You are on page 1of 50

Bewoners- en Ontwikkelings Organisatie s-Gravendijkwal

VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST



Pleidooi voor overkapping en herinrichting s-Gravendijkwal:
een sociaal-economische impuls voor Rotterdam centrum-west









samengesteld door B.O.O.G.
Rotterdam
januari 2010

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 2 van 50
Voorwoord
In januari 2007 verscheen de eerste notitie van B.O.O.G.: Win(ge)west
Argumenten voor de stedenbouwkundige ontwikkeling en ondertunneling van de 's-
Gravendijkwal: een impuls voor Rotterdam centrum-west. Nu, drie jaar later, ligt het
vervolg voor u. We zijn met veel partijen gezamenlijk een heel stuk verder gekomen.
Onze ideen zijn grotendeels overgenomen. Er liggen moties van de Centrumraad,
steunverklaringen van de drie belanghebbende deelgemeenten en zelfs vier breed
aangenomen moties van de gemeenteraad. Ontbrak de 's-Gravendijkwal
aanvankelijk geheel in de Stadsvisie 2030, na 29 november 2007 stond de
ondertunneling bovenaan. De gemeenteraad heeft overduidelijk de boodschap
meegegeven aan het College van B&W: onderzoek de mogelijkheden voor een
ondertunneling of overkapping van de 's-Gravendijkwal en het verlengde ervan, de
Henegouwerlaan. De wethouders Verkeer en Vervoer, J eannette Baljeu (VVD) en
Hans Vervat (PvdA), hebben deze opdracht omarmd en hun ambtenarenapparaat
aan het werk gezet. In een prachtig proces hebben leden van de B.O.O.G. -
tunnelcommissie en enthousiaste ambtenaren hard samengewerkt, elke stap
verifirend met de deelgemeenten en gemeenteraad. Wij denken dat dit proces voor
alle deelnemers, elk vanuit een eigen rol, inspirerend is geweest. Voor een stad die
participatie hoog in het vaandel heeft, is dit een mooi voorbeeld van participatie-in-
de-praktijk.

Gaandeweg heeft B.O.O.G. wel een aantal verwachtingen bij moeten stellen: verkeer
verminderen noch een echte tunnel bleken een haalbare kaart; een ongelijkvloerse
kruising met de Rochussenstraat evenmin. Het trac volledig afdekken om er een
bijna-tunnel van te maken, loopt vooralsnog vast op Europese tunnelwetgeving en
milieueisen, al is groei wel in het ontwerp opgenomen. Een dezer dagen komt het
College van B&W met een uiteindelijk ontwerp voor het traject van de
Rochussenstraat tot en met de Middellandkruising. Met enige regelmaat is de
B.O.O.G. tunnelcommissie bijgepraat. Ons baserend op de vrijgegeven informatie
vinden wij dat er genoeg kwaliteit in de voorstellen zit om de 's-Gravendijkwal goed
en ingrijpend aan te pakken, conform de wensen die B.O.O.G. heeft geformuleerd in
Win(ge)west -1 en conform de moties van de raad. Wij zullen B&W en de raad
daarom verzoeken de voorliggende plannen voor overkapping van de
s-Gravendijkwal n overkluizing van de Middellandkruising te steunen en in te
stemmen met de stappen die nodig zijn voor de verdere uitwerking.

Maar daarmee is de kous niet af. Want gaandeweg werd het afgelopen jaar duidelijk
dat voor het gedeelte van het traject dat vanaf de Middellandkruising tot en met
Weenakruising loopt, een aanvullend onderzoekstraject nodig zal zijn. De
moeilijkheid daarbij is dat in het eind 2009 door de gemeenteraad vastgestelde
Binnenstadsplan de 's-Gravendijkwal als geheel nog meer zal belasten en dat de
Weena-kruising een extra zware verkeersfunctie heeft toebedeeld gekregen.
Bewoners van dit gebied hebben zich georganiseerd rond Hela! en zij maken zich
begrijpelijk zorgen over de verkeersafwikkeling en toename. Het is iedereen die de
situatie en tekeningen bekijkt al snel duidelijk dat de beste oplossing voor dit
gedeelte nog gevonden moet worden. Maar waar een wil is, is een weg en B.O.O.G.
is er van overtuigd dat in co-creatie we er als burgers en overheid ook verder
gezamenlijk uit zullen komen in een continue participatie proces.
Terwijl de ambtenaren zich met technische, veiligheids- en milieueisen bezighielden,
heeft B.O.O.G. het afgelopen halfjaar ook niet stilgezeten. De attitude van B.O.O.G.
is: constructief en positief meedenken en waar mogelijk kennis en kunde inzetten.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 3 van 50
Dus toen ons enige tijd geleden van de wethouder Werk, Sociale Zaken en
Grotestedenbeleid, Dominic Schrijer (PvdA), verantwoordelijk voor de
problematische winkelstraten die de 's-Gravendijkwal kruisen, het verzoek bereikte
om de sociaal-economische betekenis van de overkapping 's-Gravendijkwal te
beschrijven, besloten wij die vraag grondig te beantwoorden. Het resultaat ligt voor u.

Wij zien het huidige verkeersriool s-Gravendijkwal / Henegouwerlaan, als een zone
van dood stedelijk weefsel, een open wond met ontstoken randen, waar twee wijken
ernstig van te lijden hebben. Als de stad Rotterdam durft te investeren in de
herinrichting van dit gebied, zal zij een investering doen die over decennia kan
worden afgeschreven. Een investering in infrastructuur die geen ander dan de stad
zlf kan doen, maar waarvoor zij wel geld van andere overheden kan zoeken, net
zoals bij de aanleg van de tunneltraverse in 1930-40. En toen waren de
economische problemen pas cht groot!

Investeren in de 's-Gravendijkwal betekent ook: het logisch verbinden van VIP-
gebieden Central District/CS en Hoboken, die onder verantwoordelijkheid van de
wethouder Wonen en Ruimtelijke Ordening, Hamit Karakus (PvdA) ontwikkeld
worden. De gemeenteraad ziet het aanpakken van de 's-Gravendijkwal zelfs als een
van de voorwaarden om het verkeer in de verdichte binnenstad in de toekomst te
kunnen beheersen. Maar voor B.O.O.G. is het belangrijkste dat de investering in het
project 's-Gravendijkwal betekent dat twee moeilijke wijken naast een gezondere
leefomgeving, ook een duurzame en brede sociaal-economische impuls zullen
krijgen. En is dat niet wat de Stadsvisie 2030 beoogt?


Namens het bestuur en de tunnelcommissie van B.O.O.G.
J eanne Hogenboom
voorzitter


B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 4 van 50
INHOUD
1. Inleiding

2. Herstructurering GDW ondersteunt Stadsvisie 2030
2.1. Kernpunten stadsvisie
2.2. Goede wijkeconomie en sociaal-economische spin-off
2.3. Levendige stadsboulevard of dode verkeersader?
2.4. Aansluiting bij projecten Hoboken, City Lounge, Nieuwe Binnenweg II
en III, en West-Kruiskade
2.5. Verkeersdoorstroming, bereikbaarheid Centrum en Maas
2.6. Verbetering luchtkwaliteit en vermindering geluidsoverlast
2.7. Stimulans voor gentrification
2.8. Aantrekken van creatieve kenniswerkers

3. Veelvoorkomende misvattingen in stedelijk ontwikkelingsbeleid
3.1. Hoger opgeleiden en stedelijke gezinnen willen het liefst suburbaan
wonen of in hoogbouw appartementen in de binnenstad
3.2. Een ingreep in het woningbestand is voldoende om een buurt te
upgraden
3.3. Grote (nieuwbouw)projecten in het centrum en in nieuwbouwwijken
krijgen voorkeur boven ontwikkeling vooroorlogse wijken
3.4. Aanbodgerichte in plaats van vraaggerichte stedenbouw
3.5. Een stad die zich meer op bezoekers richt dan op bewoners

4. Tegenstrijdigheden rondom plannen herstructurering
4.1. Bewoners s-Gravendijkwal wisten waar ze gingen wonen en moeten
niet klagen
4.2. Door overkapping worden sommige straten (Middellandstraat) juist
slechter bereikbaar
4.3. Midden- en hoge inkomens moeten eerst de buurt verlaten voordat ze
er weer mogen komen wonen
4.4. Door een wijk of straat op te knappen verdrijf je (op langere termijn)
juist die kwetsbare groepen die het meest gebaat zijn bij een
aangenaam woon- en werkmilieu

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 5 van 50
4.5. Koester betrokken bewoners en neem volgende stap in co-creatie

5. Kansen
5.1. Urgentie overkapping GDW
5.2 Garandeer bereikbaarheid en beperk luchtvervuiling en
geluidsoverlast
5.3 Een combinatie van welvaart en welzijn
5.4 Verbinding wijken, verbetering ruimtelijke samenhang en versterking
wijkeconomie
5.5 Aanjager voor gentrification
5.6 Versterker van omliggende ontwikkelingsgebieden
5.7 Historische en architectonische meerwaarde
5.8 Co-creatie: het grondwerk ligt er, maak het nu af

6. De s-Gravendijkwal van de toekomst
6.1. GDW als aantrekkelijke stadsboulevard

7. Epiloog: een bewoner aan het woord

8. Bronnen en colofon

Samenvatting









B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 6 van 50
1. Inleiding
De s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan
1
is een belangrijke doorgaande weg ten
westen van het centrum van Rotterdam. Het is een brede, noord-zuid lopende
stadsstraat. Aan de zuidzijde sluit hij direct aan op de Maastunnel, aan de noordzijde
op een van de hoofdaanvoerroutes naar het centrum, de Stadhoudersweg. In deze
notitie beperken we ons tot het traject s-Gravendijkwal vanaf de Rochussenstraat en
niet vanaf de Maastunnel, omdat dit laatste stuk (Droogleever-Fortuyn plein) een
geheel eigen dynamiek en verkeersbestemmingsplan kent. Belangrijke straten die de
s-Gravendijkwal kruisen in oost-west richting zijn: de Rochussenstraat, Nieuwe
Binnenweg, Mathenesserlaan, Middellandstraat/West-Kruiskade en Weena. Grote
delen van de s-Gravendijkwal zijn verdiept gelegen door een open tunnelbak in het
midden, slechts n kruispunt is gelijkvloers uitgevoerd.

De 's-Gravendijkwal maakt onderdeel uit van het stedenbouwkundige plan dat Gerrit
J . de J ongh, directeur van Gemeentewerken Rotterdam, ontwierp toen Rotterdam de
gemeente Delfshaven in 1886 annexeerde. In het oosten van het grondgebied van
Delfshaven was het Oude Westen ontstaan zonder dat daar enig plan aan ten
grondslag lag. De nieuw te bouwen wijk Middelland moest meer allure uitstralen. De
's-Gravendijkwal, de Henegouwerlaan en de Mathenesserlaan werden in het plan als
brede statige lanen ontworpen.



Tot het begin van de jaren dertig eindigde de 's-Gravendijkwal bij het Land van
Hoboken ter hoogte van de huidige Rochussenstraat. Toen de Maastunnel tussen
1937 en 1942 werd aangelegd werd ook de tunneltraverse gebouwd
2
. De 's-
Gravendijkwal veranderde in een stadsautoweg die gedeeltelijk verdiept werd
aangelegd. Deze verkeersroute wordt tegenwoordig zeer intensief gebruikt. Veel
intensiever dan bij de aanleg van de tunnelbakken voorzien was. De verkeersdruk op
de s-Gravendijkwal zal in de toekomst alleen nog maar verder toenemen door een
verwachte verdichting van de binnenstad.

Anno 2010 heeft de s-Gravendijkwal haar absorptievermogen bereikt. Niet alleen
qua verkeersbelasting, maar ook qua overlast, onveiligheid en onleefbaarheid. De
straat wordt gedomineerd door verkeer, de openbare ruimte is een onaangename

1
Voor het gemak spreken we in deze notitie van de s-Gravendijkwal (GDW), maar wij bedoelen
aandacht te vragen voor het hele traject van de noordelijke Maastunneltraverse dus inclusief
Henegouwerlaan.
2
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/%27s-Gravendijkwal

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 7 van 50
op sommige plekken zelfs onveilige - verblijfsplaats geworden, en het aanbod
voorzieningen wordt gedomineerd door opvanghuizen, louche horeca en
sekspanden. De Bolletjeskaart, gemaakt door B.O.O.G. (laatste update juni 2009),
toont deze concentratie aan:



Ook aangrenzende straten worden belast door de directe overlast van de
verkeersader en de indirecte overlast van panden die bewoond of bezocht worden
door randgroepen.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 8 van 50

En van de belangrijkste belemmeringen voor de ontwikkeling van de s-
Gravendijkwal is de dominantie van autoverkeer in de straat. Volgens het WOM-
rapport (2006) zijn er in de straat ca. 60.000 verkeersbewegingen per etmaal (bijna
het dubbele van de bewegingen op de Maasboulevard). Niet alleen ruimtelijk nemen
de autos het grootste deel van het maaiveld in beslag ook qua geluid en lucht is het
verkeer duidelijk aanwezig. De bestemming van de s-Gravendijkwal als
hoofdverkeersader zal niet veranderen (Verkeer- en Vervoersplan Rotterdam 2003-
2020). Wat wel kan veranderen is de fysieke, dominante aanwezigheid van het
verkeer.



Ondertussen heeft het college op aandringen van de raad een plan laten ontwerpen
voor de overkapping van de tunnelbakken op de s-Gravendijkwal.
3
Hoewel een plan
voor herinrichting er ligt, het draagvlak bij bewoners bestaat, en de politieke wil er
ook lijkt te zijn (getuige vier aangenomen moties), wordt de knoop maar niet
doorgehakt. Daarom wil B.O.O.G. nog eens de voordelen van een herstructurering
van de GDW op een rijtje zetten. Deze notitie beschrijft niet alleen de fysiek-
ruimtelijke voordelen van een herstructurering (die in Win(ge)west I en de
gemeentelijke planstudie al uitgebreid aan bod zijn gekomen), noch de milieuwinst
(die door dS+V is onderzocht). We willen juist de bredere sociaal-economische
effecten van de herstructurering belichten.
We begrijpen dat een overkapping van de tunnelbakken niet het antwoord op alle
problemen is die zich voordoen in de straat, maar het zal zeker een belangrijke
kwaliteitsimpuls geven. Bovenal willen we in deze notitie de enorme potentie laten
zien die een vooroorlogse stadsboulevard als de s-Gravendijkwal heeft, en met deze
straat de wijken Middelland en Oude Westen. Het zou zonde zijn als deze
vooroorlogse wijken, ten faveure van meer sexy nieuwbouwprojecten, niet
herontwikkeld worden want zij zijn een unieke meerwaarde voor Rotterdam.

3
Gemeente Rotterdam (2009) Herinrichting s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan Planstudie

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 9 van 50
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 gaan we in op het belang van de overkapping van de GDW in relatie
tot andere stedelijke vernieuwingsprojecten en doelstellingen binnen de stad
Rotterdam, zoals deze verwoord staan in de Stadsvisie 2030.
In hoofdstuk 3 stellen we enkele misvattingen aan de kaak die voorkomen in stedelijk
ontwikkelingsbeleid. Het zijn veelvoorkomende misvattingen die een integrale en
vernieuwende kijk op de s-Gravendijkwal in de weg staan. Wij willen deze
misvattingen dan ook graag uit de weg helpen.
In hoofdstuk 4 gaan we nog een stapje verder met het ontrafelen van het
gedachtegoed omtrent de herwaardering van een vooroorlogse wijk en stippen we
enkele tegenstrijdigheden aan die de plannen voor de GDW omringen en
dwarsbomen.
Nadat we in hoofdstukken 3 en 4 hopelijk enkele misvattingen en tegenstrijdigheden
uit de weg hebben geholpen, willen we het in hoofdstuk 5 graag hebben over het
kansrijke gebied dat de GDW en omgeving is. We gaan uit van de sterke punten die
het gebied nu al heeft, stippen aan waar de potentie ligt en hoe deze tot bloei
gebracht kan worden door de herstructurering van de straat.
In het afsluitende hoofdstuk, hoofdstuk 6, bieden we onze toekomstvisie op hoe de
GDW en omgeving er uit zou kunnen zien na herstructurering. B.O.O.G. is geen
bewonersvereniging van klagers maar wil juist vooruitdenken en constructief verder
bouwen aan de straat, in co-creatie met gemeente, ondernemers, corporaties en
projectontwikkelaars.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 10 van 50

2. Herstructurering GDW ondersteunt Stadsvisie 2030
In dit hoofdstuk willen we aantonen dat een overkapping van de GDW vrijwel
naadloos aansluit bij de doelstellingen voor Rotterdam zoals deze in de Stadsvisie
verwoord staan. Wij benadrukken hier het belang en de waarde van de GDW en
omgeving (het Hart van West) voor de stad. De overkapping moet niet als een op
zichzelf staand project gezien worden, maar als een investering die andere sociaal-
economische ontwikkelingen in de stad versterkt. Herstructurering van de GDW is
een noodzakelijke voorwaarde voor de beoogde binnenstedelijke verdichting en de
stedelijke ontwikkeling van omliggende gebieden.
2.1 Kernpunten Stadsvisie
De twee belangrijkste pijlers van de Rotterdamse Stadsvisie 2030 zijn: een sterke
economie en een aantrekkelijke woonstad. Zowel op het gebied van (wijk)economie
als op woongebied (woongenot) kan de overkapping van GDW een cruciale impuls
geven. B.O.O.G. denkt graag verder dan haar eigen voordeur en ziet niet alleen de
voordelen van een herstructurering voor bewoners van centrum-west, maar ook voor
de stad als geheel. De overkapping en het herstructureren van de openbare ruimte
zijn ingebed in een sociaal-economische en culturele context waarbij veiligheid ook
een factor van betekenis is.
We halen hier enkele kernpunten uit de Stadsvisie aan die het belang onderstrepen
van het opknappen van de fysieke ruimte zodat het woonklimaat aantrekt en ook de
wijkeconomie een impuls krijgt door het creren van een aantrekkelijker
investeringsklimaat.
Uit Stadsvisie Rotterdam

1. Rotterdam [moet] een strategie volgen die gericht is op de ontwikkeling
van de kennis- en diensteneconomie n die zorgt voor een aantrekkelijk
woon- en leefklimaat voor hoogopgeleide en creatieve werkers.

