БНбД 83-12-01 

Монгол Улсын барилгын норм, дїрэм

Шалны ажлын хєдєлмєр зарцуулалтын норм

Labour input norms for flooring works

ОРШИЛ ХЭСЭГ

1. Энэхїї эмхэтгэлийн нормд дараахь туслах чанарын ба бэлтгэл

ажлуудыг тооцсон. Їїнд:
Шалны дэвсгэр хэсгийн хогийг цэвэрлэх, хэмжиж тэмдэглэх,
ажлын явцад багаж хэрэгсэл, механизмыг ирлэх, засаж сэлбэх
арчлах хамгаалах, шалыг гэмтлээс хамгаалах тїр шалавч хийх
ажлыг энэхїї эмхтгэлийн нормд оруулаагїй.
Хар тосон тїрхлэг, асфальтан бетон чанах ажил энэ
эмхэтгэлийн нормд тусгагдаагїй. Энэ ажлыг “Тусгаарлалтын
ажил”-ын нормоор їнэлэнэ.
2. Дэвссэн шалны талбайн хэмжээг тодорхойлоход шалны хєвєє
эмжээрийн эзлэх талбайг хасахгїй.
3. Тєсєлд заасан налуужилттай шал дэвсвэл хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,1-ээр їржїїлнэ.
4. Нормонд материалыг 20 метр хїртэл зайд заахаар тооцсон.
Їндсэн ажил гїйцэтгэж байгаа ажилчид материал, эдлэлийг
нормд зааснаас илїї зайд зєєвєл нэгдсэн норм їнэлгээний 1
дїгээр эмхэтгэл “Талбайн зєєвєр тээвэр”-ийн нормоор
нормчилно.
5. Байгуулалт дээр 2 метр хїртэл радиустай дугуй хэлбэртэй шал
дэвсвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
6. Шалны ажлыг гїйцэтгэх техникийн нєхцлийн дагуу
зєвшєєрєгдєх алдасыг дараах хїснэгтэнд зааснаар авна.

Хэлбэлзэлийн хэмжээ хїлцэх

д/д Їзїїлэлтїїд
алдаа
Шалны элементийн зузаан нь
тодорхой тохиолдолд тєсєлд
1. Єгєгдсєн зузааны 10-ыг
заагдсан хэмжээнээс хэтэрч болох
ба хувиас илїї байх ёсгїй.
Нэг єрєєний доторхи шалны
Барилгын єргєн ба урт нь 25
гадаргуу нь тєслийн налуу ба хэвтээ
метр хїртэл байвал 0,2%, 25
2. гадаргуугаас зєрж болох хїлцэх
метрээс дээш байвал 55 мм-
алдаа нь дараах хувь хэмжээнээс
ээс хэтрэх ёсгїй
хэтрэх ёсгїй.

ТАЙЛБАР: Бусад їзїїлэлтийн хэтрэлтийг тус бїрийн техникийн хэсэгт

заасан.

1 
 БНбД 83-12-01 

1 ДЇГЭЭР БЇЛЭГ
ШИГТМЭЛ МОДНЫ ТАЙРДАС, ЦАРСАН, БАНЗАН
ШАЛУУД

Техникийн хэсэг
1. Энэ нормд тусгайлан зааснаас бусад тохиолдолд урьдчилан
боловсруулж бэлэн болгосон буюу зайлшгїй тохиолдолд
ялзрал їмхрэлээс хамгаалах тїрхлэг тїрхсэн материал, хийц
эдлэлээр ажлыг гїйцэтгэхээр тусгасан. Мєн жижиг єрєє
тасалгаа ба давчуу нєхцєлд ажил гїйцэтгэх нєхцєл нь
хєдєлмєр зарцуулалтад тусгагдсан. /Тусгайлан зааснаас бусад
тохиолдолд/
2. Модон хийцийг /шон, багана, тулаас г.м/ суурилуулах нїх ухах
ажлыг 2-1-р эмхэтгэл “Гар ба механизмаар гїйцэтгэх газар
шорооны ажил”-аар нормчлогдоно.
3. 12-8, 12-9-ын нормыг хэрэглэхдээ 1 м2 царсан шаланд ноогдох
царсан зїймэлийн тоог дараах хїснэгтэнд їзїїлснээр
тодорхойлно.

Зїймлийн Зїймлийн урт, мм-ээр

єргєн мм 400 350 300 250 200
90 28 32 37 44 56
85 29 34 39 47 59
80 31 36 42 50 63
75 33 38 45 54 67
70 36 41 48 57 72
65 39 44 51 62 77
60 42 48 56 67 84
55 45 52 61 73 91
50 50 57 67 80 100
45 56 63 74 89 111
40 63 72 84 100 125

4. Царсан хавтгаалжид дараахи хавтгаалжийн хэмжээг авна.

Зэрэгцїїлж шаллахад 1,4 х 1,4м хїрээлж шаллахад 0,5 х 1,4м
5. Нормд шалны дэр мод тавих, банзан шал тавих, шалны хєвєє
суулгах ажлуудыг хус, хуш модоор гїйцэтгэхээр тооцсон. Хэрэв
царс, нїцгэн ховил, хушаар хийвэл хєдєлсєр зарцуулалтыг /12-
1; 12-2; 12-3; 12-14; 12-15;/ 1,2-оор, хар мод, хус мод хэрэглэвэл
1,2-оор тус тус їржїїлнэ.

Ажил гїйцэтгэх заавар

Шалны єнгєт банзыг цонхноос тусах гэрлийн нийлэлийн дагуу
дэвсэх бєгєєд тодорхой чиглэлтэй хєдєлгєєн бїхий байранд /жишээ нь
корридор/ - хєдєлгєєний чиглэлийн дагуу тус тус хийдэг. Шал дэвсэхээс
ємнє шалны доорхи гадаргууг хог, зоргодсоос цэвэрлэсэн байх ёстой.
Хэлтгий хєвєєтэй царсан шалыг хатуу суурин дээр хар тосон
тїрхлэгээр їе хийж тавина. Царсан шалыг хар тосон тїрхлэг дээр
тавихдаа 12 мм зузаантай, хэлтгий хєвєєтэй царсыг хэрэглэнэ. /зєєлєн
модонд 17 мм/ Царсан шалны дор хийгдэх хар тосон тїрхлэгийн зузаан
нь 1 мм-ээс ихгїй байна. Царсыг урьд тавьсан царсанд сайтар шахаж

2 
 БНбД 83-12-01 

тавих ба халуун хар тосон тїрхлэгэнд сайтар дїрнэ. Ховилтой царсыг

банзан шалавч дээр тавих хэрэгтэй. Энэ царсыг зєвхєн онцгой ач
холбогдолтой барилгад хэрэглэнэ. Ховилтой царсыг бат бэх суулгаж 40
мм урт ба 1,6-1,8 мм-ийн зузаантай хадаасаар шалавчинд бэхлэнэ.
Царсны хажуугийн ховилын урт 300 мм-ээс доош бол 2 хадаасаар, урт нь
300 мм-ээс дээш бол 3 хадаасаар бэхлэхийн хамт буланг 1 хадаасаар
заавал бэхлэнэ.
Ховилтой царсыг хооронд нь модон углуургаар холбох хэрэгтэй.
300 мм-ээс доош урттай царсны хажуугийн ховилд 2 углуурга, 300 мм-ээс
дээш бол 3 углуурга, буланд 1 углуурга хийх хэрэгтэй. Царсан
хавтгаалжийг банзан сараалж дээр суулгана. Банзны огтлол 50х150 мм
байх ёстой. Царсан шалыг ховилын дагуу шугаман модоор холбоно.
Хавтгаалжийг сараалжинд налуу байдалд хадаасаар бэхлэнэ. Хадаасны
урт холбогчийн зузаанаас 2-2,5 дахин их байна. Хавтгаалжийн уулзварын
царсыг сайн шахаж дэвсэн наах ёстой. /зай завсаргїй/ Шалны хєвєє,
эмжээрийг царсан шалыг харуулдсаны дараа суулгана. Царсан шалыг
єнгєлєх ажлыг /зїлгэлт, єнгєлєлт/ тухайн тасалгааны бїх заслалын ажил
хийгдсэний дараа явуулна. Булангийн шалыг хийхдээ /дэвсгэр їеийн
материалаас їл хамааран/ тайрдсаа халуун тїрхлэгэнд дээд хэсгээс
бусад бїх талыг дїрэх ба нэг нэгээр нь сайтар хурдан шахаж тавина.
Тэгш єнцєгт тайрдсыг суулгахдаа заадсыг чигжинэ. Тайрдасны
хоорондох заадсыг хар тосон тїрхлэгээр дїїргэнэ.
Зургаан талтай булангийн тайрдасны голчийг эсрэг єнцєгїїдийн
хоорондох зайгаар авна. Булангийн шалыг хийхдээ хус эвэрлэг мод нарс
модоос бусад хатуу хар модоор бэлтгэсэн тэгш єнцєгт буюу зургаан
талтай модон тайрдсуудыг хэрэглэнэ. Тайрдасны єндєр нь 60 буюу 80
мм байх ба тєсєлд заасан хэмжээнд тохирох ёстой. Тэгш єнцєгт
тайрдасны єргєн нь 40-100 мм, зургаан талтай тайрдасных нь 120-200
мм-ын хооронд байна. Тэгш єнцєгт тайрдасны урт нь 100-200 мм хооронд
байна.
Модон тайрсууд нь мєрдєж байгаа зааврын дагуу ялзралаас
хамгаалагдсан байх ёстой. Булангийн шалны дэвсгэр їеийн материал нь
тєслийн зааварт тохирсон байна.

12-1. ШАЛНЫ ДЭР МОД /ЛАГ/ ТАВИХ

Ажлын бїтэц
1. Банз, дїнзэнцэрээр ивээс хийх буюу тусгаарлалтын
материалаар їмхрэл ялзралаас хамгалах тїрхлэг хийж бэлтгэх.
2. Дэр модыг дїнзэнцэр, тал гуалингаар хэмжиж тайрах.
3. Дэрийг /шаардлагатай нєхцєлд/ мод залгаж холбож хийх.
4. Шалын тєвшинг хэмжиж дэр мод тавих.
5. Хадаж тїр зуурын бэхэлгээ хийх.
6. Дэрний тулгууртай шїргэх хэсгийг тэмдэглэнэ /дэр модыг шал
гуалингаар хийж суулгахад нэмнэ/.

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны бїрэлдэхїїн, Дэрний тєрєл Дэрний тэнхлэгийн ¹
мэргэжил зэрэг Дїнзэнцэ Тал хоорондох зай, см-
р гуалин ээр
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 0,42 0,60 40-50 1

3 
 БНбД 83-12-01 

хїн 0,31 0,46 70-80 2

Мужаан II зэрэгтэй - 1
хїн

12-2. БАНЗАН ШАЛАВЧ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц
1. Бэлэн тулгуур дээр банзаар шалавч хийх.
2. Банзуудыг хадаасаар хадах.

100м2 шалын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Дэвсэх тєрєл Хєдєлмєр ¹
мэргэжил зэрэг зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан III зэрэгтэй - 1 Шулуун 23,8 1
хїн
Мужаан II зэрэгтэй - 1 Ташуу 26,6 2
хїн
Туслах ажилтан - 1 хїн

Тайлбар:
1. Хуучин банз хэрэглэж шалавч дэвсэхэд /тэднийг ялгаж/
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,4-єєр їржїїлнэ. Энэ нєхцєлд хуучин
банзаар улавч дэвссэн ажлын хэмжээг актаар тодорхойлж ажил
гїйцэтгэгч /даамлаар/ батлуулна.
2. 120 мм-ээс єргєнтэй банз хэрэглэвэл банзыг цуулсан хєдєлмєр
зарцуулалтыг 3,6 хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.

