Professional Documents
Culture Documents
Tài liệu này nhằm góp phần giúp cho sinh viên ĐH xây dựng kỹ năng học tập có
hiệu quả. Sau khi tham khảo tài liệu này, SV có khả năng:
Phát biểu được về tầm quan trọng của việc xây dựng kỹ năng học tập có hiệu quả.
Mô tả và giải thích được những nội dung của việc lập kế hoạch học tập, phương
pháp học “ SQ3R”.
Kể được một số chiến thuật, phương pháp và kỹ thuật để xây dựng kỹ năng học
tập có hiệu quả.
I/ Mở Đầu
Nhiều sinh viên cho rằng chỉ cần cố gắng học là có thể đạt kết quả tốt, nhưng thật
ra, học ở ĐH khác với học ở trung học rất nhiều, và biết cách học có hiệu quả ở
ĐH là một điều quan trọng mà có khi chưa được chú ý đúng mức.
Hệ quả của phương pháp học không tốt là lãng phí thời gian, thành tích học tập
kém, thậm chí thi rớt dẫn đến chán nản, thất vọng và bất mãn.
Học đối với SV là cuộc sống, là tương lai. Vậy nên thời gian học tập vô cùng quý
giá, không thể lãng phí được. Do đó, ngay ngày hôm nay, các bạn hãy tạo và phát
triển nơi mình một kĩ năng học tập có hiệu quả.
Những chiến thuật, phương pháp và kĩ thuật học tập cơ bản được mô tả trong tài
liệu náy đã được đúc kết từ kinh nghiệm học tập của những SV giỏi, xuất sắc để
giúp các bạn SV tiếp thu bài vở tốt hơn, đạt thành tích học tập cao hơn và nói
chung học tập có hiệu quả hơn.
c/ Học ở đâu:
Bạn có thể học ở bất kỳ nơi nào, mặc dù rõ ràng có một số nơi thuận lợi hơn cho
việc học. Thư viện, phòng đọc sách, phòng riêng là tốt nhất. Quan trọng là nơi đó
không làm phân tán sự tập trung của bạn. Cho nên hãy làm cho việc lựa chọn nơi
học thích hợp trở thành một phần của thói quen học tập của bạn.
f/ Học cho giờ cần phát biểu, trả bài ( chẳng hạn giờ Ngoại ngữ):
Bạn nên dùng khoảng thời gian ngay trước các giờ học này để luyện tập kỹ năng
phát biểu với các học viên khác ( nếu cần). Điều này sẽ giúp bạn hoàn thiện kỹ
năng phát biểu.
b/ Liên hệ việc học hiện tại với những mục tiêu lâu dài.
Có sinh viên thích học chỉ để học và có những sinh viên nghĩ là việc học sẽ có
ích cho những mục tiêu lâu dài hơn. Do đó cần hiểu ngững điều mình học (một
bài) lồng ghép vào bối cảnh rộng hơn (một chương một môn học…) như thế nào.
d/ Xác định cách thức học phù hợp nhất với mình.
Có nhiều cách phân loại cách thức học ( learning styles ) :
+ Nhìn, nghe, cảm nhận cơ và sờ ( Dunn)
+ Tưởng tượng, phân tích, lô gích và hành động (Kolb và Mc Carthy)
+ Cần xác định cách thức nào phù hợp nhất với mình và sử dụng nó càng
nhiều càng tốt trong lúc học tập để tiếp thu bài.
+ Survey - Quan sát tổng thể: Là nhìn tổng thể về vấn đề mà bạn sặp đọc trước
khi đi vào chi tiết, cũng giống như bạn xem bản đồ trước khi lên đường. Nếu bạn
chưa từng biết nơi bạn cần đến, thì việc xem bản đồ là điều không thể thiếu.
Bước này chỉ mất khoảng 5-10 phút nhưng rất quan trọng vì nó giúp bạn tập
trung vào chương đang đọc:
o Đọc tựa đề giúp não bạn bắt đầu tập trung vào chủ đề của chương đó.
o Đọc phần giới thiệu hay tóm tắt, giúp bạn thấy được chương đó phù hợp
với mục tiêu của tác giả như thế nào đồng thời cho bạn một cái nhìn tổng quát về
những điểm chính.
o Xem các tiêu đề nhỏ giúp hình thành một khung sườn gắn các ý chi tiết cả
chương.
o Quan sát các biểu đồ, bản đồ, hình vẽ và những hỗ trợ về hình ảnh khác.