2. Werkgelegenheid ontwikkelt zich op zijn beurt alleen wanneer de stad een
aantrekkelijk vestigingsklimaat vormt voor werknemers, met goede woningen
inclusief de bijbehorende voorzieningen en buitenruimten: complete
woonmilieus die aansluiten bij de wensen van de woonconsumenten.

3. Behalve een gezonde economie en goede behuizing is een goede kwaliteit
van de openbare ruimte belangrijk. Er wordt extra genvesteerd in
aantrekkelijke groenstedelijke, rustig stedelijke en centrumstedelijke
woonmilieus. Bijzondere architectuur en herontwikkeling van erfgoed worden
daarbij ingezet als katalysator.
Een herstructurering van de GDW draagt bij aan een aantrekkelijk woon- en
leefklimaat (punt 1). Daarnaast biedt het ruimte voor de kennis-en diensteneconomie
wanneer deze zich weer willen vestigen op de GDW. Woon- en bedrijfsruimte is in
voldoende mate aanwezig. Helaas schort het nog aan een aantrekkelijke
buitenruimte (punt 2). De bijzondere architectuur is tevens aanwezig op de GDW,
een centrumstedelijk woonmilieu (punt 3).
Uit de Stadsvisie blijkt dat Rotterdam aantrekkelijke woonmilieus wil ontwikkelen
door bestaande sterke wijken uit te bouwen; door aan te sluiten bij de bestaande

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 11 van 50
identiteit en het imago van een wijk. Op deze manier ontstaat een olievlek en leveren
nieuwe bewoners draagvlak voor winkels en voorzieningen. Sterke plekken worden
sterke wijken (uit Stadsvisie p.37). Dit zou ook voor de GDW en omgeving kunnen en
moeten gelden. Topprioriteit is de verbetering van verblijfskwaliteit op straat; de
openbare ruimte heeft als functie verplaatsen verblijven ontmoeten; er is nu te
weinig samenhang en continuteit en s avonds te weinig gebruik van openbare
ruimte.
4
De herstructurering van de GDW past op vele punten bij de gewenste
ontwikkelingen zoals die in de Stadsvisie verwoord staan. Helaas blijft de GDW tot
op heden een ondergeschoven kindje.
De Stadsvisie heeft het vaak over slopen en nieuwbouw maar investeren in
bestaande wijken die een impuls nodig hebben gaat nog sneller en versterkt eerder
gedane investeringen. De wijk Middelland gelegen in de ring s Gravendijkwal
Rochussenstraat Heemraadsingel Beukelsdijk zit al in de lift en het Oude Westen
is qua locatie tegen het centrum gelegen in potentie kansrijk. Die kansen nemen
enorm toe na herinrichting van het gebied rondom het Centraal Station. Een nadeel
van de bebouwing in het Oude Westen is dat stadsvernieuwingsbebouwing er de
overhand heeft, maar het gaat in beide wijken om heel veel woningen die door een
overkapping van de GDW tot veel aantrekkelijker woonmilieu ontwikkeld kunnen
worden, doordat de barrirefunctie van de GDW door herinrichting wordt opgeheven
en deze wijken zich makkelijker aan elkaar kunnen optrekken. De GDW wordt zo
weer een aantrekkelijke woon- verblijfs- en verbindingsstraat. Het investeringsklimaat
in beide wijken zal toenemen door een verbeterde uitstraling van de GDW. Andere
grote steden laten reeds zien dat de meest aantrekkelijke wijken niet de nieuw
aangelegde zijn, maar de herwaardeerde oude stadswijken nabij het centrum.
KANS
Een overkapping is niet zomaar een fysieke ingreep om de straat op te knappen voor
een handjevol bewoners. Het is vooral een sociale en economische investering van
een stad die bewoners in zwaar belaste wijken wil helpen door een fysieke barrire
weg te halen; door hun vervuilde lucht wat op te schonen; door hun zieltogende
(winkel)straten te helpen verbeteren; door de extra verkeersbelasting, die de stad
nog verder wil verzwaren/intensiveren, tenminste wel netjes weg te werken. Een
ingreep waardoor zowel het woonklimaat aanzienlijk verbetert als de wijkeconomie.

2.2 Goede wijkeconomie en sociaal-economische spin-off
Wijkeconomie
Rotterdam investeert veel in wijkeconomie. In de wijken rondom de GDW liggen twee
erg lange winkellinten, slingers van MKB-ers. Deze winkelstraten hebben het
moeilijk, alleen het stukje Nieuwe Binnenweg tussen het Eendrachtsplein en de
Mathenesserlaan floreert. De stukken Nieuwe Binnenweg nabij de s-Gravendijkwal
en de West-Kruiskade nabij de Middellandkruising ogen verlopen. Hier bevindt zich
een concentratie van (drugs)overlast. Het zijn sfeerloze stukjes straat waar men niet
langer verblijft dan strikt noodzakelijk is.

4
Uit: Verbonden Stad, visie openbare ruimte binnenstad Rotterdam, ruimtelijke ontwikkelingsstrategie
2030.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 12 van 50


Investeren in wijkeconomie kan ook zijn: investeren in de buitenruimte, voorbij de
schoon-heel-veilig benadering. Het GDW gebied heeft een herstructurering nodig,
zodat de buurten en winkelstraten weer aantrekkelijk worden voor kapitaalkrachtige
bewoners en bezoekers. Wanneer de fysieke ruimte wordt opgeknapt en de
leefbaarheid en veiligheid van de straten verbetert, zullen meer hoogwaardige
ondernemers zich in de buurt wagen. Op dit moment wordt het aanbod nog te veel
bepaald door laagwaardige of zelfs enigszins louche ondernemingen.

Voor een gezonde wijkeconomie gelden vier voorwaarden: een mix van functies; een
fijnmazig stratenpatroon; een menging van oude en nieuwe gebouwen en hoge
woondichtheden (J acobs 1961). Deze diversiteit in functies, straten, gebouwen en
mensen leidt tot sociaal kapitaal en voldoende mensen op straat die sociale
veiligheid bevorderen. In potentie zijn de vier bovengenoemde voorwaarden
aanwezig op de GDW, het schort echter aan een aantrekkelijke openbare ruimte. Er
zijn gerichte investeringen nodig in de kwaliteit van de openbare ruimte en in
voorzieningen voor onderwijs, cultuur en recreatie, met een stedelijke uitstraling en
aantrekkingskracht om de straat en omgeving weer een impuls te geven. Winkeliers
en ondernemers moeten verleid worden attractieve ondernemingen, cafs en
restaurants te vestigen op de GDW en omgeving, die voor verschillende groepen,
ook van buiten de wijk aantrekkelijk zijn (Reijndorp & v.d. Zwaard 2007).

Bloeiende wijkeconomie bevordert cohesie en veiligheid
Een goede wijkeconomie heeft ook een sociaal effect. Een aantrekkelijke openbare
verblijfsruimte en een divers aanbod aan voorzieningen leidt tot sociale interactie op
straat, minder overlast - doordat meer verschillende groepen zich op straat bewegen
en niet n bepaalde groep domineert op straat is er meer sociale controle - en
worden gevoelens van veiligheid bevordert. Door middel van winkels, horeca, maar
ook bijvoorbeeld bibliotheken of ateliers/werkruimten kunnen de 'harde' grenzen
tussen straat (die nu als eng en vies wordt beschouwd) en bebouwing (eigen veilige
woning) verzacht worden. Het publieke en het private leven kunnen zo op een
vloeiende manier in elkaar overgaan. Zoals J ane J acobs zegt: mensen de ruimte
geven om elkaar op straat te ontmoeten. Wanneer bewoners elkaar vrijblijvend
kunnen ontmoeten bij de buurtbakker, of om het even welke voorziening, ontstaat er
het gevoel van vertrouwde vreemden. Men leert elkaar van gezicht kennen en voelt
zich op gemak in elkaars bijzijn. Op dit moment is hier nauwelijks sprake van in de
GDW omdat de openbare ruimte gedomineerd wordt door overlastgevers, en de
voorzieningen vooral gericht zijn op (soft)drugsgebruikers, seksklanten en
zorgafnemers. Het zijn niet deze voorzieningen an sich die problemen geven, het is
de te grote concentratie van deze voorzieningen in n straat waardoor de balans is
doorgeslagen.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 13 van 50
Voor de GDW is een stedelijke combinatie van wonen en werken gewenst:
aantrekkelijke horeca en bedrijvigheid in plaats van sekspanden en opvanghuizen,
gesloten voordeuren en geblindeerde ramen. Een goede mix van woningen en
bedrijfjes/voorzieningen, is tevens goed voor de gepercipieerde veiligheid. Doordat
er meer bedrijvigheid is, zowel overdag als s avonds, zijn er meer mensen op straat,
is er meer levendigheid, en schiet de gepercipieerde sociale controle en veiligheid
omhoog. Op ieder tijdstip van de dag moet men zich veilig kunnen wanen in de
straat. Dit kan alleen wanneer er ten alle tijde ogen op straat zijn.
KANS
Een fysieke ingreep in de infrastructuur/openbare ruimte zal vergaande economisch
en sociaal voordelige effecten hebben. De herstructurering van de GDW zal zorgen
voor een verbeterde samenhang tussen omliggende straten en buurten, doordat de
huidige barrirewerking van de verkeersader wordt weggenomen. Deze verbeterde
samenhang zal ook zorgen voor een betere continuteit in het programma dat
aanwezig is in de plinten van de bebouwing in de verschillende winkelstraten die het
Oude Westen en Middelland rijk zijn. Op deze manier kunnen positieve economische
effecten verder gedragen worden. De GDW kan meer hoogwaardige ondernemingen
en minder opvanghuizen/coffeeshops ten opzichte van woningen gebruiken. Een
straat met clusters van ondernemingen, met daarnaast woningen en
kantoren/praktijken aan huis, zodat een goede balans ontstaat tussen wonen en
werken. Meer bedrijvigheid op straat zodat ook de veiligheid verbetert. Zo kan de
wijkeconomie versterkt worden en tegelijkertijd een aantrekkelijker woonmilieu
gevormd worden.


2.3 Levendige stadsboulevard of dode verkeersader?
Leefbaarheid bevindt zich op het snijvlak van fysiek (bebouwing, openbare ruimte,
bestemmingsplannen) en sociaal. (Verweij 2009)
Dood weefsel
Anno 2010 fungeren drukke verkeerswegen die dwars door woonwijken razen als
een grensvacum. Daar zijn steden kwetsbaar voor verpaupering en criminaliteit
(Gadet 2009). De dominante aanwezigheid van het verkeer op de GDW vormt een
brede strook door de stad die maar n enkele functie heeft: autobaan. Alle andere
functies zijn hier ondergeschikt aan. Op een dergelijke drukke weg is het sociaal
weefsel zwaar beschadigd en kan er geen gezonde balans groeien tussen verkeer,
wonen, werken en leven. Een goede uitwisseling tussen de private en publieke
levenssfeer is niet mogelijk. Straten en stoepen horen een hoofdrol te vervullen die
de veiligheid in de buurt bepalen, het zijn de plekken waar mensen elkaar treffen,
waar kinderen spelen en opgroeien en waar zo een groter gemeenschapsgevoel
groeit. De GDW wordt gekenmerkt door onbalans en een gebrek aan uitwisseling.
Ook de aangrenzende straten en gebieden worden hierdoor aangetast en in hun
ontwikkeling belemmerd.

Onder stedenbouwkundigen is het al lang bekend dat zon strook dood weefsel een
veel breder deel van de stad aantast dan het eigenlijke niemandsland waarop het
ligt. Als randen ontstoken vlees langs een open wond breidt deze aantasting zich uit
en wordt het aangezicht ontsiert. Die aantasting is duidelijk wanneer men ziet hoe de
op zichzelf heel mooie GDW-panden te vaak een invulling krijgen met opvang,
seksinrichtingen, schimmige kamerverhuur en horeca. Hierdoor wordt het

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 14 van 50
veiligheidsgevoel op de straat zelf en in de aangrenzende wijken extra aangetast. Er
is weinig overzicht op wat zich in de straat en achter deze gevels afspeelt. De
winkelstraten die de GDW kruisen functioneren ook bijzonder slecht juist daar waar
ze aan het niemandsland raken, terwijl ze verderop beter floreren of herstel tonen
(zoals de Nieuwe Binnenweg).
B.O.O.G. is er van overtuigd dat dit gebied als hersteld weefsel teruggegeven moet
worden aan de openbare ruimte van de stad. Zodat niet langer iedereen aan
weerszijden van het niemandsland elkaar voorbij snelt. Zodat er een zone kan
ontstaan waarin een gebalanceerde mix van mensen elkaar treft, die zonder
wantrouwen ten opzichte van hun omgeving en van elkaar kunnen verblijven.

Ontmoetingsplekken openbare ruimte en voorzieningen

Een buurt is vertrouwd als het jouw buurt is en [als] dit ook af te lezen is aan de
omgeving, aan de voorzieningen en het gebruik van de straat. (Karsten, Reijndorp
en van der Zwaard 2006).
Op straatniveau moet de GDW weer een aangename en vertrouwde verblijfsplek
worden. Nu verschuilen bewoners zich achter hun mooie karakteristieke gevels en
wordt het verblijf op straat tot een minimum beperkt. Er is weinig sociale controle op
straat waardoor een gevoel van onbehagen ontstaat.
Onderling contact en vertrouwen kunnen gestimuleerd worden door de openbare
ruimte in te richten op ontmoetingen. Dit kan op twee manieren: door de straat zelf
als aangename verblijfsruimte in te richten, en door openbaar toegankelijke
voorzieningen te vestigen die kunnen fungeren als ontmoetingsplek. Blokland (2009)
onderstreept het belang van een goed ingerichte openbare ruimte (een schone-hele-
veilige buitenruimte) voor de leefbaarheid van een wijk. Daarnaast betoogt zij dat de
aanwezigheid van brede voorzieningen die op verschillende momenten van de dag
door verschillende doelgroepen gebruikt worden bijdragen aan veiligheid en sociale
cohesie.
Er bestaat in de stedelijke planning echter een tendens om voorzieningen -publieke
ontmoetingsplekken - in stadscentra te concentreren. Dit komt sterk naar voren in het
Binnenstadsplan en uit zich in voorbeelden als de Markthal. Een al te sterke
concentratie van dit soort voorzieningen gaat ten koste van de aantrekkelijkheid van
de wijken rondom het centrum. J uist de vooroorlogse wijken die her en der dreigen af
te glijden zijn erg gebaat bij het ontwikkelen van hoogwaardige sociaal-culturele
voorzieningen, die hun stempel op de hele buurt kunnen drukken (Willems &
Lucassen 2007). Denk bijvoorbeeld het Westergas-fabriekterrein in Amsterdam.
Het bouwen of inrichten van prestigieuze voorzieningen in wijken met
achterstanden is in veel Europese steden, zoals in Barcelona en Antwerpen,
een vast onderdeel geworden van het repertoire van stedelijke vernieuwing.
Wat dat betreft loopt Nederland duidelijk achter. (Reijndorp 2007)
Projecten op kleinere schaal op en om de GDW (bijvoorbeeld het oude HBS
gebouw) kunnen voor de nabije omgeving net zon belangrijk effect hebben als
stedelijke ontwikkelingsprojecten op een veel grotere schaal zoals de Lloyd-Muller
pier of een Markthal. J uist dit soort kleinere projecten kunnen een belangrijke
katalysator zijn voor de opwaardering/gentrification van een hele wijk.
Om aandacht te vestigen op de onaantrekkelijke verblijfsruimte die de GDW nu nog
is heeft B.O.O.G. het initiatief genomen om twee grote stoelen van de bekende
Rotterdamse kunstenares, wijlen Dora Dolz, te plaatsen op een a-typische locatie.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 15 van 50
Op de kruising s-Gravendijkwal en Mathenesserlaan vormen de stoelen een
statement: een teken van hoop en vooruitblik naar de mooie stadsboulevard die de
GDW in potentie is.







In plaats van achterkant te zijn kan de s-Gravendijkwal een voorkant worden voor de
aanliggende buurten. Een openbare ruimte waar men met plezier doorheen loopt,
fietst of rijdt.
Betrokken bewoners
Voldoende aantrekkelijke voorzieningen en een goede buitenruimte dragen ook bij
aan de binding met de buurt. Een buurt die levendig is, waar sociaal verkeer is, een
buurt waar voldoende voorzieningen zijn en die veilig aanvoelt, resulteert in een
grotere betrokkenheid bij de buurt voor bewoners. Wanneer men niet alleen woont in
een buurt, maar er ook sociale contacten heeft, er ontspant, er winkelt, er werkt of
naar school gaat, zal de betrokkenheid bij de buurt toenemen. Hiermee stijgt de
bereidheid om zich in te willen zetten voor de buurt. Hoe prettiger men ergens woont
en hoe sterker de verbondenheid, hoe langer de woonduur, wat ten goede komt aan
de cohesie en stabiliteit in een buurt. De sociale effecten van een aantrekkelijke en
veilige openbare ruimte en goed gebruikte voorzieningen mag niet onderschat
worden.
KANS
Een maximaal overkapte GDW kan de tegenbeweging in gang zetten. Een straat als
de GDW kan het kloppende hart tussen de wijken Middelland en Oude Westen
worden. De aantrekkelijke Boulevard West van weleer in een nieuw jasje; de straat
die Maas en binnenstad verbindt. Een straat met niet alleen mooie woningen, een
groene en aantrekkelijke openbare ruimte, maar ook bedrijvigheid. Er kan een goed
functionerend straatballet gaan ontstaan dat bijdraagt aan de veiligheid, sociale
cohesie en economische dynamiek van de wijk (J acobs 1961). Wanneer het dode
weefsel is afgedekt en de tegenbeweging in gang is gezet, zal de leefbaarheid
versterkt worden en de gemengde bevolking worden aangetrokken die in de
Stadsvisie wordt benoemd.