12-3. ЦЭВЭР БАНЗАН ШАЛ БЭЛТГЭЖ ТАВИХ

Ажлын бїтэц
А. Томсгосон норм,
1. Бэлэн суурь дээр дэр тавихдаа тостой цаас /том/-оор
дэвсгэр тавьж ивээсээ давирхайдаж бэлтгээд холбож
бэхлэнэ.
2. Банзыг ялгаж тавих талбайн хэмжээнд тааруулж гар
хєрєєгєєр хєндлєн хєрєєдєх.
3. 100мм хїртэл єргєнтэй банзыг эгнїїлж єрж,
уулзваруудад зєрїїлэг углуурга гарган тохируулж банз
бїрийг хадаж бэхлэх.
4. Гадаргуугаа цэвэрлэж тоос, зоргодсыг шїїрдэн шалны
банзаа тэгшилэн харуулдаж хадаасныхаа тавыг сайн
давтаж хадна.
5. Бэлэн хєвєє, эмжээрийг хоног гарган суулагх, хєвєє
эмжээрийг хананд суулгах.

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны бїрэлдэхїїн, Шалны Дэртэй шал
¹
мэргэжил зэрэг тєрєл Дїнзэнцэр Тал гуалин
Мужаан IV зэрэгтэй – 1 Хїрээгїй 1,29 1,35 1
хїн Хїрээтэй 1,48 1,60 2
Мужаан II зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар:

4 
 БНбД 83-12-01 

1. Хїснэгтийн хєдєлмєр зарцуулалтанд банзыг харуулдагч машин

ба цахилгаан харуулаар харуулдахаар бодсон. Хэрэв гар
харуулаар харуулдвал хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,05-аар
їржїїлнэ.
2. 100 мм-ээс дээш єргєнтэй банзаар буюу зєвхєн 5-р банзыг
хадсан тохиолдолд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,9-єєр їржїїлнэ.
3. Шал тавихад ховил, хоног гаргах углуургадаж хийвэл хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
4. Хєдєлмєр зарцуулалтад 29,37мм-ийн зузаантай банзаар шал
хийхээр тусгагдсан.

БЇРЭЛДЭХЇЇН ХЭСГИЙН НОРМ.

Ажлын бїтэц

а/ Шал дэвсэх, ховилдох, зєрїїлэг гаргах.

1. Тавьсан дэр модон дээр банзаа тааруулж тавих.
2. Банзны уулзваруудыг тайрч тойруулан янзлах.
3. Бїх банзыг хадаж хадаасны тавыг тэгширтэл давтах.
б/ Банзаа хєрєєдєх.
1. Байрны хэмжээнд тааруулж банзаа тэмдэглэх, ялгах, хєрєєдєх
в/ Гївдэнг харуулдаж засах.
1. Гадаргуугийн тоос шороог цэвэрлэх.
2. Хадаасны тавыг дахин шалгаж сайн давтах.
3. Шалны гївдэнг харуулдах.
4. Зоргодсоо шїїїрдэж цэвэрлэх.

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Шалны тєрєл
Ажлын нэр бїрэлдэхїїн, Хїрээгїй Хїрээтэй
мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй
Шал дэвсэх /гївдэнг – 1 хїн
51,98 75,7
харуулдахгїй/ Мужаан II зэрэгтэй –
1 хїн
Мужаан II зэрэгтэй –
Банзаа тааруулж хєрєєдєх 10,6
1 хїн
Мужаан IV зэрэгтэй
Паркет
– 1 хїн
харуулдах 3,05
Мужаан II зэрэгтэй –
Гївдэнг машинаар
1 хїн
харуулдаж
Цахилгаан Мужаан IV зэрэгтэй
засах 4,5
харуулаар – 1 хїн
Гар Мужаан III зэрэгтэй –
7,6
харуулаар 1 хїн

Тайлбар:
1. 1-2 дугаар мєрїїдийн хєдєлмєр зарцуулалтад 100 мм хїртэл
єргєн банзаар шалыг хийхээр бодсон. Хэрэв 100 мм-ээс єргєн
банзыг хэрэглэвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,75-аар їржїїлнэ.

5 
 БНбД 83-12-01 

2. 1, 2 дугаар мєрїїдийн хєдєлмєр зарцуулалтад 37 мм єргєн

банзаар шал хийхээр бодсон, 29 мм єргєн банзыг хэрэглэвэл
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,9-єєр їржїїлнэ.
3. Зєвхєн 5 дахь банзыг хадаж шал дэвсвэл 1-р мєрийн хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,7-оор їржїїлнэ.
4. Шалны уулзваруудыг тулгаж углуурга гарган хийх буюу углуурга
бэлтгэж хоног гаргахад 1-р мєрийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,4-
єєр їржїїлнэ.

12-4. БЭЛЭН ДЭР МОДОН ДЭЭР 50х50 БА

50х25 ММ-ИЙН ДЇНЗЭНЦЭРЭЭР ЦЭВЭР
МОДОН ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц
1. Дїнзэнцэрийн зарим хэсгийн хальсыг авах
2. Шаллах єрєєний хэмжээгээр дїнзэнцэрээ хєндлєн хєрєєдєх.
3. Дїнзэнцэрээр цэвэр шал дэвсэх.
4. Дїнзэнцэрээ тохируулан засах.
5. Уулзваруудыг янзалж бэхлэх.
6. Дїнзэнцэр бїрийг хадаасаар бэхэлж хадаасны тавыг давтах.

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Хєдєлмєр
Дїнзэнцэрийн огтлол ¹
мэргэжил зэрэг зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан IV зэрэгтэй – 1 50х50 0,76 1
хїн
Мужаан II зэрэгтэй – 1 50х25 1,08 2
хїн

Тайлбар: 10м2 хїртэл талбайтай шалыг дэвсвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг

1,2-оор їржїїлнэ.

12-5. БЭЛЭН ДЭРЭН ДЭЭР МОДОН ХАВТГААЛЖААР

ЦЭВЭР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц
1. Хавтгаалжаа зїйж тавих.
2. Хавтгаалжаа хєрєєдєж тааруулах /хэрэгцээтэй тохиолдолд/.
3. Бэлэн хавтгаалжаар углуургадаж шал шахах.
4. Хавтгаалжийг байранд нь тэгшилж тавих.
5. Уулзваруудыг янзалж бэхлэх.
6. Хавтгаалж бїрийг хадаасаар бэхэлж хадаасны тавыг далд
ортол давтах.

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Хавтгаалжийн талбай Шалны тєрєл
бїрэлдэхїїн, 1м2 Хїрээгїй Хїрээтэй ¹
мэргэжил зэрэг хїртэл
Мужаан IV зэрэгтэй – 0,5 0,57 0,85 1

6 
 БНбД 83-12-01 

1 хїн
Мужаан II зэрэгтэй – 1 1 0,37 0,54 2
хїн

Тайлбар: 10м2 хїртэл талбайтай шал дэвсвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг

1,2-оор їржїїлнэ.

12-6. ЦЭВЭР БАНЗАН БА ДЇНЗЭНЦЭР ХАР

ШАЛЫГ ХАРУУЛДАГЧ МАШИНААР ХАРУУЛДАХ

Ажлын бїтэц
1. Хадаасны тавыг дахин /шаардлагатай їед/ давтах.
2. Харуулдагч машинаар шалны гадаргууг харуулдах.
3. Ханын дэргэдэх шалны хэсгийг гараар харуулдах.

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Хєдєлмєр
Шалны тєрєл ¹
мэргэжил зэрэг зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан IV зэрэгтэй – 1
Хар 11,0 1
хїн
Мужаан II зэрэгтэй – 1
Цэвэр 8,2 2
хїн

Тайлбар: 10м2 хїртэл талбайтай єрєєнд шалыг дэвсвэл хєдєлмєр

зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

12-7. БАНЗАН БА ДЇНЗЭНЦЭР ШАЛЫГ

МЕХАНИК АРГААР ЗЇЛГЭХ

Ажлын бїтэц
1. Шалыг механикжсан аргаар зїлгэн єнгєлєх ба ханын дэргэдэх
булангийн хэсэгт шалыг гараар зїлгэх.
2. Зїлгїїрийн машины дискны зїлгїїрийг солих.

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Будагчин IV зэрэгтэй – 1 хїн 1,2

12-8. ЦАРСАН ЗЇЙМЭЛ БА ДЭРНИЙ ШУГАМ

МОД БЭЛТГЭХ

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

а/. Зїймлийг дугаарлаж ангилах, шугам мод бэлтгэхэд: Шалчин II
зэрэгтэй – 1 хїн
б/. Бусад нєхцєлд III шалчин зэрэгтэй – 1 хїн

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Ажлын нэр 1м2 шаланд орох царсан зїймлийн тоо

7 
 БНбД 83-12-01 

36 45 56 67 80 91 111 125
Царсаа єнгє,
хэмжээ чанараар 5,6 6,5 7,3 8,6 9,6 11,5 13,2 14,3
ялгаж боох
Царсан Цахил-
шалны гаан
ерєнхий харуу- 0,91 1,1 1,3 1,4 1,5 1,9 2,09 7,6
талбайн лаар
10% Гар
хїртэл харуу-
харуулда лаар 1,4 2,3 2,7 3,2 3,7 4,4 5,06 5,8
х
Зїймлийг
харуулда Гар
х харуу-
/ерєнхий лаар
талбай /хажуу 5,6 6,4 6,9 7,9 8,9 9,6 10,4 11,5
10% талыг/
хїртэл/
Бэлэн
дїнзэнц
Дэрний 4,5 5,6 6,7
-рээр 3,5 7,9 9,6 11,5 13,7
шугам
хийх
модыг
Дїнзэнц
гараар
-рийг
бэлтгэх 7,9
бэлтгэж 4,07 5,3 6,5 9,1 11,5 13,7 15,4
хийх

Тайлбар:
1. Царсыг ялгаж дугаарлаад боохгїй бол 1-р мєрний хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,8-аар їржїїлнэ.
2. Царсан шалыг харуулдахад ерєнхий талбайн 10%-иас дээш
хэмжээтэй байвал 2-4 дїгээр мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг
шууд хамааралтайгаар ихэсгэнэ.

12-9. ЦАРСАН ШАЛЫГ САЛАНГИ ЗЇЙМЭЛ

БА ЦАРСАН БАНЗААР ДЭВСЭХ

А. Саланги зїймлээр

Ажлын бїтэц
1. Цаас буюу картон дэвсэх /шугам модон дээр дэвсэхэд/ буюу
ажлын байранд авчирсан асфальтан буюу хар тосон тїрхлэгийг
/асфальт буюу тїрхлэг дээр дэвсэхэд/ тэгшлэх.
2. Шалыг саланги зїймлээр дэвсэх.
3. Хєндий, босго, хана ба хїрээнїїдийн уулзварт царсан зїймлийг
зїсэж тааруулан янзлах.