+ Question - Đặt câu hỏi: Những vấn đề quan trọng mà bạn cần phải học thường
chính là câu trả lời cho những câu hỏi. Câu hỏi nên tập trung vào nội dung
học( Cái gì, tại sao, bằng cách nào, người nào, khi nào và ở đâu). Trong quá trình
đọc hay học, bạn nên tự đặt cho mình nhiều câu hỏi và sau đó tự trả lời. Làm như
vậy bạn sẽ tiếp thu tài liệu hơn và nhớ các chi tiết dễ dàng hơn, vì quá trình này
sẽ để lại một dấu ân sâu sắc hơn trong ký ức của bạn. Đừng ngại ghi lại những
câu hỏi lên lề sách, tập chép hay bất cứ nơi nào bạn cảm thấy thuận tiện.
+ Read - Đọc : Đọc không phải là lướt mắt qua cuốn sách, mà phải chủ động để
có thể trả lời các câu hỏi bạn tự đặt ra, hay thầy cô, tác giả nêu ra. Nên chú ý các
từ in nghiêng hoặc in đậm vì tác giả muốn nhấn mạnh những điều này. Khi đọc
không được bỏ qua các bảng, đồ thị, hình ảnh minh họa, vì đôi khi chúng có thể
diễn đạt một ý nào đó còn rõ ràng hơn cả đoạn văn.
Thường các ý chính được minh họa bằng nhiều thí dụ. Khi đọc bạn hãy cố gắng
tách các chi tiết ra khỏi ý chính vì tuy các chi tiết có thể giúp hiểu ý chính hơn
nhưng khó có thể nhớ hết được.
+ Recite - Trả bài : đôi khi bạn cần ngưng đọc để nhớ lại những tiêu đề chính,
những khái niệm quan trọng cần nắm trong các dòng chữ in nghiêng hay in đậm,
ý nghĩa của những hình minh họa. Cố gắng tự xây dựng lại nội dung chính của
đoạn bạn vừa đọc bằng ngôn từ và tư duy của riêng mình. Liên hệ những điều
mình vừa đọc với những điều đã biết.
Để thực hiện bước này, bạn có thể lấy tay che phần trả lời cho câu hỏi mình tự
đặt ra và trả lời thuộc lòng. Nếu không trả lời được thì đọc lại một lần nữa đoạn
chứa câu trả lời. Nếu bạn lặp đi lặp lại điều này trong lúc đọc thì bạn sẽ nhớ tốt
hơn.
+ Review - Ôn tập : ôn tập giúp hoàn chỉnh việc tổ chức tư liệu học trong tư duy
của mình và đưa vào bộ nhớ. Chúng ta nhớ là nhờ đọc đi đọc lại nhiều lần và trả
lời đi trả lời lại nhiều lần. Đọc lại là một bước quan trọng ở giai đoạn này. Đọc
lại để đánh giá xem mình đã đựợc gì sau quá trình học tập. Trong lúc ôn tập nên
xem lại những điều ghi chép để làm sáng tỏ những điểm bị bỏ xót hay chưa hiểu.
Thời điểm tốt nhất để ôn tập bài là ngay sau khi học, không nên chờ đến trước
ngày thi mới ôn lại. Ôn lại trước ngày thi là lần ôn tập sau cùng. Nếu bạn phân bố
thời gian tốt nhất thì đây được xem là bước hoàn chỉnh kiến thức của mình đối
với tài liệu học tập.
Đọc bài trước khi nghe giảng sẽ biến bài giảng thành một buổi ôn tập và cho
phép hiểu bài sâu hơn, đồng thời sẽ xác định những điều khó hiểu để hỏi giáo
viên trong lớp hoặc sau đó.
+ Đừng đọc to :
Đọc to không giúp nhớ bài tốt hơn. Bạn không nên đọc to lên vì mấp máy môi
khiến việc đọc bị chậm lại và kém hiệu quả. Muốn bỏ thói quen đó thì nên bỏ
ngón tay đè lên môi. Bạn nên cố gắng tập đọc nhanh hơn và nhớ nhiều hơn. Sau
một thời gian bạn sẽ ngạc nhiên vì làm được điều đó dễ dàng hơn. Rèn luyện khả
năng đọc nhanh, đọc sâu là vô cùng cần thiết, và hãy duy trì khả năng này suốt
đời.