2.4 Aansluiting bij projecten Hoboken, City Lounge, Nieuwe Binnenweg II en III,
en West-Kruiskade
De herstructurering van de s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan is een project op een
relatief kleine schaal voor een stad als Rotterdam. Niettemin kunnen de effecten van

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 16 van 50
de herstructurering verder dragen dan deze straten alleen. Als belangrijke
doorgangsweg staat zij namelijk in verbinding met stedelijke ontwikkelingsprojecten
die een veel grotere schaal kennen. Doordat er aan de zuidkant van de s-
Gravendijkwal een complete wijk opgewaardeerd wordt (Hoboken) en aan de
noordkant de omgeving CS en West-Kruiskade een impuls krijgen, kan Rotterdam
centrum-west hier goed op meeliften en aan bijdragen. Een veel gehoorde klacht
over Rotterdam is dat het wel een leuke stad is, maar dat de leuke plekken moeilijk
te vinden zijn en ver uit elkaar liggen. Wij pleiten er dan ook voor niet naar de stad
als aparte projecten te kijken, maar naar de interactie tussen gebieden in de stad.
Het zou zonde zijn om de GDW nu links te laten liggen, wanneer er omheen zoveel
genvesteerd wordt.
West-Kruiskade/ 1
e
Middellandstraat
De beoogde visie voor de multiculturele winkelstraat West-Kruiskade/1
e
en 2
e

Middellandstraat kan verder gedragen worden dan deze straat alleen. Voor de West-
Kruiskade is het uitgangspunt van denken () een attractieve, veilige, goed
ingerichte en schone West-Kruiskade met een eigen en onderscheidende identiteit in
Rotterdam
5
. Deze visie is toepasbaar op iedere belangrijke straat in het centrum-
west, zo ook de GDW. De West-Kruiskade verschaft vanaf het Centraal
Stationgebied immers de toegang tot Rotterdam centrum-west. Het zou zonde zijn
wanneer de West-Kruiskade een enorme impuls heeft gekregen, maar deze
herwaardering stukloopt wanneer de straat in aanraking komt met de GDW. De
GDW die in directe relatie staat tot de West-Kruiskade, verdient het om veilig,
schoon en goed ingericht te zijn, met een onderscheidende identiteit. Een
herwaardering van deze straat zal bewoners en bezoekers uitnodigen zich verder in
centrum-west te begeven. Zo worden mensen verleid om vanaf CS niet meteen
linksaf richting City, Koopgoot, en kantoren te gaan, maar de stad ook eens via het
westen te verkennen. Opgeknapte straten en gebieden kunnen van elkaar profiteren.
Een fysieke-, economische-, sociale- en culturele opwaardering kan zich als een
olievlek over centrum-west verspreiden. Daarvoor moet dan wel de huidige
barrirewerking van de GDW opgeheven worden.
Nieuwe Binnenweg
Het stadsbestuur heeft de revitalisatie van het Delfshavense deel van de Nieuwe
Binnenweg voortvarend ter hand genomen. Waar het gedeelte van Eendrachtsplein
tot aan Mathenesserlaan door de ondernemers zelf is opgetrokken, wordt nu
gepoogd deze dynamiek van deel I door te trekken richting Delfshaven. Dit is al een
oude gedachte die in 2000 expliciet is verwoord in de unaniem aangenomen motie
Middelkoop-Peet: de Binnenweg herstellen als verbindingsroute tussen het centrum
en historisch Delfshaven. Upgrading van de GDW zal een belangrijke positieve
uitstraling hebben naar zowel de oostzijde - waar nu de toch wat verloederde bocht
met gesloten panden en zwakkere branchering kampt - en de westzijde waar de
komende jaren grote fysieke en sociale investeringen worden gedaan om kansrijke
branchering te realiseren. In de huidige staat vormt de GDW een barrire voor
doorstroom van positieve ontwikkelingen en publiek vanuit het centrumgedeelte
richting Delfshaven.

5
Cityworks (2009) Brancheplan West-Kruiskade Rotterdam

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 17 van 50
City Lounge
De nabijheid van de GDW bij het centrum, en de doorgangsweg die zij is naar de
binnenstad, zorgt er voor dat de GDW in relatie tot de binnenstad gezien moet
worden. In het verkeersplan wordt dit ook al zo genoemd. Het is in potentie een
aantrekkelijk stedelijk woon- en verblijfmilieu door haar centrale ligging. De visie voor
de binnenstad als City Lounge zou ook op de vooroorlogse wijken die tegen het
centrum aan liggen toepasbaar moeten zijn. Kernpunten van de City Lounge
gedachte zoals:
- het transformeren van de buitenruimte tot visitekaartje;
- een beter leefmilieu door schonere lucht, minder herrie en meer en beter
groen;
- inzetten van cultuurhistorisch erfgoed, monumenten en architectuur,
zijn drie kernpunten die stuk voor stuk van toepassing zijn op de GDW.
City Lounge verwoordt het gevoel dat de binnenstad zich moet ontwikkelen tot een
vitale kwaliteitsplek voor ontmoeting, verblijf en vermaak om zodoende een
essentile bijdrage te leveren aan de Rotterdamse quality of life
6
. Wat voor de
binnenstad van Rotterdam geldt kan zeker ook gelden voor de vooroorlogse wijken
gelegen naast het centrum. Zij verdienen een zelfde kwaliteitsimpuls. Het een zal het
ander ook versterken. Een sterke buurt staat niet op zichzelf, maar geeft af op
naburige wijken. Een aantrekkelijke binnenstad die omringd wordt door verloederde
buurten en vervuilde straten kan geen echt aantrekkelijke binnenstad zijn. De GDW
zal meegenomen moeten worden in de plannen voor de binnenstad, al is het maar
om de bereikbaarheid van de City in de toekomst te kunnen garanderen. Het is
daarom opvallend dat VIP-gebied binnenstad geen eigen infrastructureel project
heeft, zoals andere VIP-gebieden dat wel hebben.
Hoboken
In 2030 zijn de wijken Middelland en het Oude Westen een integraal onderdeel van
Hoboken met een eigen functie en karakter vergelijkbaar met West Village in New
York. (Gebiedsvisie Hoboken 2030)

In de gebiedsvisie voor Hoboken staat dat het gebied nog weinig samenhang kent en
dat enkele drukke verkeersaders het gebied domineren, waaronder de GDW. Deze
drukke verkeersaders dragen bij aan een slechte luchtkwaliteit en vormen barrires
in het gebied (Gebiedsvisie Hoboken 2030). Wanneer deze barrires (GDW)
aangepakt worden kan het hele gebied tot haar recht komen en Hoboken haar
welvaart en welzijn uitspreiden over aanpalende gebieden.
De wijken Middelland en Oude Westen kennen een mix van dure en betaalbare
woningen en woonwerkruimtes, er zijn veel scholen, en ze worden doorkruist door
winkelstraten met een trendy horeca- en winkelaanbod. De wijken profiteren van de
mix aan laag- en hoogwaardige banen in Hoboken. De werknemers van Erasmus
MC en het gehele Hoboken gebied zouden zich prima kunnen vestigen op de GDW
en omgeving, mits dit gebied geherstructureerd wordt. Qua woningaanbod en
nabijheid van stedelijke voorzieningen voldoet het aan de eisen van medewerkers in

6
Gemeente Rotterdam (2008) Binnenstad als City Lounge. Binnenstadsplan voor de periode 2008-
2020.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 18 van 50
de (medische) dienstensector, maar nog niet op gebied van leefbaarheid.
Overkapping van de GDW, en hiermee de creatie van een aantrekkelijk woonmilieu
voor werknemers uit Hoboken, zou een sterke combinatie van wonen en werken in
Rotterdam kunnen opleveren. Bijkomende voordelen zijn: een afnemende
verkeersdruk (minder mobiliteit doordat mensen dichter bij hun werk kunnen wonen);
een hoger rendement voor de stad doordat Hoboken medewerkers investeren in
woningen en voorzieningen binnen Rotterdam; en efficinter energieverbruik voor
werknemers, studenten en ondernemers uit dit gebied (doordat zij minder reistijd
hebben).

KANS
Kijkend naar de gebiedskaart voor de stedelijke ontwikkelingen (VIP-gebieden) uit de
Stadsvisie valt het op dat er zo weinig genvesteerd wordt in Rotterdam centrum-
west. En dit terwijl het een belangrijk verbindingsgebied is tussen binnenstad en
Maas/Zuid. Het zou zonde zijn om het gebied GDW en de wijken Middelland en
Oude Westen nu verder te laten versloffen terwijl in de gebieden er omheen zo veel
plannen door de Raad zijn goedgekeurd en investeringen zijn opgestart. Neem deze
twee wijken mee in de stedelijke ontwikkeling en er zal een grotere
gebiedssamenhang ontstaan in de stad, een betere verbinding tussen binnenstad en
Maas, en sterke wijken die van elkaar profiteren. Bezoekers en bewoners van de
stad zullen de leuke plekken in Rotterdam beter kunnen vinden wanneer zij meer in
samenhang met elkaar staan. Kijk dan ook niet naar de herstructurering van de
GDW als een op zichzelf staand project, maar als een belangrijk verbindingsgebied
in de stad.

2.5 Verkeersdoorstroming, bereikbaarheid Centrum en Maas
De tunneltraverse ondersteunt de bereikbaarheid van de binnenstad, met de s-
Gravendijkwal als belangrijk verdeelpunt. De koppen van de s-Gravendijkwal-
Henegouwerlaan bepalen de toevoer en afvoer van verkeer van en naar de
binnenstad. Daarom verdienen ze een eigen ruimtelijke aanpak
7
.
De beoogde binnenstedelijke verdichting (Binnenstadsplan 2008-2020) en de
voorgestelde plannen om de Coolsingel autoluw te maken zullen leiden tot een forse
toename van de verkeersdruk op de GDW en Henegouwerlaan (HGL). Dit geldt ook
voor de aantakking op het Weena als beoogde poort naar de binnenstad. De
doorstroming en beschikbare ruimte voor het verkeer komen verder onder druk te
staan door het in gebruik nemen van een tramtrac tussen 1
e
Middellandstraat en
Weena. Het is daarom van groot belang voor het slagen van bovengenoemde
plannen dat maatregelen genomen worden op de GDW. Om te voorkomen dat de
GDW in de toekomst niet nog vaker verstopt en de bereikbaarheid van de
binnenstad en de plannen voor een autoluw centrum gevaar lopen.
Ook de ontwikkeling van Hoboken zal een verdere verkeersdruk leggen op de GDW
wanneer verkeer vanaf deze kant de binnenstad wil bereiken. De ligging van de
nieuwe museumpark parkeergarage, met meer dan een miljoen bezoekers per jaar,
zal (analoog aan het effect van de nieuwe parkeergarage bij CS op de
Weenakruising) extra druk leggen op de kruising GDW/Rochussenstraat. Dit aspect

7
Gemeente Rotterdam (2009) Herinrichting s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan Planstudie

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 19 van 50
zal bij de uitwerking van de plannen voor Hoboken/Coolhaven integraal
meegenomen moeten worden.
Hoewel de GDW wel tot het binnenstedelijk hoofdwegennet behoort en tot het
middenstuk van een route waarvan de beide uiteinden waarschijnlijk wel
ondertunnelt worden, wordt de noodzaak van een overkapping van de GDW nog
steeds in twijfel getrokken. De bereikbare binnenstad is een speerpunt in het
gemeentelijk beleid. De verdere bebouwing van de binnenstad ook. Die twee
speerpunten verdragen geen uitstel van de investeringen in de infrastructuur, maar
vragen om een bereikbaarheidsoffensief (binnenstad en noord). Het is opmerkelijk
dat het VIP project binnenstad geen eigen infrastructureel plan kent om
bereikbaarheid te garanderen, waar andere belangrijke VIP gebieden wel ieder een
infrastructuur component lijken te hebben. Wij zien het als de rol van de gemeente
om de speerpunten bouwen en bereikbaarheid in balans te brengen en om te
investeren in die zaken waarvoor commercile partijen niet te vinden zullen zijn
(infrastructuur).
De gelden die de stad Rotterdam nu in de grote binnenstadsprojecten steekt, de
investeringen van ondernemers en de revitalisatie van de West-Kruiskade en Nieuwe
Binnenweg - Delfshaven zouden een desinvestering kunnen blijken als de
aangetrokken bewoners en ondernemers steeds in de file staan (of zelfs niet eens op
de binnenstad af komen vanwege blokkerend verkeer). Op die manier kan de
bereikbaarheid van de binnenstad en de manier waarop velen in de stad en de regio
daarvan profiteren, als economische spin-off van de investering in de overkapping en
de aanpak van de kruising HGL/Weena worden gezien. Wij voelen ons in deze
redenering gesteund door de motie Hagenaars die de gemeenteraad december
jongstleden heeft aangenomen, toen de raad ook het Verkeersplan Binnenstad
Rotterdam aannam. Beide stukken onderschrijven dat de overkapping van de GDW
geen uitstel of temporisering verdraagt.
KANS
Als belangrijk onderdeel van het binnenstedelijk hoofdwegennet waar enkele grote
verkeersbundels op uit komen kan en mag de GDW niet over het hoofd gezien
worden in de infrastructurele plannen van de gemeente. Niet alleen dreigt het risico
van verstopping van deze verkeersader, maar zal de luchtkwaliteit verder afnemen,
de geluidsoverlast toenemen, en de leefbaarheid van de straat nog verder
verzwakken. Hierin worden aangrenzende straten meegesleurd. Er ligt nu een kans
om de GDW grondig te herstructureren en dit project mee te nemen als garantie voor
een goede infrastructuur naar de binnenstad toe.

2.6 Verbetering luchtkwaliteit en vermindering geluidsoverlast
Luchtvervuiling
De herstructurering van de GDW is een belangrijke voorwaarde om de luchtkwaliteit
te verbeteren en de geluidsoverlast in te perken. De GDW zit nu op de grens van
toegestane luchtkwaliteitsnormen. Dit hangt overigens sterk af van het meetmoment:
op windstille dagen is de luchtvervuiling veel hoger dan op winderige dagen. In de
nabije toekomst zal de verkeersdruk op de GDW toenemen. Dit beeld wordt in alle
verkeersplannen bevestigd. Sommige bestuurders denken echter dat er op dit
moment nog geen ingreep nodig is, omdat autos in de nabije toekomst schoner
worden, en de luchtkwaliteit op deze manier toch nog net binnen de perken kan

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 20 van 50
blijven. Buiten het feit dat het twijfelachtig is of (alle) autos echt zoveel schoner
worden binnen nu en 10 jaar, en dat de luchtkwaliteit van een wijk niet van de
autoproducenten afhankelijk zou moeten zijn, zal de verkeersdruk nog steeds
toenemen. De kans is dan groot dat winst behaald door schonere autos uitgevlakt
wordt door de toename in het aantal autos dat per etmaal de GDW gebruikt.
De luchtvervuiling op de GDW is een ernstige belemmering voor ontwikkelingen op
het gebied van wonen en werken. In Rotterdam is het moeilijk om plekken te vinden
voor nieuwbouw/renovatie van woningen die aan de eisen van luchtkwaliteit voldoen.
Zo kan een straat/buurt in haar ontwikkeling lam gelegd worden doordat de lucht te
vervuild is. Er zal hoe dan ook ingegrepen moeten worden op de GDW om in de
nabije toekomst binnen de wettelijke limiet van concentraties CO
2
en fijnstof te
blijven. Een optie zou bijvoorbeeld kunnen zijn het uitbreiden van de milieuzone in
het centrum. De GDW is nu de grens van de milieuzone (zoals zij de grens van
zoveel bestuurlijke gebieden is waardoor ze vaak buiten de boot valt). Uitbreiding
van de milieuzone zou een stap in de goede richting zijn, maar het kan ook het
probleem verplaatsen doordat zwaarder verkeer sluiproutes gaat nemen. Een
langere termijn oplossing is de herstructurering van de GDW inclusief overkappingen
om geluidsoverlast en luchtvervuiling in te perken. De overkapping van de
tunnelbakken biedt het voordeel van de mogelijkheid tot luchtfiltering.

Geluidsoverlast
Niet alleen de luchtvervuiling is een probleem op de GDW, ook het continue geluid
van zes banen verkeer zorgt voor overlast. Een voorbeeld uit 1998: een gezin woont
aan de 's-Gravendijkwal in een kantoorpand en wil de bestemming van kantoor naar
woonhuis laten omzetten. Uit het antwoord van dS+V bleek dat daarvoor speciale
vrijstelling nodig was, maar dat het volgens Artikel 19 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening () in verband met de geluidsbelasting niet mogelijk is om deze vrijstelling
te verlenen. Uiteindelijk wordt, anticiperend op een nieuwe wet Geluidshinder, het
pand met bewoning gedoogd. Het gezin woont er anno 2010 nog altijd, maar heeft
wel flink moeten investeren in isolatie aan de voorzijde.

In de Planstudie voor herinrichting wordt erkend dat geluidsoverlast een groot
probleem is op de GDW: door het grote aanbod van gemotoriseerd verkeer in de
tunneltraverse en op de ventwegen is er sprake van geluidhinder voor omwonenden.
Als de huidige situatie wordt gehandhaafd zal de geluidhinder verder toenemen
8

door toename in het verkeer. Het geheel of gedeeltelijk overkappen van de
tunnelbakken zal leiden tot een afname in de geluidshinder.
Geluidsoverlast en luchtvervuiling hebben een direct negatief effect op de
leefbaarheid van de buurt. Het woongenot wordt erdoor afgebroken, deuren en
ramen blijven gesloten, en mensen verblijven zo kort mogelijk op straat. De GDW is
op dit moment geen aantrekkelijk verblijfsgebied en dit zal in de toekomst alleen
maar verslechteren als er geen structurele oplossing komt voor deze lucht- en
geluidsoverlast en de toenemende verkeersdruk.

8
Gemeente Rotterdam (2009) Herinrichting s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan Planstudie

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 21 van 50
KANS
De herinrichting (ondertunneling/overkapping) kan geluidshinder en luchtvervuiling
voor een groot deel opvangen. De leefbaarheid van de straat en omringende buurten
zal er sterk op vooruit gaan. Tevens kan Rotterdam goede sier maken met een
vooruitstrevende, duurzame oplossing voor verkeersvervuiling en overlast. De door
dS+V bedachte constructie biedt mogelijkheden voor luchtfiltering en zal
geluidshinder stevig inperken. De nieuwe tunnelbakken en overkappingen zijn een
bouwkundig hoogstandje die een architectonische meerwaarde geeft aan dit deel
van de stad.

