðàëò 3 
ÕÎÒ ÁÀ ÑÓÓÐÈÍ ÃÀÇÐÛÍ ÖªªÍ ÄÀÂÕÀРÑÓÓÖÍÛ ÁÀÐÈËÃÀÆÈËÒÛÍ ÍÓÒÀàÄÝÂÑÃÝÐÒ ÄÝÕ ÑΨË, 
ÀÕÓÉÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÁÀÐÈËÃÀ ÁÀÉÃÓÓËÀÌÆÈÉÍ ÒÎÎÖÎÎÍÛ ÍÎÐÌ, ÝÄÝËÁÝРÃÀÇÐÛÍ ÕÝÌÆÝÝ. 

Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí íýð  Àíãèëàë  Ýäýëáýð ãàçðûí õýìæýý 

Ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû õ¿¿õäèéí áàéãóóëëàãà  Õàíãàìæèéí ò¿âøèí­85%;  ­  90  õ¿¿õäèéí  õ¿÷èí  ÷àäàëòàé  áàðèëãà 
¯¿íä:  áàéãóóëàìæèä: 
2 
­ åðºíõèé – 70%  ­1 õ¿¿õýä – 40 ì 
­ òóñãàé  ­  3 % 
2 
­ ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ ÷èãëýë –12%  ­140­320­35ì 
(0­7 íàñíû õ¿¿õýä õàìðàãäàíà) 
2 
­560­640­30ì  áàéõààð òóñ òóñ ñîíãîíî 

2 
Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü  Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîë (I­YIII àíãè)­ä 100%  Íýã ñóðàã÷èä íîãäîõ òàëáàé, ì 
õàìðóóëàõààð;  ­120 ñóðàã÷ õ¿ðòýë  ­50; 
Äóíä  áîëîâñðîë  (IX­X  àíãè)­ä  75%­ã  ­120­500 õ¿ðòýë  ­60; 
õàìðóóëàõààð òºëºâëºíº;  ­ 500­800 õ¿ðòýë  ­40; 
­ I­YIII àíãèä 8­15 íàñíû;  ­ 800­1100 õ¿ðòýë  ­35; 
­ IX­X àíãèä 16­17 íàñíûõàí õàìðàãäàíà;  ­1100­1600 õ¿ðòýë  ­25; 
­1600­2000 õ¿ðòýë  ­20; 
­ 2000­ààñ äýýø  ­18; 
ªðõèéí ýìíýëýã (àìáóëàòîðè, ïîëèêëèííèê)  ­ äîòðûí (îáùèé)  100  õ¿í  ¿çëýã/ºäºð  ýäýëáýð  ãàçðûí 
­ ø¿äíèé  õýìæýý  0,1  ãà  áàéõ  áà  0,3  ãà 
­ ãýìòëèéí ã.ì. ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý 500­750 ì­ò.  òàëáàéãààñ õýòðýõã¿é 
Ýìèéí ñàí  I­II  I­II  ­ 0,3 ãà 
III­Y  III­Y  ­ 0,25 ãà 
YI­YIII  YI­YIII  ­ 0,2 ãà 
Áèåèéí òàìèð ñïîðòûí áàéãóóëàìæ, öîãöîëáîð  ­  õîðîîëëûí  ÷àíàðòàé  áèåèéí  òàìèð,  1000 õ¿íä 0,7 ­0,9 ãà 
ýð¿¿ëæ¿¿ëýëòèéí òàíõèì (õîòûí ÷àíàðòàé) 
­  íèéòèéí  õýðýãöýýíèé  ñïîðò  òàíõèì  (òîì,  èõ 
õîòîä) 
­ ñóóðèí 
­ áàãà õîò 
­ äóíä õîò 
Äýëã¿¿ð  ­ õ¿íñíèé äýëã¿¿ð  ­  õîðîîëëûí  ÷àíàðòàé  äýëã¿¿ð,  õ¿í  àìààñ 
­ àæ ¿éëäâýðèéí áàðààíû 200 äýëã¿¿ð  õàìààðàí 1 îáúåêòîä: 
4,0­6,0 ìÿí.õ¿í àìä 0,4­0,6 ãà 
6,0­10,0 ìÿí.õ¿í àìä 0,6­0,8 ãà 
10­15,0 ìÿí.õ¿í àìä 0,8­1,1 ãà 
15­20 ìÿí.õ¿í àìä 1,1­1,3 ãà 
­áàãà,  äóíä,  õîò,  õºäººãèéí  ñóóðèíä,  õ¿í 
àìààñ õàìààðàí 1 îáúåêòîä: 
1,0 õ¿ðòýë õ¿í àìä 0,1­0,2 ãà 
1,0­3,0 ìÿí.õ¿í àìä 0,2­0,4 ãà 
3,0­4,0 ìÿí.õ¿í àìä 0,4­0,6 ãà 
5,0­6,0 ìÿí. õ¿í àìä 0,6­1,0 ãà 
7,0­10,0 ìÿí. õ¿í àìä 1­1,2 ãà 
­  õóäàëäààíû  òºâ¿¿ä  õ¿÷èí  ÷àäëààñ 
2 
õàìààðàí 100 ì  õóäàëäààíû òàëáàéä: 
2 
250 ì  õ¿ðòýë 0,08 ãà 
2 
250­650 ì  0,08­0,06 ãà 
2 
650­1500 ì  0,06­0,04 ãà 
2 
1500­3500 ì  0,04­0,02 ãà 
2 
3500 ì  äýýø 0,02 ãà