Cuối cùng xin có lời nhắn nhủ với các vinh viên là :
Hãy học một cách thông minh, đừng học một cách khổ sở.
Khi sử dụng tiếng Anh, bạn đừng sợ mắc lỗi. Nếu bạn không mắc lỗi, có nghĩa là
bạn không học được gì. Thường thì khi bạn sẽ mắc những lỗi nho nhỏ khi nói
tiếng Anh với người nước ngoài. Nhưng điều quan trọng là những gì bạn rút ra
sau khi mắc lỗi. Cũng giống như các em bé sẽ không thể tự bước đi được nếu như
sợ vấp ngã.
2. Xác định xem bạn thích hợp với cách học nào
Nghiên cứu gần đây cho thấy rất nhiều người có cách học riêng mà mình yêu
thích. Nếu bạn là người yêu thích hình ảnh, bạn có thể tạo ra một mối liên hệ giữa
tiếng Anh và hình ảnh ví dụ bạn có thể xem phim có phụ đề tiếng Anh, cố gắng
hình dung mình đang ở trong ngữ cảnh cần sử dụng tiếng Anh, liên tưởng các từ
cần học với các hình ảnh. Nếu bạn là người có sở thích nghe, thì bạn hãy nghe
càng nhiều bài hát tiếng Anh càng tốt và xem các phim tiếng Anh. Còn nếu bạn là
người có đầu óc phân tích, hãy dành nhiều thời gian để học ngữ pháp và so sánh
tiếng Việt với tiếng Anh.
Dĩ nhiên, một người học tiếng Anh tốt sẽ dành thời gian cho tất cả những việc
này. Đáng tiếc là trên thế giới, rất nhiều người vẫn bị dạy theo cách truyền thống
là chỉ chú trọng vào ngữ pháp và nghe.
Bạn có thể luyện trí nhớ của mình qua rất nhiều sách hướng dẫn. Hầu hết tất cả
các học sinh giỏi tiếng Anh đều rất coi trọng việc này.
Một doanh nhân thành đạt người Tây Ban Nha đã học tiếng Anh bằng cách dán
những mẩu giấy vàng khắp nơi trong nhà mình để đi tới đâu dù là xuống bếp pha
một tách cà phê, vào nhà tắm cạo râu hay dùng điều khiển ti-vi để đổi kênh, anh
đều nhìn thấy những từ ghi trên đó. Khi anh đã thuộc những từ này rồi, anh thay
bằng những từ mới. Bằng cách này, ngày nào anh cũng học được khoảng 10 từ,
cả 7 ngày trong tuần. Bạn hãy tranh thủ đọc, nghe và nói tiếng Anh ở mọi nơi,
mọi lúc.
Một cô gái người ngoại thành Hà Nội. Cứ 3 lần một tuần, cô đi xe máy đến một
nơi mà cô có thể nói tiếng Anh với những người bạn của mình tại Anh, Úc và
Mỹ. Đó là một quán cà phê Internet có dịch vụ voice chat.
Internet đã mang đến nhiều lợi ích cho người học ngoại ngữ. Bạn có thể tìm thấy
rất nhiều website hữu dụng để học ngữ pháp, từ vựng, phát âm và bây giờ, quan
trọng hơn cả là: giao tiếp.