2.7 Stimulans voor gentrification
Volgens de Stadsvisie is het aantrekken en behouden van midden- en hogere
inkomens de belangrijkste opgave voor de komende 20 jaar. Rotterdam moet het
hebben van een gentrification proces dat de aanwezige potenties van stadswijken
beter benut (EDBR 2008). Gentrification wordt in dit opzicht gezien als de
verbetering van woonwijken, doordat beter gesitueerden er naar toe verhuizen of
sociale stijgers er blijven wonen. Gentrification in Rotterdam is het proces dat leidt
tot opwaardering van een gebied doordat huidige en nieuwe bewoners en
ondernemers kansen zien, hun initiatieven succesvol zijn en een hoogwaardig milieu
ontstaat (Bosscher 2007). Het hele voorzieningenniveau en andere stedelijke
ambities zijn afhankelijk van het aantrekken en behouden van een grotere groep met
midden- en hoger bestedingsniveau. De overkapping van de GDW kan een
belangrijke versneller zijn voor de gentrification van het Oude Westen en Middelland.
Hoewel in sommige steden het proces van gentrification vanzelf op gang komt is dit
in Rotterdam niet overal het geval. Betere woningen, een veilige sociale omgeving,
goede sport- en culturele voorzieningen, kortom investeren in de kwaliteit van de
stad / quality of life is (...) een voorwaarde voor het aantrekken van een hoger
opgeleide beroepsbevolking
9
. En juist aan deze voorwaarden schort het nog wel
eens in de Rotterdamse vooroorlogse wijken. Gelukkig kan de gemeente wel
interveniren en zodoende gentrification op gang brengen. Het recept om
gentrification op gang te brengen volgens planoloog Gadet: openbaar-ruimtebeleid
(groen, schoon, aantrekkelijk), verkeersbeleid (fietsnet, autoluw,
parkeervoorzieningen), samenvoegen en splitsen van woningen, flexibele
bestemmingsplannen en branchering in het (winkel)voorzieningenaanbod. (Gadet
2009). Dergelijke impulsen zijn precies wat B.O.O.G. voor ogen heeft voor de GDW
en omgeving. Een verbetering van de openbare ruimte en het verkeersluw maken
van de straat door middel van overkapping zou wel eens die belangrijke voorwaarde
voor gentrification kunnen zijn in Middelland en Oude Westen.
Aan de hand van een onderzoek dat in Rotterdam is uitgevoerd, is een aantal
voorwaarden gebleken voor gentrification (Bosscher 2007). Deze voorwaarden tonen
aan dat de GDW en omgeving in potentie een uitstekende locatie is voor
gentrification.

9
EDBR (2008) Update Economische Visie

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 22 van 50
Vraaggerichte gentrification:
1. Ligging nabij het centrum van de stad of vlakbij rivier of grootschalig
groen
2. Voldoende stedenbouwkundige kwaliteit van gebouwen
3. Aanwezigheid van historische elementen
4. Gemengd woningbezit
5. Gevarieerd woonmilieu
6. Een gunstige prijs-kwaliteitverhouding van het onroerend goed
7. Een gemengde bevolkingsopbouw qua etnische achtergrond, leeftijd,
inkomen en sociale status
8. Culturele aanknopingspunten, leuke dingen in de buurt
9. Een divers voorzieningenniveau qua winkels, bedrijvigheid en horeca
10. Een positief imago voor de doelgroepen creative class en young
potentials
11. Fysieke en sociale stabiliteit (Bosscher 2007)

Slechts op punten 10 en 11 scoort de GDW en omgeving nog onder de maat. Wij
pleiten dan ook voor een fysieke ingreep (overkapping), die een groot sociaal effect
(leefbaarheid, imago, en stabiliteit) en economisch effect (impuls wijkeconomie,
verbeteren investeringsklimaat, aantrekken kapitaalkrachtigen) kan hebben. De
GDW en daarmee de wijken Oude Westen en Middelland heeft een
kwaliteitsimpuls nodig. De overkapping van de drukke doorgaande weg is zon
kwaliteitsimpuls die verbeteringen op zal leveren voor het woon en leefklimaat en
daarmee nieuwe en kapitaalkrachtige bewoners aan kan trekken de
gentrificeerders.
Een Rotterdams voorbeeld van een ingreep in de openbare ruimte dat hoopvol stemt
voor de verwachte effecten van een overkapping van de GDW:
Opknappen buitenruimte; Pijnackerplein
Een goed voorbeeld om gentrification te stimuleren door het opknappen van de
buitenruimte is te vinden in het Oude Noorden in Rotterdam. De gemeente
heeft daar het voortouw genomen door eind jaren 90 het Pijnackerplein op te
knappen. Daartoe heeft ze subsidies vanuit het Groot Stedenbeleid en de
Stadsvernieuwing gebruikt. Het opknappen van het plein had direct een
positieve spin-off voor de hele omgeving. Nadat het plein was opgeknapt,
besloot de woningcorporatie om de woningen rondom het plein te herstellen.
Hiervoor heeft ze Urbansubsidie ontvangen. Nadat de corporatie en de
gemeente hadden genvesteerd, bleek dit ook een positief effect te hebben op
de omliggende particuliere woningbezitters. Er werd in die periode ruimschoots
gebruik gemaakt van de gemeentelijke gelden voor particuliere
woningverbetering.

Pijnackerplein na de opknapbeurt
Dat het opknappen van het plein en de omliggende panden een positief effect
heeft gehad, blijkt uit de waardestijging van de panden. De woningen hebben
in de periode van voor en na het opknappen van het plein een waardestijging
van 176% ondergaan, terwijl dit in Rotterdam in dezelfde periode 56% was
(Bosscher 2007).

De navenante stijging van de opbrengst van de OZB zal de gemeente geen
windeieren hebben gelegd.


B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 23 van 50
KANS
Door gentrification te stimuleren en enigszins te reguleren, kan de gemeente de
wijken Middelland en Oude Westen een kick start geven in dit proces. De
belangrijkste voorwaarden voor gentrification zijn aanwezig in deze wijken. Het
schort echter nog aan een aantrekkelijke buitenruimte met een onderscheidende
identiteit. Het herinrichten van de GDW is een impuls die gentrificeerders naar de
straat en omliggende wijken kan trekken, wanneer het investeringsklimaat,
wijkeconomie, en woonklimaat door herstructurering zijn opgebloeid.


2.8 Aantrekken van creatieve kenniswerkers
Het Oude Westen, Cool, en het Laurenskwartier zijn de playgrounds van de
opkomende creatieven: zij zorgen voor de nieuwe trends en de nieuwe economie
(ontwerp, mode, games, film, food, muziek).
10

De creatieve klasse is een term gemunt door Richard Florida (2002) die vrijwel
meteen enorme populariteit heeft verworven bij stedelijke beleidsmakers over de
hele wereld. Onder de creatieve klasse verstaat Florida een groep van
hoogopgeleide en goedbetaalde kenniswerkers die creativiteit, individualiteit,
onderscheid en prestatiezucht hoog in het vaandel hebben staan (Rath 2007).
Ook Rotterdam wil graag creatieve kenniswerkers aan de stad binden. Op dit
moment kent Rotterdam echter een vertrekoverschot van hoger opgeleiden en jonge
starters. Qua leefomgeving, woonmogelijkheden en baanperspectieven zijn deze
moeilijk aan Rotterdam te binden. J uist oudere vooroorlogse wijken bieden enorme
potentie om deze doelgroep aan te trekken, en deze potentie wordt nog niet
voldoende erkend in de Stadsvisie. De creatieve kenniseconomie heeft een voorkeur
voor fijnmazige bestemmingsdifferentiatie. Zij zoeken diversiteit in bedrijvigheid, en
bevolking. Culturele voorzieningen, bruisende activiteiten en een buurtbevolking die
divers is qua etnische achtergrond, leeftijd, seksuele orintatie en leefstijl, zijn
elementen die een buurt aantrekkelijk maken voor creatieve kenniswerkers (Van Eijk
2008). Wijken met een dergelijke diversiteit zijn broedplaatsen voor levendigheid,
synergie, face-to-face contacten, agglomeratievoordelen en het verzilveren van
cultureel kapitaal.

KANS
Het gebied dat doorsneden wordt door de GDW is bij uitstek een stedelijk divers
gebied waar creatieve kenniswerkers zich zullen willen vestigen wanneer de huidige
onbalans hersteld wordt. Dan moet de openbare ruimte wel van hoge kwaliteit zijn en
een eigen en onderscheidend karakter (architectuur, kwaliteit openbare ruimte,
uitstraling voorzieningen) hebben. Rust (een autoluwe boulevard) in combinatie met
een keur aan voorzieningen spreekt de creatieve klasse aan. De GDW is een goede
omgeving voor de midden- en hogere inkomens, en de creatieve klasse die
Rotterdam wil aantrekken en behouden, door haar ligging, nabijheid van stedelijke
voorzieningen, eigen karakter en uitstraling, mix van bewoners, en unieke
architectuur. Een herstructurering is dan wel eerst nodig om de buitenruimte grondig
aan te pakken en zo deze nieuwe bewoners te lokken.

10
Gemeente Rotterdam (2008) Binnenstad als City Lounge. Binnenstadsplan voor de periode 2008-
2020.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 24 van 50

Hoofdstuk 2 - Samenvattend
Potentie is er volop op de GDW, het gebied verkeert op dit moment echter in
onbalans door de nadrukkelijke aanwezigheid en overlast van het verkeer, de
verloederde openbare ruimte en hoge concentratie van coffeeshops, sekspanden en
opvanghuizen. De GDW heeft het juiste in huis om onderdak te bieden aan de
midden- en hoge inkomens, en creatieve kenniswerkers, mits de straat en omgeving
tot aangenaam woonklimaat getransformeerd kan worden. En zo komen we terug bij
de twee belangrijkste pijlers van de Stadsvisie waar dit hoofdstuk mee begon: sterke
economie en aantrekkelijk wonen. Overkap de GDW en niet alleen zal het
aangenamer wonen worden, maar zal ook de wijkeconomie versterkt worden door
een aantrekkelijker investeringsklimaat. Daarnaast is de GDW een belangrijk
verbindingsgebied tussen binnenstad en Maas/Zuid, en is de herstructurering van dit
gebied een voorwaarde voor en versterking van omringende stedelijke
ontwikkelingsgebieden.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 25 van 50
3. Veelvoorkomende misvattingen in stedelijk ontwikkelingsbeleid
In dit hoofdstuk willen we ingaan op enkele misvattingen die voorkomen in stedelijk
ontwikkelingsbeleid. Dit zijn zowel ingesleten clichs, als voorbeelden van
bestuurlijke en ambtelijke kortzichtigheid. Het zijn deze misvattingen die een
herstructurering van de s-Gravendijkwal in de weg staan en die wij daarom graag uit
de weg willen ruimen.

3.1 Hoger opgeleiden en stedelijke gezinnen willen het liefst suburbaan wonen
of in hoogbouw appartementen in de binnenstad
"Hoger opgeleiden vinden Rotterdam interessant om te blijven wonen. De hoogbouw
in het centrum en wijken als Nieuw-Terbregge en Nesselande zijn in trek. Hele mooie
nieuwbouwlocaties waar gezinnen zich graag vestigen," zegt wethouder Schrijer van
Werkgelegenheid.
11

Dat hoger opgeleiden Rotterdam steeds aantrekkelijker beginnen te vinden om zich
te vestigen kan alleen maar toegejuicht worden. De gedachte dat zij echter het liefst
in hoogbouwappartementen in het centrum of in nieuwbouw buitenwijken zouden
willen wonen moet betwist worden. In Nederland is het appartement als woonvorm
bij huishoudens met kinderen niet populair (Karsten et al 2006). J onge
hoogopgeleiden hebben vaak een voorkeur om zo dicht mogelijk te wonen bij de city
bustle: in de binnenstad of wijken daar tegenaan. Vaak geven zij een voorkeur voor
bestaande bebouwing in gedifferentieerde wijken. Wanneer deze hoger opgeleiden
uit de middenklasse gezinnen gaan stichten betekent dit niet dat zij 180 graden van
woonvoorkeur veranderen. Veel stedelijke gezinnen geven nog steeds de voorkeur
aan stedelijke diversiteit in hun woonomgeving.
Waar willen deze stedelijke gezinnen dan wel wonen als het niet in hoog- of
nieuwbouw is? In de vooroorlogse wijken wier potentie maar al te vaak over het
hoofd wordt gezien in de stedelijke ontwikkelingsplannen. In een onderzoek naar
stedelijke middenklasse gezinnen wordt hun woonvoorkeur omschreven. De
omschrijving sluit goed aan bij hoe de GDW en omgeving kan zijn na een
herstructurering:
Wat deze wijken uit het begin van de twintigste eeuw gemeen hebben is een
structuur van lanen en straten, doorsneden door een winkelstraat, meestal
een oude straatweg. De lanen domineren het beeld, maar nader onderzoek
leert dat de meeste woningen in de straten staan, net om de hoek dus. De
lanen met de grotere en duurdere woningen zijn onderdeel van de publieke
ruimte van de stad, maar de brede stoepen en hier en daar een lommerrijke
middenberm laten ruimte aan bewoners om zich een stukje toe te eigenen.
De zijstraten kennen elk een eigen signatuur die een ontwikkeling tot nieuw
collectief domein toelaten: een hof of plantsoen - wel openbaar, maar meer
buurt en minder stad. De winkelstraten geven de levendigheid en diversiteit
aan voorzieningen waar deze groepen stedelingen aan hechten: een stuk
stad om de hoek, of (), de wereld op loopafstand. Die stad kan ook nog op
een andere manier om de hoek zijn: door de aanwezigheid van een culturele

11
Citaat Wethouder Schrijer op RTV Rijnmond, 8 december 2009; ook tijdens debat Oude Westen
najaar 2008 en bij andere gelegenheden heeft hij deze visie geuit.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 26 van 50
voorziening of een park van stedelijk belang. (Karsten, Reijndorp en van der
Zwaard 2006)
Op de GDW wonen meer gezinnen dan men zou verwachten en in de aangrenzende
straten wonen zelfs veel gezinnen. De redenering van B.O.O.G. is dat middenklasse
gezinnen in de vooroorlogse wijken gekoesterd moeten worden (juist in die straten
die het moeilijk hebben). Laat gezinnen niet eerst een buurt en stad verlaten om ze
vervolgens weer terug te lokken met nieuwbouw in buitenwijken.
Bekijk de GDW en omgeving als een kansrijke woonomgeving waar de
middenklasse (met of zonder kinderen) graag zou willen wonen, door haar rijkdom
aan vooroorlogse architectuur, de diversiteit in woningaanbod, de nabijheid bij het
centrum, topscholen en de vele stedelijke voorzieningen op een steenworp afstand.
Kijk verder dan de binnenstedelijke gebieden en buitenwijken waar nog veel te
verdienen valt met (sloop en) nieuwbouw. Benut eerst eens de potentie van
bestaande unieke buurten in centrum-west.

3.2 Een ingreep in het woningbestand is voldoende om een buurt te upgraden
Er wordt vaak gedacht dat een ingreep in het woningbestand voldoende is om een
buurt uit het slop te halen. Zo wordt er vaak geredeneerd dat woningdifferentiatie,
zoals het opknappen en verkopen van woningen of het bouwen van nieuwe
woningen in zwakke buurten, automatisch leidt tot een verscheidenheid aan
bewoners uit verschillende lagen van de bevolking. Maar in de praktijk blijkt dan dat
de bebouwing alleen niet genoeg is om een wijk aantrekkelijk te maken voor een
nieuwe groep bewoners, zoals de creatieve- of middenklasse. Vaak blijkt juist de
sociale component in de aantrekkelijkheid van een woning of buurt van niet te
onderschatten belang.
12
De aantrekkelijkheid en leefbaarheid van een buurt begeeft
zich op het snijvlak van fysiek en sociaal. Wanneer mooie panden aan de rand van
een verloederd ogende zesbaans verkeersader staan is er alsnog weinig animo om
hier te gaan wonen. Veel eerder is een buurt gebaat bij een integrale opknapbeurt
waarbij niet alleen naar de fysieke pijler wordt gekeken, maar ook naar de
economische en sociale pijlers.
Een bezorgde brief van een potentile bewoner van de Zwaerdecroonstraat (zijstraat
GDW) aan de voorzitter van B.O.O.G. illustreert dat de openbare ruimte zwaar mee
telt wanneer men een nieuwe woning wil kopen. Deze potentile bewoonster heeft
uit het Verkeersplan opgemaakt dat de verkeersdruk op de GDW alleen maar zal
toenemen en wil weten of de overkapping van de GDW reeds onderweg is. Zij
schrijft: De vuilconcentratie is niet echt een bemoedigende factor om te kiezen voor
de Zwaerdecroon; per saldo zal het zeker niet beter worden wat betreft fijnstof, maar
vooral ook geluid.
Hoewel de nieuw opgeleverde stedelijke appartementen aan de Zwaerdecroonstraat
en Snellinckstraat aantrekkelijk zijn, wordt deze investering uitgevlakt door de
verkeersoverlast van de GDW. Deze potentile bewoonster ziet de overkapping van
de GDW als een voorwaarde om zich in de buurt te vestigen.
Het is zonde om gedane en toekomstige investeringen in het woningbestand van de
GDW en aanpalende straten teniet te doen door een upgrading van de buitenruimte

12
VROM (2004) Leefbaarheid van wijken.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 27 van 50
te laten liggen. De fysieke opknapbeurt die de vierbaansweg in het midden van de
GDW aan het zicht onttrekt zal ook de waarde van het woningbestand in de
omringende straten ten goede komen. Een aantrekkelijke openbare ruimte is
belangrijk om het investeren in woningen aantrekkelijk te maken voor huidige en
potentile bewoners.