8 
 БНбД 83-12-01 

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Царсан шалны 1м2 шаланд орох царсан зїймлийн тоо
тєрєл 36 45 56 67 80 91 111 125
Хїрээтэй
дан суудал
эмжээртэй
/зураг 1-ын
Гуалин б/ буюу
мод царсан
буюу хэсгээ
ас- цувруулан
фальт дан зїйж
дээр судал 0,86 0,92 1,01 1,2 1,2 1,4 1,6 1,8
эмжээр
гаргасан
/зураг 1в /
Хїрээгїй 0,53 0,63 0,74 0,89 1,01 2,1 1,4 1,6
Хїрээгїй 0,36 0,44 0,53 0,63 0,73 0,86 0,97 1,2
Хїрээтэй,
дан судал
эмжээртэй
/зураг 1б/
Хар
буюу
тосон
царсан
тїрх-
хэсгээ
лэг
цувруулан
дээр
дан зїйж
0,58 0,64 0,73 0,81 0,88 0,97 1,1 1,2
судал
эмжээр
гаргасан
/зураг 1в/

Тайлбар:
1. Судал шугамгїй хїрээтэй /зураг 1а/ буюу олон тооны шугам ба
судалтай /зураг 1в, д/ шал дэвсвэл 1м2 шалны шугам, судал тус
бїрт хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,03 хїн/цагаар нэмэх буюу хасаж
єгнє.
2. Бэлэн хєвєє суулгавал 12-14-єєр нормчлоно.
3. Асфальт ба тїрхлэг чанах нь тус тусдаа нормчлогдоно.
4. Нормын 3, 4-р мєрїїдэд шалны халуун ба хїйтэн тїрхлэгийн
аль алин дээр нь дэвсэхээр тооцсон.

Зураг 1. Янз байдал:

а/ хїрээгїй,
б/ хїрээтэй
в/ зїймэл царсыг шугам модны дагуу
їргэлжилсэн нэг эгнээгээр
г/ зїймэл царс ба судлыг шугам модны
дагуу їргэлжилсэн нэг эгнээгээр
д/шугам модны судлалын дагуу горивоор
янзлах:

9 
 БНбД 83-12-01

1. зїймэл царсан хїрээ

2. шугам мод
3. царсны судал
4. дэвсэх эгнээ
5. хана

Б. Царсан банзаар

Ажлын бїтэц
1. Элсэн дэвсгэрийг тэгшлэх
2. Тусгаарлалтын жийрэг ивэх зїсэх
3. Дэр модыг тэмдэглэж хутгаар зїсэх
4. Дэр модыг ивээс дээр дэвсэх
5. Царсан банзыг дэр модон дээр дэвсэж хадаасаар хадах
6. Босгыг шавах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт /хїрээгїй/

Царсан банзны
Салааны бїрэлдэхїїн, Хєдєлмєр
талбай
мэргэжил зэрэг зарцуулалт хїн/цаг
м2-аар
Шалчин IV зэрэгтэй – 1 хїн
0,5 хїртэл 0,59
Шалчин II зэрэгтэй – 1 хїн

12-10. ХАВТГААЛЖИН ЦАРСААР

А. Хавтгаалжин царсан дор сараалж хийх

Ажлын бїтэц
1. Ивээс хийх
2. Бэлэн суурь дээр сараалж хийж бїх хэсгийг тааруулж бэхлэх
3. Сараалжийг шалны тєвшинтэй тэгшилж шалгах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Мужаан III зэрэгтэй – 1 хїн
0,48
Мужаан II зэрэгтэй – 1 хїн

Б. Хавтгаалжин царсаар шал дэвсэх

Ажлын бїтэц
1. Бэлэн хавтгаалжин царсаар шал дэвсэх
2. Ууулзваруудын залгаасыг тэгшлэж тааруулах
3. Гївдэнг харуулдах, хїрээ хийж дутуу зайг битїїлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Эгнїїлэн Суудал
Салааны бїрэлдэхїїн, хийж дутуу хїрээ
мэргэжил зэрэг зайг гаргах
Зурагны тєрєл
битїїлэх
/єнгєт/ Бусад Хєдєлмєр зарцуулалт
мозайкан нєхцєлд хїн/цаг

10 
 БНбД 83-12-01

хавтгайлжаар 60, 40-єєр

райб /том 0,55 1,4
хэмжээний/
Мужаан VI-р Мужаан V-р Жижиг райб
0,67 1,6
зэрэгтэй – 1 зэрэгтэй – 1 /тосгон/
хїн хїн єнгєт /зїймэл/ 0,82 1,6
Мужаан III Мужаан III
зэрэгтэй – 1 зэрэгтэй – 1
хїн хїн

12-11. ЦАРСАН ШАЛНЫ ГАДАРГУУГ ЄНГЄЛЖ

ЗАСЛАЛ ХИЙХ

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Царсан шалны
тєрєл
Салааны
Шугам Асфальт
Ажлын нэр бїрэлдэхїїн,
модон ба
мэргэжил зэрэг
дээр тїрхлэг
дээр
Туслах ажилчин I
Шалыг шїїрдэж угаах 1,6 2,3 1
зэрэгтэй – 1 хїн
Шалыг нойтон їртсээр усаар Туслах ажилчин I
3,3 4,9 2
норгож арчих зэрэгтэй – 1 хїн
Царс Шалчин IV зэрэгтэй –
харуулдагч 1 хїн
7,8 14,8 3
машинаар Шалчин II зэрэгтэй –
1 хїн
Цахилгаан Шалчин IV зэрэгтэй –
11,5 21,4 4
Шалыг харуулаар 1 хїн
чийглэж Гар харуулаар
Шалчин III зэрэгтэй –
харуулдах ба ширхэгийн 5
1 хїн 31,9 62,7
зоргодсыг царсыг
шїїрдэх Самбарласан
шалны царсыг Шалчин III зэрэгтэй – 6
24,2 -
гар харуулаар 1 хїн
Харуулдсан Царс єнгєлєгч Шалчин IV зэрэгтэй –
6,6 6,6 7
царсан шалыг машинаар 1 хїн
хусуурдаж Машинаар
засах ба харуулдсаны Шалчин III зэрэгтэй –
8
хана, дараа гар 1 хїн 38,5 38,5
багануудыг харуулаар
цэвэрлэх Мєн адил
/урьдчилан гараар
чийглэж харуулдсаны Шалчин III зэрэгтэй – 9
гараар 23,1 23,1
дараа 1 хїн
цэвэрлэх/
Шал ба Зїлгэгч Шалчин III зэрэгтэй– 1
2,3 2,3
хєвєєнд машинаар 1 хїн 0

11 
 БНбД 83-12-01

тїрхлэг
тїрхэх ба 1
Шалчин II зэрэгтэй – 14,8 14,8
шалыг зїлгэх сойзоор 1
1 хїн
а б ¹

Тайлбар: Шалны хана, баганатай нийлсэн цэвэрлээгїй хэсгийг

харуулдах ажлыг 3, 4-р мєрїїдийн хєдєлмєр зарцуулалтад тусгагдаагїй.
Дээрх ажилд нь хусуурдах явцад хийгддэг ба 8-р мєрний хєдєлмєр
зарцуулалтад тооцогдсон.

12-12. ШИГТГЭМЭЛ /МОДНЫ ТАЙРДАС/ ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц
1. Шигтгэх материал /тайрдас/-аа сонгон авах
2. Тэгшилгээ їе хийх шалгах
3. Тїрхлэг /масик/ буюу элсэн суурь дээр тайрдсаа суулган бэхлэх
ба эгнээг нь шалгах
4. Заадсыг тїрхлэгээр шавах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Тэгш єнцєгт
Зургаан талтай
Салааны тайрдас урт нь
тайрдасны голч мм-ээр
бїрэлдэхїїн мм-ээр
Ажлын нэр
, мэргэжил 120 140 160 160- 160 200 200-
зэрэг хїр- хїр- хїр- аас хїр- хїрт аас
тэл тэл тэл дээш тэл эл дээш
Мужаан IV Тайрдасаа
зэрэгтэй – 1 салган авч 1,2 1,08 0,87 0,69 1,1 1,02 0,95
хїн шигтгэн дэвсэх
Мужаан II
зэрэгтэй – 1 Їїнээс тайрдас
0,21 0,18 0,15 0,13 0,17 0,15 0,13
хїн сонгон авахад

Тайлбар:
1. Суурь машин, жижиг тємєр зам болон баганыг тойруулан шал
хийхдээ 1 м бїрт хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,3 хїн/цагаар
нэмэгдїїлнэ.
2. Шалыг харуулдагч машинаар харуулдахад IV зэрэгтэй мужаан
нэмж 1м2 шаланд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,1 хїн/цагаар
нэмэгдїїлнэ.
3. Тїрхлэг чанах ажлыг 11-р эмхэтгэлээр нормчлоно.

12-13. ШИРХЭГТ МОДЛОГ ХАВТАНЦАРААР

ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

а/ Дан їеэр шаллахад

1. Хавтанцраа хэмжиж тайрах
2. Бензинтэй хар тосоор суурийг хєрсжїїлэх
3. Хар тосон тїрхлэг дээр хавтанцраа наах

12 
 БНбД 83-12-01

4. Наасны дараа заадсуудыг цэвэрлэх

б/ Давхар їеэр шаллахад нэмж хийх ажил
5. 2-р їеийн хавтанцрыг хэмжиж тайрах
6. Ээдэмцэр /казейн/ тїрхлэг бэлтгэх
7. 1-р їеийн хавтанцар дээр тїрхлэг хийх
8. Тїрхлэг дээр хавтанцрын 2-р їеийг наах
9. 2-р їеийн хавтанцруудын уулзваруудыг шахаж єрєх

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн,
Шал хийх Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг ¹
мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй – 1 Дан їеэр 45,1 1
хїн
Мужаан II зэрэгтэй – 1 Давхар їеэр 61,6 2
хїн

Тайлбар:
1. Нормд ширхэгт модон хавтанцраар цементэн тэгшилгээн дээр
шал хийхээр тусгасан. Хавтанцрыг хар модон шалан дээр
дэвсвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,3-аар, цэвэр банзан шалан
дээр хийвэл 0,75-аар тус тус їржїїлнэ.
2. 10м2 хїртэл талбайтай єрєєнд шал хийвэл хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,75-аар їржїїлнэ.

12-14. ШАЛНЫ ХЄВЄЄ СУУЛГАХ

Ажлын бїтэц
а/ Ердийн хєвєє суулгахад
1. Бэлэн хєвєєг шахаж тэгшлэх
2. Хєвєєг суулгаж ханатай бэхлэх
б/ Ховилтой хєвєєг суулгахад
Бэлэн жийрэг ба даруулга шугам тавих ажил нэмж орно

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Барилгын тєрєл
Салааны
Орон сууцны Иргэн,
бїрэлдэхїїн, Хєвєєний тєрєл
їйлдвэрийн
мэргэжил зэрэг
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан III зэрэгтэй – Ердийн хєвєє 16,5 10,9
1 хїн
Мужаан II зэрэгтэй – 1 Ховилтой хєвєє 28,5 19,6
хїн

Тайлбар: Чулуун хананд нїх гаргаж бєглєє бэлтгэж суулгахад 100м2

шаланд нэмэх нь:
а/ орон сууцны барилгад хєдєлмєр зарцуулалтыг 4,4 хїн цагаар
б/ иргэн їйлдвэрийн барилгад хєдєлмєр зарцуулалтыг 3,1 хїн
цагаар тус тус нэмэгдїїлнэ.

12-15. САЛХИВЧНЫ САРААЛЖИЙГ ТАВИХ

Ажлын бїтэц

13 
 БНбД 83-12-01

1. Нїхийг єрємдєх
2. Бэлэн шугам модоор жааз бэлтгэх
3. Углуургыг цэвэрлэх
4. Сараалжийг жаазанд суулгаж, эрэгээр бэхлэх
1 сараалжийн хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Мужаан III зэрэгтэй – 1 хїн 0,23

Тайлбар: Царсан шаланд салхивчийн сараалж хийвэл хєдєлмєр

зарцуулалт 1,2-оор їржїїлнэ.