13 
БД 30-101-05 

14
БД 30-101-05

15
БД 30-101-05 

16
БД 30-101-05

17
 БД 30-101-05 

Хавсралт 7

Ашигласан, холбогдох норматив, баримт бичгїїд

1. БНбД 2.01.01-93. Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн їзїїлэлт

2. БНбД 30.01.04. Хот , тосгоны тєлєвлєлт, барилгажилтын норм ба дїрэм
3. БНбД 31-01-01. Орон сууцны барилгын зураг тєсєл тєлєвлєх норм ба дїрэм.
4. БНбД 31.03.03. Олон нийт иргэний барилга
5. БНбД 21-02-02. Барилга байгууламжийн зураг тєсєл зохиох галын аюулгїйн
норм.
6. БНбД 21-01-02. Барилга, байгууламжийн галын аюулгїйн байдал.

7. БНбД 40-05-98. Барилгын доторхи усан хангамж, ариутгах татуурга

8. БНбД 41-01-02. Халаалт, агаар сэлгэлт ба кондиционер.
9. БНбД 2.01.03-92. Барилгын дулаан техник.
10. БНбД 10-01-99. Барилгын норматив, баримт бичгийн тогтолцоо. Їндсэн
журам.
11. БНбД 32-01-00. Автозам тєсєллєх норм.
12. УББ 20-205-00. Нийтийн зориулалттай орон сууцны барилгын зориулалт
тєлєвлєлтийг єєрчлєхєд тавих шаардлага, зєвшєєрєл олгох, хяналт тавих
журам.
13. СНиП 2.04.02-84*. Водоснабжение. Наружные сети и сооружения.
14. СНиП 2.04.02-84.М-90 Водоснабжение. Наружные сети и сооружения. (Изм.
и доп. для усл. МНР)
15. СНиП 2.04.03-85. Канализация. Наружные сети и сооружения.
16. СНиП II-32-74. М-79. Канализация. Наружные сети и сооружения. (Изм. и
доп. для усл. МНР)
17. СНиП 2.04.07-86. Тепловые сети.
18. СНиП II-1 10-73/ II-3-73/ М-83. Тепловые сети.
19. СНиП II-12-77. Защита от шума.
20. СНиП 23-05-95. Естественное и искусственное освещение.
21. СНиП II-Г 10-73/II-3-73/ М-83. Тепловые сети. (Изм. и доп. для усл. МНР)
22. СНиП 2.09.04-87* (1995) Административные м бытовые здания.
23. СНиП II-99-77 М-80. Животноводческие, птицеводческие и звероводческие
здания и помещения.
24. СНиП СНиП 2.01.02-85*. Изд.1991г. Противопожарные нормы.
25. СНиП II-80-75 М-85. Предприятия бытового обслуживания населения (Изм.
и доп. для усл. МНР)
26. СНиП 31-02-2001. Дома жилые одноквартирные.