3.3 Grote (nieuwbouw)projecten in het centrum en in nieuwbouwwijken krijgen
voorkeur boven ontwikkeling vooroorlogse wijken
Het op orde brengen van delen van de stad met centrumstedelijke potenties heeft
weinig bestuurlijke aandacht en is geen overtuigend thema in de huidige
planningsdiscussies. (Gadet 2009)
Glossy nieuwbouwprojecten zijn makkelijker te verkopen omdat zij aantrekkelijker
zijn voor projectontwikkelaars en investeerders. Er bestaat ook meer ruimte om
bebouwing, openbare ruimte en invulling grondiger aan te pakken en zodoende er
een duidelijk stempel op te drukken. Vaak dient het dan tevens als paradepaardje
voor desbetreffende bestuurders die goede sier maken met een nieuw uit de grond
gestampt project.
In het algemeen wordt in de Stadsvisie, en de plannen die daaronder hangen, niet
erkend dat er grote potentie ligt in de wijken ten westen van het Centrum om zich te
ontwikkelen van deels problematische oude stadwijken tot trendy en culturele
broedplaatsen met een aantrekkelijk woonklimaat. De focus in dat opzicht ligt te sterk
op gebieden als het Laurenskwartier of Zuid waar de projectontwikkelaars veel geld
kunnen verdienen met bijvoorbeeld de transformatie van de Wilhelminapier.
Architectonische hoogstandjes die de skyline van Rotterdam verrijken blijken meer
sex appeal te hebben dan het opwaarderen van bestaande bouw. Hoe
indrukwekkender de skyline is, hoe indrukwekkender de stedelijke economische
potentie lijkt. Het is dan ook niet verrassend dat er gemakkelijk coalities
totstandkomen tussen lokaal bestuur en kapitaalkrachtige ondernemingen als het
gaat om het realiseren van nieuwe bedrijfsruimte (Burgers 1999). Ook in het
Binnenstadsplan bestaat een voorkeur richting ontwikkeling van zogenaamde
toplocaties als Wilhelminapier, Boompjes en Lijnbaan. Hier komt vooral hoogbouw
te staan, terwijl er ook behoefte is aan laagbouw en originele bebouwing. Een
gevarieerd woningbestand, zoals dat op de GDW, in Middelland en het Oude Westen
te vinden is.
In het Binnenstadsplan Verbonden Stad (2008) wordt terecht gesteld dat in de
Rotterdamse openbare ruimte brandpunten te weinig verbonden zijn. De inzet is
om volgens de in het Binnenstadsplan genoemde richtlijnen nog een aantal
karakteristieke, historische brandpunten toe te voegen en daarmee de verbindingen
tussen gebieden te versterken. Uit het plan blijkt een tendens om het Centrum
oostwaarts naar de historische kern rondom Laurenskerk te trekken. Maar behalve
de kerk is dat hele gebied niet meer in historische staat. Wat dat betreft heeft de
westkant van de City betere papieren qua karakteristieke en historische uitstraling.
B.O.O.G. vraagt zich af waarom het Oude Westen niet het predikaat
binnenstadskwartier heeft gekregen en zodoende in de plannen van
gebiedsversterking en verbinding wordt betrokken. Uit de visiekaart blijkt de
onlogische weglating van dit gebied. Misschien is het Oude Westen te moeilijk om te
ontwikkelen, of valt er minder geld te verdienen door projectontwikkelaars. Toch kan
de GDW en omgeving meerdere belangrijke rollen spelen binnen Rotterdam:

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 28 van 50
Als onderdeel van de olievlekstrategie die in de Stadsvisie wordt genoemd,
Als belangrijke infrastructuur bij projecten in de binnenstad
Als verbinding binnenstad/Hoboken, Maas en Zuid
Als impuls voor gentrification in Oude Westen en Middelland,
En als versterker van de investeringen in de West- Kruiskade en Nieuwe
Binnenweg II en III.
Een integrale aanpak van een bestaande vooroorlogse buurt duurt veel langer, kost
meer, is minder spectaculair zichtbaar en is moeilijker te financieren. Niettemin kan
de gemeente niet weglopen van dit soort projecten, juist omdat niet van
projectontwikkelaars, corporaties, of particulieren verwacht kan worden dat zij het
voortouw nemen. De investering is kostbaar in tijd en geld, maar zal uiteindelijk veel
opleveren in termen van woongenot, wijkeconomie, leefbaarheid, sociale cohesie en
bijdragen aan de kwaliteit van de hele stad. Dit soort ontwikkelingen zal zich voorts
niet alleen tot de op te knappen straat beperken, maar zich als een olievlek over
omliggende buurten verspreiden.

3.4 Aanbodgerichte in plaats van vraaggerichte stedenbouw
Stedenbouw (die) alle ambitie richt op het bouwen van afzonderlijke iconen, die
staan te pronken zonder relatie met hun omgeving en zonder interesse in het
bestaande sociaal-culturele leven van de hun omringende wijk, draagt niet bij aan de
levende stad. Veel meer zal de transformatie van de bestaande stad moeten worden
gebaseerd op bestaande bewoners en bestaande sociale structuren. (Franke &
Hospers 2009).
Net zoals er een voorkeur lijkt te bestaan voor het ontwikkelen van nieuwbouw
projecten is er een tendens in de stedenbouw om vanuit het aanbod te denken en
minder vanuit de vraag. Dit verklaart ook waarom er zo vaak nieuwe gebouwen leeg
staan, of na korte tijd alweer gesloopt worden om plaats te maken voor nieuwe
projecten. Denk aan de vele, langdurig leegstaande kantoorpanden in grote steden,
of moeilijk verkoopbare nieuwbouwwoningen in buitenwijken.
In publiek-private samenwerking is het vaak het geld van grote projectontwikkelaars
dat bepalend is. En juist deze private sector kijkt niet altijd naar de langere termijn. In
plaats van het bouwen van prestigieuze bouwprojecten zou er veel meer gekeken
moeten worden naar wat de bewoners van een stad aan investeringen nodig
hebben. Luisteren naar burgers is (...) een voorwaarde voor het welslagen van
projecten die ten doel hebben de sociale infrastructuur te verbeteren. (Van Ginkel &
Deben 2002). In de ambtelijke top lijkt deze visie her en der wel post te vatten
getuige het OBR debat Hoe ontwikkelen we de stad? op 8 oktober 2009 waar
diverse deskundigen pleitten voor een gemeentelijke rol als katalysator. De oproep
van Van Stiphout om meer echt door te denken, organisch over de verschillende
identiteiten per gebied, werd door de gespreksleider goed samengevat in de notie
van aandachtigheid
13
die ontwikkeld zou moeten worden.

13
Aandachtigheid is het werkelijk begrijpen van functies en processen die in een gebied spelen. Niet
vanuit vooropgezette modellen en heersende aannames naar een gebied kijken, maar goed kijken en je
oor te luisteren leggen bij mensen die daar wonen, werken en verblijven.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 29 van 50
De gemeente staat op papier vaak wel de herwaardering van bestaande bebouwing
voor, maar al te vaak komt de sloophamer toch om de hoek kijken om plaats te
maken voor nieuwbouw en grotere projecten. In een gemeentelijk beleidsstuk staat:
de doorontwikkeling van bestaand stedelijk gebied is de belangrijkste opgave.
(Rotterdam Open Stad 2009). In ditzelfde document wordt echter geopperd om
nieuwe woningen te bouwen voor de medewerkers van het Erasmus MC in het Oude
Westen. B.O.O.G. zegt: kijk eerst eens naar wat er al staat in de buurten Oude
Westen en Middelland. De GDW en omgeving biedt een prima woonomgeving voor
studenten, werknemers, ondernemers en specialisten van het Hoboken gebied. De
GDW en de wijken Middelland en Oude Westen tezamen bieden een enorme
variteit aan verschillende soorten woningen. Het enige wat nieuwe bewoners nu
nog tegenhoudt is de verloederde aanblik van deze eens zo statige stadsboulevard,
en het aanhoudende geruis en de vervuiling van de nimmer aflatende
verkeersstroom.

3.5 Een stad die zich meer op bezoekers richt dan op bewoners
Door de nadruk op bepaalde elementen en het weglaten van onwelgevallige
kan een stad iets van een toeristenidylle krijgen. Maar bewoners van een stad zijn
geen toeristen en leven liever niet in een openluchtmuseum. Gewone burgers
moeten deel blijven uitmaken van het beeld van de stad of een wijk. (Lucassen en
Willemse 2007)
Tegenwoordig wordt er in de marketing van grote steden veel tijd en aandacht
besteed aan het op de kaart zetten van een stad voor toeristen en dagjesmensen.
Hier is in principe niets mis mee, behalve als het ten koste gaat van aandacht voor
de eigen bewoners. Hoeveel mensen kan Rotterdam bijvoorbeeld aantrekken met
een nieuwe Kuip of een nieuwe Markthal? Veel projecten en plannen zijn gericht op
het aantrekkelijk maken van Rotterdam voor bezoekers en het verlengen van hun
verblijfsduur. Rotterdam wordt op de kaart gezet als jong en feestend, een
festivalstad. En Rotterdam lijkt hier ook redelijk succesvol in te zijn. Hoewel toeristen
en dagjesmensen een grote meerwaarde zijn voor een stad en een teken zijn van
stedelijke aantrekkelijkheid, moet aandacht voor toerisme niet ten koste gaan van
aandacht voor de Rotterdammers zelf. De bewoners lijken enigszins ondergeschikt
te raken wanneer het gaat om het organiseren van evenementen, het creren van
nieuwe architectonische symbolen, of sport- en cultuurvoorzieningen. Een Kuip trekt
eens in de twee weken bezoekers en huist af en toe een congres. Een festival is ook
voor even en lijkt vooral mensen van buitenaf aan te trekken, met alle extra belasting
die dat meebrengt voor een stad (verkeersdruk, afgesloten straten, afval, lawaai,
opstootjes).
Het economisch rendement van toeristen is beter doorberekend dan dat van
bewoners. Hierdoor dreigt een voorkeur te ontstaan om Rotterdam (inter)nationaal
op de kaart te zetten als aantrekkelijke stedentrip-stad. Echter, toeristen dragen n
of enkele dagen bij aan de stadseconomie, bewoners doen dit 365 dagen per jaar en
op een meer diverse en structurele manier. Zij investeren niet alleen in winkel-
museum- of festivalbezoek, maar ook in onderwijs, culturele- en sportieve
voorzieningen, woningen, werk, zorg, etcetera. Verbreed de focus en investeer juist
ook in huidige en toekomstige bewoners door wijken aantrekkelijker te maken op
meerdere fronten: (verkeers)veiligheid, niveau van voorzieningen, woningaanbod en
leefbaarheid. J uist vooroorlogse wijken met oorspronkelijke bebouwing waarvan
Rotterdam er relatief weinig heeft, hebben een enorme culturele meerwaarde en
dragen veel bij aan stedelijke diversiteit en attractiviteit. Een aantrekkelijke

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 30 van 50
vooroorlogse wijk, met cultuurhistorische waarde dicht bij het centrum, dicht bij de
Euromast en het museumpark heeft zowel toeristische meerwaarde, als meerwaarde
voor haar bewoners. Dat is pas een duurzame investering met hoog sociaal,
cultureel en economisch rendement.

Hoofdstuk 3 - Samenvattend
In dit hoofdstuk hebben we vooral gekeken naar enkele misvattingen die zich
voordoen in de stedenbouw en bij gemeentelijke bestuurders. Zo wordt er vaak
clichmatig of zelfs kleinburgerlijk gedacht over de woonwensen van hoger
opgeleiden en stedelijke gezinnen. Op en om een straat als de GDW wonen meer
gezinnen dan men zou denken en die moeten daar ook gekoesterd worden.
Bladerend door de gemeentelijke plannen tot aan 2030 wordt het ook duidelijk dat er
een voorkeur is voor meer chique nieuwbouw projecten (VIP-gebieden), dan dat er in
Rotterdam wordt gekeken naar de potentie van de vooroorlogse wijken. Een straat
als de GDW, getransformeerd tot de statige stadsboulevard die zij eens was, is een
enorme aanwinst voor een stad als Rotterdam die relatief weinig historische straten
in haar binnenstad kent.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 31 van 50
4. Tegenstrijdigheden rondom plannen herstructurering
Voortbouwend op de misvattingen in stedelijke ontwikkeling die we in hoofdstuk 3
ontrafeld hebben, willen we hier enkele tegenstrijdigheden aankaarten die het
voorstel rond herstructurering van de GDW en de bewonerslobby omringen. Dit zijn
twijfels die tegenstanders van de (maximale) overkapping opwerpen om zo
progressie te dwarsbomen. Wij geven hier graag onze eigen subjectieve, doch
onderbouwde visie op.

4.1 Bewoners s-Gravendijkwal wisten waar ze gingen wonen en moeten niet
klagen
De bewoners van de GDW wisten dat het een drukke straat was toen ze er gingen
wonen, dus moeten ze nu niet zeuren over verkeersdruk en onveiligheid in de straat.
Dit is een gemakkelijke manier om de stem van bewoners uit te sluiten. En het klopt
ook dat bewoners wisten waar ze aan begonnen, maar dat betekent niet dat ze
lijdzaam toe willen kijken hoe hun straat en achterliggende wijken steeds verder
wegzakken. Hoe de verkeersdruk onverminderd toe blijft nemen, zonder dat de
infrastructuur aangepast wordt. Zij willen niet zwijgend toekijken hoe vrienden en
kennissen wegtrekken omdat het ze op een gegeven moment te veel is geworden op
de GDW: het verkeer, de vervuiling (lucht en geluid), de overlast. De volhardende
blijvers zijn des te waardevoller omdat zij ondanks alles in hun straat blijven geloven,
zelfs bewonersorganisaties oprichten en zeer veel tijd en middelen investeren om
hun zieltogende straat te redden. Koester de betrokken burgers die nu al in de wijk
wonen. Zij zijn het die investeren in de buurt, hun woningen onderhouden, netwerken
opzetten, en het draagvlak vormen voor voorzieningen in de buurt. Het zijn
waardevolle pioniers die zich ten volste willen inzetten voor de opwaardering van hun
straat. Geen betere bewoner dan een belanghebbende burger, aldus Willems en
Lucassen (2007). Kenmerkend voor B.O.O.G. is dat zij niet klagen, maar constructief
meedenken over een nieuwe en betere toekomst voor hun straat.

4.2 Door overkapping worden sommige straten (Middellandstraat) juist slechter
bereikbaar
Een heikel punt in de overkappingsplannen is de ongelijkvloerse kruising met de
Middellandstraat geworden. Zo heikel dat deze zelfs mede heeft geleid tot de
tegenstelling in aanpak en lobby van bewonersorganisatie HELA (Henegouwerlaan).
B.O.O.G. geeft graag haar eigen visie op deze kruising en de gevreesde negatieve
effecten. (NB: De 1
e
Middellandstraat gaat vanaf Tiendplein over in de West-
Kruiskade. Wij bedoelen in onze notitie beide straten tegelijk.)
De recente renovatie van de Middellandkruising blijkt niet een echte oplossing te zijn
voor het beter afwikkelen van verkeer. Door onlogische in- en uitvoegstroken
verloopt het verkeer er niet soepel en is er een trage oost-west verkeersafwikkeling.
Bewoners van de westkant van de GDW vermijden het kruispunt nu al wanneer zij
de ring willen bereiken per auto. Bewoners uit de wijk Middelland gebruiken de GDW
niet zo veel als ontsluitingsroute als wordt gedacht.
Vooralsnog bieden de gepresenteerde plannen voor herstructurering van de
Henegouwerlaan en de kruising met het Weena onvoldoende perspectief voor HELA.
Wij delen de opvatting van HELA dat er nog werk aan de winkel is, n zijn van

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 32 van 50
mening dat de ondertunneling van de kruising met de 1
e
Middellandstraat/West-
Kruiskade het beste perspectief biedt voor een continue stadsboulevard en
verkeerskundig de meest duurzame oplossing vormt. Wij denken ook dat de
ondertunneling van het kruispunt met de 1
e
Middellandstraat/West-Kruiskade geen
negatieve effecten zal hebben op de bereikbaarheid van de winkels. De belangrijkste
aandachtspunten moeten zijn dat de winkelstraat per openbaar vervoer goed
bereikbaar is en dat er voldoende parkeergelegenheid in de buurt is. Een voordeel
van ondertunneling van de Middellandkruising is dat het meer en betere
oversteekplaatsen oplevert, waardoor fietsers niet meer tegen de verkeersrichting in
over trottoirs hoeven te fietsen, en wandelaars veilig kunnen oversteken. Dit is ook
bevorderlijk voor de continuteit van looproutes in het winkelstraat gebied.
De bereikbaarheid van de winkels op de 1
e
Middellandstraat heeft meer te maken
met parkeervoorzieningen waar de overkapping van de GDW buiten staat - dan
met het faciliteren van doorgaand verkeer. Waar hebben beide straten veel meer
baat bij? Dat de barrirewerking van de GDW stopt. Dat tot aan het Weena de straat
geherstructureerd wordt. Nu is er een duidelijk negatieve wisselwerking tussen
veiligheid en sociaal. Dealers worden heen en weer geveegd tussen beide straten,
beide deelgemeenten, beide politiedistricten. De ingreep die een ongelijkvloerse
Middellandkruising oplevert, met een plein dat de duurzaamheids- en
schoonheidprijs verdient, zal een heel andere uitstraling teweeg brengen en tot
positieve ontwikkeling leiden. Dat is ook economische spin-off.
Daarom vragen wij aandacht voor een goede oplossing voor wat wij beschouwen als
het echte knelpunt in het trac: de aantakking met het Weena. Het aanpakken van
deze knoop kan niet los gezien worden van een goede verkeerscirculatie op de
GDW en Henegouwerlaan (HGL), en daarmee de bereikbaarheid van het centrum.
Om die reden zijn wij van mening dat alles in het werk gesteld zou moeten worden
om fase twee het aanpakken van de HGL inclusief de kruising met het Weena
onmiddellijk te laten volgen op fase n, de overkapping van de GDW.


4.3 Midden- en hoge inkomens moeten eerst de buurt verlaten voordat ze er
weer mogen komen wonen

Gemeenteambtenaren leuteren tegenwoordig over het terughalen van de
middenklasse, alsof mensen pas tot de middenklasse behoorden als ze uit de stad
waren vertrokken, een bungalow met een barbecue hadden verworven en daarmee
een kostbaar goed waren geworden (...) Steden brengen de middenklasse voort.
Maar om die tijdens haar groei te behouden (...) dient men de stadsbewoners als
waardevol te beschouwen en als het behouden waard op de plek waar zij zich
bevinden. (J acobs 1992)
Om terug te komen op paragraaf 3.1 en het citaat van de heer Schrijer: als alle hoger
opgeleiden en stedelijke gezinnen naar suburbane gebieden of hoogbouw-
appartementen in het centrum moeten verhuizen, wie blijven er dan over in de
vooroorlogse wijken? Het effect zal zijn dat deze wijken eerst nog verder achteruit
zullen gaan voordat de herwaardering echt urgent wordt. Het lijkt erop alsof de GDW
eerst nog verder af moet zakken, en de meer draagkrachtige burgers moeten
verdwijnen, voordat er geld vrijgemaakt kan worden om dit gebied te herstructureren.
Dit zal leiden tot nog meer verloedering en een nog grotere barrire tussen Centrum
en Hoboken, en tussen Middelland en Oude Westen.
Er zijn wel degelijk midden- en hoge inkomens die op de GDW willen blijven wonen.
Zij zien de potentie in deze straat, of hebben een mooie woning in een karakteristiek

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 33 van 50
oud pand die je nergens anders in Rotterdam zult terugvinden. Daar tegenover staan
de mensen die in de loop der jaren vertrokken zijn omdat zij door nare ervaringen
onvoldoende hoop en vertrouwen vonden om hier te blijven, terwijl dat aanvankelijk
wel het plan was. Geef de midden- en hoge inkomens een reden om op de GDW te
blijven wonen, bijvoorbeeld de wetenschap dat de tunnelbakken in hun straat
overkapt gaan worden, en dat de gehele straat weer teruggeplaatst wordt in haar
oude glorie als stadsboulevard. En dan, als de straat eenmaal langzaam begint op te
knappen dan zullen de midden- en hogere inkomens toestromen, maar jaag
daarvoor niet eerst de huidige middenklassen de straat uit door deze verder te laten
verloederen. Onze burgemeester pleit regelmatig voor het sociale kapitaal dat alle
Rotterdammers met elkaar kunnen en moeten opbrengen. Bij een grote meerderheid
van bewoners in het Oude Westen en Middelland is die bereidheid zeer groot maar
er is wel een grens aan die draagkracht.