2-Р БЇЛЭГ: ХУЛДААСАН, РЕЛИН, ДАВИРХАЙГ

АСБЕСТОН ХАВТАНЦАРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Техникийн хэсэг

Энэ барилгын нормд 5м2-аас дээш талбайтай байранд шалыг

хулдаасаар бїрэх ажил орсон /12-16/ 5м2 хїртэл талбайтай байранд
шалыг хулдаасаар бїрэхэд хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,3-аар їржїїлнэ.
Шалыг релинээр бїрэх, мєн давирхайт асбестон хавтанцраар шал дэвсэх
ажлууд нь 10м2-аас дээш талбайтай байранд хийхээр тусгагдсан /12-18/
10м2 хїртэл талбайтай байранд шал дэвсвэл дурьдсан зїйл ангиудын
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

12-16. ШАЛЫГ ХУЛДААСААР БЇРЭХ

А. ЦАВУУН БА ХАР ТОСОН ТЇРХЛЭГ ДЭЭР

Ажил гїйцэтгэх заавар

Зэрэгцсэн ирмэгїїд нь хоорондоо догол, завсаргїй бєгєєд нэг

тєвшинд байна. 2 метр урт шугамаар гадаргууг хэмжиж їзэхэд завсрын
хэмжээ нь:
а/ модон дэвсгэр буюу тэгшилгээн дээр хулдаасаар бїрэхэд 3 мм,
хулдаасаар шууд бїрэхэд 2 мм-ээс дээш байж болохгїй.
б/ Тїрхлэгийн їеийн зузаан нь 1 мм байна.

Ажлын бїтэц

1. Суурийн тоос шороог цэвэрлэх

2. Дэвсгэр їе /шаардлагатай бол/ хийх
3. Хуйлмал хулдаасаа тэгшитгэн хэмжээ авч зїсэх
4. Шалны догол, илїї гарсан хээгийг тохируулан хулдааслаж наах
5. Цавуу цавуун тїрхлэг бэлтгэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Тїрхлэг дээр
зэрэг Цавуун Битум
Єнгєлгєєчин IV зэрэгтэй – 1 хїн
0,24 0,34
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй – 1 хїн

Б. ХЇЙТЭН ТЇРХЛЭГ ДЭЭР

14 
 БНбД 83-12-01

Ажлыг гїйцэтгэх заавар

Хулдаас наахад ацетон, НЦГ гэсэн хїйтэн тїрхлэгїїдийг

хэрэглэдэг.
Тїрхлэгийг суурин дээр наагаад шїдтэй нийвийгээр тэгшлэдэг.
Хулдаасаа сууринд сайтар наах, наасны дараа агаар оруулахгїйн тулд
наасан хэсгийг гар єнхрїїлгээр дардаг. Наалтын тєгсгєлд хулдаасны
хоёр хуудсыг зэрэг хєндлєн шугамаар зїснэ. Хулдаасны зїссэн хэсгийг
холдуулж хуудасны захыг сууринд сайтар наана.
Бїх тєрлийн хулдаасыг хуудасны бїх талбайгаар наадаг.
Їргэлжилсэн наалт хийх нь шалны хагарсан буюу цоорсон газар ус їл
нэвтрэх, мєн хулдаасыг хєєлгєхгїй байлгах зорилгыг агуулдаг.

Ажлын бїтэц

1. Суурийн тоос шороог цэвэрлэх

2. Дэвсгэр їе хийх
3. Хуйлмал хулдаасаа тэнийлгэн хэмжээ авч зїсэх
4. Хулдаасаа хуурайгаар дэвсэх
5. Шалны догол, илїї гарсан хэсэгт хулдаасаа тохируулан зїсэх
6. Тїрхлэгийг суурин дээр тїрхэж тэгшлэх
7. Хулдаасыг тїрхлэг дээр нааж нягтруулах
8. Уулзварыг нь тааруулж заадсыг засах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Тїрхлэгийн Хєдєлмєр зарцуулалт
мэргэжил зэрэг тєрєл хїн/цаг
Єнгєлгєєчин IV зэрэгтэй – 1 хїн Ацетон 0,36
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй – 1 хїн НЛГ 0,45

12-17. ШАЛЫГ РЕЛИНЭЭР БЇРЭХ

Ажлын бїтэц
1. Суурийн гадаргууг тоос, шорооноос цэвэрлэх
2. Суурийн дэвсгэр їе хийх
3. Хуйлмал хулдаасаа тэнийлгэх ба релинээ гараар зїсэх
4. Шалны догол илїї гарсан хэсэгт тохируулан релин дэвсэх
5. Релинээ хар тосон тїрхлэг дээр нааж тавих
6. Заадсыг цавуудах
7. Релины гадаргууг хар тосноос цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн,
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
мэргэжил зэрэг
Єнгєлгєєчин IV зэрэгтэй – 1 хїн
0,43
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй – 1 хїн

12-18. ШАЛЫГ ДАВИРХАЙТ АСБЕСТОН

БА ПОЛИВИНИХЛОРИД ХАВТАНЦРААР
ДЭВСЭХ

Ажлыг гїйцэтгэх заавар

15 
 БНбД 83-12-01

Давирхайт асбестон ба поливинилхлорид хавтанцараар шал хийх

ажил нь
барилгын ба угсралтын бїх ажил дууссаны дараа хийгддэг.
Хавтанцруудыг 45-600С хїртэл халааж 1 мм-ээс дээшгїй зузаан
тїрхлэгийг тїрхсэнээс хойш 10-15 минутын дараа тавина. Хавтанцруудын
хоорондох заадсын зузаан 0,2-0,3 мм-ээс ихгїй байна.

Ажлын бїтэц

1. Суурийн гадаргууг цэвэрлэх

2. Дэвсгэр їе хийх
3. Тїрхлэгийг суурин дээр тїрхэх
4. Хавтанцарыг цахилгаан пийшинд халаах
5. Хавтанцарыг нэг ба хоёр єнгєєр ялгаж тавих
6. Хавтанцарыг єнгєлж зїлгэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Хавтанцарын хэмжээ мм- Хєдєлмєр
мэргэжил зэрэг ээр зарцуулалт
Єнгєлгєєчин IV зэрэгтэй – 150х150х4 0,54
1 хїн
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй – 200х200х4 0,44
1 хїн

3-Р БЇЛЭГ. ХАВТАНЦАР БА МОЗАЙКАН

ШАЛУУД

Техникийн хэсэг
1. Энэ бїлгийн нормд онцгойлон зааснаас бусад тохиолдолд
урьдчилан боловсруулалт хийж бэлтгэгдсэн материал хийц
эдлэхїїнээр ажлыг гїйцэтгэх, суурьт їеийн гадаргууд
урьдчилан зураас хэрчлээс гарган металл сойзоор цэвэрлэж
усаар угаах, бэлэн зуурмагаар їе хийх ажлууд тусгагдсан.
2. 10м2 хїртэл талбайтай шалны ажил гїйцэтгэвэл 12-25-н
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
3. Байгалийн чулуу зїсэх, нїх єрємдєх гар ажлууд нь нэмж
нормчлогдоно.

12-19. ВААРАН, ЦЕМЕНТЭН, МОЗАЙКАН

ХАВТАНЦРУУДЫГ БЭЛТГЭХ

Хїснэгтэд заасан хэмжигдэхїїний

хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)
Салааны Бэлтгэх арга
бїрэлдэхїїн Хэмжих Механизмаа гараар ¹
Ажлын нэр
, мэргэжил нэгж р
зэрэг
100 ширхэг 1
Хавтанцар Захыг Хавтанцар - 1,2
хавтанцар
єнгєлєгч III засаж
100 ширхэг 2
зэрэгтэй огтлох Хавчуурга - 0,60
хавчуурга

16 
 БНбД 83-12-01

Огтлогдсон, 100 ширхэг 3

хавтанцрын ирмэгийг хавтанцар 0,41 1,5
засах
Хавтанцарт нїх 100 ширхэг 4
8,4 28,6
гаргаж єрємдєх нїх

12-20. ВААРАН, ЦЕМЕНТЭН, МОЗАЙКАН

ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Вааран хавтанцрыг цементэн зуурмаг буюу тїрхлэг /мастик/ їе

дээр,
цемент - элсэн ба мозайкан хавтанцрыг цементэн зуурмагийн їе дээр
тавина. Зуурмаган їеийн зузаан 10-15 мм, хар тосон ба давирхайн
тїрхлэгийн їеийн зузаан нь 2-3 мм байна. Хавтанцруудыг чиг мод буюу
утасны дагуу сайтар шахаж тавина. Хавтанцруудыг зуурмагийн їе дээр
тавихдаа зуурмаг нь хавтанцруудын хоорондох заадсанд орох ёсгїй.
Хавтанцруудыг суулгах ажил нь зуурмаг буюу тїрхлэг бэхжихээс ємнє
хийгдсэн байх ёстой. Хавтанцруудын хоорондох заадсыг 1:1 /цементэн
нарийн элсэн/ харьцаатай шингэн цементэн хольц буюу зуурмагаар 2-3
хоногийн дараа дїїргэж тэгшилнэ. Илїїдэл цементэн хольц буюу
зуурмагийг бэхжихээс нь ємнє авч хаяна. Наасан хавтанцрын гадаргууг
цемент бэхжсэний дараа нойтон їртэс буюу навтсаар арчиж усаар
угаана.

Ажлын бїтэц

1. Хавтанцруудыг єнгє хэмжээгээр нь дугаарлан ангилах

2. Хавтанцраа зїсэж ирмэгийг нь засах
3. Шаллах талбайгаа хэмжиж тэмдэглэх
4. Хуурайгаар бэлтгэсэн хольцоор дэвсгэр їе хийх
5. Єгєгдсєн зургийн дагуу нэг буюу хоёр єнгєєр /хавчуулгын
єнгийг їл харгалзан/ хавтанцраа суулгах
6. Заадсыг хольц буюу зуурмагаар дїїргэж гадаргууг угааж арчих
7. Хавтанцраа єєлж ирмэгийг янзлан угааж хєвєє тавих

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Хавтанцрын хэмжээ, мм-ээр
Шалны
бїрэлдэхїїн 2 Їїнээс
талбай м - 100 160 160-аас ¹
, мэргэжил хєвєє
аар хїртэл хїртэл дээш
зэрэг
Хавтанцар 2 хїртэл 1,6 1,3 1,1 0,67 1
єнгєлєгч IV 5 хїртэл 1,4 1,1 0,99 0,53 2
зэрэгтэй – 1 10 хїртэл 1,2 0,94 0,78 0,34 3
хїн 20 хїртэл 1,03 0,77 0,64 0,24 4
Хавтанцар
єнгєлєгч III
зэрэгтэй – 1 20-оос дээш 0,90 0,66 0,53 0,14 5
хїн

17 
 БНбД 83-12-01

Тайлбар:
1. Нормд бїх хавтанцрын 10 хїртэл хувийн ирмэгийг засах,
огтлохоор бодсон. 10%-иас дээш бол хєдєлмєр зарцуулалтыг
12-19-єєр нормчлоно.
2. Шалыг 3 єнгийн хавтанцраар /хавчуургын єнгийг тооцохгїй/
буюу тїїнээс дээш олон єнгийн хавтанцраар хээ гарган хийвэл
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

12-21. ХИВСЭН ХЭЭТЭЙ ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Зїймэл шал хийхдээ жижиг хавтанцруудыг хуудас цаасан дээр

хээгий нь
гарган наана.
Цементэн зуурмаган їе дээр цаасы нь дээш харуулж наагаад
хавтанцрын доороос агаар чєлєєтэй гарахын тулд цаасаа цоолж нїх
гаргана. Тусгай хуудсуудыг хавтанцруудын хоорондох завсруудаар хийж
єгнє. Мозайк наасан цаасыг суулгаснаас хойш 1-2 хоногийн дараа хуулж
авна. Цаасыг хуулж авахын тулд шалны гадаргууг урьдчилан усаар
норгож дэвтээнэ.