Xin bạn lưu ý rằng học tiếng Anh không chỉ đơn thuần là học ngữ pháp. Khi giao
tiếp, bạn lựa chọn từ vựng, kết hợp chúng và tạo thành câu để biểu đạt ý kiến của
mình. Khi học từ vựng, bạn hãy bố trí sổ ghi chép của mình sao cho hợp lý. Đừng
liệt kê một dãy dài các từ, ngữ mới mà hãy chia sổ của bạn ra thành từng mục
chẳng hạn:
Thành ngữ: once in a blue moon, to be over the moon, out of the blue vv…
Bạn hãy khởi động và làm ngay những việc bạn có thể làm ngày hôm nay, đừng
để đến ngày mai. Hồi còn ở London, tôi có một cô bạn người Thái Lan theo học
nghành thiết kế thời trang. Cô ấy nói tiếng Anh rất siêu. Từ khi cô 15 tuổi, cô đã
tự xác định mục đích và ước mơ của mình là học ngành thời trang ở London. Cô
đã tìm hiểu mức điểm IELTS cần thiết để có thể vào trường mà cô mơ ước rồi bắt
tay vào học tiếng Anh ngay lập tức. Đến năm 19 tuổi, nghĩa là đã đủ tuổi để được
nhận vào học, thì cô đã sẵn sàng mọi thứ. Sự khởi đầu sớm của cô quả là khôn
ngoan vì một năm sau, khi khoá học kết thúc, cô trở về Thái Lan thì lúc đó bạn bè
cô vẫn đang cần mẫn học tiếng Anh chờ thời điểm đi nước ngoài. Bây giờ thì cô
ấy đã là một người nói tiếng Anh thành thạo, có trình độ và thành đạt.
II. Chia sẻ kinh nghiệm học tiếng Anh để thi lấy chứng chỉ : TOEFL, IELTS
Nghe, nói, đọc, viết, dịch là những kỹ năng mà học viên phải luyện tập thật sự thì
mới mong có thể đạt được đến một trình độ khả dĩ.
Có rất nhiều cách để học và tùy từng người, từng giai đoạn mà phương pháp đó
có thích hợp hay không.
Nếu chúng ta đưa ra những câu hỏi chung chung, chúng ta sẽ nhận được câu trả
lời tương tự. Kết quả là “đẽo cày giữa đường” - không đi đến đâu.
Theo kinh nghiệm của tôi, chúng ta có thể áp dụng một số điểm cần chú ý sau,
cùng với sự kiên trì luyện tập hàng ngày, bạn sẽ tiến bộ và đạt được kết quả mong
muốn.
2. Từ vựng: là gốc gác để phát triển các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, dịch… về
sau. Nên phải học kỹ ngay từ đầu.
+ Luyện viết: tập viết nhiều dòng hàng ngày (ít nhất mỗi từ 5 dòng) để nhớ chính
tả.
+ Luyện âm: vừa viết tập - vừa phát âm những từ đang viết và nghĩ về ý nghĩa,
ngữ cảnh trong bài của từ đó. Lưu ý đến phần luyện âm, phải chuẩn. Nếu sai,
chúng ta sẽ không nói chuẩn và nghe chuẩn trong tương lai.
+ Đặt câu: tập đặt câu, càng nhiều càng tốt với những từ mới theo những ngữ
cảnh tương tự trong bài. Nhờ người hướng dẫn chỉnh sửa luôn. Đừng sợ sai. Nếu
chúng ta đặt câu nhiều và được sửa chữa, vốn từ chúng ta mới phát triển và
không sợ bị quên. (Từ sống - không chết: Trong đó từ được ví như hạt giống và
văn cảnh như môi trường sống - đất và nước).
3. Ngữ pháp:
- Có vở ngữ pháp riêng và ghi chú những hiện tượng ngữ pháp theo sơ đồ dễ
hiểu, dễ học, dễ nhớ và lâu quên.
- Tự đặt câu theo những cấu trúc ngữ pháp và y/c Gv hướng dẫn sửa.
- Tham khảo và làm bài tập ngữ pháp trong Practical Grammar (trình độ sơ -
trung cấp; luyện thi đại học …); trong University Grammar, TOEFL, IELTS …
(trình độ nâng cao).
4. Luyện đọc: Đọc những đoạn tin, bài đọc ngắn hàng ngày. Đọc to, rõ. Ngừng
nghỉ đúng nhịp. Trong giai đoạn đầu, không cần đọc nhanh. Hãy tăng tốc độ dần
dần. Nhưng sau khi đã ở trình độ trung, cao cấp thì bắt buộc phải chú ý đến trọng
âm, ngữ điệu và nhịp điệu. Trong một câu cần chú ý đến những điểm nhấn trọng
âm chính. Đọc chuẩn sẽ giúp chúng ta rất nhiều trong việc nghe chuẩn theo băng
hoặc đối thoại trực tiếp sau này. Hãy kiên nhẫn luyện tập vì luyện tập tạo nên sự
hoàn thiện (Practice makes perfect!)
- Luyện đọc hiểu: Tôi sẽ đề cập sau.