18 
 БД 30-101-05

ГАРЧИГ

Нэг. Ашиглах хїрээ 1

Хоёр. Нэр томъёо ба тодорхойлолт 1

Гурав. Цєєн давхар сууц барих газрын тєлєвлєлт ба барилгажилт 1

Дєрєв. Сууцны цогцолбор 6

Тав. Їйлчилгээний байгууллага 8

1 дїгээр хавсралт. Нэр томъёо ба тодорхойлолт 11

2 дугаар хавсралт. Айлын сууцны хэв шинж, єрєє тасалгааны тоо, сууцны
нийт талбайн хэмжээ 12

3 дугаар хавсралт. Хот ба суурин газрын цєєн давхар сууцны барилгажилтын

нутаг дэвсгэр дэх соёл, ахуйн їйлчилгээний барилга
байгууламжийн тооцооны норм, эдэлбэр газрын хэмжээ 13

4 дїгээр хавсралт. Цєєн давхар сууцыг барилгажуулах загвар 14

5 дугаар хавсралт. Цєєн давхар сууцны барилгажилтын хэв шинж 15

6 дугаар хавсралт. Цєєн давхар сууцны барилгажилт, замын хосолсон зохиомж 17

7 дугаар хавсралт. Ашигласан, холбогдох норматив, баримт бичгїїд 18

19 
БД 30-101-05 

20
 Хавсралт 4. (зєвлємж)

Цєєн давхар сууцыг барилгажуулах загвар 

Загвар Схем Онцлог Эрхлэх аж ахуй Байршил Барилгажилтын Эдэлбэр Сууцны Нийтийн Íÿãòðàë Инженерий Нийтийн
д/ ын нэр (функци) (зонхилох (зонхилох) хэв газар хэв маяг їйлчилгээ àéë/ãà н хангамж тээвэр
д ) маяг (зонхилох)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

1. ОФСБ §Сууц §Ногооны газар §Хотын Сийрэг 0.03- 1ч2 §єдєр 14 айл/га їе шаттай
§Амралт §Жижиг їйлдвэр зах 0.07га (мансарда тутамын 66 ор.с/га хэрэгжїїлэх +*
§Хувиараа §їйлчилгээ §Хотоос н) бие їйлчилгээ
эрхлэх аж зайдуу даасан §хувийн
ахуй, жижиг їйлчилгээ
їйлдвэр
їйлчилгээ
§Нийтийн
їйлчилгээ

2. ССБ §Сууц Жижиг їйлчилгээ §Хотод Шигїї 0.01га §Íýã 20-

§Амралт §Хотын (харьцангуй) хїртэл ìàÿãèéí + 33айл/га + +
§Нийтийн захад §Òóñãàé 94 ч155
їйлчилгээ §Тусгай ор.с/га

3. НФСБ §Амралт §Хотод Таруу * том Тусгай

(сууц) §Алсад (стандарты
- + -
н бус)

Таних тэмдэг:
ОФСБ - олон фунцтэй сууцны барилгажилт
ССБ - стандартын барилгажилт (БНбД 31.01.01) - нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламж
НФСБ - нэг функцтэй сууцны барилгажилт
- аж ахуй эрхлэх эдэлбэр газартай сууц - їйлчилгээний тєв
+ - шаардлагатай
- ердийн сууц - - шаардлагагїй
. 
- амралтын сууц
 Хавсралт 5.( зєвлємж)
Цєєн давхар сууцны барилгажилтын хэв шинж

Барилгажилтын тєрєл Хэрэгжїїлсэн жишээ

(ерєнхий загвар)

Салангад барилгажилт Швец Монгол Герман

Хосолсон барилгажилт Финлянди Франц АНУ

Нийлїїлсэн ÀÍÓ Герман Англи

барилгажилт
 їргэлжлэл

Догол їїсгэсэн АНУ АНУ Польш

барилгажилт

Хивсэн барилгажилт Англи Франц Хятад

Терраст Øòóäãàðò Франц Франц

барилгажилт
 Хавсралт 6. (зєвлємж)

БАРИЛГАЖИЛТ, ЗАМЫН ХОСЛОСОН ЗОХИОМЖ

Схем Жишээ 1 Жишээ 2 Жишээ 3

шулуун
салаалсан
гогцоо