Ажлын бїтэц

1. Зураг гаргаж мозайк наасан цаасаа сонгох

2. Гадаргууг цэвэрлэн усаар норгох
3. Чиг утасыг тэмдэглэж татах
4. Мозайктай цаасны дор дэвсгэр їе зуурмагаар хийх
5. Зуурмаг дээр мозайк бїхий цаасаа наах
6. Мозайкаас цаасаа хуулж авах
7. Заадсаа дїїргэж чигжих
8. Гадаргууг їртсээр зїлгэж хатсан зуурмагийг цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Шалны Хєдєлмєр ¹
Салааны бїрэлдэхїїн,
талбай м2- Шалны тєрєл зарцуулалт
мэргэжил зэрэг
аар хїн/цаг
Хавтанцар єнгєлєгч IV
Шал ба шатны
зэрэгтэй – 1 хїн
5 хїртэл талбай 0,86 1
Хавтанцар єнгєлєгч II
/хїрээгїй/
зэрэгтэй – 1 хїн
Хавтанцар єнгєлєгч IV
зэрэгтэй – 1 хїн
5-аас дээш Мєн адил 0,66 2
Хавтанцар єнгєлєгч II
зэрэгтэй – 1 хїн
Хавтанцар єнгєлєгч V-
р зэрэгтэй – 1 хїн
5 хїртэл Хїрээтэй 1,2 3
Хавтанцар єнгєлєгч II
зэрэгтэй – 1 хїн

18 
 БНбД 83-12-01

Хавтанцар єнгєлєгч V-
р зэрэгтэй – 1 хїн
5-аас дээш Мєн адил 0,86 4
Хавтанцар єнгєлєгч II
зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Хэрэв шил буюу тємрєєр судал гарган хээтэй шал хийвэл
гаргасан судал бїрт 12-25-ын “б”, “в”-д заасан хєдєлмєр зарцуулалтыг
нэмнэ.

12-22. БАЙГАЛИЙН ЧУЛУУН ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

1. Хавтанцрыг дугаараар нь ялгаж авах

2. Чиглїїлэгч утас татах
3. Хээг нь тааруулж хавтанцрыг хуурайгаар нь шаланд дэвсэж
їзэх
4. Ирмэгийг шахах
5. Зуурмаг асгаж тарааж тэгшлэх
6. Зуурмаг дээр хавтанцар суулгах
7. Суулгасан хавтанцрын эгнээг тэгшлїїрээр шалгах
8. Хавтанцруудын хоорондох заадсыг засах
9. Материалыг 5 метр хїртэл зайд зєєх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салаа- Шалны талбай м2-аар
ны 10 хїртэл 10-аас дээш
бїрэлд Шалн 1м2-д орох хавтанцрын тоо
э-хїїн, ы 2 3 4 2 3 4
мэргэ- тєрєл хїр- хїр- хїр- 4- хїр- хїр- хїр-
4-
жил єєс єєс ¹
тэл тэл тэл дээш тэл тэл тэл дээш
зэрэг
Гантиг
/мра-
1
мор/ 0,73 0,98 1,21 1,6 0,60 0,81 1,02 1,36
шал
Чулуу- Бор-
чин IV жин 2
- 1,21 1,8 2,7 - 1,02 1,5 2,3
зэрэгтэ шал
й – 1 Шалн
хїн ы тал-
Чулуу- байд
чин III гантиг
3
зэрэгтэ шал
й – 1 хийх 0,78 1,07 1,8 1,8 0,65 0,89 1,2 1,5
хїн ба
хїрээ
а б в г д е ж з

Тайлбар:
1. Хавтанцрыг сонгох ба дугаарлах ажлыг нэмж нормчлоно

19 
 БНбД 83-12-01

2. Усан оргилуурын шал хийвэл 1-р мєрний хєдєлмєр

зарцуулалтыг 1,35-аар; 2-р мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,7-
оор тус тус їржїїлнэ.

12-23. ШАЛАНД ГАНТИГАН ХЄВЄЄ ХИЙХ

/Бэлэн шулуун буюу 120 мм хїртэл єргєнтэй

гантиган хавтанцараар/

Ажлын бїтэц

1. Хавтанцраа огтлох
2. Хавтанцрыг суурилуулж хэмжиж тааруулах
3. Цїїц буюу хусуураар хавтанцрыг засах
4. Нїх гаргаж бэхэлгээг суулгах
5. Зуурмаг бэлтгэх
6. Хавтанцар дор зуурмаг асгаж тараах

1м2 шалны хєвєєний хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Хавтанцрын урт, мм-ээр
бїрэлдэхїїн, 900-аас
600 хїртэл 800 хїртэл 900 хїртэл
мэргэжил зэрэг дээш
Єнгєлгєєчин V 1,5 1,1 0,91 0,76
зэрэгтэй – 1 хїн а б в г

12-24. БАЙГАЛИЙН ЧУЛУУН ШАЛАНД ЗАСАЛ ХИЙХ

А. Шал угаах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Хєдєлмєр
бїрэлдэхїїн, Ажлын бїтэц зарцуулалт хїн/цаг
мэргэжил зэрэг
Туслах ажилчин I Шалыг бїлээн усаар угааж
зэрэгтэй – 1 хїн сойз болон резинээр зїлгэх 0,15

Б. Гантиг чулуун шалыг зїлгэж єнгєлєх

Ажлын бїтэц

1. Гадаргууг усаар норгох

2. Жижиг ба тал ширхэгтэй зїлгїїрээр зїлгэх
3. Элсээр єнгєлєх
4. Бохир зїйлийг цэвэрлэж угаах
5. Єнгєлєгч машинд єнгєлгєєний чулууг утсаар холбох ба салгах
6. Єнгєлєгч машиныг цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Ажилчдын бїрэлдэхїїн Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Єнгєлєгч IV зэрэгтэй – 1 хїн 0,63

12-25. ПЕРРАЦ /МОЗАЙКАН/ ШАЛ ХИЙХ

20 
 БНбД 83-12-01

Ажил гїйцэтгэх заавар

Мозайкан шал хийхдээ 3,5 метр хїртэл єргєнтэй зурвасыг шугам

модоор
хязгаарлаж тїїнд зуурмагаа асгаж гїйцэтгэнэ. Зуурмагийг тэгшлїїрээр
хязгаарлагч шугам модон дээгїїр гїйлгэж тэгшилнэ. Зуурмагийг
доргиулагчаар нягтруулна. Талбайн доргиулагч буюу шугаман
доргиулагчийг хэрэглэх нь зохимжтой. Бага хэмжээний ажил гїйцэтгэхэд
зуурмагийг 10 кг-аас доошгїй жинтэй мунаар цохиж нягтруулахыг
зєвшєєрнє.

А. Шал хийх

Ажлын бїтэц

а/ Перрац зуурмагаар шал дэвсэхэд:

1. Сууриа цэвэрлэх
2. Шалаа тэмдэглэх
3. Цементэн сїї бэлтгэж суурин дээр асгах
4. Дэвсгэр їеийг бэлэн зуурмагаар хийх
5. Дэвсгэр їеийн зуурмагийг 20 мм зузаантайгаар тэгшлэх
6. Чиглїїлэгч модыг суулгах
7. Перрац зуурмаг гараар бэлтгэх
8. Чиг модны дагуу буюу нэг тївшинд зуурмагаа асгаж тэгшилж
нягтруулах
9. Судал гаргаж хээ зургаа хийх
б/ Жижиг їйрмэгийг чигжиж нягтруулан шал хийхдээ 6 ба 7-р
зїйлїїдийг дараах байдлаар єєрчилнє:
10.Цементэн зуурмаг гараар бэлтгэж цутгах
11.Шалны гадаргуу дээгїїр жижиг їйрмэгийг цацаж, їйрмэгийг
зуурмагийн їед суулган чигжиж нягтруулах

1м2 шал, 1м судлын хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Судлууд
бїрэлдэхїїн
Шалны тєрєл Шал Шилэн Гууль ба зэс ¹
, мэргэжил
зэрэг
Битїї дэвссэн 1,5 0,06 0,13 1
Єнгєлгєєчи /заадасгїй/
н IV Дєрвєлжин хээтэй 1,7 0,11 0,15 2
зэрэгтэй – 1 1м2-т 3 м хїртэл
хїн судалтай шулуун 1,8 0,19 0,20 3
Єнгєлгєєчи хээтэй шал
н II зэрэгтэй 1м2-т 3 м-ээс дээш
– 1 хїн судалтай шулуун буюу 2,2 0,22 0,32 4
муруй хээтэй шал а б в

Тайлбар:
1. Жижиг їйрмэгийг чигжиж нягтруулан шал хийвэл “а” баганын
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
2. Нормд нэг буюу хоёр єєр єнгийн гоёлын зуурмагаар шал
хийхээр бодсон. 3 ба тїїнээс дээш єнгєтэй зуурмагаар шал

21 
 БНбД 83-12-01

хийвэл 2, 3, 4-р мєрїїдийн “а” баганын хєдєлмєр зарцуулалтыг

1,2-оор їржїїлнэ.

Б. Галын хєвєє, эмжээр хийх

Салааны
Хєдєлмєр
бїрэлдэхїїн, Ажлын бїтэц ¹
зарцуулалт хїн/цаг
мэргэжил зэрэг
Зуурмаг бэлтгэх 1
Сууриа норгож цэвэрлэх 2
Єнгєлгєєчин IV Зуурмагаар хєвєє эмжээр 3
0,75
зэрэгтэй– 1 хїн хийх
Ирмэг цэвэрлэх 4

В. Шалны заслал хийх ажил

Ажлын бїтэц

а/ Зїлгэхэд:
1. Єнгєн зїлгэлт хийх
2. Шалны гадаргууг усаар норгож, элсэн цацлаа хийж зїлгэх
3. Гадаргуугийн сэв засаж, нїхийг бєглєн чигжиж тїрхлэг хийх
4. Тэгшилж сэв зассан чигжїїрийг авах
5. Шалны гадаргууг цэвэрлэх, угаах
6. Єнгєлгєєний чулууг солих
б/ Єнгєлєхєд:
1. Усаар норгох
2. Хэсэгчилсэн сэв засалт, чигжилт хийх тэгшлэх
3. Сэв засалт хийсэн хэсгийг жижиг хайргаар зїлгэж угаах
4. Гадаргууг билїї буюу занар чулуугаар цэвэрлэх
5. Гадаргууг цэвэрлэж угаах
6. Гялайлган єнгєлєх

1м2 шал, 1м хєвєє, эмжээрийн хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Єнгєлєх
Зїлгэх буюу
Гадаргуу- бїрэлдэхїїн,
єнгєлєх Зїлгэх нунтагаа лаваа
гийн тєрєл мэргэжил ¹
аргаар р р
зэрэг
механизмаар Єнгєлгєєчин 0,61 0,90 0,82 1
IV зэрэгтэй –
1 хїн
Шал
гараар Єнгєлгєєчин 2,7 4,2 2,8 2
III зэрэгтэй –
1 хїн
Хєвєє буюу Єнгєлгєєчин 0,90 2,2 1,8 3
эмжээр Гараар V-р зэрэгтэй
а б в
– 1 хїн

Тайлбар:
1. Шалны багана ханатай нийлсэн хэсгїїдийг гараар зїлгэвэл
/машинаар зїлгэсний дараа/ 1м уулзварт хєдєлмєр

22 
 БНбД 83-12-01

зарцуулалтыг 0,3 хїн/цагаар нэмэгдїїлж, III зэрэгтэй

єнгєлгєєчинг салааны бїрэлдэхїїнд нэмж оруулна.
2. Боржин буюу лабораторид їйрмэг 40%-иас дээш байвал “а”
мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.
3. Судалтай мозайкан шалыг зїлгэхдээ хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,1-ээр їржїїлнэ.
4. Шалны багана, ханатай нийлсэн хэсгїїдийг гараар єнгєлєхєд
/машинаар єнгєлсний дараа/ 1 м уулзвар хэсэгт нэмэх:
а/ нунтагаар єнгєлєхєд III зэрэгтэй єнгєлгєєчний хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,47 - хїн/цагаар
б/ лаваар /воск/ єнгєлєхєд 3-р зэрэгтэй єнгєлгєєчний
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,44 – хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.