5. Luyện nghe: Hãy tưởng tượng ta đang nghe một bản tin tiếng Việt 2 phút trên
radio. Sau đó, hãy ghi lại những nội dung chính của bản tin đó. Nếu bạn ghi được
70% nội dung chính: Bạn là người tuyệt vời. Còn nếu không, thì khi nghe tiếng
Anh cũng vậy. Đừng buồn nếu bạn không nghe được nhiều. Bạn phải luyện tập
thôi và đây là một số kinh nghiệm chia sẻ với bạn.
B2: + Nghe từng câu một. Chú ý đến những điểm nhấn trọng âm, ngữ điệu. Nói
lại theo băng, đĩa đến khi nào thấy nhuyễn thì thôi.
B3: + Nghe lại cả đoạn. Nói lại bằng tiếng Anh nội dung chính của đoạn vừa
nghe.
B1: Nghe và chép chính tả. Đồng thời nhắc lại theo đúng trọng âm, ngữ điệu,
nhịp điệu.
Giai đoạn 3: Nghe và nói lại nội dung chính của cả đoạn, bài.
Tập dịch Cabin. Có nghĩa là băng, người nói tiếng Anh và mình dịch tiếng Việt
và ngược lại. Lúc đầu chậm và sau nhanh dần.
Học ngoại ngữ nói chung và riêng về tiếng Anh, trước hết chúng ta nên hiểu
điều này:
Vì vậy việc đầu tiên, chúng ta cần chú ý tập nghe để hiểu và đồng thời là nói
được một số câu hết sức thông dụng và đơn giản.
- Phải luyện nghe làm sao để đạt tới kỹ năng người nước ngoài nói là ta có thể
hiểu được, tức là phải biết phát âm, nhấn giọng hay lên xuống những mục tiêu
cần thiết trong câu, như vậy chúng ta mới có thể hiểu và nghe được.
- Cần phải rèn luyện, bắt chước và học thuộc những câu đối thoại trong sách,
đồng thời tập đọc lớn tiếng những câu mẫu cho tới khi tạo được phản ứng máy
móc qua bộ óc của chúng ta một cách tinh nhuệ như chúng ta đang nói tiếng mẹ
đẻ vậy.
Muốn học thật tốt môn tiếng Anh, chúng ta cần có những yêu cầu sau đây:
a/ Băng nghe - phim ảnh (nếu có), nhiều sách để tham khảo
(1.) Băng nghe:
- Nên chọn những băng có giọng đọc chuẩn, chính xác, rõ ràng và hay. Đừng
tưởng băng nào cũng giống nhau. Nếu có thể bạn nên nghe qua, chon lọc trước
khi mua.
- Có loại băng nghe chậm, có loại băng nghe nhanh. Dù sao bạn cũng nên “làm
quen” cả hai loại băng.
Bước đầu bạn nghe băng chậm trước, một khi đã quen rồi đã thành thạo rồi, hãy
nghe băng nhanh. Bằng cách nào, miễn bạn nghe được, hiểu được là tốt.
Trước tiên, để cho dễ hiểu, dễ tiếp thu, bạn hãy chọn những cuộn film tiếng Anh
gồm những mẫu chuyện nhỏ, đơn giản có nhiều từ vựng thông thường giúp bạn
dễ hiểu. Dần dần bạn sẽ sử dụng những bộ film có vốn từ phức tạp hơn đại trà
hơn.
Có khá nhiều sách nhằm cung cấp cho yêu cầu học tiếng Anh.
Bạn nên cẩn trọng khôn ngoan trong việc chọn sách.
- Tìm đọc những sách của tác giả nào viết hay. Nên biết mình mua thể loại nào,
cần cung ứng cho bạn điều gì. Đành rằng cần nhiều sách để tham khảo nhưng không
phải bạ sách nào dạy tiếng Anh là mua, của bất cứ tác giả nào cũng không cần chắt lọc.
- Có một số học viên, hễ mỗi lần ra phố gặp dạng sách viết về tiếng Anh là mua,
bất kỳ là của ai. Có những quyển sách họ chưa có dịp đọc tới một lần. Vì vậy thưa bạn,
làm như thế hoá ra bạn đã quá phí phạm không đúng chỗ. Bạn nên chắt lọc khi mua
sách viết về ngoại ngữ, nhằm yêu cầu quyển sách ấy sẽ mang lại lợi ích cho bạn.
b/ Bài học: cần phải học thuộc từ vựng song song với các câu mẫu.