4.4 Door een wijk of straat op te knappen verdrijf je (op lange termijn) juist die
kwetsbare groepen die het meest gebaat zijn bij een aangenaam woon- en
werkmilieu

We hebben tot nu toe veel gesproken over het aantrekken van midden- en hogere
inkomens omdat dit een belangrijke opgave is voor Rotterdam die verwoord staat in
de Stadsvisie. Dit betekent niet dat B.O.O.G. een voorstander is van het verdrijven
van de lagere inkomens uit het Oude Westen en Middelland. In tegendeel, er moet
gezocht worden naar een juiste mix. Dat kansarmen altijd de dupe zijn van
gentrification is een mythe. In Amsterdam heeft het verdrijven van lagere inkomens
uit gentrification wijken slechts minimaal plaatsgevonden (Gadet 2009). Zolang er
ook kleinere woningen in een gegentrificeerde wijk zijn, huurwoningen en betaalbare
bedrijfspanden waardoor ook lagere klassen zich kunnen blijven vestigen, zal er
geen upperclass yuppen buurt ontstaan. Ook door voorzieningen in de buurt te
richten op een mix van sociale lagen kan worden voorkomen dat een bepaalde
bevolkingslaag de buurt gaat domineren. Sommigen zijn wellicht bang dat een
opgeknapte GDW met haar grote historische panden op lange termijn onbetaalbaar
wordt voor gewone mensen. Maar wanneer beleid er op ingesteld wordt om
diversiteit te bewaken, zijn dit soort angsten ongegrond. B.O.O.G. ziet de GDW en
omgeving voor zich als een soort Oud Nesselande. Twee buurten met een echte
mix van bewoners: jong en oud, lager- midden en hogere inkomens, nieuwe en oude
Rotterdammers. Een dergelijke mix kan ook goed gedijen in de wijken Middelland en
Oude Westen door de variatie aan koop- en sociale huurwoningen en de mix van
voorzieningen.

Daarnaast kan een stadswijk juist als emancipatiemachine fungeren voor haar
bewoners. Wanneer er voldoende interactie is tussen bewoners uit verschillende
klassen, dan kunnen lagere klasse bewoners zich optrekken aan hogere klasse
bewoners. Zo ontstaat een spiraal van opwaartse sociale mobiliteit. Onderzoek heeft
aangetoond dat dit in diverse wijken met veel onderling contact, zoals Cool,
inderdaad het geval is (Van Eijk 2008). Door diversiteit te bewerkstellingen en
bewaken kunnen alle lagen van de bevolking profiteren van elkaars sociaal kapitaal
en hoeft er niemand buiten de boot te vallen. Hiervoor is het wel zaak dat er
voldoende ontmoetingsplekken in de buurt aanwezig zijn en dat de openbare ruimte
een aangename verblijfsplek is, die door iedereen gedeeld wordt. Een buurt dient
dan een menging te zijn van wonen, winkels, kroegen, restaurants en bedrijfjes,
zonder hoogbouw zodat er meer contact is met de straat, met een gemengde
bevolking naar leeftijd en levenswijze, met brede stoepen die kinderspel en

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 34 van 50
ontmoeting van bewoners stimuleren. (Reijndorp 2009). Op dit moment is de GDW
nog te weinig een aangename verblijfsruimte waardoor ontmoetingen uitblijven. Dit
komt door de grimmige sfeer op straat, die wordt veroorzaakt door de dominante
verkeersaanwezigheid en de eenzijdige nadruk op drugs-, seks- en
opvangvoorzieningen in de straat. Niemand maakt een praatje omdat men dan over
het verkeer heen moet schreeuwen en ondertussen grote hoeveelheden fijnstof
inademt. Er zijn weinig aangename ontmoetingsplekken op straat. Mensen die wel
blijven rondhangen in de straat roepen veelal argwaan op.
Wanneer de herstructurering is voltooid kan de GDW een belangrijke stadsboulevard
zijn (de Boulevard West), die de stadswijken Middelland en Oude Westen met elkaar
verbindt. Waar men graag op straat verblijft en waar de kinderen weer op de stoepen
kunnen spelen.

4.5. Koester betrokken bewoners en neem volgende stap in co-creatie
Dit is niet zozeer een tegenstelling als wel een attest op de gemeente en de bottom-
up approach die zij zegt te koesteren. Wethouder Karakus heeft een
protocolwerkgroep voor inspraak en participatie ingesteld en onlangs heeft het
stadsbestuur een project ingezet om bij alle diensten in de beleidsvoorbereidende
fase van projecten al de communicatie met externen serieus te voeren. Wanneer
bewoners dan het initiatief nemen tot een herstructurering van hun straat, past daar
ook een gelijkwaardige samenwerking. Wat dat betreft is de planontwikkeling voor de
overkapping tot nu toe een goed proces. Bewoners hebben het probleem
geagendeerd en meegedacht over de plannen voor hun straat. Zij zijn het draagvlak
en hebben dat draagvlak succesvol verbreed. Nu is het de beurt aan de gemeente
om het vertrouwen dat de burgers van de GDW in de overheid hebben niet te
beschamen. Onlangs nog pleitte burgemeester Aboutaleb voor co-creatie. Geen
mooier voorbeeld van co-creatie dan de overkapping van de s-Gravendijkwal.

Hoofdstuk 4 - Samenvattend
We hebben in dit hoofdstuk tegenstrijdigheden rondom de herstructurering willen
ontkrachten door zwartkijkers te laten zien dat ieder verhaal meerdere kanten heeft.
We hebben laten zien dat de bewoners van de GDW bij vol bewustzijn in hun straat
zijn gaan wonen, en dat ze zich nu vol overgave willen inzetten voor de verbetering
van hun straat, in co-creatie met de gemeente. Daarnaast hebben we betoogd dat de
huidige middenklasse bewoners van de GDW een strohalm gegeven moet worden
om in de straat te blijven geloven. Voorziene nadelen zoals een minder bereikbare
Middellandstraat of het wegjagen van lagere klassen kunnen makkelijk voorkomen
worden, wanneer er naar gepaste oplossingen gezocht wordt. Natuurlijk is de
herstructurering van de GDW een project met haken en ogen, en verschillende
belangen, maar daardoor hoeft dit project niet tegengehouden te worden. In co-
creatie kunnen we er samen uitkomen.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 35 van 50
5. Kansen
In dit hoofdstuk willen we nog eenmaal de kansen samenvatten die de
herstructurering van de GDW biedt. De ondertunneling en overkapping van de GDW
past bijna naadloos op de twee belangrijkste pijlers van de Rotterdamse Stadsvisie
2030: een krachtige economie en een aantrekkelijk woonklimaat. In dit hoofdstuk
bouwen we voort op de kansen die deels zijn aangetoond in hoofdstuk 2.

5.1 Urgentie overkapping s-Gravendijkwal
De s-Gravendijkwal heeft haar absorptievermogen bereikt waar het gaat om lucht-
en geluidsvervuiling, overlast op straat, een te grote concentratie van opvanghuizen,
drugspanden en louche horeca. Het is nu zaak om in te grijpen voordat de straat
verder afglijdt: kapitaalkrachtige bewoners vertrekken, bonafide ondernemers
worden vervangen door hun malafide tegenhangers. De balans in deze straat moet
hersteld worden. Van een openbare ruimte die door niemand opgeist wordt, maar
hinderlijk gedomineerd wordt door verkeer en overlastgevers, naar een straat die
weer van iedereen is. Een straat waar men graag vertoeft.

5.2 Garandeer bereikbaarheid en beperk luchtvervuiling en geluidsoverlast
Door verdichting van de binnenstad, het autoluw maken van de Coolsingel,
onderhoudswerk aan de A15 en de aanleg van de Tweede Maasvlakte wordt er in de
toekomst meer verkeer verwacht op de hoofdweg die de GDW is. Meer verkeer
betekent meer overlast in de vorm van luchtvervuiling en geluidsoverlast. Dit past
niet binnen de Stadsvisie aangenaam woonklimaat. Deuren en ramen blijven
gesloten tegen lawaai en fijnstof, mensen verkeren zo kort mogelijk op straat, er is
weinig sociale interactie op straat.
Belangrijke verkeersbundels komen op de GDW uit, die het verkeer verwerkt tussen
Maas en binnenstad. De tunnelbakken die in de jaren 40 gebouwd zijn, zijn niet
gebouwd op de hoeveelheden verkeer die er anno 2010 doorheen moeten. Nu al
staat het verkeer op de GDW regelmatig vast. Wil de binnenstad bereikbaar blijven,
dan moet ook de infrastructuur op de GDW aangepakt worden. De binnenstad is een
van de weinige ontwikkelingsgebieden in Rotterdam die geen ondersteunend
infrastructureel plan heeft. De GDW kan dit plan zijn dat de bereikbaarheid van de
binnenstad garandeert. Het is ook een investering in de toekomst, ofwel een
fundament voor bouw in de binnenstad: alleen door eerst de juiste infrastructuur aan
te leggen wordt de weg vrijgemaakt voor meer wonen en economie. Een
herstructurering van de infrastructuur is een garantie voor de bereikbaarheid van de
binnenstad en tegelijkertijd een duurzame oplossing voor de geluidshinder en
luchtvervuiling die het verkeer nu veroorzaakt.

5.3 Een combinatie van welvaart en welzijn
Een aantrekkelijk woonklimaat, diversiteit van mensen, functies en gebouwen is van
belang voor een gezonde economische ontwikkeling van de stad. (Jacobs 1961)
Een functionerende wijk is een organisch, zelfregulerend systeem met een gezonde
menging van primaire functies (wonen, werken, onderwijs, zorg, recreatie). Door de

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 36 van 50
dominante aanwezigheid van de verkeersader die de GDW vormt, is dit organische
weefsel zwaar beschadigd en kan geen gezonde dynamiek groeien. Zowel de
leefbaarheid als de wijkeconomie zijn beschadigd. Een voorwaarde voor welvaart is
een aantrekkelijk investeringsklimaat, aantrekkelijk vastgoed en werkgelegenheid.
Maar welzijn van bewoners volgt niet automatisch uit welvaart. Welzijn doelt op
leefbaarheid, veiligheid, maar ook op recreatie- en ontspannings-mogelijkheden. Dit
alles moet in een welvarende stadswijk aanwezig zijn. Op dit moment schort het op
de GDW nog aan zowel welvaart als welzijn. De problemen zijn inmiddels bekend,
een deel van de oplossing ook. Een herstructurering die van de GDW weer een
lommerrijke stadsboulevard kan maken zou wel eens de aanjager kunnen zijn van
een sterke wijkeconomie en een leefbaar, aantrekkelijk woonklimaat.
Sociale cohesie en veiligheid
De beste strategie om overlastgevend gedrag terug te dringen is ervoor te zorgen
dat er meer mensen op straat zijn die geen overlast geven. (William Whyte)
Straten en stoepen horen een hoofdrol te vervullen die de veiligheid in de buurt
bepalen, het zijn de plekken waar mensen elkaar treffen, waar kinderen spelen en
opgroeien en zo een groter gemeenschapsgevoel groeit. Een goede uitwisseling
tussen de private en publieke levenssfeer. Op de GDW is dit onmogelijk en ook de
aangrenzende straten en gebieden worden zo in hun ontwikkeling belemmerd.
Welzijn betekent dat een buurt leefbaar is. Leefbaarheid impliceert sociale interactie
op straat, een gevoel van vertrouwde vreemden en meer sociale controle waardoor
de veiligheid zal verbeteren op de GDW en omliggende straten. Een ingreep in de
fysieke ruimte en het autoluw maken van de straat, door de vierbaansweg in het
midden aan het zicht te onttrekken, zal er voor zorgen dat er meer levendigheid komt
op straat. Meer sociaal verkeer in plaats van automobiel verkeer. Simpelweg doordat
er meer (verschillende) mensen op straat zullen gaan verkeren, kan de dominantie
van overlastgevende groepen teruggedraaid worden. De straat kan weer een
aangename verblijfsruimte worden, waar zich iedere dag een levendig straatballet
afspeelt.

5.4 Verbinding wijken, verbetering ruimtelijke samenhang en versterking
wijkeconomie
Een ondertunnelde GDW zorgt voor herstel van de natuurlijke verbindingen tussen
de stadswijken Oude Westen en Middelland. In plaats van de schimmige achterkant
van twee problematische wijken, kan de GDW de fraaie entree tot die wijken worden.
Meer oversteekplaatsen voorkomen het gevaarlijke oversteken over zes
(snel)verkeersbanen en het tegen het verkeer in (over trottoirs) fietsen. Een GDW die
niet langer een barrire vormt tussen winkelstraten in centrum-west, maar een
aantrekkelijke toegangspoort tot die straten verschaft, een versterking voor de
wijkeconomie. Een opgeknapte GDW met aantrekkelijkere voorzieningen (handel,
bedrijvigheid, horeca) zorgt ook voor meer continuteit in het hele gebied. Sterke
winkelstraten kunnen elkaar zo versterken. Goede winkelstraten als de Nieuwe
Binnenweg zakken niet meer af zodra de kruising met de GDW genaderd wordt. En
men loopt rustig vanaf centraal station de West-Kruiskade op, richting GDW om zo
de Middellandstraat en Nieuwe Binnenweg te kunnen bereiken. Dan kan het ook
denkbaar worden dat bewoners en bezoekers een middagje gaan winkelen in
centrum-west, in plaats van de veel minder spannende Koopgoot.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 37 van 50
Wanneer de openbare ruimte is opgeknapt, de straat verkeersluwer en groener oogt
en de gemeente op deze manier heeft aangetoond in de GDW te willen investeren,
dan zullen anderen snel volgen. Nu al zijn er redelijk veel ZZP-ers/adviseurs/kleine
ondernemingen gevestigd in de panden, zowel direct aan de GDW als in de beter
gesitueerde Mathenesserlaan en Heemraadsingel. Maar dat zouden er veel meer
kunnen worden, ook in de kleinere straten die nu teveel als een steeg doodlopen op
de GDW. Als een positieve omslag is gemaakt, zal een grotere klantenkring van
hoger bestedingsniveau ontstaan voor de zieltogende winkelstraten die de GDW
doorkruisen, de Nieuwe Binnenweg, West-Kruiskade en Middellandstraat.
De investeringen die particulieren in het gebied doen, bewoners en ondernemers,
kunnen ook gezien worden als economische spin-off. Het lijkt soms of de gemeente
alleen de investeringen van projectontwikkelaars als zodanig wil beschouwen. In een
gebied waar de hoop op verbetering toeneemt zullen meer mensen willen wonen,
werken, ondernemen en investeren. Net zoals er voor de Kop van Zuid verwacht
wordt dat een economisch bloeiend stadsdeel de financile middelen zal genereren
voor het behoud van de omliggende wijken en de renovatie van een aantal
historische panden
14
.
De overkapping van de GDW is niet alleen een fysieke ingreep. Net zoals het
straatbeeld en het straatleven nu bepaald worden door de aanwezigheid van zes
drukgebruikte autobanen, verwachten we dat een overkapte straat een enorme
impact kan hebben op het sociale en economische leven in de straat en omgeving.

5.5 Aanjager voor gentrification
Gentrification staat hoog op de agenda van Rotterdam omdat de stad in vergelijking
met andere steden achterblijft met het aantrekken en behouden van hoger
opgeleiden. Gentrification is een proces dat bijdraagt aan de herwaardering van een
stadswijk en zo beide hoofddoelstellingen van de Stadsvisie ondersteunt:
aantrekkelijke woonomgeving en versterking (wijk)economie. Wij denken dat de
GDW als onderdeel van de buurten Middelland en Oude Westen, goede potentie
heeft om gentrification gebied te worden, daar het aan een aantal belangrijke
voorwaarden voldoet. Onderzoek heeft aangewezen dat gentrificeerders in een
gevarieerde stadswijk willen wonen. Enkele van de balngrijkste voorwaarden voor
gentrification zijn:
1. Centrale ligging nabij groen en vervoersknooppunten
2. Een mix van bebouwing (oud en nieuw) en woningbezit (huur- en koop)
3. Een diversiteit aan voorzieningen binnen handbereik
4. Gemengde bevolking qua achtergrond, leeftijd, inkomen en sociale status
Deze elementen zijn aanwezig op de GDW en omgeving. Stedelijke diversiteit is er,
een gevarieerd woningaanbod ook. Er is alles van sociale woningbouw tot grote
herenhuizen en alle variaties daartussen; eind 19
e
eeuwse woningen in goede staat;
renovatiewoningen; nieuwbouw 21
ste
eeuw; appartementen; praktijk aan huis;

14
Lucassen, L. en W.Willems (red.) (2007) De Krachtige Stad. Een eeuw omgang en ontwijking.
Uitgeverij Bert Bakker, p.218

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 38 van 50
studentenwoningen; gezinswoningen voor starters en grote gezinnen;
seniorenwoningen. Vanuit de vastgoedzijde is gebleken dat gentrification
doelgroepen een voorkeur hebben voor historisch vastgoed en karakteristieke
panden (Bosscher 2007), deze zijn er ten overvloede op de GDW en in Middelland
(iets minder aanwezig in het Oude Westen). Daarnaast moet er nog ruimte zijn voor
waardestijging op het vastgoed. Ook dit is goed mogelijk op de GDW en omgeving.
De ligging van de GDW is goed doordat zij dicht bij het centrum ligt, nabij openbaar
vervoer en een divers voorzieningenniveau heeft met vele culturele
aanknopingspunten binnen handbereik. Het is echter het wegennet en de openbare
ruimte die een fysieke opknapbeurt nodig hebben in de vorm van een overkapping,
waardoor deze straat en de omringende buurten weer een aantrekkelijk woonklimaat
kunnen worden. Overkapping van de GDW is een maatregel die het gentrification
proces in de wijde omgeving kan aanjagen en ook ruimte schept om de wijken
Middelland en Oude Westen meer in samenhang met de rivier tot ontwikkeling te
laten komen.