4-Р БЇЛЭГ: БЕТОН ЦЕМЕНТЭН ШАЛ

Техникийн хэсэг

1. Энэ бїлгийн нормд ажлын байранд бэлэн татсан материалаар

ажил гїйцэтгэхээр бодсон.
2. 12-26; 12-30-т бетон шалыг 20м2-аас дээш талбайтай
тасалгаанд хийхээр тооцсон. Хэрэв 5м2-аас бага талбайтай
тасалгаанд хийвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,5-аар, 5-20м2
хїртэл талбайтай тасалгаанд хийвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,5-аар тус тус їржїїлнэ.

12-26. ТООСГОН ЇЙРМЭГЭЭР ШАЛНЫ БЭЛТГЭЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Жижиг гадас шааж, утсаар тэгшлїїр татах

2. Тоосгоны їйрмэгийг тарааж тэгшлэн, нягтруулах
3. Зуурмагаа цутгах

1м2 шалны бэлтгэл їе хийх хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны бїрэлдэхїїн, Їеийн зузаан, мм хїртэл
мэргэжил зэрэг
Бетончин III зэрэгтэй – 1 100 150 200
хїн 0,23 0,27 0,32
Бетончин II зэрэгтэй – 1
хїн

12-27. ЦЕМЕНТЭН ТЭГШИЛГЭЭ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Суурийн гадаргууг усаар чийглэж цэвэрлэх

2. Тэгшилгээ хийх тївшингээр модон шугам татах
3. Цементэн зуурмагийг шугам модоор тарааж тэгшлэх
4. Шугам модыг авах, нїх ховилоо засах

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг

23 
 БНбД 83-12-01

Бетончин III зэрэгтэй – 1 хїн

25,3
Бетончин II зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Нормд 50 мм хїртэл зузаантай тэгшилгээ їе хийхээр тооцсон

12-28. ДЭВСГЭР ЇЕИЙГ КЕРАМЗИТБЕТОНООР ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Сууриа усаар чийглэх

2. Бункерээ цэвэрлэж керамзибетон хольцоо буулгах
3. Суурийн ил гадаргууг /толийлгон/ хольцоо тарааж тэгшлэх
100м2 дэвсгэр їеийн хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Бетончин III зэрэгтэй – 1 хїн
15,4
Бетончин II зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Нормд 100 мм хїртэл дэвсгэр їе хийхээр тооцсон.

12-29. ЭЛСЭН ДЭВСГЭР ЇЕ ХИЙХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Шалны дор элсэн дэвсгэр їеийн бэлэн бетон бэлтгэл їе буюу

шороон суурин дээр хийхээр орсон.

Ажлын бїтэц

1. Зєєврийн хэрэглээт элс хїлээж авах

2. Элсээ асгах
3. Гадаргууг тэгшилж толийлгох
4. Материалыг ажлын байранд зєєх

100м2 дэвсгэр їеийн хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Туслах ажилтан II зэрэгтэй – 2 хїн 11,5

Тайлбар: Нормд 100 мм хїртэл дэвсгэр їе хийхээр тооцсон.

12-30. БЕТОН ДЭВСГЭР ЇЕ БА ЦЭВЭР

БЕТОН ШАЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

а/ Бетон дэвсгэр їе хийхэд:

1. Шугам татаж гадаслах ба банзан хашлага хийх
2. Бетон хольц хийж тэгшлэх
3. Бетон хольцоо доргиулагч /буюу доргиулагч шугам/-аар чигжиж
нягтруулах
4. Бетон гадаргууг шугам модоор тэгшлэх

24 
 БНбД 83-12-01

5. Татсан утас, банзан хашлагаа авч їндсэн нїх ховилоо засаж

тэгшлэх
б/ Цэвэр бетон шал хийхэд
1. Чиглїїлэгч шугам тавих
2. Бетон хольцоо хийж тэгшлэх
3. Бетон хольцоо доргиулагч буюу доргиулагч шугамаар
нягтруулах
4. Бетон гадаргууг шугамаар сайтар тэгшилж толийлгох
5. Шугам утсаа авч їндсэн нїх ховилыг засаж тэгшлэх
6. Гадаргууг металл єнгєлєгчєєр толийлгох

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Чигжиж Салааны Їеийн зузаан, мм хїртэл
Ажлын
нягтруулах бїрэлдэхїїн,
нэр 100 150 200 250
арга мэргэжил зэрэг
Доргиулагч
Бетончин III
Бетон буюу шугаман
зэрэгтэй – 1 хїн 8,2 10,6 12,6 14,8
дэвсгэр доргиулагчаа
Бетончин II
їе хийх р
зэрэгтэй – 1 хїн
Гараар 12,6 15,9 19,2 -
I Бетончин V
зэрэгтэй – 1 хїн
Цэвэр бетон шал хийх 5,7
Бетончин II
зэрэгтэй – 1 хїн

12-31. ЦЭВЭР ЦЕМЕНТЭН ШАЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Бэлэн дэвсгэр дээгїїр чиглїїлэгч шугам тавих

2. Цементэн зуурмагаа шугамаар тэгшилж тараан толийлгох
3. Шугам утсаа авч, нїх ховилыг тэгшилж янзлах
4. Шалны хєвєєний оронд цементэн зуурмагаар 70 мм хїртэл
єргєнтэй хєвєє хийх.

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Дэвсгэр Шалны Їїнээс хийх
бїрэлдэхїїн їеийн талбай м2
Бїгд
, мэргэжил зузаан мм хїртэл Шал Хєвєє
зэрэг хїртэл
Бетончин IV 5 58,5 16,4 42,1
зэрэгтэй – 1 10 37,4 15,8 21,6
хїн 20
40 23,4 12,8 10,5
Бетончин III 100 18,7 12,9 5,85
зэрэгтэй – 1 5 62,07 19,9 42,1
хїн 10 42,0 19,3 21,6
Бетончин II 40 40 25,7 15,3 10,5
зэрэгтэй – 1 100 21,06 15,3 5,85
хїн

5-Р БЇЛЭГ: ХЇЧИЛД ТЭСВЭРТЭЙ ШАЛУУД

25 
 БНбД 83-12-01

12-32. ХЇЧИЛД ТЭСВЭРТЭЙ ШАЛЫН ДООРХ

СУУРИЙГ БЭХЛЭХ

Ажлын бїтэц

а/ Бетон суурь хийхэд

1. Хальсыг зайлуулах ба угаах
2. Суурийг тємєр сойзоор цэвэрлэх
3. Гадаргууг шїїрдэх
б/ Модон суурь хийхэд
1. Суурийн гадаргууг цэвэрлэх
2. Суурийн гадаргуунд хэрчлээс гаргах
3. Гадаргууг шїїрдэх
4.
100м2 суурийн хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны бїрэлдэхїїн, Суурийн тєрєл Хєдєлмєр зарцуулалт
мэргэжил зэрэг (хїн/цаг)
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй Бетон 7,4
– 1 хїн Модон 10,01

Тайлбар: Модон шаланд тємєр утас хэрэх буюу хадаас хадахад /тор
хийх/ ННЇ-ний эмхэтгэл 8 / 8-5, хїснэгт/-ээр нормчлон, хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,8-аар їржїїлнэ.

12-33. ХЇЧИЛД ТЭСВЭРТЭЙ ШАЛ ХИЙХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Хїчиллэг хольцыг 2,5 м хїртэл єргєнтэй зурваст асгаж 3-5 кг

жинтэй мунаар доргиож нягтруулна. Їеэр бїрэхэд эхний їеийг доод їеийг
хатсаны дараа /1-2 хоногийн дараа/ 1,06-1,08 хувийн жинтэй хлорт
магнийн уусмалаар хєрсжїїлэлт хийсний дараа дээд їеийг хийж эхэлнэ.
Дээд їеийн гадаргууг бэхлэхээс ємнє тємєр тэгшлїїрээр толийлгоно.
Єнгє їеийн заслалыг /єнгєлгєє хийх/ хийхдээ кислотийг бэхжсэний дараа
эхэлнэ. Єнгєлгєєг хуурайгаар хийнэ. Зїлгэхийн ємнє гадаргууг каустик
магнезит, пигментийн хольц 1,07 хувийн жинтэй хлорт магнийн
уусмалаар чийглэнэ.

А. Шал хийх

Ажлын бїтэц

1. Талбайг тэгшилж, тэгшлїїр шугам татах

2. Магнезит /нїїрсхїчилэн магни/-ийн уусмал бэлтгэх
3. Суурийг магнезитийн уусмалаар норгох
4. Хїчиллэг хольцыг їе їеэр тарааж тэгшлэн нягтруулах
5. Тємєр тэгшлїїрээр дээд їеийг толийлгох
6. Шалны сэв засалт хийх
7. Шалыг єнгєлєх
8. Хлорт магнийн шингэн уусмалаар арчиж їртсээр зїлгэх
9. Булан гаргаж хїчиллэг хольцоор хєвєє тавих

26 
 БНбД 83-12-01

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Шал хийх ¹
Салааны Дан буюу 12мм 22 мм Їїнээс
Шалны
бїрэлдэхїїн, хїртэл хїртэл шалны
талбай м2-
мэргэжил зузаантай зузаантай хєвєє,
аар
зэрэг давхар їетэй давхар эмжээр
шалны дээд їе їетэй
Єнгєлгєєчин 2 хїртэл 0,90 1,01 0,49 1
IV зэрэгтэй – 1 5 хїртэл 0,70 0,81 0,27 2
хїн 10 хїртэл 0,55 0,67 0,16 3
Єнгєлгєєчин 20 хїртэл 0,57 0,68 0,11 4
III зэрэгтэй – 1 0,41 0,51 0,07
хїн а б в
Єнгєлгєєчин II 20-оос 5
зэрэгтэй – 1 дээш
хїн

Тайлбар:
1. Хэрвээ шалыг дєрвєлжин хээтэй /шатрын хєлєг шиг/ буюу
хїрээтэй зураглалтай хийх бол дєрвєлжин хээний эргэн тойрны
уртын ба хїрээ, зураглалын уртын 1м тутамд:
а/ Дєрвєлжин хээтэй хийвэл 4-р зэргийн єнгєлгєєчний
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,14 хїн/цагаар
б/ Хїрээ буюу зурагтай хийвэл 5-р зэрэгтэй єнгєлгєєчний
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,11 хїн/цагаар тус тус
нэмэгдїїлнэ.
2. Їеийн зузааныг заагдсан хэмжээнээс дээш нэмэгдїїлбэл илїї
хийсэн їеийн 5мм тутамд хєдєлмєр зарцуулалтыг 5%-иар
нэмнэ.