Muốn thành thạo Anh ngữ bạn không thể thiếu những yêu cầu này là nên học từ
vựng song song với câu mẫu. Hay nói một cách khác: trong câu mẫu có lồng từ
vựng. Và như vậy để hiểu được câu, bạn phải thuộc từ vựng trước đã.
- Nếu bạn hiếm hoi thời gian trong ngày, bạn có thể rút bớt thời gian dành cho môn
rèn luyện tiếng Anh. Nhưng ngày nào bạn cũng phải có thời gian học liên tục. Vì nếu
một ngày bạn quên học, vốn tiếng Anh trong đầu bạn sẽ không nhạy nữa.
Học tiếng Anh cũng giống như chiếc xe cần bôi dầu mỡ hàng ngày, nếu không nó
sẽ trở nên rỉ sét và khó khởi động.
Cũng vì lẽ này, một số giảng viên dạy môn ngoại ngữ mệt hơn các môn dạy khác
khi truyền thụ kiến thức cho học viên, song đó là điều rất có lợi cho giảng viên,
bằng qui cách giảng dạy, đại đa số giảng viên đã ôn lại kiến thức về ngoại ngữ
của họ.
1.Luyện từ
Cái lớn bắt đầu từ cái nhỏ. Muốn nói cả câu chuẩn thì phải nói từng từ chuẩn. Sẽ
có người cười khẩy, từ thì làm sao mà sai được. Vừa rồi, có người bạn của tôi đi
học một lớp luyện nói, ông thầy có cho cả lớp đọc một câu rất đơn giản, ví dụ
"ecological thinking and ecology protection should go together". Bạn tôi chắc
mẩm làm sao mình có thể đọc sai một câu nói đơn giản đến nhường vậy. Nhưng
nhầm to, vẫn sai như thường, các bạn tự phát hiện cái sai dễ mắc ở đây là gì nhé.
Khi luyện từ cần chú ý các điểm sau:
a. Phát âm: (hay âm đọc, không tính trọng âm) tiếng Anh là thứ tiếng không có
quy tắc, nhưng cái không có quy tắc của nó cũng lại có quy tắc, mà cái sự quy tắc
ấy cũng lại chẳng có quy tắc gì. Để phát âm đúng từng từ, ta vừa phải học thuộc,
vừa phải liên tục tư duy để phát hiện và ghi nhớ các quy tắc ẩn dấu của nó. Một
vốn từ vựng được coi là tối thiểu đủ dùng là 5000, thì công việc của các bạn
không phải là nhỏ đâu, tôi nghĩ rằng bạn sẽ phải nhớ tối thiểu cả ngàn trường hợp
khác nhau. Từ những cái bất quy tắc thông thường như doubt (dawt), debt (det)
cho đến những thứ quái thai như bury ('be:ri) thì ta không có cách nào khác là
học vẹt.
b. Trọng âm: cái này mới gọi là khoai. Sai về phát âm thì còn châm trước được,
vì tiếng Anh địa phương thường không đáp ứng được nhu cầu này, chẳng hạn
tiếng Anh-Latin, họ đọc chả khác gì tiếng Tây Ban Nha. Nhưng trọng âm thì phải
tuyệt đối chú ý. Bạn có thể phát âm sai, thậm chí sai toét, nhưng nếu đúng trọng
âm thì người nghe vẫn nắm bắt ngon. Chắc là mọi người đều biết, tiếng Anh cũng
như một số ngôn ngữ phương Tây, người ta nghe trọng âm là chính. Nếu nói
đúng trọng âm, thì dù có nói nhỏ, hay bị nhiễu (như nghe qua đường điện thoại
rè, hay trong lúc ồn ào…) người nghe vẫn có thể đoán ra được ý mình định nói.
Một lần nữa, luyện trọng âm từ phải luyện word by word, nghĩa là từng từ một,
và với 5000 từ vựng thì công việc của các bạn không phải là nhỏ. Tuy nhiên quy
tắc trọng âm thì có đỡ hầm bà làng hơn.