5.6 Versterker van omliggende ontwikkelingsgebieden
De herstructurering van de GDW moet ons inziens niet als een afzonderlijk project
gezien worden waar alleen de bewoners van de GDW van zullen profiteren. De
GDW is een belangrijke verbindingsweg in noord-zuidelijke richting. In oost-
westelijke richting vormt het nu echter nog een belangrijke barrire tussen twee
wijken. Niettemin staat de GDW in verbinding met de binnenstad (en vormt het een
toegangspoort tot het centrum als Citylounge), komt het uit op de binnenkort
vernieuwde West-Kruiskade (twee straten die van elkaars sterke kanten kunnen
profiteren, wandeling rondje centrum-west) en staat de GDW aan de zuidkant in
verbinding met belangrijk ontwikkelingsgebieden als Hoboken, Coolhaven en Zuid.
Het zou zonde zijn om aanpalende straten/gebieden wel grondig op te knappen en
het niemandsland GDW nu te laten liggen.
Beperk de herwaardering van stedelijke gebieden niet alleen tot het centrum en
relatief nieuwe wijken buiten de ring, maar benut het rijke culturele en sociale
potentieel van de vooroorlogse wijken en voorkom nu dat ze nog verder afzakken.
Geslaagde buurten zijn geen aparte eenheden, aldus J acobs (1961), maar staan in
relatie tot hun omgeving. Een Verbonden Stad dus, zoals de gemeente zelf beoogt
in haar visie op de openbare ruimte van de binnenstad. Om te voorkomen dat de
GDW een lelijk grensvacum blijft is B.O.O.G. van mening dat de GDW betrokken
moet worden bij andere binnenstedelijke projecten; sterker nog, de GDW moet daar
een integraal onderdeel van zijn.

5.7 Historische en architectonische meerwaarde

De GDW heeft een architectonische en cultuurhistorische meerwaarde. In een stad
als Rotterdam waar grote delen van de binnenstad zijn weggevaagd door
bombardementen en stadsvernieuwing, moet een statige straat als deze gekoesterd
worden. Nieuwbouw kan alleen maar toenemen en daar is Rotterdam ook goed in,
ze bouwt met allure een grote naam op. Maar Rotterdam heeft relatief weinig
oudbouw en juist daarom is behoud en opwaardering daarvan nog belangrijker dan
in andere steden.De GDW kan door herstructurering voor een groot deel in haar
oude glorie hersteld worden. Door het wegnemen van de dominante aanwezigheid
van verkeer, door de aanleg van nieuw en beter groen, heeft men opeens weer oog

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 39 van 50
voor de historische gevels, de karakteristieke voordeuren, en erkers. De GDW kan in
gezellige, mooie stadswandelingen betrokken worden, zoals een rondje Rotterdam
centrum-west dat de vele gezellige winkelstraten die daar te vinden zijn met elkaar
verbindt. De GDW kan een combinatie van ouderwetse grandeur en het
multiculturele wijkleven worden.
Daarnaast heeft de GDW enorme potentie en meerwaarde voor de stad door haar
centrale ligging nabij een keur aan voorzieningen, dichtbij binnenstad, Hoboken,
Euromast, museumpark en Maas. Zij is omringd door gevarieerde winkelstraten
(West-Kruiskade, Middellandstraat, Nieuwe Binnenweg). Benut de unieke
meerwaarde van de GDW en laat haar niet verder wegzakken in een niemandsland,
grensstraat waar niemand zich thuis voelt.

5.8 Co-creatie: het grondwerk ligt er, maak het nu af
We willen tot slot benadrukken dat het draagvlak voor dit project breed is, doordat
het grotendeels uit een bottum-up aanpak is voortgekomen. Op het raakvlak van
twee wijken die maar niet uit de veiligheidsindex komen, hebben bewoners zelf het
initiatief genomen door een stedenbouwkundig plan te maken. De burgers hebben
dat vervolgens te vuur en te zwaard verdedigd in debatten over de Stadsvisie en zij
hebben de raad, het college en dS+V kunnen overtuigen. De politieke wil voor dit
project lijkt er ook te zijn gezien de vier moties die reeds door de gemeenteraad zijn
aangenomen: moties Harreman (november 2007, juli 2009), motie Pastors
(november 2007) en motie Hagenaars (december 2009). Laat het gebrek aan
politieke daadkracht om beslissingen te nemen vlak voor de
gemeenteraadsverkiezingen, of het gebrek aan private fondsen, dit belangrijke
project niet tegenhouden.
Dit plan voor herstructurering kunnen we nu niet met zijn allen uit onze handen laten
vallen, want de achterliggende argumenten gelden nog steeds: in de
Veiligheidsindex van 2008 zijn zowel Middelland als Oude Westen weer teruggezakt.
De bolletjeskaart (zie p.5) is nog steeds van kracht en de verkeersdruk en daarmee
de vervuiling zal alleen maar toenemen als er niet wordt ingegrepen. Er is te weinig
licht, lucht en ruimte. De barrirewerking van de GDW versterkt dat. Laat de
bewoners van GDW, HGL en Oude Westen/Middelland niet in de kou staan en zet
door waar deze gemeenteraadsperiode mee begonnen is.
Er zijn inmiddels drie jaar verstreken sinds B.O.O.G. met haar eigen
stedenbouwkundige plan voor de GDW op de proppen kwam zetten (Win(ge)west I),
nu zijn we met het vervolg gekomen. Veel gemotiveerder en betrokken burgers
zullen niet snel gevonden worden in Rotterdam. Laten we nu dan ook, in co-creatie,
doorzetten met dit project en de plannen niet vooruit blijven schuiven.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 40 van 50
6. De s-Gravendijkwal van de toekomst
Tot slot willen we in dit laatste hoofdstuk een beeld schetsen van hoe de GDW/HGL
en omgeving er in de toekomst uit zou kunnen zien, mits aan de belangrijke
voorwaarde van herstructurering wordt voldaan.

6.1 GDW als aantrekkelijke stadsboulevard
We schrijven anno 2030 en de herstructurering van de GDW heeft haar duurzame
vruchten afgeworpen. In 2011 is er met de herstructurering van de GDW begonnen,
en na enig gesteggel over de fasering van het project was de herstructurering van
Boulevard West in 2018 af. Een unieke Rotterdamse vooroorlogse stadsboulevard is
gered en hersteld. De GDW is een straat waarin een innovatieve, emanciperende en
vitale vorm van samenleven tot stand is gekomen.
De compleet opgeknapte GDW met overkapte tunnelbuizen, een nieuwe
middenberm, nieuwe oversteekplaatsen en nieuw groen schenkt haar bewoners
expressie, woongenot en sociale ontmoetingen. Voor de stad is de nieuwe GDW een
aanwinst omdat het levendigheid brengt, identiteit, sociale cohesie en veiligheid.
In 2030 is de s-Gravendijkwal:
Niet langer een doodse grens tussen stadsdelen, maar een levendige en
aantrekkelijke verbindingsstraat die de continuteit tussen binnenstad en
Maas, en tussen Oude Westen en Middelland versterkt.
Een straat waar iedereen graag verblijft en de openbare ruimte niet wordt
toegeigend door overlastgevers, maar wordt gedeeld door iedereen.
Kinderen kunnen weer op straat spelen, ouderen gaan even zitten en maken
een praatje met elkaar.
Een schone, hele, en veilige straat.
Een straat met een uniek, eigen karakter. De architectonische en
cultuurhistorische waarde van de straat komt weer tot haar recht. De
aandacht wordt gevestigd op de historische gevels en de kleine
architectonische details, doordat het verkeer niet afleidt.
Een divers bevolkte straat. De opgeknapte straat heeft een unieke mix van
creatieven, kenniswerkers, studenten, kunstenaars, en stedelijke gezinnen
aangetrokken. Kinderen groeien hier graag op, en ouderen slijten hier graag
hun oude dag. Mensen met lagere inkomens zijn niet verjaagd, maar kunnen
zich juist optrekken door interactie met middenklasse bewoners en de
verbeterde werkgelegenheid in de buurt.
Een belangrijke trekpleister voor toeristen en dagjesmensen. Door het unieke
karakter van de straat, de vooruitstrevende constructie van ondertunneling en
overkapping, en de belangrijke en aangename verbindingsstraat die zij is in
centrum-west komen bezoekers hier graag.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 41 van 50

De s-Gravendijkwal van de toekomst?
Een straat met een sterke wijkeconomie, en een goed investeringsklimaat. Er
is zowel zakelijke dienstverlening (kantoren die vanuit de hele stad en
daarbuiten klandizie trekken) als creativiteit (kunstenaars), zorginstellingen,
een goed lopend hotel en aantrekkelijke horeca. Er is een goed
gebalanceerde mix in voorzieningen dankzij een succesvol
brancheringsbeleid. In de oude HBS is een bioscoop/theater gevestigd.
Een aantrekkelijk woonklimaat. Er zijn woningen naar ieders smaak: (sociale)
huur- en koopwoningen, grote panden en gesplitste appartementen,
beneden- en bovenwoningen, woningen met praktijk/kantoor/atelier aan huis.
Gentrification: midden- en hoge inkomens vertrekken niet langer uit de buurt
vanwege overlast, onveiligheid, maar blijven er, en nieuwe bewoners (o.a. uit
het Erasmus MC/Hoboken gebied) worden aangetrokken door het unieke
karakter van de buurt en haar centrale ligging. Gezinnen durven hier hun
kinderen weer op te laten groeien, en bewoners willen hier graag oud
worden.
Groen. De nieuwgeplante bomen krijgen al een volwassen uitstraling. De
groenstroken bloeien in het voorjaar. Vogels zijn teruggekeerd in de straat en
in plaats van verkeersruis kan men nu de merels horen zingen. Ondanks de
levendigheid lijkt de GDW een oase van rust in een stedelijke setting.
Een straat met betrokken bewoners die een sterke binding hebben met hun
buurt. Een straat met een mix van functies: wonen, werken, zorgen,
onderwijs, en recreatie. Bewoners zijn op meervoudige manieren gebonden
aan hun buurt: functioneel (wonen), economisch (werken, boodschappen),
sociaal (vrienden, kennissen), cultureel (voorzieningen) als een esthetische
waardering en trots op de buurt. Een straat dus met betrokken bewoners, die
zich mede verantwoordelijk voelen voor het onderhoud van de openbare
ruimte. Die evenementen op straat organiseren en die actieve sociale

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 42 van 50
netwerken beheren in de straat. Die misschien nog wel meer kunstwerken
regelen.
En tot slot is de GDW in 2030 niet alleen voorbehouden aan haar bewoners
en het verkeer dat in tunnels ondergronds de binnenstad bereikt. Nee, de
GDW is een stedelijke ontmoetingsplaats geworden. Mensen wandelen of
fietsen er doorheen, vanaf huis of CS op weg naar hun werk (Hoboken), op
weg naar musea, of op weg naar hun favoriete winkels. Ze drinken onderweg
een kopje koffie en schuiven aan bij een van de vele terrasjes waar ruimte
voor gekomen is. Mensen uit alle windstreken komen hier om de historische
architectuur te bewonderen en een indrukwekkend staaltje binnenstedelijk
ingenieurswerk te aanschouwen.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 43 van 50
7. Epiloog: een bewoner aan het woord

Een doemscenario ?
Een stad is nooit af, maar altijd in beweging. Hoge en lage dynamiek spelen een
voortdurend spel met ruimte en tijd. Wij - inwoners en bezoekers van de stad -
stellen telkens nieuwe eisen aan het fysieke voorkomen van de stad. Daarom
verandert de stad doorlopend. Toch ervaren we de stad als een stabiele omgeving
voor onze activiteiten. De diversiteit die de stad als menselijke habitat kenmerkt
staat hier borg voor.
Er zijn ook plekken waar dit niet zo is. Plaatsen waar onze aanspraak op de
omgeving niet langer in balans is met het gebodene. Plaatsen waar wij ons
vermogen om de omgeving naar onze hand te zetten en de juiste balans te vinden
simpelweg kwijt zijn geraakt. Plekken waar de stad zijn veerkracht verloren heeft en
het stedelijk weefsel aan het afsterven is. Vaak uit onachtzaamheid, maar in vele
gevallen ook domweg door het maken van verkeerde keuzes.
Wie had - toen de Maastunneltraverse in de jaren 1930-1940 werd gebouwd de
hoeveelheid verkeer kunnen voorzien die zich er zeventig jaar later dagelijks een
weg doorheen moet banen? Wie had ooit kunnen voorzien dat het leefklimaat
daardoor zo sterk achteruit zou gaan en de prachtige patricirswoningen langs de
traverse daardoor hun allure zouden verliezen? Wie had zich kunnen voorstellen hoe
nog geen drie generaties later een hardnekkig leger van daklozen, verslaafden en
psychiatrische patinten hier het straatbeeld zou bepalen en een belangrijk deel van
de panden voor zich zou opeisen?
Het regisseren van de stedelijke dynamiek is een soort accupunctuur. Enkele goed
geplaatste ingrepen brengen vaak verassend veel in beweging. Rotterdam is zich
hiervan terdege bewust. De Coolsingel moet straks het kroonstuk worden van het
ideaal van de autoluwe binnenstad waaraan Rotterdam al sinds de wederopbouw
werkt. Een volledig nieuwe inrichting en ambitieuze nieuwbouwprojecten, moeten de
bekendste stadsboulevard weer een nieuwe context geven en van energie en elan
voorzien. Om dat beeld alvast op het netvlies te krijgen mag de Tour de France hier
straks van start gaan.
Is het mogelijk dat we opnieuw iets over het hoofd zien bij het streven naar zon
loffelijk doel? Zou het kunnen zijn dat we - net zoals destijds bij de bouw van de
tunneltraverse - onvoldoende kunnen inschatten wat de neveneffecten zijn van de
voorgestelde maatregelen?
Laten we het eens omdraaien. Een scenario: daar ligt de Coolsingel straks in al zijn
glorie. Prachtig ingericht en goed bereikbaar voor de inwoners van de binnenstad.
Niet voor bezoekers van verder weg. Het is er leeg. Zoveel inwoners heeft de
binnenstad tenslotte ook weer niet. Niets van de oorspronkelijke allure van de
etalages direct na oplevering resteert. Mensen van buiten de stad zijn de binnenstad
gaan mijden. Al vanaf het begin kon je er nauwelijks komen omdat het verkeer
stagneerde. Ja, als je geduld had en niet zon beetje ook. Een en al file zodra je de
stad in reed. Neen, dan zijn de shopping malls buiten de stad toch wel een stuk
comfortabeler, dichter bij, en je kunt er misschien nog wel beter voor je spullen
terecht dan in het centrum.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 44 van 50
Het is triest om te zien hoe de stad tegelijkertijd een prachtige andere boulevard de
's-Gravendijkwal, oorspronkelijk een van zijn voornaamste straten - na aanleg van de
traverse heeft laten veranderen in weinig meer dan een verkeersriool. Het is
aandoenlijk om te zien hoe sommigen blind voor de huidige verkeersbelasting en
het leefklimaat van omwonenden een dergelijke omgeving zelfs als monument
zouden willen koesteren. Alsof we in 1943 zijn blijven steken en het aantal
passerende autos nog steeds op de vingers van een hand te tellen is. Het is ronduit
wonderlijk om een planvorming te zien die door het ontbreken van duidelijke
maatregelen er kennelijk van uit gaat dat de afwikkeling van het binnenstadsverkeer
probleemloos door de tunneltraverse geleid kan worden, als de Coolsingel dicht
gaat . Maar de 's-Gravendijkwal bleef verstopt en de Coolsingel onbereikbaar.
Waar blijft ons vermogen om onze omgeving naar onze hand te zetten en de juiste
balans te vinden?
Een tweede scenario: daar ligt de Coolsingel straks in al zijn glorie. Prachtig ingericht
en goed bereikbaar voor iedereen die er wil zijn, en dat zijn er velen. Dankzij een
aantal juiste en moedige keuzen van stadsbestuur en gemeenteraad - in een tijd dat
dit zeker niet voor de hand lag - vormt de Coolsingel het pronkstuk van het gebied
dat door de binnenstadsring wordt omsloten en bereikbaar gehouden. Naar het
voorbeeld van vele steden die Rotterdam hierin zijn voorgegaan zijn grote delen van
die ring inmiddels overkapt of ondertunneld. Dat begon ooit op de s-Gravendijkwal
en is met enthousiasme en voortvarendheid tot de Rotterdamse aanpak verheven
met als motto: bereikbaarheid n leefbaarheid, k aan de randen van de
binnenstad.
Jaren later bleek dat voor de tweede keer de lange financieringshorizon om dit alles
klaar te spelen royaal werd ingehaald door de enorme economische spin-off die de
gedurfde keuzes van toen teweegbrachten. De eerste keer bij de aanleg van de
tunneltraverse; de tweede keer bij de herinrichting toen de traverse van de toekomst
werd aangelegd.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 45 van 50
8. Bronnen en colofon
Bronnen
Bewoners- en Ontwikkelingsorganisatie s-Gravendijkwal (B.O.O.G.) (2007)
Win(ge)west. Argumenten voor de stedenbouwkundige ontwikkeling en
ondertunneling van de s-Gravendijkwal: een impuls voor Rotterdam centrum-west.
Blokland, T. (2009) Oog voor elkaar. Veiligheidsbeleving en sociale controle in de
grote stad. Amsterdam University Press
Bosscher, C. (2007) Stimuleren van gentrification. Een onderzoek naar de
mogelijkheden van de gemeentelijke overheid om gentrification in oude stadswijken
te stimuleren. Masterscriptie.
Burgers, J . (1999) Stedelijke landschappen Over de openbare ruimte in de
postindustrile stad.
Cityworks (2009) Brancheplan West-Kruiskade Rotterdam.
Economic Development Board Rotterdam (2008) Update Economische Visie
Rotterdam 2020. Koers houden, doorpakken en uitvoeren.
Eijk, G.van (2008) Creatieve middenklasse als bruggenbouwers? Rooilijn, 41(2) pp
136-141
Franke, S. & G.Hospers (red) (2009). De levende stad. Over de hedendaagse
betekenis van Jane Jacobs. Amsterdam: Uitgeverij Sun.
Gadet, J . (2009) Gentry of getto? Opkomst van succesvolle buurten. In: S.Franke &
G.Hospers (red). De levende stad. Over de hedendaagse betekenis van Jane
Jacobs. Amsterdam: Uitgeverij Sun.
Gemeente Rotterdam (2007) Stadvisie Rotterdam. Ruimtelijke
Ontwikkelingsstrategie 2030.
Gemeente Rotterdam (2008) Binnenstad als City Lounge. Binnenstadsplan voor de
periode 2008-2020.
Gemeente Rotterdam (2008) Verbonden Stad. Visie openbare ruimte Binnenstad
Rotterdam, ruimtelijke ontwikkelingsstrategie 2030.
Gemeente Rotterdam (2009) Gebiedsvisie Rotterdam Hoboken 2030. Internationaal
topmilieu met ruimte voor lichaam en geest.
Gemeente Rotterdam (2009) Herinrichting s-Gravendijkwal/Henegouwerlaan
Planstudie.
J acobs, J . (1961) The Death and Life of Great American Cities. New York: Random
House Publishers.
J acobs, J . (1992) Systems of Survival: A dialogue on the Moral Foundations of
Commerce and Politics. New York: Random House Publishers.
Karsten, L., A.Reijndorp & J .v.d.Zwaard (2006) Stadsmensen. Levenswijze en
woonambities van stedelijke middengroepen. Apeldoorn-Antwerpen: Het Spinhuis.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 46 van 50
Karsten, L. (2009) Kleine burgers in de grote stad over gelijkheid en verschil in de
stedenbouw. In: S.Franke & G.Hospers (red). De Levende Stad. Over de
hedendaagse betekenis van Jane Jacobs. Amsterdam: Uitgeverij Sun
Lucassen, L. en W.Willems (red.) (2007) De Krachtige Stad. Een eeuw omgang en
ontwijking. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker
Maandag, B. & K.Hage (red) (2009) Rotterdam Open Stad. Gebiedsontwikkeling in
de praktijk.
Rath, J . (2007) Het mooist van Mokum. Amsterdam: Vossiuspers UvA
Reijndorp, A. (2007) Een parade van concepten. De creatieve stad als
emancipatiemachine. In: Lucassen, L. en W.Willems (red.) (2007) De Krachtige Stad.
Een eeuw omgang en ontwijking. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker
Reijndorp, A. & J .v.d.Zwaard (2007) Kan en wil ik hier mijn kind laten opgroeien?
Manieren om de pedagogische kwaliteit van een wijk te monitoren. Notitie voor
Sociale Verhuurders Haaglanden.
Reijndorp, A. (2009) Elke stadswijk was ooit een buitenwijk, elke grote stad een new
town J ane J acobs en de nieuwe stad. In: S.Franke & G.Hospers (red). De Levende
Stad. Over de hedendaagse betekenis van Jane Jacobs. Amsterdam: Uitgeverij Sun
Verweij, A. (2009) Leefbaarheid op het snijvlak van sociaal en fysiek. Ministerie voor
Wonen, Wijken en Integratie, Directie Kennis en Verkenningen.
VROM (2004) Leefbaarheid van wijken.
Online bronnen
Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/%27s-Gravendijkwal
B.O.O.G. website: http://www.sgravendijkwal.nl