Б. Шаланд заслал хийх

Ажлын бїтэц

а/ Зїлгэхэд
1. Усаар норгох
2. Шал, хєвєє буюу эмжээрийг карборундаар зїлгэх
3. Гадаргууг навтсаар арчих
б/ Арчихад
1. Шалны гадаргуу, хєвєє, эмжээрийг цэвэрлэх
2. Тосоо халааж шалаа тослох
3. Лав ба нийлэгээр тїрхлэг бэлтгэх
4. Шалаа арчих

1м2 шал ба 1м хєвєє, эмжээрийн хєдєлмєр зарцуулалт

Хєвєє
Салааны
Шал буюу
бїрэлдэхїїн,
Ажлын нэр эмжээр
мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт
зэрэг
хїн/цаг

27 
 БНбД 83-12-01

Єнгєлгєєчин
Машинаар IV зэрэгтэй – 0,04
Єнгєлє 1 хїн
х Єнгєлгєєчин
гараар III зэрэгтэй – 1 0,18 0,32
хїн
Єнгєлгєєчин
Тослох II зэрэгтэй – 1 0,07 0,13
хїн
Єнгєлгєєчин
Зїлгэгч машинаар III зэрэгтэй – 1 0,02 -
хїн
Лавгїй Єнгєлгєєчин
Арчих
тїрхлэгээр II зэрэгтэй – 1 0,07 0,15
зїлгэх
хїн
Сойзоор
Лавтай Єнгєлгєєчин
тїрхлэгээр II зэрэгтэй – 1 0,09 0,23
хїн

В. Хїчлийн хольц бэлтгэх

Ажлын бїтэц

1. Давсны хїчил буюу хлорт магнийн ба карпаллитийн уусмалыг

шаардлагатай нягтрал автал хутгах
2. Магнезит, дїїргэгч ба єнгє гаргагчаар хуурай хольцыг бэлтгэх
3. Хїчиллэг хольцыг давсны хїчил ба карпаллит, хлорт магнийн
уусмалаар зуурах
4. Материалыг 10 м хїртэл зайд зєєх

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

Салааны бїрэлдэхїїн, Хольц бэлтгэх арга
мэргэжил зэрэг
Зєєврийн зуурмаг зуурагчийн Механизмаар Гараар
III зэрэгтэй машинч 1 -
Єнгєлгєєчин III зэрэгтэй – 1 1 1
хїн
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй – 1 хїн 1 1

1м3 хольц бэлтгэх хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Хольц нэгтгэх арга Машинчид Єнгєлгєєчид
Давсны хїчлээр 1,4 2,9
Механизмаар Хлорт магний буюу
0,95 1,9
карпаллитаар
Давсны Їртэстэй - 5,06
хїчлээр Їртэс ба элстэй - 6,05
Гараа
р Хлорт магний Їртэстэй - 3,08
буюу
Їртэс ба элстэй - 4,0
карпаллитаар

28 
 БНбД 83-12-01

Тайлбар: Їртсийг шигшвэл 1м3 хольцонд II зэрэгтэй єнгєлгєєчний

хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,3 хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.

12-34. ХЇЧИЛД ТЭСВЭРТЭЙ ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

150х150-аас 300х300 мм хэмжээтэй, 12-15 мм зузаантай хїчилд

тэсвэртэй хавтанцраар вааран хавтанцар шалны дор хийсэнтэй яг адил
суурин дээр шал хийнэ. Хавтанцрыг бетон суурь буюу цементэн
тэгшилгээтэй 1,5-2,5 мм зузаантай хар тосон тїрхлэг буюу магнезит
цементэн їе дээр нааж бэхэлнэ. Їеийг суурьтай сайтар бэхлэхийн тулд
тїїний гадаргууг ажил эхлэхийн ємнє сайн цэвэрлэж хєрсжїїлнэ.
Хєрсжїїлэлт хийхдээ магнезит уусмалаар їе хийсэн бол шингэн
магнезитэн зуурмаг /1,16 – 1,18 хувийн жинтэй хлорт магнийн уусмалд
зуурсан магнезит/ хар тосон тїрхлэгээр їе хийсэн бол керосин,
бензинээр шингэрїїлсэн хар тосыг /битумын нэг хэсэг, бензин буюу
керосины 2 хэсэг/ тус тус хэрэглэнэ.

Ажлын бїтэц

1. Сууриа цэвэрлэх
2. Хєрсжїїлэлт хийх
3. Хавтанцрыг хуурайгаар дэвсэж талбайн илїї гарсан хэсэгт
тааруулан тавих
4. Хавтанцраа огтлох /шаардлагатай їед/, ирмэгийг засах
5. Чиглїїлэгч эгнээг суулган тїїний дагуу хавтанцраа дэвсэх
6. Заадсаа дїїргэх /цементэн зуурмаг дээр дэвсэхэд/
7. Гадаргуугийн хар тос буюу зуурмагийг цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Хавтанцрын Хар тосон Цементэн
бїрэлдэхїїн, хэмжээ, мм-ээр тїрхлэг дээр зуурмаг дээр
мэргэжил зэрэг
Єнгєлгєєчин IV 150х150 0,73 0,80
зэрэгтэй – 1 хїн 200х200 0,57 0,71
Єнгєлгєєчин III 250х250 0,42 0,64
зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Нормд 10м2-аас дээш талбайтай тасалгаанд шал хийхээр

тусгагдсан 10м2 хїртэл талбайтай тасалгаанд хийвэл хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

6-Р БЇЛЭГ: АСФАЛЬТАН, ЧУЛУУН БА

ШИРМЭН ХАВТАНЦАР ШАЛУУД

Техникийн хэсэг

1. Энэ бїлгийн нормд тусгайлан зааснаас бусад тохиолдолд

сайтар зурж зїсэн металл сойзоор цэвэрлэж усаар угаасан
дэвсгэр їе дээр бэлэн зуурмаг хэрэглэн урьдчилан
боловсруулалт хийж бэлтгэгдсэн материал хийц эдлэлээр
ажлыг гїйцэтгэхээр тусгасан.

29 
 БНбД 83-12-01

2. Хар барьцалдуулагч материалаар шалыг бїрвэл дээрхээс

гадна сайтар хатааж шингэн, халуун хєрсжїїлсэн байна. Энэ
ажлуудыг гїйцэтгэхдээ 12-35-аар нормчлоно. /тайлбар/
3. Энэ бїлгийн нормд ажлыг одоо мєрдєж байгаа техникийн
нєхцєлд заасан хїлцэх алдааны хэмжээний дотор гїйцэтгэхээр
тусгасан.

12-35. ШИНГЭН АСФАЛЬТААР ШАЛ ЦУТГАЖ ХИЙХ

А. Шал хийх

Ажлын бїтэц

1. Сууриа цэвэрлэх
2. Ажлын байранд авчирсан бэлэн асфалтан хольцоо цутгах
3. Хольцоо тэгшлэх
4. Хольцоо єнхрїїлэг булгаар нягтруулах
5. Элс цацаж гадаргууг тэгшлэх
6. Хаягдал хогийг цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Шалны зузаан, мм
25 38 50
зэрэг хїртэл
Асфальто - бетончин IV зэрэгтэй –
Хєдєлмєр
1 хїн
зарцуулалт 0,26 0,20 0,24
Асфальто - бетончин II зэрэгтэй – 1
хїн/цаг
хїн

Тайлбар: Бетон суурийг халуун хар тос буюу давирхайгаар хєрсжїїлбэл

1м2 шаланд III зэрэгтэй асфальт – бетончины хєдєлмєр зарцуулалтыг
0,03 хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.

Б. Хєвєє хийх

Ажлын бїтэц

1. Сууриа цэвэрлэх
2. Ажлын байранд авчирсан бэлэн асфалтан хольцоо цутгах
3. Хольцоо тэгшлэх
4. Элс цацах
5. Гадаргууг тэгшлэх
6. Илїїдэл хогийг цэвэрлэх

1 м хєвєєний хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Асфальто - бетончин IV зэрэгтэй – 1
хїн
0,19
Асфальто - бетончин III зэрэгтэй – 1
хїн

30 
 БНбД 83-12-01

12-36. 240х120; 240x2440; 250x250мм-

ИЙН ХЭМЖЭЭТЭЙ АСФАЛЬТ БЕТОН
ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

1. Сууриа усаар норгож цэвэрлэх

2. Чийглїїлэгч хийх
3. Элс цементэн зуурмагаар 10-15 хїртэл зузаантай дэвсгэр їе
хийх
4. Хавтанцраа зуурмаг дээр тавьж тааруулах
5. Хавтанцруудын хоорондох заадсуудыг зуурмагаар дїїргэх
6. Заадсыг цэвэрлэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт
зэрэг
Хавтанцар єнгєлєєчин IV зэрэгтэй –
1 хїн
0,84
Хавтанцар єнгєлєєчин III зэрэгтэй 1
хїн

Тайлбар: 10м2 хїртэл талбайтай тасалгаанд шал хийвэл хєдєлмєр

зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

12-37.КЛИНКЕР БУЮУ ДЭВСМЭЛ ЧУЛУУН

ШАЛ ТАВИХ

А. ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц
1. 100 мм-ийн зузаантай элсэн дэвсгэр їе хийх
2. Элсээ тэгшилж нягтруулж янзлах
3. Эгнээг хуваах
4. Клинкерийг хагалах /хэрэгцээгээр/
5. Клинкер буюу дэвсмэлд чулууг суулгах
6. Єргийг тївшингээр нь хэмжиж шалгах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны бїрэлдэхїїн,
Чигжиж Чигжихгїй
мэргэжил зэрэг
Єнгєлгєєчин V зэрэгтэй
– 1 хїн
0,81 0,69
Єнгєлгєєчин II зэрэгтэй
– 1 хїн

Тайлбар: Дэвсмэл чулууг муруй тахир эгнээгээр чигжиж тавивал эгнээний

11м бїрт 5-р зэрэгтэй ажилчны хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,21 хїн/цагаар
нэмэгдїїлнэ.

Б. ЗААДСЫГ ДЇЇРГЭХ

31 
 БНбД 83-12-01

Ажлын бїтэц

1. Шалаа цэвэрлэх
2. Заадсаа цэвэрлэх
3. Зєєврийн тогоонд хар тос хийж тїлшээ бэлтгэн хар тосоо
халаах буюу цементэн зуурмагаа бэлтгэх
4. Заадсуудыг хар тосон буюу цементэн зуурмагаар дїїргэх

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Салааны Заадсуудыг Шалны тєрєл
бїрэлдэхїїн, дїїргэх тєрєл Клинкер Дэвсмэл чулуу
мэргэжил зэрэг
Асфальт-бетончин Элстэй хар
0,56 0,42
III зэрэгтэй – 1 хїн тосоор
Чулуун шал єрєгч III Цементэн
0,1 0,7
зэрэгтэй – 1 хїн зуурмагаар

12-38. ШИРМЭН ХАВТАНЦРААР ШАЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

а/ зуурмаг дээр дэвсэхэд

1. Хавтанцраа суулгахын ємнє бэлэн суурин дээр цементэн
зуурмагаа 40-45 мм зузаантай їе хийж тэгшлэх
2. Зуурмаг дээр хавтанцраа шахаж суулгах
3. Зуурмагаа усаар шингэлж хавтанцруудын хоорондох заадсыг
дїїргэх
4. Материалаа 10 м хїртэл зайд зєєх
б/ элсэн їе дээр дэвсэхэд
1. 80-100 мм зузаантай їетэй элсэн бэлтгэлээ тэгшлэх
2. Усаар услах
3. Хавтанцраа сайн шахаж суулгах ба элсээр сайтар чигжих
4. Материалаа 10 м хїртэл зайд зєєх

Хавтанцрын хэмжээ
Салааны Хєдєлмєр
мм-ээр
Ажлын нэр бїрэлдэхїїн, зарцуулалт
Квадратын
мэргэжил зэрэг Зузаан нь хїн/цаг
талууд
V-р зэрэгтэй – 1
хїн 300 25-30 0,46
II зэрэгтэй – 1 хїн
V зэрэгтэй – 1 хїн
400 25-30 0,35
Хавтанцрыг II зэрэгтэй – 2 хїн
зуурмаг V зэрэгтэй – 1 хїн
500 35-40 0,70
дээр дэвсэж II зэрэгтэй – 2 хїн
V зэрэгтэй - 1 хїн
600 35-40 0,56
II зэрэгтэй – 2 хїн
V зэрэгтэй - 1 хїн
700 35-40 0,44
II зэрэгтэй – 2 хїн

32 
 БНбД 83-12-01

V зэрэгтэй - 1 хїн
1000 20-30 0,41
Элсэн їе II зэрэгтэй – 3 хїн
дээр V зэрэгтэй - 1 хїн
1000 40-50 0,60
хавтанцрыг II зэрэгтэй – 5 хїн
дэвсэх V зэрэгтэй - 1 хїн
1000 60-70 0,82
II зэрэгтэй – 6 хїн

Тайлбар: Хавтанцрыг краны тусламжтайгаар дэвсвэл хєдєлмєр

зарцуулалтыг 0,7-оор їржїїлнэ. Краны машинчийн ажлын хєлсийг энэ
тохиолдолд тусад нь бодно.