Theo tôi, phải mất 3 tháng chú ý rèn luyện hàng ngày, thì bạn mới có thể thay
máu, hay ít ra hiệu đính được cách phát âm cho cái vốn từ vựng chắc chắn không
phải là nhỏ của các bạn.
Nào hãy bắt tay vào để kiểm tra vốn từ nói (speaking vocabulary) của mình xem.
Hãy khư khư bên mình cuốn từ điển, và check cách đọc của mình với một vài từ
phổ thông, rồi nhìn vào phần phiên âm, xem các bạn phát âm và nhấn trọng âm
đúng đến cỡ nào. Các bạn đã phát hiện ra chỗ dễ sai của cái câu ví dụ trên kia
chưa? Có rất nhiều điểm có thể sai khi phát âm và nhấn trọng âm, nhưng có
những lỗi cơ bản thường mắc như sau:
a. Đọc như nhau khi biến trạng thái từ
Mọi người khi học nói một cách tự phát thường đọc tính từ, danh từ, động từ (hay
biến “thì”) với cùng một kiểu cho nó dễ (chưa nói những người có cơ bản yếu
còn không phân biệt được đâu là tính, danh, động). Nhưng chúng thường biến
khác so với nhau trong cách viết, và từ đó, phát âm lẫn trọng âm cũng khác nhau.
Hãy dùng từ điển để tra các cặp từ sau kể về trọng âm lẫn phát âm: export(n)-
export (v); technology-technological; economy-economic; photograph-
photography, onservation-conservative.... Nào các bạn đã thấy mình không ổn
chưa. Những bạn nào mà không sai những từ này là cũng đã là rất tốt rồi, có cơ
bản về phát âm.
Bạn nào mà sai nhiều, thì phải rất chú trọng, bạn đã cảm thấy con đường để nói
chuẩn (chưa nói là hay) cũng không hề dễ dàng, đấy là một nguyên nhân cơ bản
tại sao người Việt nói sai nhiều.
Có rất nhiều nguyên tắc để nhớ trọng âm cũng như phát âm, tôi không muốn nói
ngay ra đây, vì cũng mất thời gian, nhưng quan trọng là tôi muốn các bạn tự tìm
hiểu trong quá trình thay máu vốn từ của mình.
Trong một từ dài 3-4 âm tiết trở lên, thường có trên 1 trọng âm. Ngoài trọng âm
chính (biểu diễn bởi dấu phảy phía trên đầu, trước trọng âm) còn có trọng âm phụ
(biểu diễn bởi dấu phảy phía dưới chân, trước trọng âm). Ví dụ environmental
(in,vairơn'mentl). Các bạn cần phải đọc rõ cả trọng âm phụ này, còn các âm còn
lại có thể nuốt đi. Quy tắc thông thường đối với trọng âm phụ là luôn đứng cách
trọng âm chính một âm (trước hoặc sau).
Các bạn đã ít sai trọng âm từ vẫn thường mắc lỗi này. Để nói được hay, thì trọng
âm chính cần phải có âm lượng gấp 2-2.5 lần âm thường, và có độ dài cũng
tương tự, còn đối với trọng âm phụ thì cũng phải 1.5-2 lần. Nhiều khi các âm
không phải trọng âm có thể nuốt (đọc rất nhỏ trong cổ họng), nhưng phải nhấn
các trọng âm rất rõ, rất to và dài (chưa nói là còn phải luyến nữa). Tóm lại là phải
đủ đô!
2. Luyện ngữ và câu (phrases and sentences)
Ngay từ khi bắt đầu thay máu vốn từ vựng, bạn có thể bắt đầu vào luyện nói các
ngữ và câu ngay. Tôi gọi Ngữ, hay ngữ nói, ở đây có nghĩa là các cụm từ trong
một câu mà khi nói cần phải nói liên tiếp. Ngữ nói có thể giống, có thể khác với
Ngữ thông thường trong ngữ pháp. Vì vậy, Ngữ ở đây có thể gọi là nhịp. Trong
một câu có thể phân ra nhiều ngữ. (Chú ý đây là khái niệm của riêng tôi đặt ra để
tiện gọi, không có tính kinh viện, quy tắc trên thực tế). Ví dụ một câu nói thông
thường như như sau:
Being informed that the examination result is ready, I want to go to school right
now.(3)
Nếu các bạn phải đọc chậm rãi, thì thông thường các bạn chỉ giảm tốc độ đọc đi
(như kiểu quay chậm), đối với từng từ, từng từ một kiểu:
Nhưng trên thực tế, người ta chỉ giảm tốc độ đọc các từ đơn đi đôi chút, còn lại
để đọc chậm rãi, ta nên phân câu ra thành các ngữ có nhịp ngắn 2-4 từ như sau:
Being informed/ that the examination result/ is ready, I want /to go to school/
right now.