Colofon
Het bestuur van B.O.O.G. wil stadssocioloog Saskia Naafs MSc hartelijk danken
voor haar bijzondere inzet voor deze notitie: teksten en aanvullend onderzoek zijn
van haar hand. Vooronderzoek en eindredactie zijn door leden van de
tunnelcommissie B.O.O.G. uitgevoerd.
Beeldmateriaal en bronnen terug te vinden op B.O.O.G. website

Contact
I: www.sgravendijkwal.nl
E: boog_sgravendijkwal@hotmail.com

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 47 van 50
Samenvatting VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST
Het eerste hoofdstuk is een inleiding die de lezer laat kennismaken met de s-
Gravendijkwal (GDW) en Henegouwerlaan (HGL), de problemen die zich op deze
straten voordoen en de noodzaak van een grondige en integrale herstructurering van
deze belangrijke doorgangsweg tussen Maas en binnenstad. Toen de tunneltraverse
in de jaren 40 van de vorige eeuw werd aangelegd was er bij lange na niet zo veel
verkeer als nu. Anno 2010 is de verkeersdruk zeer hoog en de verkeersdruk zal
alleen maar toenemen in de toekomst (door verdichting binnenstad, autoluw maken
Coolsingel, ontwikkelingen Hoboken, aanleg tweede Maasvlakte en werkzaamheden
A16). De tijd voor lapmiddelen is voorbij. De GDW/HGL is een belangrijk
verbindingstraject tussen Maas en binnenstad waar enkele grote verkeersbundels op
uitkomen. De zes banen verkeer domineren de straten en hebben een negatief effect
op de GDW en omliggende buurten. De GDW is een grensvacum en vormt een
barrire tussen de wijken Middelland en Oude Westen. Er is overlast qua lucht en
geluid en de buitenruimte is zeer onaantrekkelijk te noemen. Daarnaast is er weinig
sociale interactie en controle op straat, ramen en deuren blijven gesloten. Ook is in
de loop der jaren een te grote concentratie ontstaan van opvanghuizen, coffeeshops
en sekspanden. Doordat de GDW zich op de grens bevindt van deelgebieden er
gelden twee politiedistricten, deelgemeenten, bestemmingsplannen,
inrichtingsregels, en subsidieverordeningen - is er te weinig overeenstemming over
vastgoedbestemming en aanpak van overlast in de straat. Het absorptievermogen
van de GDW is bereikt en daarom is het zaak dat de straat nu grondig
geherstructureerd wordt om de Boulevard West en omgeving een kwaliteitsimpuls
te geven.
In hoofdstuk 2 wordt er ingegaan op het belang van de overkapping van de GDW in
relatie tot andere stedelijke vernieuwingsprojecten en doelstellingen binnen de stad
Rotterdam, zoals deze verwoord staan in de Stadsvisie 2030. Potentie is er volop op
de GDW op beide kernpunten uit de Stadsvisie: sterke (wijk)economie en
aangenaam woonklimaat. De GDW heeft het juiste in huis om onderdak te bieden
aan midden- en hoge inkomens en creatieve kenniswerkers, mits de straat tot
aantrekkelijke buitenruimte getransformeerd kan worden. Overkap de GDW en niet
alleen zal het aangenamer wonen worden, maar zal ook de wijkeconomie versterkt
worden doordat een aantrekkelijker investeringsklimaat ontstaat. Daarnaast
benadrukken we dat het project GDW in relatie tot andere binnenstedelijke projecten
gezien moet worden. Op de Visiekaart is een blinde vlek te zien ter hoogte van
centrum-west, dit terwijl zij een belangrijk verbindingsgebied is tussen binnenstad en
Hoboken, Maas en Zuid. De GDW is een infrastructurele voorwaarde voor de
bereikbaarheid van de binnenstad in de toekomst. Daarnaast zouden gedane
investering in de winkelstraten (West-Kruiskade/Middellandstraat en Nieuwe
Binnenweg) wel eens stuk kunnen lopen wanneer de huidige barrirewerking van de
GDW blijft bestaan.
In hoofdstuk 3 worden enkele misvattingen aan de kaak gesteld die voorkomen in
stedelijk vernieuwingsbeleid. Het zijn veelvoorkomende clichs die een integrale en
vernieuwende kijk op de s-Gravendijkwal in de weg staan. Wij helpen deze
misvattingen dan ook graag uit de weg. Er wordt vaak kleinburgerlijk gedacht over de
woonwensen van hoger opgeleiden en stedelijke gezinnen. Op een straat als de
GDW wonen meer gezinnen dan men zou denken en die moeten daar ook
gekoesterd worden. Bladerend door de gemeentelijke plannen tot aan 2030 wordt
het ook duidelijk dat er een voorkeur is voor meer chique nieuwbouw projecten (VIP-
gebieden), dan dat er in Rotterdam wordt gekeken naar de potentie van de
vooroorlogse wijken in West. Een straat als de GDW, getransformeerd tot een

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 48 van 50
levendige en statige Boulevard West, is een enorme aanwinst voor een stad als
Rotterdam die relatief weinig historische straten kent. Tevens lijkt de GDW het te
verliezen van meer winstgevende en prestigieuze (nieuw)bouw projecten in de
binnenstad en op Zuid. Dit komt ook doordat de gemeente investeringen van
betrokken bewoners en ondernemers niet als co-financiring beschouwt zoals zij dat
bij grote projectontwikkelaars met een winstoogmerk wel doet. Toch denkt B.O.O.G.
dat de GDW en omgeving meerdere belangrijke rollen kan spelen binnen Rotterdam
als verbindingsgebied, als infrastructuur bij de binnenstad, als versterker van
omliggende projecten, en als versterker van sociale en economische ontwikkelingen
zoals het aanjagen van gentrification, en het verbeteren van de wijkeconomie.
In hoofdstuk 4 gaan we nog een stapje verder met het ontrafelen van het
gedachtegoed omtrent de herwaardering van een vooroorlogse wijk en stippen we
enkele tegenstrijdigheden aan die de plannen voor de GDW omringen en
dwarsbomen. We ontkrachten deze tegenstrijdigheden door zwartkijkers te laten zien
dat ieder verhaal meerdere kanten heeft. We laten zien dat de bewoners van de
GDW bij vol bewustzijn in hun straat zijn gaan wonen, en dat ze zich nu vol overgave
willen inzetten voor de verbetering van hun straat, in co-creatie met de gemeente.
Daarnaast betogen we dat de huidige middenklasse bewoners van de GDW een
strohalm gegeven moet worden om in de straat te blijven geloven. Voorziene
nadelen zoals een minder bereikbare Middellandstraat of het wegjagen van lagere
klassen kunnen makkelijk voorkomen worden wanneer er naar gepaste oplossingen
gezocht wordt. De herstructurering van de GDW is een project met haken en ogen,
en verschillende belangen. Maar hierdoor mag dit belangrijke project niet
tegengehouden worden. In co-creatie kan er samen uitgekomen worden.
Nadat in hoofdstukken 3 en 4 hopelijk enkele belemmeringen uit de weg zijn
geholpen, geeft hoofdstuk 5 aan hoe kansrijk de GDW en omgeving is. Er wordt
uitgegaan van de sterke punten die het gebied nu al heeft en gekeken naar de
potentie van de buurt en hoe deze tot bloei gebracht kan worden door de
herstructurering. De herstructurering is urgent omdat de straat haar
absorptievermogen bereikt heeft als het gaat om verkeersoverlast en overlast
veroorzaakt door de hoge concentratie aan coffeeshops, opvanghuizen, en
sekspanden. De straat is in onbalans. Een ingreep in de infrastructuur en openbare
ruimte kan de opmaat zijn naar verbetering.
De belangrijkste kansen voor de herstructurering van de GDW op een rijtje:
Een combinatie van welvaart (sterke wijkeconomie) met welzijn (aangenaam
woonklimaat) doordat het investeringsklimaat en de leefbaarheid van de wijk
vergroot worden door een herstructurering.
Een integrale koppeling van het project GDW met andere binnenstedelijke
projecten om ruimtelijke samenhang te bevorderen en de bereikbaarheid van
de binnenstad te kunnen garanderen.
Verbinding tussen de wijken Middelland en Oude Westen, een verbeterde
samenhang in heel West en een versterking van de wijkeconomie doordat
belangrijke winkelstraten in West met elkaar verbonden worden door een
sterke en aantrekkelijke stadsboulevard.
De toenemende luchtvervuiling en geluidsoverlast kunnen aangepakt worden.
De overkapping en ondertunneling van dit traject is een vergaand, duurzaam
en innovatief project dat verkeersoverlast danig inperkt. Luchtvervuiling wordt
verminderd door luchtfilteringsinstallaties in de overkappingen en
tunnelbuizen. Geluidshinder wordt stevig verminderd door het afdekken van
de hoofdwegen.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 49 van 50
Versterking en herwaardering van een unieke dubbelwijk die niet verder af
mag zakken. In een stad als Rotterdam die relatief weinig oudbouw kent
moeten vooroorlogse wijken gekoesterd worden. De GDW en omringende
straten hebben een unieke historische en architectonische meerwaarde. Door
de dominante aanwezigheid van het verkeer weg te nemen kan dit weer naar
voren komen. Ook door haar goede ligging en verbinding met binnenstad en
belangrijke landmarks als Euromast, Museumpark, en Erasmus MC verdient
deze buurt het om uit het slop getrokken te worden.
Herstructurering is een aanjager voor gentrification. De GDW en omgeving is
in potentie een aantrekkelijke omgeving voor gentrificeerders doordat het een
stedelijk divers gebied is met een centrale ligging en een gevarieerd
woningaanbod: een mix van oude (Middelland) en nieuwe (Oude Westen)
gebouwen. Wat gentrificeerders echter ook op prijs stellen is een
aantrekkelijke openbare ruimte en een omgeving met een onderscheidend en
eigen karakter. Dit kan door de herstructurering van de GDW bereikt worden.
Herstructurering heeft in nog meer opzichten een economische spin-off.
Wanneer de gemeente in dit gebied genvesteerd heeft zullen ondernemers
hier ook weer in grotere mate naar toe willen trekken. Bewoners investeren in
huizen en in kantoren/praktijken/ en ateliers aan huis. De economische spin-
off uit zich ook in een verbeterde ruimtelijke samenhang tussen de
winkelstraten in west en een grotere continuteit in de plinten.
De herstructurering is een schoolvoorbeeld van co-creatie tussen burgers en
gemeente. De gemeente heeft veel werk verricht onder voortdurende
consultatie van de bewonersorganisatie en de politieke wil lijkt er ook te zijn
getuige vier aangenomen moties, dus moet er nu doorgezet worden en
mogen de plannen niet vooruitgeschoven worden naar een volgende
raadsperiode.

In hoofdstuk 6 biedt B.O.O.G. haar toekomstvisie op de GDW en omgeving na
herstructurering die in 2011 is gestart en in 2018 is afgerond. Anno 2030 is de s-
Gravendijkwal:
Niet langer een doodse grens tussen stadsdelen, maar een levendige en
aantrekkelijke stadsstraat die de continuteit tussen binnenstad en Maas, en
tussen Oude Westen en Middelland versterkt.
Een straat waar iedereen graag verblijft en de openbare ruimte niet wordt
toegeigend door overlastgevers, maar wordt gedeeld door iedereen.
Kinderen kunnen weer op straat spelen, ouderen kunnen elkaar weer op
straat ontmoeten.
Een schone, hele, en veilige straat.
Een straat met een uniek, eigen karakter. De architectonische en
cultuurhistorische waarde van de straat komt weer tot haar recht. De
aandacht is weer gevestigd op de historische gevels, de kleine
architectonische details, doordat het verkeer niet afleidt.
Een divers bevolkte straat. De opgeknapte straat heeft een unieke mix van
creatieven, kenniswerkers, studenten, kunstenaars, en stedelijke gezinnen
aangetrokken. Kinderen groeien hier graag op, en ouderen slijten hier graag
hun laatste jaren. Mensen met lagere inkomens zijn niet verjaagd, maar
kunnen zich juist optrekken door interactie met hogere inkomens en de
verbeterde werkgelegenheid in de buurt.
Een belangrijke trekpleister voor toeristen en dagjesmensen. Door het unieke
karakter van de straat, de vooruitstrevende constructie van ondertunneling en
overkapping, en de belangrijke en aangename verbindingsstraat die zij is in
centrum-west komen bezoekers hier graag.

B.O.O.G. - VAN WIN(GE)WEST TOT HART VAN WEST - januari 2010 50 van 50
Een straat met een sterke wijkeconomie, en een goed investeringsklimaat. Er
is zowel zakelijke dienstverlening (kantoren die vanuit de hele stad en
daarbuiten klandizie trekken) als creativiteit (kunstenaars), zorginstellingen,
een goed lopend hotel en aantrekkelijke horeca. Er is een goed
gebalanceerde mix in voorzieningen dankzij een succesvol
brancheringsbeleid. In de oude HBS is een bioscoop/theater gevestigd.
Een aantrekkelijk woonklimaat. Er zijn woningen naar ieders smaak: (sociale)
huur- en koopwoningen, grote panden en gesplitste appartementen,
beneden- en bovenwoningen, woningen met praktijk/kantoor/atelier aan huis.
Gentrification: midden- en hoge inkomens vertrekken niet langer uit de buurt
vanwege overlast, onveiligheid, maar blijven er, en nieuwe bewoners (o.a. uit
het Erasmus MC/Hoboken gebied) worden aangetrokken door het unieke
karakter van de buurt en haar centrale ligging. Gezinnen durven hier hun
kinderen weer op te laten groeien, en bewoners willen hier graag oud
worden.
Groen. De nieuwgeplante bomen krijgen al een volwassen uitstraling. De
groenstroken bloeien in het voorjaar. Vogels zijn teruggekeerd in de straat en
in plaats van verkeersruis kan men nu de merels horen zingen. Ondanks de
levendigheid lijkt de GDW een oase van rust in een stedelijke setting.
Een straat met een mix van functies: wonen, werken, zorgen, onderwijs, en
recreatie. Bewoners zijn op meervoudige manieren gebonden aan hun straat:
functioneel (wonen), economisch (werken, boodschappen), sociaal (vrienden,
kennissen), cultureel (voorzieningen) als een esthetische waardering en trots
op de buurt. Een straat dus met betrokken bewoners, die zich mede
verantwoordelijk voelen voor het onderhoud van de openbare ruimte. Die
evenementen op straat organiseren en die actieve sociale netwerken
beheren in de straat. Die misschien nog wel meer kunstwerken regelen.
En tot slot is de GDW in 2030 niet alleen voorbehouden aan haar bewoners
en het verkeer dat in tunnels ondergronds de binnenstad bereikt. Nee, de
GDW is een stedelijke ontmoetingsplaats geworden. Mensen wandelen of
fietsen er doorheen, vanaf huis of CS op weg naar hun werk (Hoboken), op
weg naar musea, of op weg naar hun favoriete winkels. Ze drinken onderweg
een kopje koffie en schuiven aan bij een van de vele terrasjes waar ruimte
voor gekomen is. Mensen uit alle windstreken komen hier om de historische
architectuur te bewonderen en een indrukwekkend staaltje binnenstedelijk
ingenieurswerk te aanschouwen.

Hoofdstuk 7, is een epiloog van een bewoner die heden, verleden en toekomst van
de s-Gravendijkwal beschouwt en twee toekomstscenarios voor zich ziet voor de
Boulevard West, als een roman met een dubbel einde.

You might also like