12-39. АСФАЛЬТАН ХОЛИМОГ БЭЛТГЭХ

Ажлын бїтэц

1. Материалаа 50 м хїртэл зайд байгаа тогоо руу зєєх

2. Материалаа тогоонд хийх
3. Тїлш бэлтгэх
4. Тогоог цэвэрлэж гал тїлэх
5. Асфальтан тїрхлэг ба хар тосоо жижиглэх
6. Хольцоо чанах
7. Бэлэн болсон хольцыг саванд хийх
8. Савтай хольцыг 50 м хїртэл зайд зєєж ажлын байранд авчрах

1м3 хольц бэлтгэх хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Асфальт-бетончин IV зэрэгтэй /чанагч/ - 1
хїн 12,6
Туслах ажилчин II зэрэгтэй – 2 хїн

Тайлбар: Энэ зїйл ангийн хєдєлмєр зарцуулалтыг бага хэмжээний ажил

гїйцэтгэхэд хэрэглэхийг зєвшєєрнє.

7-Р БЇЛЭГ

Янз бїрийн материалаар шал хийх

Энэ бїлгийн нормд 10м2 –аас дээш талбайтай тасалгаанд шал
хийхээр тусгав. 10м2-аас доош талбайтай тасалгаанд шал хийхэд
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор їржїїлнэ.

12-40. ШАВРААР ШАЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Барилгын доод талд зєєлєн шороо, жижиг хайрга цацаж 10см

зузаантай шавар шал хийх
2. Нягтруулж чигжих

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Чулуу єрєгч III зэрэгтэй – 1 хїн
0,21
Чулуу єрєгч II зэрэгтэй – 1 хїн

33 
 БНбД 83-12-01

12-41. ТООСГООР ШЇЇРЇЇЛЭХ ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

1. Бэлэн зуурмагаа шавах

2. Нэг хэв шалны тоосгоор шїїрїїлэх шал хийх
3. Єрийн зєв эсэхийг шалгах

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Чулуучин IV зэрэгтэй – 1 хїн
3,08
Чулуучин III зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Нормд шалны єргийг цементэн зуурмаг хийхээр тооцсон. Хэрэв

єєр тєрлийн зуурмаг дээр єрєг хийвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,9-оор
їржїїлнэ.

12-42. ТООСГООР ГУРВАЛЖИН ЄРЖ

ШАЛ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Дэвсгэр элсэн їеийг тэгшилж янзлах

2. Тоосго єрєхийн ємнє норгох
3. Нэг хэв маягийн тоосгоор гурвалжин єрєх
4. Тоосгоо хагалах
5. Заадсуудыг нь зуурмагаар дїїргэх
6. Шалны тївшинг гадаргуутай нь тэгшилж шалгах

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Єрєх арга Хєдєлмєр зарцуулалт
мэргэжил зэрэг хїн/цаг
Єрєгч IV зэрэгтэй – 1 Босоогоор гурвалжин 79,2
хїн Хавтгайгаар гурвалжин 55,0
Єрєгч III зэрэгтэй – 1
хїн

Тайлбар: Нормд єргийг цементэн зуурмаг дээр хийхээр бодсон. Хэрэв

єєр тєрлийн зуурмаг дээр хийвэл хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,9-єєр
їржїїлнэ.

12-43. БЕТОН БЭЛТГЭЛ ДЭЭР ХЇЧИЛД

ТЭСВЭРТЭЙ ТООСГООР ШАЛ ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

а/ Сууриа бэлтгэхэд
1. Хєрсжїїлэх
2. Хар цаас наах
б/ Бэлтгэгдсэн суурь дээр шал хийхэд
1. Хїчилд тэсвэртэй тоосго сонгож авах ба хагалж тааруулах

34 
 БНбД 83-12-01

2. Чиглїїлэгч утас татах

3. Бэлэн асфальтан хольцоор дэвсгэр їе хийх
4. Хїчилд тэсвэртэй тоосгоо бэлэн халуун хар тосон тїрхлэг дээр
хавтгайгаар нь єрєх
5. Заадсуудыг тїрхлэгээр дїїргэх

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Ажлын тєрєл Салааны бїрэлдэхїїн, Хєдєлмєр зарцуулалт
мэргэжил зэрэг
Тусгаарлагч III зэрэгтэй – 1 хїн
Суурийг бэлтгэх 41,8
ТусгаарлагчIII зэрэгтэй – 1 хїн
Єрєгч IV зэрэгтэй – 1 хїн
Шал хийх 91,3
Єрєгч II зэрэгтэй – 1 хїн

12-44. ПОЛИМЕР ЦЕМЕНТЭН ШАЛ ДАН

ЇЕЭР ЗААДАСГЇЙ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Суурийг тоос сорогч ба сойзоор цэвэрлэх

2. Дэвсгэрт поливинилацететын эмульсийн усан уусмалаар бага
хэрэглэн хєрсжїїлэлт хийнэ
3. Чиглїїлэгч мод суулгах
4. Олон найрлагатай цементэн тїрхлэгийг шпателаар цацаж
тэгшлэх
5. Гадаргууг єнгєлєгч машинаар єнгєлєх
6. Шалыг усаар норгож цэвэрлэх
7. Єнгєлєгч машинаа цэвэрлэх
8. Єнгєлгєє хийсний дараа хаягдал хог зєєж хаях

1м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Єнгєлгєєчин IV зэрэгтэй – 1 хїн
0,35
Єнгєлгєєчин III зэрэгтэй – 1 хїн

Тайлбар: Олон найрлагатай цементэн тїрхлэг бэлтгэх ажил ороогїй ба

нэмж нормчлогдоно.

12-45. ЗААДАСГЇЙ ШАЛАНД ХАГАС МЕХАНИКЖ-

УУЛСАН АРГААР ТЇРХЛЭГ БЭЛТГЭХ

Ажлын бїтэц
1. Цементийг гараар шигших
2. Жин хэмжїїрийн тусламжтайгаар орох найрлагыг тугнах
3. Тїрхлэгийг зуурмаг зуурагчид бэлтгэж, доргиот шигшїїрээр
шїїх
4. Зуурмаг зуурагчийг тїрхлэгийн їлдэгдлээс цэвэрлэх

100м2 шалны хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Єнгєлгєєчин III зэрэгтэй – 1 хїн 2,3

35 
 БНбД 83-12-01

ГАРЧИГ
БЇЛЭГ 1. ШИГТГЭМЭЛ МОДНЫ ТАЙРДАС, ЦАРСАН,
БАНЗАН ШАЛУУД

12-1. Шалны дэр мод (лаг) тавих 3

12-2. Банзан шалавч дэвсэх 3
12-3. Цэвэр банзан шал бэлтгэж тавих 3
12-4. Бэлэн дэр модон дээр 50х50 ба 50х25 мм2-ийн
дїнзэнцэрээрцэвэр модон шал дэвсэх 6
12-5. Бэлэн дэрэн дээр модон хавтгаалжаар цэвэр шал дэвсэх 6
12-6. Цэвэр банзан ба дїнзэнцэр хар шалыг харуулдагч машинаар
харуулдах 7
12-7. Банзан ба дїнзэнцэр шалыг механик аргаар зїлгэх 7
12-8. Царсан зїймэл ба дэрний шугам мод бэлтгэх 7
12-9. Царсан шалыг саланги зїймэл ба царсан банзаар дэвсэх 8
12-10. Хавтгаалжилсан царсаар шал дэвсэх 10
12-11. Царсан шалны гадаргууг єнгєлж заслал хийх 11
12-12. Шигтгэмэл модны тайрдас шал дэвсэх 12
12-13. Ширхэгт модлог хавтанцраар шал дэвсэх 12
12-14. Шалны хєвєє суулгах 13
12-15. Салхивчны сараалжийг тавих 13

БЇЛЭГ 2. ХУЛДААС, РЕЛИН, ДАВИРХАЙТ АСБЕСТОН

ХАВТАНЦРААР ШАЛ ДЭВСЭХ
12-16. Шалыг хулдаасаар бїрэх 14
12-17. Шалыг релинээр бїрэх 15
12-18. Шалыг давирхайт асбестон ба поливинихлорид хавтанцраар
дэвсэх 15

БЇЛЭГ 3. ХАВТАНЦАР БА МОЗАЙКАН ШАЛУУД

12-19. Вааран, цементэн, мозайкан хавтанцруудыг бэлтгэх 16
12-20. Вааран, цементэн, мозайкан хавтанцраар шал дэвсэх 17
12-21. Хивсэн хээтэй хавтанцраар шал дэвсэх 18
12-22. Байгалийн чулуун хавтанцраар шал дэвсэх 19
12-23. Шаланд гантиган хєвєє хийх 20
12-24. Байгалийн чулуун шаланд заслал хийх 20
12-25. Перрац мозайкан шал 20

БЇЛЭГ 4. БЕТОН, ЦЕМЕНТЭН ШАЛ

12-26. Тоосгон їйрмэгээр шалны бэлтгэл хийх 23
12-27. Цементэн тэгшилгээ хийх 23
12-28. Дэвсгэр їеийг керамзитбетоноор хийх 24
12-29. Элсэн дэвсгэр їе хийх 24
12-30. Бетон дэвсгэр їе ба цэвэр бетон шал хийх 24
12-31. Цэвэр цементэн шал хийх 25

БЇЛЭГ 5. ХЇЧИЛД ТЭСВЭРТЭЙ ШАЛУУД

12-32. Хїчилд тэсвэртэй шалын доорхи суурийг бэлтгэх 25
12-33. Хїчилд тэсвэртэй шал хийх 26
12-34. Хїчилд тэсвэртэй хавтанцраар шал дэвсэх 29

36 
 БНбД 83-12-01

БЇЛЭГ 6. АСФАЛЬТАН, ЧУЛУУН БА ШИРМЭН

ХАВТАНЦАР ШАЛУУД
12-35. Шингэн асфальтаар шал цутгаж хийх 29
12-36. 240х120 : 240х240 : 250х250 мм-ийн хэмжээтэй асфальт
бетон хавтанцраар шал дэвсэх 30
12-37. Клинкер буюу дэвсмэл чулуун шал тавих 31
12-38. Ширмэн хавтанцраар шал хийх 32
12-39. Асфальтан холимог бэлтгэх 33

БЇЛЭГ 7. ЯНЗ БЇРИЙН МАТЕРИАЛААР

ШАЛ ХИЙХ
12-40. Шавраар шал хийх 33
12-41. Тоосгоор шїїрїїлэх шал дэвсэх 34
12-42. Тоосгоор гурвалжин єрж шал хийх 34
12-43. Бетон бэлтгэл дээр хїчилд тэсвэртэй тоосгоор шал
дэвсэх 34
12-44. Полимер цементэн шал дан їеэр заадасгїй хийх 35
12-45. Заадасгїй шаланд хагас механикжсан аргаар тїрхлэг
бэлтгэх 35

37