Sau khi đã phân đoạn như vậy, việc đọc chậm sẽ chủ yếu được thực hiện nhờ
việc ngắt nghỉ giữa các Ngữ. Vì vậy, muốn đọc chậm rãi bao nhiêu, ta chỉ việc
nghỉ dài tương đương bấy nhiêu giữa các ngữ, chứ không hề phải đọc ê a kéo dài
từng chữ như thông thường trong tiếng Việt. Câu trên sẽ được nói chậm rãi theo
phong cách sau:
Tại sao phải nghỉ, nói chung là để ta có thời gian nghĩ sẽ nói tiếp cái gì (như các
cụ thường dạy “uốn lưỡi bẩy lần trước khi nói”). Còn trong tập nói, thì đơn giản
là để ta có thời gian chuẩn bị cho việc nói tiếp các ngữ tiếp theo. Việc ngắt nghỉ
này giúp ta khoan thai, tránh hấp tấp, tránh việc bị nói dồn dập mà vấp váp, khô
khan. Các bạn cứ thử xem, sẽ thấy ngay mình nói chậm khá dễ dàng, và có vẻ
khá hay. Hì hì, thực ra nếu các bạn để ý nghe CNN, BBC, sẽ thấy các chính
khách (Bill, Bush chẳng hạn) đều nói khá chậm rãi theo phong cách này. Các ông
này thường ngắt nghỉ rất hợp lý trong câu nói, có khi nghỉ khá lâu mặc dù tốc độ
trong một ngữ cũng không chậm hơn bình thường là mấy. Việc ngắt nghỉ này
khiến câu nói trở nên có NGỮ, có nhịp.
Một điều chú ý nữa trong câu ví dụ trên, là ngoài ngắt nhịp, thì các trọng âm cũng
cần được nhấn mạnh và DÀI hơn các âm khác. Trong số các trọng âm đó, lại có
các trọng âm được nhấn bật lên so với các trọng âm khác. Ta gọi đó là các trọng
âm câu. Trọng âm câu là trọng âm của các từ quan trọng đa âm tiết hay chính là
từ quan trọng đơn âm tiết.
Trong câu trên, các từ quan trọng là examin(a)tion, w(a)nt, sch(oo)l, n(ow), vì nó
mang lại thông tin chính cho câu. Việc chọn trọng âm câu thực ra tuỳ theo mỗi
người nói và tuỳ vào văn cảnh mà ta nên nhấn vào các âm tiết khác nhau. Việc
nhấn trọng âm từ và trọng âm câu đủ đô, là một yếu tố quan trọng giúp ta nói
không bị như súng bắn, khiến tốc độ trong một ngữ cũng đã giảm đáng kể. Đây là
Điệu để mà tạo thành cái gọi là NGỮ ĐIỆU nói.
Nào, giờ là lúc thực hành, các bạn hãy kiếm ngay một trang tiếng Anh nào đó mà
bạn cho là phù hợp và cầm sẵn cây bút chì. Trước hết đọc lướt qua rồi dùng bút
chì ngắt nhịp câu, đồng thời gạch chân các trọng âm câu. Sau đó là luyện đọc, với
các yêu cầu sau:
Luyện hát (nhất là những bài hát có lời nhanh thể loại Pop Rock) là một cách rất
tốt để luyện nuốt âm, từ đó bổ trợ cho luyện trọng âm (vì khi các âm thường bị
nuốt thì những âm còn lại sẽ phải là trọng âm). Tuy nhiên, cũng phải lưu ý,
không những nhịp điệu hát khác với nhịp điệu nói, mà đôi khi các âm còn bị thay
đổi so với bình thường để phù hợp với bài hát (ví dụ, các quán từ đáng nhẽ phải
đọc lướt thì trong bài hát thỉnh thoảng vẫn được nhấn dài để đáp ứng các giai
điệu). (4)